Nga: Rajan Menon / The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com

Konferenca maratonë për shtyp e Vladimir Putinit më 19 dhjetor, një ngjarje e përvjetshme në fund të vitit, nuk ofroi asnjë dëshmi se Rusia mund të braktisë qëllimet të cilat presidenti i vendosi për “operacionin e posaçëm ushtarak” kundër Ukrainës në shkurt të vitit 2022: pushtimin e Donjeckut, Luhanskut, Zaporizhias dhe Hersonit. Si gjithmonë, Putini nuk u duk i shqetësuar nga fakti se, pothuajse katër vjet pas nisjes së luftës, ushtria e tij kishte arritur të pushtonte plotësisht vetëm Luhanskun - ndonëse kishte marrë nën kontroll më shumë se një të tretën e atij rajoni, si dhe Donjeckun, që në vitin 2015.

Qëndrimi i palëkundur i Putinit nuk duhet të jetë befasues. Menjëherë pas pushtimit, Duma e Shtetit të Rusisë miratoi legjislacionin për përfshirjen e këtyre katër rajoneve ukrainase në përbërje të Rusisë - dhe, këtë muaj, ministri i Jashtëm, Sergey Lavrov, dhe zëvendësministri i Jashtëm, Sergei Ryabkov, ripohuan pretendimet territoriale të Putinit.

Paaftësia e Rusisë për të lëvizur nga pozicioni i saj bie në kundërshtim me përpjekjet e dëshpëruara të Donald Trumpit për të arritur një zgjidhje politike deri në Krishtlindje. Për të përmbushur këtë afat të përcaktuar, Trumpi madje përpiqet ta detyrojë Volodymyr Zelenskyyn të dorëzojë pjesët e Donjeckut të cilat Ukraina ende i mban. Edhe pse Zelenskyy refuzoi, ai u tregua i gatshëm të braktiste përpjekjen disavjeçare të Ukrainës për anëtarësim në NATO dhe të pranonte neutralitetin - në këmbim të garancive të fuqishme të sigurisë nga Perëndimi.

Ky ndryshim nga ana e Zelenskyyt nuk do ta zbus Putinin. Shqetësimi i kahershëm - dhe i kuptueshëm - i Rusisë për zgjerimin e NATO-s i paraprin kësaj. Por, lufta e Putinit në vitin 2022 buron nga diçka më e thellë, pasi nuk ka prova që Ukraina ishte më pranë anëtarësimit zyrtar në aleancë në prag të pushtimit të Rusisë - sesa ishte në vitin 2008, kur NATO, në samitin e saj në Bukuresht, deklaroi se Ukraina do të bëhej anëtare në një të ardhme të pacaktuar.

Ashtu si në vitin 2008, vendet e NATO-s mbeten të ndara për kandidaturën e Ukrainës - madje edhe më shumë. Kjo ka rëndësi: neni 10 i traktatit themelues të NATO-s të vitit 1949, kërkon unanimitet për pranimin e anëtarëve të rinj. Kur NATO vërtet dëshiron të rrisë anëtarësinë, ajo vepron me shpejtësi: vëreni pranimin e shpejtë të Finlandës (prill 2023) dhe Suedisë (mars 2024), të cilat aplikuan për anëtarësim në maj 2022. Për të shpjeguar motivimin e Putinit për të pushtuar Ukrainën, duhet të marrim parasysh ankesat e rrënjosura në histori.

Ai ka deklaruar, në mënyrë të përsëritur dhe të zgjatur, se ukrainasit dhe rusët kanë qenë një popull për shekuj të tërë; se ndarja e tyre në dy shtete, pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, ishte një tragjedi; se Jugu dhe Lindja e Ukrainës, të banuara nga një numër i madh rusësh etnikë apo ukrainasish me gjuhë amtare ruse, i përkasin me të drejtë Rusisë. Me pak fjalë, Putini beson se Rusia është plaçkitur.

Megjithatë, në konferencën për shtyp, Putini përgëzoi Trumpin për “sinqeritetin absolut” në nisjen e negociatave për t’i dhënë fund luftës, duke shtuar se Rusia mbetet e angazhuar ndaj tyre dhe do ta ndalojë ofensivën ushtarake për sa kohë që interesat e saj merren seriozisht.

Lëvdatat e Putinit kanë një qëllim - dhe një objektiv të ndjeshëm. Trumpi ka lavdëruar “gjenialitetin” e Putinit. Ai, si Putini, ka fajësuar Ukrainën për nisjen e luftës. Ai kërkon një afrim me Rusinë që përfshin investime të përbashkëta multi-miliardë dollarëshe. Ka mbështetur kërkesën e Putinit që Zelenskyy të mbajë zgjedhje, pavarësisht luftës, për të demonstruar legjitimitetin e tij demokratik. Ai, si Putini, përçmon Evropën dhe do të preferonte një marrëveshje që i lë evropianët (dhe ukrainasit) të anashkaluar. Të gjitha këto janë arsye se përse Putini përpiqet ta josh Trumpin dhe të thellojë përçarjen mes ShBA-së dhe Evropës.

Përkundër qëndrimeve të përbashkëta dhe simpatinë e Trumpit për Rusinë, ai ende nuk ka bërë një marrëveshje që i përshtatet Putinit. Nëse nuk e bën, gjakderdhja do të vazhdojë. Ukraina ka paguar tashmë një çmim të tmerrshëm - dhe kjo nuk është për t’u habitur: ajo është pala shumë më e dobët. E habitshme është humbja masive e ushtrisë ruse - në njerëz dhe pajisje. Ekonomia e Rusisë gjithashtu është nën stres të vazhdueshëm dhe mezi po rritet, megjithëse nuk është në rrezik kolapsi. Por, vuajtjet e rusëve, për të mos përmendur ato të ukrainasve, nuk do të kenë rëndësi për sa kohë që Putini beson se objektivat e tij janë ende të arritshëm - në tryezën e bisedimeve, duke bindur Trumpin të vazhdojë presionin ndaj Zelenskyyt, apo në fushëbetejë.

Ndërkohë, BE-ja ka ndërmarrë një hap të madh që do të ulë gjasat që Rusia të fitojë shpejt në cilindo drejtim, duke siguruar që arkat e Kievit të mos mbeten bosh. Krerët e bllokut kishin shpresuar të përdornin interesin e fituar nga 210 miliardë euro në asete të ngrira ruse për të ndihmuar Ukrainën. Megjithëse ky plan dështoi për shkak të kundërshtimit të hapur të disa shteteve anëtare të BE-së dhe hezitimeve të të tjerëve, BE-ja arriti të gjente një zgjidhje tjetër. Ajo do të marrë hua 90 miliardë euro për të mbështetur Ukrainën për dy vjet - dhe, pa detyrim kthimi përveçse nëse Rusia paguan dëmshpërblime, diçka që askush nuk e pret.

Media u fokusua te mosmarrëveshjet brenda BE-së për asetet e ngrira ruse, por ajo që ka rëndësi vërtet është se një bllok prej 27 shtetesh sovrane, shpesh të vështira për t’u menaxhuar, arriti të sigurojë fondet për të shmangur kolapsin e Ukrainës. Ashtu siç fjalët e Putinit sigurojnë vazhdimin e luftës, edhe veprimet e BE-së bëjnë të njëjtën gjë. Vendimi i BE-së është gjithashtu i rëndësishëm, sepse tregon gatishmërinë e Evropës për të vepruar në mënyrë të pavarur lidhur me luftën, edhe nëse kjo nënkupton largimin nga ShBA-ja.

Në gusht, Trumpi deklaroi se amerikanët nuk kanë ndonjë interes në luftën e Ukrainës, pasi ndodhen larg saj, “përtej një oqeani të madh dhe të bukur”. Evropa nuk e gëzon këtë luks gjeografik. Kjo, së bashku me Strategjinë e re të Sigurisë Kombëtare të Trumpit, e cila e përshkruan kontinentin si një vend të zhytur në probleme dhe për rrjedhojë me rëndësi në venitje për ShBA-në, mund t’i ketë bindur udhëheqësit evropianë të veprojnë më të pavarur.

Duke qenë se Trumpi pezulloi gjithë ndihmën e drejtpërdrejt ushtarake për Kievin, në mars, ndihma vetëm nga Evropa mund të mos mjaftojë për të qenë të sigurt që ukrainasit të arrijnë një paqe të cilën ata e konsiderojnë të drejtë. Por, kjo ka qenë një luftë e mbushur me befasi, dhe më e madhja prej tyre është që ushtria e Ukrainës ende nuk është mposhtur.

Evropa ia ka hedhur Ukrainës një jelek shpëtimi, por nuk duhet të kemi iluzione. Ukraina do të vazhdojë të luftojë me shpinë për muri kundër një armiku që ka më shumë në secilin burim të rëndësishëm për luftën - dhe lideri i të cilit e barazon “kompromisin” me kapitullimin e kundërshtarit. Në mungesë të një ndryshimi të papritur të pozicionit të Rusisë mbi çështjen territoriale, Trumpit do t’i mohohet dhurata e Krishtlindjes të cilën aq shumë e dëshiron. Ndonëse secili në mënyrën e vet, konferenca për shtyp e Putinit dhe paketa e huas së BE-së për Ukrainën, sigurojnë që lufta do të vazhdojë edhe vitin e ardhshëm. /Telegrafi/

Zyrtarët amerikanë të tregtisë paralajmëruan në X se ofruesit e shërbimeve evropiane mund të përballen me tarifa dhe kufizime nëse BE-ja vazhdon të mbajë rregullat "diskriminuese" të teknologjisë, shkruan euronews.

Zyra e Përfaqësuesit të Tregtisë së Shteteve të Bashkuara postoi javën e kaluar në X një listë të ofruesve të shërbimeve evropiane që mund të ndëshkohen, nëse Bashkimi Evropian vazhdon me masa diskriminuese kundër teknologjisë amerikane.

