❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Uji, pyjet dhe mjedisi: Betejat lokale të vitit 2025

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Në vitin 2025, çështjet e mjedisit u kthyen në temën kryesore të përplasjes mes komuniteteve, biznesit dhe shtetit. Projektet energjetike dhe ndërhyrjet në territor vijuan të shtyhen përpara me transparencë të kufizuar, duke nxitur dyshimet mbi ligjshmërinë dhe interesat reale pas tyre.

Përballë këtij modeli dhe trajtimi të mjedisit, banorët u organizuan, protestuan dhe iu drejtuan gjykatave, duke e shndërruar mbrojtjen e ujit, pyjeve dhe hapësirës publike në një kauzë kolektive.

Citizens.al sjell në këtë përmbledhje këto beteja lokale, të cilat po formësojnë një debat më të gjerë për zhvillimin hidroenergjitik dhe drejtësinë mjedisore në vend.

Kaçinari: “Uji nĂ« tuba” dhe njĂ« komunitet nĂ« revoltĂ«

NĂ« Kaçinar tĂ« MirditĂ«s, tensioni i mbledhur ndĂ«r vite shpĂ«rtheu nĂ« fundin e muajit mars nĂ« njĂ« protestĂ« tĂ« mirĂ«filltĂ«. Qindra banorĂ« nga fshatrat pĂ«rreth, por dhe diaspora u mblodhĂ«n pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar ndĂ«rtimin e katĂ«r hidrocentraleve tĂ« koncesionarit “ShpĂ«rdhaza-Energji”.

Komuniteti i Mirditës në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al

Banorët e konsiderojnë cenim kryesor për jetën e tyre futjen në tuba e disa prej përrenjve malorë, të cilët historikisht janë përdorur nga fshatrat.

Rruga e vështirë drejt Qafës së Vorres, rreth 40 minuta larg nga Rrësheni, ku u zhvillua protesta, tregonte njëkohësisht degradimin e territorit dhe tensionin e autoriteteve: postblloqe policore, kontrolle makinash dhe prezencë e pajustifikuar efektivësh.

“KĂ«tu kĂ«tĂ« popull e kanĂ« grabitur,” pĂ«rshkroi revoltĂ«n Arben Gega, njĂ« prej protestuesve, “por kur s’na ka bĂ«rĂ« turku tĂ« ikim, kĂ«ta jo se jo, nuk do t’ia arrijnĂ«!”.

Gjok Beqiri, nga fshati Simon, tregoi se projekti prek shtatë fshatra me mbi 3,000 familje.

Kabina e rojeve dhe kamerat e sigurisë të vendosura përreth kantierit kishin krijuar një ambient të denjë për zonë ushtarake, ndërsa banorët, në mungesë informacioni dhe të vënë përballë faktit të kryer, ngritën dyshimet se dokumentacioni i kompanisë nuk është i rregullt.

Këtë shqetësim ndanë për Citizens.al disa prej tyre, të cilët thanë se nuk ishin njoftuar kurrë për dëgjesa publike, pavarësisht pretendimeve të kompanisë.

NĂ« muajin prill, makineritĂ« e kompanisĂ« “ShpĂ«rdhaza-Energji” hynĂ« nĂ« pyllin aty pranĂ«, njĂ« zonĂ« me njĂ« peizazh tĂ« larmishĂ«m buzĂ« rrugĂ«s, pĂ«r tĂ« cilĂ«n banorĂ«t druajnĂ« se mund tĂ« vuajĂ« pasoja nga hidrocentralet.

Pasi konstatuan pemët e para të rrëzuara nga punimet ata organizuan protesta të tjera, një prej së cilës edhe në Tiranë, para ministrisë së Infrastrukturës.

Kryetari i fshatit Simon, Gjergj Deda, ngriti dyshimet se punimet po kryheshin pa lejet e nevojshme “sepse kĂ«rkonin dhe shoqĂ«roheshin nga policia çdo ditĂ«â€.

PĂ«r komunitetin, uji Ă«shtĂ« thelbi i jetesĂ«s: mullinjtĂ«, tokat dhe historinĂ« e tyre. “Vllaut s’ia fal, jo mĂ« tĂ« huajit,” kanĂ« theksuar disa prej tyre.

Ndaj ata i janĂ« drejtuar drejtĂ«sisĂ«. NĂ« shtator, Gjykata e LezhĂ«s vendosi t’ia kalojĂ« çështjen StrukturĂ«s sĂ« Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) duke shpallur moskompetencĂ«.

Komuniteti i Mirditës në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al

NdĂ«rsa nĂ« 16 dhjetor, Gjykata e Posaçme KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar (GJKKO) vendosi t’ia delegojĂ« çështjen GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«, e cila do tĂ« pĂ«rcaktojĂ« gjykatĂ«n kompetente pĂ«r shqyrtimin e kallĂ«zimit tĂ« bĂ«rĂ« nga 13 banorĂ« tĂ« Kaçinarit, kallĂ«zim i kryer prej 25 nĂ«ntor-it 2019.

Kurdaria: NjĂ« verĂ« e nxehtĂ« kundĂ«r HEC-it “Doma”

NĂ« Kurdari tĂ« Matit, vera shĂ«noi nisjen e punimeve pĂ«r HEC-in “Doma”, njĂ« projekt i “Global Interprise Group” qĂ« pritet tĂ« shfrytĂ«zojĂ« lumin e LusĂ«s dhe tĂ« hapĂ« njĂ« trase tĂ« re rruge prej 4.4 km.

Për banorët, ky projekt vjen në një kohë kur ata vuajnë për ujë, pavarësisht investimeve në ujësjellës.

Erind Saliaj, administrator i NjĂ«sisĂ« Administrative Suç, shpjegoi pĂ«r Citizens.al se pesĂ« fshatrat e zonĂ«s – Kurdari, SkĂ«nderaj, Kurqelaj, Suç dhe Kujtim – nuk kanĂ« furnizim tĂ« rregullt dhe se ndĂ«rtimi i njĂ« hidrocentrali Ă«shtĂ« “absurd” nĂ« kĂ«to kushte.

Tregues për situatën ishte gjendja në kafenenë më popullore të fshatit, e cila shërbente vetëm ujë të ambalazhuar, teksa çezma e oborrit të saj ishte tharë.

Procesi i dëgjesave publike ka qenë pika kryesore e tensioneve në këtë çështje, e cila është shoqëruar me protesta dhe përplasje me kompaninë.

Një ekskavator dhe furgon me gomë të çarë qëndronin të braktisur në fund të trasesë së hapur si dëshmi e përplasjeve. Ato ruheshin nga një kamerë, e cila për ironi furnizohej me panel diellor.

Sipas banorëve, dëgjesa e parë, e vitit 2018, tregoi se shumica ishin kundër hidrocentraleve, por ndryshe, në procesverbal u paraqit si shprehje dakordësie.

Rexhep Kuleni, një nga zërat më të fortë të komunitetit, tha se ky veprim përbën shkelje penale, për të cilën duhet gjetur përgjegjësia.

Ai kujton dëgjesën e dytë të mbajtur në vitin 2020, kur rreth 500 banorë u mblodhën dhe kërkuan që përfaqësuesi i kompanisë që interesohej për hidrocentralin të largohej.

Komuniteti i Kurdarisë në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al

Por pavarësisht kundërshtive dhe premtimeve se nuk do të rikthehej në zonë, koncesionari u shfaq sërish, duke marrë firma në mënyrë të veçuar, pa pjesëmarrje lajmëruar të komunitetit apo autoriteteve.

“Marrin ca firma nĂ« mĂ«nyrĂ« abuzive, ku njĂ« pjesĂ« e madhe nuk e dinĂ« çfarĂ« kanĂ« firmosur,” tha Kuleni, sipas sĂ« cilit nĂ« kĂ«to dĂ«gjesa nuk ka pasur pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« bashkisĂ«.

Banorët thonë se mungon transparenca, të dhënat, dhe mbi të gjitha mungon uji. Për ta, hidrocentrali është kërcënim ekzistencial dhe social, jo një projekt energjetik.

Zona, e njohur dhe si “hambari i Matit” pĂ«r prodhimet bujqĂ«sore Ă«shtĂ« zotuar se nuk do ta lĂ«rĂ« projektin e hidrocentralit qĂ« tĂ« zbatohet duke vijuar ndalimin e makinerive t’i bashkohen kantierit.

“Nuk do ta lĂ«mĂ«, me firma tĂ« vjedhura, me firma tĂ« blera, populli nuk pranon,” theksoi Enver Dava, tokat e tĂ« cilit bien krah trasesĂ« sĂ« hidrocentralit.

Më 22 tetor 2025, duke marrë parasysh tensionin mes banorëve dhe përfaqësuesve të firmës ndërtuese të hidrocentralit një grup pune nga AKBN-ja mbërriti në terren.

Në procesverbalin e mbajtur u konstatua hapje e trasesë për të pasur akses për punimet për hidrocentralin.

“NĂ« momentin e monitorimit shoqĂ«ria nuk po arrinte dot tĂ« kryente punimet ndĂ«rtimore”, thuhet nĂ« procesverbalin e mbajtur nga grupi i punĂ«s sĂ« AKBN-sĂ«.

Paralelisht, banorët e kanë adresuar kundërshtinë e tyre edhe në rrugë gjyqësore. Në tetor, Gjykata Administrative e Shkallës së Parë nuk i ndali punimet, ndërsa deri në një vendim në themel të çështjes, por pavarësisht kësaj banorët mbeten me shpresë për një vendim të drejtë.

Zall-Gjoçaj: HEC-et u ndërtuan, por beteja kundër tyre vazhdon

NĂ« Zall-Gjoçaj, hidrocentralet “SekĂ«â€ dhe “Zais” morĂ«n formĂ« mes polemikave, por qĂ«ndresa e komunitetit atje vijon prej mĂ« shumĂ« se shtatĂ« vitesh.

Reportazhet e emisionit “Opinion” nga Blendi Fevziu dhe portali Lexo.al nga Flogert Muça, promovuan me kĂ«rshĂ«ri gjatĂ« muajve shtator-tetor investimet nĂ« hidrocentralet e Zall-Gjoçajt.

Materialet u pĂ«rpoqĂ«n t’i jepnin njĂ« dimension tjetĂ«r investimit privat tĂ« sipĂ«rmarrĂ«sit italian Fabio Scuero. Sipas tyre tre HEC-et e ngritura nĂ« basenin e UrakĂ«s me kapacitet 30 MË, janĂ« shoqĂ«ruar me investime pĂ«r njĂ« rrjet ujĂ«sjellĂ«si pĂ«r 17 fshatra dhe rreth 90 km rrugĂ«.

Por reportazhet ngjallën zemëratën e banorëve të Zall-Gjoçajt, të cilët prej vitit 2018 kanë protestuar kundër HEC-eve.

NĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t aktivistĂ«t e cilĂ«suan atĂ« reklamĂ« duke kujtuar se Zall-Gjoçaj Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« simbol rezistence pikĂ«risht sepse HEC-et u ndĂ«rtuan brenda Parkut KombĂ«tar “LurĂ«-Mali i DejĂ«s”, njĂ« zonĂ« e mbrojtur qĂ« u tkurr me njĂ« vendim tĂ« qeverisĂ« nĂ« vitin 2022 pĂ«r t’i hapur rrugĂ« projektit tĂ« HEC-it “Zais”.

Prej vitesh, banorë si Abdi Toçi, Dhimitër Koleci dhe Adem Gjokolaj kanë protestuar, kallëzuar zyrtarë publikë dhe kanë çuar çështjen e Zall-Gjoçajt në disa procese gjyqësore.

Në tetor, Gjykata Administrative e Apelit la në fuqi vendimin që legjitimonte ndërtimin e HEC-eve, duke rrëzuar padinë për shfuqizimin e kontratave dhe akteve administrative.

Avokati i tyre, Franc Terihati, tha për Citizens.al se çështja do të shkojë në Gjykatën e Lartë, ndërsa Koleci tha se një padi tjetër po hetohet nga SPAK, dhe një padi penale mbetet e hapur për dëmet e shkaktuara gjatë punimeve, nga prishja e kanalit të ujit e deri te hedhja e inertëve në varreza.

Ndërkohë, kompania ka paditur vetë aktivistë e banorë për shpifje, gjë që komuniteti e sheh si formë presioni për të heshtur rezistencën.

Solidariteti i aktivistëve për tre banorët e paditur nga Seka Hydropower/Citizens.al

Në terren, pasojat sipas banorëve janë të prekshme: uji është i gjithi në tuba, burimet e fshatit janë shteruar dhe lumi nuk ka më prurjen e mëparshme. Banorët thonë se gjatë verës nuk kishin ujë as për të fikur zjarret, ndërsa bagëtia dhe bletët kanë pësuar dëme të pakthyeshme.

Për Zall-Gjoçajn, beteja nuk ka të bëjë vetëm me një projekt energjetik, por me të drejtën për të ekzistuar brenda peizazhit të tyre.

Edhe pse hidrocentralet u ndërtuan, çështjet ligjore, pasojat mjedisore dhe mosbesimi ndaj institucioneve vazhdojnë ta mbajnë fshatin në një konflikt të hapur me modelin kombëtar të zhvillimit hidroenergjetik.

Lufaj njësoj si Zall-Gjoçajt përballë thatësirës

NĂ« Lufaj tĂ« MirditĂ«s, banorĂ«t pĂ«rballen me tĂ« njĂ«jtin model tĂ« ndĂ«rtimit tĂ« hidrocentraleve – devijim burimesh ujore pa transparencĂ« dhe pa dĂ«gjesa me komunitetin.

NĂ« korrik ata protestuan kundĂ«r kompanisĂ« “Seka HydropoĂ«er”, me pretendimin se ajo nuk respektonte kontratĂ«n e shfrytĂ«zimit tĂ« burimeve ujore tĂ« zonĂ«s duke mos lĂ«shuar rrjedhĂ« pĂ«r nevojat e tyre.

Zona me një peizazh të mrekullueshëm, nuk ndihmohej aspak nga rruga, e cila ishte në gjendje të amortizuar. Devijimi i prurjeve kishte ulur ndjeshëm burimet duke detyruar disa familje të merrnin ujë gjetkë me mjete të improvizuara.

Banorët thanë për Citizens.al se ata kishin qenë kundër ndërtimit të HEC-ve që para vitit 2017, por që zëri i tyre nuk ishte dëgjuar.

“As nuk na ka pyetur njeri, as nuk kemi qenĂ« dakord,” tha Agron Kaçarri, banor.

Lufaj e lidh drejtpërdrejt fatin e saj me Zall-Gjoçajt, ku hidrocentralet u ndërtuan brenda Parkut Kombëtar të Lurës dhe Malit të Dejës, duke sjellë konflikt të gjatë me komunitetin, ndërhyrje policore dhe pasoja të pakthyera në ekosistem.

The post Uji, pyjet dhe mjedisi: Betejat lokale të vitit 2025 appeared first on Citizens.al.

↗

Dosjet e SPAK-ut që tronditën politikën në Shqipëri

✇Citizens.al
By: Erblin Vukaj

Viti 2025 do të mbahet mend si viti ku Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) shënjestroi zyrtarë dhe politikanë të lartë duke nxjerrë në dritë një shkallë të paimagjinueshme korrupsioni.

Viti i fundit nën drejtimin e kryeprokurorit Altin Dumani, i cili u pasua nga Klodian Braho, solli çështje të bujshme hetimore si ajo e Kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj, zëvendëskryeministres Belinda Balluku apo dhe abuzimeve në Agjencinë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI).

Rastet në fjalë, iu shtuan serisë së hetimeve nga SPAK ndaj politikanëve të pushtetshëm si ish-Kryeministri Sali Berisha dhe ish-Presidenti Ilir Meta.

Marrja si të pandehur e Metës dhe Berishës

Në maj të këtij viti ish-Presidenti Meta u mor zyrtarisht i pandehur së bashku me ish-bashkëshorten Monika Kryemadhi. I arrestuar prej tetorit 2024, ai akuzohet për korrupsion, pastrim parash dhe fshehje pasurie.

Çështja kryesore ndaj tij mbetet marrĂ«dhĂ«nia ekonomike CEZ‑DIA, e cila dyshohet se, pĂ«r interesa private, u ndikua nga favorizime dhe ndryshime ligjore tĂ« shtyra nga Meta.

Ish-Presidenti e ka cilĂ«suar procesin “farsĂ« hetimore” dhe e ka akuzuar SPAK‑un pĂ«r “shĂ«rbim politik” ndaj qeverisĂ«.

Ngjashëm, SPAK mori zyrtarisht të pandehur, në maj, edhe ish-kryeministrin Sali Berisha.

Pas rreth një viti arrest shtëpie, ai u la të gjykohej i lirë nën akuzat për korrupsion pasiv, nën dyshimin se përmes vendimeve kur ishte në krye të qeverisë, favorizoi dhëndrin, Jamarbër Malltezi, në një projekt ndërtimi ku ortakë kishte sipërmarrësit Fatmir Bektashi e Xhimi Begeja.

Berisha e ka kundĂ«rshtuar hapur akuzĂ«n, duke e cilĂ«suar si tĂ« motivuar politikisht dhe duke cilĂ«suar SPAK‑un pĂ«r veprime nĂ« shĂ«rbim tĂ« mazhorancĂ«s.

Shpesh, gjuha e përdorur nga dy ish-shtetarët me ndikim në kampin opozitar, ka qenë e ashpër dhe me etiketime të rënda ndaj ish-kreut të SPAK, Altin Dumani.

Hetimi dhe akuzat ndaj Erion Veliajt

Në shkurt, SPAK arrestoi Kryebashkiakun e Tiranës, Erion Veliaj. Ai dyshohet për shpërdorim detyre, korrupsion dhe pastrim parash.

Hetimi i SPAK përqendrohet te pasuria dhe flukset e parave në drejtim të një grupi organizatash joqeveritare, pas të cilave dyshohet se qëndron bashkëshortja e Veliajt, Ajola Xoxa.

SPAK dyshon se pasuria e kryebashkiakut Veliaj u ushqye për interesa klienteliste nga sipërmarrës, të cilët përfitonin leje ndërtimi dhe favorizime në tenderë publik.

Veliaj i kundërshtoi akuzat duke sulmuar publikisht prokurorët dhe gjykatësit që vendosën për arrestimin e tij. Rasti nxiti tensione politike, pasi ndodhi pak muaj para zgjedhjeve të përgjithshme të 11 majit.

Kryeministri Rama mbajti njĂ« qĂ«ndrim tĂ« ashpĂ«r ndaj SPAK-ut, tĂ« cilin e akuzoi pĂ«r “arrestime abuzive”, “pa gjyq” dhe “pa fakte”.

Në korrik, Veliajt iu komunikua akuza, ku në morinë e pretendimeve të SPAK ishte shtuar edhe akuza për futjen e një celulari në qelinë e paraburgimit.

NĂ« shtator kryebashkiaku u mor zyrtarisht i pandehur, teksa pak ditĂ« mĂ« pas Rama – fitimtar me 83 mandate nĂ« zgjedhjet e majit – tha publikisht se ish-ministrja e Arsimit dhe ShĂ«ndetĂ«sisĂ«, Ogerta Manastirliu do tĂ« ishte pasuesja e tij nĂ« bashki.

Kjo nënkuptoi nisjen e procedurave për shkarkimin e Veliajt dhe vajtjen në zgjedhje të parakohshme për bashkinë Tiranë. Procedurat u ndoqën me shpejtësi nga shumica socialiste, e cila udhëhoqi shkarkimin deri te Presidenti Bajram Begaj. Ky i fundit e dekretoi vendimmarrjen pa vonesa.

Megjithatë, Veliaj e sfidoi këtë proces në Gjykatën Kushtetuese. Kjo më 3 nëntor rrëzoi vendimet si antikushtetuese duke e lejuar Veliajn të mbetej Kryetar Bashkie pavarësisht se mbeti në qeli për 10 nga 12 muajt e vitit 2025.

Ky proces nxori në pah tensionin midis pushtetit ekzekutiv, atij lokal dhe institucioneve të pavarura gjyqësore duke evidentuar sfidën e madhe për llogaridhënie ndaj pushtetarëve, të cilët tashmë e kanë kthyer në normë vijimin e ushtrimit të detyrës pavarësisht se ndaj tyre mund të ketë procese gjyqësore.

Hetimet dhe akuzat ndaj Belinda Ballukut

Hetimet e SPAK-ut nuk u ndalën vetëm tek Veliaj. Në fund të muajit tetor, u konfirmuan hetimet edhe ndaj zëvendëskryeministres Belinda Balluku.

Ajo nuk u dorëhoq, pavarësisht se u mor zyrtarisht e pandehur. Me arsyetimin se mund të pengonte vijimin e hetimeve, Gjykata e Posaçme pranoi masën e kërkuar nga SPAK për të pezulluar Ballukun nga detyra si anëtare e qeverisë, ku ajo ushtron njëherazi edhe detyrën si ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë.

SPAK dyshon se Balluku, së bashku me vartës të saj në Autoritetin Rrugor Shqiptar (ARRSH), u përfshi në manipulime të tenderëve dhe garës së tyre për projektet e Unazës së Madhe dhe tunelit të Llogarasë, tenderë me vlerë mbi 200 milionë euro.

Mijëra faqe komunikime mes saj dhe vartësve ekspozuan një praktikë të strukturuar të favoreve të paligjshme dhe keqpërdorimit të fondeve publike, të cilat dyshohet se janë shtrirë edhe në procedura të tjera.

Megjithatë, Kryeministri Rama nuk e shkarkoi, përkundrazi, ai i siguroi mbështetje Ballukut duke e ankimuar vendimin e pezullimit në Gjykatën Kushtetuese e cila më 12 dhjetor vendosi ta rikthejë në detyrë duke nxjerrë në pah edhe më shumë tensionin mes kërkesës për llogaridhënie dhe pretekstit për pavarësi mes pushteteve.

Me lëvizjen e kryer, Rama dukej se vendosi një precedent, që i paraprin një rast hipotetik ku SPAK mund ta hetojë edhe atë.

Përballë kësaj situate, SPAK ndryshoi qasje. Prokuroria e Posaçme kërkoi heqjen e imunitetit të Ballukut duke nënkuptuar ndryshimin e kërkesës për masë sigurie: nga pezullim detyre në arrest.

Ekspertë të ligjit, vlerësuan për Citizens.al se rasti Balluku tregon sfidën e lartë për SPAK-un në hetimin dhe vënien përpara drejtësisë të një zyrtareje me kompetenca ekzekutive dhe lidhje politike të fuqishme.

Megjithatë rasti i zëvendëskryeministres vuri seriozisht në diskutim qendrueshmërinë politike të qeverisë teksa gjatë dhjetorit u organizuan protesta të vazhdueshme ku u kërkua dorëheqja e Kryeministrit Rama.

Dosjet e AKSHI-t dhe lidhja me krimin e organizuar

Viti 2025 ekspozoi dhe një nga skemat, me gjasë, më korruptive të historisë së tranzicionit: abuzimet me fondet e Agjencisë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI), agjenci e cila prej vitit 2017 ka buxhetuar rreth gjysmë miliardi euro.

