Sistemi i drejtësisë, në Evropën Juglindore, përdor masat e paraburgimit me shumë lehtësi, ku nuk mungojnë abuzimet, diskriminimet dhe histori të ndalimit të padrejtë. Kompensimet për këto raste janë shumë të vogla.
B. Shytaj, në 2020, përgjatë protestave masive për vrasjen e Klodian Rashës, nga një konflikt verbal me Policinë e Shtetit, u arrestua dhe qëndroi 30 ditë në paraburgim. Edhe pse u shpall i pafajshëm në fund të procesit gjyqësor, ai humbi punën në Aeroportin e Tiranës.
âNuk i interesonte qĂ« unĂ« pĂ«rpiqesha tĂ« provoja pafajĂ«sinĂ« time, mĂ« thanĂ« thjesht qĂ« isha nĂ«n hetim dhe mĂ« pushuan nga puna,â tregon Shytaj pĂ«r OBCT (Observatori Transeuropian pĂ«r Ballkanin dhe Kaukazin).
Rasti i Shqipërisë
Ligji shqiptar garanton dëmshpërblim për këdo që është mbajtur padrejtësisht në burg. Kompensimet vendosen sipas shifrave fikse, pavarësisht nga rasti specifik.
Gjykata e Apelit të Shqipërisë po vlerëson një rishikim të këtyre shumave.
âĂfarĂ« do tĂ« thotĂ« 2 mijĂ« lekĂ« dita? 2 mijĂ« lekĂ«shi, nĂ« 2005 kur Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« ai ligj, nuk ka mĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n vlerĂ« dhe dĂ«met nĂ« raste tĂ« caktuara janĂ« aq tĂ« mĂ«dha qĂ« sâmund tĂ« kompensohen me aq,â analizon avokati Dorian Matlija, drejtor ekzekutiv i organizatĂ«s âRes Publicaâ, qendĂ«r shqiptare pĂ«r tĂ« drejtat e njeriut qĂ« punon nĂ« mbrojtjen juridike.
Sipas Matlijës, pavarësisht nga vlefshmëria e akuzës, që nga momenti kur një person vihet në paraburgim, prokuroria dhe gjykata janë më të prirura ta konsiderojnë fajtor.
Shumë gjyqtarë preferojnë të shmangin pranimin e gabimit të tyre dhe për rrjedhojë të mos kenë nevojë të njohin një dëmshpërblim për njerëzit që rezultojnë të pafajshëm.
Sipas të dhënave të Ministrisë së Financave, gjatë dhjetë viteve të fundit në Shqipëri, 736 persona kanë marrë dëmshpërblim për kohën që kanë kaluar padrejtësisht në paraburgim.
Sipas Nosiana Burnazit, juriste në Klinikën Juridike Falas dhe asistente projekti në Komitetin Helsinki të Shqipërisë, organizatat joqeveritare (OJQ) i inkurajojnë dhe i asistojnë qytetarët e privuar nga liria që të kërkojnë dëmshpërblim kur janë mbajtur padrejtësisht ose përtej afateve ligjore.
Megjithatë, shumë persona janë demotivuar dhe nuk paraqesin kërkesë. Sipas Burnazit, vonesat e gjata në proceset gjyqësore dhe gjendja e vështirë e sistemit gjyqësor ndikojnë në mosbesimin e publikut shqiptar te drejtësia.
Rasti i Bullgarisë
Në Bullgari, paraburgimi konsiderohet masë e jashtëzakonshme, që duhet përdorur vetëm kur është e nevojshme për të parandaluar ndonjë arratisje të mundshme ose pengim të hetimeve.
Megjithatë, në praktikë, kjo masë shpesh zgjatet përtej kufijve të arsyeshëm, sidomos në rastet e politizuara.
Rasti mĂ« i fundit Ă«shtĂ« ai i Blagomir Kotsevit, kryetarit tĂ« VarnĂ«s (qytet nĂ« lindje, njohur ndryshe si kryeqyteti bregdetar i BullgarisĂ«) dhe pĂ«rfaqĂ«sues i opozitĂ«s liberale âWe Continue the Change â Democratic Bulgariaâ (âNe VazhdojmĂ« Ndryshimin â Bullgaria Demokratikeâ; PP-DB).
Kotsev u arrestua më 8 korrik 2025 me akuza të keqpërdorimit të fondeve publike. Arrestimi i tij shkaktoi protesta të gjera dhe nxori në pah mungesën e një mbrojtjeje efektive gjyqësore në Bullgari, ku paraburgimi përdoret shpesh për të ushtruar presion politik ose ekonomik.
Kotsev u mbajt në paraburgim pavarësisht mungesës së provave të drejtpërdrejta të korrupsionit. Një dëshmitar kyç pranoi se dëshmia e tij ishte nxjerrë me detyrim nga zyrtarë të komisionit anti-korrupsion, por ajo deklaratë vazhdon të përdoret kundër Kotsevit, i cili u lirua nga burgu vetëm më 28 nëntor 2025, kundrejt një garancie pasurore.
Në Bullgari, çdo qytetar që akuzohet dhe mbahet padrejtësisht në burg mund të padisë institucionet shtetërore për dëmshpërblim. Prokuroria e Përgjithshme shpenzon çdo vit rreth 3-4 milionë euro për kompensime, të cilat në disa raste arrijnë deri në 200 mijë euro.
Rasti i Serbisë
Rasti i Blagomir Kotsevit është ndjekur me vëmendje në Serbi. Nëse diçka e tillë ndodh në një vend të Bashkimit Evropian, lind pyetja se çfarë mund ta pengojë që të ndodhë edhe në një vend si Serbia, e kritikuar për lëkundje në raport me përparimin drejt standardeve të një shteti të së drejtës.
ĂĂ«shtja e paraburgimit Ă«shtĂ« kthyer nĂ« qendĂ«r tĂ« vĂ«mendjes nĂ« Serbi pas protestave masive qĂ« pasuan incidentin nĂ« stacionin e Novi Sadit nĂ« nĂ«ntor 2024.
Me afrimin e zgjedhjeve (mundĂ«sisht brenda vitit 2026), ka shqetĂ«sime serioze se paraburgimi mund tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« goditur protestuesit dhe politikanĂ«t e opozitĂ«s. OJQ si âSerbian Monitoring Initiativeâ (âNisma Serbe e Monitorimitâ) kanĂ« denoncuar zbatimin selektiv tĂ« procedurave pĂ«r kĂ«tĂ« masĂ«.
Në Serbi, zbatimi i masave të paraburgimit shoqërohet, sipas kritikëve, me probleme serioze diskriminimi.
NjĂ« studim i QendrĂ«s Evropiane pĂ«r tĂ« Drejtat e RomĂ«ve (ERRC) dhe âFair Trialsâ (âGjyqeve tĂ« drejtaâ) ka dokumentuar diskriminim sistematik ndaj komunitetit rom, pĂ«rfshirĂ« pĂ«rdorimin e shpeshtĂ« tĂ« paraburgimit, qĂ« nĂ« disa raste zgjat deri nĂ« katĂ«r vjet.
Në teori, paraburgimi vendoset vetëm kur ekziston rreziku i arratisjes ose ndikimit mbi dëshmitarët dhe provat.
Por, sipas avokatit serb MiloĆĄ JankoviÄ, vendimet e gjykatave shpesh nuk arsyetohen. Si pasojĂ«, shumĂ« persona kalojnĂ« muaj apo edhe vite nĂ« burg pa njĂ« motivim tĂ« qartĂ«, ndĂ«rsa gjyqtarĂ«t nuk mbajnĂ« pĂ«rgjegjĂ«si pĂ«r vendime qĂ« mĂ« pas rezultojnĂ« tĂ« pabazuara.
Situata përkeqësohet edhe më shumë nga zvarritja e hetimeve dhe proceseve gjyqësore, të cilat mund të zgjasin 10 vjet ose më shumë, në shkelje të së drejtës për një gjykim brenda një afati të arsyeshëm.
Personat e mbajtur padrejtësisht në paraburgim kanë të drejtë të kërkojnë dëmshpërblim, i cili përcaktohet rast pas rasti.
Kompensimi llogaritet rreth 120 euro në ditë dhe merr parasysh humbjen e të ardhurave, vuajtjet, shpenzimet ligjore dhe faktorë të tjerë.
Parashikohen gjithashtu masa rehabilitimi, si falje zyrtare dhe njoftime publike. Por edhe këto procese për dëmshpërblime janë të ndikuara nga vonesat e gjata të sistemit gjyqësor dhe shumat e kompensimit ndryshojnë shumë nga rasti në rast.
Rasti i Greqisë
Edhe në Greqi, paraburgimi është një masë e jashtëzakonshme, e aplikuar vetëm kur ka rrezik arratie ose përsëritje të krimit.
Kohëzgjatja maksimale është 12 muaj për krimet më të lehta dhe 18 muaj për ato më të rënda, me mundësi zgjatjeje deri në 24 muaj në rastet më serioze.
Ekzistojnë edhe masa alternative ndaj paraburgimit, si garancia pasurore, ndalimi i daljes jashtë vendit, prezantimi i rregullt në polici, ose arresti në shtëpi me monitorim elektronik.
Rasti më i fundit përfshin dy të rinj 21 dhe 25 vjeç nga Patra (Patras, qyteti i tretë më i madh në Greqi), të arrestuar për një zjarr pranë një qendre për të moshuar ndodhur më 13 gusht 2025.
Avokatët e tyre argumentuan se paraburgimi ishte i padrejtë: njëri nga të rinjtë ishte paraqitur vullnetarisht si dëshmitar dhe nuk kishte rekorde të mëparshme penale, ndërsa tjetri kishte ndihmuar si vullnetar për shuarjen e zjarrit.
Pas paraqitjes sĂ« provave tĂ« reja, prokuroria propozoi lirimin e tyre, por gjykata vendosi ndalim tĂ« daljes jashtĂ« vendit, detyrim pĂ«r tâu paraqitur rregullisht nĂ« polici dhe garanci pasurore.
Gjykatat priren të përdorin paraburgimin edhe ndaj të rinjve ose personave pa rekorde penale.
Sa i përket dëmshpërblimeve, ligji grek parashikon që ato nuk janë automatike dhe mund të kërkohen vetëm pas një aktgjykimi përfundimtar të pafajësisë.
Shumat zakonisht variojnë nga 10 deri në 60 euro për çdo ditë paraburgimi, me një kufi (që rrallë arrihet) midis 2,000 dhe 5,000 eurove. Vetëm rastet jashtëzakonisht të rënda mund të çojnë në kompensime më të larta.
*Krasen Nikolov (Mediapool, Bullgari) dhe Giota Tessi (EfSyn, Greqi) kanë kontribuar në realizimin e këtij artikulli.
**Ky artikull u prodhua si pjesë e PULSE, një iniciativë evropiane e koordinuar nga OBCT që promovon bashkëpunimet gazetareske transnacionale.
Teatri KombĂ«tar rikthehet nĂ« vĂ«mendje pas njĂ« mungese tĂ« gjatĂ« nga fejsbukĂ«t zyrtarĂ« tĂ« qeverisĂ«. KĂ«tĂ« herĂ«, pĂ«rmes njĂ« video-performance me âdrone dropâ mbi njĂ« kantier ndĂ«rtimi, i cili nuk dallon shumĂ« nga qindra tĂ« tjerĂ« nĂ« qytet.
Pamja promovohet si reklamĂ« e njĂ« âpuneâ tĂ« premtuar qĂ« po kryhet â pra njĂ« lloj raportimi, nĂ« mungesĂ« tĂ« llogaridhĂ«nies, â ndĂ«rsa qyteti vazhdon tĂ« ndĂ«rtohet dhe qindra leje tĂ« reja miratohen, pa pyetur askĂ«nd tjetĂ«r pĂ«rveç pushtetit.
Nuk ishte një njoftim ndërtimor, por një akt simbolik: Një rikthim i kontrolluar i çështjes së Teatrit Kombëtar në ekranet e pushtetit.
Me dashje ose pa dashje, Kryeministri â dhe mĂ« pas ministri i KulturĂ«s, e pas tyre i gjithĂ« tabori i pushtetit, â na pĂ«rsĂ«risin prej kohĂ«sh tĂ« njĂ«jtin mesazh: The show must go on! (Spektakli duhet tĂ« vijojĂ«!), pĂ«r sa kohĂ« ata janĂ« aktorĂ«t kryesorĂ« nĂ« skenĂ«n e pambaruar tĂ« teatrit.
NĂ« fakt, e gjithĂ« qeverisja Rama 1, 2 dhe 3 ka funksionuar si skenĂ« e madhe teatrale, ku vetĂ« teatri u shndĂ«rrua nĂ« njĂ«si marketingu, ndĂ«rsa âstar-arkitektĂ«tâ nĂ« kukullat e teatrit prej letre.
Faksimile e videos së qeverisë, ku dallohet kantieri i Pixel Tower në të majtë.
Kjo ndodhi pikërisht në mungesë të teatrit si zhanër kritik, si kundër-forcë e pushtetit. Kur teatri real u zhduk, u fshi, u shemb, spektakli institucional zuri vendin e tij.
Tre vjet mĂ« parĂ«, mĂ« 21 dhjetor 2022, Rama dhe Veliaj â tĂ« shoqĂ«ruar nga taborĂ«t e administratave pĂ«rkatĂ«se â vendosĂ«n atĂ« qĂ« e quajtĂ«n âgurin e parĂ« tĂ« themelitâ.
âBaballarĂ«t e kombitâ nĂ« themel tĂ« Teatrit tĂ« Ri KombĂ«tar, âmĂ« tĂ« bukurit dhe mĂ« pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« ndĂ«rtuar nĂ« EvropĂ« pas LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«roreâ, sipas logjikĂ«s patriarkale tĂ« pushtetit: njĂ«soj si kryefamiljari qĂ« vendos gurin e parĂ« tĂ« shtĂ«pisĂ«.
Tradita, megjithatë, e thotë qartë: Që themeli të qëndrojë, duhet edhe një kurban, përndryshe muret, si ato të Rozafës, bien.
Kurbani i kësaj dysheje, që ka qeverisur Tiranën për 21, nga 35 vitet e tranzicionit shqiptar, ishte ndërtesa historike e Teatrit Kombëtar, të cilën e shembën natën.
Ndërsa e shembën, u kujdesën ta kthenin aktin në spektakël: Një mizanskenë dramatike në teatrin e madh të pushtetit, ku ndërthuren korrupsioni, krimi i organizuar dhe pastrimi i parave.
Por akti final nuk ishte vetë shkatërrimi i teatrit; ai duhej edhe legjitimuar estetikisht.
Shembja, në vetvete, nuk mjaftonte. Duhej një imazh i ri, një formë e re, një premtim arkitektonik që ta zhvendoste vëmendjen nga dhuna mbi trashëgiminë drejt admirimit për spektaklin.
Faksimile e videos së qeverisë, ku dallohet kantieri i Pixel Tower anës Teatrit Kombëtar.
Duhej shembur teatri, qĂ« spektakli i kullave tĂ« merrte skenĂ«n. PĂ«r shembull, kulla qĂ« duhej ta zĂ«vendĂ«sonte atĂ« â dhe qĂ« do tâi merrte tokĂ«n, hapĂ«sirĂ«n dhe kujtesĂ«n, â sot ngrihet 33 kate lart(Pixel Tower, projekt nga Bjarke Ingels pĂ«r Fusha shpk), deri nĂ« kufijtĂ« e pronĂ«s, praktikisht ngjitur me tĂ«.
Teatri u zhduk që ky spektakël të shtrihej pa pengesë në çdo cep të Tiranës: Një profeci e artikuluar qartë nga protesta 27-mujore e Teatrit, e cila u tall si nostalgji, por rezultoi lexim politik i saktë i së ardhmes urbane.
Kulla ngrihet e qetĂ«, duke na vĂ«shtruar nga lart me cinizĂ«m pedagogjik, sikur tĂ« na thotĂ«: âKot bĂ«tĂ« zhurmĂ«. Nuk ju mora asnjĂ« metĂ«r truall. Ju lashĂ« madje dhuratĂ« projektin mĂ« tĂ« bukur nĂ« EvropĂ« qĂ« nga viti 1945. TĂ« ma dini pĂ«r nder!â
Kjo Ă«shtĂ« arkitekturĂ« disonante: NjĂ« formĂ« pushteti qĂ« prodhon konflikt me kujtesĂ«n urbane, mohon dhunĂ«n mbi trashĂ«giminĂ« pĂ«rmes estetikĂ«s dhe e âribrendonâ shkatĂ«rrimin si bujari institucionale â ndĂ«rsa publiku ftohet, edhe njĂ« herĂ«, tĂ« duartrokasĂ«.
Sepse kur pushteti merr rolin e regjisorit, qyteti mbetet skenë, kujtesa dekor dhe qytetarët spektatorë të një shfaqjeje ku humbja prezantohet si fitore.
Shfrytëzimi i burimeve ujore për prodhim energjie elektrike ka qenë një nga të paktat politika të pandryshuara gjatë dekadës së fundit në Shqipëri.
Premtimet për të frenuar ndërtimin e hidrocentraleve, sidomos në zonat e mbrojtura, janë kaluar me një valë kontratash, projektesh të zvarritura dhe përplasjesh me komunitetet.
Citizens sjell një hartë të plotë të shpërndarjes së hidrocentraleve që u ndërtuan në 15 vitet e fundit.
Kush fiton dhe kush humbet nga ndërtimi i tyre? Përvoja tregon se komunitetet përreth digave nuk fitojnë gjë, përkundrazi.
Qeveritë ndërrohen, hidrocentralet vazhdojnë
Ndërsa qeveria e Kryeministrit Edi Rama, në pushtet prej vitit 2013, vazhdon ta paraqesë zhvillimin e hidrocentraleve si politikë të qëndrueshme energjitike, bilanci real mbetet i paqartë.
Pasi mori pushtetin, Rama e konsideroi âkorrupsion shkatĂ«rrimtarâ prirjen e qeverisĂ« sĂ« shkuar tĂ« drejtuar nga Sali Berisha (2005-2013) pĂ«r dhĂ«nien e lejeve tĂ« hidrocentraleve nĂ« zonat e mbrojtura.Â
Ai tha se nĂ« kĂ«to zona ishin dhĂ«nĂ« 113 leje, prej tĂ« cilave theksoi se 55 ânuk kanĂ« pĂ«r tĂ« filluar punĂ«â si zotim i tij se âpolitika me hidrocentraletâ do tĂ« ndryshonte.
Enti Rregullator i Energjisë (ERE) raportonte asokohe se vendi kishte 80 hidrocentrale private (2013) me kapacitet të përgjithshëm rreth 240 megavat (MW).
Pas kësaj, qeveria Rama shqyrtoi 103 kontrata koncesionare në një proces të gjatë, pas së cilit në vitin 2019 deklaroi anulimin e 27 prej tyre, që parashikonin ndërtimin e 80 HEC-eve.
Në këtë periudhë (2019) ERE raportonte për shumfishim të hidrocentraleve private: 197 me fuqi 827 MW.
Qeveria doli me gjykimin e përgjithshëm se hidrocentralet e vegjël ishin të padobishëm në aspektin energjetik dhe të dëmshëm në raport me mjedisin dhe komunitetet.
Makineritë të bllokuara në anën e lumit të Lusës, Kurdari/Citizens.al
âNuk do ketĂ« mĂ« nĂ« ShqipĂ«ri, leje pĂ«r asnjĂ« HEC nĂ«n 2 MW dhe nuk do lejohet mĂ« kurrĂ« qĂ« nĂ« emĂ«r tĂ« prodhimit tĂ« energjisĂ« tĂ« preken zona me rĂ«ndĂ«si nga pikĂ«pamja natyrore dhe turistike, apo komunitete, duke arritur deri nĂ« pikĂ«n qĂ« tubat e HEC-it tĂ« futen nĂ« burimin e ujit,âu zotua Rama asokohe.
Por koha tregoi se ky zotim nuk u mbajt. Qeveria vijoi të jepte leje për HEC-et e vogla, madje ajo ndërhyri edhe në ligjin e zonave të mbrotjura duke i tkurrur edhe territoret e parqeve kombëtare në favor të dhënies së burimeve ujore për HEC-e.
Rastet konkrete janĂ« HEC-et nĂ« Zall-Gjoçaj apo dhe nĂ« Kurdari ku âHEC Domaâ po ndĂ«rtohet pavarĂ«sisht kontestimeve tĂ« komunitetit dhe faktit se ka njĂ« kapacitet prej mĂ« pak se 2 MW.