Deklarata thotë se SHBA-të do të shqyrtojnë futjen e tarifave dhe kufizimeve të tjera për shërbimet e huaja, nëse Bashkimi Evropian dhe shtetet anëtare të BE-së "këmbëngulin të vazhdojnë të kufizojnë, pengojnë konkurrueshmërinë e ofruesve të shërbimeve amerikane përmes mjeteve diskriminuese".

Pse mesazhi amerikan nuk po arrin tek evropianët?

Ndjenja negative amerikane është e kuptueshme, pasi SHBA-të aktualisht kanë një suficit tregtar shërbimesh me BE-në prej mbi 148 miliardë eurosh (duke përfshirë tarifat për pronën intelektuale, shërbimet profesionale, shkencore dhe teknike, si dhe shërbimet e telekomunikacionit, kompjuterit dhe informacionit).

Përveç kësaj, kuadri rregullator i Evropës (si aktual ashtu edhe i planifikuar) ka të ngjarë ta bëjë jetën e kompanive amerikane të teknologjisë në tregun evropian, më të vështirë.

Megjithatë, pikëpamja amerikane dhe argumentimi i fundit marrin pak ose aspak pranim në BE. Nëse ka ndonjë gjë, reagimi mund të jetë negativ, duke inkurajuar anti-amerikanët e vërtetë dhe duke heshtur të moderuarit, si dhe transatlanticistët.

Së pari, ngatërrimi i qëndrimit rregullator të BE-së mbi teknologjinë me mesazhet gjeopolitike dhe përdorimi i retorikës së fortë kundër BE-së në tërësi (siç shihet në postimet e fundit nga Elon Musk), mund të radikalizojë të moderuarit evropianë, përfshirë ata që ndajnë shqetësime për mbirregullimin, dhe shpesh perceptohet si një kërcënim gjeopolitik.

Kur një zyrtar rus si Dimitry Medvedev përsërit mendimet e një drejtori ekzekutiv amerikan të teknologjisë, nuk është një pamje e mirë, për të thënë të paktën.

Së dyti, kur SHBA-të flasin për futjen e masave hakmarrëse kundër kompanive teknologjike të BE-së, kjo mund të inkurajojë forcat politike që kërkojnë veprime më të ashpra kundër firmave amerikane, duke përfshirë gjobat, shitjen e investimeve dhe taksat e reja.

Agjenda e Komisionit Evropian 2025-2029 përfshin një numër iniciativash të reja në proces, dhe këto balancohen më efektivisht nga aktorët që shihen si klasikisht liberalë ose konservatorë.

Së treti, mesazhet politike amerikane ndonjëherë janë shumë të përshtatura për audiencat vendase dhe perceptohen si të pasakta në Evropë.

Për shembull, gjoba e fundit prej 120 milionë eurosh kundër X, është portretizuar nga shumë figura publike amerikane si një sulm ndaj lirisë së fjalës, edhe pse vetë gjobat kanë pak të bëjnë me lirinë e fjalës.

Kompania është gjobitur për "sistem mashtrues të shenjave blu, depo të pamjaftueshme reklamash, qasje të kufizuar në të dhëna për studiuesit". Rregullim i tepërt frustrues? Sigurisht. Diçka që ka të bëjë me lirinë e fjalës? Nuk ka gjasa.

Përdorimi i mesazheve të thjeshta dhe bindëse është i kuptueshëm, por për të gjetur jehonë në Evropë, duhet të jetë gjithashtu më i saktë dhe i lidhur qartë me thelbin e çështjes.

Së katërti, duke theksuar sistemin rregullator evropian dhe të ashtuquajturin "efekti i Brukselit", amerikanët mund të nxisin pa dashje pjesë të tjera të botës ta konsiderojnë atë si një levë të dobishme kundër SHBA-së.

A po bëhen detyrat e shtëpisë pas marrëveshjes tregtare SHBA-BE?

Gjërat dukeshin pak më mirë në gusht 2025, kur SHBA-ja dhe BE-ja nënshkruan një marrëveshje tregtare SHBA-BE. Duket se më në fund do të fillonin biseda më të bazuara në tema, pasi Neni 8 përshkruan angazhimin e të dyja palëve për të "zvogëluar ose eliminuar barrierat jo-tarifore", dhe Neni 17 përcakton një angazhim SHBA-BE për të adresuar më tej "barrierat e pajustifikuara të tregtisë digjitale".

Pyetja tani është nëse detyrat e shtëpisë pas marrëveshjes po bëhen në të vërtetë. Fatkeqësisht, duket se pyetja është kryesisht retorike.

Natyrisht, SHBA-të duhet të përqendrohen jo vetëm në rregulloret ekzistuese siç janë Akti i Tregjeve Digjitale (DMA), Akti i Shërbimeve Digjitale (DSA) dhe Akti i IA-së, por edhe në rreziqet në agjendën e ardhshme, përmes iniciativave si Akti i Drejtësisë Digjitale, i cili mund të riformësojë ndjeshëm tregun e reklamave të personalizuara.

Do të jetë tepër vonë për të bërë diçka pasi të miratohen këto rregullore - përvoja e DSA-së, DMA-së dhe Aktit të AI-së tregon se rregulloret nuk mund të anulohen thjesht pasi të miratohen; prandaj, detyrat e shtëpisë duhet të bëhen në kohën e duhur.

Cilat kompani evropiane janë në rrezik?

Kompanitë evropiane të përmendura si objektiva janë Accenture (me seli në Irlandë), Amadeus (me seli në Spanjë), SAP, Siemens dhe DHL (të gjitha me seli në Gjermani), Capgemini, Mistral AI dhe Publicis (të gjitha me seli në Francë) dhe Spotify (me seli në Suedi).

Pse këto kompani po synohen, dhe jo të tjerat, mbetet një mister. Disa ofrues shërbimesh evropiane (përfshirë kompanitë e teknologjisë) janë lënë jashtë; disa nga kompanitë e përmendura kanë partneritete të thella me kompanitë amerikane të teknologjisë, dhe disa janë përafruar kryesisht me qëndrimin e SHBA-së mbi rregullimin e tepërt të teknologjisë nga BE-ja.

Në korrik, për shembull, CEO i SAP, Christian Klein, theksoi se Evropa nuk duhet të përpiqet të konkurrojë ballë për ballë me SHBA-në, por në vend të kësaj të përqendrohet në pikat e forta evropiane dhe fushat specifike: "Unë nuk do të konkurroja me kompanitë që bënë një punë të shkëlqyer, si Shtetet e Bashkuara ose Kina. Gara e AI-së nuk është vendosur ende në shtresën e softuerit. Ka shumë kërkesë atje".

Mistral AI, nga ana e saj, ishte ndër kritikët më të zëshëm gjatë debatit mbi Aktin e AI-së në Parlamentin Evropian.

Siemens, së bashku me SAP, bënë thirrje për një rishikim të Aktit të IA-së në korrik.

Rregullimi i tepërt është një problem edhe për evropianët

Kornizimi i rregulloreve teknologjike të BE-së si një problem vetëm për kompanitë amerikane është gjithashtu i pasaktë dhe i dëmshëm. Rregullimi i tepërt i sektorit të teknologjisë është gjithashtu një çështje e madhe për kompanitë evropiane dhe konkurrueshmërinë e tyre.

Vetë Mario Draghi ka thënë se vetëm Rregullorja e Përgjithshme e Mbrojtjes së të Dhënave (GDPR) i bën të dhënat 20 përqind më të shtrenjta për themeluesit evropianë krahasuar me ato amerikane.

Rregullat e BE-së që synojnë platforma shumë të mëdha online (VLOP), të tilla si DSA, DMA dhe të tjera, së shpejti do të bëhen problem për shumë kompani evropiane të teknologjisë, si dhe për kompanitë unicorns. Ndërsa ato rriten, ka të ngjarë të përballen me të njëjtin shqyrtim si firmat amerikane.

BE-ja më në fund po lëviz në drejtimin e duhur me të ashtuquajturin thjeshtëzim përmes Omnibusit Digjital, i cili synon të thjeshtojë rregullat e të dhënave, Aktin e AI-së dhe më shumë.

Për shumë evropianë, thjeshtimi i regjimit rregullator të teknologjisë së BE-së (dhe zvogëlimi i rregullimit në një kuptim më të gjerë) shihet si i nevojshëm për konkurrueshmërinë evropiane, dhe kjo përputhet me atë që SHBA-të kanë argumentuar për një kohë të gjatë. /Telegrafi/

Ky ishte viti kur shtyllat e mbetura të rendit të fund-shekullit XX u shkatërruan, duke ekspozuar thelbin bosh të atij që njihej si një sistem global. Mjaftuan tre goditje. E para ishte fitorja e afërt e Rusisë në Ukrainë ndaj lidershipit të kombinuar të Evropës. Për gati katër vjet, Bashkimi Evropian dhe NATO-ja u angazhuan […]

The post Tri goditje që tronditën botën në 2025 appeared first on Reporter.al.

Bashkimi Evropian (BE) ka vendosur të zgjasë sanksionet ekonomike kundër Rusisë për gjashtë muaj të tjerë.  Këshilli Evropian njoftoi se masat ekonomike të vendosura ndaj Rusisë për veprimet e saj që destabilizojnë Ukrainën do të zgjaten deri më 31 korrik 2026.

Në deklaratë rikujtohet se sanksionet e BE-së u zgjeruan ndjeshëm pas fillimit të luftës Rusi-Ukrainë në shkurt 2022.

Në kuadrin e sanksioneve të BE-së, Rusia përballet me një gamë të gjerë kufizimesh, duke përfshirë tregtinë, financat, energjinë (naftë dhe qymyr), industrinë, teknologjinë, transportin, mallrat me përdorim të dyfishtë dhe luksin, si dhe arin dhe diamantet.