Hetimet e SPAK kanë nxjerrë në pah fitime marramendëse prej dhjetëra milionë euro të një grupi kontraktorësh të kryesuar nga sipërmarrësit Ergys Agasi dhe Ermal Beqiri dhe manipulime financiare në projekte të lidhura me fondet kryesore të AKSHI-t, të drejtuar nga Mirilda Karçanaj.

SPAK ka ngritur dyshime për lidhje me grupe kriminale dhe skema të zhvatjes së parave publike. Drejtuesja Karçanaj, vartësit e saj në AKSHI dhe sipërmarrësit kryesorë të përfshirë, Agasi e Beqiri, akuzohen për grup të strukturuar kriminal.

NĂ« lupĂ«n e hetimeve janĂ« vĂ«nĂ« tĂ« paktĂ«n 19 tenderĂ« tĂ« AKSHI-t, me vlerĂ« rreth 60 milionĂ« euro, tĂ« cilĂ«t dyshohet se janĂ« hartuar me fryrje zĂ«rash me qĂ«llim pĂ«r t’u pĂ«rvetĂ«suar nĂ« garĂ« tĂ« paracaktuar.

Ato prekin sektorë të rëndësishëm si identifikimi dhe nënshkrimi elektronik, siguria e barnave apo dhe siguria ushqimore. Po kështu përmes këtyre tenderëve kompanitë e marra nën hetim kanë pasur akses në sistemet e sigurisë së policisë dhe burgjeve.

Ky ishte njĂ« tjetĂ«r skandal pĂ«r qeverinĂ« Rama, e cila e nisi mandatin e katĂ«rt pikĂ«risht duke lavdĂ«ruar botĂ«risht angazhimin e njĂ« ministre “artificialisht inteligjente” si DiellĂ«n, pĂ«r tĂ« garantuar luftĂ«n ndaj korrupsionit dhe sigurinĂ« nĂ« tenderĂ«t publik.

Projekti i Diellës në e-Albania është ngritur nga tenderët e AKSHI-t. Me rastet në fjalë, viti 2025 tregoi një qasje më agresive të SPAK-ut ndaj korrupsionit të nivelit të lartë.

Qartësisht është vendosur një standard i ri hetimi, por sfidat mbeten të mëdha. Proceset gjyqësore treguan vështirësitë që ka përpara sistemi i drejtësisë për të balancuar llogaridhënien me respektimin e pavarësisë së pushteteve, por mbi të gjitha të besimit të qytetarëve.

The post Dosjet e SPAK-ut që tronditën politikën në Shqipëri appeared first on Citizens.al.

↗

Zërat qytetarë kundër betonit frymëzuan komunitetet

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Transformimi urban në Shqipëri vijoi të prodhojë konflikte përgjatë vitit 2025. Zakonisht, debati ndahet mes atyre që e shohin këtë zhvillim si modernizim estetik dhe atyre që e kritikojnë atë kryesisht nën dyshimin për interesa të errëta ekonomike.

Por pĂ«rtej kĂ«tij polarizimi, njĂ« fakt mbetet i padiskutueshĂ«m, ndikimi i thellĂ« qĂ« ky transformim urban ka dhĂ«nĂ« dhe po jep te komunitetet lokale. Citizens.al Ă«shtĂ« munduar t’u japĂ« gjithmonĂ« vĂ«mendje zĂ«rave qytetarĂ« dhe tĂ« pĂ«rcjellĂ« tĂ« parin shqetĂ«simet e tyre.

Projektet e ndërtimeve masive, rikualifikimeve urbane dhe infrastrukturore në Shqipëri zhvillohen shpesh pa konsultime me banorët që preken prej tyre. Objektet nuk vlerësohen si duhet për shpronësim, nuk respektohet trashëgimia, hapësirat, distancat me godinat ekzistuese, shpesh ndërtohet në tejkalim të lejeve etj.

Për rrjedhojë, ky zhvillim ka nxitur pasiguri mbi pronën dhe strehimin duke ngjallur rezistencë qytetare në zona të ndryshme të vendit në rastet kur projektet trokasin dyerve të shtëpive apo institucioneve.

TĂ« tilla ishin rastet e banorĂ«ve pranĂ« qendrĂ«s kulturore “Ten”, shkollĂ«s “Emin Duraku” dhe ata tĂ« njĂ« pallati te Astiri nĂ« TiranĂ«, banorĂ«t e lagjes historike dhe zonĂ«s sĂ« ish-kabinave tĂ« plazhit nĂ« DurrĂ«s, apo dhe banorĂ«t e zonĂ«s sĂ« Rrjollit nĂ« VelipojĂ«.

Mes dëbimit dhe pasigurisë së strehimit

Dy komunitete nĂ« DurrĂ«s u pĂ«rballĂ«n me largim nga shtĂ«pitĂ« e tyre, pĂ«r arsye tĂ« ndryshme. NĂ« “lagjen 13”, 32 familje u gjetĂ«n nĂ« rrugĂ« nĂ« prag tĂ« festave, pasi godinat ku banonin qĂ« nga vitet ’90 iu kalua pronarit me njĂ« proces tĂ« cilin ata e kontestojnĂ«.

BanorĂ«t, tĂ« cilĂ«t u vendosĂ«n te ish-kabinat e plazhit rreth 30 vite mĂ« parĂ« si pĂ«rfitues nga statusi pastrehĂ«, thonĂ« se morĂ«n vesh vonĂ« vendimin e bashkisĂ« pĂ«r t’ia kaluar objektin “me banorĂ« brenda”. VetĂ«m njĂ« person, me aftĂ«si tĂ« kufizuara, mori mbĂ«shtetje pĂ«r qira. TĂ« tjerĂ«t mbetĂ«n pa ndihmĂ«.

Ndryshe Ă«shtĂ« situata nĂ« lagjen e KalasĂ«. Mbi 70 familje mund tĂ« shpĂ«rngulen pĂ«r shkak tĂ« projektit tĂ« rikualifikimit urban tĂ« zonĂ«s, njohur ndryshe dhe si “TID DurrĂ«s”.

Parashikohet dëmshpërblim, por shumica e banorëve e konsiderojnë si të pamjaftueshëm për një zonë kaq strategjike, për më tepër vlera e përllogaritur i referohet çmimeve të 10-15 viteve më parë.

Projekti zbatohet nga Ministria e Kulturës, Bashkia Durrës dhe Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF). Banorët i kanë paditur në Gjykatën Administrative. Paralelisht, kanë bërë kallëzim edhe në SPAK.

NdĂ«rtimet “fasadĂ« mĂ« fasadĂ«â€

RindĂ«rtimi i qendrĂ«s kulturore “Ten” nĂ« rrugĂ«n Myslym Shyri nĂ« TiranĂ«, parashikoi rritjen e godinĂ«s nga dy nĂ« katĂ«r kate. BanorĂ«t pĂ«rreth u alarmuan. Ata u ankuan pĂ«r mungesĂ«n e konsultimit dhe rrezikun qĂ« ndĂ«rtesat e tyre tĂ« dĂ«mtoheshin nga ana strukturore ose tĂ« mbeteshin pa dritĂ« dhe ajrim.

Ata iu drejtuan Citizens.al. Bashkia Tiranë deklaroi se projekti përputhej me Planin e Përgjithshëm Vendor dhe nuk dëmtonte ndërtesat afër. Megjithatë, punimet u ndërprenë në mars, për arsye të paqarta. Sot, banorët janë në proces gjyqësor me bashkinë dhe kompaninë zbatuese.

NjĂ« tjetĂ«r konflikt shpĂ«rtheu pranĂ« shkollĂ«s “Emin Duraku”, nĂ« ish-Bllok. KĂ«tĂ« herĂ« bĂ«hej fjalĂ« pĂ«r njĂ« kullĂ« 16-katĂ«she, me katĂ«r kate nĂ«n tokĂ« dhe rreth 10 mijĂ« metra katrorĂ« sipĂ«rfaqe ndĂ«rtimi.

Banorët protestuan, duke nxjerrë si shqetësim kryesor jo vetëm humbjen e hapësirave të përbashkëta, por edhe rrezikun e një ndërtimi të tillë pranë një shkolle që frekuentohet nga fëmijë të shumtë. Megjithatë, me kalimin e kohës, rezistenca u zbeh.

“Pjesa mĂ« e madhe e banorĂ«ve Ă«shtĂ« tĂ«rhequr, edhe pse çështja Ă«shtĂ« nĂ« GjykatĂ«n e TiranĂ«s”, tha avokati Redon Meksi pĂ«r Citizens.al.

Ky grup banorësh duket se e ka pasur të vështirë të gjejë një inxhinier të gatshëm të angazhohet si ekspert për të analizuar parregullsitë e projektit e që përmes saj më pas të kërkohej sigurimi i padisë.

MegjithatĂ« ky vit pati edhe raste ku komunitetet arritĂ«n fitore, qoftĂ« dhe tĂ« pjesshme. I tillĂ« ishte rasti i njĂ« grupi prej 24 familjesh, tĂ« cilĂ«t me mbĂ«shtetjen e organizatĂ«s “DrejtĂ«si Sociale”, siguroi legalizimin e banesave pas protestave para AgjencisĂ« ShtetĂ«rore tĂ« KadastrĂ«s.

Përmes avokatit Gentian Serjani, grupi i zonës së Astirit, ia ka dalë që të ndërhyjë dhe përshpejtojë procedurat duke i dhënë fund një anashkalimi prej rreth 20-vitesh.

NdĂ«rkohĂ«, nĂ« Rrjoll tĂ« VelipojĂ«s, banorĂ«t panĂ« pezullimin e projektit tĂ« resortit turistik “Blue Borgo”. Ata protestuan, madje dhe u pĂ«rplasĂ«n me policinĂ« duke iu drejtuar mĂ« pas dhe SPAK-ut pĂ«r çështjen e pronĂ«sisĂ«.

Prek Molla, banor i zonës, tregoi se prej marsit nuk ka pasur tentativa për rikthim të punimeve.

“Pati njĂ« tentativĂ« pĂ«r marrĂ«veshje, por pas skandalit [tĂ« korrupsionit] me [ministren Belinda] Ballukun, investitori u tĂ«rhoq”, tha ai.

Këto raste të hasura këtë vit, tregojnë edhe njëherë se konfliktet e përsëritura urbane fshehin pas modelin e projekteve të mëdha që aplikohen me përgjegjësi dhe kosto sociale të paqarta dhe pa konsultim publik.

Rezistenca qytetare mbetet një nga pak mekanizmat që duket se i vë frenë proceseve të tilla.

The post Zërat qytetarë kundër betonit frymëzuan komunitetet appeared first on Citizens.al.

↗

Gjadri, simbol i dështimit në politikën me migracionin

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Kur qeveritĂ« e ShqipĂ«risĂ« dhe ItalisĂ« nĂ«nshkruan nĂ« vitin 2023 marrĂ«veshjen pĂ«r kampin e Gjadrit, projekti u promovua si “zgjidhje inovative” pĂ«r menaxhimin e krizĂ«s sĂ« migracionit nĂ« Mesdhe.

Premtimi nga Kryeministrja e ItalisĂ«, Giorgia Meloni, ishte i qartĂ«: mijĂ«ra azilkĂ«rkues, tĂ« cilĂ«t do tĂ« kapeshin nĂ« det do tĂ« silleshin nĂ« ShqipĂ«ri, pĂ«r t’u trajtuar dhe riatdhesuar me procedura tĂ« shpejtuara.

Ndryshe, Kryeministri i Shqipërisë Edi Rama, theksonte se vendi ynë nuk do të kishte asnjë kosto, përkundrazi do të përfitohej mbështetje politike.

Rreth dy vite më vonë, tabloja e kësaj marrëveshjeje shfaqet komplekse: numër i papërfillshëm transferimesh, kosto në rritje, kritika të forta ndërkombëtare dhe heshtje e zgjatur nga Brukseli.

NĂ« mes qĂ«ndron vetĂ« kampi, thuajse bosh, i kthyer tashmĂ« nĂ« “patate tĂ« nxehtĂ«â€ pĂ«r Melonin sa herĂ« shfaqen kriza tĂ« pushtetit tĂ« saj nĂ« Itali.

Nisja e tjetĂ«rsimit tĂ« “projektit GjadĂ«r”

Fillimi i vitit 2025 e gjeti Gjadrin thuajse bosh. Organizata italiane që menaxhonte disa pjesë të procesit pezulloi shërbimet duke pushuar një numër të konsiderueshëm punonjësish.

Ky ishte një sinjal se struktura nuk po funksiononte sipas planit fillestar.

Prej vjeshtës 2024 në Gjadër ishin sjellë rreth 80 refugjatë, shumica prej të cilëve të kthyer mbrapsht në Itali pasi gjykatat lokale kundërshtuan procedurat e shpejtuara të azilit dhe vendimin e qeverisë Meloni për të njohur si vende të sigurta disa shtete që nga Bashkimi Evropian (BE) nuk konsiderohen të tilla.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, ish-kryeministri Matteo Renzi, i cili vizitoi kampin, kritikoi publikisht projektin, duke folur pĂ«r “rreth 1 miliard euro tĂ« humbura kot”.

Në fund të marsit, qeveria italiane ndryshoi qasje. Nga Italia u njoftua se Gjadri do të përdorej gjithnjë e më shumë si qendër deportimesh (CPR) për emigrantët pa dokumente në Itali, e jo më si pikë pritjeje dhe verifikimi të shpejtuar të kërkesave për azil nga refugjatët që kapeshin në detin Mesdhe.

Ndryshimi i strategjisĂ« nĂ«nkuptonte, praktikisht, pranimin indirekt se modeli i parĂ« i planifikuar nĂ« marrĂ«veshjen “Rama-Meloni” kishte dĂ«shtuar.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, raportimet nga qendrat migratore italiane evidentuan se emigrantĂ«ve u thuhej se “Do t’i çonin nĂ« ShqipĂ«ri” nĂ«se nuk bashkĂ«punonin, duke e pĂ«rdorur kĂ«shtu Gjadrin si mjet presioni. Kjo ngre pyetje serioze pĂ«r shkeljen e tĂ« drejtave tĂ« njeriut.

Kritikat në rritje kundër kampit

Në fund të muajit maj, aktivistë shqiptarë u mblodhën jashtë kampit të Gjadrit për të kujtuar Hamid Badoui, emigrantin maroken që u vetëvra në një qendër në Itali, pasi kishte shprehur frikë nga transferimi drejt Shqipërisë.

Në Gjadër asokohe qenë raportuar për mbi 40 incidente që përfshinin mungesë garancish ligjore, kushte degraduese dhe vetëlëndime.

Në qershor, në Gjadër u soll kontingjenti i katërt i emigrantëve që pas ndryshimit të funksionit të kampit. Në total u sollën 15 persona me numrin e përgjithshëm të tre prurjeve të shkuara: 125.

Projekti që premtonte 3 mijë persona në muaj po operonte në kufijtë më minimalë të mundshëm.

Organizata ndĂ«rkombĂ«tare si Human Rights Watch (HRW) kritikoi planet e BE-sĂ« pĂ«r ta pĂ«rdorur EvropĂ«n si “magazinĂ« pĂ«r emigrantĂ«t“.

MegjithatĂ«, teksa legjitimiteti i kampit mbetej i paqartĂ« dhe nĂ«n kritika, Kryeministri Edi Rama e mbrojti sĂ«rish duke e cilĂ«suar marrĂ«veshjen me Melonin unike dhe tĂ« veçantĂ«. Ndryshe, kĂ«rkesĂ«n britanike pĂ«r ta replikuar atĂ«, Rama e cilĂ«soi si “kĂ«rkesĂ« pĂ«r tĂ« hedhur emigrantĂ«t nĂ« njĂ« vend tjetĂ«r”.

Por nĂ« gusht, Gjykata Evropiane e DrejtĂ«sisĂ« (GJED) vuri edhe mĂ« shumĂ« nĂ« pikĂ«pyetje marrĂ«veshjen nĂ« fjalĂ«. Me njĂ« vendim qĂ« pritej prej vitit 2024, ajo sqaroi se shtetet nuk mund tĂ« pĂ«rdorin listat “formale” tĂ« cilĂ«simeve “vendeve tĂ« sigurta” pĂ«r tĂ« shmangur vlerĂ«simet individuale pĂ«r azil.

Mesazhi ishte i qartë: deportimi automatik është i paligjshëm. Vendimi e dobësoi politikisht projektin e Melonit, dhe me të, edhe funksionin e Gjadrit.

Por ndikimi real i vendimit të GJED-së do të shihet pas shtrirjes së funksionimit të rregullores së re të BE-së për emigracionin.

Rikthimi i protestave dhe cilësimit të Gjadrit si dështim

Nëntori riktheu protestat. Në dyvjetorin e marrëveshjes Rama-Meloni, aktivistë shqiptarë dhe italianë marshuan kundër planit, duke kërkuar shfuqizimin e kampit dhe politikave të saj lidhur me migracionin.

Banderolat kundĂ«rshtonin praktikĂ«n e qendrave migratore si “ilegjitime” dhe “kriminale”.

Pak ditë më vonë, në një analizë të Citizens.al shpjeguam se përkundër investimit rreth 100 milionë euro dhe kapacitetit për të pritur 3,000 refugjatë në muaj, kampi mbante vetëm rreth 20 persona në pritje të procedurave për deportim ose riatdhesim.

Analiza, e cila u shoqërua me një video-shpjegim, nënvizoi se modeli i Gjadrit u ndryshua dhe humbi qëllimin e tij fillestar.

Por në fund të vitit 2025, presioni u shtua. Komiteti i OKB-së kundër Torturës konstatoi mungesë transparence, hetimesh dhe mekanizmash mbikëqyrës për rastet e keqtrajtimeve dhe dhunës.

Në kritika ishte dhe Shqipëria, së cilës i theksohej se nuk ofronte të dhëna të besueshme. Qëndrimi i qeverisë shqitpare se kampi ishte nën juridiksionin italian, u cilësua i pajustifikueshëm në këtë drejtim.

Kërkesa ishte e prerë: të sigurohet akses i plotë, hetime të pavarura, ndjekje penale dhe dëmshpërblime për viktimat e mundshme.

Në të njëjtën kohë, ActionAid denoncoi parregullsi financiare duke argumentuar se fondet për projektin u rritën nga 39.2 milionë në 65 milionë euro. Ndërkohë që 61 milionë u disbursuan kryesisht me procedura të mbyllura, duke ngritur dyshime për tenderë të manipuluar dhe shpenzime të fryra.

Sipas organizatës, kampi ishte shfrytëzuar vetëm 39% deri në mars 2025, ndërsa kostoja për çdo person ishte gati trefishi i qendrave italiane.

Sot kampi i Gjadrit funksionon si pikë riatdhesimi, por me flukse minimale. Anijet nuk vijnë më rregullisht, ndërsa kritikat shtohen.

Opozita italiane e ka quajtur “obsesion ideologjik”, ndĂ«rsa kritikĂ«t nĂ« ShqipĂ«ri e shohin si precedent tĂ« rrezikshĂ«m: njĂ« territor i dhĂ«nĂ« hua pĂ«r politikat shtrĂ«nguese tĂ« njĂ« vendi tjetĂ«r.

Në një klimë ku emigracioni mbetet temë qendrore politike për shumë vende të BE-së, viti 2025 tregoi se bashkëpunimi ndërkombëtar pa mekanizma llogaridhënieje dhe mbikëqyrjeje serioze mund të prodhojë më shumë probleme sesa zgjidhje.

Në mungesë të transparencës së plotë dhe rezultatesh të matshme nga autoritetet e të dyja palëve, Gjadri mbetet në diskutim si një model që funksionon dhe ia vlen të zgjerohet, apo një model që duhet thënë zyrtarisht që dështoi dhe të mos përsëritet më.

The post Gjadri, simbol i dështimit në politikën me migracionin appeared first on Citizens.al.

↗

Viti 2025: Shëndetësia mes propagandës dhe kolapsit

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Viti 2025 dëshmoi një sistem shëndetësor të mbingarkuar, me mungesë shërbimesh bazë, financim të pamjaftueshëm dhe boshllëqe menaxheriale. Raportime të Citizens.al treguan se pacientët dhe mjekët u përballën vazhdimisht me pasiguri dhe vonesa të rrezikshme në trajtime.

Nga onkologjiku, deri te shërbimet për personat me aftësi të kufizuara, qytetarët hasën burokraci, pengesa madje dhe pabarazi sociale në sistemin e kujdesit shëndetësor.

Onkologjiku dhe “Tetori i zi”

Kontrolli i Lartë i Shtetit konstatoi mungesë barnash, personeli dhe aparaturash në Spitalin Onkologjik, qendrën më kryesore të trajtimit të kancerit në Shqipëri.

Ky ishte dhe lajmi më shqetësues i vitit sa i takon shëndetësisë, pasi konfirmoi një varg raportimesh të ardhura nga denoncime dhe gazetarë hulumtues.

Sipas KLSH-së, gjendja solli vonesa të rënda në trajtim dhe rrezik jete për pacientët duke nxjerrë në pah nevojën për reformë urgjente dhe rritje kapacitetesh.

Në këtë kontekst, tetori, që zakonisht shënjon muajin e ndërgjegjësimit për kontrollin dhe parandalimin e kancerit të gjirit, u kthye në një muaj protestash.

Qytetarë, aktivistë të shoqërisë civile, por dhe gazetarë të angazhuar, ngritën zërin për situatën me të cilën përballen gratë me kancer në Shqipëri.

Ata kĂ«rkuan trajtim dhe shĂ«rbim dinjitoz teksa simbolikisht e quajtĂ«n kĂ«tĂ« muaj si “tetori i zi”, pĂ«r faktin se ndĂ«rgjegjĂ«simi nuk mjafton kur spitalet nuk kanĂ« barna, pajisje dhe personel.

Investimet në rënie, qytetarët vuajnë pasojat

Sipas njĂ« raporti tĂ« organizatĂ«s “Together for Life”, shpenzimet pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« zbritĂ«n nĂ« nivelin mĂ« tĂ« ulĂ«t qĂ« nga viti 2017, duke vijuar prirjen tkurrĂ«se tĂ« dy viteve mĂ« pĂ«rpara (2022, 2023).

Për vitin 2024 ato zunë vetëm 9.6% të fondeve të buxhetuara nga qeveria duke bërë që Shqipëria të renditet e fundit në rajon sa i takon këtij sektori.

Përveç mungesës së investimeve, përqendrimi i kontratave publike të shëndetësisë në pak operatorë dhe gabimet, apo vonesat në procedurat tenderuese shihen si shqetësues në raport me mbulimin e nevojave të qytetarëve.

Citizens.al raportoi për rastin e rindërtimit të Spitalit të Dibrës, premtuar që prej vitit 2023, por që mbetet ende i pakryer duke reflektuar kështu për mungesë serioze planifikimi strategjik në infrastrukturë shëndetësore.

