Intervistë me Drejtoreshën e Qendrës për Ekselencën e Financave (CEF), Jana Repanšek
Shqipëria ndodhet në një fazë vendimtare të procesit të integrimit europian, ku cilësia e reformave, koordinimi institucional dhe planifikimi realist financiar po bëhen më të rëndësishme se kurrë.
Ndonëse vendi ka bërë përparime të dukshme në përafrimin me standardet e BE-së, institucionet europiane theksojnë se procesi i buxhetimit duhet të harmonizohet sistematikisht me koston reale dhe kohëzgjatjen e reformave në të gjitha ministritë, e jo vetëm në disa fusha pilote.
Kjo kërkon kapacitete të forta administrative, vlerësim më të saktë të politikave dhe mbi të gjitha, koordinim të qëndrueshëm ndërinstitucional.
Në këtë kontekst, një rol të rëndësishëm po luan Qendra për Ekselencën e Financave (Center of Excellence in Finance – CEF), organizatë ndërkombëtare e bazuar në Slloveni, që punon me ministri financash, banka qendrore dhe institucione të tjera publike në Europën Juglindore dhe Lindore.
Në Shqipëri, CEF bashkëpunon ngushtësisht me Ministrinë e Financave, Bankën e Shqipërisë dhe institucionet qendrore, duke përmirësuar kapacitetet e administratës publike, duke ndihmuar në standardizimin e reformave sipas kërkesave të BE-së dhe duke siguruar që angazhimet politike të përkthehen në rezultate konkrete për qytetarët.
Në një intervistë për “Monitor”, Drejtoresha e CEF, Jana Repanšek, analizon progresin e Shqipërisë, sfidat që mund të ngadalësojnë ritmin e reformave dhe hapat që vendi duhet të ndërmarrë në dy-tre vitet e ardhshme për të ruajtur momentum-in e negociatave me Bashkimin Europian.
Nga këndvështrimi juaj, si do ta vlerësonit progresin e Shqipërisë në avancimin e reformave të besueshme dhe të mirëkalkuluara, të harmonizuara me pritshmëritë e BE-së, veçanërisht në fusha si qeverisja fiskale, konkurrueshmëria dhe kapitali njerëzor?
Shqipëria ka kaluar me vendosmëri nga angazhimet e përgjithshme drejt reformave teknikisht të qëndrueshme, të mbështetura në analiza fiskale dhe të përafruara me standardet e BE-së.
Hapja e katër grupeve të negocimit tregon se vendi jo vetëm po harton reformat e duhura, por edhe po tregon një aftësi gjithnjë e më të madhe për t’i zbatuar ato në praktikë.
Investimet në forcimin e administratës publike – veçanërisht përmes programeve të trajnimit nga CEF, të fokusuara në hartimin dhe zbatimin e reformave strukturore prioritare të vendit – po japin qartësisht rezultat.
Paketa e Zgjerimit BE 2025 e njeh këtë momentum pozitiv, por njëkohësisht i kujton Shqipërisë se vijimësia në zbatim është thelbësore për të përputhur ambicien e saj për përmbylljen e negociatave deri në vitin 2027.
Shqipëria ka intensifikuar së fundmi punën për forcimin e menaxhimit të financave publike dhe përmirësimin e cilësisë së planifikimit të reformave. Cilat zhvillime do t’i veçonit si më domethënëset në këtë proces?
Përparimet më të rëndësishme janë ato që e bëjnë procesin e reformave të matshëm, të mbështetur financiarisht dhe të planifikuar në mënyrë realiste në kohë.
Mbështetja e vazhdueshme e CEF — veçanërisht përmes shkëmbimit të përvojave mes kolegëve dhe programeve të strukturuara të zhvillimit të kapaciteteve — u ka mundësuar ekipeve institucionale të integrojnë udhëzimet e përafruara me BE-në në punën e tyre të përditshme. Së bashku, këto ndryshime u përgjigjen drejtpërdrejt kërkesës së BE-së për reforma të mbështetura fort në një proces të besueshëm buxhetimi afatmesëm.