Një rritje me 41 HEC-e (17.2%) krahasuar me vitin 2019 kur qeveria u zotua për qasje të kontrolluar, 158 HEC-e (66.3%) prej vitit 2013 kur socialistët morën pushtetin.
Më shumë se gjysma e këtyre impianteve (58%; 138 HEC-e) prodhojnë energji minimale (me kapacitete 2 ose më pak se 2 MW), dhe janë ndërtuar pavarësisht dëmeve ndaj mjedisit, burimeve ujore dhe komuniteteve.
Rrjeti i hidrocentraleve në Shqipëri
Në 15 vitet e fundit, ndërtimi i hidrocentraleve në Shqipëri është shtrirë në gjithë territorin. Kjo ka prekur shumicën e bashkive duke krijuar një rrjet të dendur tubash dhe digash në rrjedhat e lumenjve kryesorë të vendit.
Sipas të dhënave të siguruara nga Citizens.al nga 61 bashkitë e vendit, gjatë kësaj periudhe u vunë në punë 211 hidrocentrale, ndërkohë 24 të tjerë janë në proces ndërtimi.
Ky zgjerim ka ndodhur përmes kontratave të lidhura në periudha të ndryshme, shpesh edhe një dekadë më parë, që vijojnë të mbahen aktive pavarësisht zvarritjeve, proceseve gjyqësore apo kundërshtimit nga komunitetet lokale.
Ndërkohë, shpërndarja e hidrocentraleve nuk është e njëtrajtshme.
Bashki si Librazhdi (21), Dibra (19), Korça (15), Maliqi (15), Skrapari (13), Mirdita (12) dhe Klosi (12) përqendrojnë numrin më të lartë të hidrocentraleve në funksion, ndërsa në disa prej tyre vijojnë projekte të reja, shpesh të shoqëruara me protesta dhe konflikte ligjore.
Ndryshe, 30 bashki të tjera nuk kanë pasur zhvillime hidrocentralesh gjatë kësaj periudhe kryesisht për shkak të mungesës së burimeve ujore të qëndrueshme, duke nxjerrë në pah varësinë e modelit energjetik nga lumenjtë malorë.
Shtrirja e hidrocentraleve në Shqipëri/Citizens.al
Megjithatë në zona të ndryshme si Kukësi (13), Fushë-Arrëzi (10), Mati (8) dhe Tepelena (5) janë raportuar për projekte në proces. Shumica e këtyre projekteve janë kontestuar, veçanërisht në bashkinë Tepelenë, ku prej vitit 2017 ka nisur njëproces gjyqësor kundër ndërtimit të një HEC-i në lumin e Nivicës.
Të dhënat që ofrojnë autoritetet publike janë shpesh kontradiktore, megjithatë, ato tregojnë se qasja për ndërtimin e hidrocentraleve mbetet e pandryshuar që prej vitit 2010 dhe se ndërtimi i HEC-eve ka vijuar edhe pas premtimeve për ndalimin e lejeve të reja ndërsa roli i bashkive mbetet kryesisht administrativ, pa ndikim të drejtpërdrejtë në vendimmarrjen.
AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« Burimeve Natyrore (AKBN), tha pĂ«r Citizens.al se aktualisht janĂ« mbi 150 projekte HEC-esh nĂ« procedura pĂ«r âplotĂ«sim dokumentacioniâ apo âmarrje lejeshâ. Kjo agjenci, nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«, mban tĂ« arkivuar si projekte nĂ« proces edhe rastet e rrĂ«zuara me vendime gjykatash apo vendosjes sĂ« lumenjve nĂ« zona tĂ« mbrojtura, si pĂ«r shembull: Kalivaçi, Shushica dhe Poçemi.
Në mungesë të një vlerësimi të plotë kombëtar për ndikimin mjedisor dhe social të këtij modeli zhvillimi, rrjeti i hidrocentraleve është konsoliduar tashmë si një realitet i pakthyeshëm, duke u shoqëruar me pikëpyetje mbi qëndrueshmërinë afatgjatë të burimeve ujore dhe marrëdhënien mes investimeve private, komuniteteve lokale dhe interesit publik.
Kaçinari: âUji nĂ« tubaâ dhe njĂ« komunitet nĂ« revoltĂ«
NĂ« Kaçinar tĂ« MirditĂ«s, tensioni i mbledhur ndĂ«r vite shpĂ«rtheu nĂ« fundin e muajit mars nĂ« njĂ« protestĂ« tĂ« mirĂ«filltĂ«. Qindra banorĂ« nga fshatrat pĂ«rreth, por dhe diaspora u mblodhĂ«n pĂ«r tĂ« kundĂ«rshtuar ndĂ«rtimin e katĂ«r hidrocentraleve tĂ« koncesionarit âShpĂ«rdhaza-Energjiâ.
Komuniteti i Mirditës në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al
Banorët e konsiderojnë cenim kryesor për jetën e tyre futjen në tuba e disa prej përrenjve malorë, të cilët historikisht janë përdorur nga fshatrat.
Rruga e vështirë drejt Qafës së Vorres, rreth 40 minuta larg nga Rrësheni, ku u zhvillua protesta, tregonte njëkohësisht degradimin e territorit dhe tensionin e autoriteteve: postblloqe policore, kontrolle makinash dhe prezencë e pajustifikuar efektivësh.
âKĂ«tu kĂ«tĂ« popull e kanĂ« grabitur,â pĂ«rshkroi revoltĂ«n Arben Gega, njĂ« prej protestuesve, âpor kur sâna ka bĂ«rĂ« turku tĂ« ikim, kĂ«ta jo se jo, nuk do tâia arrijnĂ«!â.
Gjok Beqiri, nga fshati Simon, tregoi se projekti prek shtatë fshatra me mbi 3,000 familje.
Kabina e rojeve dhe kamerat e sigurisë të vendosura përreth kantierit kishin krijuar një ambient të denjë për zonë ushtarake, ndërsa banorët, në mungesë informacioni dhe të vënë përballë faktit të kryer, ngritën dyshimet se dokumentacioni i kompanisë nuk është i rregullt.
Këtë shqetësim ndanë për Citizens.al disa prej tyre, të cilët thanë se nuk ishin njoftuar kurrë për dëgjesa publike, pavarësisht pretendimeve të kompanisë.
NĂ« muajin prill, makineritĂ« e kompanisĂ« âShpĂ«rdhaza-Energjiâ hynĂ« nĂ« pyllin aty pranĂ«, njĂ« zonĂ« me njĂ« peizazh tĂ« larmishĂ«m buzĂ« rrugĂ«s, pĂ«r tĂ« cilĂ«n banorĂ«t druajnĂ« se mund tĂ« vuajĂ« pasoja nga hidrocentralet.
Pasi konstatuan pemët e para të rrëzuara nga punimet ata organizuan protesta të tjera, një prej së cilës edhe në Tiranë, para ministrisë së Infrastrukturës.
Kryetari i fshatit Simon, Gjergj Deda, ngriti dyshimet se punimet po kryheshin pa lejet e nevojshme âsepse kĂ«rkonin dhe shoqĂ«roheshin nga policia çdo ditĂ«â.
PĂ«r komunitetin, uji Ă«shtĂ« thelbi i jetesĂ«s: mullinjtĂ«, tokat dhe historinĂ« e tyre. âVllaut sâia fal, jo mĂ« tĂ« huajit,â kanĂ« theksuar disa prej tyre.
Ndaj ata i janĂ« drejtuar drejtĂ«sisĂ«. NĂ« shtator, Gjykata e LezhĂ«s vendosi tâia kalojĂ« çështjen StrukturĂ«s sĂ« Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) duke shpallur moskompetencĂ«.
Komuniteti i Mirditës në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al
NdĂ«rsa nĂ« 16 dhjetor, Gjykata e Posaçme KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar (GJKKO) vendosi tâia delegojĂ« çështjen GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«, e cila do tĂ« pĂ«rcaktojĂ« gjykatĂ«n kompetente pĂ«r shqyrtimin e kallĂ«zimit tĂ« bĂ«rĂ« nga 13 banorĂ« tĂ« Kaçinarit, kallĂ«zim i kryer prej 25 nĂ«ntor-it 2019.
Kurdaria: NjĂ« verĂ« e nxehtĂ« kundĂ«r HEC-it âDomaâ
NĂ« Kurdari tĂ« Matit, vera shĂ«noi nisjen e punimeve pĂ«r HEC-in âDomaâ, njĂ« projekt i âGlobal Interprise Groupâ qĂ« pritet tĂ« shfrytĂ«zojĂ« lumin e LusĂ«s dhe tĂ« hapĂ« njĂ« trase tĂ« re rruge prej 4.4 km.
Për banorët, ky projekt vjen në një kohë kur ata vuajnë për ujë, pavarësisht investimeve në ujësjellës.
Erind Saliaj, administrator i NjĂ«sisĂ« Administrative Suç, shpjegoi pĂ«r Citizens.al se pesĂ« fshatrat e zonĂ«s â Kurdari, SkĂ«nderaj, Kurqelaj, Suç dhe Kujtim â nuk kanĂ« furnizim tĂ« rregullt dhe se ndĂ«rtimi i njĂ« hidrocentrali Ă«shtĂ« âabsurdâ nĂ« kĂ«to kushte.
Tregues për situatën ishte gjendja në kafenenë më popullore të fshatit, e cila shërbente vetëm ujë të ambalazhuar, teksa çezma e oborrit të saj ishte tharë.
Procesi i dëgjesave publike ka qenë pika kryesore e tensioneve në këtë çështje, e cila është shoqëruar me protesta dhe përplasje me kompaninë.
Një ekskavator dhe furgon me gomë të çarë qëndronin të braktisur në fund të trasesë së hapur si dëshmi e përplasjeve. Ato ruheshin nga një kamerë, e cila për ironi furnizohej me panel diellor.
Sipas banorëve, dëgjesa e parë, e vitit 2018, tregoi se shumica ishin kundër hidrocentraleve, por ndryshe, në procesverbal u paraqit si shprehje dakordësie.
Rexhep Kuleni, një nga zërat më të fortë të komunitetit, tha se ky veprim përbën shkelje penale, për të cilën duhet gjetur përgjegjësia.
Ai kujton dëgjesën e dytë të mbajtur në vitin 2020, kur rreth 500 banorë u mblodhën dhe kërkuan që përfaqësuesi i kompanisë që interesohej për hidrocentralin të largohej.
Komuniteti i Kurdarisë në protestë kundër HEC-eve/Citizens.al
Por pavarësisht kundërshtive dhe premtimeve se nuk do të rikthehej në zonë, koncesionari u shfaq sërish, duke marrë firma në mënyrë të veçuar, pa pjesëmarrje lajmëruar të komunitetit apo autoriteteve.
âMarrin ca firma nĂ« mĂ«nyrĂ« abuzive, ku njĂ« pjesĂ« e madhe nuk e dinĂ« çfarĂ« kanĂ« firmosur,â tha Kuleni, sipas sĂ« cilit nĂ« kĂ«to dĂ«gjesa nuk ka pasur pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« bashkisĂ«.
Banorët thonë se mungon transparenca, të dhënat, dhe mbi të gjitha mungon uji. Për ta, hidrocentrali është kërcënim ekzistencial dhe social, jo një projekt energjetik.
Zona, e njohur dhe si âhambari i Matitâ pĂ«r prodhimet bujqĂ«sore Ă«shtĂ« zotuar se nuk do ta lĂ«rĂ« projektin e hidrocentralit qĂ« tĂ« zbatohet duke vijuar ndalimin e makinerive tâi bashkohen kantierit.
âNuk do ta lĂ«mĂ«, me firma tĂ« vjedhura, me firma tĂ« blera, populli nuk pranon,â theksoi Enver Dava, tokat e tĂ« cilit bien krah trasesĂ« sĂ« hidrocentralit.
Më 22 tetor 2025, duke marrë parasysh tensionin mes banorëve dhe përfaqësuesve të firmës ndërtuese të hidrocentralit një grup pune nga AKBN-ja mbërriti në terren.
Në procesverbalin e mbajtur u konstatua hapje e trasesë për të pasur akses për punimet për hidrocentralin.
âNĂ« momentin e monitorimit shoqĂ«ria nuk po arrinte dot tĂ« kryente punimet ndĂ«rtimoreâ, thuhet nĂ« procesverbalin e mbajtur nga grupi i punĂ«s sĂ« AKBN-sĂ«.
Paralelisht, banorët e kanë adresuar kundërshtinë e tyre edhe në rrugë gjyqësore. Në tetor, Gjykata Administrative e Shkallës së Parë nuk i ndali punimet, ndërsa deri në një vendim në themel të çështjes, por pavarësisht kësaj banorët mbeten me shpresë për një vendim të drejtë.
Zall-Gjoçaj: HEC-et u ndërtuan, por beteja kundër tyre vazhdon
NĂ« Zall-Gjoçaj, hidrocentralet âSekĂ«â dhe âZaisâ morĂ«n formĂ« mes polemikave, por qĂ«ndresa e komunitetit atje vijon prej mĂ« shumĂ« se shtatĂ« vitesh.
Reportazhet e emisionit âOpinionâ nga Blendi Fevziu dhe portali Lexo.al nga Flogert Muça, promovuan me kĂ«rshĂ«ri gjatĂ« muajve shtator-tetor investimet nĂ« hidrocentralet e Zall-Gjoçajt.
Materialet u pĂ«rpoqĂ«n tâi jepnin njĂ« dimension tjetĂ«r investimit privat tĂ« sipĂ«rmarrĂ«sit italian Fabio Scuero. Sipas tyre tre HEC-et e ngritura nĂ« basenin e UrakĂ«s me kapacitet 30 MĂ, janĂ« shoqĂ«ruar me investime pĂ«r njĂ« rrjet ujĂ«sjellĂ«si pĂ«r 17 fshatra dhe rreth 90 km rrugĂ«.
Por reportazhet ngjallën zemëratën e banorëve të Zall-Gjoçajt, të cilët prej vitit 2018 kanë protestuar kundër HEC-eve.
NĂ« njĂ« deklaratĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t aktivistĂ«t e cilĂ«suan atĂ« reklamĂ« duke kujtuar se Zall-Gjoçaj Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« simbol rezistence pikĂ«risht sepse HEC-et u ndĂ«rtuan brenda Parkut KombĂ«tar âLurĂ«-Mali i DejĂ«sâ, njĂ« zonĂ« e mbrojtur qĂ« u tkurr me njĂ« vendim tĂ« qeverisĂ« nĂ« vitin 2022 pĂ«r tâi hapur rrugĂ« projektit tĂ« HEC-it âZaisâ.
Prej vitesh, banorë si Abdi Toçi, Dhimitër Koleci dhe Adem Gjokolaj kanë protestuar, kallëzuar zyrtarë publikë dhe kanë çuar çështjen e Zall-Gjoçajt në disa procese gjyqësore.
Në tetor, Gjykata Administrative e Apelit la në fuqi vendimin që legjitimonte ndërtimin e HEC-eve, duke rrëzuar padinë për shfuqizimin e kontratave dhe akteve administrative.
Avokati i tyre, Franc Terihati, tha për Citizens.al se çështja do të shkojë në Gjykatën e Lartë, ndërsa Koleci tha se një padi tjetër po hetohet nga SPAK, dhe një padi penale mbetet e hapur për dëmet e shkaktuara gjatë punimeve, nga prishja e kanalit të ujit e deri te hedhja e inertëve në varreza.
Ndërkohë, kompania ka paditur vetë aktivistë e banorë për shpifje, gjë që komuniteti e sheh si formë presioni për të heshtur rezistencën.
Solidariteti i aktivistëve për tre banorët e paditur nga Seka Hydropower/Citizens.al
Në terren, pasojat sipas banorëve janë të prekshme: uji është i gjithi në tuba, burimet e fshatit janë shteruar dhe lumi nuk ka më prurjen e mëparshme. Banorët thonë se gjatë verës nuk kishin ujë as për të fikur zjarret, ndërsa bagëtia dhe bletët kanë pësuar dëme të pakthyeshme.
Për Zall-Gjoçajn, beteja nuk ka të bëjë vetëm me një projekt energjetik, por me të drejtën për të ekzistuar brenda peizazhit të tyre.
Edhe pse hidrocentralet u ndërtuan, çështjet ligjore, pasojat mjedisore dhe mosbesimi ndaj institucioneve vazhdojnë ta mbajnë fshatin në një konflikt të hapur me modelin kombëtar të zhvillimit hidroenergjetik.
Lufaj njësoj si Zall-Gjoçajt përballë thatësirës
NĂ« Lufaj tĂ« MirditĂ«s, banorĂ«t pĂ«rballen me tĂ« njĂ«jtin model tĂ« ndĂ«rtimit tĂ« hidrocentraleve â devijim burimesh ujore pa transparencĂ« dhe pa dĂ«gjesa me komunitetin.
NĂ« korrik ata protestuan kundĂ«r kompanisĂ« âSeka HydropoĂ«erâ, me pretendimin se ajo nuk respektonte kontratĂ«n e shfrytĂ«zimit tĂ« burimeve ujore tĂ« zonĂ«s duke mos lĂ«shuar rrjedhĂ« pĂ«r nevojat e tyre.
Zona me një peizazh të mrekullueshëm, nuk ndihmohej aspak nga rruga, e cila ishte në gjendje të amortizuar. Devijimi i prurjeve kishte ulur ndjeshëm burimet duke detyruar disa familje të merrnin ujë gjetkë me mjete të improvizuara.
Banorët thanë për Citizens.al se ata kishin qenë kundër ndërtimit të HEC-ve që para vitit 2017, por që zëri i tyre nuk ishte dëgjuar.
âAs nuk na ka pyetur njeri, as nuk kemi qenĂ« dakord,â tha Agron Kaçarri, banor.
Lufaj e lidh drejtpërdrejt fatin e saj me Zall-Gjoçajt, ku hidrocentralet u ndërtuan brenda Parkut Kombëtar të Lurës dhe Malit të Dejës, duke sjellë konflikt të gjatë me komunitetin, ndërhyrje policore dhe pasoja të pakthyera në ekosistem.
âEnergji e gjelbĂ«râ me kosto tĂ« errĂ«t
Modeli i hidrocentraleve nĂ« ShqipĂ«ri Ă«shtĂ« shitur si ânjĂ« model i gjelbĂ«râ, por nĂ« realitet ka sjellĂ« dĂ«me tĂ« pakthyeshme ekologjike dhe ekonomike nĂ« nivele lokale, por edhe kombĂ«tare.
Biologu Olsi Nika, i cili drejton organizatĂ«n mjedisore âEco Albaniaâ, thekson pĂ«r Citizens.al se shumĂ« projekte hidroenergjetike janĂ« miratuar mbi leje tĂ« diskutueshme dhe pa analiza tĂ« plota tĂ« ndikimit, duke krijuar njĂ« zinxhir pasojash qĂ« shkon nga shpyllĂ«zimi te shkatĂ«rrimi i habitateve ujore.
Sipas tij, devijimi i ujĂ«rave, rezervuarĂ«t e mĂ«dhenj, ndotja, ndryshimi i temperaturĂ«s dhe oksigjenit kanĂ« çuar nĂ« humbje speciesh, eutrofikim dhe homogjenizim tĂ« biodiversitetit â njĂ« proces qĂ« shumĂ« zona nuk e rikuperojnĂ« kurrĂ«.
Rast konkret përmendet trofta apo dhe peshq të tjerë migratorë, të cilët nuk arrijnë zonat e shumimit për shkak të devijimeve të lumit apo dhe vetë impianteve hidroenergjetike.
Studimi për Zall-Gjoçajn i biologut Melitjan Nezaj nga Qendra për Ruajtjen dhe Mbrojtjen e Mjedisit Natyror në Shqipëri (PPNEA) e konkretizon problemin.
Paraqitje grafike e botimit shkencor për Zall-Gjoçajn/Citizens.al
Me lënien e një sasie minimale të ujit ekologjik, shtrati i lumit thahet pak qindra metra larg veprave të marrjes.
âNĂ« shtratin tashmĂ« pa ujĂ« kanĂ« nisur tĂ« shfaqen bimĂ« tĂ« mjediseve tĂ« thata, njĂ« shenjĂ« e qartĂ« e mungesĂ«s afatgjatĂ« tĂ« ujit,â thekson Nezaj.