Sanksionet përfshijnë gjithashtu një ndalim të importit të naftës bruto dhe disa produkteve të naftës nga Rusia në BE nga deti, përjashtimin e disa bankave ruse nga sistemi ndërkombëtar i pagesave SWIFT dhe pezullimin e aktiviteteve të shumë institucioneve transmetuese.

BE-ja deri më tani ka zbatuar 19 paketa sanksionesh kundër Rusisë për shkak të luftës.

Sanksionet ekonomike të BE-së kundër Rusisë zgjaten çdo gjashtë muaj.

Rusia aneksoi në mënyrë të paligjshme Republikën Autonome të Krimesë dhe qytetin e Sevastopolit më 18 mars 2014. BE-ja vendosi sanksione ekonomike ndaj Rusisë për herë të parë në vitin 2014.

Agjencia Spanjolle për Barnat dhe Produktet Shëndetësore (Agencia Espanola de Medicamentos y Productos Sanitarios) është njoftuar nga autoritetet portugeze në lidhje me qarkullimin e testeve të falsifikuara që kombinojnë zbulimin e COVID-19 dhe gripit.

Produkti origjinal u prodhua nga Safecare Biotech, me seli në Hangzhou (Kinë), por njësitë e zbuluara mbajnë numrin e serisë FCO24090516, të cilin kompania e ka deklaruar si të falsifikuar.

Edhe pse AEMPS ka nisur një hetim për të gjurmuar shpërndarjen në Spanjë, deri më tani nuk ka prova që këto njësi të manipuluara kanë arritur në farmaci ose distributorë në vend, shkruan euronews.

Ekzistojnë versione legjitime të të njëjtit test me të njëjtën referencë (FCO-6032), gjë që e ndërlikon identifikimin e menjëhershëm vizual.

Autoritetet këmbëngulin që këto produkte duhet të blihen vetëm nga farmacitë.

Përndryshe, nuk ka garanci për origjinën, kushtet e ruajtjes apo këshilla profesionale.

Nëse dikush ka një test të tillë në shtëpi, këshilla është e qartë: mos e përdorni.

Falsifikimi i pajisjeve mjekësore nuk është një problem i vogël.

Këto pajisje janë të dizajnuara për të marrë vendime në lidhje me shëndetin personal dhe kolektiv, dhe një rezultat i gabuar mund të çojë në infeksione të pazbuluara ose trajtim të panevojshëm. /Telegrafi/

Më herët këtë muaj, zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, ofroi një përshkrim të shkurtër të Strategjisë së re të Sigurisë Kombëtare (NSS) të administratës Trump, duke e quajtur atë “kryesisht në përputhje me vizionin tonë”. Ai ka të drejtë. NSS-ja nuk ofron as edhe një fije kritike ndaj Rusisë, as për politikat e saj të […]

The post Vetëvrasja qytetëruese e Amerikës appeared first on Reporter.al.

Burimi: The Guardian (titulli: Europe has lost all credibility in the Middle East. The way to regain it lies in Syria, Iraq and Lebanon)
Përkthimi: Telegrafi.com

Një vit pas rënies së diktatorit të Sirisë, Bashar al-Assad, ish-luftëtari xhihadist i kthyer në president sirian, Ahmed al-Sharaa, iu drejtua Forumit të Dohas në fillim të këtij muaji, duke iu shmangur me zgjuarsi pyetjeve rreth së kaluarës së tij kontroverse dhe duke përshkruar rrugëtimin kompleks të vendit të tij drejt një sistemi pjesëmarrës të bazuar në rregulla. Teksa e dëgjoja, mendova se, megjithëse roli i Evropës në Lindjen e Mesme është dëmtuar rëndë nga qëndrimi i saj amoral për luftën në Gazë dhe përjashtimi i vetëshkaktuar nga diplomacia bërthamore e Iranit, evropianët ende kanë një rol për të luajtur me fqinjët në lindje të Mesdheut.

Bota e Evropës është përmbysur nga aleanca e Uashingtonit me Moskën në luftën në Ukrainë dhe nga përçarja transatlantike, teksa administrata Trump e trajton Evropën si kundërshtare. Një dimension tjetër i kësaj trazire është rënia e rëndësisë së Evropës në Lindjen e Mesme. Vetëm nëse evropianët pranojnë se e kaluara ka përfunduar, mund të shpresojnë të rifitojnë një rol konstruktiv dhe të pavarur në rajon.

Pas krizës së Suezit në vitin 1956, që shënoi fundin e dominimit kolonial evropian në Lindjen e Mesme, evropianët u dorëzuan duke luajtur rolin dytësor në raport me ShBA-së. Ndërkohë që Uashingtoni merrte vendimet, qeveritë evropiane, si edhe opinioni publik, nuk ishin gjithmonë të pajtimit - më së shumti gjatë luftës në Irak në vitin 2003. Megjithatë, ShBA-ja zakonisht e ftonte Evropën të mbështeste nismat e saj dhe, në fund, Evropa bindej.

Kontrata sociale që qëndronte në themel të marrëdhënieve transatlantike - me Evropën të strehuar nën ombrellën e sigurisë së ShBA-së - e bënte marrëveshjen të vlefshme. Kjo nuk nënkuptonte që qeveritë evropiane nuk kishin ndikim në Lindjen e Mesme. Ato luajtën role kyçe gjatë procesit të paqes së Oslos, duke mbështetur Organizatën për Çlirimin e Palestinës si embrion të një shteti në ndërtim. Edhe më mbresëlënëse ishte diplomacia evropiane e cila, me durim, përparoi në përpjekjet shumëpalëshe që çuan përfundimisht te marrëveshja bërthamore me Iranin. Por, në çdo rast, roli i Evropës - edhe kur ishte në kundërshtim me Uashingtonin - synonte mbështetjen e udhëheqjes amerikane në rajon duke zbutur ekseset e saj hegjemoniste. Ndonjëherë Evropa kishte sukses; shpesh dështonte. Por, korniza politike mbetej e pandryshuar.

Ajo kornizë nuk ekziston më. Evropa është tërhequr nga Lindja e Mesme, e konsumuar nga lufta në kontinentin e vet. Konflikti në Ukrainë jo vetëm që ka përthithur shumicën e vëmendjes së politikës së jashtme evropiane, por gjithashtu ka shtrembëruar perspektivën e saj politike për Lindjen e Mesme. Sigurimi i mbështetjes së ShBA-së për Ukrainën, veçanërisht nën Donald Trumpin, ka kërkuar pranimin e pakushtëzuar të politikave rajonale të Uashingtonit, përfshirë edhe bombardimet e paligjshme ndaj Iranit. Irani, i cili prej kohësh shihej si shtet problematik për shkak të shkeljeve të të drejtave të njeriut, forcave jashtë vendit dhe programit bërthamor, papritur u kthye në një armik në sytë e Evropës, për shkak të aleancës strategjike me Rusinë.

Nga ana e saj, ShBA-ja nuk e sheh më Evropën si partnerin e saj kryesor në Lindjen e Mesme. Me ngritjen e akterëve rajonalë - veçanërisht të shteteve të Gjirit dhe Turqisë - Uashingtoni tani angazhohet drejtpërdrejt me Riadin, Dohën, Abu Dabin apo Ankaranë. Anashkalimi i Evropës veçse ishte i dukshëm gjatë administratës së Joe Bidenit, kryesisht për shkak të vetëpërjashtimit të saj. Nën Trumpin, ky përjashtim është kthyer në refleks, teksa administrata e tij përpiqet ta shtyjë Evropën gjithnjë e më shumë në periferi.

Akterët rajonalë nuk po e kërkojnë me ngulm kthimin e Evropës. Më së shumti, refuzimi kokëfortë dhe amoral i saj për të përdorur ndikimin që ka për të ndalur luftën shkatërruese të Izraelit në Gazë, ka shkatërruar edhe atë pak kredibilitet që i kishte mbetur. Fasada ra kur kancelari gjerman, Friedrich Merz, deklaroi haptazi se Izraeli po e kryen “punën e pistë” të Evropës duke sulmuar Iranin. Evropa nuk akuzohej më për standarde të dyfishta; me disa përjashtime - si Spanja, Norvegjia, Irlanda dhe herë pas here Franca - ajo shihej se nuk e ka më asnjë standard. Nuk kishte më ndikim, as parim: Evropa thjesht ishte fshirë nga harta.

Sot, çdo shpresë për një armëpushim të qëndrueshëm në Gazë, apo edhe përparim drejt një shteti palestinez, nuk vjen nga përpjekjet evropiane. Udhëheqësit evropianë vazhdojnë të fshihen pas planit të paqes së Trumpit, duke shmangur çdo ndikim që mund të ushtronin mbi Izraelin.

Shpresa e kufizuar që ekziston vjen nga ndërmjetësimi i Katarit, me Turqinë, Arabinë Saudite dhe Egjiptin që luajnë role vendimtare. Po ashtu, nëse diplomacia ShBA-Iran rinis në të ardhmen, qeveritë evropiane nuk do ta udhëheqin procesin. Grupi E3 - Franca, Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar - e minuan pozicionin e vet duke aktivizuar “dënimin” e sanksioneve të OKB-së ndaj Iranit, duke e përfunduar për pasojë marrëveshjen bërthamore, Planin Gjithëpërfshirës të Veprimit, që kishin ndihmuar me ndërmjetësim.

Çdo përparim tani varet nga një konvergjencë mes shteteve të Gjirit dhe Iranit, veçanërisht nga roli i mundshëm i Arabisë Saudite në lehtësimin e bisedimeve mes Uashingtonit dhe Teheranit. Me pak fjalë, në çështjet më të ngutshme të Lindjes së Mesme - konflikti izraelito-palestinez dhe Irani - qeveritë evropiane munden, në rastin më të mirë, të mbështesin përpjekjet e Gjirit për të ndikuar mbi Trumpin. Kjo mbështetje ka rëndësi, sidomos në Gazë, ku një armëpushim i brishtë mund të shembet nëse plani i Trumpit dështon. Por, roli i Evropës në rajon është reduktuar në një status të shkallës së tretë.