Në këtë gjendje, pasojat bien mbi qytetarët. Gjatë vitit, pati protesta para Ministrisë së Shëndetësisë për neglizhencë trajtimi teksa përkrahja për personat me aftësi të kufizuara mbetet e papërfillshme.

5 vite nga pandemia e COVID-19, ende asnjë bilanc

Viti 2025 shënoi edhe 5-vjetorin e rasteve të para zyrtare me infeksionin viral që tronditi botën për rreth tre vite me radhë.

Citizens.al tregoi sesi Ministria e Shëndetësisë, Instituti i Shëndetit Publik, por edhe Universiteti i Mjekësisë nuk kishin studime apo të dhëna të reja rreth mënyrës se si u kalua pandemia në Shqipëri.

Përkundrazi, bilanci zyrtar ishte hequr nga faqet e institucioneve, ndërsa vendi nuk ka datë zyrtare se kur ka dalë nga emergjenca e pandemisë.

Përveç kësaj, në statistika mbeten shifrat propagandistike e raportuara nga qeveria se në Shqipëri gjatë pandemisë pati vetëm 3,625 vdekje nga COVID-19. Ndërkohë mbi 17,500 vdekje (periudha 2020-2023) mbi mesataren vjetore, të reflektuara në regjistrat e gjendjes civile, janë ende pa arsye zyrtare.

Fertilizimi “in vitro”: Shpresa qĂ« kushton shumĂ«

Përmes rrëfimeve të disa çifteve, Citizens.al tregoi realitetin e ashpër mes dëshirës dhe mundësive që janë në Shqipëri për ata që duan të bëhen prindër.

Diagnostikimi i shtrenjtĂ«, apo i vonuar, udhĂ«time tĂ« pafundme nĂ«pĂ«r klinika dhe kosto qĂ« e shtyjnĂ« fertilizimin “in vitro” jashtĂ« mundĂ«sive pĂ«r shumicĂ«n e çifteve.

Mjekët shpesh i drejtojnë pacientët drejt sektorit privat, ndërsa mbështetja publike mbetet minimale.

Disa familje zgjedhin emigrimin për të përfituar politika sociale më të aksesueshme, si në disa vende të Bashkimit Evropian. Por edhe kur procedura nis, procesi është i gjatë, emocionalisht i vështirë dhe pa garanci suksesi.

Ndërkohë, rasti i programeve shtetërore për stimulimin e lindshmërisë tregon kontrastin në këtë drejtim: fondet ekzistojnë, por nuk përkthehen në akses real për çiftet që kanë nevojë për trajtim mjekësor të specializuar.

The post Viti 2025: Shëndetësia mes propagandës dhe kolapsit appeared first on Citizens.al.

↗

“Shteti si agjent imobiliar”, ankandet e 2025, nga Sazani te Zyber Hallulli

✇Citizens.al
By: Erblin Vukaj

Viti 2025 ishte ambicioz pĂ«r qeverinĂ« dhe ndĂ«rmarrjen qĂ« po administron pronat publike. Korporata e Investimeve Shqiptare (KISH) e ka kthyer vendin nĂ« shtĂ«pi ankandesh pĂ«r partnerĂ«t privatĂ«t, tĂ« paktĂ«n “nĂ« renderĂ« 3D”.

Nga ishulli i Sazanit, te kullat, stadiumet e reja dhe transformimet e thella urbane, vetëm në 2025 numërohen 31 projekte në Tiranë (16), Durrës (6), Vlorë (4), Elbasan (1), Korçë (2) etj.

Megjithë serinë e konkurseve me studio arkitekture dhe premtimeve për zhvillim, debati për punën e Korporatës u dominua nga shqetësime për transparencën, vendimmarrjen, konkurrencën e kufizuar dhe raportin e paqartë mes përfitimeve publike dhe atyre private.

Shqetësimet e para, mbyllja e ishullit të Sazanit

Viti nisi me lajmin se dhëndri i Presidentit Donald Trump, Jared Kushner, kishte përfituar statusin e investitorit strategjik për të transformuar një pjesë të ishullit të Sazanit në resort luksoz.

Kushneri e pati zhvilluar këtë ide gjatë një vizite familjare verën e vitit 2023. Ai e bëri publik konceptin në pranverë 2024, në një kohë kur opinioni publik në Shqipëri nuk kishte asnjë informacion.

Citizens.al/Paraqitje grafike e çiftit Kushner-Trump, Kryeministrit Rama dhe ishullit të Sazanit.

NĂ« fund tĂ« qershorit 2025 qeveria krijoi kompaninĂ« “Albanian State Development & Real Estate”, e cila nĂ«n menaxhimin e KISH do tĂ« pĂ«rfaqĂ«sonte shtetin nĂ« partneritet me “Affinity Partners” tĂ« Kushnerit.

Pas këtij zhvillimi, nuk pati informacione të mëtejshme.

Paralelisht KISH prezantoi njĂ« sĂ«rĂ« projektesh me synim “ridimensionimin e peizazhit urban” ku e pĂ«rbashkĂ«ta e tyre ishte dhĂ«nia e hapĂ«sirave publike privatĂ«ve pĂ«r ndĂ«rtime shumĂ«katĂ«she nĂ« tĂ« ashtuquajturĂ«n “Urat pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« 2030”.

Në mungesë të një diskutimi të gjerë publik për mekanizmin që po përdorej, qeveria dhe KISH vijuan me dhënien e të tjera projekteve. Projekti i radhës ishte që i jep rezidencat qeveritare në Velipojë dhe Vlorë një kompanie private, për ti kthyer në hotele.

NĂ« kĂ«tĂ« periudhĂ«, Citizens.al tregoi si thirrjet hapeshin “pa garĂ« dhe pa llogari”, ndĂ«rsa procedurat konkurruese ishin tĂ« mangĂ«ta ose jo transparente.

Stadiumet dhe dështimi për Bibliotekën Kombëtare

Në fillim të pranverës, projekti i OMA-s u shpall fitues për stadiumin e ri Selman Stermasi, i cili përfshinte dy kulla dhe ndërtesa të reja në zonë, një lajm që ngjalli diskutime për shfrytëzimin e hapësirave publike jo vetëm për impiantin sportiv.

Ilustrim grafik i projektit fitues
Ilustrim, projekt-ideja e OMA-s pĂ«r stadiumin e ri “Selman StĂ«rmasi”.

Qasja e njëjtë u kërkua të replikohej me stadiumet e Durrësit (51N4E), Vlorës (XDGA) dhe Korçës (CEBRA). Citizens.al raportoi se konkurset arkitektonike të këtyre thirrjeve kishin hije konflikti interesi. Disa aktorë të përfshirë në garë patën lidhje financiare me juritë, duke ngritur kështu pyetje për procedurat e vlerësimit.

Plani fitues pĂ«r pallatin e sportit Asllan Rusi nga MVDRV u prezantua si njĂ« “top betoni 20-katĂ«sh”, i cili u komentua jo vetĂ«m pĂ«r volumetrinĂ«, por edhe pĂ«r marrĂ«dhĂ«niet institucionale qĂ« sollĂ«n projektin nĂ« tryezĂ« pa garanci dhe konsultime tĂ« gjera publike.

MegjithatĂ«, sfida pĂ«r KISH u duk mĂ« qartĂ« kur thirrjet pĂ«r investitorĂ« pĂ«r BibliotekĂ«n KombĂ«tare dĂ«shtuan njĂ«ra-pas-tjetrĂ«s, duke sinjalizuar si problem faktin se zhvillimi i projekteve tĂ« gatshme, apo dhe kushti pĂ«r t’i kthyer rreth 45% tĂ« sipĂ«rfaqes ndĂ«rtimore KorporatĂ«s nuk ngjallte interes.

Në këtë kontekst pati tërheqje nga investimi për VOID Tower (Andrea Caputo, te ish-ATSH-ja). KISH vijoi të negociojë me kompaninë e dytë që kishte shfaqur interes, teksa deri në dhjetor nuk pati asnjë njoftim publik për lidhje kontratash me ndokënd nga investitorët që fituan thirrjet e shpallura.

“Modeli KISH” edhe nĂ« zhvillimin e jetimores Zyber Hallulli

Pjesa e dytë e vitit 2025 u karakterizua nga një seri lajmërimesh nga thirrjet e KISH, që kthyen debatin mbi planifikimin dhe përdorimin e hapësirave publike.

Bjarke Ingels fitoi nĂ« PetrelĂ« konkursin pĂ«r “Parkun e Besimit” mbi zonĂ«n antike tĂ« PĂ«rsqopit, njĂ« projekt qĂ« premtonte zhvillimin kulturor dhe turistik, por qĂ« pĂ«r shkak tĂ« intensitetit tĂ« ndĂ«rtimit shfaqi shqetĂ«sime serioze nĂ« raport me ruajtjen e trashĂ«gimisĂ« dhe identitetit tĂ« zonĂ«s.

Paraqitje grafike e shtëpisë së fëmijës, Zyber Hallulli/Citizens.al

Modeli për zhvillimin e pronave publike përmes partneritetit me privatët u shty përpara nga qeveria me idenë se nuk ka fonde të mjaftueshme dhe po kështu ruhen shpenzimet për zëra të tjerë.

Por thirrjet e KISH treguan se kjo qasje e humbi logjikën. Qeveria tregoi se nuk kishte para, ose më mirë të themi vullnet për të investuar, për zyra administrate, hapësira të reja për institucione sociale apo dhe objekte të trashëgimisë kulturore.

Rasti i parĂ« ishte ai i jetimores Zyber Hallulli. Thirrja e korporatĂ«s tregoi synimin xhentrifikues pĂ«r zhvendosjen e jetimores nĂ« njĂ« zonĂ« te ish-vilat gjermane, pĂ«r t’i hapur vend ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« kulle. Kjo u pĂ«rthellua kur u zgjodhĂ«n 5 finalistĂ«t pĂ«r projektin dhe investimin.

Rasti nĂ« vazhdim ishte ai i Pallatit tĂ« Kongreseve, njĂ« objekt i rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« veçantĂ« arkitektonike, por qĂ« pĂ«r qeverinĂ« nuk ia vlen tĂ« restaurohet tĂ«rĂ«sisht pa humbur hapĂ«sira publike. PĂ«rkundrazi nĂ« thirrjen e KISH, u nĂ«nkuptua se privatĂ«ve tĂ« interesuar do t’u jepet mundĂ«sia pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« objekt deri nĂ« 20 kate tĂ« lartĂ« krah Pallatit tĂ« Kongreseve.

Bilanci vjetor me pikëpyetje

Ky është viti i dytë i punës konkrete të Korporatës, që pas riformatimit dhe marrjes në dorëzim të pronave publike nga qeveria.

Në periudhën 2024-25, konkurset e KISH kanë shpërblyer me të paktën 1.4 milionë euro grupet finaliste të arkitektëve që kanë marrë pjesë.

Ilustrim i projektit të Bibliotekës Kombëtare/XDGA & iRI.

Por nĂ« njĂ« pĂ«rgjigje pĂ«r Citizens, Korporata pretendon se “tĂ« gjitha fondet [
] do tĂ« pĂ«rballohen nga partneri privat i zgjedhur [nĂ« fund tĂ« procesit] dhe nuk janĂ« kosto pĂ«r KorporatĂ«n”.

NĂ« fund tĂ« vitit 2025, panorama qĂ« shfaqet nga KISH nuk lidhet aq me projektet qĂ« po hidhen pĂ«r zhvillim, sesa me modelin politik qĂ« po konsolidohet: Prona publike shihet si aset pĂ«r t’u “rijetĂ«zuar” pĂ«rmes privatĂ«ve, shpesh pa garĂ« tĂ« plotĂ«, pa analiza kosto-pĂ«rfitimi dhe pa transparencĂ« mbi vendimmarrjen dhe rrezikun qĂ« merr shteti.

ShumĂ« thirrje mbetĂ«n nĂ« fazĂ« ideje dhe kalohen nĂ« harresĂ« ose nĂ« rubrikĂ«n “Thirrje tĂ« mbyllra”, ndĂ«rsa kontratat konkrete mungojnĂ«, njĂ« sinjal se modeli nuk duket se bind investitorĂ«t, por as qytetarĂ«t qĂ« mbeten pa pĂ«rgjigje.

Nëse kjo qasje vazhdon, rreziku nuk është thjesht arkitektonik apo urbanistik për tjetërsimin e zonave të ndryshme të qyteteve kryesore të Shqipërisë.

Por bëhet fjalë për një transformim të heshtur të interesit publik në raport me privatët, ku shteti duket se po kthehet në një lloj agjenti imobiliar duke humbur rolin e garantit dhe duke u kthyer në ndërmjetës të projekteve që prekin përherë e më shumë hapësirën e përbashkët, pa një vizion të qartë se kush fiton realisht në fund.

The post “Shteti si agjent imobiliar”, ankandet e 2025, nga Sazani te Zyber Hallulli appeared first on Citizens.al.

↗

Viti 2025: Shqipëria si kantier ndërtimi, kulla dhe leje pa kriter

✇Citizens.al
By: Erblin Vukaj

Vala intensive e ndërtimit me kulla të larta, ndërtesa voluminoze dhe shpesh të paarsyeshme nga ana urbane vijoi edhe përgjatë vitit 2025, kryesisht në Tiranë dhe bregdet.

Zhvillimet e fundit treguan njĂ« prirje tĂ« qartĂ«: projektet po shoqĂ«rohen me aktivitet tĂ« fortĂ« propagandistik nga ana e qeverisĂ«, e cila kĂ«rkon t’i legjitimojĂ« ato pĂ«rmes njĂ« festivali ndĂ«rkombĂ«tar arkitekture.

Si pĂ«rgjigje, Citizens.al ndĂ«rtoi rubrikĂ«n “Tirana Vertikale”, me njĂ« seri hulumtimesh qĂ« nxorĂ«n nĂ« pah pĂ«rjashtimin e interesit publik nga procesi i zhvillimit urban.

Kullat që po ndryshojnë Tiranën

Edhe këtë vit, projektet e kullave nuk u ndalën, duke sfiduar edhe më tej kriteret e vendosura në planet urbanistike.

Citizens.al analizoi Masterplanin e QendrĂ«s sĂ« TiranĂ«s, njĂ« konkurs i shtyrĂ« privatisht nga sipĂ«rmarrĂ«si Astrit Veliaj, qĂ« nxori fitues projektin e studios franceze l’AUC pĂ«r zhvillimin me kulla shumĂ«katĂ«she nĂ« zonĂ«n e ish-Cirkut tĂ« TiranĂ«s, pas Muzeut KombĂ«tar.

Propozimi i studios franceze l’AUC pĂ«r zhvillimin e zonĂ«s sĂ« ish-Cirkut tĂ« TiranĂ«s nĂ« qendĂ«r.

Projekti me rreth 5 kulla deri nĂ« 60 kate, parashikohet tĂ« shtrihet nĂ« mbi 17,000 m2 truall, ku aktualisht ndodhen rreth 35 ndĂ«rtesa, pĂ«rfshirĂ« katĂ«r pallate deri nĂ« 9 kate, si dhe godinat publike tĂ« Teatrit Metropol dhe “Info-Point”-i i bashkisĂ«.

Vizioni i kĂ«tij masterplani vijoi atĂ« tĂ« hasur edhe nĂ« anĂ«n jugperĂ«ndimore me kulla tĂ« larta deri 71 kate te projekti i “Grand Park Skyline”.

Citizens.al solli njĂ« hartĂ« ku pasqyrohet “transformimi brutal” me kulla i TiranĂ«s. Nga ku rezultoi se nĂ« rreth 10 vite qeveria shqyrtoi, ose miratoi rreth 140 ndĂ«rtesa ku gjysma e tyre kishte lartĂ«si 24 deri nĂ« 100 kate dhe shumica e vendimeve ende nuk janĂ« zbardhur pĂ«r publikun.

Në një artikull analitik të qershorit, Citizens.al identifikoi 10 gjigandë betoni që dominojnë kryeqytetin, duke shfaqur njëfarë gare të pakontrolluar ku limiti i lartësisë tashmë është vetëm qielli.

Volumet e reja duket se po ngrihen pa asnjë kujdes për impaktin mjedisor dhe social, shembulli konkret u pa te projekti i 17 kullave në liqenin e Farkës.

Kjo garĂ«, u kĂ«rkua tĂ« legjitimohej nga qeveria nĂ« festivalin ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« arkitekturĂ«s “BukĂ« dhe ZemĂ«r”, pĂ«r tĂ« cilin Citizens.al mbajti njĂ« qasje kritike. NĂ« kĂ«tĂ« festival u prezantua hapur vizioni pĂ«r ta zgjeruar idenĂ« e kullave edhe nĂ« qytete tĂ« tjera si DurrĂ«si, Vlora, Shkodra, Saranda etj.

Përjashtimi po bëhet normë

Asnjë zonë në Tiranë nuk e ka përcjellë më shumë se ish-Blloku tensionin midis interesit të zhvillimit dhe tejkalimit të planeve urbanistike.

NĂ« rubrikĂ«n “Tirana Vertikale” theksuam sesi tĂ« paktĂ«n 13 projekte kullash i thyen kriteret e planit urbanistik duke u kthyer mĂ« pas nĂ« normĂ« pĂ«r zonĂ«n, e cila nuk lejonte ndĂ«rtime tĂ« larta.

Ky transformim u bë në kuadër të interesit tregtar për densifikim masiv shpesh mbi kërkesat për hapësira komunitare, qasje publike dhe trashëgimi urbane.

Zhvillimet e tilla bëhen pa transparencë, larg vëmendjes së mediave tradicionale dhe në kurriz të banorëve që jetojnë aty.

Hulumtimi rreth transformimit tĂ« zonĂ«s sĂ« ish-GardĂ«s sĂ« RepublikĂ«s, premtuar pĂ«r t’u bĂ«rĂ« park pĂ«r qytetarĂ«t, tregoi qartĂ« sesi lakmia pĂ«r kulla i dha formĂ« njĂ« projekti abuziv, qĂ« nisi si hotel 14 katĂ«sh e mĂ« pas pĂ«rfitoi leje tĂ« re pĂ«r njĂ« godinĂ« 35 kate: Platinium Tower.

Por nĂ«se nĂ« kĂ«tĂ« rast u pĂ«rfitua leje e re “nĂ« gropĂ« tĂ« vjetĂ«r”, nĂ« rastin e ish-hotelit Sheraton, rezultoi krejt ndryshe.

Citizens.al tregoi se grupi Kastrati përfitoi trajtim të veçantë duke nisur dhe vijuar pa leje ndërtimi zgjerimin me 6 kulla të kompleksit Mak-Albania.

Punimet nisĂ«n nĂ« vitin 2019, teksa kompania i pĂ«rfitoi lejet nĂ« vitin 2021. Autoritetet u mjaftuan me argumentin se “nuk ka pasur ankesa”. Ndryshe, pĂ«r qytetarĂ«t e thjeshtĂ« ndĂ«rtimi pa leje ka qenĂ« njĂ« pĂ«rndjekje e vazhdueshme me fushata tĂ« shpeshta tĂ« qeverisĂ«.

Projekti sekret i vilĂ«s qeveritare “No. Red”

NĂ« fund tĂ« vitit Citizens.al ekspozoi rastin mĂ« simbolik tĂ« shpĂ«rdorimit tĂ« fondeve publike pĂ«r hir tĂ« estetikĂ«s dhe shijes sĂ« hollĂ« tĂ« rrethit tĂ« afĂ«rt tĂ« arkitektĂ«ve tĂ« qeverisĂ«: Vila Nr. 5, ose ndryshe “Villa Number Red”.

E gjendur në një prej kodrave të parkut të liqenit, ajo u rikonstruktua me tenderë të mbyllur, për 6 milionë euro. Projekti u bë nga një studio e huaj, por pavarësisht kësaj u kontraktua një studio lokale.

NdĂ«rkohĂ«, 5 muaj pas pĂ«rdorimit tĂ« parĂ« tĂ« saj, pikĂ«risht nĂ« festivalin “BukĂ« dhe ZemĂ«r”, vila nuk duroi dot as shirat e parĂ« tĂ« vjeshtĂ«s: çatia futi ujĂ«.

Në vilën në fjalë u prezantua edhe transformimi i festivalit në një fondacion, kalim për të cilin agjencitë qeveritare AZHT dhe AKPT refuzuan të japin informacione.

Ky transformim, nisur nga fakti se edicioni i parĂ« i festivalit u shoqĂ«rua me mungesĂ« transparence pĂ«r kostot dhe fondet, nxit dyshime pĂ«r njĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r t’i fshehur faturat e nevojshme pĂ«r edicionin e dytĂ« tĂ« “BukĂ« dhe ZemĂ«r”, parashikuar pĂ«r t’u mbajtur qershorin e vitit 2026.

Kështu, në një kontekst ku planet urbanistike shkelen ose ndryshohen me ritme të atilla saqë të duket se i përgjigjen më shumë interesave private sesa rregullave të qëndrueshme, ku gara për kulla merr bekimin nga Kryeministri në procedura aspak transparente, dhe ku hapësirat historike e natyrore cenohen pa konsultim me publikun, zhvillimi urban nuk është më vetëm një sfidë arkitektonike, por një sfidë e mirëqeverisjes dhe e vlerave të përbashkëta.

Përpjekja për ta devijuar këtë diskutim vetëm te ana estetike dhe fakti se projektet po i bëjnë arkitektë të huaj është vetëm propagandë që synon ta legjitimojë këtë prirje.

Qytetet nuk janë thjesht estetikë betoni, renderë 3D në prezantime apo një vilë luksoze majë një kodre. Ato janë peizazhe, hapësira, histori dhe mbi të gjitha njerëz që jetojnë, punojnë dhe ndërtojnë përditshmërinë e tyre brenda këtij territori.

The post Viti 2025: Shqipëria si kantier ndërtimi, kulla dhe leje pa kriter appeared first on Citizens.al.

↗

2025, një vit i vështirë për gazetarët dhe lirinë e medias

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Viti 2025 shënoi tensione të vazhdueshme për median në Shqipëri, ku ndërhyrjet politike, pasiguria në punë dhe kërcënimet ndaj gazetarëve mbeten probleme sistemike.

Raportimet e Citizens.al ndërtuan një panoramë domethënëse të një sektori që operon me nevojën për më shumë liri dhe pavarësi përballë realitetit të presioneve të shumta.

Ndërhyrja shtetërore ndaj News24, precedent shqetësues

Mësymja e policisë dhe ushtrisë në mjediset News 24 gjatë verës, ishte një nga episodet më të rënda të vitit sa i përket lirisë së medias.

Aksioni nisi mëngjesin e 9 gushtit, ku policia rrethoi godinën, personeli u nxor jashtë. Më pas u ndërpre energjia elektrike e për rrjedhojë edhe transmetimi.

Ditë më vonë ushtria zbrazi mjediset e brendshme duke sekuestruar pajisjet dhe sendet e punonjësve të News24.

Kjo ngriti shqetësime serioze për ndërhyrje ndaj punës së gazetarëve dhe medias.