Kjo ka zhdukur faunën nënujore, ka degraduar bimësinë dhe ka goditur bujqësinë e banorëve, të cilët varen nga uji për prodhim dhe blegtori.
Ndërtimet kanë lënë pas inertë, kanale të dëmtuara dhe masa rehabilituese të dështuara, shpesh me bimësi jovendase dhe vendkalime peshqish që nuk funksionojnë.
Të dy ekspertët vlerësojnë se këto dëme nuk janë thjesht teknike, por strukturore: një model zhvillimi që shpërfill ligjin dhe zonat e mbrojtura, mungesën e konsultimeve, ndikimet afatgjata dhe transparencën.
âShumĂ« komunitete,â thekson Nika, âmĂ«suan pĂ«r projektet e HEC-eve vetĂ«m kur kishin nisur punimetâ.
Konfliktet për ujërat janë bërë tipike nga Rapuni te Kaçinari, Kurdaria, Zall-Gjoçaj e Lufaj duke treguar se përfitimet i shkojnë pak aktorëve, ndërsa kostoja bie mbi komunitete dhe ekosisteme të cenueshme.
Ata qĂ« fitojnĂ« nga ky model mbeten disa kompani, disa prej tĂ« cilave me kapitale tĂ« huaja. NdĂ«rsa komunitetet humbasin tĂ« tjera burime dhe mundĂ«si zhvillimi duke pasur njĂ« arsye mĂ« shumĂ« pĂ«r tâu larguar.
Në plan më të gjerë, ekspertët argumentojnë se hidrocentralet e vogla me fuqi të ulët kanë efikasitet të diskutueshëm dhe shpesh gjurmë të larta karboni, përfshirë prodhimin e metanit nga rezervuarët.
PĂ«r biologun Nika, energjia hidroelektrike nĂ« ShqipĂ«ri duhet parĂ« si âme karbon tĂ« ulĂ«t, por me ndikim tĂ« lartĂ«â, ndĂ«rsa zhvillimi i qĂ«ndrueshĂ«m kĂ«rkon orientim te burimet qĂ« nuk fragmentojnĂ« lumenjtĂ«: kryesisht energjia diellore dhe ajo e erĂ«s.
Gjykata e LezhĂ«s pushoi padinĂ« e kompanisĂ« âShpĂ«rdhaza-Energjiâ ndaj dy banorĂ«ve tĂ« zonĂ«s sĂ« Kaçinarit nĂ« MirditĂ«, tĂ« cilĂ«t qenĂ« akuzuar pĂ«r shpifje dhe prishje imazhi. Vendimi mbyll njĂ« proces tĂ« konsideruar gjerĂ«sisht nga grupet kundĂ«r hidrocentraleve si pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« heshtur rezistencĂ«n e komuniteteve.
Padia ishte ngritur ndaj Gjergj DedĂ«s, kryeplak i fshatit Simon, dhe Gjon Ndojt, pas deklaratave kundĂ«r ngritjes sĂ« katĂ«r hidrocentraleve nga âShpĂ«rdhaza-Energjiâ nĂ« fshatrat e MirditĂ«s.
Padia qe depozituar më 17 mars dhe lidhej me qëndrimet e shprehura nga dy banorët në një mbledhje të Këshillit Bashkiak të Mirditës, që ishte mbajtur tre javë më përpara, më 24 shkurt.
âKam thĂ«nĂ« sâkanĂ« dokumente, sâkanĂ« leje mjedisore, ujore,â tha Deda pĂ«r Citizens.al, sipas sĂ« cilit kompania ka vepruar nĂ« kundĂ«rshtim me ligjin.
Sipas avokatit të banorëve, Marash Logu, kompania i cilësoi deklaratat si të pavërteta dhe cenuese për reputacionin e saj.
Mirëpo, pas rreth nëntë muajsh, gjykata ka vendosur ta pushojë çështjen. Shkak është bërë mosparaqitja e vazhdueshme e përfaqësuesve ligjorë të kompanisë. Si rrjedhojë procesi nuk avancoi kurrë në shqyrtim themelor.
Paditë SLAPP si mënyra për të heshtur banorët
PaditĂ« e tilla, tĂ« cilat synojnĂ« kryesisht frikĂ«simin dhe stepjen e zĂ«rave kundĂ«rshtues, njihen shkurtimisht si âSLAPPâ.
Rasti i Kaçinarit nuk Ă«shtĂ« i izoluar. NĂ« tetor 2025, banorĂ«t e Zall Gjoçajt qĂ« prej vitesh protestojnĂ« kundĂ«r hidrocentraleve nĂ« atĂ« zonĂ« u gjendĂ«n tĂ« paditur pĂ«r shpifje dhe fyerje nga kompania âSeka Hydropowerâ.
Kompania pretendon se tre banorĂ«t e paditur gjatĂ« organizimit tĂ« njĂ« proteste nĂ« Lufaj tĂ« MirditĂ«s nĂ« korrik 2025, i kanĂ« dĂ«mtuar figurĂ«n, pĂ«rmes komunikimit qĂ« kanĂ« pasur pĂ«r mediat. ĂĂ«shtja vijon tĂ« trajtohet nga gjykata e LezhĂ«s.
Organizata dhe juristë vërejnë se paditë SLAPP po përdoren shpesh nga kompani private për të intimiduar komunitetet që kundërshtojnë projekte me ndikim mjedisor.
Këto padi nuk synojnë domosdoshmërisht suksese ligjore, por lodhjen psikologjike dhe financiare të aktivistëve, përmes proceseve të gjata gjyqësore.
Diana Malaj, juriste dhe përfaqësuese e grupit ATA, i cili ka mbështetur vazhdimisht komunitetet në kundërshtimin e projekteve të HEC-eve, theksoi për Citizens.al se pasojat janë të thella dhe afatgjata.
âMund tĂ« shoqĂ«rohet mĂ« demotivim tĂ« aktivistĂ«ve, stres e depresion, [âŠ] me njĂ« presion tĂ« jashtĂ«m e periferik, qĂ« mund tâu vijĂ« nga persona tĂ« tjerĂ« tĂ« rrethit tĂ« tyre familjar apo miqĂ«sor,â analizon Malaj.
âMundet tâi rĂ«ndojĂ« shpirtĂ«risht fakti qĂ« bĂ«hen pjesĂ« e njĂ« procesi penal, pra ndihen tĂ« kriminalizuarâ, vijoi ajo.
Në Shqipëri nuk ekziston ende një kuadër i posaçëm ligjor kundër padive SLAPP. Megjithatë, sipas Malajt, janë planifikuar ndryshime deri në verën e vitit 2027, përfshirë transpozimin e Direktivës Anti-SLAPP të Bashkimit Evropian.
Ndërkohë, Kushtetuta garanton lirinë e shprehjes dhe të drejtën e protestës, të cilat shpesh sprovohen përmes këtyre padive.
Por, sipas Malajt, efektet e padive SLAPP mund të jenë edhe të kundërta.
âAto mund tĂ« riaktivizojnĂ« solidaritetin dhe tĂ« forcojnĂ« kĂ«mbĂ«nguljen pĂ«r tĂ« protestuar e folur publikisht,â tha ajo teksa nĂ«nvizoi se kĂ«to efekte shpesh anashkalohen nga paditĂ«sit.
BanorĂ«t e Kaçinarit kundĂ«rshtojnĂ« projektin e katĂ«r hidrocentraleve tĂ« âShpĂ«rdhaza-Energjiâ qĂ« prej vitit 2019. Ata pretendojnĂ« mungesĂ« konsultimi publik, shkelje ligjore dhe falsifikim tĂ« firmave tĂ« banorĂ«ve.
Protestat janë zhvilluar në bjeshkë, para Ministrisë së Infrastrukturës, por edhe para Gjykatës së Lezhës.
Shqetësimi kryesor mbetet devijimi i burimeve ujore dhe dëmet mjedisore, që sipas banorëve mund të jenë të pakthyeshme nëse punimet vijojnë.
Konventa e BernĂ«s Ă«shtĂ« tĂ«rhequr kĂ«tĂ« radhĂ« nga kĂ«rkesa drejtuar ShqipĂ«risĂ« â[pĂ«r] ndalimin e punimeve pĂ«r ndĂ«rtimin e Aeroportit NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« VlorĂ«s, deri nĂ« kryerjen e vlerĂ«simit tĂ« duhur mjedisorâ. NĂ« mbledhjen e mbajtur nga 8-12 dhjetor 2025, nĂ« Strasburg, Komiteti Drejtues shprehu keqardhjenqĂ« pĂ«r dy vjet rresht, ShqipĂ«ria e shpĂ«rfilli çështjen. Duket se kĂ«rkesa e ka humbur rĂ«ndĂ«sinĂ«, per shkak se punimet e aeroportit po shkojnĂ« drejt fundit.
Kërkesa për ndalimin e punimeve ishte më e rëndësishmja, mes dhjetë të tjerave, që Komiteti Drejtues i Konventës i kërkoi Shqipërisë dy vjet më parë, në formën e një rekomandimi të vetëm, i njohur zyrtarisht si Rekomandimi 219 (2023). Vendimi për Shqipërinë ishte marrë në 1 dhjetor 2023, në mbledhjen nr. 43 të Komitetit Drejtues, pas një inspektimi të përbashkët të tre konventave për mbrojtjen e natyrës në vendngjarje (on-site), në vitin 2022.
Rekomandimi kërkonte edhe zbatimin e masave të tjera për të mbrojtur speciet, kafshët, insektet dhe habitatet e egra të Peizazhit të Mbrojtur Ligatinor Pishë-Poro-Nartë, ku po ndërtohet aeroporti. Rekomandimi entuziazmoi veçanërisht aktivistët dhe mbrojtësit e natyrës, të cilët e panë si një mbështetje që do të lehtësonte përpjekjet për ndalimin përfundimtar të tij.
Punimet e aeroportit filluan nĂ« vitin 2021, mbi gjurmĂ«n e njĂ« piste tĂ« braktisur, e cila pĂ«rdorej dikur pĂ«r ngritjen e avionĂ«ve tĂ« vegjĂ«l mĂ«simorĂ«, por qĂ« ndodhej brenda ekosistemit ligatinor âPeizazhi i Mbrojtur PishĂ«-Poro-NartĂ«â, pjesĂ« e Rrjetit Emerald, pĂ«r tĂ« cilin shteti shqiptar, nĂ« pĂ«rputhje me legjislacioni mjedisor tĂ« brendshĂ«m, por edhe si njĂ« vend anĂ«tar i KonventĂ«s sĂ« BernĂ«s, kishte detyrimin pĂ«r ta mbrojtur.
Kryeministri Rama nxitoi të deklaronte publikisht fillimin e punimeve, ende pa mbaruar shqyrtimi i dokumentacionit mjedisor e planifikues. EcoAlbania dhe PPNEA, dy organizata mjedisore nga Shqipëria e denoncuan çeljen e kantierit për ndërtimin e aeroportit në Konventën e Bernës, ndërkohë që PPNEA dhe AOS (Shoqata Ornitologjike e Shqipërisë) ngritën një padi kundër autoriteteve planifikuese vendase.
Autoritetet nuk iu shmangën Konventës, por nuk i morën seriozisht, asnjëherë, kërkesat e saj. Ndërkohë, aeroporti vijoi të ndërtohej me mbështetjen e plotë të qeverisë, e cila tenderoi dhe financoi disa vepra publike, si pjesë e infrastrukturës në ndihmë të aeroportit. Qeveria e përdori Konventën për të propaganduar shpalljen e Vjosës Park Kombëtar dhe disa punë të tjera, si veprime në favor të mjedisit dhe për të përbaltur aktivistët dhe organizatat e pavarura mjedisore se po përhapnin informacione të rreme për punën e qeverisë.
âShprehim keqardhjen e thellĂ« pĂ«r vazhdimin e punimeveâ, â pĂ«rsĂ«riti pĂ«r tĂ« dytin vit rresht Konventa nĂ« fillim tĂ« dhjetorit. Por kaq! AsgjĂ« mĂ« shumĂ« pĂ«r ndalimin e tyre (ose mosndaliminâŠ)! Sepse Konventa e BernĂ«s nuk ka tĂ« tjera mjete, pĂ«rveç se tĂ« monitorojĂ« zbatimin e rekomandimeve. Dhe kur ato nuk zbatohen, rekomandimet shndĂ«rrohen nĂ« opinione. Edhe opinionet janĂ« tĂ« dobishme, pasi sistemet dhe pĂ«rgjegjĂ«sitĂ« e ndryshme penale tĂ« vendeve anĂ«tare nuk garantojnĂ« harmoninĂ« dhe fleksibilitetin qĂ« siguron Konventa. Por pĂ«r kundĂ«rshtarĂ«t e natyrĂ«s, pĂ«r vendimmarrĂ«sit dhe pĂ«r spekulantĂ«t pa moral, fryma e bashkĂ«punimit (emancipimit), kundrejt sanksionimit pĂ«rbĂ«n, gjithmonĂ«, njĂ« pĂ«rparĂ«si praktike, çka pĂ«r habitatet natyrore mbetet jetike. ĂshtĂ« e kuptueshme si sportiviteti i vendimeve rekomanduese krijon lehtĂ«si nĂ« komunikimin mes shteteve anĂ«tare, por duke mos qenĂ« detyruese, e kanĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« qĂ« tâu kundĂ«rvihen vendimeve tĂ« gabuara e tâi prapĂ«sojnĂ« ato.
NĂ« pĂ«rfundim, qeveria nuk u tĂ«rhoq nga ndĂ«rtimi i aeroportit (qĂ« ka deklaruar se do tĂ« nisĂ« operimin brenda pak muajve tĂ« ardhshĂ«m); nuk u tĂ«rhoq nga marrja e ujit nga burimi i LepushĂ«s nĂ« ShushicĂ«, pĂ«r ta kaluar matanĂ« malit, pĂ«r llogari tĂ« BashkisĂ« sĂ« HimarĂ«s, tĂ« ardhurat e sĂ« cilĂ«s po rriten ndjeshĂ«m prej boom-it turistik. Qeveria dobĂ«soi mbrojtjen e parqeve kombĂ«tare dhe tĂ« peizazheve tĂ« mbrojtura natyrore, duke lejuar investimet strategjike nĂ« turizĂ«m dhe nĂ« energji, kjo e fundit e propaganduar si e rinovueshme. Dhe e gjitha, nĂ« kohĂ«n kur Bashkimi Evropian po nxiton tâia heqĂ« pengesat e anĂ«tarĂ«simit.
Por në fund të fundit, i tërë ky aksion (ndërveprues) përbën edhe një përvojë në betejën mjedisore; një leksion për të zbërthyer mendimin e çuditshëm të utopisë dhe të butaforisë, se për të qenë i suksesshëm nuk ka rëndësi rezultati, por procesi; për të kuptuar jo vetëm natyrën fizike, por edhe atë njerëzore: botën e iluzionit të propagandës dhe optimizmin e rremë që ajo përcjell.
Për të kuptuar se energjitë dhe veprimet duhen racionalizuar dhe duhen ndarë dhe se qëllimi është rezultati, ndërsa procesi, mjeti dhe se rezultati lidhet drejtpërdrejt me mirëqenien e Natyrës, me thelbin e saj material. Natyra është e thjeshtë, por pikërisht aty qëndron edhe kompleksiteti i saj.
QytetarĂ« dhe aktivistĂ« tĂ« lĂ«vizjes âShqipĂ«ria BĂ«hetâ protestuan tĂ« shtunĂ«n pĂ«rpara KryeministrisĂ«. NĂ« njĂ« organizim mĂ« tĂ« shumtĂ« nĂ« numĂ«r se 11 ditĂ«t e shkuara tĂ« protestĂ«s sĂ« tyre, ata kĂ«rkuan edhe njĂ«herĂ« dorĂ«heqjen e Kryeministrit Edi Rama, duke theksuar se pĂ«r shkak tĂ« korrupsionit, âai ka prekur fundinâ.
Protesta u shoqërua me përplasje të përsëritura me policinë. Forcat e rendit u përpoqën të largojnë një gjenerator që shërbente për foninë, duke shkaktuar tension mes palëve.
Adriatik Lapaj, drejtues i lëvizjes, e cilësoi tubimin protestë kombëtare. Ai ftoi qytetarët të bashkoheshin, gati dy javë pas nisjes së protestave të vazhdueshme të një grupi të lëvizjes përpara Kryeministrisë.
Lapaj i bëri thirrje Kryeministrit Rama të dorëhiqet. Ai deklaroi se nuk trembet nga procedimet penale dhe akuzoi qeverinë për represion ndaj protestës.
âPasi na hoqi çadrat, pasi na vodhi gjeneratorin, pasi na hoqi ku ca tĂ« tjerĂ« protestonin, sot [policia] kĂ«rkon tĂ« na heqĂ« zĂ«rin. ZĂ«rin nuk e heq dot!â theksoi Lapaj, mes thirrjeve kundĂ«r qeverisĂ«.
Avokatja dhe pĂ«rfaqĂ«suesja e âShqipĂ«ria BĂ«hetâ, Dorina Prethi tentoi disa herĂ« tâi tregonte forcave tĂ« rendit, fletĂ«-njoftimin pĂ«r protestĂ«n, qĂ« sipas saj, ishte firmosur nga drejtuesit e policisĂ«.
Gjeneratori u sekuestrua gjithsesi në fund të protestës, kur aktivistët me anë të një rimorkioje po e largonin. Policia shoqëroi gjithashtu katër aktivistë.
Citizens ka analizuar edhe më parë ndërhyrjet policore gjatë 12 ditëve të protestës që po mban lëvizja, ndërhyje të cilat sipas ekspertëve ligjorë është konsideruar cenim i së drejtës qytetare të tubimit, që është e garantuar me kushtetutë.
Gjatë tubimit, protestuesit sollën në vëmendje probleme të ndryshme sociale dhe ekonomike.
Flamur Balaj, një qytetar më aftësi të kufizuar, tregoi se si, sipas tij, qeveria nuk ka kryer asnjë rritje pensioni apo përkrahjeje për këtë kategori.
Të njëjtën eksperiencë ndau edhe Greta Ambeli, e cila tha se vëllai i saj, me aftësi të kufizuar merrte vetëm 8 mijë lekë dhe prindërit e saj ndër vite kërkonin ndërhyrjen e ndonjë ministri, duke qenë se spitalet nuk mundësonin zgjidhje.
âNe jemi kĂ«tu pĂ«r tĂ« gjithĂ« ata tĂ« rinj, tĂ« cilĂ«t nuk ia dalin tĂ« krijojnĂ« njĂ« familje nĂ« kĂ«tĂ« vend, sepse lekĂ«t e krimit kanĂ« rritur çmimet e apartamenteve,â nĂ«nvizoi gjatĂ« fjalĂ«s sĂ« tij Elton Laska nga LĂ«vizja âShqipĂ«ria BĂ«hetâ.
Ndërsa vetë kreu i lëvizjes, Adriatik Lapaj, e mbajti theksin te dorëheqja e Kryeministrit, si një domosdoshmëri për të cilën nuk ka më kohë.
âJu keni marrĂ« mjerimin e rrogave tĂ« parritura, varfĂ«rinĂ« e spitaleve dhe ilaçeve, rrugĂ«t e shkatĂ«rruara qĂ« marrin mbi 350 vjet. Kjo Ă«shtĂ« republika e âEd Bandititâ qĂ« do tĂ« na mbyllĂ« gojĂ«n!â u shpreh Lapaj.
Protestuesit përgëzuan punën e drejtësisë, duke shprehur mbështetjen ndaj Prokurorisë dhe Gjykatës së Posaçme.
NĂ« mbyllje tĂ« protestĂ«s, ata ironizuan me koret: âEdi Rama nuk e kap dot SPAK-unâ.
QĂ«ndresa para KryeministrisĂ« nga lĂ«vizja âShqipĂ«ria BĂ«hetĂ«â do tĂ« vijojĂ«. Ajo Ă«shtĂ« pjesĂ« e njĂ« sĂ«rĂ« organizimesh nga grupet opozitare, tĂ« cilat kanĂ« shtuar zĂ«rat kundĂ«r qeverisĂ« ditĂ«ve tĂ« fundit.
Zhvillimet kanë ndodhur kryesisht pasi Prokuroria e Posaçme ka kërkuar zyrtarisht heqjen e imunitetit të zëvendëskryeministres Belinda Balluku, me synimin për ta arrestuar nën dyshimin se po pengon dhe dëmton hetimet për korrupsion.