Megjithatë, Lindja e Mesme mbetet fqinji i Evropës dhe do të ishte naive të mendohej se evropianët mund të mbeten pafundësisht të shkëputur. Me hapësirën e ngushtuar për veprim, Evropa duhet të përqendrohet në Levantin e gjerë - veçanërisht në Liban, Irak dhe Siri. Të tri këto vende janë jashtëzakonisht të brishta. Libani po lundron në një proces reformash të ndërlikuara, me kërcënimin e vazhdueshëm të luftës që rri pezull, ndërsa Izraeli vazhdon të mbajë të pushtuara pesë pika në territorin e tij. Iraku ka arritur të qëndrojë jashtë tronditjeve të fundit rajonale, duke ndjekur një ekuilibër delikat në një përpjekje për më shumë autonomi - pa e acaruar Teheranin. Siria mbetet e brishtë, teksa përpiqet të pajtojë drejtësinë me kohezionin social përballë një Izraeli ekspansionist dhe agresiv.

Me përjashtim të Sirisë, për të cilën Trumpi ka shfaqur njëfarë interesi - i kulmuar me vizitën e al-Sharaas në Uashington - ShBA-ja nuk është veçanërisht e angazhuar në Liban apo Irak. Dhe, ndonëse akterët rajonalë janë thelbësorë, qoftë për ndikimin e tyre në siguri (si ai i Turqisë në Siri), apo për mbështetjen ekonomike (si ajo e Gjirit), ekziston një vakum ku Evropa mund të ndihmojë për ta mbushur. Me rendin liberal ndërkombëtar në kaos, mbështetja për qeverisje mund të mos jetë më në modë, por kërkohet në Levant. Kjo është fusha ku Evropa ende mund të japë një kontribut konstruktiv. /Telegrafi/

Presidenti rus Vladimir Putin i quajti udhëheqësit evropianë "derra të vegjël" që donin të përfitonin nga rënia e Rusisë.

Duke folur në një takim vjetor me Ministrinë e Mbrojtjes, presidenti rus fajësoi ish-presidentin e SHBA-së, Joe Biden për nisjen "me vetëdije" të luftës në Ukrainë dhe tha se "derrat e vegjël evropianë" mbështetën menjëherë amerikanët.

Evropa donte të merrte mbrapsht "diçka që ka humbur në periudhat e mëparshme historike dhe të hakmerrej" ndaj Rusisë, tha Putin, duke shtuar se këto plane kanë "dështuar plotësisht", shkruan Politico, përcjell Telegrafi.

"Rusia ka demonstruar qëndrueshmërinë e saj në ekonomi, financa, në situatën e brendshme politike të shoqërisë... dhe në sferën e kapacitetit mbrojtës", ka pretenduar Putin.

Putin tha gjithashtu se Rusia është gati për dialog me Evropën, por kjo nuk do të jetë e mundur me grupin aktual të politikanëve evropianë.

Ai vlerësoi ushtrinë ruse, duke thënë se "askush në botë" nuk ka një ushtri aq të mirë sa ajo e Rusisë dhe se tani ajo është "me përvojë në luftë".

Sipas mediave ruse, ish-presidenti rus Dmitriy Medvedev — tani kreu i Këshillit të Sigurisë së Putinit — përdori fjalët “derra të vegjël” për të përshkruar udhëheqësit perëndimorë në kanalin e tij Telegram në vitin 2022.

Komentet e ashpra të Putinit erdhën ndërsa zyrtarët amerikanë pohuan se bisedimet e mëparshme me Ukrainën në Berlin kishin zgjidhur rreth 90% të çështjeve më të vështira.

Por mbeten dyshime të mëdha nëse udhëheqësi rus është i përgatitur të bëjë kompromis mbi kërkesat e tij gjithëpërfshirëse.

Putini ka këmbëngulur vazhdimisht që Kievi të lëshojë pjesët e mbetura të rajonit lindor të Donbasit që janë ende nën kontrollin e Ukrainës - një kërkesë që Shtëpia e Bardhë herë pas here duket se e mbështet, por që Ukraina e ka refuzuar kategorikisht.

Moska gjithashtu ka kërkuar kufizime të rrepta për ushtrinë e Ukrainës, një ndalim për trupat perëndimore në territorin ukrainas dhe një fund të mbështetjes ushtarake perëndimore.

Udhëheqësi rus të mërkurën mohoi gjithashtu se Moska po planifikonte të pushtonte territorin e NATO-s, duke pretenduar në vend të kësaj se aleanca kishte filluar përgatitjet për një përballje të mundshme ushtarake me Rusinë, me synim vitin 2030. /Telegrafi/

Një rritje intensive e rasteve të gripit të shkaktuara nga një lloj virusi i ri dominues po përfshin Evropën, duke i vënë sistemet e kujdesit shëndetësor në disa vende nën presion të rëndë, tha Organizata Botërore e Shëndetësisë.

OBSH-ja tha të mërkurën se të paktën 27 nga 38 vendet në rajonin e saj evropian po raportonin "aktivitet të lartë ose shumë të lartë të gripit", me më shumë se gjysmën e pacientëve me simptoma të ngjashme me gripin që rezultuan pozitivë në gjashtë vende, përfshirë Irlandën, Serbinë, Slloveninë dhe Mbretërinë e Bashkuar.

Ajo tha se sezoni i gripit kishte filluar afërsisht katër javë më herët se në vitet e kaluara dhe i nxiti popullatat të frenonin transmetimin duke u vaksinuar, duke qëndruar në shtëpi nëse nuk ndihen mirë dhe duke mbajtur maskë në publik nëse kishin simptoma të frymëmarrjes, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

OBSH-ja theksoi se varianti i ri i gripit sezonal - A(H3N2) K - po shkaktonte infeksionet, duke përbërë deri në 90% të të gjitha rasteve të konfirmuara të gripit në rajonin evropian, por shtoi se nuk kishte prova se po shkaktonte sëmundje më të rëndë.

Hans Henri Kluge, drejtori rajonal i OBSH-së për Evropën, tha: “Gripi shfaqet çdo dimër, por këtë vit është pak më ndryshe. Tregon se si vetëm një ndryshim i vogël gjenetik në virusin e gripit mund të ushtrojë presion të madh në sistemet tona shëndetësore”.

Kluge theksoi gjithashtu rrezikun e keqinformimit dhe dezinformimit.

“Është jetike në klimën aktuale të kërkojmë informacion të besueshëm nga burime të besueshme si agjencitë kombëtare të shëndetit dhe OBSH-ja”, vuri në pah ai.

Sipas tij, “në një sezon sfidues gripi, informacioni i besueshëm dhe i bazuar në prova mund të jetë shpëtimtar”.

OBSH tregoi se të dhënat e hershme nga Mbretëria e Bashkuar konfirmuan se vaksina e gripit uli rrezikun e sëmundjes së rëndë nga lloji A(H3N2), megjithëse mund të mos parandalojë infeksionin, dhe tha se vaksinimi mbeti hapi më i rëndësishëm parandalues.

“Kjo është veçanërisht e rëndësishme për ata me rrezik më të lartë, duke përfshirë personat e moshuar, ata me sëmundje themelore, gratë shtatzëna dhe fëmijët”.

Punonjësit e shëndetësisë ishin gjithashtu një grup prioritar për të mbrojtur shëndetin e tyre dhe atë të pacientëve të tyre.

“Ashtu si në stinët e tjera, fëmijët në moshë shkollore janë nxitësit kryesorë të përhapjes në komunitet”, shtoi ajo. “Megjithatë, të rriturit e moshës 65 vjeç e lart përbëjnë shumicën e rasteve të rënda që kërkojnë shtrim në spital”.

Kluge tha se sezoni i gripit pritej të arrinte kulmin në fund të dhjetorit ose në fillim të janarit.

“Sezoni aktual i gripit, megjithëse serioz, nuk përfaqëson nivelin e emergjencës globale që u përballëm gjatë pandemisë Covid-19”, tha ai, duke shtuar: “Sistemet tona shëndetësore kanë dekada përvojë në menaxhimin e gripit, kemi vaksina të sigurta që përditësohen çdo vit dhe kemi një manual të qartë masash mbrojtëse që funksionojnë”. /Telegrafi/

Pas vitesh rritjeje të dobët, eurozona ka dalë nga një periudhë inflacioni dhe normash interesi kufizuese. Me rritjen e fiksuar lart në agjendën politike, cili komb pritet të rritet më shpejt në vitet e ardhshme?

Një vorbull forcash makroekonomike kanë qenë në lojë në vitin 2025, me trazira politike dhe politikë monetare në ndryshim që i mban analistët në gatishmëri, shkruan euronews.

Pas një bumi pas pandemisë në vitin 2021 dhe një ngadalësimi pasues, ky vit është shënuar nga luftëra tregtare, kërcënime me tarifa dhe rënie të normave të interesit, transmeton Telegrafi.

Forca si inteligjenca artificiale dhe kushtet e përmirësuara financiare pritet të nxisin rritjen globale në vitet e ardhshme, sipas OECD-së.

Megjithatë, rreziqet për prodhimin mbeten - duke përfshirë dobësimin e tregjeve të punës. Vlerësimet e rritjes ndryshojnë gjithashtu shumë midis vendeve ndërsa rendi global ndryshon, me ndryshime të lidhura veçanërisht me zhvillimet teknologjike dhe dominimin e burimeve - ndër faktorë të tjerë.

Parashikimet e OECD-së sugjerojnë se rritja reale e GDP-së në eurozonë parashikohet të mbetet pas dy ekonomive më të mëdha në botë, SHBA-së dhe Kinës, në vitin 2025. Por çfarë e pret në vitin 2026 dhe 2027? Dhe si po shkojnë vendet individuale brenda eurozonës?