Objekti, administrohej prej vitit 2003 me një kontratë qiraje nga grupi mediatik i familjes Hysenbelliu, që përfshin News 24, BalkanWeb, Panorama, Panoram Sport etj. Por prej marsit 2025 godina i ishte transferuar kompanisë shtetërore të prodhimit të armëve KAYO.

Megjithatë procesi i kalimit të pronësisë nuk ishte transparent dhe mes familjes Hysenbelliu dhe qeverisë kishte kontestime, për të cilat çështja i kishte kaluar dhe gjykatave.

Bastisja dhe injorimi i vendimeve gjyqësore që e shpalli të paligjshëm sekuestrimin e sendeve të gazetarëve u lexuan si sulm frontal ndaj lirisë së medias.

Ndërkohë, solidariteti i gazetarëve dhe denoncimi i paligjshmërive në aksionin e policisë dhe ushtrisë tregoi se komuniteti i medias mbetet vigjilent, por edhe i ekspozuar ndaj presioneve.

RTSH në krizë të zgjatur

Radio Televizioni Shqiptar (RTSH) u bë simbol i keqmenaxhimit dhe ndërhyrjeve politike.
Pas disa muajsh me drejtor të komanduar pas dorëheqjes së Alfred Pezës, procesi për zgjedhjen e drejtorit të ri të përgjithshëm u zhvillua me mungesë transparence dhe shkelje të statutit.

Pati akuza për shkelje dhe abuzime. Por pezullimi i konkurrimit, dorëheqjet dhe më pas shkarkimi i Këshillit Drejtues paralizuan mirë-funksionimin e RTSH-së në një vit zgjedhor.

Zgjedhja e Këshillit të ri e më pas dhe drejtueses së re të RTSH-së, Eni Vasilit, nuk i qetësoi shqetësimet. Organizatat e medias paralajmëruan rrezikun e kapjes politike, ndërsa zhvillimet e mëvonshme treguan se problemet nuk ishin vetëm në aspektin drejtues apo procedurial.

Kriza financiare që kishte kapluar RTSH-në, rëndoi mbi gazetarët dhe punonjësit ku pati: vonesa pagash, ndërprerje bashkëpunimesh dhe pasiguri në punë.

Radio-televizioni publik u shndërrua kështu në shembull keqadministrimi.

Zgjedhjet: Pabarazi, presion dhe propagandë

Zgjedhjet parlamentare të 11 majit testuan integritetin e gazetarisë në Shqipëri. Organizatat e medias dhe shoqërisë civile kërkuan respektim të parimeve themelore të lirisë, transparencës dhe debatit publik, por shkeljet ishin të dukshme gjatë fushatës dhe po ashtu gjatë ditës së votimit.

Qasja e gazetarëve në takimet dhe aktivitetet politike ishte e kufizuar. Partitë shmangën debatet e kandidatëve ballë-për-ballë dhe nuk ndanë agjenda të qarta.

Transparenca në komunikimet e fushatës, si etiketimi i qartë i përmbajtjeve të paguara dhe ndarja e burimeve shtetërore nga aktiviteti partiak, ishin parime që u shkelën.

Disa televizione madje shitĂ«n haptazi “paketa mbulimi” dhe intervista tĂ« porositura pa i etiketuar si reklama politike. Nga ana tjetĂ«r, kanalet zyrtare online tĂ« qeverisĂ« u kthyen nĂ« hapĂ«sira propagande partiake.

Rritja e përmbajtjeve anonime, të amplifikuara edhe përmes inteligjencës artificiale, e turbulluan më shumë burimin e mesazheve zgjedhore.

Gjatë ditës së zgjedhjeve u shënuan sulme verbale dhe fizike ndaj gazetarëve. Rastet e Ambrozia Metës dhe Elsa Xhindoles ishin treguesit kryesor të trysnisë që u has nga gazetarët në terren.

Paralelisht, u shĂ«nuan kufizime arbitrare pĂ«r filmime dhe qasje nĂ« qendra votimi. Rasti i gazetarit Enriko Gaba, tĂ« cilit iu kĂ«rkua tĂ« mos filmonte “mĂ« shumĂ« se 15 minuta” nĂ« njĂ« qendĂ«r votimi ishte rasti mĂ« konkret.

Pati edhe presione tĂ« drejtpĂ«rdrejta ndaj reporterĂ«ve. Armando Rabi u kĂ«rcĂ«nua nga njĂ« 26-vjeçar me pretendimin se “po e filmonte pa leje”.  

Monitorimet treguan për vijim të praktikës së kasetave: ku partitë u dërgojnë mediave pamje dhe kronika të gatshme, teksa ekranet u dominuan nga aktorët e mëdhenj politikë teksa u lanë hapësira minimale për zëra alternativë.

Raporti i OSBE-ODIHR evidentoi censurë dhe trajtim të pabarabartë të partive politike në media.

Një vit që testoi kufijtë e lirisë mediatike

NĂ« maj, ShqipĂ«ria u rendit nĂ« vendin e 80-tĂ« nĂ« Indeksin e LirisĂ« sĂ« Shtypit tĂ« “ReporterĂ«ve pa Kufij” (RSF), duke shĂ«nuar pĂ«rmirĂ«sim krahasuar me vitin paraardhĂ«s.

Megjithatë, raporti theksoi probleme të thella: ndikim politik mbi median, kuadri ligjor i dobët, rregullatorë të politizuar dhe konflikte interesi mes biznesit dhe pushtetit.

Shumica e mediave private mbeten të përqendruara në pak duar me lidhje politike, sidomos në sektorë si ndërtimi. Ndërsa shumë platforma online operojnë pa modele të qëndrueshme financimi dhe transparence.

Vendimi për mbylljen e TikTok-ut u pa si kufizim disproporcional i shprehjes dhe përfundoi në Gjykatën Kushtetuese, duke hapur debatin për kontrollin e hapësirës digjitale.

Ndërkohë, një sinjal pozitiv erdhi nga Kushtetuesja, e cila në rastin e gazetarit Elton Qyno kundër SPAK-ut, mbrojti të drejtën e tij për ruajtjen e burimeve, duke krijuar precedent të rëndësishëm për gazetarinë hulumtuese.

Ndërkohë, në terren, presionet vazhduan. Gazetarë u përballën me sulme verbale, denigrim dhe kërcënime.

Pseudonimi i pĂ«rdorur nĂ« kallĂ«zimin ndaj kryebashkiakut Erion Veliaj – Nesti Angoni – kthyer nĂ« disa profile Facebook-u, sulmoi gazetaren Glidona Daci, me njĂ« gjuhĂ« denigruese dhe shantazhuese.

Refuzimi agresiv i pĂ«r t’u shprehur nĂ« njĂ« lidhje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nga figura tĂ« PartisĂ« Demokratike nĂ« njĂ« protestĂ« nxitĂ«n qasje kĂ«rcĂ«nuese tĂ« turmĂ«s ndaj gazetares Sara Demushi.

Në fund të vitit, mesazhe kërcënuese iu drejtuan gazetarit Osman Stafa, i cili ka raportuar vazhdimisht për kushtet në Spitalin Onkologjik. Një profil anonim në Instagram i bënte thirrje që mos të shfaqej më në spital, përndryshe do të kishte pasoja për jetën.

Rastet në fjalë treguan se rreziku për gazetarët mbetet real dhe i pranishëm, pavarësisht përmirësimeve në klasifikimet ndërkombëtare si ato të RSF-së.

The post 2025, një vit i vështirë për gazetarët dhe lirinë e medias appeared first on Citizens.al.

↗

Fundviti gjen Vlorën pa ujë, bashkia shmang përgjegjësinë

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Prej së dielës banorët e Vlorës janë në protestë për mungesën e ujit të pijshëm. Qyteti hyri të hënën në ditën e katërt pa furnizim, për shkak të një problemi teknik.

TĂ« hĂ«nĂ«n dhjetĂ«ra qytetarĂ« u grumbulluan para bashkisĂ«, ku hodhĂ«n vezĂ« dhe letra higjienike, teksa njĂ« mbrĂ«mje mĂ« parĂ« ata mĂ«synĂ« teatrin “Petro Marko” duke prishur eventin e fundvitit qĂ« organizohej nga bashkia.

Revolta erdhi si përgjigje ndaj mungesës së përgjegjësisë dhe rrugëzgjidhjes. Nën zhurmën e bidonëve, ata kërkuan zgjidhje urgjente dhe paralajmëruan rrezik shëndetësor nga mungesa e higjienës.

Uji u ndërpre në qytetin e Vlorës pas një defekti në linjën kryesore të furnizimit. Defekti ndodhi në tubacionin e gjerë, 1 metër, që furnizon depot. Linja ishte investuar në vitet 2009-2010.

Ekipet e Ujësjellës-Kanalizimeve punuan në terren për rregullimin e avarisë, por si duket problemi ishte më serioz se sa u pandeh në fillim duke kërkuar më shumë kohë.

Gjatë punës për rregullimin e avarisë Burimi: Ujësjellës Kanalizime Vlorë

Edhe kryebashkiakja Brunilda Mersini ishte nĂ« vendin ku po kryheshin punimet. Ajo e quajti situatĂ«n “fatkeqĂ«si natyrore” dhe shmangu debatin pĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sitĂ«, megjithĂ«se pĂ«rmendi faktin se ujĂ«sjellĂ«si prej dy vitesh administrohet nga qeveria dhe jo bashkia.

Sipas Mersinit, testet e fundit dhanë rezultat pozitiv. Zona e Lungomares pritet të furnizohet me presion minimal. Ndërkohë zgjidhja për furnizimin në qytet është dhënë me 15 autobote ujë, ku përparësi u është dhënë institucioneve.

Ndarja e përgjegjësive administrative për shërbimet kryesore të qytetit, mes qeverisë qendrore dhe asaj vendore, kanë qenë problem i vazhdueshëm në Vlorë.

Në vitin 2024, kriza e mbetjeve, zjarri në fushën e depozitimit dhe përmbytjet rritën pakënaqësinë publike dhe paraprinë dorëheqjen e kryebashkiakut Ermal Dredha.

Ndërkohë, furnizimi me ujë mbetet premtim i përsëritur politik prej vitit 2013.

Kryeministri Edi Rama premtoi asokohe furnizim 24 orĂ« si “shenjĂ« qytetĂ«rimi”. NĂ« 2021, ai garantoi 100% furnizim nĂ« mandatin e tretĂ«.

Në vitin 2025, gjatë një diskutimi online, Rama relativizoi problemin duke kujtuar se as komunizmi nuk kishte pasur ujë 24 orë. Kështu, premtimet ndryshojnë, por realiteti mbetet i njëjtë për qytetarët.

Sipas raportit vjetor 2024 të Entit Rregullator të Ujit, furnizimi mbulon 77.2% të popullsisë. Rritja është vetëm 1.9% krahasuar me vitin 2023.

Raporti thekson ndikimin e kompanive më të mëdha të ujësjellësit, mes tyre Tirana, Durrësi dhe Vlora. Megjithatë, statistikat mbeten larg premtimit për furnizim të qëndrueshëm 24 orë.

Kriza në Vlorë ekspozoi kështu brishtësinë e menaxhimit të sistemit të ujësjellësave dhe mungesën e përgjegjësive të qarta. Ndërsa qytetarët kërkojnë jo vetëm zgjidhje emergjente, por transparencë dhe plan afatgjatë për një shërbim bazë.

The post Fundviti gjen Vlorën pa ujë, bashkia shmang përgjegjësinë appeared first on Citizens.al.

↗

Të përfundosh në burg padrejtësisht

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autorë: Elira Kadriu, Alex Young | OBCT

Sistemi i drejtësisë, në Evropën Juglindore, përdor masat e paraburgimit me shumë lehtësi, ku nuk mungojnë abuzimet, diskriminimet dhe histori të ndalimit të padrejtë. Kompensimet për këto raste janë shumë të vogla.

B. Shytaj, në 2020, përgjatë protestave masive për vrasjen e Klodian Rashës, nga një konflikt verbal me Policinë e Shtetit, u arrestua dhe qëndroi 30 ditë në paraburgim. Edhe pse u shpall i pafajshëm në fund të procesit gjyqësor, ai humbi punën në Aeroportin e Tiranës.

“Nuk i interesonte qĂ« unĂ« pĂ«rpiqesha tĂ« provoja pafajĂ«sinĂ« time, mĂ« thanĂ« thjesht qĂ« isha nĂ«n hetim dhe mĂ« pushuan nga puna,” tregon Shytaj pĂ«r OBCT (Observatori Transeuropian pĂ«r Ballkanin dhe Kaukazin).

Rasti i Shqipërisë

Ligji shqiptar garanton dëmshpërblim për këdo që është mbajtur padrejtësisht në burg. Kompensimet vendosen sipas shifrave fikse, pavarësisht nga rasti specifik.

Aktualisht, dëmshpërblimi është 2,000 lekë (rreth 20 euro) për çdo ditë të kaluar në burg, 3,000 lekë për çdo ditë në paraburgim, dhe 1,000 lekë për çdo ditë në arrest shtëpie.

Gjykata e Apelit të Shqipërisë po vlerëson një rishikim të këtyre shumave.

“ÇfarĂ« do tĂ« thotĂ« 2 mijĂ« lekĂ« dita? 2 mijĂ« lekĂ«shi, nĂ« 2005 kur Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« ai ligj, nuk ka mĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n vlerĂ« dhe dĂ«met nĂ« raste tĂ« caktuara janĂ« aq tĂ« mĂ«dha qĂ« s’mund tĂ« kompensohen me aq,” analizon avokati Dorian Matlija, drejtor ekzekutiv i organizatĂ«s “Res Publica”, qendĂ«r shqiptare pĂ«r tĂ« drejtat e njeriut qĂ« punon nĂ« mbrojtjen juridike.

Sipas Matlijës, pavarësisht nga vlefshmëria e akuzës, që nga momenti kur një person vihet në paraburgim, prokuroria dhe gjykata janë më të prirura ta konsiderojnë fajtor.

Shumë gjyqtarë preferojnë të shmangin pranimin e gabimit të tyre dhe për rrjedhojë të mos kenë nevojë të njohin një dëmshpërblim për njerëzit që rezultojnë të pafajshëm.

“Pak njerĂ«z dalin tĂ« pafajshĂ«m, 1% ose mĂ« pak,” pĂ«rmbyll Matlija.

Sipas të dhënave të Ministrisë së Financave, gjatë dhjetë viteve të fundit në Shqipëri, 736 persona kanë marrë dëmshpërblim për kohën që kanë kaluar padrejtësisht në paraburgim.

Sipas Nosiana Burnazit, juriste në Klinikën Juridike Falas dhe asistente projekti në Komitetin Helsinki të Shqipërisë, organizatat joqeveritare (OJQ) i inkurajojnë dhe i asistojnë qytetarët e privuar nga liria që të kërkojnë dëmshpërblim kur janë mbajtur padrejtësisht ose përtej afateve ligjore.

Megjithatë, shumë persona janë demotivuar dhe nuk paraqesin kërkesë. Sipas Burnazit, vonesat e gjata në proceset gjyqësore dhe gjendja e vështirë e sistemit gjyqësor ndikojnë në mosbesimin e publikut shqiptar te drejtësia.

Rasti i Bullgarisë

Në Bullgari, paraburgimi konsiderohet masë e jashtëzakonshme, që duhet përdorur vetëm kur është e nevojshme për të parandaluar ndonjë arratisje të mundshme ose pengim të hetimeve.

Megjithatë, në praktikë, kjo masë shpesh zgjatet përtej kufijve të arsyeshëm, sidomos në rastet e politizuara.

Rasti mĂ« i fundit Ă«shtĂ« ai i Blagomir Kotsevit, kryetarit tĂ« VarnĂ«s (qytet nĂ« lindje, njohur ndryshe si kryeqyteti bregdetar i BullgarisĂ«) dhe pĂ«rfaqĂ«sues i opozitĂ«s liberale “We Continue the Change – Democratic Bulgaria” (“Ne VazhdojmĂ« Ndryshimin – Bullgaria Demokratike”; PP-DB).

Kotsev u arrestua më 8 korrik 2025 me akuza të keqpërdorimit të fondeve publike. Arrestimi i tij shkaktoi protesta të gjera dhe nxori në pah mungesën e një mbrojtjeje efektive gjyqësore në Bullgari, ku paraburgimi përdoret shpesh për të ushtruar presion politik ose ekonomik.

Kotsev u mbajt në paraburgim pavarësisht mungesës së provave të drejtpërdrejta të korrupsionit. Një dëshmitar kyç pranoi se dëshmia e tij ishte nxjerrë me detyrim nga zyrtarë të komisionit anti-korrupsion, por ajo deklaratë vazhdon të përdoret kundër Kotsevit, i cili u lirua nga burgu vetëm më 28 nëntor 2025, kundrejt një garancie pasurore.

Në Bullgari, çdo qytetar që akuzohet dhe mbahet padrejtësisht në burg mund të padisë institucionet shtetërore për dëmshpërblim. Prokuroria e Përgjithshme shpenzon çdo vit rreth 3-4 milionë euro për kompensime, të cilat në disa raste arrijnë deri në 200 mijë euro.

Rasti i Serbisë

Rasti i Blagomir Kotsevit është ndjekur me vëmendje në Serbi. Nëse diçka e tillë ndodh në një vend të Bashkimit Evropian, lind pyetja se çfarë mund ta pengojë që të ndodhë edhe në një vend si Serbia, e kritikuar për lëkundje në raport me përparimin drejt standardeve të një shteti të së drejtës.

Çështja e paraburgimit Ă«shtĂ« kthyer nĂ« qendĂ«r tĂ« vĂ«mendjes nĂ« Serbi pas protestave masive qĂ« pasuan incidentin nĂ« stacionin e Novi Sadit nĂ« nĂ«ntor 2024.

Me afrimin e zgjedhjeve (mundĂ«sisht brenda vitit 2026), ka shqetĂ«sime serioze se paraburgimi mund tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« goditur protestuesit dhe politikanĂ«t e opozitĂ«s. OJQ si “Serbian Monitoring Initiative” (“Nisma Serbe e Monitorimit”) kanĂ« denoncuar zbatimin selektiv tĂ« procedurave pĂ«r kĂ«tĂ« masĂ«.

Në Serbi, zbatimi i masave të paraburgimit shoqërohet, sipas kritikëve, me probleme serioze diskriminimi.

NjĂ« studim i QendrĂ«s Evropiane pĂ«r tĂ« Drejtat e RomĂ«ve (ERRC) dhe “Fair Trials” (“Gjyqeve tĂ« drejta”) ka dokumentuar diskriminim sistematik ndaj komunitetit rom, pĂ«rfshirĂ« pĂ«rdorimin e shpeshtĂ« tĂ« paraburgimit, qĂ« nĂ« disa raste zgjat deri nĂ« katĂ«r vjet.

Në teori, paraburgimi vendoset vetëm kur ekziston rreziku i arratisjes ose ndikimit mbi dëshmitarët dhe provat.

Por, sipas avokatit serb MiloĆĄ Janković, vendimet e gjykatave shpesh nuk arsyetohen. Si pasojĂ«, shumĂ« persona kalojnĂ« muaj apo edhe vite nĂ« burg pa njĂ« motivim tĂ« qartĂ«, ndĂ«rsa gjyqtarĂ«t nuk mbajnĂ« pĂ«rgjegjĂ«si pĂ«r vendime qĂ« mĂ« pas rezultojnĂ« tĂ« pabazuara.

Situata përkeqësohet edhe më shumë nga zvarritja e hetimeve dhe proceseve gjyqësore, të cilat mund të zgjasin 10 vjet ose më shumë, në shkelje të së drejtës për një gjykim brenda një afati të arsyeshëm.

Personat e mbajtur padrejtësisht në paraburgim kanë të drejtë të kërkojnë dëmshpërblim, i cili përcaktohet rast pas rasti.

Kompensimi llogaritet rreth 120 euro në ditë dhe merr parasysh humbjen e të ardhurave, vuajtjet, shpenzimet ligjore dhe faktorë të tjerë.

Parashikohen gjithashtu masa rehabilitimi, si falje zyrtare dhe njoftime publike. Por edhe këto procese për dëmshpërblime janë të ndikuara nga vonesat e gjata të sistemit gjyqësor dhe shumat e kompensimit ndryshojnë shumë nga rasti në rast.

Rasti i Greqisë

Edhe në Greqi, paraburgimi është një masë e jashtëzakonshme, e aplikuar vetëm kur ka rrezik arratie ose përsëritje të krimit.

Kohëzgjatja maksimale është 12 muaj për krimet më të lehta dhe 18 muaj për ato më të rënda, me mundësi zgjatjeje deri në 24 muaj në rastet më serioze.

Ekzistojnë edhe masa alternative ndaj paraburgimit, si garancia pasurore, ndalimi i daljes jashtë vendit, prezantimi i rregullt në polici, ose arresti në shtëpi me monitorim elektronik.

Rasti më i fundit përfshin dy të rinj 21 dhe 25 vjeç nga Patra (Patras, qyteti i tretë më i madh në Greqi), të arrestuar për një zjarr pranë një qendre për të moshuar ndodhur më 13 gusht 2025.

Avokatët e tyre argumentuan se paraburgimi ishte i padrejtë: njëri nga të rinjtë ishte paraqitur vullnetarisht si dëshmitar dhe nuk kishte rekorde të mëparshme penale, ndërsa tjetri kishte ndihmuar si vullnetar për shuarjen e zjarrit.

Pas paraqitjes sĂ« provave tĂ« reja, prokuroria propozoi lirimin e tyre, por gjykata vendosi ndalim tĂ« daljes jashtĂ« vendit, detyrim pĂ«r t’u paraqitur rregullisht nĂ« polici dhe garanci pasurore.

Gjykatat priren të përdorin paraburgimin edhe ndaj të rinjve ose personave pa rekorde penale.

Sa i përket dëmshpërblimeve, ligji grek parashikon që ato nuk janë automatike dhe mund të kërkohen vetëm pas një aktgjykimi përfundimtar të pafajësisë.

Shumat zakonisht variojnë nga 10 deri në 60 euro për çdo ditë paraburgimi, me një kufi (që rrallë arrihet) midis 2,000 dhe 5,000 eurove. Vetëm rastet jashtëzakonisht të rënda mund të çojnë në kompensime më të larta.

*Krasen Nikolov (Mediapool, Bullgari) dhe Giota Tessi (EfSyn, Greqi) kanë kontribuar në realizimin e këtij artikulli.

**Ky artikull u prodhua si pjesë e PULSE, një iniciativë evropiane e koordinuar nga OBCT që promovon bashkëpunimet gazetareske transnacionale.

Lexoni gjithashtu:

The post Të përfundosh në burg padrejtësisht appeared first on Citizens.al.

↗

Teatri u shemb, spektakli vazhdon

✇Citizens.al
By: Doriana Musai

Teatri KombĂ«tar rikthehet nĂ« vĂ«mendje pas njĂ« mungese tĂ« gjatĂ« nga fejsbukĂ«t zyrtarĂ« tĂ« qeverisĂ«. KĂ«tĂ« herĂ«, pĂ«rmes njĂ« video-performance me “drone drop” mbi njĂ« kantier ndĂ«rtimi, i cili nuk dallon shumĂ« nga qindra tĂ« tjerĂ« nĂ« qytet.