Ne e kemi mbështetur Shqipërinë në hartimin e Agjendës së Reformave, në vlerësimin e ndikimit ekonomik të reformave dhe kemi asistuar SASPAC në ngritjen e një grupi ndërinstitucional pune me qëllim monitorimin efektiv të zbatimit të tyre.
Po ashtu, kemi trajnuar me sukses një grup audituesish të sektorit publik, të cilët tashmë mbajnë certifikime të njohura ndërkombëtarisht.
Për të forcuar më tej infrastrukturën e qeverisjes, kemi punuar edhe me Bankën e Shqipërisë për çështje të rregullimit dhe mbikëqyrjes bankare, veçanërisht në fushën e digjitalizimit.
Sa e përgatitur është sot Shqipëria për të garantuar mbikëqyrje të fortë të brendshme në institucionet e saj publike?
Shqipëria është dukshëm më e përgatitur se në vitet e mëparshme. Kapacitetet në auditimin e brendshëm po përmirësohen si në cilësi, ashtu edhe në profesionalizëm.
Vitin e kaluar përfunduam një trajnim gati dyvjeçar për audituesit e sektorit publik, që përfshiu edhe detyra praktike në vendin e punës, si dhe përditësimin e metodologjive të auditimit, duke lehtësuar integrimin e standardeve ndërkombëtare. BE-ja e njeh progresin e bërë në ngritjen e institucioneve të mbikëqyrjes, veçanërisht pas reformave në drejtësi.
Megjithatë, niveli i përgatitjes nuk është ende i njëtrajtshëm në të gjitha institucionet publike. Hapi i radhës është që këto përmirësime të shndërrohen në praktika të institucionalizuara, të zbatueshme në të gjithë sistemin dhe të pavarura nga ciklet politike.
Cilat i shikoni si rreziqet më të mëdha që mund të ngadalësojnë ritmin e reformave në Shqipëri?
Rreziqet kryesore lidhen me kapacitetin e pabarabartë administrativ, koordinimin e dobët ndërmjet institucioneve dhe boshllëqet midis ambicies së reformave dhe zbatimit të tyre në praktikë.
Përparimi mund të ngadalësohet gjithashtu nga mënyrat e ndryshme të përllogaritjes së kostove të reformave, cilësia ende e kufizuar e të dhënave dhe sfida për t’i shndërruar reformat në struktura ligjore dhe administrative të qëndrueshme.
Vlerësimi i BE-së për vitin 2025 nënvizon se, në mungesë të një koordinimi më të mirë dhe një dialogu politik vërtet gjithëpërfshirës, Shqipëria mund të hasë vonesa në përmbushjen e kërkesave kryesore të grupit themelor të negociatave.
Këto sfida janë reflektuar edhe në diskutimet rajonale të ndërmjetësuara nga CEF, ku qeveritë theksojnë në mënyrë të vazhdueshme se pengesa kryesore nuk është ambicia, por kapaciteti për të çuar reformat deri në fund.
Sfidat
Vlerësimi i BE-së për vitin 2025 nënvizon se, në mungesë të një koordinimi më të mirë dhe një dialogu politik vërtet gjithëpërfshirës, Shqipëria mund të hasë vonesa në përmbushjen e kërkesave kryesore të grupit themelor të negociatave. Këto sfida janë reflektuar edhe në diskutimet rajonale të ndërmjetësuara nga CEF, ku qeveritë theksojnë në mënyrë të vazhdueshme se pengesa kryesore nuk është ambicia, por kapaciteti për të çuar reformat deri në fund.
Si e vlerësoni punën e Shqipërisë për të integruar më mirë masat e reformave në buxhetin kombëtar? Sa e suksesshme ka qenë në lidhjen e ambicieve politike me planifikimin financiar realist dhe zbatimin?
Shqipëria është në rrugën e duhur dhe po përmirësohet në mënyrë të qëndrueshme. Masat e reformave po vlerësohen gjithnjë e më mirë në aspektin financiar, po prioritarizohen më qartë dhe po përfshihen në kuadrin afatmesëm buxhetor në mënyra që pasqyrojnë pritshmëritë e BE-së.