Rritja në vitin 2025: Finlanda mbetet prapa

Deri në fund të vitit 2025, Irlanda parashikohet të regjistrojë rritjen më të fortë në krahasim me vendet e tjera të OECD-së, me 10.2%.

Kjo rritje është "e nxitur nga eksportet farmaceutike të ngarkuara paraprakisht përpara tarifave amerikane" sipas raportit të Perspektivës Ekonomike të OECD-së, të botuar në dhjetor 2025.

Pas një sërë kërcënimesh në fillim të këtij viti, presidenti i SHBA-së, Donald Trump, njoftoi tarifa deri në 100% për produktet farmaceutike të importuara duke filluar nga 1 tetori.

Trump tha se përjashtime do t'u jepen kompanive që ndërtojnë një strukturë prodhimi amerikane. Megjithatë, BE-ja ka pretenduar se eksportet e saj janë të mbrojtura sipas një marrëveshjeje të mëparshme tregtare, duke vendosur tarifat amerikane për mallrat e bllokut në 15%.

Irlanda qëndron si një përjashtim në renditjen e OECD-së, pasi vendet e tjera me rritjen më të shpejtë janë Turqia me 3.6% dhe Polonia me 3.3%.

Megjithatë, GDP-ja në Irlandë është shpesh një tregues mashtrues për shkak të mënyrës se si është strukturuar ekonomia.

Për shkak të normave tradicionalisht të ulëta të taksave të korporatave në vend, Irlanda është shtëpia e një numri të madh shumëkombësh që regjistrojnë fitime në vend, duke shtrembëruar artificialisht PBB-në.

Në anën tjetër të renditjes së OECD-së, Finlanda parashikohet të mos tregojë rritje në vitin 2025. Besimi i dobët i konsumatorit dhe rënia e ndjeshme e ndërtimit të banesave për të korrigjuar furnizimin e tepërt kanë ndikuar shumë në prodhim, shpjegoi OECD-ja.

Viti tjetër: Rritje prej 1.2% në eurozonë

Rritja reale e GDP-së në eurozonë parashikohet të lehtësohet në mënyrë modeste nga 1.3% në vitin 2025 në 1.2% në vitin 2026, përpara se të rritet në 1.4% në vitin 2027.

Rritja e fërkimeve tregtare do të "kompensohet nga kushtet e përmirësuara financiare, shpenzimet e vazhdueshme kapitale nga fondet e Instrumentit të Rimëkëmbjes dhe Rezistencës (RRF) dhe tregjet e punës elastike", tha OECD-ja.

RRF është instrumenti kryesor për të ndihmuar ekonomitë e BE-së të dalin më të forta dhe më elastike nga pandemia. Sipas RRF-së, Komisioni Evropian merr hua në tregjet e kapitalit duke lëshuar obligacione në emër të BE-së. Fondet e mbledhura u vihen më pas në dispozicion shteteve anëtare për të mbështetur reformat dhe investimet e mëdha.

Tre ekonomi evropiane janë në krye

Në vitin 2026, midis 27 vendeve evropiane, rritja reale e GDO-së pritet të shkojë nga 0.6% në Itali në 3.4% në Poloni dhe Turqi. Lituania vjen pas saj me 3.1%. Këto tre vende janë të vetmet që parashikohet të tejkalojnë mesataren globale prej 2.9%.

Në skajin më të ulët, Austria dhe Finlanda (të dyja me 0.9%) ndjekin Italinë. Ato janë të vetmet vende me rritje nën 1%.

Spanja kryeson rritjen midis pesë ekonomive kryesore

OECD vlerëson se Spanja do të rritet me 2.2% në vitin 2026. Kjo është norma më e lartë midis pesë ekonomive kryesore të Evropës, shumë përpara Mbretërisë së Bashkuar, e cila është më e afërta, me 1.2%.

“[Në Spanjë,] krijimi i fortë i vendeve të punës dhe rritja reale e pagave do të vazhdojnë të mbështesin konsumin privat. Rritja e investimeve do të mbështetet nga zbatimi i vazhdueshëm i Planit të Rimëkëmbjes, Transformimit dhe Rezistencës (RTRP) dhe kostot më të ulëta të financimit”, thuhet në raport.

Ekspozimi i drejtpërdrejtë i Spanjës ndaj tarifave të SHBA-së është i kufizuar, pasi eksportet e mallrave në Shtetet e Bashkuara përbëjnë vetëm 1.1% të GDP-së së saj.

Ndërkohë, në Mbretërinë e Bashkuar, kufizimet e shpenzimeve qeveritare dhe pasiguria do të ndikojnë gjithashtu në ritmin e zgjerimit. Tregu i punës po ftohet, me numrin e punonjësve të pagave që bie me rreth 0.4% në vitin deri në shtator, dhe numrin e vendeve të lira që bie me pothuajse 14% gjatë së njëjtës periudhë.

Gjermania dhe Franca parashikohet të rriten me 1%, ndërsa Italia ka normën më të ulët prej 0.6%.

“Zgjerimi fiskal parashikohet të nxisë aktivitetin ekonomik në Gjermani, duke reflektuar shpenzime më të larta për mbrojtje dhe infrastrukturë, por konsolidimi i pritur si në Francë ashtu edhe në Itali do të ngadalësojë rritjen”, zbuloi raporti i OECD-së.

Pesë ekonomitë kryesore në vitin 2027

Në vitin 2027, Spanja do të regjistrojë përsëri rritjen më të lartë reale të PBB-së midis pesë ekonomive kryesore, megjithëse norma e saj do të ulet në 1.8%. Gjermania pritet të përshpejtojë nga 1% në 1.5%. Mbretëria e Bashkuar dhe Italia do të shohin vetëm një rritje prej 0.1 pikësh krahasuar me vitin 2026, ndërsa Franca do të mbetet e pandryshuar në 1%.

OECD parashikon që Turqia do të ketë rritjen më të lartë në vitin 2027 midis 27 vendeve evropiane me 4%. Sipas organizatës, tarifat më të larta do të dobësojnë eksportet, por ndikimi pritet të jetë relativisht i vogël dhe jetëshkurtër.

Kushtet e përmirësuara financiare do të mbështesin konsumin dhe investimet private në vitin 2026 dhe 2027, të cilat nga ana tjetër do të nxisin importet. Rënia e inflacionit pritet gjithashtu të vazhdojë. Rimëkëmbje graduale në Finlandë

Pas një recesioni në vitin 2025, Finlanda do të shohë një përmirësim të dukshëm me rritje të GDP-së prej 0.9% në vitin 2026 dhe 1.7% në vitin 2027.

"Normat më të ulëta të interesit, një treg stabilizues i banesave, rritja e shpenzimeve për mbrojtjen dhe një rritje më e fortë e partnerëve tregtarë do të mbështesin rimëkëmbjen", thuhet në raport.

Megjithatë, tarifat amerikane, pasiguria globale dhe konsolidimi fiskal mbeten pengesa. /Telegrafi/

Evropa është gati të udhëheqë një “forcë shumëkombëshe” në Ukrainë si pjesë e një propozimi të SHBA-së për një marrëveshje paqeje midis Rusisë dhe Ukrainës, thanë udhëheqësit evropianë.

Në një deklaratë, udhëheqësit e Mbretërisë së Bashkuar, Francës, Gjermanisë dhe tetë vendeve të tjera evropiane thanë se trupat nga një “koalicion i vullnetshëm” me mbështetjen e SHBA-së mund të “ndihmojnë në rigjenerimin e forcave të Ukrainës, në sigurimin e qiejve të Ukrainës dhe në mbështetjen e deteve më të sigurta, duke përfshirë edhe përmes operimit brenda Ukrainës”.

Propozimi ishte pjesë e një pakete të re garancish sigurie, të mbështetur nga Shtëpia e Bardhë, që mund të shënojë një përparim në arritjen e një marrëveshjeje paqeje midis Moskës dhe Kievit, thanë udhëheqësit amerikanë dhe evropianë.

Por ata shtuan se mbeten dallime të rëndësishme mbi statusin e ardhshëm të territoreve ukrainase të pushtuara nga Rusia, shkruan The Guardian, përcjell Telegrafi.

Trump u tha gazetarëve në Zyrën Ovale të hënën se kishte pasur bisedime "shumë të gjata dhe shumë të mira" me homologun ukrainas Volodymyr Zelenskyy dhe udhëheqësit evropianë dhe të NATO-s, duke shtuar: "Kishim biseda të shumta me presidentin (Vladimir) Putin të Rusisë dhe mendoj se jemi më afër tani se kurrë më parë dhe do të shohim se çfarë mund të bëjmë".

I pyetur nëse kishte folur së fundmi drejtpërdrejt me Vladimir Putin, Trump u përgjigj "po, kam folur", por nuk dha detaje.

Por Trump duket se sugjeroi që në këmbim të garancive të sigurisë, Ukraina duhet të bjerë dakord t'i japë Rusisë pjesët e rajonit lindor të Donbasit që Kievi ende i mban - diçka që Zelensky e ka përjashtuar më parë.

"Epo, ata tashmë e kanë humbur territorin, për të qenë i sinqertë", tha ai kur u pyet se çfarë nxitjeje do të kishte Ukraina për të hequr dorë nga toka.

Zelensky tha se bisedimet me të dërguarit e Trump nuk ishin "të lehta", por sollën "përparim të vërtetë" në çështjen e garancive të sigurisë. Megjithatë, mbetën dallime në çështjen se çfarë territori.

“Ka pasur dialog të mjaftueshëm në këtë territor dhe mendoj se, sinqerisht, ne ende kemi qëndrime të ndryshme”, u tha Zelensky gazetarëve.