Pamja promovohet si reklamĂ« e njĂ« “pune” tĂ« premtuar qĂ« po kryhet – pra njĂ« lloj raportimi, nĂ« mungesĂ« tĂ« llogaridhĂ«nies, – ndĂ«rsa qyteti vazhdon tĂ« ndĂ«rtohet dhe qindra leje tĂ« reja miratohen, pa pyetur askĂ«nd tjetĂ«r pĂ«rveç pushtetit.

Nuk ishte një njoftim ndërtimor, por një akt simbolik: Një rikthim i kontrolluar i çështjes së Teatrit Kombëtar në ekranet e pushtetit.

Me dashje ose pa dashje, Kryeministri – dhe mĂ« pas ministri i KulturĂ«s, e pas tyre i gjithĂ« tabori i pushtetit, – na pĂ«rsĂ«risin prej kohĂ«sh tĂ« njĂ«jtin mesazh: The show must go on! (Spektakli duhet tĂ« vijojĂ«!), pĂ«r sa kohĂ« ata janĂ« aktorĂ«t kryesorĂ« nĂ« skenĂ«n e pambaruar tĂ« teatrit.

NĂ« fakt, e gjithĂ« qeverisja Rama 1, 2 dhe 3 ka funksionuar si skenĂ« e madhe teatrale, ku vetĂ« teatri u shndĂ«rrua nĂ« njĂ«si marketingu, ndĂ«rsa “star-arkitektĂ«t” nĂ« kukullat e teatrit prej letre.

Faksimile e videos së qeverisë, ku dallohet kantieri i Pixel Tower në të majtë.

Kjo ndodhi pikërisht në mungesë të teatrit si zhanër kritik, si kundër-forcë e pushtetit. Kur teatri real u zhduk, u fshi, u shemb, spektakli institucional zuri vendin e tij.

Tre vjet mĂ« parĂ«, mĂ« 21 dhjetor 2022, Rama dhe Veliaj – tĂ« shoqĂ«ruar nga taborĂ«t e administratave pĂ«rkatĂ«se – vendosĂ«n atĂ« qĂ« e quajtĂ«n “gurin e parĂ« tĂ« themelit”.

“BaballarĂ«t e kombit” nĂ« themel tĂ« Teatrit tĂ« Ri KombĂ«tar, “mĂ« tĂ« bukurit dhe mĂ« pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« ndĂ«rtuar nĂ« EvropĂ« pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore”, sipas logjikĂ«s patriarkale tĂ« pushtetit: njĂ«soj si kryefamiljari qĂ« vendos gurin e parĂ« tĂ« shtĂ«pisĂ«.

Tradita, megjithatë, e thotë qartë: Që themeli të qëndrojë, duhet edhe një kurban, përndryshe muret, si ato të Rozafës, bien.

Kurbani i kësaj dysheje, që ka qeverisur Tiranën për 21, nga 35 vitet e tranzicionit shqiptar, ishte ndërtesa historike e Teatrit Kombëtar, të cilën e shembën natën.

Ndërsa e shembën, u kujdesën ta kthenin aktin në spektakël: Një mizanskenë dramatike në teatrin e madh të pushtetit, ku ndërthuren korrupsioni, krimi i organizuar dhe pastrimi i parave.

Por akti final nuk ishte vetë shkatërrimi i teatrit; ai duhej edhe legjitimuar estetikisht.

Shembja, në vetvete, nuk mjaftonte. Duhej një imazh i ri, një formë e re, një premtim arkitektonik që ta zhvendoste vëmendjen nga dhuna mbi trashëgiminë drejt admirimit për spektaklin.

Faksimile e videos së qeverisë, ku dallohet kantieri i Pixel Tower anës Teatrit Kombëtar.

Duhej shembur teatri, qĂ« spektakli i kullave tĂ« merrte skenĂ«n. PĂ«r shembull, kulla qĂ« duhej ta zĂ«vendĂ«sonte atĂ« – dhe qĂ« do t’i merrte tokĂ«n, hapĂ«sirĂ«n dhe kujtesĂ«n, – sot ngrihet 33 kate lart (Pixel Tower, projekt nga Bjarke Ingels pĂ«r Fusha shpk), deri nĂ« kufijtĂ« e pronĂ«s, praktikisht ngjitur me tĂ«.

Teatri u zhduk që ky spektakël të shtrihej pa pengesë në çdo cep të Tiranës: Një profeci e artikuluar qartë nga protesta 27-mujore e Teatrit, e cila u tall si nostalgji, por rezultoi lexim politik i saktë i së ardhmes urbane.

Kulla ngrihet e qetĂ«, duke na vĂ«shtruar nga lart me cinizĂ«m pedagogjik, sikur tĂ« na thotĂ«: “Kot bĂ«tĂ« zhurmĂ«. Nuk ju mora asnjĂ« metĂ«r truall. Ju lashĂ« madje dhuratĂ« projektin mĂ« tĂ« bukur nĂ« EvropĂ« qĂ« nga viti 1945. TĂ« ma dini pĂ«r nder!”

Kjo Ă«shtĂ« arkitekturĂ« disonante: NjĂ« formĂ« pushteti qĂ« prodhon konflikt me kujtesĂ«n urbane, mohon dhunĂ«n mbi trashĂ«giminĂ« pĂ«rmes estetikĂ«s dhe e “ribrendon” shkatĂ«rrimin si bujari institucionale – ndĂ«rsa publiku ftohet, edhe njĂ« herĂ«, tĂ« duartrokasĂ«.

Sepse kur pushteti merr rolin e regjisorit, qyteti mbetet skenë, kujtesa dekor dhe qytetarët spektatorë të një shfaqjeje ku humbja prezantohet si fitore.

Lexoni gjithashtu:

The post Teatri u shemb, spektakli vazhdon appeared first on Citizens.al.

↗

Energji në kurriz të komuniteteve; mbi 200 hidrocentrale private në 15 vjet

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Shfrytëzimi i burimeve ujore për prodhim energjie elektrike ka qenë një nga të paktat politika të pandryshuara gjatë dekadës së fundit në Shqipëri.

Premtimet për të frenuar ndërtimin e hidrocentraleve, sidomos në zonat e mbrojtura, janë kaluar me një valë kontratash, projektesh të zvarritura dhe përplasjesh me komunitetet.

Citizens sjell një hartë të plotë të shpërndarjes së hidrocentraleve që u ndërtuan në 15 vitet e fundit.

Kush fiton dhe kush humbet nga ndërtimi i tyre? Përvoja tregon se komunitetet përreth digave nuk fitojnë gjë, përkundrazi.

Qeveritë ndërrohen, hidrocentralet vazhdojnë

Ndërsa qeveria e Kryeministrit Edi Rama, në pushtet prej vitit 2013, vazhdon ta paraqesë zhvillimin e hidrocentraleve si politikë të qëndrueshme energjitike, bilanci real mbetet i paqartë.

Pasi mori pushtetin, Rama e konsideroi “korrupsion shkatĂ«rrimtar” prirjen e qeverisĂ« sĂ« shkuar tĂ« drejtuar nga Sali Berisha (2005-2013) pĂ«r dhĂ«nien e lejeve tĂ« hidrocentraleve nĂ« zonat e mbrojtura. 

Ai tha se nĂ« kĂ«to zona ishin dhĂ«nĂ« 113 leje, prej tĂ« cilave theksoi se 55 “nuk kanĂ« pĂ«r tĂ« filluar punĂ«â€ si zotim i tij se “politika me hidrocentralet” do tĂ« ndryshonte.

Enti Rregullator i Energjisë (ERE) raportonte asokohe se vendi kishte 80 hidrocentrale private (2013) me kapacitet të përgjithshëm rreth 240 megavat (MW).

Pas kësaj, qeveria Rama shqyrtoi 103 kontrata koncesionare në një proces të gjatë, pas së cilit në vitin 2019 deklaroi anulimin e 27 prej tyre, që parashikonin ndërtimin e 80 HEC-eve.

Në këtë periudhë (2019) ERE raportonte për shumfishim të hidrocentraleve private: 197 me fuqi 827 MW.

Qeveria doli me gjykimin e përgjithshëm se hidrocentralet e vegjël ishin të padobishëm në aspektin energjetik dhe të dëmshëm në raport me mjedisin dhe komunitetet.

Makineritë të bllokuara në anën e lumit të Lusës, Kurdari/Citizens.al

“Nuk do ketĂ« mĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, leje pĂ«r asnjĂ« HEC nĂ«n 2 MW dhe nuk do lejohet mĂ« kurrĂ« qĂ« nĂ« emĂ«r tĂ« prodhimit tĂ« energjisĂ« tĂ« preken zona me rĂ«ndĂ«si nga pikĂ«pamja natyrore dhe turistike, apo komunitete, duke arritur deri nĂ« pikĂ«n qĂ« tubat e HEC-it tĂ« futen nĂ« burimin e ujit,” u zotua Rama asokohe.

Por koha tregoi se ky zotim nuk u mbajt. Qeveria vijoi të jepte leje për HEC-et e vogla, madje ajo ndërhyri edhe në ligjin e zonave të mbrotjura duke i tkurrur edhe territoret e parqeve kombëtare në favor të dhënies së burimeve ujore për HEC-e.

Rastet konkrete janĂ« HEC-et nĂ« Zall-Gjoçaj apo dhe nĂ« Kurdari ku “HEC Doma” po ndĂ«rtohet pavarĂ«sisht kontestimeve tĂ« komunitetit dhe faktit se ka njĂ« kapacitet prej mĂ« pak se 2 MW.

ERE raportoi në vitin 2024 për 238 hidrocentrale private të prodhimit të energjisë.

Një rritje me 41 HEC-e (17.2%) krahasuar me vitin 2019 kur qeveria u zotua për qasje të kontrolluar, 158 HEC-e (66.3%) prej vitit 2013 kur socialistët morën pushtetin.

Më shumë se gjysma e këtyre impianteve (58%; 138 HEC-e) prodhojnë energji minimale (me kapacitete 2 ose më pak se 2 MW), dhe janë ndërtuar pavarësisht dëmeve ndaj mjedisit, burimeve ujore dhe komuniteteve.

Rrjeti i hidrocentraleve në Shqipëri

Në 15 vitet e fundit, ndërtimi i hidrocentraleve në Shqipëri është shtrirë në gjithë territorin. Kjo ka prekur shumicën e bashkive duke krijuar një rrjet të dendur tubash dhe digash në rrjedhat e lumenjve kryesorë të vendit.

Sipas të dhënave të siguruara nga Citizens.al nga 61 bashkitë e vendit, gjatë kësaj periudhe u vunë në punë 211 hidrocentrale, ndërkohë 24 të tjerë janë në proces ndërtimi.

Ky zgjerim ka ndodhur përmes kontratave të lidhura në periudha të ndryshme, shpesh edhe një dekadë më parë, që vijojnë të mbahen aktive pavarësisht zvarritjeve, proceseve gjyqësore apo kundërshtimit nga komunitetet lokale.

Ndërkohë, shpërndarja e hidrocentraleve nuk është e njëtrajtshme.

Bashki si Librazhdi (21), Dibra (19), Korça (15), Maliqi (15), Skrapari (13), Mirdita (12) dhe Klosi (12) përqendrojnë numrin më të lartë të hidrocentraleve në funksion, ndërsa në disa prej tyre vijojnë projekte të reja, shpesh të shoqëruara me protesta dhe konflikte ligjore.

Ndryshe, 30 bashki të tjera nuk kanë pasur zhvillime hidrocentralesh gjatë kësaj periudhe kryesisht për shkak të mungesës së burimeve ujore të qëndrueshme, duke nxjerrë në pah varësinë e modelit energjetik nga lumenjtë malorë.

Shtrirja e hidrocentraleve në Shqipëri/Citizens.al

Megjithatë në zona të ndryshme si Kukësi (13), Fushë-Arrëzi (10), Mati (8) dhe Tepelena (5) janë raportuar për projekte në proces. Shumica e këtyre projekteve janë kontestuar, veçanërisht në bashkinë Tepelenë, ku prej vitit 2017 ka nisur njëproces gjyqësor kundër ndërtimit të një HEC-i në lumin e Nivicës.

Të dhënat që ofrojnë autoritetet publike janë shpesh kontradiktore, megjithatë, ato tregojnë se qasja për ndërtimin e hidrocentraleve mbetet e pandryshuar që prej vitit 2010 dhe se ndërtimi i HEC-eve ka vijuar edhe pas premtimeve për ndalimin e lejeve të reja ndërsa roli i bashkive mbetet kryesisht administrativ, pa ndikim të drejtpërdrejtë në vendimmarrjen.

AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« Burimeve Natyrore (AKBN), tha pĂ«r Citizens.al se aktualisht janĂ« mbi 150 projekte HEC-esh nĂ« procedura pĂ«r “plotĂ«sim dokumentacioni” apo “marrje lejesh”. Kjo agjenci, nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«, mban tĂ« arkivuar si projekte nĂ« proces edhe rastet e rrĂ«zuara me vendime gjykatash apo vendosjes sĂ« lumenjve nĂ« zona tĂ« mbrojtura, si pĂ«r shembull: Kalivaçi, Shushica dhe Poçemi.

Në mungesë të një vlerësimi të plotë kombëtar për ndikimin mjedisor dhe social të këtij modeli zhvillimi, rrjeti i hidrocentraleve është konsoliduar tashmë si një realitet i pakthyeshëm, duke u shoqëruar me pikëpyetje mbi qëndrueshmërinë afatgjatë të burimeve ujore dhe marrëdhënien mes investimeve private, komuniteteve lokale dhe interesit publik.

Kaçinari: “Uji nĂ« tuba” dhe njĂ« komunitet nĂ« revoltĂ«

NĂ« Kaçinar tĂ« MirditĂ«s, tensioni i mbledhur ndĂ«r vite shpĂ«rtheu nĂ« fundin e muajit mars nĂ« njĂ« protestĂ« tĂ« mirĂ«filltĂ«. Qindra banorĂ« nga fshatrat pĂ«rreth, por dhe diaspora u mblodhĂ«n pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar ndĂ«rtimin e katĂ«r hidrocentraleve tĂ« koncesionarit “ShpĂ«rdhaza-Energji”.

Komuniteti i Mirditës në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al

Banorët e konsiderojnë cenim kryesor për jetën e tyre futjen në tuba e disa prej përrenjve malorë, të cilët historikisht janë përdorur nga fshatrat.

Rruga e vështirë drejt Qafës së Vorres, rreth 40 minuta larg nga Rrësheni, ku u zhvillua protesta, tregonte njëkohësisht degradimin e territorit dhe tensionin e autoriteteve: postblloqe policore, kontrolle makinash dhe prezencë e pajustifikuar efektivësh.

“KĂ«tu kĂ«tĂ« popull e kanĂ« grabitur,” pĂ«rshkroi revoltĂ«n Arben Gega, njĂ« prej protestuesve, “por kur s’na ka bĂ«rĂ« turku tĂ« ikim, kĂ«ta jo se jo, nuk do t’ia arrijnĂ«!”.

Gjok Beqiri, nga fshati Simon, tregoi se projekti prek shtatë fshatra me mbi 3,000 familje.

Kabina e rojeve dhe kamerat e sigurisë të vendosura përreth kantierit kishin krijuar një ambient të denjë për zonë ushtarake, ndërsa banorët, në mungesë informacioni dhe të vënë përballë faktit të kryer, ngritën dyshimet se dokumentacioni i kompanisë nuk është i rregullt.

Këtë shqetësim ndanë për Citizens.al disa prej tyre, të cilët thanë se nuk ishin njoftuar kurrë për dëgjesa publike, pavarësisht pretendimeve të kompanisë.

NĂ« muajin prill, makineritĂ« e kompanisĂ« “ShpĂ«rdhaza-Energji” hynĂ« nĂ« pyllin aty pranĂ«, njĂ« zonĂ« me njĂ« peizazh tĂ« larmishĂ«m buzĂ« rrugĂ«s, pĂ«r tĂ« cilĂ«n banorĂ«t druajnĂ« se mund tĂ« vuajĂ« pasoja nga hidrocentralet.

Pasi konstatuan pemët e para të rrëzuara nga punimet ata organizuan protesta të tjera, një prej së cilës edhe në Tiranë, para ministrisë së Infrastrukturës.

Kryetari i fshatit Simon, Gjergj Deda, ngriti dyshimet se punimet po kryheshin pa lejet e nevojshme “sepse kĂ«rkonin dhe shoqĂ«roheshin nga policia çdo ditĂ«â€.

PĂ«r komunitetin, uji Ă«shtĂ« thelbi i jetesĂ«s: mullinjtĂ«, tokat dhe historinĂ« e tyre. “Vllaut s’ia fal, jo mĂ« tĂ« huajit,” kanĂ« theksuar disa prej tyre.

Ndaj ata i janĂ« drejtuar drejtĂ«sisĂ«. NĂ« shtator, Gjykata e LezhĂ«s vendosi t’ia kalojĂ« çështjen StrukturĂ«s sĂ« Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) duke shpallur moskompetencĂ«.

Komuniteti i Mirditës në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al

NdĂ«rsa nĂ« 16 dhjetor, Gjykata e Posaçme KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar (GJKKO) vendosi t’ia delegojĂ« çështjen GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«, e cila do tĂ« pĂ«rcaktojĂ« gjykatĂ«n kompetente pĂ«r shqyrtimin e kallĂ«zimit tĂ« bĂ«rĂ« nga 13 banorĂ« tĂ« Kaçinarit, kallĂ«zim i kryer prej 25 nĂ«ntor-it 2019.

Kurdaria: NjĂ« verĂ« e nxehtĂ« kundĂ«r HEC-it “Doma”

NĂ« Kurdari tĂ« Matit, vera shĂ«noi nisjen e punimeve pĂ«r HEC-in “Doma”, njĂ« projekt i “Global Interprise Group” qĂ« pritet tĂ« shfrytĂ«zojĂ« lumin e LusĂ«s dhe tĂ« hapĂ« njĂ« trase tĂ« re rruge prej 4.4 km.

Për banorët, ky projekt vjen në një kohë kur ata vuajnë për ujë, pavarësisht investimeve në ujësjellës.

Erind Saliaj, administrator i NjĂ«sisĂ« Administrative Suç, shpjegoi pĂ«r Citizens.al se pesĂ« fshatrat e zonĂ«s – Kurdari, SkĂ«nderaj, Kurqelaj, Suç dhe Kujtim – nuk kanĂ« furnizim tĂ« rregullt dhe se ndĂ«rtimi i njĂ« hidrocentrali Ă«shtĂ« “absurd” nĂ« kĂ«to kushte.

Tregues për situatën ishte gjendja në kafenenë më popullore të fshatit, e cila shërbente vetëm ujë të ambalazhuar, teksa çezma e oborrit të saj ishte tharë.

Procesi i dëgjesave publike ka qenë pika kryesore e tensioneve në këtë çështje, e cila është shoqëruar me protesta dhe përplasje me kompaninë.

Një ekskavator dhe furgon me gomë të çarë qëndronin të braktisur në fund të trasesë së hapur si dëshmi e përplasjeve. Ato ruheshin nga një kamerë, e cila për ironi furnizohej me panel diellor.

Sipas banorëve, dëgjesa e parë, e vitit 2018, tregoi se shumica ishin kundër hidrocentraleve, por ndryshe, në procesverbal u paraqit si shprehje dakordësie.

Rexhep Kuleni, një nga zërat më të fortë të komunitetit, tha se ky veprim përbën shkelje penale, për të cilën duhet gjetur përgjegjësia.

Ai kujton dëgjesën e dytë të mbajtur në vitin 2020, kur rreth 500 banorë u mblodhën dhe kërkuan që përfaqësuesi i kompanisë që interesohej për hidrocentralin të largohej.

Komuniteti i Kurdarisë në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al

Por pavarësisht kundërshtive dhe premtimeve se nuk do të rikthehej në zonë, koncesionari u shfaq sërish, duke marrë firma në mënyrë të veçuar, pa pjesëmarrje lajmëruar të komunitetit apo autoriteteve.

“Marrin ca firma nĂ« mĂ«nyrĂ« abuzive, ku njĂ« pjesĂ« e madhe nuk e dinĂ« çfarĂ« kanĂ« firmosur,” tha Kuleni, sipas sĂ« cilit nĂ« kĂ«to dĂ«gjesa nuk ka pasur pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« bashkisĂ«.

Banorët thonë se mungon transparenca, të dhënat, dhe mbi të gjitha mungon uji. Për ta, hidrocentrali është kërcënim ekzistencial dhe social, jo një projekt energjetik.

Zona, e njohur dhe si “hambari i Matit” pĂ«r prodhimet bujqĂ«sore Ă«shtĂ« zotuar se nuk do ta lĂ«rĂ« projektin e hidrocentralit qĂ« tĂ« zbatohet duke vijuar ndalimin e makinerive t’i bashkohen kantierit.

“Nuk do ta lĂ«mĂ«, me firma tĂ« vjedhura, me firma tĂ« blera, populli nuk pranon,” theksoi Enver Dava, tokat e tĂ« cilit bien krah trasesĂ« sĂ« hidrocentralit.

Më 22 tetor 2025, duke marrë parasysh tensionin mes banorëve dhe përfaqësuesve të firmës ndërtuese të hidrocentralit një grup pune nga AKBN-ja mbërriti në terren.

Në procesverbalin e mbajtur u konstatua hapje e trasesë për të pasur akses për punimet për hidrocentralin.

“NĂ« momentin e monitorimit shoqĂ«ria nuk po arrinte dot tĂ« kryente punimet ndĂ«rtimore”, thuhet nĂ« procesverbalin e mbajtur nga grupi i punĂ«s sĂ« AKBN-sĂ«.

Paralelisht, banorët e kanë adresuar kundërshtinë e tyre edhe në rrugë gjyqësore. Në tetor, Gjykata Administrative e Shkallës së Parë nuk i ndali punimet, ndërsa deri në një vendim në themel të çështjes, por pavarësisht kësaj banorët mbeten me shpresë për një vendim të drejtë.

Zall-Gjoçaj: HEC-et u ndërtuan, por beteja kundër tyre vazhdon

NĂ« Zall-Gjoçaj, hidrocentralet “SekĂ«â€ dhe “Zais” morĂ«n formĂ« mes polemikave, por qĂ«ndresa e komunitetit atje vijon prej mĂ« shumĂ« se shtatĂ« vitesh.

Reportazhet e emisionit “Opinion” nga Blendi Fevziu dhe portali Lexo.al nga Flogert Muça, promovuan me kĂ«rshĂ«ri gjatĂ« muajve shtator-tetor investimet nĂ« hidrocentralet e Zall-Gjoçajt.

Materialet u pĂ«rpoqĂ«n t’i jepnin njĂ« dimension tjetĂ«r investimit privat tĂ« sipĂ«rmarrĂ«sit italian Fabio Scuero. Sipas tyre tre HEC-et e ngritura nĂ« basenin e UrakĂ«s me kapacitet 30 MË, janĂ« shoqĂ«ruar me investime pĂ«r njĂ« rrjet ujĂ«sjellĂ«si pĂ«r 17 fshatra dhe rreth 90 km rrugĂ«.