Prej datĂ«s 8 dhjetor, lĂ«vizja âShqipĂ«ria BĂ«hetâ proteston ditĂ«-natĂ« pĂ«rpara KryeministrisĂ«. Ata kĂ«rkojnĂ« dorĂ«heqjen e kryeministrit Edi Rama, pas skandaleve korruptive tĂ« njĂ«pasnjĂ«shme.
E drejta pĂ«r tubime Ă«shtĂ« e garantuar nga Kushtetuta dhe ligji, megjithatĂ«, Policia e Shtetit ka ndĂ«rhyrĂ« disa herĂ« duke hequr çadrat dhe njĂ« gjenerator qĂ« ishte dhuruar pĂ«r tâu ardhur nĂ« ndihmĂ« protestuesve.
âArsyetimi i policisĂ« nuk ishte arsyetim ligjorâ
Protesta nisi simbolikisht âme vetĂ«m njĂ« karrigeâ, sipas kryetarit tĂ« lĂ«vizjes, Adriatik Lapaj.
MĂ« 8 dhjetor, krahas organizimit tĂ« protestĂ«s, partia njoftoi policinĂ« pĂ«r vendosjen edhe tĂ« disa çadrave kampingu, tĂ« cilat do tâi ndihmonin protestuesit gjatĂ« natĂ«s. QĂ«llimi ishte pĂ«rballimi i kushteve tĂ« vĂ«shtira atmosferike.
Por, Drejtoria e PolicisĂ« TiranĂ« e refuzoi kĂ«rkesĂ«n. Sipas pĂ«rgjigjes qĂ« mban firmĂ«n e Drejtorit Elton Alushi, çadrat pengonin qarkullimin e emergjencave dhe transportin, njĂ« pretendim i cili Ă«shtĂ« hedhur poshtĂ« nga LĂ«vizja âShqipĂ«ria BĂ«hetâ.
Nënkryetarja Dorina Prethi ka replikuar se çadrat do të përdoreshin vetëm natën.
âDuke qenĂ« se natyra e kĂ«saj proteste Ă«shtĂ« pa ndalim dhe kushtet atmosferike janĂ« tĂ« ashpra, veçanĂ«risht natĂ«n, ju informojmĂ« qĂ« do tĂ« pĂ«rdoren çadra kampingu vetĂ«m natĂ«n,â ka qenĂ« replika e Prethit.
Por, Policia e Shtetit duket se nuk e mori në konsideratë këtë replikë dhe njoftim të vazhdueshëm të Lëvizjes. Më 9 dhjetor, ajo ndërhyri duke marrë forcërisht çadrat e hapura nga protestuesit.
I njëjti veprim u përsërit më 12 dhjetor, ku policia ndërhyri sërish me forcë duke hequr çadrat pavarësisht se brenda tyre ndodheshin disa vajza protestuese.
Avokati Gentian Sejrani, i cili ka organizuar dhe ndërmjetësuar protesta të ndryshme nga shoqëria civile, e cilëson arsyetimin e policisë jo të argumentuar ligjërisht.
Sipas tij, policia kishte alternativa ligjore për menaxhimin e situatës. Devijimi i përkohshëm i qarkullimit ishte një prej tyre.
âMund tĂ« vendosnin qoftĂ« dhe njĂ« polic gjatĂ« ditĂ«s, ose natĂ«s pĂ«r tĂ« orientuar kalimin e automjeteve,â komentoi Sejrani.
Protestuesit e LĂ«vizjes âShqipĂ«ria BĂ«hetâ janĂ« vendosur nĂ« trotuarin poshtĂ« shkallĂ«ve kryesore tĂ« KryeministrisĂ«. ShkallĂ«t shĂ«rbejnĂ« kryesisht si hyrje e QendrĂ«s pĂ«r Hapje dhe Dialog, teksa Kryeministria organizon dhe kryen aktivitetet e pĂ«rditshme nga hyrja anĂ«sore dhe ajo e pasme e godinĂ«s.
Sipas avokatit Sejrani, masa u justifikua pĂ«r shmangien e pĂ«rplasjeve mes dy tubimeve. Ai theksoi si problematike faktin se Bashkia TiranĂ« nuk u Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur kĂ«rkesave pĂ«r tâu mundĂ«suar protestuesve energji elektrike.
Një gjeneratori i sjellë nga një përkrahës i lëvizjes nga Londra u hoq nga policia. Lapaj tha për Citizens.al se ishte e pakuptueshme se pse organizime dhe protesta të tjera furnizohen me energji ndërsa ata jo.
Ai e cilësoi situatën si trajtim të pabarabartë për bindje politike.
âĂfarĂ« ndryshimi ka nga aparteidi i AfrikĂ«s sĂ« Jugut kjo, ku qytetarĂ«t trajtoheshin nĂ« dy kategori, nĂ« qytetarĂ« tĂ« bardhĂ« dhe me ngjyrĂ«, ndĂ«rkohĂ« ne trajtohemi nĂ« dy kategori pĂ«r shkak tĂ« bindjeve politike,â theksoi ai.
âKoha jote mbaroi!â ka qenĂ« thirrja e vazhdueshme e protestave tĂ« LĂ«vizjes âShqipĂ«ria BĂ«hetâ e cila nĂ«nkupton dorĂ«heqjen e Kryeministrit Rama dhe vendosje ne njĂ« qeverie teknike pĂ«r dĂ«rgimin e vendit nĂ« zgjedhje tĂ« parakohshme.
Dhunë ndaj vajzave protestuese
Protestuesit e LĂ«vizjes âShqipĂ«ria BĂ«hetâ raportojnĂ« katĂ«r pĂ«rplasje me policinĂ« nĂ« rreth dhjetĂ« ditĂ« protesta. Dy pĂ«r çadrat, njĂ« pĂ«r gjeneratorin dhe njĂ« gjatĂ« protestĂ«s sĂ« PD-sĂ«.
Edona Haklaj thotë se çadra u tërhoq pa u kontrolluar nëse kishte persona brenda. Ajo tregon për përdorim force edhe pas ndërhyrjes së kamerave të mediave.
âEdhe kur e morĂ«n vesh se ishim brenda, na dhunuan,â thotĂ« Haklaj.
âKur tĂ« çlirohet politikisht ShqipĂ«ria, policinĂ« do ta ndajmĂ« nga pushteti dhe do ta kthejmĂ« vĂ«rtetĂ« siç ka emrin, tĂ« shtetit,â komentoi Lapaj rreth dhunĂ«s policore.
Sipas EdonĂ«s, me qasjen qĂ« Ă«shtĂ« parĂ« nga policia, nĂ« trotuarin e protestave tĂ« âShqipĂ«ria BĂ«hetâ, lejohen vetĂ«m karrige dhe mjete tĂ« improvizuara mbrojtjeje nga i ftohti si pĂ«r shembull njĂ« rrethim prej kartoni qĂ« pengon erĂ«n. PĂ«rkundĂ«r kĂ«saj gjendjeje, ajo thekson se çadrat pĂ«rdoren gjerĂ«sisht si simbol proteste nĂ« botĂ«.
âKemi pafund raste nĂ« botĂ« ku çadrat pĂ«rdoren edhe si simbolika! ĂshtĂ« mjet qĂ« nuk âprocedohet penalishtâ nĂ« asnjĂ« vend tĂ« botĂ«s,â theksoi ajo.
Sajmira Hoda, një tjetër protestuese e lëvizjes, ka zgjedhur të qëndrojë pavarësisht presioneve.
Ajo tregoi për Citizens.al se familja e saj jeton jashtë, por vetë ka zgjedhur të qëndroj për të dhënë një kontribut politik, për ndryshimin e situatës ku ndodhet vendi.
âKishte policĂ« qĂ« tentuan tĂ« na preknin, por pĂ«r shkak tĂ« kamerave tĂ« shumta stepĂ«n, u thoja âHiqni duart!â tregoi ajo.
Hoda thotë se familja e saj nuk është plotësisht dakord me qëndrimin gjatë natës jashtë, por ajo ka vendosur të qëndroj deri në fund.
âFrikĂ« nuk kam, pĂ«r shkak se po ushtroj tĂ« drejtĂ«n time. Kam marrĂ« parasysh çdo gjĂ«, qĂ« kur kam ardhur kĂ«tu,â theksoi ajo.
Qytetarë dhe mbështetës të Lëvizjes Bashkë protestuan sërish të enjten para Kuvendit. Ndryshe nga një javë më parë, ku protesta u përqendrua te buxheti, kësaj here thirrja kryesore ishte kundër korrupsionit dhe keqqeverisjes.
Në fokus ishte kërkesa për heqjen e imunitetit të zëvendës kryeministres, njëherësh ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku.
Protestuesit shprehĂ«n nevojĂ«n pĂ«r tâu organizuar nĂ« vazhdimĂ«si nĂ« pĂ«rpjekjet pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar drejtĂ«si dhe luftĂ« ndaj korrupsionit. NĂ« kĂ«tĂ« kontekst ata pĂ«rmendĂ«n edhe rastet e dyshuara pĂ«r abuzime me tenderĂ«t e AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«risĂ« sĂ« Informacionit (AKSHI) duke theksuar se korrupsioni tashmĂ« ka kapur qeverinĂ« dhe shumicĂ«n e institucioneve tĂ« vendit.
Deputeti i Lëvizjes Bashkë, Redi Muçi, tha se vjedhja është bërë normale për qytetarët. Sipas tij, korrupsioni është përsëritur për vite me radhë pa pasoja dhe tanimë qytetarëve nuk u bën përshtypje.
Duke iu drejtuar banorëve të Astirit, Muçi foli për mungesën e shkollave publike. Ai tha se fondet e dyshuara të abuzuara do të mjaftonin për ndërtimin e dhjetë shkollave të reja.
Muçi përmendi edhe situatën e pensionistëve dhe shëndetësinë. Ai e krahasoi shumën e përfolur në media si të vjedhur gjatë aferave të dyshuara korruptive të zëvendëskryeministres me gjysmën e fondit vjetor për bonusin e pensionistëve.
âPĂ«r tĂ« gjithĂ« ju pensionistĂ«, qĂ« bonusin e fundvitit pĂ«r herĂ« tĂ« fundit e morĂ«t pĂ«r kĂ«tĂ« vit, kujtohuni se ato 50 milionĂ« euro qĂ« hĂ«ngri Belinda dhe Edi Rama janĂ« sa gjysma e parave qĂ« shpenzohen nĂ« vit pĂ«r bonusin e 700 mijĂ« pensionistĂ«veâ, tha Muçi.
Aktivisti Klodi Leka denoncoi pabarazinë para ligjit. Sipas tij, qytetarët ndëshkohen për shkelje të vogla, ndërsa zyrtarët e korruptuar mbrohen nga imuniteti dhe përkrahja politike.
Për këtë ai paralelizoi me faktin se qytetarët e thjeshtë janë ndëshkuar për vepra të rëndomta si ndërtimi i një muri pa leje, apo rilidhja e energjisë elektrike, ndërsa pushtetarët nuk dënohen pavarësisht rasteve korruptive.
âNĂ« ShqipĂ«ri nĂ«se ti vjedh qindra, miliona euro, nĂ«se vjedh popullin mĂ« tĂ« varfĂ«r nĂ« EvropĂ«, ti jo vetĂ«m nuk shkon nĂ« burg, por edhe mbrohesh nga numri njĂ« i pushtetitâ, tha Leka, duke e cilĂ«suar kĂ«tĂ« si shenjĂ« tĂ« kapjes sĂ« shtetit.
Pedagogu Jani Marka, njëherësh anëtar i Lëvizjes, renditi pasojat e qeverisjes së Ramës në jetën publike. Ai përmendi betonizimin, kanabizimin e vendit, pastrimin e parave dhe shkatërrimin e industrive vendase.
Sipas Markës, ndryshimet ligjore janë përdorur për manipulim zgjedhor dhe këto ndërhyrje kanë shërbyer më pas për të zgjatur pushtetin.
âEdi Rama ka ndryshuar KushtetutĂ«n, Kodin Zgjedhor sa herĂ« i ka dashur qejfi, vetĂ«m pĂ«r tĂ« vjedhur dhe pĂ«r tĂ« manipuluar vullnetin e popullit pĂ«r mĂ« shumĂ« mandate dhe pĂ«r mĂ« shumĂ« vjedhjeâ, theksoi Marka.
Kreu i Lëvizjes Bashkë, Arlind Qori, bëri një retrospektivë të qeverisjes së Kryeministrit Edi Rama teksa theksoi se, sipas tij, në këto 13 vite është bërë gjithçka për të varfëruar qytetarët dhe për të pasuruar pushtetarët.
Qori përmendi fondet e BE-së për bujqësinë dhe shpopullimin masiv. Sipas tij, rreth 700 mijë shqiptarë janë larguar nga vendi.
âKanĂ« pĂ«rzĂ«nĂ« nga vendi ynĂ« tĂ« paktĂ«n 700 mijĂ« shqiptarĂ«. KanĂ« poshtĂ«ruar pensionistĂ«tâ, theksoi mes tĂ« tjerash Qori.
Përfaqësues të tjerë të Lëvizjes Bashkë theksuan se Balluku nuk ka vepruar pa dijeninë apo miratimin e Ramës si Kryeministër. Ata e akuzuan atë për mbrojtje politike.
âRama po pĂ«rpiqet tĂ« shpĂ«tojĂ« veten pĂ«rmes Ballukut,â deklaroi Emiljando Kita, i cili e pĂ«rshkroi situatĂ«n nĂ« krizĂ« besimi ndaj drejtĂ«sisĂ«.
Protestuesit kërkuan njëzëri që Rama dhe Balluku të mbajnë përgjegjësi penale për çështjet e ngritura. Ata shprehën mbështetje për institucionet e drejtësisë në hetimet e nisura.
Një javë më parë, Lëvizja Bashkë protestoi kundër ndarjes së buxhetit për vitin 2026. Sipas tyre, buxheti nuk u përgjigjet nevojave reale të qytetarëve duke cilësuar ndarjen kryesore për koncesionet si tregues të qartë se ku shkojnë paratë.
Dhjetëra qytetarë dhe aktivistë të shoqërisë civile zhvilluan sot një protestë para Kryesisë së Kuvendit ku u kërkua heqja e imunitetit për zëvendëskryeministren Belinda Balluku.
Protesta e thirrur nĂ« rrjetet sociale, u shoqĂ«rua me njĂ« organizim tĂ« dytĂ« mbĂ«shtetĂ«s nga partia âMundĂ«siaâ.
Njëzëri ata kërkuan përgjegjësi nga nivelet më të larta të pushtetit duke kërkuar kështu që fatura e korrupsionit të paguhet edhe nga Kryeministri Edi Rama. Kjo, pasi sipas tyre, përgjegjësia nuk mund të ndalet te një emër i vetëm.
âBelinda Balluku Ă«shtĂ« vetĂ«m alibia pĂ«r tĂ« mbrojtur Edi RamĂ«n,â deklaroi deputeti i âMundĂ«sisĂ«â, Erald Kapri sipas sĂ« cilit korrupsioni Ă«shtĂ« sistemik dhe i mbrojtur politikisht.
Aktivisti Andi Tepelena renditi arsyet e protestës, duke përmendur shpopullimin dhe zgjedhjet e kontestuara. Ai foli edhe për mungesën e reformave ekonomike, korrupsionin dhe grabitjen e pasurisë publike.
âAskush nuk Ă«shtĂ« mbi ligjin, pĂ«rfshirĂ« RamĂ«n, Ballukun, Veliajn, Agaçin, MetĂ«n dhe BerishĂ«n,â deklaroi Tepelena, i cili theksoi se barazia para ligjit Ă«shtĂ« test real pĂ«r drejtĂ«sinĂ«.
Në protestë morën pjesë edhe qytetarë të indinjuar nga kushtet sociale dhe ekonomike. Disa prej tyre jetojnë në emigrim dhe mbështesin familjet në Shqipëri.
âPrindĂ«rit e mi nuk jetojnĂ« dot me pensionet qĂ« kanĂ«. Sa herĂ« vijmĂ«, mbajmĂ« familjet me paratĂ« tona,â tha Brunilda Sota, e cila e konsideroi situatĂ«n si pasojĂ« tĂ« keqqeverisjes afatgjatĂ«.
Partia Demokratike kërkoi sot që mbledhja e Këshillit të Mandateve, e cila u thirr për të diskutuar kërkesën e SPAK-ut për heqjen e imunitetit, të ishte e hapur. Por, kërkesa u refuzua nga shumica dhe nga vetë prokurorët e SPAK.
SPAK kërkon heqjen e imunitetit të zëvendëskryeministres për shkak të dyshimeve të arsyeshme se ajo mund të ndërhyjë dhe pengojë apo prishë  hetimet.
Prokuroria pretendon se Balluku ka ndikuar në manipulimin e 12 procedurave tenderuese. Zv.kryeministrja nuk u paraqit në seancë dhe u përfaqësua nga avokati i saj.
Më 31 tetor 2025, ajo deklaroi se beson në një proces transparent dhe të drejtë. Balluku dhe disa ish-drejtues të Autoritetit Rrugor akuzohen për manipulim tenderësh.
Disa nga çështjet kryesore lidhen me Tunelin e Llogarasë dhe Unazën e Jashtme të Tiranës, me vlerë 210 milionë euro. Për këtë arsye, GJKKO e pezulloi Ballukun nga detyra më 20 nëntor.
Rasti pritet të jetë një test i rëndësishëm për besueshmërinë e drejtësisë së re.
Mësues dhe punonjës të sistemit arsimor protestuan mesditën e së enjtes para Kuvendit. Ata drejtuan dy kërkesa kryesore: rikthimin e pagës së 13-të dhe ndalimin e diferencimin në rroga mes arsimtarëve që janë diplomuar para dhe pas sistemit të Bolonjës.
Në qershor të vitit 2024, Ministria e Arsimit miratoi rritjen e pagave për mësuesit, mesatarisht 18 mijë lekë të reja në muaj. Por kjo rritje nuk ka prekur mësuesit që janë diplomuar para sistemit të Bolonjës, duke pasur një diferencë prej 5 mijë lekësh në pagë.
Alma Lama, nga Sindikata e Bashkuar e Arsimit Shqiptar sqaron se kjo prek rreth 12 mijë mësues.
âNe Sindikata e bashkuar e Arsimit Shqiptar jemi sot pĂ«rpara parlamentit tĂ« ShqipĂ«risĂ«, me qĂ«llim qĂ« ti kĂ«rkojmĂ« deputetĂ«ve tĂ« çdo krahu politik tĂ« mbĂ«shtesĂ« mĂ«suesit. Numri i mĂ«suesve tĂ« prekur nga diplomat Ă«shtĂ« mbi 11 mijĂ« dhe ndjeshmĂ«ria duhet tĂ« ishte edhe mĂ« e madheâ, u shpreh Alma Lama para mĂ«suesve tĂ« mbledhur para Kuvendit.
Sindikata ka ndërmarrë një nismë për ndryshime ligjore me qëllim që ti jepet fund këtij diferencimi të arsimtarëve, e mbështetur nga deputetja e Partisë Demokratike, Ina Zhupa.
âNĂ« nenin 124, pas pikĂ«s 4, tĂ« shtohet pika 4.1, me pĂ«rmbajtje si mĂ« poshtĂ«: personat e diplomuar me programe studimi tĂ« pĂ«rfunduara, para pĂ«rshtatjes sĂ« tyre sipas parimit tĂ« procesit tĂ« BolonjĂ«s, tĂ« trajtohen nga ana administrative dhe financiare sipas nivelit diplomĂ«s qĂ« kanĂ« pasur pĂ«rpara hyrjes nĂ« fuqi tĂ« kĂ«tij ligjiâ, theksoi Alma Lama, duke nĂ«nvizuar se kjo pĂ«rfshin diplomat e programve 3-vjeçare dhe diplomat master profesional.
Një nga mësueset e pranishme në protestë u shpreh se janë etiketuar si të pashkollë, duke qenë të diferencuar nga mësuesit e sapo diplomuar së fundmi. Deputetja Ina Zhupa deklaroi para mësuesve se njohja e diplomës para sistemit të Bolonjës është një padrejtësi e bërë nga ish-ministrja Manastirliu.
âPĂ«r tĂ« kursyer me demek lekĂ« nĂ« buxhetin e shtetit, ato para qĂ« kursehen nga ju, harxhohen pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« 10 metra rrugĂ«â, deklaroi deputetja Zhupa.