Sipas propozimit, Ukraina do të kishte mbështetjen perëndimore për të mbajtur një ushtri të përhershme prej 800,000 trupash, SHBA-të do të drejtonin një “mekanizëm monitorimi dhe verifikimi të armëpushimit” për të ofruar paralajmërim të hershëm për çdo sulm të ardhshëm dhe vendet evropiane do të nënshkruanin gjithashtu një “angazhim ligjërisht të detyrueshëm, në varësi të procedurave kombëtare, për të marrë masa për të rivendosur paqen dhe sigurinë në rast të një sulmi të armatosur në të ardhmen”.

Evropa gjithashtu do të mbështeste pranimin e Ukrainës në Bashkimin Evropian.

Marrëveshja do t'i ofronte në mënyrë efektive Ukrainës garanci “të ngjashme me nenin pesë”, sipas dy zyrtarëve amerikanë të informuar mbi negociatat, duke krahasuar garancitë e sigurisë me ato të ofruara aleatëve të NATO-s nga sulmet e huaja.

SHBA-të paraqitën paketën e re në bisedimet në Berlin këtë javë me presidentin e Ukrainës, Volodymyr Zelenskyy, si dhe diplomatë të lartë dhe zyrtarë të sigurisë nga aleatët evropianë. Zyrtarët amerikanë thanë se besonin se Rusia do të pranonte garancitë e sigurisë të paraqitura në bisedime, gjë që do të shënonte një zbutje të ndjeshme të kërkesave të Kremlinit për kufizime në madhësinë e ushtrisë së Ukrainës dhe kundërshtimin ndaj trupave nga vendet e NATO-s që veprojnë në Ukrainë. /Telegrafi/

Ndërsa çmimet e ushqimeve janë më të ulëta në disa vende sesa në BE në përgjithësi, familjet në ato vende shpesh shpenzojnë një pjesë më të madhe të buxhetit të tyre për ushqim, shkruan euronews.

Ushqimi është një nga shpenzimet më të mëdha familjare në Evropë, duke përbërë mesatarisht rreth 11.9% të shpenzimeve në të gjithë BE-në dhe duke u rritur deri në 20% në vende të tilla si Rumania, transmeton Telegrafi.

Çmimet e ushqimeve gjithashtu ndryshojnë shumë në të gjithë Evropën. Indeksi i nivelit të çmimeve të ushqimeve i Eurostat ofron një bazë të dobishme për krahasim.

Nëse shporta mesatare e ushqimeve në BE është vendosur në 100 euro, indeksi mund të përdoret për të treguar se sa do të kushtonte e njëjta shportë në secilin vend.

Një nivel çmimi mbi 100 do të thotë që një vend është më i shtrenjtë se mesatarja evropiane, ndërsa një shifër nën 100 tregon se është më i lirë.

Sipas Eurostat, në vitin 2024, Maqedonia e Veriut ishte vendi më i lirë për ushqim midis 36 vendeve evropiane. Një shportë standarde ushqimore atje kushtonte 73 euro, duke e bërë atë 27% më të lirë se mesatarja e BE-së.

Zvicra është më e shtrenjta, me çmime ushqimore 61.1% mbi mesataren e BE-së. E njëjta shportë kushton 161.1 euro.

Maqedonia e Veriut është një vend kandidat për në BE — ende jo anëtar, por ka marrëveshje aktive tregtare me BE — ndërsa Zvicra nuk është në EEA dhe në vend të kësaj mbështetet në një rrjet marrëveshjesh dypalëshe me BE-në.

Në BE, Rumania (74.6 euro) ka nivelin më të ulët të çmimeve të ushqimeve, ndërsa Luksemburgu (125.7 euro) ka më të lartën.

Ushqimi është 25.4% më i lirë në Rumani dhe 25.7% më i shtrenjtë në Luksemburg krahasuar me mesataren e BE-së.

Pas Zvicrës në krye, dy vende të tjera të Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA) plotësojnë tre vendet e para: Islanda (146.3 euro) dhe Norvegjia (130.6 euro).

Vendet e EFTA-s janë jo-anëtare të BE-së që bashkëpunojnë me bllokun kryesisht në tregti dhe qasje në treg, duke ruajtur njëkohësisht kontroll më të madh kombëtar mbi ligjet, kufijtë dhe politikat.

Çmimet e ushqimeve janë gjithashtu të paktën 10% më të larta se mesatarja e BE-së në Danimarkë (119.3 euro), Irlandë (111.9 euro), Francë (111.5 euro), Austri (110.9 euro) dhe Maltë (110.9 euro).

Evropa Juglindore dhe Ballkani Perëndimor tregojnë çmimet më të ulëta të ushqimeve në përgjithësi.

Përveç Maqedonisë së Veriut dhe Rumanisë, Turqia (75.7 euro), Bosnja dhe Hercegovina (82.5 euro), Mali i Zi (82.6 euro) dhe Bullgaria (87.1 euro) janë shumë nën mesataren e BE-së.

Serbia (95.7 euro) dhe Shqipëria (98.7 euro) janë gjithashtu më të lira se BE-ja.

Midis "Katër të Mëdhenjve" të BE-së, çmimet e ushqimeve janë gjithashtu më të larta se mesatarja e BE-së në Itali (104 euro) dhe Gjermani (102.9 euro). Spanja (94.6 euro) është 5.4% më e lirë se BE-ja.

Evropa Perëndimore në përgjithësi regjistron çmime më të larta të ushqimeve dhe vendet nordike janë ndër më të shtrenjtat në Evropë. Dallimet në çmime kanë rëndësi për familjet

Ilaria Benedetti, një profesoreshë e asociuar nga Universiteti i Tuscias, vuri në dukje se faktorët strukturorë si kostot e prodhimit, integrimi i zinxhirit të furnizimit dhe ekspozimi ndaj goditjeve globale luajnë një rol kyç në këto ndryshime.

"Ekonomitë më të vogla dhe shumë të hapura - shpesh me monedha të nënshtruara ndaj luhatjeve më të mprehta - përjetuan një transmetim më të fortë të kostove në rritje të energjisë dhe inputeve bujqësore gjatë pandemisë dhe konfliktit Rusi-Ukrainë", tha ajo për Euronews.

Benedetti theksoi se këto dallime në çmime kanë rëndësi sepse ndikimi i tyre varet nga sa duhet të ndajnë familjet për ushqim.

Në disa vende të Evropës Lindore dhe Juglindore, ushqimi përbën më shumë se 20% të shpenzimeve familjare, ndërsa në ekonomitë me të ardhura më të larta pjesa është zakonisht nën 12%.

"Si rezultat, e njëjta rritje çmimesh mbart pasoja shumë më të rënda aty ku të ardhurat janë më të ulëta", shtoi ajo.

Kostot e punës dhe pagat

"Arsyeja më e rëndësishme janë ndryshimet në të ardhura dhe paga", tha për Euronews Business, Alan Matthews, një profesor nga Trinity College Dublin.

Vendet me paga mesatare më të larta, si Danimarka dhe Zvicra, kanë tendencë të kenë çmime më të larta të ushqimeve, sepse kostot e punës në bujqësi, përpunim dhe shitje me pakicë u kalojnë konsumatorëve.

“Dallimet në taksim, veçanërisht TVSH-ja për produktet ushqimore, gjithashtu përbëjnë disa nga ndryshimet”, shtoi ai.

Disa vende vendosin një normë më të ulët ose edhe zero të TVSH-së për ushqimin, siç është Irlanda, ndërsa në të tjera si Danimarka ushqimi i nënshtrohet normës standarde të TVSH-së.

Matthews theksoi se çmimet e ushqimeve do të ndikohen gjithashtu nga preferencat e konsumatorëve.

Për shembull, konsumatorët në vendet e Evropës Veriore dhe Perëndimore mund të blejnë një pjesë më të lartë të produkteve organike ose premium, ose mund të ketë një preferencë për produktet e markave në vend të produkteve më të shtrenjta të supermarketeve.

Implikimet për sigurinë ushqimore

Jeremiás Máté Balogh, profesor i asociuar nga Universiteti Corvinus i Budapestit, deklaroi se këto ndryshime çmimesh kanë implikime për sigurinë ushqimore, veçanërisht kur merren në konsideratë në lidhje me të ardhurat e disponueshme.

“Ndërsa vendet me të ardhura të larta mund të thithin nivele të larta çmimesh, familjet me të ardhura të ulëta në Evropën Qendrore dhe Lindore përballen me një barrë disproporcionale, edhe nëse çmimet nominale të ushqimeve janë më të ulëta”, tha ai për Euronews.

Niveli i çmimeve të Eurostat nuk i merr në konsideratë të ardhurat e familjes, kështu që këto nivele nuk rregullohen për përballueshmëri.

Për shembull, ndërsa ushqimi është i shtrenjtë në Danimarkë, njerëzit kanë të ardhura më të larta të disponueshme atje, kështu që mund të blejnë më shumë bukë. /Telegrafi/

Kryeministrja italiane Giorgia Meloni mbylli tubimin vjetor Atreju të partisë së saj të dielën duke mbrojtur arritjet e qeverisë së saj dhe duke i bërë thirrje Evropës të forcojë aftësitë e saj mbrojtëse në përgjigje të strategjisë së sigurisë në ndryshim të presidentit të SHBA-së, Donald Trump.

Duke folur në Castel Sant'Angelo në Romë, Meloni tha se Trump e kishte bërë të qartë se SHBA-të kanë ndërmend të shkëputen nga Evropa dhe se evropianët duhet të organizojnë mbrojtjen e tyre, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

"Trump ka thënë me shumë vendosmëri se SHBA-të kanë ndërmend të shkëputen dhe evropianët duhet të organizohen për të mbrojtur veten: përshëndetje Evropë", tha Meloni.

"Për tetëdhjetë vjet ne ia kemi dhënë sigurinë tonë SHBA-së duke u shtirur se ishte falas, por kishte një çmim për t'u paguar dhe ky çmim quhet kushtëzimi. Liria ka një çmim".