Përmbushja e pjesshme e Agjendës së Reformave të Planit të Rritjes dhe disbursimet përkatëse nga BE-ja tregojnë se Shqipëria është në gjendje t’i lidhë angazhimet politike me financimin.
Megjithatë, për të arritur besueshmëri të plotë, procesi i buxhetimit duhet të harmonizohet sistematikisht me koston reale dhe kohëzgjatjen e reformave në të gjitha ministritë, jo vetëm në fushat pilote.
Si i vlerësoni reformat që po ndjek Shqipëria në lidhje me tranzicionin e gjelbër, transformimin digjital dhe rritjen e konkurrueshmërisë? Cila nga këto fusha, sipas jush, ofron potencialin më të madh për përshpejtim të progresit?
Nga këndvështrimi i CEF, secila prej këtyre fushave të reformës —transformimi digjital, tranzicioni i gjelbër dhe konkurrueshmëria —kërkon kapacitete të forta institucionale për të kaluar nga planet në rezultate konkrete. Ajo që shohim më qartë janë segmentet ku ndërtimi i kapaciteteve shtesë do të ketë ndikimin më të madh.
Transformimi digjital ofron mundësi të mëdha, por vetëm nëse institucionet forcojnë qeverisjen e të dhënave, ndërveprueshmërinë dhe aftësitë e koordinimit.
Tranzicioni i gjelbër kërkon ekspertizë më të thelluar në buxhetimin e gjelbër dhe vlerësimin e rreziqeve klimatike, ndërsa reformat për konkurrueshmërinë varen nga aftësi më të forta analitike dhe monitoruese.
Në vend që të gjykojmë se cila fushë mund të avancojë më shpejt, fokusi ynë është t’i ndihmojmë institucionet shqiptare të ndërtojnë aftësitë, sistemet dhe bashkëpunimin e nevojshëm për të arritur progres të qëndrueshëm dhe të përputhur me standardet e BE-së në të tria objektivat.
Institucionet e BE-së po i kushtojnë gjithnjë e më shumë rëndësi reformave që sjellin rezultate të prekshme për qytetarët. Në rastin e Shqipërisë, cilat përmirësime konkrete shihni që po shfaqen tashmë, ose që mund të ndihen së shpejti?
Qytetarët tashmë po përjetojnë shërbime publike digjitale më të mira dhe sisteme pagesash më të shpejta e më të besueshme, si rezultat i reformave në sektorin financiar.
Përmirësimi i vlerësimit të kostove të reformave dhe proceset më të besueshme të buxhetimit po ulin numrin e projekteve të bllokuara dhe po garantojnë shërbime publike më të qëndrueshme.
Ndërsa kuadri i financimeve të gjelbra konsolidohet, familjet dhe bizneset pritet të përfitojnë nga programe të reja për eficiencën e energjisë dhe produkte financiare më miqësore me mjedisin.
Këto janë shenjat e para të “Integrimit gradual në Tregun e Vetëm Europian”, të cilin BE-ja e thekson vazhdimisht si objektiv.
Duke parë përpara, ku mendoni se Shqipëria duhet t’i përqendrojë përpjekjet e saj reformuese në dy apo tre vitet e ardhshme për të avancuar në mënyrë domethënëse drejt integrimit në BE?
Forcimi i koordinimit ndërinstitucional dhe nxitja e një dialogu politik më gjithëpërfshirës do të jenë thelbësore për të ruajtur ritmin e reformave.
Në rolin tonë si qendër rajonale trajnimi për zyrtarët e financave publike, CEF mund të vazhdojë të ofrojë bashkëpunimin e strukturuar dhe shkëmbimin e përvojave që i nevojitet Shqipërisë për të avancuar me qëndrueshmëri në klasterin e themeleve dhe për të mbajtur në fokus objektivin e përmbylljes së negociatave deri në fund të vitit 2027.
The post Integrimi në BE kërkon disiplinë financiare appeared first on Revista Monitor.
Login