Ndërsa për kërkesën për pagë të 13-të ajo u shpreh se është një e drejtë që buron edhe nga kontrata kolektive.
âJu nuk merrni asnjĂ« mbĂ«shtetje nga shteti, kur gjithĂ« sistemi SMIP dhe gjithçka tjetĂ«r e bĂ«ni pa asnjĂ« para, me bĂ«ni me internetin tuaj, e bĂ«ni nĂ« kohĂ«n tuaj, e bĂ«ni me buxhetin tuaj. Ndaj paga e 13-tĂ« do tĂ« ishte minimumi pĂ«r juâ, u shpreh mĂ« tej deputetja Ina Zhupa.
Të njëjtin mendim ndau edhe deputetja Erisa Xhixho.
âNĂ« qoftĂ« se do ta kisha njĂ« vendimmarrje, pagĂ«n e mĂ«suesit do ta vija pas pagĂ«s sĂ« presidentit nĂ« hierarkinĂ« e pagave, sepse domosdoshmĂ«ria pĂ«r tĂ« pasur njĂ« sistem arsimor cilĂ«sor Ă«shtĂ« jetike. Ta çojmĂ« buxhetin e arsimit 5% dhe ti japim pagĂ«n e merituar, dinjitetin e merituar mĂ«suesveâ, pĂ«rfundoi ajo.
Mësuesit e pranishëm në protestë u shprehën se bëhet fjalë për dinjitetin e tyre dhe se ndjehen të nëpërkëmbur.
âMe paga 700-800 mijĂ« lekĂ«she do tĂ« hyjmĂ« nĂ« bashkimin Evropian? VetĂ« e kanĂ« deklaruar qĂ« minimumi i pagĂ«s sĂ« shtresĂ«s sĂ« mesme duhet tĂ« jetĂ« 1 milion e gjysmĂ« (tĂ« vjetra). E kemi gjysmĂ« pĂ«r gjysmĂ«â, u shpreh Marina Llozhi, mĂ«suese prej 40 vitesh nĂ« arsimin shqiptar.
Ajo tha për Citizens.al se rritja e pagës, e kryer një vit më parë nuk justifikon ngarkesën që mësuesit kanë.
âNe punojmĂ« me pĂ«rkushtim, i jemi pĂ«rgjigjur tĂ« gjitha kĂ«rkesave tĂ« MinistrisĂ« sĂ« Arsimit, jo Zoom-it, jo SMIP-it, jo digjitalizimit, jo tabelave tĂ« âsmartlabâ dhe tĂ« gjitha kĂ«to nĂ« shumicĂ«n e rasteve me paratĂ« e mĂ«suesitâ, u shpreh Marina Llozhi.
Sipas saj, çdo gjë është mundësuar nga ajo personalisht për të siguruar një orë mësimore digjitale.
âUnĂ« personalisht kam laptop personal, kam video projektor personal, kam bokse personale, qĂ« realizoj digjitalizimin qĂ« kĂ«rkon Ministria e Arsimit, ndĂ«rkohĂ« qĂ« si do ta bĂ«j digjitalizimin, kur nuk Ă«shtĂ« rritur buxheti pĂ«r arsiminâ, shtoi mĂ« tej mĂ«suese Marina.
Në tjetër mësues pjesëmarrës në protestë, tregon se ngarkesa është shtuar jashtëzakonisht.
âMĂ«suesit duhet tĂ« bĂ«jnĂ« shumĂ« role dhe nĂ« mĂ«nyrĂ«n mĂ« tĂ« pĂ«rkryer tĂ« mundshme. NĂ« njĂ« moment qĂ« çedon, flaket tej. NjĂ« nga pikat kryesore Ă«shtĂ« shpĂ«rblimi. Deri nĂ« vitin 2012-2013 ka ekzistuar, por pastaj u hoq. PunĂ«n e bĂ«jmĂ« me pĂ«rkushtim, por vlerĂ«simi Ă«shtĂ« i ulĂ«tâ, u shpreh ai.
Ndërsa shtoi më tej se edhe pse misioni i mësuesit është të përgatisë nxënësit nga ana intelektuale, tanimë kjo gjë po kalon në plan të dytë.
âNdĂ«rkohĂ« po kalojmĂ« nĂ« planet kryesore tĂ« edukimit apo mĂ« keq akoma, tĂ« policit. Po menaxhojmĂ« situata qĂ« duhet tĂ« menaxhohen tjetĂ«rkundâ, pĂ«rfundoi ai.
NĂ« ligjin 80/2015, âPĂ«r arsimin e lartĂ«â pĂ«rcaktohet se diplomat e programeve tĂ« studimit qĂ« kanĂ« zgjatur 3 vite (6 semestra), janĂ« ekuivalente me diplomat âBachelorâ.
NdĂ«rsa diplomat e programeve tĂ« studimit, qĂ« kanĂ« zgjatur sĂ« paku 4 vite akademike (8 semestra) janĂ« ekuivalente me diplomat âMaster i shkencaveâ.
Vila qeveritare âNr. 5â, njohur edhe si âVilla Number Redâ (shkurt âNo. Redâ), u rindĂ«rtua pĂ«rmes njĂ« serie procedurash tĂ« mbyllura, kontratash konfidenciale dhe vendimmarrjesh tĂ« paqarta pĂ«r publikun.
Me rreth 6 milionë euro fonde publike të shpenzuara për projektim, zbatim dhe mbikëqyrje, rindërtimi i saj u zhvillua pa një garë të hapur dhe pa transparencë mbi autorësinë reale arkitekturore dhe artistike.
Të dhënat e analizuara nga Citizens.al tregojnë se të gjitha kontratat u dhanë përmes negocimit pa shpallje paraprake, ndërsa ofertat fituese ishin thuajse në kufirin maksimal të fondeve limit.
Ky kombinim â procedura tĂ« mbyllura, afate tĂ« nxituara dhe mungesĂ« dokumentimi â ngre dyshime serioze pĂ«r favorizime dhe abuzime me paratĂ« publike.
Sinjalizimi i Citizens.al për këto çështje ka bërë që Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) të shprehet pozitivisht për përfshirjen e saj në planin auditues të vitit 2026.
Projektuesi: âAtelier 4â, kontratĂ« me 98.5% e fondit limit
Rezidencat shtetërore menaxhohen nga Drejtoria e Shërbimeve Qeveritare (DSHQ).
PĂ«r projektimin e rindĂ«rtimit tĂ« vilĂ«s âNo. Redâ, DSHQ zgjodhi dhe lidhi kontratĂ« me studion âAtelier 4â, pĂ«rmes negocimit pa shpallje paraprake.
Kontrata u nĂ«nshkrua mĂ« 17 nĂ«ntor 2022, me njĂ« vlerĂ« 3.9 milionĂ« lekĂ« â 98.5% e fondit limit prej 3,952,500 lekĂ«sh.
Studio, (e drejtuar kryesisht nga Alban Efthimi), kishte vetëm 45 ditë kohë për dorëzimin e projektit.
Zbatuesi: âAd-Starâ, kontratĂ« sa 99% e fondit limit
Katër muaj pas nënshkrimit të kontratës për projektimin, më 15 mars 2023, DSHQ zhvilloi procedurën e zbatimit të punimeve, duke vepruar sërish me negocim të mbyllur.
ĂfarĂ« Ă«shtĂ« negocimi pa shpallje paraprake? Procedura me nivelin mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« transparencĂ«s. (Kliko mbi tekst)
Kjo procedurë lejon lidhjen e kontratave pa garë dhe pa thirrje paraprake. Kompanitë ftohen direkt nga kontraktori. Ajo lejohet në raste të veçanta, përfshirë urgjencat e paparashikueshme dhe të pashkaktuar nga autoriteti kontraktor. Ligji kërkon që përdorimi i kësaj procedure të shoqërohet me një arsyetim të dokumentuar, që duhet të jetë i verifikueshëm.
Kompania âAd-Starâ, (sipĂ«rmarrje e Alfred ĂomĂ«s), u shpall fituese mĂ« 3 prill dhe u kontraktua 15 ditĂ« mĂ« vonĂ«. Ajo ofroi 494.7 milionĂ« lekĂ«, qĂ« pĂ«rbĂ«nte 99% tĂ« fondit limit prej 499,696,978 lekĂ«sh.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
Afati i punimeve u caktua vetĂ«m 6 muaj. Por vila u hap dy vite mĂ« pas nĂ« qershor 2025. NjĂ« pritje me ftesa private u organizua nga Kryeministri nĂ« kuadĂ«r tĂ« festivalit tĂ« arkitekturĂ«s âBread & Heartâ.
DSHQ nuk dha informacion se kur pĂ«rfunduan punimet apo se kur e mori ndĂ«rtesĂ«n nĂ« dorĂ«zim.Â
MbikĂ«qyrja e punimeve: âDriconsâ, kontratĂ« me 95% tĂ« fondit
Në të njëjtën datë me tenderin e ndërtimit, pra 15 mars 2023, u zhvillua edhe tenderi për mbikëqyrjen e punimeve. Sërish DSHQ veproi me procedurë të mbyllur.
Fituesi, kompania âDriconsâ (sipĂ«rmarrje e Vladimir Topit), u kontraktua mĂ« 18 prill 2023. Dricons ofroi 5.6 milionĂ« lekĂ«, sa 95% e fondit maksimal prej 5,901,353.33 lekĂ«sh.
Rreth dy muaj më vonë, në qershor 2023, Topi u arrestua nga SPAK. Ai u akuzua se kishte korruptuar Sekretaren e Përgjithshme të Ministrisë së Shëndetësisë.
Dyshohej se kishte përfituar favorizim në tenderët për mbikëqyrjen e punimeve në disa qendra shëndetësore në Tiranë dhe Durrës.
Deri nĂ« gusht 2023, âDriconsâ ndryshoi pronar dy herĂ« me vlera simbolike prej 100 mijĂ« lekĂ« (1,000 euro). NĂ« vitin 2024 kompania kaloi nĂ« emĂ«r tĂ« bashkĂ«shortes sĂ« Topit, sĂ«rish pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n shumĂ«.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
AtĂ« vit Topi u dĂ«nua me njĂ« vit burg. Rasti i tij thellon dyshimet mbi mungesĂ«n e kontrollit nĂ« kontratat publike. VeçanĂ«risht pĂ«r objekte tĂ« rĂ«ndĂ«sisĂ« sĂ« veçantĂ« si rezidenca qeveritare nĂ« fjalĂ«: âVila Number Redâ.
Në prokurimet e mbyllura, pa njoftime paraprake institucionet zgjedhin vetë kompanitë që do të ftojnë në tenderë. Kjo praktikë është kritikuar shpesh nga KLSH. Ajo konsiderohet e cenueshme ndaj abuzimeve dhe favorizimeve.
Sipas ligjit 162/2020 âPĂ«r Prokurimet Publikeâ, tenderĂ«t e mbyllur aplikohen vetĂ«m kur tenderĂ«t e hapur kanĂ« dĂ«shtuar. Ato lejohen kur ka emergjencĂ«, rrezik sigurie, mungesĂ« konkurrence ose arsye tĂ« veçanta teknike.
Sidoqoftë, kërkohen argumentime të dokumentuara për arsyet pse shmanget tenderimi i hapur.
NĂ« rastin e vilĂ«s âNo. Redâ, rindĂ«rtimi i saj nuk pĂ«rbĂ«nte ndonjĂ« emergjencĂ«. PavarĂ«sisht kĂ«rkesave tĂ« pĂ«rsĂ«ritura tĂ« Citizens.al, institucionet nuk zbuluan dokumentim qĂ« e justifikoi shmangien e tenderit tĂ« hapur, pĂ«rkundrazi. DSHQ, tha se ka proceduar sipas ligjit 36/2020 âPĂ«r prokurimet nĂ« fushĂ«n e mbrojtjes dhe sigurisĂ«â. Pra, jo sipas ligjit tĂ« zakonshĂ«m.
Citizens.al pati komunikim tĂ« zgjatur me DSHQ. U kĂ«rkua arsyetimi i procedurĂ«s sĂ« mbyllur dhe kopje e kontratave me palĂ«t e pĂ«rfshira. Por DSHQ kĂ«mbĂ«nguli, edhe pas ndĂ«rhyrjes sĂ« Komisionerit pĂ«r tĂ« DrejtĂ«n e Informimit, se ato ishin âkonfidencialeâ.
Gjatë hapjes së Vilës Nr. 5, njohur si No. Red/Instagram.
DSHQ argumentoi se vila âNo. Redâ, pĂ«rmban elementĂ« qĂ« lidhen me informacione sekrete. Kjo duke qenĂ« se shĂ«rben pĂ«r qĂ«llime shtetĂ«rore. PĂ«r kĂ«tĂ«, ajo tha se procedurat dhe kontratat nuk mund as tĂ« deklasifikohen pasi cenohet siguria.
Por, faktet tregojnĂ« se vila u pĂ«rdor pĂ«r aktivitete civile pa asnjĂ« lidhje me sigurinĂ« kombĂ«tare. Aty u pritĂ«n arkitektĂ«t e festivalit âBread & Heartâ dhe u shpallĂ«n thirrjet e KorporatĂ«s sĂ« Investimeve Shqiptare (KISH) pĂ«r projektin Parku i Besimit.
Për ligjin 36/2020 ka pasur kritika se mund të keqpërdorej për prokurime jo-detyrimisht ushtarake, në varësi të interpretimeve. Ky ishte dhe argumenti që përdori ish-Presidenti Ilir Meta kur e ktheu për rishqyrtim në maj 2020.
Citizens.al vendosi në dijeni KLSH-në për këtë situatë, institucioni u përgjigj se planifikon të kontrollojë procedurat e ndjekura nga DSHQ gjatë vitit 2026. Kjo drejtori rezulton të mos jetë kontrolluar më parë për prokurime të tilla.
NjĂ« dhuratĂ«, shumĂ« pikĂ«pyetjeâŠ
PavarĂ«sisht se DSHQ kontraktoi zyrtarisht studion âAtelier 4â pĂ«r projektimin e rindĂ«rtimit tĂ« VilĂ«s Nr. 5, projekti i Ă«shtĂ« atribuuar gjerĂ«sisht online studios ndĂ«rkombĂ«tare Bofill Taller de Arquitectura (link; link; link).
Në një komunikim zyrtar me Citizens.al, Bofill konfirmoi se ka zhvilluar një koncept-projekt për Vilën 5, të cilin ia ka ofruar pa pagesë Qeverisë Shqiptare, si një iniciativë e vetë studios dhe pa asnjë marrëdhënie kontraktuale apo shpenzim publik.
Studio shpjegoi se ka qenë e pranishme në Shqipëri prej vitit 2021 dhe se u interesua për vilën si një rezidencë qeveritare e papërdorur dhe e lënë e papërfunduar.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
Sipas saj, koncepti u zhvillua si një propozim krijues dhe iu dorëzua shtetit për përdorim të lirë, në rast se ndërtesa do të rindërtohej në të ardhmen.
Bofill theksoi gjithashtu se ngjyra e kuqe Ă«shtĂ« njĂ« element karakteristik i filozofisĂ« sĂ« saj arkitekturore, e lidhur me traditĂ«n mesdhetare, dhe se pĂ«rdorimi i saj nĂ« kĂ«tĂ« vilĂ« ishte âi vetĂ«kuptueshĂ«mâ nĂ« raport me kontekstin dhe peizazhin.
Megjithatë, studio nuk sqaroi mënyrën konkrete të dorëzimit të konceptit pranë institucioneve shqiptare, nëse ishte në dijeni të faktit që qeveria kontraktoi më pas Atelier 4 për projektimin e të njëjtës godinë, apo nëse ka pasur ndonjë formë komunikimi apo koordinimi mes palëve.
Pyetjet e mëtejshme nga Citizens.al mbi këto çështje mbetën pa përgjigje.
Heshtja e âAtelier 4â dhe paqartĂ«sitĂ« mbi rolet zyrtare
Citizens.al iu drejtua në mënyrë të përsëritur studios Atelier 4, si përmes email-eve zyrtare ashtu edhe përmes kontaktit direkt me një prej aksionerëve, Andi Eftimi.
Kërkuam koment për të sqaruar: rolin konkret të Atelier 4 në projekt, nëse autorësia arkitektonike apo konceptuale ishte e saj apo e nënkontraktuar, nëse koncepti i Bofill ishte përdorur, adaptuar apo referuar, dhe nëse DSHQ ishte njoftuar për ndonjë bashkëpunim të mundshëm.
Asnjë nga këto kërkesa të Citizens.al nuk mori përgjigje.
Kjo mungesë transparence lë të hapur pikëpyetje thelbësore mbi përmbajtjen reale të kontratës 3.9 milionë lekëshe për projektimin, mbi procesin e vendimmarrjes arkitekturore dhe mbi ndarjen e përgjegjësive profesionale për një objekt qeveritar të financuar me fonde publike dhe të trajtuar si objekt të sigurisë së veçantë.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
Ngjashëm paqartësi dhe marrëdhënie jashtë kontratave publike hasen edhe në ndërhyrjet artistike në interierin e vilës.
NĂ« brendĂ«si tĂ« saj janĂ« menduar shkrime me elementĂ« vizualĂ«, disa prej tĂ« cilave u bĂ«nĂ« edhe gjatĂ« hapjes zyrtare tĂ« saj gjatĂ« festivalit âBread & Heartâ nga arkitektĂ«t e ftuar. Por ndĂ«rhyrjet artistike duket se u realizuan jashtĂ« kontratave publike tĂ« shpallura.
Sipas konfirmimit të marrë nga Destil Creative Hub, qendra u kontraktua nga kompania zbatuese Ad-Star, në një marrëdhënie private, për të kuruar ndërhyrjen artistike dhe për të angazhuar disa artistë, mes tyre Loumaye Hadrien, Ledia Kostandini dhe Lib Shkupolli.
NĂ« rrjet, artistja nga Brukseli, Val Smets, pretendon autorĂ«sinĂ« e fragmenteve tĂ« Ismail KadaresĂ« pĂ«rcjellĂ« artistikisht nĂ« muret e katit tĂ« parĂ«. Ajo thotĂ« se puna âu komisionua nga Kryeministriâ gjatĂ« muajve janar dhe prill 2025 dhe tematika ishte me kĂ«rkesĂ«.
Ndryshe, Destil tha për Citizens.al se nuk kishte një tematikë të diktuar dhe se artistët ndërhynë lirshëm në mure, sipas qasjes së tyre personale.
Ky fragment i procesit nxjerr në pah një tjetër zonë gri, ndërthurjen mes fondeve publike, kontratave private dhe autorësisë artistike, pa një dokumentim të qartë institucional mbi rolet, kufijtë dhe përgjegjësitë.
Një vilë qeveritare është shndërruar në hapësirë eventesh elitare me dyer të mbyllura ku projektet arkitekturore marrin jetë larg syve të publikut.
NĂ«n hijen e mungesĂ«s sĂ« transparencĂ«s dhe dyshimeve pĂ«r shppĂ«rdorim tĂ« fondeve publike, vila Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« shĂ«rbim tĂ« festivalit âBread & Heartâ (BukĂ« dhe ZemĂ«r), tashmĂ« i formalizuar si fondacion.
Ajo funksionon si pavijon i arkitektëve të preferuar të pushtetit, duke vënë në pikëpyetje kufirin mes krijimtarisë, privilegjit dhe marrëdhënieve të ngushta me qeverinë.
E kuqja majë kodrës
Një vilë gjak e kuqe spikat skajin lindor të Parkut të Liqenit Artificial të Tiranës. Fshehur mes ferrave dhe pemëve të një prej kodrave të Saukut, ajo bën përshtypje dhe tërheq shikimet e kalimtarëve që ecin në digën e liqenit.
Ajo Ă«shtĂ« âVila Nr.5â, njĂ« rezidencĂ« qeveritare, e cila pĂ«r nga natyra duket mĂ« shumĂ« e errĂ«t se sa e kuqe.
MĂ« 8 qershor Kryeministri Edi Rama shtroi aty njĂ« drekĂ« tĂ« veçantĂ«, âSurvivorâs Lunchâ, (Dreka e tĂ« mbijetuarve), pĂ«r miqtĂ« e tij âstar arkitektĂ«â, tĂ« ftuar nĂ« festivalin âBread & Heartâ (foto).