Komentet e Melonit vijnë mes tensioneve midis BE-së dhe administratës Trump.

Ajo bëri thirrje për një strukturë mbrojtëse evropiane më të fortë, të aftë të angazhohet me fuqitë globale në kushte të barabarta.

Para fjalimit të Melonit, aleatët e qeverisë dhe zëvendëskryeministrat Antonio Tajani dhe Matteo Salvini, së bashku me Maurizio Lupi, dolën në skenë për të pohuar forcën e koalicionit të tyre përpara zgjedhjeve të vitit 2027.

Tajani tha se PPE dhe Konservatorët duhet të punojnë së bashku për të mbrojtur identitetin industrial dhe bujqësor të Evropës. Ai shprehu shpresën se qendra e djathtë mund të përmbysë ndalimin e BE-së për makinat joelektrike. /Telegrafi/

Aksionet e bankave evropiane shënuan vitin e tyre më të fortë të regjistruar në vitin 2025, të nxitura nga rritja elastike, marzhet e larta dhe kthimet e kapitalit, shkruan euronews.

Duke parë drejt vitit 2026, fokusi tani po zhvendoset në rritjen e fitimeve, fitimet në efikasitet dhe pagesat e qëndrueshme të aksionarëve.

Aksionet e bankave evropiane kanë shënuar një rritje historike në vitin 2025, duke shënuar një nga vitet më të forta të regjistruara për sektorin dhe duke sinjalizuar një ndryshim vendimtar në ndjenjën e investitorëve pas më shumë se një dekade me performancë të dobët.

Indeksi i Bankave EURO STOXX është rritur me 76% nga fillimi i vitit deri më 12 dhjetor, duke e vendosur atë fort në rrugën e duhur për performancën e tij më të mirë vjetore ndonjëherë, duke tejkaluar edhe rritjen prej 74% të regjistruar në vitin 1997.

Ajo që e bën rritjen veçanërisht të habitshme është gjerësia e tij. Çdo përbërës i indeksit ka shënuar kthime pozitive, ndërsa një grup në rritje i huadhënësve ka arritur fitime treshifrore.

Ndër performuesit më të spikatur janë Société Générale dhe Commerzbank, aksionet e të cilave janë rritur përkatësisht me 139% dhe 136%. Banco Santander e Spanjës është rritur me 110%, ndërsa ABN Amro është rritur me 102%.

Të tjerë me rritje të lartë përfshijnë BBVA (+101%), CaixaBank (+96%), Deutsche Bank (+92%), Bankinter (+86%) dhe Bank of Ireland (+84%).

Pse bankat evropiane u rritën në vitin 2025?

Sektori përfitoi nga ajo që shumë strategë e përshkruajnë si një "pikë e ëmbël" makroekonomike.

Normat e interesit mbetën mjaftueshëm të larta për të mbështetur marzhet, rritja ekonomike rezultoi mjaft e fortë për të mbrojtur cilësinë e aseteve dhe rezervat e kapitalit ishin mjaftueshëm të mjaftueshme për të shpërblyer aksionarët.

Banka Qendrore Evropiane ndaloi ciklin e saj të uljes së normave në qershor 2025, duke e mbajtur normën e depozitave në 2% që atëherë.

Ndërsa ishin shumë poshtë kulmeve të viteve 2023-24, normat e politikës qëndruan lehtësisht mbi normat para pandemisë, duke u lejuar huadhënësve të eurozonës të ruanin marzhet e larta neto të interesit.

Në të njëjtën kohë, rezultatet e rritjes tejkaluan pritjet e kujdesshme të tregut. Gjermania shmangu një recesion të thellë industrial, Evropa Jugore vazhdoi të përfitonte nga turizmi i fortë dhe flukset e investimeve të BE-së, dhe politika fiskale në të gjithë bllokun mbeti paksa mbështetëse.

Edhe frika nga një tronditje më e gjerë ekonomike që rrjedh nga agjenda e rinovuar e tarifave të Donald Trump, nuk u materializua në një mënyrë kuptimplote.

Kushtet e kreditit u mbajtën, humbjet nga kreditë mbetën të përmbajtura dhe besimi në bilancet e bankave u përmirësua. Kthimet e kapitalit u bënë gjithashtu një pjesë qendrore e historisë së kapitalit.

Shumica e bankave evropiane po operojnë shumë mbi kërkesat rregullatore të kapitalit, me raportet CET1 që janë lehtësisht në mesin e adoleshencave. Këto raporte përdoren për të përcaktuar aftësinë e huadhënësve për të mbijetuar një ngjarje sfiduese monetare.

Kërkesat e forta të kapitalit u lejuan ekipeve të menaxhimit të rrisin dividentët, blerjet e aksioneve dhe format e tjera të shpërndarjes së aksionarëve.

Vlerësimet amplifikuan rritjen. Bankat evropiane hynë në vit duke tregtuar me zbritje të mëdha ndaj vlerës kontabël dhe ndaj homologëve globalë, duke reflektuar vite me norma negative, rregullim të rëndë dhe kthime të ulëta.

Së fundmi, flukset globale të portofolit luajtën rolin e tyre. Investitorët ndërkombëtarë u përqendruan në aksione dhe financa me vlerë evropiane, ndërsa një euro më e fortë përmirësoi tërheqjen relative të aseteve të eurozonës për investitorët me bazë në dollarë.

Perspektiva e bankave evropiane për vitin 2026: Çfarë vjen më pas?

Duke parë përpara, analistët e bankave të investimeve mbeten përgjithësisht konstruktivë për huadhënësit evropianë.

Në një shënim të kohëve të fundit mbi sektorin, analisti i Goldman Sachs, Chris Hallam, tha se fokusi i investitorëve ka të ngjarë të largohet nga normat dhe kredia drejt rritjes dhe efikasitetit në vitin 2026.

Goldman pret që dinamikat e rritjes të nxiten nga flukset e vazhdueshme të depozitave, strategjitë e përqendruara në depozita dhe një forcim gradual i rritjes së kredisë.

Analistët e përshkruajnë sfondin operativ si "më të mirë për më gjatë", me kthime të qëndrueshme në nivele të mesme gjatë periudhës afatmesme.

Sektori, argumenton Goldman, mbetet i kapitalizuar mirë dhe shumë gjenerues i kapitalit, duke mbështetur shpërndarjen e vazhdueshme të kapitalit përmes rritjes organike, M&A-ve selektive dhe shpërndarjeve të aksionarëve.

Ndërkohë, vlerësimet duken ende të pakërkuara.

Goldman parashikon rritje dyshifrore të fitimeve për aksion (EPS) për sektorin, pavarësisht shumëfishave njëshifrorë të çmimit ndaj fitimeve. Me fjalë të tjera, bankat po fitojnë para, por vlerësimet e tyre nuk po ecin me ritmin.

Aksionet e bankave evropiane me bindjen më të lartë të Goldman për nga rritja e mundshme përfshijnë UBS Group (34%), UniCredit (29%), Banco BPM (29%), Julius Baer (25%), Alpha Bank (21%) dhe KBC Group (21%). Kjo sugjeron që, edhe pas një viti të suksesshëm 2025, rritja e sektorit mund të mos jetë ende e plotë.

Pas një viti historik 2025, bankat evropiane hyjnë në vitin 2026 jo më si një tregti me rimëkëmbje të thellë të vlerës, por si një sektor që gjykohet gjithnjë e më shumë nga ekzekutimi i rritjes, fitimet në efikasitet dhe disiplina e kapitalit. /Telegrafi/

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky mbërriti në kryeqytetin gjerman të Berlinit pasditen e 14 dhjetorit.

"Unë jam tashmë në Gjermani”, tha Zelensky me tw arritur nw ekonominw mw tw fuqishme tw Evropws, transmeton Telegrafi.

“Agjenda e sotme përfshin një takim me ekipin negociator amerikan. Ne po përqendrohemi në mënyrën se si të garantojmë me besueshmëri sigurinë e Ukrainës, në mënyrë që përvoja e Memorandumit të Budapestit dhe pushtimi i Rusisë të mos përsëritet kurrë. Ne mbështetemi në bisedime konstruktive", shtoi presidenti ukrainas.

Zelensky njoftoi më parë se do të zhvillojë takime me përfaqësues të presidentit të SHBA-së, Donald Trump për të diskutuar përfundimin e luftës.

Ndryshe luftimet e ashpra janw duke vazhduar nw Ukrainw, ku nga tw dyja palwt raportohet pwr tw vrarw nw vijwn e frontit. /Telegrafi/

Nga: George Monbiot / The Guardian
Përkthimi: Telegrafi.com

E di si duket “zhdukja e qytetërimit”: e kam parë grafikun. Komisioni Evropian e publikoi në mars. Është një grafik i normës totale të fertilitetit: numri mesatar i fëmijëve të lindur për grua. Pas një rritjeje të vogël gjatë 20 vjetëve të fundit, norma e BE-së duket se po bie sërish, dhe tani qëndron në 1.38. Norma e Mbretërisë së Bashkuar është 1.44. Norma e zëvendësimit të popullsisë është 2.1. Ju mund ta shihni ose jo këtë si një katastrofë, por matematikës nuk i intereson çfarë mendoni ju. Ne po rrëshqasim, sikur nga një forcë gravitacionale drejt përplasjes.

“Zhdukja e qytetërimit” është termi të cilën administrata Trump e përdori në strategjinë e saj të re të sigurisë kombëtare, të publikuar javën e kaluar. Ajo pretendoi se imigracioni, ndër faktorë të tjerë, do të çojë në shkatërrimin e qytetërimit evropian. Në realitet, pa imigracion nuk do të ketë Evropë, nuk do të ketë qytetërim dhe askush nuk do të mbetet për të debatuar mbi të.