Por reportazhet ngjallën zemëratën e banorëve të Zall-Gjoçajt, të cilët prej vitit 2018 kanë protestuar kundër HEC-eve.

NĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t aktivistĂ«t e cilĂ«suan atĂ« reklamĂ« duke kujtuar se Zall-Gjoçaj Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« simbol rezistence pikĂ«risht sepse HEC-et u ndĂ«rtuan brenda Parkut KombĂ«tar “LurĂ«-Mali i DejĂ«s”, njĂ« zonĂ« e mbrojtur qĂ« u tkurr me njĂ« vendim tĂ« qeverisĂ« nĂ« vitin 2022 pĂ«r t’i hapur rrugĂ« projektit tĂ« HEC-it “Zais”.

Prej vitesh, banorë si Abdi Toçi, Dhimitër Koleci dhe Adem Gjokolaj kanë protestuar, kallëzuar zyrtarë publikë dhe kanë çuar çështjen e Zall-Gjoçajt në disa procese gjyqësore.

Në tetor, Gjykata Administrative e Apelit la në fuqi vendimin që legjitimonte ndërtimin e HEC-eve, duke rrëzuar padinë për shfuqizimin e kontratave dhe akteve administrative.

Avokati i tyre, Franc Terihati, tha për Citizens.al se çështja do të shkojë në Gjykatën e Lartë, ndërsa Koleci tha se një padi tjetër po hetohet nga SPAK, dhe një padi penale mbetet e hapur për dëmet e shkaktuara gjatë punimeve, nga prishja e kanalit të ujit e deri te hedhja e inertëve në varreza.

Ndërkohë, kompania ka paditur vetë aktivistë e banorë për shpifje, gjë që komuniteti e sheh si formë presioni për të heshtur rezistencën.

Solidariteti i aktivistëve për tre banorët e paditur nga Seka Hydropower/Citizens.al

Në terren, pasojat sipas banorëve janë të prekshme: uji është i gjithi në tuba, burimet e fshatit janë shteruar dhe lumi nuk ka më prurjen e mëparshme. Banorët thonë se gjatë verës nuk kishin ujë as për të fikur zjarret, ndërsa bagëtia dhe bletët kanë pësuar dëme të pakthyeshme.

Për Zall-Gjoçajn, beteja nuk ka të bëjë vetëm me një projekt energjetik, por me të drejtën për të ekzistuar brenda peizazhit të tyre.

Edhe pse hidrocentralet u ndërtuan, çështjet ligjore, pasojat mjedisore dhe mosbesimi ndaj institucioneve vazhdojnë ta mbajnë fshatin në një konflikt të hapur me modelin kombëtar të zhvillimit hidroenergjetik.

Lufaj njësoj si Zall-Gjoçajt përballë thatësirës

NĂ« Lufaj tĂ« MirditĂ«s, banorĂ«t pĂ«rballen me tĂ« njĂ«jtin model tĂ« ndĂ«rtimit tĂ« hidrocentraleve – devijim burimesh ujore pa transparencĂ« dhe pa dĂ«gjesa me komunitetin.

NĂ« korrik ata protestuan kundĂ«r kompanisĂ« “Seka HydropoĂ«er”, me pretendimin se ajo nuk respektonte kontratĂ«n e shfrytĂ«zimit tĂ« burimeve ujore tĂ« zonĂ«s duke mos lĂ«shuar rrjedhĂ« pĂ«r nevojat e tyre.

Zona me një peizazh të mrekullueshëm, nuk ndihmohej aspak nga rruga, e cila ishte në gjendje të amortizuar. Devijimi i prurjeve kishte ulur ndjeshëm burimet duke detyruar disa familje të merrnin ujë gjetkë me mjete të improvizuara.

Banorët thanë për Citizens.al se ata kishin qenë kundër ndërtimit të HEC-ve që para vitit 2017, por që zëri i tyre nuk ishte dëgjuar.

“As nuk na ka pyetur njeri, as nuk kemi qenĂ« dakord,” tha Agron Kaçarri, banor.

Lufaj e lidh drejtpërdrejt fatin e saj me Zall-Gjoçajt, ku hidrocentralet u ndërtuan brenda Parkut Kombëtar të Lurës dhe Malit të Dejës, duke sjellë konflikt të gjatë me komunitetin, ndërhyrje policore dhe pasoja të pakthyera në ekosistem.

“Energji e gjelbĂ«r” me kosto tĂ« errĂ«t

Modeli i hidrocentraleve nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« shitur si “njĂ« model i gjelbĂ«r”, por nĂ« realitet ka sjellĂ« dĂ«me tĂ« pakthyeshme ekologjike dhe ekonomike nĂ« nivele lokale, por edhe kombĂ«tare.

Biologu Olsi Nika, i cili drejton organizatĂ«n mjedisore “Eco Albania”, thekson pĂ«r Citizens.al se shumĂ« projekte hidroenergjetike janĂ« miratuar mbi leje tĂ« diskutueshme dhe pa analiza tĂ« plota tĂ« ndikimit, duke krijuar njĂ« zinxhir pasojash qĂ« shkon nga shpyllĂ«zimi te shkatĂ«rrimi i habitateve ujore.

Sipas tij, devijimi i ujĂ«rave, rezervuarĂ«t e mĂ«dhenj, ndotja, ndryshimi i temperaturĂ«s dhe oksigjenit kanĂ« çuar nĂ« humbje speciesh, eutrofikim dhe homogjenizim tĂ« biodiversitetit – njĂ« proces qĂ« shumĂ« zona nuk e rikuperojnĂ« kurrĂ«.

Rast konkret përmendet trofta apo dhe peshq të tjerë migratorë, të cilët nuk arrijnë zonat e shumimit për shkak të devijimeve të lumit apo dhe vetë impianteve hidroenergjetike.

Studimi për Zall-Gjoçajn i biologut Melitjan Nezaj nga Qendra për Ruajtjen dhe Mbrojtjen e Mjedisit Natyror në Shqipëri (PPNEA) e konkretizon problemin.

Paraqitje grafike e botimit shkencor për Zall-Gjoçajn/Citizens.al

Me lënien e një sasie minimale të ujit ekologjik, shtrati i lumit thahet pak qindra metra larg veprave të marrjes.

“NĂ« shtratin tashmĂ« pa ujĂ« kanĂ« nisur tĂ« shfaqen bimĂ« tĂ« mjediseve tĂ« thata, njĂ« shenjĂ« e qartĂ« e mungesĂ«s afatgjatĂ« tĂ« ujit,” thekson Nezaj.

Kjo ka zhdukur faunën nënujore, ka degraduar bimësinë dhe ka goditur bujqësinë e banorëve, të cilët varen nga uji për prodhim dhe blegtori.

Ndërtimet kanë lënë pas inertë, kanale të dëmtuara dhe masa rehabilituese të dështuara, shpesh me bimësi jovendase dhe vendkalime peshqish që nuk funksionojnë.

Të dy ekspertët vlerësojnë se këto dëme nuk janë thjesht teknike, por strukturore: një model zhvillimi që shpërfill ligjin dhe zonat e mbrojtura, mungesën e konsultimeve, ndikimet afatgjata dhe transparencën.

“ShumĂ« komunitete,” thekson Nika, “mĂ«suan pĂ«r projektet e HEC-eve vetĂ«m kur kishin nisur punimet”.

Konfliktet për ujërat janë bërë tipike nga Rapuni te Kaçinari, Kurdaria, Zall-Gjoçaj e Lufaj duke treguar se përfitimet i shkojnë pak aktorëve, ndërsa kostoja bie mbi komunitete dhe ekosisteme të cenueshme.

Ata qĂ« fitojnĂ« nga ky model mbeten disa kompani, disa prej tĂ« cilave me kapitale tĂ« huaja. NdĂ«rsa komunitetet humbasin tĂ« tjera burime dhe mundĂ«si zhvillimi duke pasur njĂ« arsye mĂ« shumĂ« pĂ«r t’u larguar.

Në plan më të gjerë, ekspertët argumentojnë se hidrocentralet e vogla me fuqi të ulët kanë efikasitet të diskutueshëm dhe shpesh gjurmë të larta karboni, përfshirë prodhimin e metanit nga rezervuarët.

PĂ«r biologun Nika, energjia hidroelektrike nĂ« ShqipĂ«ri duhet parĂ« si “me karbon tĂ« ulĂ«t, por me ndikim tĂ« lartĂ«â€, ndĂ«rsa zhvillimi i qĂ«ndrueshĂ«m kĂ«rkon orientim te burimet qĂ« nuk fragmentojnĂ« lumenjtĂ«: kryesisht energjia diellore dhe ajo e erĂ«s.

The post Energji në kurriz të komuniteteve; mbi 200 hidrocentrale private në 15 vjet appeared first on Citizens.al.

↗

Gjykata pushon padinë SLAPP ndaj banorëve të Kaçinarit

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Gjykata e LezhĂ«s pushoi padinĂ« e kompanisĂ« “ShpĂ«rdhaza-Energji” ndaj dy banorĂ«ve tĂ« zonĂ«s sĂ« Kaçinarit nĂ« MirditĂ«, tĂ« cilĂ«t qenĂ« akuzuar pĂ«r shpifje dhe prishje imazhi. Vendimi mbyll njĂ« proces tĂ« konsideruar gjerĂ«sisht nga grupet kundĂ«r hidrocentraleve si pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« heshtur rezistencĂ«n e komuniteteve.

Padia ishte ngritur ndaj Gjergj DedĂ«s, kryeplak i fshatit Simon, dhe Gjon Ndojt, pas deklaratave kundĂ«r ngritjes sĂ« katĂ«r hidrocentraleve nga “ShpĂ«rdhaza-Energji” nĂ« fshatrat e MirditĂ«s.

Padia qe depozituar më 17 mars dhe lidhej me qëndrimet e shprehura nga dy banorët në një mbledhje të Këshillit Bashkiak të Mirditës, që ishte mbajtur tre javë më përpara, më 24 shkurt.

“Kam thĂ«nĂ« s’kanĂ« dokumente, s’kanĂ« leje mjedisore, ujore,” tha Deda pĂ«r Citizens.al, sipas sĂ« cilit kompania ka vepruar nĂ« kundĂ«rshtim me ligjin.

Sipas avokatit të banorëve, Marash Logu, kompania i cilësoi deklaratat si të pavërteta dhe cenuese për reputacionin e saj.

Mirëpo, pas rreth nëntë muajsh, gjykata ka vendosur ta pushojë çështjen. Shkak është bërë mosparaqitja e vazhdueshme e përfaqësuesve ligjorë të kompanisë. Si rrjedhojë procesi nuk avancoi kurrë në shqyrtim themelor.

Paditë SLAPP si mënyra për të heshtur banorët

PaditĂ« e tilla, tĂ« cilat synojnĂ« kryesisht frikĂ«simin dhe stepjen e zĂ«rave kundĂ«rshtues, njihen shkurtimisht si “SLAPP”.

Rasti i Kaçinarit nuk Ă«shtĂ« i izoluar. NĂ« tetor 2025, banorĂ«t e Zall Gjoçajt qĂ« prej vitesh protestojnĂ« kundĂ«r hidrocentraleve nĂ« atĂ« zonĂ« u gjendĂ«n tĂ« paditur pĂ«r shpifje dhe fyerje nga kompania “Seka Hydropower”.

Kompania pretendon se tre banorĂ«t e paditur gjatĂ« organizimit tĂ« njĂ« proteste nĂ« Lufaj tĂ« MirditĂ«s nĂ« korrik 2025, i kanĂ« dĂ«mtuar figurĂ«n, pĂ«rmes komunikimit qĂ« kanĂ« pasur pĂ«r mediat. Çështja vijon tĂ« trajtohet nga gjykata e LezhĂ«s.

Organizata dhe juristë vërejnë se paditë SLAPP po përdoren shpesh nga kompani private për të intimiduar komunitetet që kundërshtojnë projekte me ndikim mjedisor.

Këto padi nuk synojnë domosdoshmërisht suksese ligjore, por lodhjen psikologjike dhe financiare të aktivistëve, përmes proceseve të gjata gjyqësore.

Diana Malaj, juriste dhe përfaqësuese e grupit ATA, i cili ka mbështetur vazhdimisht komunitetet në kundërshtimin e projekteve të HEC-eve, theksoi për Citizens.al se pasojat janë të thella dhe afatgjata.

“Mund tĂ« shoqĂ«rohet mĂ« demotivim tĂ« aktivistĂ«ve, stres e depresion, [
] me njĂ« presion tĂ« jashtĂ«m e periferik, qĂ« mund t’u vijĂ« nga persona tĂ« tjerĂ« tĂ« rrethit tĂ« tyre familjar apo miqĂ«sor,” analizon Malaj.

“Mundet t’i rĂ«ndojĂ« shpirtĂ«risht fakti qĂ« bĂ«hen pjesĂ« e njĂ« procesi penal, pra ndihen tĂ« kriminalizuar”, vijoi ajo.

Në Shqipëri nuk ekziston ende një kuadër i posaçëm ligjor kundër padive SLAPP. Megjithatë, sipas Malajt, janë planifikuar ndryshime deri në verën e vitit 2027, përfshirë transpozimin e Direktivës Anti-SLAPP të Bashkimit Evropian.

Ndërkohë, Kushtetuta garanton lirinë e shprehjes dhe të drejtën e protestës, të cilat shpesh sprovohen përmes këtyre padive.

Por, sipas Malajt, efektet e padive SLAPP mund të jenë edhe të kundërta.

“Ato mund tĂ« riaktivizojnĂ« solidaritetin dhe tĂ« forcojnĂ« kĂ«mbĂ«nguljen pĂ«r tĂ« protestuar e folur publikisht,” tha ajo teksa nĂ«nvizoi se kĂ«to efekte shpesh anashkalohen nga paditĂ«sit.

BanorĂ«t e Kaçinarit kundĂ«rshtojnĂ« projektin e katĂ«r hidrocentraleve tĂ« “ShpĂ«rdhaza-Energji” qĂ« prej vitit 2019. Ata pretendojnĂ« mungesĂ« konsultimi publik, shkelje ligjore dhe falsifikim tĂ« firmave tĂ« banorĂ«ve.

Protestat janë zhvilluar në bjeshkë, para Ministrisë së Infrastrukturës, por edhe para Gjykatës së Lezhës.

Shqetësimi kryesor mbetet devijimi i burimeve ujore dhe dëmet mjedisore, që sipas banorëve mund të jenë të pakthyeshme nëse punimet vijojnë.

Lexo gjithashtu:

The post Gjykata pushon padinë SLAPP ndaj banorëve të Kaçinarit appeared first on Citizens.al.

↗

Aeroporti, një betejë që duhet vazhduar

✇Citizens.al
By: Artan Rama

Autor: Artan Rama

Konventa e BernĂ«s Ă«shtĂ« tĂ«rhequr kĂ«tĂ« radhĂ« nga kĂ«rkesa drejtuar ShqipĂ«risĂ« “[pĂ«r] ndalimin e punimeve pĂ«r ndĂ«rtimin e Aeroportit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« VlorĂ«s, deri nĂ« kryerjen e vlerĂ«simit tĂ« duhur mjedisor”. NĂ« mbledhjen e mbajtur nga 8-12 dhjetor 2025, nĂ« Strasburg, Komiteti Drejtues shprehu keqardhjen qĂ« pĂ«r dy vjet rresht, ShqipĂ«ria e shpĂ«rfilli çështjen. Duket se kĂ«rkesa e ka humbur rĂ«ndĂ«sinĂ«, per shkak se punimet e aeroportit po shkojnĂ« drejt fundit.

Kërkesa për ndalimin e punimeve ishte më e rëndësishmja, mes dhjetë të tjerave, që Komiteti Drejtues i Konventës i kërkoi Shqipërisë dy vjet më parë, në formën e një rekomandimi të vetëm, i njohur zyrtarisht si Rekomandimi 219 (2023). Vendimi për Shqipërinë ishte marrë në 1 dhjetor 2023, në mbledhjen nr. 43 të Komitetit Drejtues, pas një inspektimi të përbashkët të tre konventave për mbrojtjen e natyrës në vendngjarje (on-site), në vitin 2022.

Rekomandimi kërkonte edhe zbatimin e masave të tjera për të mbrojtur speciet, kafshët, insektet dhe habitatet e egra të Peizazhit të Mbrojtur Ligatinor Pishë-Poro-Nartë, ku po ndërtohet aeroporti. Rekomandimi entuziazmoi veçanërisht aktivistët dhe mbrojtësit e natyrës, të cilët e panë si një mbështetje që do të lehtësonte përpjekjet për ndalimin përfundimtar të tij.

Punimet e aeroportit filluan nĂ« vitin 2021, mbi gjurmĂ«n e njĂ« piste tĂ« braktisur, e cila pĂ«rdorej dikur pĂ«r ngritjen e avionĂ«ve tĂ« vegjĂ«l mĂ«simorĂ«, por qĂ« ndodhej brenda ekosistemit ligatinor “Peizazhi i Mbrojtur PishĂ«-Poro-NartĂ«â€, pjesĂ« e Rrjetit Emerald, pĂ«r tĂ« cilin shteti shqiptar, nĂ« pĂ«rputhje me legjislacioni mjedisor tĂ« brendshĂ«m, por edhe si njĂ« vend anĂ«tar i KonventĂ«s sĂ« BernĂ«s, kishte detyrimin pĂ«r ta mbrojtur.

Kryeministri Rama nxitoi të deklaronte publikisht fillimin e punimeve, ende pa mbaruar shqyrtimi i dokumentacionit mjedisor e planifikues. EcoAlbania dhe PPNEA, dy organizata mjedisore nga Shqipëria e denoncuan çeljen e kantierit për ndërtimin e aeroportit në Konventën e Bernës, ndërkohë që PPNEA dhe AOS (Shoqata Ornitologjike e Shqipërisë) ngritën një padi kundër autoriteteve planifikuese vendase.

Autoritetet nuk iu shmangën Konventës, por nuk i morën seriozisht, asnjëherë, kërkesat e saj. Ndërkohë, aeroporti vijoi të ndërtohej me mbështetjen e plotë të qeverisë, e cila tenderoi dhe financoi disa vepra publike, si pjesë e infrastrukturës në ndihmë të aeroportit. Qeveria e përdori Konventën për të propaganduar shpalljen e Vjosës Park Kombëtar dhe disa punë të tjera, si veprime në favor të mjedisit dhe për të përbaltur aktivistët dhe organizatat e pavarura mjedisore se po përhapnin informacione të rreme për punën e qeverisë.

“Shprehim keqardhjen e thellĂ« pĂ«r vazhdimin e punimeve”, – pĂ«rsĂ«riti pĂ«r tĂ« dytin vit rresht Konventa nĂ« fillim tĂ« dhjetorit. Por kaq! AsgjĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r ndalimin e tyre (ose mosndalimin
)! Sepse Konventa e BernĂ«s nuk ka tĂ« tjera mjete, pĂ«rveç se tĂ« monitorojĂ« zbatimin e rekomandimeve. Dhe kur ato nuk zbatohen, rekomandimet shndĂ«rrohen nĂ« opinione. Edhe opinionet janĂ« tĂ« dobishme, pasi sistemet dhe pĂ«rgjegjĂ«sitĂ« e ndryshme penale tĂ« vendeve anĂ«tare nuk garantojnĂ« harmoninĂ« dhe fleksibilitetin qĂ« siguron Konventa. Por pĂ«r kundĂ«rshtarĂ«t e natyrĂ«s, pĂ«r vendimmarrĂ«sit dhe pĂ«r spekulantĂ«t pa moral, fryma e bashkĂ«punimit (emancipimit), kundrejt sanksionimit pĂ«rbĂ«n, gjithmonĂ«, njĂ« pĂ«rparĂ«si praktike, çka pĂ«r habitatet natyrore mbetet jetike. ËshtĂ« e kuptueshme si sportiviteti i vendimeve rekomanduese krijon lehtĂ«si nĂ« komunikimin mes shteteve anĂ«tare, por duke mos qenĂ« detyruese, e kanĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« qĂ« t’u kundĂ«rvihen vendimeve tĂ« gabuara e t’i prapĂ«sojnĂ« ato.

NĂ« pĂ«rfundim, qeveria nuk u tĂ«rhoq nga ndĂ«rtimi i aeroportit (qĂ« ka deklaruar se do tĂ« nisĂ« operimin brenda pak muajve tĂ« ardhshĂ«m); nuk u tĂ«rhoq nga marrja e ujit nga burimi i LepushĂ«s nĂ« ShushicĂ«, pĂ«r ta kaluar matanĂ« malit, pĂ«r llogari tĂ« BashkisĂ« sĂ« HimarĂ«s, tĂ« ardhurat e sĂ« cilĂ«s po rriten ndjeshĂ«m prej boom-it turistik. Qeveria dobĂ«soi mbrojtjen e parqeve kombĂ«tare dhe tĂ« peizazheve tĂ« mbrojtura natyrore, duke lejuar investimet strategjike nĂ« turizĂ«m dhe nĂ« energji, kjo e fundit e propaganduar si e rinovueshme. Dhe e gjitha, nĂ« kohĂ«n kur Bashkimi Evropian po nxiton t’ia heqĂ« pengesat e anĂ«tarĂ«simit.

Por në fund të fundit, i tërë ky aksion (ndërveprues) përbën edhe një përvojë në betejën mjedisore; një leksion për të zbërthyer mendimin e çuditshëm të utopisë dhe të butaforisë, se për të qenë i suksesshëm nuk ka rëndësi rezultati, por procesi; për të kuptuar jo vetëm natyrën fizike, por edhe atë njerëzore: botën e iluzionit të propagandës dhe optimizmin e rremë që ajo përcjell.

Për të kuptuar se energjitë dhe veprimet duhen racionalizuar dhe duhen ndarë dhe se qëllimi është rezultati, ndërsa procesi, mjeti dhe se rezultati lidhet drejtpërdrejt me mirëqenien e Natyrës, me thelbin e saj material. Natyra është e thjeshtë, por pikërisht aty qëndron edhe kompleksiteti i saj.

The post Aeroporti, një betejë që duhet vazhduar appeared first on Citizens.al.

↗

“ZĂ«rin s’na e heqin dot!”, intensifikohen protestat kundĂ«r qeverisĂ«

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

QytetarĂ« dhe aktivistĂ« tĂ« lĂ«vizjes “ShqipĂ«ria BĂ«het” protestuan tĂ« shtunĂ«n pĂ«rpara KryeministrisĂ«. NĂ« njĂ« organizim mĂ« tĂ« shumtĂ« nĂ« numĂ«r se 11 ditĂ«t e shkuara tĂ« protestĂ«s sĂ« tyre, ata kĂ«rkuan edhe njĂ«herĂ« dorĂ«heqjen e Kryeministrit Edi Rama, duke theksuar se pĂ«r shkak tĂ« korrupsionit, “ai ka prekur fundin”.