Festa ishte private. VetĂ«m njĂ« pjesĂ« e vogĂ«l e atyre qĂ« kishin blerĂ« biletĂ«n e plotĂ« tĂ« festivalit (âŹ360) arritĂ«n tĂ« bĂ«heshin pjesĂ«, pasi eventi ishte me ftesa nominale.
NĂ« programin e festivalit, vila prezantohej si âVilla Number Redâ (shkurt, No. Red), njĂ« emĂ«r i ri qĂ« nuk lidhej me asnjĂ« ndĂ«rtesĂ« nĂ« TiranĂ«, tĂ« paktĂ«n deri nĂ« fillim tĂ« qershorit.
Ka gjasa që ky emërtim jozyrtar të jetë zgjedhur enkas për të mbajtur të fshehtë prapavijën e zhvillimeve të rezidencës.
Ilustrim grafik, Vila Nr.5 nga ana lindore/Citizens.al
Ajo ndodhet nĂ« rrugĂ«n âHerman Gmeinerâ, disi e veçuar nga zona e âPallatit Presidencialâ (Pallati i Brigadave), nĂ«n rojĂ«n e GardĂ«s sĂ« RepublikĂ«s. Faktikisht, nuk ka asnjĂ« shenjĂ« zyrtare nĂ« hyrje, ndĂ«rsa kangjellat me ngjyrĂ« tĂ« kuqe tĂ« fortĂ«, dallojnĂ« nga e zeza e zakonshme.
Nga jashtë, duket krejtësisht e thjeshtë. Porta kryesore pa ndonjë madhështi (foto), me hapje të brendshme që fiksohet nga katër shula për toke dhe një kabinë sigurie anash.
Për ironi, pranë rrethimit lejohet parkimi, madje falas, edhe pse kemi të bëjmë me një ndërtesë të rëndësisë së veçantë.
Nga ana tjetĂ«r, vila kufizohet pa gardh nga rruga âMemo Bejkoâ me njĂ« âmurâ tĂ« natyrshĂ«m shkurresh dhe pemĂ«sh (foto).
Ky përshkrim i gjatë nxitet edhe nga përpjekjet e jashtëzakonshme të disa institucioneve për ta mbajtur atë të fshehtë.
Faktet tregojnë se nga një godinë gjysmë e rrënuar, ajo u rindërtua me procedura të fshehta dhe një shpenzim i majmë prej 6 milionë eurosh.
Në letër thuhet se u projektua brenda 45 ditësh dhe u ndërtua brenda 6 muajsh nga studio dhe kompani shqiptare.
Në realitet projekti u bë nga një studio e huaj, punimet u zgjatën rreth dy vite dhe u mbikëqyrën nga një zyrë, pronari i së cilës u arrestua dhe dënua për ryshfet në sigurimin e tenderëve publikë.
Për ironi, cilësia e punimeve duket se nuk i ka mbijetuar as shirave të parë të vjeshtës. Në një nga vizitat e Citizens.al në zonë, shquhen disa punonjës që po riparojnë soletën dhe gjurmë rrjedhe uji të lënë në ullukun anësor.
Vila duket se fsheh pas abuzime serioze për plotësime tekash personale të Kryeministrit, i cili gjithmonë e më shumë po i trajton zyrat dhe pronat shtetërore si prona personale.
Punonjës duke shtruar hidroizolim të ri mbi soletë, dhjetor 2025/Citizens.al
Pas âParkut Edenâ nĂ« Kryeministri, projekti i tĂ« cilit u realizua nga studio e arkitektit Chris Precht dhe kushtoi rreth 5 milionĂ« euro, ky duket tĂ« jetĂ« njĂ« tjetĂ«r shpenzim i tepruar âpĂ«r estetikĂ«â i qeverisĂ«.
Vila dhe transformimi i festivalit në fondacion
Nuk mund tĂ« kishte vend mĂ« domethĂ«nĂ«s pĂ«r tĂ« mbyllur festivalin âBread & Heartâ sesa vila qeveritare âNo. Redâ, njĂ« ndĂ«rtesĂ« shtetĂ«rore e shndĂ«rruar nĂ« skenĂ« ekskluzive pĂ«r evente me ftesa private.
Pavarësisht kërkesave për transparencë, Agjencia e Zhvillimit të Territorit (AZHT), Agjencia Kombëtare e Planifikimit të Territorit (AKPT) dhe Drejtoria e Shërbimeve Qeveritare (DSHQ) nuk sqaruan se kush e pagoi festivalin dhe çfarë buxheti u shpenzua.
Zyrtarisht nĂ« festival morĂ«n pjesĂ« rreth 2,300 persona ku vetĂ«m 43% e tyre ishin me bileta, pjesa tjetĂ«r ishin âstafe organizative, teknike, ndihmĂ«se dhe programatikeâ. Pati rreth 150 arkitektĂ«, studiues dhe sipĂ«rmarrĂ«s tĂ« ftuar dhe 44 folĂ«s qĂ« u pĂ«rfshinĂ« nĂ« programet e datave 5-8 qershor.
Sipas dy agjencive qeveritare nga biletat u pĂ«rftuan rreth 80 mijĂ« euro tĂ« ardhura, udhĂ«timi dhe akomodimi i tĂ« ftuarve u mbulua privatisht ndĂ«rsa organizimi i festivalit me angazhim âpjesĂ«risht vullnetarâ.
â[âŠ] procesi i konsolidimit financiar pĂ«rfundimtar Ă«shtĂ« nĂ« zhvillim nĂ« bashkĂ«punim me DSHQ-nĂ«,â tha AZHT.
âBread & Heartâ Ă«shtĂ« njoftuar se do tĂ« zhvillojĂ« edicionin e dytĂ« nĂ« 3-4-5 qershor 2026.
NĂ« njĂ« skenĂ« ku mungonin arkitektĂ«t dhe akademikĂ«t shqiptarĂ«, âBread & Heartâ e shfaqi hapur RamĂ«n si porositĂ«s dhe vlerĂ«sues âpar excellenceâ tĂ« vizionit dhe estetikĂ«s sĂ« çdo ndĂ«rtese tĂ« lartĂ« nĂ« ShqipĂ«ri.
âShqipĂ«ria prodhon mĂ« shumĂ« arkitekturĂ« se e gjithĂ« Evropa,â shpalli Rama nĂ« njĂ« fjalim vetĂ«lavdĂ«rues qĂ« kapi njĂ« âstanding ovationâ nga âstar arkitektĂ«tâ kryesor tĂ« ftuar â njĂ« pjesĂ« e tĂ« cilĂ«ve janĂ« nĂ« marrĂ«dhĂ«nie klienteliste me pushtetin e RamĂ«s.
NĂ« kĂ«tĂ« atmosferĂ« me âshije klientelizmiâ, mĂ« 12 tetor, Rama i priti sĂ«rish âstar arkitektĂ«tâ nĂ« vilĂ«n e kuqe âNo. Redâ. KĂ«saj here kur u njoftua fituesi i thirrjes sĂ« KorporatĂ«s sĂ« Investimeve Shqiptare (KISH), Bjarke Ingels pĂ«r Parkun e Besimit.
GjatĂ« eventit me dyer tĂ« mbyllura, Rama prezantoi pĂ«r tĂ« pranishmit arkitekten spanjolle Carme Pigem BarcelĂł (nga RCR Arquitectes) si drejtuese tĂ« asaj qĂ« zyrtarisht mĂ« pas u njoftua tĂ« ishte âFondacioni Bread & Heartâ.
Citizens.al iu drejtua zyrës RCR për të marrë një koment nga Znj. Pigem, por nuk mori përgjigje.
Nga eventi ku u njoftua krijimi i fondacionit âBread & Heartâ/Citizens.al
AtĂ« event, mĂ« 12 tetor, brenda vilĂ«s u vu re njĂ« instalacion i ndricuar me shkrimi âBread and Heart Foundationâ qĂ« sugjeron se vila tashmĂ« Ă«shtĂ« kthyer nĂ« seli pĂ«r fondacionin.
Por, sipas Drejtorisë së Shërbimeve Qeveritare (DSHQ), deri në fund të tetorit nuk ka pasur marrëveshje për dhënien me qira apo përdorim të vilës. Madje as akte, të cilat autorizojnë një përdorim të tillë.
DSHQU mohoi qĂ« vilĂ«s tâi jetĂ« hequr statusi i âobjektit me siguri kombĂ«tareâ dhe tâi jetĂ« ndĂ«rruar pĂ«rdorimi. NdĂ«rkohĂ«, gjykata e TiranĂ«s konfirmoi pĂ«r Citizens.al se kĂ«rkesa pĂ«r regjistrimin e fondacionit ishte nĂ« proces. Por qĂ«, tĂ« paktĂ«n deri nĂ« fund tĂ« muajit tetor, nuk kishte pasur ende vendim.
Kjo ngre dyshime se vila mund të jetë dhënë për përdorim në kundërshtim me ligjin, pa dokumentacion të ri ligjor, ndërkohë që fondacioni nuk ishte ende i regjistruar.
DSHQ theksoi se aktivitetet e zhvilluara kanĂ« qenĂ« pjesĂ« e veprimtarive protokollare nĂ«n kujdesin e Kryeministrit, duke cituar njĂ« vendim tĂ« KĂ«shillit tĂ« Ministrave tĂ« vitit 2016 qĂ« lejon pritje pĂ«r âpersonalitete tĂ« veçanta pa rang zyrtarâ, pĂ«rfshirĂ« drejtues fondacionesh dhe pĂ«rfaqĂ«sues arti e kulture.
Citizens.al kërkoi informacione të tjera nga AZHT dhe AKPT mbi procedurat që çuan në shndërrimin e festivalit në fondacion si dhe marrëveshjet apo memorandumet e bashkëpunimit me të.
AZHT kërkoi më shumë kohë për shkak të volumit të dokumenteve, ndërsa AKPT nuk u përgjigj duke pranuar të gjobitet për mohim të të drejtës për informim, pas ndërhyrjes së Komisionerit për të Drejtën e Informimit.
PĂ«r festivalin âBread & Heartâ nuk pati transparencĂ« pĂ«r shpenzimet, fondet dhe angazhimet e ndĂ«rmarra teksa organizohej nga agjencitĂ« qeveritare AZHT-AKPT, kthimi nĂ« fondacion e bĂ«n me premisa edhe mĂ« pak transparente.
NĂ« kĂ«tĂ« kuptim, qasja me âBread & Heartâ shton edhe mĂ« shumĂ« dyshimet pĂ«r abuzime me fondet publike, ndĂ«rkohĂ« qĂ« nga âstarkitektĂ«tâ dhe âkritizerĂ«tâ pranĂ« tyre nuk ka pasur asnjĂ« qĂ«ndrim pĂ«r kĂ«tĂ« pjesĂ«.
Taksat e qytetarĂ«ve shqiptar, pĂ«rdoren pĂ«r rikonstruksione vilash ekskluzive, dreka, darka dhe festa private tĂ« asaj qĂ« nĂ« dukje po shfaqet dhe sillet gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« si ânjĂ« oborr arkitektĂ«shâ pranĂ« qeverisĂ«.
TĂ« mĂ«rkurĂ«n, 17 Dhjetor Kuvendi i ka mohuar anĂ«tarĂ«ve tĂ« KĂ«shillit tĂ« Mandateve dosjen e plotĂ« tĂ« prokurorisĂ« pĂ«r Zv. Kryeministren Belinda Balluku. EkspertĂ«t e cilĂ«sojnĂ« njĂ« vendim absurd, pasi âsekreti hetimorâ nĂ«nkupton qĂ« dosja tĂ« mos bĂ«het publike, por jo tâi mohoet KĂ«shillit tĂ« Mandatave qĂ« do shqyrtojĂ« kĂ«rkesĂ«n pĂ«r heqjen e imunitetit.
SPAK-ut iu mohua âmasa e zbuturâ ndaj Ballukut, çfarĂ« ndodh mĂ« pas?
SPAK (Prokuroria e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar) i ka dërguar Kuvendit të Shqipërisë një kërkesë zyrtare për heqjen e imunitetit të zv. Kryeministres Belinda Balluku me qëllim që të autorizohet masa e ndalimit.
Avokati dhe drejtuesi i qendrĂ«s ligjore âResPublicaâ, Dorian Matlija shpjegon pĂ«r Citizens se arresti Ă«shtĂ« hapi fundit qĂ« duhet konsumuar, pasi fillimisht duhet tĂ« procedohet me masa mĂ« tĂ« zbutura, qĂ« tĂ« arrihet qĂ«llimi. Ai sjell nĂ« vĂ«mendje njĂ«jtĂ« edhe rastin e ish â kryeministrit Berisha ku e njĂ«jta nuk u procedua me arrest.
âKa qenĂ« i kritikueshĂ«m arresti qĂ« nĂ« fillim, si me Veliajn ose me MetĂ«n. Ka njerĂ«z qĂ« po shkojnĂ« nĂ« gjyq nĂ« gjendje tĂ« lirĂ«, si Fatmir Mediu, nuk Ă«shtĂ« fare me masĂ« sigurieâ â analizon Matlija.
Vendimi i SPAK vjen menjëherë pas atij të datës 12 Dhjetor, ku Gjykata Kushtetuese me shumicë votash vendosi të pranojë ankimin e Kryeministrit Rama duke rikthyer, të paktën përkohësisht, në detyrë zëvendës kryeministren Belinda Balluku.
Matlija pohon se vendimi i Gjykatës Kushtetuese nuk është në mosdakordësi me atë të SPAK. Sipas tij Prokuroria kërkoi një masë më të butë, siç ishte pezullimi fillimisht, pro ngaqë kjo masë u hodh poshtë nga Gjykata, atëherë ju desh të kërkonte një masë të dytë, heqjen e imunitetit.
âNĂ«se nuk do ndĂ«rhynte Gjykata Kushtetuese ata nuk do kĂ«rkonin masĂ« tjetĂ«r. Fakti qĂ« janĂ« pa masĂ« fare dhe pezullimin nga detyra nuk e marrin dot, mund tĂ« procedojnĂ« me arrestin e shtĂ«pisĂ« pĂ«rshembullâ â  thotĂ« Matlija.
Edi Rama sulmoi drejtĂ«sinĂ« e re duke e cilĂ«suar vendimin e SPAK, i cili mban firmĂ«n e ish â drejtuesit tĂ« SPAK Altin Dumanit, si njĂ« âfakt i turpshĂ«m, pa asnjĂ« lidhje me standardet demokratike evropianeâ.
NĂ« kuadĂ«r tĂ« procedimit penal nr.136 Balluku, e cila ushtron funksionet e deputetit, ministrit dhe zĂ«vendĂ«skryeministrit tĂ« RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«, po hetohet pĂ«r âshkelje tĂ« barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrĂ«sve nĂ« tendera apo ankande publikeâ pĂ«r Tunelin e LlogarasĂ«. Gjithashtu ajo po hetohet pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n vepĂ«r penale pĂ«r manipulime njĂ« sĂ«rĂ« tenderash nĂ« disa lote tĂ« UnazĂ«s sĂ« Madhe.
Mohimi i informacionit
Këshilli për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin teorikisht duhet të shqyrtojë kërkesën e SPAK më 19 dhjetor 2025 përpara se çështja të shkojë për votim në seancë plenare të Kuvendit. Ky këshill nuk voton, por brenda dy javësh përgatit një raport këshillues ku rekomandon miratimin ose rrëzimin e kërkesës së SPAK për arrest në burg ose në shtëpi për Belinda Ballukun, dhe këtë raport ia dërgon Kuvendit, i cili vendos me votim të hapur në seancë plenare.
Por tĂ« mĂ«rkurĂ«n, 17 Dhjetor kreyparlamentari Niko Peleshi nuk u dha anĂ«tarĂ«ve tĂ« KĂ«shillit tĂ« Mandateve materialet e SPAK pĂ«r Belinda Ballukun, pasi e ka cilĂ«suar informacion si âsekret hetimorâ.
âBĂ«jnĂ« keqkuptime me qĂ«llim! Siç e merr kryetari i Kuvendit, nuk publikohet, por ja kalon Komisionit pĂ«rkatĂ«s, qĂ« pĂ«rgatit edhe raportin. Pa u informuar nga ky material si do e vlerĂ«soj Komisioni pĂ«rkatĂ«s?â â analizon Matlija
Ndërkohë, të enjten në Gjykatën e Posaçme të Apelit pritet të zhvillohet një seancë ku do të shqyrtohet kërkesa e Belinda Ballukut, Gentian Gjyli dhe Erald Elezi për të hequr në mënyrë të përhershme masat e sigurisë që u janë vendosur më parë nga Gjykata e Posaçme të Shkallës së Parë në kuadër të procedimit penal ndaj tyre.
Ndërsa vetë zv. kryeministria Balluku nuk ka bërë asnjë postim në rrjetet e saj sociale që prej datës 19 Nëntor. Më 31 Tetor 2025, pas daljes nga zyrat e SPAK vetë Balluku komentoi se ishte shpresëplotë se procesi do të jetë i bazuar mbi transparencë dhe mbi parimet e drejtësisë tek e cila beson.
Balluku dhe disa ish-drejtues të ARRSH-së u akuzuan se kanë manipuluar dy tendera të mëdhenj (Tuneli i Llogarasë dhe Unaza e Jashtme e Tiranës), me vlerë 210 milionë euro, për të favorizuar kompani të caktuara, dhe për këtë arsye GJKKO e pezulloi atë nga detyra më 20 nëntor.
Dje, nĂ« njĂ« prej sallave luksoze tĂ« hotelit ndĂ«rkombĂ«tar me pesĂ« yje, âMaritim Hotel Plaza, pranĂ« qendrĂ«s historike dhe tregtare tĂ« TiranĂ«s, Komisioneri pĂ«r tĂ« DrejtĂ«n pĂ«r Informim (dhe Mbrojtjen e tĂ« DhĂ«nave Personale) zhvilloi konferencĂ«n propagandistike mbi transparencĂ«n, me mbi njĂ«qind e pesĂ«dhjetĂ« tĂ« ftuar: ambasadorĂ«, deputetĂ«, ministra, prokurorĂ«, anĂ«tarĂ« tĂ« organeve tĂ« larta tĂ« drejtĂ«sisĂ«, kryetarĂ« tĂ« bashkive tĂ« vendit, kryetarĂ« tĂ« kĂ«shillave bashkiakĂ«, koordinatorĂ« tĂ« sĂ« drejtĂ«s pĂ«r informim, nĂ«punĂ«s jo shtetĂ«rorĂ« nga shoqĂ«ria civile dhe fare, fare pak gazetarĂ«. Por i ftuari nr. 1 ishte Kryeministri Edi Rama.
Hotel âPlazaâ Ă«shtĂ« shndĂ«rruar prej kohĂ«sh nĂ« njĂ« ekosistem mikpritĂ«s pĂ«r aktivitetet ceremoniale tĂ« Komisionerit, kostot e tĂ« cilave duhet tĂ« jenĂ« nĂ« rritje, ndĂ«rsa dobia e aktiviteteve, nĂ« rĂ«nie.
Paketa propagandistike ofronte një atmosferë festive dhe solemne. Të ftuarit ishin ulur në formë rrethore. Të njëjtën simbolikë ofronte edhe skenografia në qendër të skenës, ku folësit specialë ishin ftuar të diskutonin rreth një tryeze të rrumbullakët, e pozicionuar disi më lart në platformë, mbi të pranishmit. Së bashku me ta, në të njëjtën tryezë do të qëndronte edhe  Kryeministri.
NĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« tĂ«rhequr vĂ«mendjen edhe mbi pĂ«rmbajtjen, organizatorĂ«t ishin kujdesur ta pagĂ«zonin konferencĂ«n me njĂ« titulli tĂ« goditur: âAgora e TransparencĂ«s nĂ« KohĂ«n e Integrimitâ. NĂ« kĂ«tĂ« rast, simbolika i shĂ«rben qĂ«llimit. Sa mĂ« i ngarkuar titulli figurativisht, aq mĂ« pak do tĂ« pĂ«rpiqet publiku qĂ« tĂ« depĂ«rtojĂ« nĂ«n stilistikĂ«n letrare tĂ« tij. Studimet kanĂ« treguar se shpesh, ajo çka pĂ«rcillet pĂ«rmes titujve merret si e vĂ«rtetĂ«, pa hulumtuar pĂ«rmbajtjen. Madje edhe dizajni i ftesĂ«s tregonte grafikun e njĂ« rrethi.
Por le tĂ« qĂ«ndrojmĂ« te fjala âAgoraâ.
Sikurse nĂ« Antikitet, ku me Agora nĂ« AthinĂ«n helenike nĂ«nkuptohej hapĂ«sira publike, nĂ« tĂ« cilĂ«n mblidheshin dhe diskutonin mes tyre qytetarĂ« tĂ« barabartĂ«, sot fjala ruan tĂ« njĂ«jtĂ«n semantikĂ«. Pra, sipas organizatorĂ«ve, tryeza nĂ« âPlazaâ nĂ«nkupton tĂ« njĂ«jtĂ«n gjĂ«: njĂ« hapĂ«sirĂ« ku pikĂ«pamje tĂ« ndryshme debatohen pĂ«r tĂ« arritur zgjidhje tĂ« arsyeshme. Por çështja Ă«shtĂ« se askush nuk mund ta besojĂ« kaq lehtĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rrallĂ« moderne, pĂ«rveç se nĂ«n efektin marramendĂ«s tĂ« njĂ« organizimi festiv prej pushtetit.
Keqkuptimi më i madh me konferencat është se publikut nuk i bën më përshtypje mungesa e debatit, fshehja e problemit dhe fabrikimi i një konsensusi të rremë. E tërë konferenca ndërtohet mbi një narrativë të kontrolluar e të gënjeshtërt.
QĂ« manipulimi tĂ« ketĂ« efekt, kontrolli duhet tĂ« zgjerohet nĂ« tĂ« tjera dimensione, duke pĂ«rjashtuar nga pjesĂ«marrja kritikĂ«t. TĂ« tillĂ« ka nĂ« media dhe sa mĂ« tĂ« pavarur, aq mĂ« tĂ« rrezikshĂ«m. Pra, nĂ« sallĂ« nuk duhet tĂ« ketĂ« zĂ«ra kritikĂ«. MĂ« sĂ« paku, Komisioneri u kujdes qĂ« tĂ« mos ftohej asnjĂ« i tillĂ« qĂ« mund tĂ« rrezikonte prishjen e  atmosferĂ«s festive. Lista emĂ«rore iu kalua âGardĂ«sâ dhe ushtarakĂ« me veshje civile nĂ« hyrje tĂ« sallĂ«s u kujdesĂ«n pĂ«r sigurinĂ« fizike, por edhe pĂ«r moslejimin e askujt, emri i tĂ« cilit nuk ishte nĂ« listĂ«n e hartuar nga pritĂ«si (Komisioneri).
MĂ« tej, operacioni i manipulimit pĂ«rparon drejt âgjithpĂ«rfshirjesâ. PĂ«rpjekja Ă«shtĂ« qĂ« gjoja tĂ« arrihet njĂ« pjesĂ«marrje diverse, por duke u siguruar qĂ« tĂ« ftohen gjithmonĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«t njerĂ«z; tĂ« njĂ«jtat fytyra, tĂ« njĂ«jtat retorika; tĂ« njĂ«jtat falenderime, duartrokitje, veshje. E njĂ«jta heshtje!
Rreth tryezĂ«s sĂ« rrumbullakĂ«t janĂ« ftuar tĂ« diskutojnĂ« si tĂ« barabartĂ«, pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« organizatave joqeveritare (shumica mediatike). PĂ«r shumĂ« njerĂ«z, dallimi mes kĂ«tyre organizatave dhe organeve shtetĂ«rore po bĂ«het i vĂ«shtirĂ«. ĂshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« kuptosh ndryshimin mes njĂ« burokrati qĂ« nuk thotĂ« asgjĂ« dhe dikujt qĂ« nĂ« emĂ«r tĂ« korrektesĂ«s politike, nuk bĂ«n asnjĂ« kritikĂ«, nuk zhvillon asnjĂ« debat, nuk jep asnjĂ« zgjidhje. TĂ« ftuarit rreth tryezĂ«s paguhen nga i njĂ«jti donator: BE. Sa larg mund tĂ« shkojĂ« kritika e tyre pĂ«r qeverinĂ«?
Imagjinoni, tĂ« ftuarit nuk bĂ«nĂ« asnjĂ« kritikĂ« pĂ«r Dervishin, megjithĂ«se veprimet e kĂ«tij tĂ« fundit i kanĂ« shkaktuar gazetarisĂ«, veçanĂ«risht asaj hulumtuese, dĂ«me tĂ« mĂ«dha. Me tĂ« drejtĂ« dikush mund tĂ« pyesĂ«: cili Ă«shtĂ« dallimi mes tyre? Mos vallĂ« u kompleksuan nga ftesa? PĂ«rse paska tĂ« drejtĂ« qĂ« Komisioneri tĂ« seleksionojĂ« media, pĂ«r tĂ« zbukuruar punĂ«n e tij, ndĂ«rsa kĂ«to media nuk paskan mundĂ«si qĂ« tĂ« ushtrojnĂ« ndĂ«rshmĂ«risht deontologjinĂ« profesionale pĂ«r tĂ« kritikuar veprimet dhe mosveprimet e Komisionerit, pikĂ«risht nĂ« tryezĂ«n ku ndodhet edhe Kryeministri? A shqetĂ«sohen donatorĂ«t e shoqĂ«risĂ« civile se Bashkimi Evropian po pranon nĂ« gjirin e tij politik dhe kulturor, jo njĂ« aspiratĂ« pĂ«rpjekjeje tĂ« sinqertĂ« tĂ« njĂ« kombi, por njĂ« tribunĂ« me ngjyra tĂ« ndezura, poshtĂ« sĂ« cilĂ«s, si dikur nĂ« ShqipĂ«risĂ« Socialiste, marshonin nĂ« rresht, qoftĂ« me dĂ«shirĂ«, qoftĂ« tĂ« imponuar, tĂ« gjithĂ«, pa pĂ«rjashtim? Mos ndoshta palĂ«t mendojnĂ« njĂ«soj? â Sekush tĂ« pĂ«rfitojĂ« pĂ«r vete! NĂ«se Ă«shtĂ« kĂ«shtu, ata janĂ« partnerĂ« me KomisionerinâŠnĂ« krah tĂ« njĂ«ri-tjetrit, por kurrsesi pĂ«rballĂ«. Dhe nĂ« kĂ«tĂ« moment tryeza shndĂ«rrohet, nga e rrumbullakĂ«t nĂ« njĂ« rreth vicioz, pak ose aspak e dobishme pĂ«r publikun.
Krahas Ramës, Komisioneri për të Drejtën për Informim, Besnik Dervishi, është ndër të paktët individë që vijon të drejtojë të njëjtin institucion, prej më shumë se dhjetë vjetësh. Nën shembullin e Kryeministrit, edhe Dervishi është transformuar në një ekspert i spikatur konferencash dhe propagande, duke ngritur në heshtje dhe pa u lodhur, një mekanizëm korruptiv selektimi, duke favorizuar vetëm ato kërkesa për informacion që kontribuojnë, në radhë të parë, për imazhin e tij në funksion të begatisë personale; duke përzgjedhur për të bashkëpunuar një numër të ngushtë organizatash të shoqërisë civile, por duke përjashtuar të gjithë të tjerët. Sepse vetëm në këtë mënyrë, duke përjashtuar kritikët, duke mbyllur të gjitha çarjet e kësaj ngrehine të gënjeshtërt nga drita e së vërtetës, vetëm kështu mund të mbahet në këmbë struktura e pushtetit të korruptuar.
Dhe vjen gjithmonë ai çast i mërzitshëm, kur njerëzit fillojnë e besojnë te mashtrimi; fillojnë e besojnë se gjërat e vërteta janë ashtu si duken, ashtu si u serviren. Dhe pushojnë së menduari, sepse të menduarit shndërrohet në një kompleks psikologjik që rrezikon të diskriminojë qënien përballë shumicës së manipuluar. Në këtë çast njeriu dorëzohet dhe braktis çdo përpjekje për të depërtuar në thellësi. I tillë është efekti i propagandës.
Epidemia e konferencave po përhapet kudo në prag të integrimit, rreth kullave të reja të kryeqytetit, ky tryezat e rrumbullakëta të antikorrupsionit po shndërrohen në tribuna propagande që fshehin korrupsionin. Qëllimi nuk është transparenca, debati mbi qeverisjen, shpenzimet, abuzimet, por që të na bindin se flitet për to pa përmendur asgjë prej tyre.
MegjithatĂ«, sado e sofistikuar makineria e âspiningâ, situata mbetet po aq shpresĂ«dhĂ«nĂ«se, sepse ne dimĂ« dobĂ«sinĂ« e tyre: fasadĂ«n; dimĂ« mĂ«nyrĂ«n pĂ«r ta rrĂ«zuar, mĂ«nyrĂ«n pĂ«r ta diskredituar atĂ«; dimĂ« si tâi shkundim njerĂ«zit nga kĂ«naqĂ«sia qĂ« prodhon opiumi i propagandĂ«s.
Por kjo nuk mjafton, nĂ«se nuk reagohet publikisht; nĂ«se nuk tregohet kurajo dhe guxim, tĂ« cilat nuk kanĂ« çmim, ndaj dhe ata e kanĂ« vĂ«shtirĂ« qĂ« tâi blejnĂ«.
Në Konferencën e shtatë kombëtare për të Drejtën e Informimit, transparenca e institucioneve shqiptare u prezantua si çështje perceptimi.
Kryeministri Edi Rama e pĂ«rshkroi debatin si pĂ«rplasje mes atyre qĂ« shohin âgotĂ«n plotâ dhe atyre qĂ« shohin âgotĂ«n boshâ. Media dhe shoqĂ«ria civile u pozicionuan nĂ« kĂ«tĂ« tĂ« fundit.
Deklaratat optimiste të Kryeministrit u zhvilluan paralelisht me veprime të forta të drejtësisë.
Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) lëshoi tetë masa sigurie pas dyshimeve për abuzime me tenderët në Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit (AKSHI). Po sot, Kuvendit iu kërkua heqja e imunitetit për zëvendëskryeministren Belinda Balluku.
Pikërisht çështjet që përfshijnë korrupsion qeveritar kanë qenë ndër më të vështirat për të marrë informacion apo dhe koment nga mediat.
Ankesa të përsëritura për llogaridhënien
Gazetarë dhe përfaqësues të shoqërisë civile renditën probleme të njëjta. Institucionet vonojnë, japin informacion të pjesshëm ose nuk u përgjigjen kërkesave ndërkohë që ligji i detyron autoritetet publike të japin informacion brenda 10 ditësh zyrtare pune.
Komisioneri për të Drejtën e Informimit (KDI), Besnik Dervishi, theksoi se ndryshimi i shpeshtë i koordinatorëve për informim krijon paqartësi përgjegjësish. Sipas tij, kjo dobëson mekanizmin e transparencës brenda institucioneve.
Ministrja e Shtetit për Administratën Publike dhe Antikorrupsionin, Adea Pirdeni replikoi duke thënë se qeveria po punon për një formë të re të transparencës.
PĂ«r kĂ«tĂ« ajo prezantoi platformĂ«n âTransparent Albaniaâ. Pirdeni u pĂ«rshkrua si sistem qĂ« standardizon vendimet dhe lejon ndjekjen online tĂ« kĂ«rkesave. Por kjo u prit me skepticizĂ«m nga pĂ«rfaqĂ«suesit e medias.
Kristina Voko nga Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative (BIRN) kujtoi se premtime të ngjashme janë bërë thuajse çdo vit. Sipas saj, tryezat përsëriten, por situata mbetet e pandryshuar. Për këtë ajo kërkoi plane konkrete veprimi.
âCilat janĂ« planet konkrete tĂ« veprimit, qĂ« tĂ« bĂ«jmĂ« realitet premtimet qĂ« u dhanĂ« para njĂ« viti?â shtroi pyetjen Voko.
Klodiana Kapo nga âFaktojeâ tha se redaksia e saj dĂ«rgoi 183 kĂ«rkesa gjatĂ« vitit 2025. Dyzet e dy pĂ«rfunduan si ankesa te KDI. Ajo theksoi se vonesat e bĂ«jnĂ« lajmin tĂ« pavlefshĂ«m.
âLajmi Ă«shtĂ« si buka, pas mĂ« shumĂ« se pesĂ« ditĂ«sh myket dhe nuk konsumohet mĂ«â theksoi Kapo, duke kujtuar dhe njĂ« herĂ« penalizimin qĂ« vjen nga mungesa e marrjes sĂ« pĂ«rgjigjes nĂ« kohĂ«.
Eglantina Bardhi nga âTogether for Lifeâ konfirmoi tĂ« njĂ«jtĂ«n pĂ«rvojĂ«. Ajo tha se mbi gjysma e shkresave tĂ« tyre kthehen nĂ« ankesa, edhe pĂ«r informacione bazike dhe jo informacione sensitive.
âPĂ«rvoja tregon se mekanizmi nuk funksionon,â theksoi Bardhi.
Sipas saj, informacioni duhet të publikohet automatikisht duke e bërë të panevojshëm ankimin.
Blerjana Bino nga Qendra Shkencë dhe Inovacion për Zhvillim (SCiDEV) vuri në dukje hendekun mes digjitalizimit dhe llogaridhënies si element thelbësor në një sistem demokratik.
Bino përmbyll se në këtë pikë, teknologjia në Shqipëri nuk ka sjellë rritje reale të transparencës.
âArritjetâ sipas qeverisĂ« dhe raportet kritike
Kryeministri Edi Rama pranoi kritikat, por i kaloi ato në plan të dytë kur vijoi të theksonte përparimin në krahasim me të shkuarën.
Ai iu referua vlerĂ«simeve tĂ« SIGMA-s â njĂ« iniciativĂ« e mbĂ«shtetur nga Bashkimi Evropian pĂ«r qeverisjen publike dhe menaxhimin e administratĂ«s shtetĂ«rore â ku ShqipĂ«ria shĂ«non pikĂ«zim tĂ« lartĂ« institucional.
âShqipĂ«ria ka arkitekturĂ« funksionale pĂ«r transparencĂ«n, ku rezultati sipas âSIGMA-sâ Ă«shtĂ« 8.6 nga 10 nĂ« kuadrin strategjik e institucional dhe 7 nga 9 pĂ«r funksionalitetin e autoritetin e tĂ« drejtĂ«s pĂ«r informim,â tha Rama.
Kryeministri përmendi edhe një indeks evropian të transparencës, sipas të cilit Shqipëria ka rritje prej 5% brenda këtij viti. Nisur nga këto, ai e cilësoi vendin mbi mesataren rajonale sa i përket informimit publik.
Megjithatë, raportet e tjera të BE-së tregojnë një situatë të përkeqësuar. Raporti i Progresit thekson presione mbi median, mungesë transparence në pronësi dhe financim, si dhe vetëcensurë.
Sipas BE-së, konsultimet publike dhe transparenca qeverisëse mbeten të dobëta. Kjo minon besimin publik dhe standardet demokratike të kërkuara për integrimin evropian.
NĂ« njĂ«rin qĂ«ndron qeveria, e mbĂ«shtetur te indekse, raporte qĂ« dĂ«shmojnĂ« âpĂ«rparimâ. NĂ« tjetrin janĂ« gazetarĂ«t dhe shoqĂ«ria civile, qĂ« pĂ«rballet nĂ« terren me realitetin tjetĂ«r: vonesa, pĂ«rgjigje tĂ« pjesshme dhe mekanizma qĂ« funksionojnĂ« vetĂ«m pas ndĂ«rhyrjes sĂ« Komisionerit.
Hendeku mes këtyre dy realiteteve nuk është perceptim, por përvojë konkrete.
NjĂ« kornizĂ« ligjore e vlerĂ«suar ndĂ«rkombĂ«tarisht nuk e zĂ«vendĂ«son detyrimin institucional pĂ«r tâiu pĂ«rgjigjur medias pa filtra dhe pa zvarritje. Kur indekset pĂ«rdoren pĂ«r tĂ« relativizuar kritikat, ato kthehen nga mjete vlerĂ«simi nĂ« instrumente mbrojtĂ«se tĂ« pushtetit.
Nëse digjitalizimi dhe platformat e reja mbeten premtime, problemi nuk është mungesa e teknologjisë, por kultura e institucioneve të mbyllura.
Derisa transparenca të zbatohet si praktikë e përditshme dhe jo si statistikë vjetore, liria e medias do të vazhdojë të mbetet nën presion.
NĂ« kĂ«tĂ« realitet, âgotaâ nuk Ă«shtĂ« as plot dhe as bosh. Ajo Ă«shtĂ« e kontrolluar. Dhe pikĂ«risht ky kontroll pĂ«rbĂ«n sfidĂ«n mĂ« serioze pĂ«r demokracinĂ« dhe tĂ« drejtĂ«n e qytetarĂ«ve pĂ«r tâu informuar.
Pas gjashtĂ« vitesh sorollatje institucionale, çështja e banorĂ«ve tĂ« Kaçinarit nĂ« MirditĂ«, tĂ« cilĂ«t kundĂ«rshtojnĂ« ndĂ«rtimin e katĂ«r hidrocentraleve nga kompania âShpĂ«rdhaza Energjiâ, do tâi kalojĂ« GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«.
Vendimi pritet të përcaktojë nëse rasti i tyre do të gjykohet nga Gjykata e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (GJKKO) apo nga Gjykata e Lezhës.
Vendimi i GJKKO-së dhe përplasja e kompetencave
GJKKO vendosi tĂ« martĂ«n tâia delegojĂ« çështjen GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«, e cila do tĂ« pĂ«rcaktojĂ« gjykatĂ«n kompetente pĂ«r shqyrtimin e kallĂ«zimit tĂ« bĂ«rĂ« nga 13 banorĂ« tĂ« Kaçinarit, njĂ« kallĂ«zim qĂ« mban datĂ«n 25 nĂ«ntor 2019.
Kallëzimi i tyre përfshin pretendime për shkelje në dhënien e koncesionit për ndërtimin e hidrocentraleve.
Sipas avokatit të banorëve, Marash Logu, ai përfshin edhe ish-kryetarin e bashkisë Mirditë, Ndrec Dedaj. Për këtë arsye, rasti duhej të hetohej nga Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) dhe të gjykohet nga gjykatat e posaçme.
âAkuzat penale ndaj ish-kryetarit tĂ« bashkisĂ« nuk mund tĂ« hetohen nga Prokuroria e LezhĂ«s dhe pĂ«r rrjedhojĂ« tĂ« gjykohen nga Gjykata e LezhĂ«s,â theksoi avokati Logu duke cituar KushtetutĂ«n dhe Kodin e ProcedurĂ«s Penale.
Endje prej vitit 2019
Avokati Logu shpjegoi për Citizens.al se kallëzimi i banorëve u depozitua fillimisht në atë që asaj kohe njihej si Prokuroria e Krimeve të Rënda. Por ajo shpalli moskompetencë dhe e dërgoi çështjen në prokurorinë e Lezhës.
Në vitin 2020, prokuroria e Lezhës ia përcolli sërish çështjen SPAK-ut, një prokurori e re e posaçme, e cila sapo ishte formuar. SPAK-u e ktheu dosjen mbrapsht, duke vijuar ping-pongun institucional.
NĂ« vitin 2021, Prokuroria e LezhĂ«s kĂ«rkoi pushimin e çështjes, duke pretenduar se ânuk ka shkeljeâ. Por Logu tregoi se Gjykata e LezhĂ«s dhe ajo e Apelit ShkodĂ«r vendosĂ«n kundĂ«r.
âProkuroria duhej tĂ« kryente hetime tĂ« tjera pĂ«r shkak se ekzistonin dyshime se mund tĂ« kishte shkelje nga disa persona tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« procedurat e koncesionit,â tha avokati Logu.
Gjykata e Lezhës i dha prokurorisë 90 ditë kohë për hetimet shtesë. Por sipas avokatit Logu, këto hetime zgjatën katër vite, në kundërshtim me vendimet gjyqësore.
NĂ« vitin 2025, prokuroria e LezhĂ«s paraqiti sĂ«rish kĂ«rkesĂ« pĂ«r pushimin e çështjes dhe nĂ« kĂ«tĂ« pieriudhĂ« gjykata vendosi tâia pĂ«rcillte dosjen GJKKO-sĂ« pĂ«r kompetencĂ«.
Kjo e fundit, me vendimin e sotĂ«m, ia kalon pĂ«r qartĂ«si vendimmarrjeje GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«, e cila sipas avokatit Logu, pritet tĂ« marrĂ« tĂ« paktĂ«n tre muaj pĂ«r tâu shprehur.