Protesta u shoqërua me përplasje të përsëritura me policinë. Forcat e rendit u përpoqën të largojnë një gjenerator që shërbente për foninë, duke shkaktuar tension mes palëve.

Adriatik Lapaj, drejtues i lëvizjes, e cilësoi tubimin protestë kombëtare. Ai ftoi qytetarët të bashkoheshin, gati dy javë pas nisjes së protestave të vazhdueshme të një grupi të lëvizjes përpara Kryeministrisë.

Lapaj i bëri thirrje Kryeministrit Rama të dorëhiqet. Ai deklaroi se nuk trembet nga procedimet penale dhe akuzoi qeverinë për represion ndaj protestës.

“Pasi na hoqi çadrat, pasi na vodhi gjeneratorin, pasi na hoqi ku ca tĂ« tjerĂ« protestonin, sot [policia] kĂ«rkon tĂ« na heqĂ« zĂ«rin. ZĂ«rin nuk e heq dot!” theksoi Lapaj, mes thirrjeve kundĂ«r qeverisĂ«.

Avokatja dhe pĂ«rfaqĂ«suesja e “ShqipĂ«ria BĂ«het”, Dorina Prethi tentoi disa herĂ« t’i tregonte forcave tĂ« rendit, fletĂ«-njoftimin pĂ«r protestĂ«n, qĂ« sipas saj, ishte firmosur nga drejtuesit e policisĂ«.

Gjeneratori u sekuestrua gjithsesi në fund të protestës, kur aktivistët me anë të një rimorkioje po e largonin. Policia shoqëroi gjithashtu katër aktivistë.

Citizens ka analizuar edhe më parë ndërhyrjet policore gjatë 12 ditëve të protestës që po mban lëvizja, ndërhyje të cilat sipas ekspertëve ligjorë është konsideruar cenim i së drejtës qytetare të tubimit, që është e garantuar me kushtetutë.

Gjatë tubimit, protestuesit sollën në vëmendje probleme të ndryshme sociale dhe ekonomike.

Flamur Balaj, një qytetar më aftësi të kufizuar, tregoi se si, sipas tij, qeveria nuk ka kryer asnjë rritje pensioni apo përkrahjeje për këtë kategori.

Të njëjtën eksperiencë ndau edhe Greta Ambeli, e cila tha se vëllai i saj, me aftësi të kufizuar merrte vetëm 8 mijë lekë dhe prindërit e saj ndër vite kërkonin ndërhyrjen e ndonjë ministri, duke qenë se spitalet nuk mundësonin zgjidhje.

“Ne jemi kĂ«tu pĂ«r tĂ« gjithĂ« ata tĂ« rinj, tĂ« cilĂ«t nuk ia dalin tĂ« krijojnĂ« njĂ« familje nĂ« kĂ«tĂ« vend, sepse lekĂ«t e krimit kanĂ« rritur çmimet e apartamenteve,” nĂ«nvizoi gjatĂ« fjalĂ«s sĂ« tij Elton Laska nga LĂ«vizja “ShqipĂ«ria BĂ«het”.

Ndërsa vetë kreu i lëvizjes, Adriatik Lapaj, e mbajti theksin te dorëheqja e Kryeministrit, si një domosdoshmëri për të cilën nuk ka më kohë.

“Ju keni marrĂ« mjerimin e rrogave tĂ« parritura, varfĂ«rinĂ« e spitaleve dhe ilaçeve, rrugĂ«t e shkatĂ«rruara qĂ« marrin mbi 350 vjet. Kjo Ă«shtĂ« republika e ‘Ed Banditit’ qĂ« do tĂ« na mbyllĂ« gojĂ«n!” u shpreh Lapaj.

Protestuesit përgëzuan punën e drejtësisë, duke shprehur mbështetjen ndaj Prokurorisë dhe Gjykatës së Posaçme.

NĂ« mbyllje tĂ« protestĂ«s, ata ironizuan me koret: “Edi Rama nuk e kap dot SPAK-un”.

QĂ«ndresa para KryeministrisĂ« nga lĂ«vizja “ShqipĂ«ria BĂ«hetĂ«â€ do tĂ« vijojĂ«. Ajo Ă«shtĂ« pjesĂ« e njĂ« sĂ«rĂ« organizimesh nga grupet opozitare, tĂ« cilat kanĂ« shtuar zĂ«rat kundĂ«r qeverisĂ« ditĂ«ve tĂ« fundit.

Zhvillimet kanë ndodhur kryesisht pasi Prokuroria e Posaçme ka kërkuar zyrtarisht heqjen e imunitetit të zëvendëskryeministres Belinda Balluku, me synimin për ta arrestuar nën dyshimin se po pengon dhe dëmton hetimet për korrupsion.

Lexoni gjithashtu:

The post “ZĂ«rin s’na e heqin dot!”, intensifikohen protestat kundĂ«r qeverisĂ« appeared first on Citizens.al.

↗

“ShqipĂ«ria BĂ«het” dhe e drejta pĂ«r tĂ« protestuar

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Prej datĂ«s 8 dhjetor, lĂ«vizja “ShqipĂ«ria BĂ«het” proteston ditĂ«-natĂ« pĂ«rpara KryeministrisĂ«. Ata kĂ«rkojnĂ« dorĂ«heqjen e kryeministrit Edi Rama, pas skandaleve korruptive tĂ« njĂ«pasnjĂ«shme.

E drejta pĂ«r tubime Ă«shtĂ« e garantuar nga Kushtetuta dhe ligji, megjithatĂ«, Policia e Shtetit ka ndĂ«rhyrĂ« disa herĂ« duke hequr çadrat dhe njĂ« gjenerator qĂ« ishte dhuruar pĂ«r t’u ardhur nĂ« ndihmĂ« protestuesve.

Ekspertë ligjorë vlerësojnë se veprimet përbëjnë cenim të së drejtës për protestë.

“Arsyetimi i policisĂ« nuk ishte arsyetim ligjor”

Protesta nisi simbolikisht “me vetĂ«m njĂ« karrige”, sipas kryetarit tĂ« lĂ«vizjes, Adriatik Lapaj.

MĂ« 8 dhjetor, krahas organizimit tĂ« protestĂ«s, partia njoftoi policinĂ« pĂ«r vendosjen edhe tĂ« disa çadrave kampingu, tĂ« cilat do t’i ndihmonin protestuesit gjatĂ« natĂ«s. QĂ«llimi ishte pĂ«rballimi i kushteve tĂ« vĂ«shtira atmosferike.

Por, Drejtoria e PolicisĂ« TiranĂ« e refuzoi kĂ«rkesĂ«n. Sipas pĂ«rgjigjes qĂ« mban firmĂ«n e Drejtorit Elton Alushi, çadrat pengonin qarkullimin e emergjencave dhe transportin, njĂ« pretendim i cili Ă«shtĂ« hedhur poshtĂ« nga LĂ«vizja “ShqipĂ«ria BĂ«het”.

Nënkryetarja Dorina Prethi ka replikuar se çadrat do të përdoreshin vetëm natën.

“Duke qenĂ« se natyra e kĂ«saj proteste Ă«shtĂ« pa ndalim dhe kushtet atmosferike janĂ« tĂ« ashpra, veçanĂ«risht natĂ«n, ju informojmĂ« qĂ« do tĂ« pĂ«rdoren çadra kampingu vetĂ«m natĂ«n,” ka qenĂ« replika e Prethit.

Por, Policia e Shtetit duket se nuk e mori në konsideratë këtë replikë dhe njoftim të vazhdueshëm të Lëvizjes. Më 9 dhjetor, ajo ndërhyri duke marrë forcërisht çadrat e hapura nga protestuesit.

I njëjti veprim u përsërit më 12 dhjetor, ku policia ndërhyri sërish me forcë duke hequr çadrat pavarësisht se brenda tyre ndodheshin disa vajza protestuese.

Lexo: PĂ«rditĂ« para KryeministrisĂ«, protesta ndryshe e “ShqipĂ«ria BĂ«het”

Avokati Gentian Sejrani, i cili ka organizuar dhe ndërmjetësuar protesta të ndryshme nga shoqëria civile, e cilëson arsyetimin e policisë jo të argumentuar ligjërisht.

Sipas tij, policia kishte alternativa ligjore për menaxhimin e situatës. Devijimi i përkohshëm i qarkullimit ishte një prej tyre.

“Mund tĂ« vendosnin qoftĂ« dhe njĂ« polic gjatĂ« ditĂ«s, ose natĂ«s pĂ«r tĂ« orientuar kalimin e automjeteve,” komentoi Sejrani.

Protestuesit e LĂ«vizjes “ShqipĂ«ria BĂ«het” janĂ« vendosur nĂ« trotuarin poshtĂ« shkallĂ«ve kryesore tĂ« KryeministrisĂ«. ShkallĂ«t shĂ«rbejnĂ« kryesisht si hyrje e QendrĂ«s pĂ«r Hapje dhe Dialog, teksa Kryeministria organizon dhe kryen aktivitetet e pĂ«rditshme nga hyrja anĂ«sore dhe ajo e pasme e godinĂ«s.

MĂ« 15 dhjetor, gjatĂ« protestĂ«s sĂ« PartisĂ« Demokratike, policia kĂ«rkoi zhvendosjen e protestuesve tĂ« LĂ«vizjes “ShqipĂ«ria BĂ«het”.

Sipas avokatit Sejrani, masa u justifikua pĂ«r shmangien e pĂ«rplasjeve mes dy tubimeve. Ai theksoi si problematike faktin se Bashkia TiranĂ« nuk u Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur kĂ«rkesave pĂ«r t’u mundĂ«suar protestuesve energji elektrike.

Një gjeneratori i sjellë nga një përkrahës i lëvizjes nga Londra u hoq nga policia. Lapaj tha për Citizens.al se ishte e pakuptueshme se pse organizime dhe protesta të tjera furnizohen me energji ndërsa ata jo.

Ai e cilësoi situatën si trajtim të pabarabartë për bindje politike.

“ÇfarĂ« ndryshimi ka nga aparteidi i AfrikĂ«s sĂ« Jugut kjo, ku qytetarĂ«t trajtoheshin nĂ« dy kategori, nĂ« qytetarĂ« tĂ« bardhĂ« dhe me ngjyrĂ«, ndĂ«rkohĂ« ne trajtohemi nĂ« dy kategori pĂ«r shkak tĂ« bindjeve politike,” theksoi ai.

“Koha jote mbaroi!” ka qenĂ« thirrja e vazhdueshme e protestave tĂ« LĂ«vizjes “ShqipĂ«ria BĂ«het” e cila nĂ«nkupton dorĂ«heqjen e Kryeministrit Rama dhe vendosje ne njĂ« qeverie teknike pĂ«r dĂ«rgimin e vendit nĂ« zgjedhje tĂ« parakohshme.

Dhunë ndaj vajzave protestuese

Protestuesit e LĂ«vizjes “ShqipĂ«ria BĂ«het” raportojnĂ« katĂ«r pĂ«rplasje me policinĂ« nĂ« rreth dhjetĂ« ditĂ« protesta. Dy pĂ«r çadrat, njĂ« pĂ«r gjeneratorin dhe njĂ« gjatĂ« protestĂ«s sĂ« PD-sĂ«.

Edona Haklaj thotë se çadra u tërhoq pa u kontrolluar nëse kishte persona brenda. Ajo tregon për përdorim force edhe pas ndërhyrjes së kamerave të mediave.

“Edhe kur e morĂ«n vesh se ishim brenda, na dhunuan,” thotĂ« Haklaj.

“Kur tĂ« çlirohet politikisht ShqipĂ«ria, policinĂ« do ta ndajmĂ« nga pushteti dhe do ta kthejmĂ« vĂ«rtetĂ« siç ka emrin, tĂ« shtetit,” komentoi Lapaj rreth dhunĂ«s policore.

Sipas EdonĂ«s, me qasjen qĂ« Ă«shtĂ« parĂ« nga policia, nĂ« trotuarin e protestave tĂ« “ShqipĂ«ria BĂ«het”, lejohen vetĂ«m karrige dhe mjete tĂ« improvizuara mbrojtjeje nga i ftohti si pĂ«r shembull njĂ« rrethim prej kartoni qĂ« pengon erĂ«n. PĂ«rkundĂ«r kĂ«saj gjendjeje, ajo thekson se çadrat pĂ«rdoren gjerĂ«sisht si simbol proteste nĂ« botĂ«.

“Kemi pafund raste nĂ« botĂ« ku çadrat pĂ«rdoren edhe si simbolika! ËshtĂ« mjet qĂ« nuk ‘procedohet penalisht’ nĂ« asnjĂ« vend tĂ« botĂ«s,” theksoi ajo.

Sajmira Hoda, një tjetër protestuese e lëvizjes, ka zgjedhur të qëndrojë pavarësisht presioneve.

Ajo tregoi për Citizens.al se familja e saj jeton jashtë, por vetë ka zgjedhur të qëndroj për të dhënë një kontribut politik, për ndryshimin e situatës ku ndodhet vendi.

“Kishte policĂ« qĂ« tentuan tĂ« na preknin, por pĂ«r shkak tĂ« kamerave tĂ« shumta stepĂ«n, u thoja ‘Hiqni duart!” tregoi ajo.

Hoda thotë se familja e saj nuk është plotësisht dakord me qëndrimin gjatë natës jashtë, por ajo ka vendosur të qëndroj deri në fund.

“FrikĂ« nuk kam, pĂ«r shkak se po ushtroj tĂ« drejtĂ«n time. Kam marrĂ« parasysh çdo gjĂ«, qĂ« kur kam ardhur kĂ«tu,” theksoi ajo.

The post “ShqipĂ«ria BĂ«het” dhe e drejta pĂ«r tĂ« protestuar appeared first on Citizens.al.

↗

“Rama dhe Balluku na vodhĂ«n festat”; LĂ«vizja BashkĂ« kĂ«rkon drejtĂ«si

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Qytetarë dhe mbështetës të Lëvizjes Bashkë protestuan sërish të enjten para Kuvendit. Ndryshe nga një javë më parë, ku protesta u përqendrua te buxheti, kësaj here thirrja kryesore ishte kundër korrupsionit dhe keqqeverisjes.

Në fokus ishte kërkesa për heqjen e imunitetit të zëvendës kryeministres, njëherësh ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku.

Protestuesit shprehĂ«n nevojĂ«n pĂ«r t’u organizuar nĂ« vazhdimĂ«si nĂ« pĂ«rpjekjet pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar drejtĂ«si dhe luftĂ« ndaj korrupsionit. NĂ« kĂ«tĂ« kontekst ata pĂ«rmendĂ«n edhe rastet e dyshuara pĂ«r abuzime me tenderĂ«t e AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«risĂ« sĂ« Informacionit (AKSHI) duke theksuar se korrupsioni tashmĂ« ka kapur qeverinĂ« dhe shumicĂ«n e institucioneve tĂ« vendit.

Deputeti i Lëvizjes Bashkë, Redi Muçi, tha se vjedhja është bërë normale për qytetarët. Sipas tij, korrupsioni është përsëritur për vite me radhë pa pasoja dhe tanimë qytetarëve nuk u bën përshtypje.

Duke iu drejtuar banorëve të Astirit, Muçi foli për mungesën e shkollave publike. Ai tha se fondet e dyshuara të abuzuara do të mjaftonin për ndërtimin e dhjetë shkollave të reja.

Muçi përmendi edhe situatën e pensionistëve dhe shëndetësinë. Ai e krahasoi shumën e përfolur në media si të vjedhur gjatë aferave të dyshuara korruptive të zëvendëskryeministres me gjysmën e fondit vjetor për bonusin e pensionistëve.

“PĂ«r tĂ« gjithĂ« ju pensionistĂ«, qĂ« bonusin e fundvitit pĂ«r herĂ« tĂ« fundit e morĂ«t pĂ«r kĂ«tĂ« vit, kujtohuni se ato 50 milionĂ« euro qĂ« hĂ«ngri Belinda dhe Edi Rama janĂ« sa gjysma e parave qĂ« shpenzohen nĂ« vit pĂ«r bonusin e 700 mijĂ« pensionistĂ«ve”, tha Muçi.

Aktivisti Klodi Leka denoncoi pabarazinë para ligjit. Sipas tij, qytetarët ndëshkohen për shkelje të vogla, ndërsa zyrtarët e korruptuar mbrohen nga imuniteti dhe përkrahja politike.

Për këtë ai paralelizoi me faktin se qytetarët e thjeshtë janë ndëshkuar për vepra të rëndomta si ndërtimi i një muri pa leje, apo rilidhja e energjisë elektrike, ndërsa pushtetarët nuk dënohen pavarësisht rasteve korruptive.

“NĂ« ShqipĂ«ri nĂ«se ti vjedh qindra, miliona euro, nĂ«se vjedh popullin mĂ« tĂ« varfĂ«r nĂ« EvropĂ«, ti jo vetĂ«m nuk shkon nĂ« burg, por edhe mbrohesh nga numri njĂ« i pushtetit”, tha Leka, duke e cilĂ«suar kĂ«tĂ« si shenjĂ« tĂ« kapjes sĂ« shtetit.

Pedagogu Jani Marka, njëherësh anëtar i Lëvizjes, renditi pasojat e qeverisjes së Ramës në jetën publike.
Ai përmendi betonizimin, kanabizimin e vendit, pastrimin e parave dhe shkatërrimin e industrive vendase.

Sipas Markës, ndryshimet ligjore janë përdorur për manipulim zgjedhor dhe këto ndërhyrje kanë shërbyer më pas për të zgjatur pushtetin.

“Edi Rama ka ndryshuar KushtetutĂ«n, Kodin Zgjedhor sa herĂ« i ka dashur qejfi, vetĂ«m pĂ«r tĂ« vjedhur dhe pĂ«r tĂ« manipuluar vullnetin e popullit pĂ«r mĂ« shumĂ« mandate dhe pĂ«r mĂ« shumĂ« vjedhje”, theksoi Marka.

Kreu i Lëvizjes Bashkë, Arlind Qori, bëri një retrospektivë të qeverisjes së Kryeministrit Edi Rama teksa theksoi se, sipas tij, në këto 13 vite është bërë gjithçka për të varfëruar qytetarët dhe për të pasuruar pushtetarët.

Qori përmendi fondet e BE-së për bujqësinë dhe shpopullimin masiv. Sipas tij, rreth 700 mijë shqiptarë janë larguar nga vendi.

“KanĂ« pĂ«rzĂ«nĂ« nga vendi ynĂ« tĂ« paktĂ«n 700 mijĂ« shqiptarĂ«. KanĂ« poshtĂ«ruar pensionistĂ«t”, theksoi mes tĂ« tjerash Qori.

Përfaqësues të tjerë të Lëvizjes Bashkë theksuan se Balluku nuk ka vepruar pa dijeninë apo miratimin e Ramës si Kryeministër. Ata e akuzuan atë për mbrojtje politike.

“Rama po pĂ«rpiqet tĂ« shpĂ«tojĂ« veten pĂ«rmes Ballukut,” deklaroi Emiljando Kita, i cili e pĂ«rshkroi situatĂ«n nĂ« krizĂ« besimi ndaj drejtĂ«sisĂ«.

Protestuesit kërkuan njëzëri që Rama dhe Balluku të mbajnë përgjegjësi penale për çështjet e ngritura. Ata shprehën mbështetje për institucionet e drejtësisë në hetimet e nisura.

Një javë më parë, Lëvizja Bashkë protestoi kundër ndarjes së buxhetit për vitin 2026. Sipas tyre, buxheti nuk u përgjigjet nevojave reale të qytetarëve duke cilësuar ndarjen kryesore për koncesionet si tregues të qartë se ku shkojnë paratë.

Lexo gjithashtu:

The post “Rama dhe Balluku na vodhĂ«n festat”; LĂ«vizja BashkĂ« kĂ«rkon drejtĂ«si appeared first on Citizens.al.

↗

“Peshku qelbet nga koka”: ProtestĂ« para Kuvendit kundĂ«r Ballukut dhe RamĂ«s

✇Citizens.al
By: Elira Kadriu

Dhjetëra qytetarë dhe aktivistë të shoqërisë civile zhvilluan sot një protestë para Kryesisë së Kuvendit ku u kërkua heqja e imunitetit për zëvendëskryeministren Belinda Balluku.

Protesta e thirrur nĂ« rrjetet sociale, u shoqĂ«rua me njĂ« organizim tĂ« dytĂ« mbĂ«shtetĂ«s nga partia “MundĂ«sia”.

Njëzëri ata kërkuan përgjegjësi nga nivelet më të larta të pushtetit duke kërkuar kështu që fatura e korrupsionit të paguhet edhe nga Kryeministri Edi Rama. Kjo, pasi sipas tyre, përgjegjësia nuk mund të ndalet te një emër i vetëm.

“Belinda Balluku Ă«shtĂ« vetĂ«m alibia pĂ«r tĂ« mbrojtur Edi RamĂ«n,” deklaroi deputeti i “MundĂ«sisĂ«â€, Erald Kapri sipas sĂ« cilit korrupsioni Ă«shtĂ« sistemik dhe i mbrojtur politikisht.

Aktivisti Andi Tepelena renditi arsyet e protestës, duke përmendur shpopullimin dhe zgjedhjet e kontestuara. Ai foli edhe për mungesën e reformave ekonomike, korrupsionin dhe grabitjen e pasurisë publike.

“Askush nuk Ă«shtĂ« mbi ligjin, pĂ«rfshirĂ« RamĂ«n, Ballukun, Veliajn, Agaçin, MetĂ«n dhe BerishĂ«n,” deklaroi Tepelena, i cili theksoi se barazia para ligjit Ă«shtĂ« test real pĂ«r drejtĂ«sinĂ«.

Në protestë morën pjesë edhe qytetarë të indinjuar nga kushtet sociale dhe ekonomike. Disa prej tyre jetojnë në emigrim dhe mbështesin familjet në Shqipëri.

“PrindĂ«rit e mi nuk jetojnĂ« dot me pensionet qĂ« kanĂ«. Sa herĂ« vijmĂ«, mbajmĂ« familjet me paratĂ« tona,” tha Brunilda Sota, e cila e konsideroi situatĂ«n si pasojĂ« tĂ« keqqeverisjes afatgjatĂ«.

Partia Demokratike kërkoi sot që mbledhja e Këshillit të Mandateve, e cila u thirr për të diskutuar kërkesën e SPAK-ut për heqjen e imunitetit, të ishte e hapur. Por, kërkesa u refuzua nga shumica dhe nga vetë prokurorët e SPAK.

SPAK kërkon heqjen e imunitetit të zëvendëskryeministres për shkak të dyshimeve të arsyeshme se ajo mund të ndërhyjë dhe pengojë apo prishë  hetimet.

Prokuroria pretendon se Balluku ka ndikuar në manipulimin e 12 procedurave tenderuese. Zv.kryeministrja nuk u paraqit në seancë dhe u përfaqësua nga avokati i saj.

Më 31 tetor 2025, ajo deklaroi se beson në një proces transparent dhe të drejtë. Balluku dhe disa ish-drejtues të Autoritetit Rrugor akuzohen për manipulim tenderësh.

Disa nga çështjet kryesore lidhen me Tunelin e Llogarasë dhe Unazën e Jashtme të Tiranës, me vlerë 210 milionë euro. Për këtë arsye, GJKKO e pezulloi Ballukun nga detyra më 20 nëntor.

Rasti pritet të jetë një test i rëndësishëm për besueshmërinë e drejtësisë së re.

Lexoni gjithashtu:

The post “Peshku qelbet nga koka”: ProtestĂ« para Kuvendit kundĂ«r Ballukut dhe RamĂ«s appeared first on Citizens.al.

↗

MĂ«suesit nĂ« protestĂ«: “Diferencimi nĂ« rroga dhe mungesa e pagĂ«s sĂ« 13-tĂ« po cenojnĂ« dinjitetin”

✇Citizens.al
By: Erisa Kryeziu

Mësues dhe punonjës të sistemit arsimor protestuan mesditën e së enjtes para Kuvendit. Ata drejtuan dy kërkesa kryesore: rikthimin e pagës së 13-të dhe ndalimin e diferencimin në rroga mes arsimtarëve që janë diplomuar para dhe pas sistemit të Bolonjës.

Në qershor të vitit 2024, Ministria e Arsimit miratoi rritjen e pagave për mësuesit, mesatarisht 18 mijë lekë të reja në muaj. Por kjo rritje nuk ka prekur mësuesit që janë diplomuar para sistemit të Bolonjës, duke pasur një diferencë prej 5 mijë lekësh në pagë.

Alma Lama, nga Sindikata e Bashkuar e Arsimit Shqiptar sqaron se kjo prek rreth 12 mijë mësues.

“Ne Sindikata e bashkuar e Arsimit Shqiptar jemi sot pĂ«rpara parlamentit tĂ« ShqipĂ«risĂ«, me qĂ«llim qĂ« ti kĂ«rkojmĂ« deputetĂ«ve tĂ« çdo krahu politik tĂ« mbĂ«shtesĂ« mĂ«suesit. Numri i mĂ«suesve tĂ« prekur nga diplomat Ă«shtĂ« mbi 11 mijĂ« dhe ndjeshmĂ«ria duhet tĂ« ishte edhe mĂ« e madhe”, u shpreh Alma Lama para mĂ«suesve tĂ« mbledhur para Kuvendit.

Sindikata ka ndërmarrë një nismë për ndryshime ligjore me qëllim që ti jepet fund këtij diferencimi të arsimtarëve, e mbështetur nga deputetja e Partisë Demokratike, Ina Zhupa.

“NĂ« nenin 124, pas pikĂ«s 4, tĂ« shtohet pika 4.1, me pĂ«rmbajtje si mĂ« poshtĂ«: personat e diplomuar me programe studimi tĂ« pĂ«rfunduara, para pĂ«rshtatjes sĂ« tyre sipas parimit tĂ« procesit tĂ« BolonjĂ«s, tĂ« trajtohen nga ana administrative dhe financiare sipas nivelit diplomĂ«s qĂ« kanĂ« pasur pĂ«rpara hyrjes nĂ« fuqi tĂ« kĂ«tij ligji”, theksoi Alma Lama, duke nĂ«nvizuar se kjo pĂ«rfshin diplomat e programve 3-vjeçare dhe diplomat master profesional.

Një nga mësueset e pranishme në protestë u shpreh se janë etiketuar si të pashkollë, duke qenë të diferencuar nga mësuesit e sapo diplomuar së fundmi. Deputetja Ina Zhupa deklaroi para mësuesve se njohja e diplomës para sistemit të Bolonjës është një padrejtësi e bërë nga ish-ministrja Manastirliu.

“PĂ«r tĂ« kursyer me demek lekĂ« nĂ« buxhetin e shtetit, ato para qĂ« kursehen nga ju, harxhohen pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« 10 metra rrugĂ«â€, deklaroi deputetja Zhupa.

Ndërsa për kërkesën për pagë të 13-të ajo u shpreh se është një e drejtë që buron edhe nga kontrata kolektive.

“Ju nuk merrni asnjĂ« mbĂ«shtetje nga shteti, kur gjithĂ« sistemi SMIP dhe gjithçka tjetĂ«r e bĂ«ni pa asnjĂ« para, me bĂ«ni me internetin tuaj, e bĂ«ni nĂ« kohĂ«n tuaj, e bĂ«ni me buxhetin tuaj. Ndaj paga e 13-tĂ« do tĂ« ishte minimumi pĂ«r ju”, u shpreh mĂ« tej deputetja Ina Zhupa.

Të njëjtin mendim ndau edhe deputetja Erisa Xhixho.

“NĂ« qoftĂ« se do ta kisha njĂ« vendimmarrje, pagĂ«n e mĂ«suesit do ta vija pas pagĂ«s sĂ« presidentit nĂ« hierarkinĂ« e pagave, sepse domosdoshmĂ«ria pĂ«r tĂ« pasur njĂ« sistem arsimor cilĂ«sor Ă«shtĂ« jetike. Ta çojmĂ« buxhetin e arsimit 5% dhe ti japim pagĂ«n e merituar, dinjitetin e merituar mĂ«suesve”, pĂ«rfundoi ajo.

Mësuesit e pranishëm në protestë u shprehën se bëhet fjalë për dinjitetin e tyre dhe se ndjehen të nëpërkëmbur.

“Me paga 700-800 mijĂ« lekĂ«she do tĂ« hyjmĂ« nĂ« bashkimin Evropian? VetĂ« e kanĂ« deklaruar qĂ« minimumi i pagĂ«s sĂ« shtresĂ«s sĂ« mesme duhet tĂ« jetĂ« 1 milion e gjysmĂ« (tĂ« vjetra). E kemi gjysmĂ« pĂ«r gjysmĂ«â€, u shpreh Marina Llozhi, mĂ«suese prej 40 vitesh nĂ« arsimin shqiptar.

Ajo tha për Citizens.al se rritja e pagës, e kryer një vit më parë nuk justifikon ngarkesën që mësuesit kanë.

“Ne punojmĂ« me pĂ«rkushtim, i jemi pĂ«rgjigjur tĂ« gjitha kĂ«rkesave tĂ« MinistrisĂ« sĂ« Arsimit, jo Zoom-it, jo SMIP-it, jo digjitalizimit, jo tabelave tĂ« “smartlab” dhe tĂ« gjitha kĂ«to nĂ« shumicĂ«n e rasteve me paratĂ« e mĂ«suesit”, u shpreh Marina Llozhi.

Sipas saj, çdo gjë është mundësuar nga ajo personalisht për të siguruar një orë mësimore digjitale.

“UnĂ« personalisht kam laptop personal, kam video projektor personal, kam bokse personale, qĂ« realizoj digjitalizimin qĂ« kĂ«rkon Ministria e Arsimit, ndĂ«rkohĂ« qĂ« si do ta bĂ«j digjitalizimin, kur nuk Ă«shtĂ« rritur buxheti pĂ«r arsimin”, shtoi mĂ« tej mĂ«suese Marina.

Në tjetër mësues pjesëmarrës në protestë, tregon se ngarkesa është shtuar jashtëzakonisht.

“MĂ«suesit duhet tĂ« bĂ«jnĂ« shumĂ« role dhe nĂ« mĂ«nyrĂ«n mĂ« tĂ« pĂ«rkryer tĂ« mundshme. NĂ« njĂ« moment qĂ« çedon, flaket tej. NjĂ« nga pikat kryesore Ă«shtĂ« shpĂ«rblimi. Deri nĂ« vitin 2012-2013 ka ekzistuar, por pastaj u hoq. PunĂ«n e bĂ«jmĂ« me pĂ«rkushtim, por vlerĂ«simi Ă«shtĂ« i ulĂ«t”, u shpreh ai.

Ndërsa shtoi më tej se edhe pse misioni i mësuesit është të përgatisë nxënësit nga ana intelektuale, tanimë kjo gjë po kalon në plan të dytë.

“NdĂ«rkohĂ« po kalojmĂ« nĂ« planet kryesore tĂ« edukimit apo mĂ« keq akoma, tĂ« policit. Po menaxhojmĂ« situata qĂ« duhet tĂ« menaxhohen tjetĂ«rkund”, pĂ«rfundoi ai.

NĂ« ligjin 80/2015, “PĂ«r arsimin e lartĂ«â€ pĂ«rcaktohet se diplomat e programeve tĂ« studimit qĂ« kanĂ« zgjatur 3 vite (6 semestra), janĂ« ekuivalente me diplomat “Bachelor”.

NdĂ«rsa diplomat e programeve tĂ« studimit, qĂ« kanĂ« zgjatur sĂ« paku 4 vite akademike (8 semestra) janĂ« ekuivalente me diplomat “Master i shkencave”.

Lexo gjithashtu:

The post MĂ«suesit nĂ« protestĂ«: “Diferencimi nĂ« rroga dhe mungesa e pagĂ«s sĂ« 13-tĂ« po cenojnĂ« dinjitetin” appeared first on Citizens.al.

↗

Sekret shtetĂ«ror me para publike; Si u ndĂ«rtua Vila “No. Red”?

✇Citizens.al
By: Erblin Vukaj

Vila qeveritare “Nr. 5”, njohur edhe si “Villa Number Red” (shkurt “No. Red”), u rindĂ«rtua pĂ«rmes njĂ« serie procedurash tĂ« mbyllura, kontratash konfidenciale dhe vendimmarrjesh tĂ« paqarta pĂ«r publikun.

Me rreth 6 milionë euro fonde publike të shpenzuara për projektim, zbatim dhe mbikëqyrje, rindërtimi i saj u zhvillua pa një garë të hapur dhe pa transparencë mbi autorësinë reale arkitekturore dhe artistike.

Të dhënat e analizuara nga Citizens.al tregojnë se të gjitha kontratat u dhanë përmes negocimit pa shpallje paraprake, ndërsa ofertat fituese ishin thuajse në kufirin maksimal të fondeve limit.

Ky kombinim – procedura tĂ« mbyllura, afate tĂ« nxituara dhe mungesĂ« dokumentimi – ngre dyshime serioze pĂ«r favorizime dhe abuzime me paratĂ« publike.

Sinjalizimi i Citizens.al për këto çështje ka bërë që Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) të shprehet pozitivisht për përfshirjen e saj në planin auditues të vitit 2026.

Projektuesi: “Atelier 4”, kontratĂ« me 98.5% e fondit limit

Rezidencat shtetërore menaxhohen nga Drejtoria e Shërbimeve Qeveritare (DSHQ).

PĂ«r projektimin e rindĂ«rtimit tĂ« vilĂ«s “No. Red”, DSHQ zgjodhi dhe lidhi kontratĂ« me studion “Atelier 4”, pĂ«rmes negocimit pa shpallje paraprake.

Kontrata u nĂ«nshkrua mĂ« 17 nĂ«ntor 2022, me njĂ« vlerĂ« 3.9 milionĂ« lekĂ« – 98.5% e fondit limit prej 3,952,500 lekĂ«sh.

Studio, (e drejtuar kryesisht nga Alban Efthimi), kishte vetëm 45 ditë kohë për dorëzimin e projektit.

Zbatuesi: “Ad-Star”, kontratĂ« sa 99% e fondit limit

Katër muaj pas nënshkrimit të kontratës për projektimin, më 15 mars 2023, DSHQ zhvilloi procedurën e zbatimit të punimeve, duke vepruar sërish me negocim të mbyllur.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« negocimi pa shpallje paraprake? Procedura me nivelin mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« transparencĂ«s. (Kliko mbi tekst)

Kjo procedurë lejon lidhjen e kontratave pa garë dhe pa thirrje paraprake. Kompanitë ftohen direkt nga kontraktori. Ajo lejohet në raste të veçanta, përfshirë urgjencat e paparashikueshme dhe të pashkaktuar nga autoriteti kontraktor. Ligji kërkon që përdorimi i kësaj procedure të shoqërohet me një arsyetim të dokumentuar, që duhet të jetë i verifikueshëm.

Kompania “Ad-Star”, (sipĂ«rmarrje e Alfred ÇomĂ«s), u shpall fituese mĂ« 3 prill dhe u kontraktua 15 ditĂ« mĂ« vonĂ«. Ajo ofroi 494.7 milionĂ« lekĂ«, qĂ« pĂ«rbĂ«nte 99% tĂ« fondit limit prej 499,696,978 lekĂ«sh.

Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.

Afati i punimeve u caktua vetĂ«m 6 muaj. Por vila u hap dy vite mĂ« pas nĂ« qershor 2025. NjĂ« pritje me ftesa private u organizua nga Kryeministri nĂ« kuadĂ«r tĂ« festivalit tĂ« arkitekturĂ«s “Bread & Heart”.

DSHQ nuk dha informacion se kur përfunduan punimet apo se kur e mori ndërtesën në dorëzim. 

MbikĂ«qyrja e punimeve: “Dricons”, kontratĂ« me 95% tĂ« fondit

Në të njëjtën datë me tenderin e ndërtimit, pra 15 mars 2023, u zhvillua edhe tenderi për mbikëqyrjen e punimeve. Sërish DSHQ veproi me procedurë të mbyllur.

Fituesi, kompania “Dricons” (sipĂ«rmarrje e Vladimir Topit), u kontraktua mĂ« 18 prill 2023. Dricons ofroi 5.6 milionĂ« lekĂ«, sa 95% e fondit maksimal prej 5,901,353.33 lekĂ«sh.

Rreth dy muaj më vonë, në qershor 2023, Topi u arrestua nga SPAK. Ai u akuzua se kishte korruptuar Sekretaren e Përgjithshme të Ministrisë së Shëndetësisë.

Dyshohej se kishte përfituar favorizim në tenderët për mbikëqyrjen e punimeve në disa qendra shëndetësore në Tiranë dhe Durrës.

Deri nĂ« gusht 2023, “Dricons” ndryshoi pronar dy herĂ« me vlera simbolike prej 100 mijĂ« lekĂ« (1,000 euro). NĂ« vitin 2024 kompania kaloi nĂ« emĂ«r tĂ« bashkĂ«shortes sĂ« Topit, sĂ«rish pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n shumĂ«.

Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.

AtĂ« vit Topi u dĂ«nua me njĂ« vit burg. Rasti i tij thellon dyshimet mbi mungesĂ«n e kontrollit nĂ« kontratat publike. VeçanĂ«risht pĂ«r objekte tĂ« rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« veçantĂ« si rezidenca qeveritare nĂ« fjalĂ«: “Vila Number Red”.

Lexo: Vila “No. Red” ose oborri i arkitektĂ«ve tĂ« qeverisĂ«

KLSH do tĂ« auditojĂ« “procedurat sekrete“

Në prokurimet e mbyllura, pa njoftime paraprake institucionet zgjedhin vetë kompanitë që do të ftojnë në tenderë. Kjo praktikë është kritikuar shpesh nga KLSH. Ajo konsiderohet e cenueshme ndaj abuzimeve dhe favorizimeve.

Sipas ligjit 162/2020 “PĂ«r Prokurimet Publike”, tenderĂ«t e mbyllur aplikohen vetĂ«m kur tenderĂ«t e hapur kanĂ« dĂ«shtuar. Ato lejohen kur ka emergjencĂ«, rrezik sigurie, mungesĂ« konkurrence ose arsye tĂ« veçanta teknike.

Sidoqoftë, kërkohen argumentime të dokumentuara për arsyet pse shmanget tenderimi i hapur.

NĂ« rastin e vilĂ«s “No. Red”, rindĂ«rtimi i saj nuk pĂ«rbĂ«nte ndonjĂ« emergjencĂ«. PavarĂ«sisht kĂ«rkesave tĂ« pĂ«rsĂ«ritura tĂ« Citizens.al, institucionet nuk zbuluan dokumentim qĂ« e justifikoi shmangien e tenderit tĂ« hapur, pĂ«rkundrazi. DSHQ, tha se ka proceduar sipas ligjit 36/2020 “PĂ«r prokurimet nĂ« fushĂ«n e mbrojtjes dhe sigurisĂ«â€. Pra, jo sipas ligjit tĂ« zakonshĂ«m.

Citizens.al pati komunikim tĂ« zgjatur me DSHQ. U kĂ«rkua arsyetimi i procedurĂ«s sĂ« mbyllur dhe kopje e kontratave me palĂ«t e pĂ«rfshira. Por DSHQ kĂ«mbĂ«nguli, edhe pas ndĂ«rhyrjes sĂ« Komisionerit pĂ«r tĂ« DrejtĂ«n e Informimit, se ato ishin “konfidenciale”.

Gjatë hapjes së Vilës Nr. 5, njohur si No. Red/Instagram.

DSHQ argumentoi se vila “No. Red”, pĂ«rmban elementĂ« qĂ« lidhen me informacione sekrete. Kjo duke qenĂ« se shĂ«rben pĂ«r qĂ«llime shtetĂ«rore. PĂ«r kĂ«tĂ«, ajo tha se procedurat dhe kontratat nuk mund as tĂ« deklasifikohen pasi cenohet siguria.

Por, faktet tregojnĂ« se vila u pĂ«rdor pĂ«r aktivitete civile pa asnjĂ« lidhje me sigurinĂ« kombĂ«tare. Aty u pritĂ«n arkitektĂ«t e festivalit “Bread & Heart” dhe u shpallĂ«n thirrjet e KorporatĂ«s sĂ« Investimeve Shqiptare (KISH) pĂ«r projektin Parku i Besimit.

Për ligjin 36/2020 ka pasur kritika se mund të keqpërdorej për prokurime jo-detyrimisht ushtarake, në varësi të interpretimeve. Ky ishte dhe argumenti që përdori ish-Presidenti Ilir Meta kur e ktheu për rishqyrtim në maj 2020.

Citizens.al vendosi në dijeni KLSH-në për këtë situatë, institucioni u përgjigj se planifikon të kontrollojë procedurat e ndjekura nga DSHQ gjatë vitit 2026. Kjo drejtori rezulton të mos jetë kontrolluar më parë për prokurime të tilla.

Një dhuratë, shumë pikëpyetje


PavarĂ«sisht se DSHQ kontraktoi zyrtarisht studion “Atelier 4” pĂ«r projektimin e rindĂ«rtimit tĂ« VilĂ«s Nr. 5, projekti i Ă«shtĂ« atribuuar gjerĂ«sisht online studios ndĂ«rkombĂ«tare Bofill Taller de Arquitectura (link; link; link).

Në një komunikim zyrtar me Citizens.al, Bofill konfirmoi se ka zhvilluar një koncept-projekt për Vilën 5, të cilin ia ka ofruar pa pagesë Qeverisë Shqiptare, si një iniciativë e vetë studios dhe pa asnjë marrëdhënie kontraktuale apo shpenzim publik.

Studio shpjegoi se ka qenë e pranishme në Shqipëri prej vitit 2021 dhe se u interesua për vilën si një rezidencë qeveritare e papërdorur dhe e lënë e papërfunduar.

Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.

Sipas saj, koncepti u zhvillua si një propozim krijues dhe iu dorëzua shtetit për përdorim të lirë, në rast se ndërtesa do të rindërtohej në të ardhmen.

Bofill theksoi gjithashtu se ngjyra e kuqe Ă«shtĂ« njĂ« element karakteristik i filozofisĂ« sĂ« saj arkitekturore, e lidhur me traditĂ«n mesdhetare, dhe se pĂ«rdorimi i saj nĂ« kĂ«tĂ« vilĂ« ishte “i vetĂ«kuptueshĂ«m” nĂ« raport me kontekstin dhe peizazhin.

Megjithatë, studio nuk sqaroi mënyrën konkrete të dorëzimit të konceptit pranë institucioneve shqiptare, nëse ishte në dijeni të faktit që qeveria kontraktoi më pas Atelier 4 për projektimin e të njëjtës godinë, apo nëse ka pasur ndonjë formë komunikimi apo koordinimi mes palëve.

Pyetjet e mëtejshme nga Citizens.al mbi këto çështje mbetën pa përgjigje.

Heshtja e “Atelier 4” dhe paqartĂ«sitĂ« mbi rolet zyrtare

Citizens.al iu drejtua në mënyrë të përsëritur studios Atelier 4, si përmes email-eve zyrtare ashtu edhe përmes kontaktit direkt me një prej aksionerëve, Andi Eftimi.

Kërkuam koment për të sqaruar: rolin konkret të Atelier 4 në projekt, nëse autorësia arkitektonike apo konceptuale ishte e saj apo e nënkontraktuar, nëse koncepti i Bofill ishte përdorur, adaptuar apo referuar, dhe nëse DSHQ ishte njoftuar për ndonjë bashkëpunim të mundshëm.

Asnjë nga këto kërkesa të Citizens.al nuk mori përgjigje.

Kjo mungesë transparence lë të hapur pikëpyetje thelbësore mbi përmbajtjen reale të kontratës 3.9 milionë lekëshe për projektimin, mbi procesin e vendimmarrjes arkitekturore dhe mbi ndarjen e përgjegjësive profesionale për një objekt qeveritar të financuar me fonde publike dhe të trajtuar si objekt të sigurisë së veçantë.

Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.

Ngjashëm paqartësi dhe marrëdhënie jashtë kontratave publike hasen edhe në ndërhyrjet artistike në interierin e vilës.

NĂ« brendĂ«si tĂ« saj janĂ« menduar shkrime me elementĂ« vizualĂ«, disa prej tĂ« cilave u bĂ«nĂ« edhe gjatĂ« hapjes zyrtare tĂ« saj gjatĂ« festivalit “Bread & Heart” nga arkitektĂ«t e ftuar. Por ndĂ«rhyrjet artistike duket se u realizuan jashtĂ« kontratave publike tĂ« shpallura.

Sipas konfirmimit të marrë nga Destil Creative Hub, qendra u kontraktua nga kompania zbatuese Ad-Star, në një marrëdhënie private, për të kuruar ndërhyrjen artistike dhe për të angazhuar disa artistë, mes tyre Loumaye Hadrien, Ledia Kostandini dhe Lib Shkupolli.

NĂ« rrjet, artistja nga Brukseli, Val Smets, pretendon autorĂ«sinĂ« e fragmenteve tĂ« Ismail KadaresĂ« pĂ«rcjellĂ« artistikisht nĂ« muret e katit tĂ« parĂ«. Ajo thotĂ« se puna “u komisionua nga Kryeministri” gjatĂ« muajve janar dhe prill 2025 dhe tematika ishte me kĂ«rkesĂ«.

Ndryshe, Destil tha për Citizens.al se nuk kishte një tematikë të diktuar dhe se artistët ndërhynë lirshëm në mure, sipas qasjes së tyre personale.

Ky fragment i procesit nxjerr në pah një tjetër zonë gri, ndërthurjen mes fondeve publike, kontratave private dhe autorësisë artistike, pa një dokumentim të qartë institucional mbi rolet, kufijtë dhe përgjegjësitë.

Lexoni gjithashtu:

The post Sekret shtetĂ«ror me para publike; Si u ndĂ«rtua Vila “No. Red”? appeared first on Citizens.al.

❌