âĂĂ«shtja mĂ« pas ose do tâi kthehet GJKKO-sĂ«, ose GjykatĂ«s sĂ« LezhĂ«sâ, u shpreh avokati Logu, ndĂ«rsa shtoi se cilado gjykatĂ« ta shqyrtojĂ« çështjen, do tĂ« marrĂ« edhe ajo kohĂ«n e saj duke nĂ«nkuptuar kĂ«tu kohĂ« shtesĂ« pĂ«r drejtĂ«sinĂ«.
Beteja e banorëve të Kaçinarit për ujin
BanorĂ«t e Kaçinarit e kanĂ« kundĂ«rshtuar projektin koncesionar tĂ« katĂ«r hidrocentraleve tĂ« kompanisĂ« âShpĂ«rdhaza Energjiâ qĂ« nĂ« vitin 2019. Ata pretendojnĂ« shkelje tĂ« rĂ«nda ligjore, pĂ«rfshirĂ« mungesĂ«n e konsultimit publik dhe falsifikimin e firmave.
Prej asaj kohe, ata kanë zhvilluar protesta dhe beteja ligjore për ndalimin e projektit.
Në muajt mars, prill, maj dhe korrik 2025, protestat u zhvendosën në bjeshkë, më pas para ministrisë së Infrastrukturës dhe më tej para gjykatës së Lezhës ku u kërkua ndalimi i punimeve.
Shqetësimi kryesor lidhet me dëmet mjedisore dhe devijimin e burimeve ujore, që sipas banorëve mund të jenë të parikuperueshme nëse punimet nuk ndalen në kohë.
Sipas avokatit Logu kompania ka vijuar punimet, pavarësisht se lejet e ndërtimit, mjedisit dhe shfrytëzimit të ujërave kanë tejkaluar afatet ligjore.
Shqipëria vijon të mbetet ndër vendet me pagat më të ulëta në rajon dhe faktori ekonomik është arsyeja kryesore që nxit emigrimin drejt vendeve të Bashkimit Evropian dhe Mbretërisë së Bashkuar.
Sipas âAnketĂ«s sĂ« Migrimit nĂ« Familjeâ (2024), migrimi ka sjellĂ« pĂ«rfitime tĂ« rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r ekonominĂ« shqiptare. Por njĂ«kohĂ«sisht ka prodhuar tkurrje demografike dhe mungesĂ« tĂ« theksuar tĂ« fuqisĂ« punĂ«tore.
Për çdo një nga katër familje përfituese, remitancat janë burimi i vetëm i të ardhurave. Nga ana tjetër, në të njëjtën kohë, 45% e bizneseve raportojnë se nuk arrijnë të plotësojnë vendet e lira të punës.
Raporti â i pĂ«rpiluar nga Organizata NdĂ«rkombĂ«tare e Migrimit, dega ShqipĂ«ri (IOM Albania), Instituti i Statistikave (INSTAT) dhe Banka BotĂ«rore â Ă«shtĂ« realizuar si njĂ« vĂ«zhgim mbi mĂ« shumĂ« se 3,800 familje me anĂ«tarĂ« emigrantĂ« dhe 1,198 familje pa emigrantĂ«, nĂ« tĂ« gjitha rajonet e vendit.
Mërgimi një realitet strukturor familjar
Të dhënat tregojnë se 37% e familjeve shqiptare kanë të paktën një anëtar në mërgim ose që u është kthyer. Prej tyre, 22% kanë një mërgimtar aktualisht jashtë vendit dhe 20% të kthyer.
Rreth 5% e familjeve kanë më shumë se një anëtar në mërgim. Këto shifra e bëjnë emigrimin pjesë të qëndrueshme të strukturës familjare në Shqipëri.
Rreth 70% e emigrantëve aktualë largohen për arsye ekonomike. Vetëm 6% deklarojnë arsye arsimin, ndërsa 16% mërgojnë për arsye familjare.
Burrat emigrojnë kryesisht për punë, ndërsa gratë më së shumti për bashkim familjar. Ky dallim reflekton role gjinore të pabarabarta në vendimmarrjen migratore.
Nga pikëpamja ligjore, një e katërta e emigrantëve shqiptarë nuk kanë pasur dokumentacion të plotë. Kjo përfshin 23% të të kthyerve dhe 29% të emigrantëve aktualë.
Para largimit, ata që emigrojnë janë më pak të punësuar se ata që qëndrojnë dhe për rrjedhojë me paga më të ulëta.
Si pasojĂ« e pĂ«rgatitjeve pĂ«r tâu larguar, shumica pĂ«rjetojnĂ« rĂ«nie tĂ« ndjeshme tĂ« normĂ«s sĂ« punĂ«simit, e cila bie nga 62% dy muaj para largimit nĂ« vetĂ«m 9% nĂ« muajin e fundit tĂ« jetesĂ«s nĂ« ShqipĂ«ri.
Ky tranzicion shoqĂ«rohet me pasiguri ekonomike nĂ« pĂ«rgatitjet pĂ«r tâu larguar. Trajnimet profesionale janĂ« tĂ« kufizuara dhe mĂ« tĂ« pĂ«rhapura tek gratĂ« dhe tĂ« rinjtĂ«.
Rreth 24% e grave marrin ndonjë trajnim apo aftësim profesional para se të emigrojnë. Kjo gjë ndodh edhe më pak te burrat, 17%. Diferenca në këtë statistikë tregon akses të pabarabartë në përgatitjen për tregun e huaj të punës.
Rreth gjysma e emigrantëve i mbulojnë shpenzimet e udhëtimit dhe qëndrimit jashtë duke marrë para borxh. Emigrimi shfaqet kështu si investim me rrezik të lartë dhe barrë për familjet apo familjarët që qëndrojnë në Shqipëri.
Remitancat dhe sfidat e kthimit
Sipas raportit, remitancat u dërgohen familjarëve në Shqipëri kryesisht përmes kanaleve informale, miqve, familjarëve apo përmes vetë vizitave në vend. Vetëm rreth 30% përdorin banka ose operatorë zyrtarë transfertash.
Kjo do të thotë se shumica e remitancave mbeten jashtë sistemit zyrtar ekonomik. Kjo prirje kufizon transparencën dhe politikat ekonomike afatgjata.
Dërgimi i remitancave rritet me moshën dhe është më i lartë te grupmosha 45-64 vjeç. Këta emigrantë mbajnë barrën kryesore financiare për familjet që qëndrojnë në Shqipëri.
Ndërkohë, shumica e të kthyerve janë burra të moshës 35-54 vjeç. Kthimi lidhet kryesisht me arsye familjare, përfundim kontratash ose humbje pune.
Raporti vëren se rreth 45% e kthimeve kanë ndodhur mes viteve 2020-24. Treguesi sinjalizon një dinamikë të re emigrimi pas pandemisë.
Ndërkohë, ri-integrimi në tregun e punës mbetet sfidues për emigrantët shqiptarë që kthehen sërish në vend. Të rikthyerit më të fundit kanë shanse më të ulëta punësimi se ata të kthyer më herët.
Sipas anketës, emigrantët fitojnë mesatarisht 2.5 herë më shumë jashtë vendit krahasuar me të ardhurat që ata merrnin në Shqipëri para se të largoheshin. Edhe pas rikthimit, të ardhurat mbeten rreth 26% më të larta se para emigrimit.
Kjo tregon se emigrimi sjell pĂ«rfitime individuale afatgjata. Por pĂ«r vendin, kostoja demografike dhe ekonomike mbetet e lartĂ« kjo pasi luhatjet nĂ« fuqinĂ« punĂ«tore tkurr mundĂ«sinĂ« e sipĂ«rmarrjeve pĂ«r tâu zgjeruar.
Rikthimi në detyrë i ministres së Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku u prit me reagime të forta nga Lëvizja Bashkë, e cila e ka konsideruar simbol të pandëshkueshmërisë në nivelet e larta të pushtetit.
âBalluku nĂ« burg!â ishte parulla qĂ« LĂ«vizja BashkĂ« shkroi nĂ« muret dhe derĂ«n kryesore tĂ« ministrisĂ« paraditen e sĂ« hĂ«nĂ«s, teksa bĂ«nĂ« thirrje pĂ«r njĂ« protestĂ« tĂ« pĂ«rgjithshme para Kuvendit tĂ« enjten.
Sipas Lëvizjes, rikthimi i Ballukut në detyrë përbën fyerje për qytetarët e ndershëm dhe minon besimin publik te drejtësia dhe institucionet shtetërore.
Parullat u fshinë menjëherë nga administrata e ministrisë, pa asnjë reagim zyrtar mbi aktin protestues.
Gjykata Kushtetuese vendosi të premten rikthimin në detyrë të Belinda Ballukut, të cilën Prokuroria e Posaçme e akuzon për abuzime me tenderët e disa prej veprave më të rëndësishme infrastrukturore në vend.
Vendimi erdhi pas shqyrtimit të ankimimit të Kryeministrit Edi Rama kundër një vendimi të mëparshëm të Gjykatës së Posaçme, e cila e kishte pezulluar nga angazhimi në qeveri.
Deputeti i LĂ«vizjes BashkĂ«, Redi Muçi, e cilĂ«soi aksionin e sĂ« hĂ«nĂ«s simbolik dhe shprehje tĂ« indinjatĂ«s qytetare ndaj sipas tij, njĂ« ârealiteti institucional tĂ« deformuarâ.
Ai theksoi se Balluku administron një pjesë të konsiderueshme të buxhetit të shtetit. Ndërkohë, SPAK ka ngritur akuza për abuzime me tenderë, me një dëm të pretenduar prej 50 milionë eurosh.
Muçi krahasoi rastin me situatën e kryetarit të Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, i cili ndodhet në paraburgim. Sipas tij, kjo krijon standarde të dyfishta në trajtimin e pushtetit.
âNga njĂ«ra anĂ« kemi ministren qĂ« mban nĂ« dorĂ« pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« buxhetit tĂ« shtetit, ndaj sĂ« cilĂ«s ka akuza tĂ« rĂ«nda pĂ«r abuzime nĂ« tenderĂ«,â tha Muçi, ndĂ«rsa nga ana tjetĂ«r âkemi njĂ« kryetar bashkie qĂ« ndodhet nĂ« paraburgim dhe qĂ« pretendon qĂ« kĂ«shilli bashkiak tâi marrĂ« mendimin nga qelia pĂ«r miratimin e buxhetit tĂ« bashkisĂ«â.
Lëvizja ka paralajmëruar një protestë tjetër ditën e enjte, në orën 18:00, para Kuvendit. Kërkesat përfshijnë dorëheqjen e Kryeministrit dhe mbajtjen e zgjedhjeve të parakohshme.
Më herët, lëvizja protestoi kundër buxhetit të vitit 2026, duke e cilësuar atë të pabarabartë dhe përjashtues për shtresat më të varfra të shoqërisë.
Prej 8 dhjetorit, njĂ« grup qytetarĂ«sh dhe aktivistĂ«sh tĂ« LĂ«vizjes âShqipĂ«ria BĂ«hetâ, tĂ« drejtuar nga Adriatik Lapaj, po mban njĂ« protestĂ« tĂ« vazhdueshme para KryeministrisĂ«.
Ata kundërshtojnë qëndrimin e Kryeministrit Edi Rama për të mos shkarkuar zv.kryeministren Belinda Balluku, e cila është marrë e pandehur për abuzime me tenderët publikë.
Lëvizja e konsideron këtë qasje shembull të degradimit të qeverisjes dhe për këtë kërkon detyrimin për ta larguar qeverinë aktuale, vendosjen e një qeverie teknike dhe dërgimin e vendit në zgjedhje të parakohshme.
Qëndresa e përditshme para Kryeministrisë
Grupi i aktivistëve dhe qytetarëve është vendosur në mjedis të hapur, në trotuarin buzë Kryeministrisë dhe e vazhdon protestën pavarësisht temperaturave të ulëta.
Protesta nisi mĂ« â8 Dhjetorâ, ditĂ«n qĂ« pĂ«rkujton lĂ«vizjen e dhjetorit 1990, e cila shĂ«noi nisjen e fundit tĂ« diktaturĂ«s nĂ« ShqipĂ«ri. Edona Haklaj, tregoi pĂ«r Citizens.al se vendimi pĂ«r protestĂ«n erdhi pas diskutimeve dhe dakordĂ«sisĂ« nĂ« lĂ«vizje se pĂ«rballĂ« pĂ«rshkallĂ«zimit tĂ« çështjeve korruptive nĂ« qeveri, nevojitej medoemos njĂ« reagim.
Ajo vetĂ« mundi tâi bashkohej plotĂ«sisht protestĂ«s ditĂ«n e dytĂ«, por tregoi se gjendja ishte e vĂ«shtirĂ« pasi nĂ« ditĂ«t e para pĂ«rpjekja pĂ«r tĂ« ngritur çadra kampingu, tĂ« cilat do tĂ« pĂ«rdoreshin nga aktivistet vajza u ndalua nga punonjĂ«sit e policisĂ«.
âArsyetimi ishte absurd kinse ne pengonim qarkullimin e rrugĂ«s, nĂ« njĂ« kohĂ« kur ne jemi vendosur nĂ« trotuar,â theksoi Haklaj.
Me kalimin e ditëve, angazhimit iu bashkuan edhe aktivistë dhe qytetarë të tjerë. Mëngjesin e së premtes, grupi ishte me të paktën 10 protestues të cilët e kishin kaluar natën e katërt jashtë.
PĂ«r tâu mbrojtur nga i ftohti kishin improvizuar njĂ« rrethim me kartonĂ«, tĂ« cilĂ«t mbaheshin nga karriget. QytetarĂ« tĂ« ndryshĂ«m u kishin sjellĂ« ushqime, ujĂ«, batenie, teksa tre arka me mandarina qĂ«ndronin krah megafonit.
âVĂ«shtirĂ«sia mĂ« e madhe Ă«shtĂ« gjatĂ« netĂ«ve, pas orĂ«s 2-3 ku bĂ«het shumĂ« ftohtĂ«,â tregoi Haklaj.
Por sipas Haklajt, mbështetja që po u vjen nga qytetarët i ka inkurajuar ata të vijojnë më tej.
GjatĂ« ditĂ«s, qytetarĂ« tĂ« ndryshĂ«m ndalen dhe shkĂ«mbejnĂ« biseda me Lapajn dhe aktivsitĂ« tĂ« tjerĂ«, ndĂ«rsa çdo mbrĂ«mje ora 17:00 shĂ«non momentin kryesor tĂ« tubimit, ku fjalime dhe thirrje tĂ« ndryshme pĂ«rcillen âLive!â edhe nĂ« rrjetet sociale.
Lapaj tha për Citizens.al se numri i pjesëmarrësve në këto tubime të pasditeve është në rritje. Ai beson se qëndresa e zgjatur mund të krijojë presion të mjaftueshëm për dorëheqjen e Kryeministrit.
NĂ« kĂ«tĂ« kĂ«ndvĂ«shtrim, ai e pĂ«rshkruan sheshin si hapĂ«sirĂ« tĂ« hapur pĂ«r tĂ« gjithĂ« qytetarĂ«t pa logo partie, ku secili ta shprehĂ« hallin e vet pĂ«rballĂ« âautokracisĂ«â, siç e cilĂ«son ai qeverisjen aktuale.
Kërkesa: Qeveri tranzitore dhe zgjedhje të lira
Për protestuesit, mosveprimi i Kryeministrit ndaj zëvendëskryeministres Balluku tregon normalizimin e korrupsionit në nivelet më të larta të pushtetit. Lapaj argumenton se një qeveri që mban në detyrë një zyrtare nën hetim penal ka humbur legjitimitetin moral. Sipas tij, ky rast është simbol i krizës më të gjerë të llogaridhënies dhe transparencës në qeveri.
PĂ«rballĂ« kĂ«saj gjendjeje, LĂ«vizja âShqipĂ«ria BĂ«hetâ, propozon ngritjen e njĂ« qeveria teknike njĂ«vjeçare, tĂ« pĂ«rbĂ«rĂ« nga intelektualĂ« brenda dhe jashtĂ« vendit, me mandat pĂ«r reformim tĂ« kuadrit zgjedhor.
QĂ«llimi final, sipas Lapajt, Ă«shtĂ« mbajtja e âzgjedhjeve tĂ« para realisht tĂ« lira dhe tĂ« ndershme pas 34 vitesh pluralizĂ«mâ.
âPretendojmĂ« tĂ« hyjmĂ« nĂ« EvropĂ«, por kĂ«shtu [me kĂ«tĂ« nivel korrupsioni] nuk na pranon njeri,â tha njĂ« qytetar pas takimit mbĂ«shtetĂ«s qĂ« pati me Lapajn.
Ai deklaroi se mbështeste çdo protestë, pavarësisht numrit, duke shprehur mosbesim të thellë ndaj premtimeve politike dhe nevojën për standarde europiane të qeverisjes aktuale.
Protesta e pĂ«rditshme e LĂ«vizjes âShqipĂ«ria BĂ«hetâ Ă«shtĂ« ndryshe nga tĂ« gjitha protestat e deritanishme nga kampi opozitar.
Ajo synon të kthehet në një lëvizje më të gjerë qytetare kundër korrupsionit dhe mungesës së llogaridhënies. Megjithatë, suksesi i saj do të varet nga aftësia për të ruajtur pjesëmarrjen, për të shmangur mbi-politizimin e lëvizjes dhe për të prodhuar presion real ndaj pushtetit.
Në një moment të polarizuar politik, kjo protestë po teston hapësirën që qytetarët kanë për të ndikuar vendimmarrjen qeveritare jashtë mekanizmave të partive tradicionale.
Gjykata Kushtetuese me shumicë votash vendosi të kthejë në detyrë zëvendës kryeministren Belinda Balluku.
Vendimi i marrë sot, pas një mbledhjeje që zgjati tre orë, vjen pas shqyrtimit të ankimimit të Kryeministrit Edi Rama kundër vendimit të Gjykatës së Posaçme.
Për shkak të interesit të lartë publik, Gjykata Kushtetuese deklaroi se pikat e tjera të ankesës do të shqyrtohen në një seancë plenare publike, ku do të thirren SPAK, GJKKO, Presidenti dhe Kuvendi.
Kërkesa u mor për shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese më 3 dhjetor 2025, mirëpo u shty për shkak të kompleksitetit të vetë çështjes dhe volumit të materialeve.
Pezullimi nga detyra i zĂ«vendĂ«s kryeministres Belinda Balluku bĂ«ri qĂ« Kryeministri Rama tâi drejtohej GjykatĂ«s Kushtetuese pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar shfuqizimin e vendimit tĂ« GjykatĂ«s sĂ« Posaçme tĂ« ShkallĂ«s sĂ« ParĂ« pĂ«r Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar dhe zgjidhjen e mosmarrĂ«veshjes sĂ« kompetencĂ«s sĂ« krijuar mes Kryeministrit, KĂ«shillit tĂ« Ministrave si dhe vetĂ« GJKKO-sĂ«.
Sipas SPAK, Balluku shkeli barazinë në tenderët për tunelin e Llogarasë dhe në lotin e katërt të Unazës së Madhe në Tiranë, tenderë me vlerë mbi 200 milionë euro.
NĂ« deklarimet e tij, Rama e pĂ«rshkroi pezullimin e ministres Balluku si shfaqje tĂ« âdobĂ«siveâ tĂ« njĂ« pushteti âkrejt tĂ« riâ qĂ« synon tĂ« ruajĂ« pavarĂ«sinĂ«.
Qëndrimet publike të Kryeministrit kundër pezullimit të Ballukut, sollën reagim të Shoqatës Kombëtare të Gjyqtarëve, që i konsideruan si presion ndaj Gjykatës Kushtetuese dhe Gjykatave te Posaçme që po merren me çështjen.
Mirëpo, Kryeministri Rama u shpreh se nuk do të reshte me deklaratat e tij, pasi ishte palë në gjykim. Rasti i zëvendës Kryeministres Balluku, nuk është i pari i fugurave kryesore të pushtetit që jep llogari para drejtësisë.
Ish-zëvendës kryeministrit Arben Ahmetaj dhe kryebashkiaku i Tiranës Erion Veliaj janë duke u gjykuar nga GJKKO.
Ndërsa Kryeministri Rama ka shtuar presionin ndaj gjyqtarëve e prokurorëve, duke arritur kulmin pas masave të sigurimit për zëvendës kryeministren Balluku.
Login