Sigurisht, po flasim për gjëra të ndryshme. Administrata Trump duket se e sheh “qytetërimin” si pronë të bardhë dhe perëndimore, të kërcënuar nga njerëzit me ngjyrë - pavarësisht nëse kanë lindur këtu apo kanë ardhur kohët e fundit. Këtë javë, Donald Trumpi pretendoi se, me përjashtim të Polonisë dhe Hungarisë, kombet evropiane “nuk do të jenë më të shëndetshme si vende” si rezultat i imigracionit. Epo, Polonia ka një normë totale të fertilitetit prej 1.2, që do të thotë një rrëshqitje e shpejtë drejt mosfunksionimit nëse nuk lejon më shumë imigracion. “Qytetërimi”, siç ka qenë shpesh gjatë dy shekujve të fundit, në rastin e Trumpit është koncept racist dhe i supremacisë së bardhë. Zhdukja së cilës qeveria Trump duket se frikësohet, është ajo e kulturës “së bardhë”.

Një gjë e tillë nuk ekziston dhe nuk ka ekzistuar kurrë. Gjuha jonë, shkenca, matematika, muzika, kuzhina, letërsia, arti dhe - falë trashëgimisë së grabitjes koloniale dhe postkoloniale - shumëçka nga pasuria jonë, kanë origjinën diku tjetër. Kuzhina italiane mund të jetë e paimagjinueshme pa domate, por, meqë e kanë origjinë nga Amerika e Jugut, ato nuk u përdorën gjerësisht deri në shekullin XIX. Balti mund të ketë shumë pretendime të quhet pjata kombëtare e Mbretërisë së Bashkuar sesa peshku me patate të skuqura (një import portugez), pasi e ka origjinë këtu. Mishi i pjekur i Anglisë së Vjetër, nga një kafshë e zbutur në Lindjen e Mesme, konsumohej nga elita: pjesa tjetër e popullit siguronte shumicën e proteinës nga thjerrëzat (kaçamaku me bizele, pudingu me bizele, supa me bizele). Kjo ndryshoi vetëm kur u gjetën mënyrat për të konservuar dhe transportuar mishin nga kafshë të rritura në koloni. Konsumi i përhapur i mishit të viçit në Britani kërkonte zhdukjen civilizuese të popujve indigjenë në Amerikë, Australi dhe Zelandën e Re, dhe zhdukjen e ekosistemeve të tyre.

Disa sundimtarë dikur e kuptonin fuqinë e pluralizmit. Mbreti Stefan I i Hungarisë, i cili sundoi nga viti 1001 deri më 1038, vërejti se kulturat dhe njohuritë e të huajve pasuronin mbretërinë, ndërsa “një vend i unifikuar në gjuhë dhe zakone është i brishtë dhe i dobët”. Një mijë vjet më vonë, Trumpi duket se e ka harruar këtë të vërtetë të qartë.

Ajo për të cilën po flas unë, për dallim, është zhdukja reale: zhdukja e drejtpërdrejtë e shoqërisë. Sapo norma e fertilitetit bie nën 2.1, ajo vazhdon të bjerë dhe rrëshqitja drejt zeros duket e pashmangshme. Kjo nuk do të thotë se jam bërë “pronatalist” (që dëshiron rritje të lindshmërisë). Nuk jam as pronatalist, as antinatalist, pasi të dyja pozicionet janë njësoj të kota. Siç vëren David Runciman në përmbledhjen e tij të shkëlqyer në London Review of Books, kostoja e mundësisë për të pasur fëmijë rritet me mirëqenien, duke çuar pashmangshëm në rënie të normave të lindjes. Në disa pjesë të botës, ky proces filloi në shekujt XVI dhe XVII. Duket se asnjë kufizim apo nxitje nga qeveria nuk mund të ndryshojë në mënyrë të ndjeshme këtë trajektore.

Për vite me radhë kam debatuar me njerëzit të cilët duan të ulin popullsinë për arsye mjedisore. Kam theksuar se norma e rritjes sot është përcaktuar përpara se shumica prej nesh kanë lindur: siç shpjegon një raport i OKB-së, “Rritja e konsiderueshme e popullsisë vazhdon sot për shkak të numrit të madh të lindjeve në vitet 1950-‘60, që kanë sjellë baza më të mëdha popullsie me miliona të rinj që arrijnë moshën riprodhuese në brezat pasues”. Me fjalë të tjera, ata që janë të fiksuar pas numrit të madh të njerëzve, po luftojnë kundër një funksioni matematikor. Popullsia globale (dhe, në Mbretërinë e Bashkuar, kombëtare) do të vazhdojë të rritet për një kohë, përpara se të bjerë në mënyrë dramatike, kryesisht si çështje e momentit demografik.

E vetmja gjë që këta të fiksuar do të mund të bënin për të ndryshuar pikën e kulmit më shumë se për disa vite, do të ishte një vrasje masive në shkallë të paprecedentë: therja e qindra miliona njerëzve. Kjo sepse problem nuk janë normat e larta të lindjes (norma globale ka qenë në rënie që nga viti i lindjes sime, më 1963), por rritja e mbijetesës së fëmijëve dhe jetëgjatësia goxha e shtuar. Për ironi, personi që mund të ketë shkaktuar shpopullimin më të madh është Elon Musku, i vetëshpallur si pronatalist, i cili me çmontimin e USAID-it mund të shkaktojë, sipas një vlerësimi në The Lancet, 14 milionë vdekje. Ai dëshiron të shohë më shumë fëmijë të lindur, por duket se pak i intereson nëse ata mbijetojnë.

Përndryshe, nëse mbështetësit e “kontrollit të popullsisë” kanë ndonjë ndikim të rëndësishëm, ai - për shkak të përfshirjes së vonesave të gjata dhe të ndërlikuara - do të përshpejtojë rënien në anën tjetër të kurbës. Njerëzit ia kanë kushtuar jetën kësaj marrëzie.

Pse kapen pas kësaj ideje shumë kohë pasi provat janë zhdukur? Pjesërisht, besoj unë, sepse rritja e popullsisë është një kokë turku jashtëzakonisht e përshtatshme dhe një shpërqendrim nga ndikimet e konsumit: njerëzit e pasur në Veriun Global mund të fajësojnë njerëzit shumë më të varfër me ngjyrë të zezë dhe kafe në Jugun Global, për krizat mjedisore që ata vetë i kanë shkaktuar. Kalimi në një dietë me bazë bimore ose nga lëndët djegëse fosile te burimet e rinovueshme, në kontrast me ndryshimin e madhësisë së popullsisë njerëzore, janë gjëra që mund t’i bëjmë menjëherë në mënyrë njerëzore dhe efektive. Por, fajësimi i njerëzve të tjerë nuk kërkon asnjë ndryshim dhe asnjë përballje me pushtetin.

Pa imigracion, brenda disa brezash nuk do të ketë Evropë dhe as Mbretëri të Bashkuar. Obsesionet e sotme raciste do të duken të pakuptueshme për pasardhësit tanë të moshuar, të dëshpëruar për të pasur të rinj që të kujdesen për ta dhe të mbajnë vendet e tyre në funksion. Shumë shpejt, ne do të jemi duke luftuar për të tërhequr njerëz nga jashtë. Por, siç vëren Runciman, “Së shpejti nuk do të ketë mjaft imigrantë për të gjithë”.

Ndoshta kjo është arsyeja pse, në romanin e ri të Ian McEwanit, gjithmonë largpamës, Çfarë mund të dimë [What We Can Know] - i vendosur 100 vjet më vonë - fuqia globale dominuese është Nigeria, një nga të paktat vende që ende sot ka një normë fertiliteti dukshëm mbi nivelin e zëvendësimit, megjithëse edhe ajo po bie me shpejtësi.

Strategjia e sigurisë së Trumpit, si gjithë politika e ekstremit të djathtë, është njëkohësisht e pakuptimtë dhe ogurzezë. Por, mbi të gjitha, është e gabuar. /Telegrafi/

BERLIN, 11 dhjetor /ATSH-DPA/ – Presidenti amerikan Donald Trump, dhe udhëheqësit evropianë duan të njëjtën gjë për Ukrainën … një armëpushim “të drejtë dhe të qëndrueshëm”, këmbënguli kryeministri britanik Keir Starmer, ndërsa përpjekjet për paqe rreth një plani të udhëhequr nga SHBA-të për t’i dhënë fund luftës me Rusinë vazhdojnë.

Starmer tha se kishte “një numër çështjesh që ende duhen zgjidhur”, por hodhi poshtë sugjerimet se optimizmi i tij ishte zbehur.

I pyetur gjatë një vizite në Norfolk nëse kishte një shans për të bërë përparim në fundjavë, apo nëse shpresat e tij ishin “shuar”, ai tha: “Jo, ne duhet të bëjmë përparim”.

“Ajo që dëshiron presidenti Trump, ajo që dëshiron Ukraina, ajo që duan evropianët është e njëjta gjë, që është një paqe e drejtë dhe e qëndrueshme në Ukrainë pas agresionit gati katërvjeçar nga Putini dhe Rusia”, theksoi ai.

“Ata kanë paguar një çmim shumë të lartë. Nëse do të ketë një armëpushim dhe shpresoj se do të ketë, ukrainasit e duan këtë mbi të gjitha, ai duhet të jetë i drejtë dhe duhet të jetë i qëndrueshëm”, theksoi Starmer.   /os/

The post BM – Starmer: Trump dhe Evropa duan të njëjtën gjë për Ukrainën appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Një dhurues sperme, i cili pa vetëdije mbante një mutacion gjenetik që rrit ndjeshëm rrezikun e kancerit, ka lindur të paktën 197 fëmijë në të gjithë Evropën, sipas një hetimi të madh.

Disa fëmijë kanë vdekur tashmë dhe vetëm një pakicë që trashëgon mutacionin do t'i shpëtojë kancerit gjatë jetës së tyre.

Sperma nuk u shit në klinikat e Mbretërisë së Bashkuar, por BBC mund të konfirmojë se një numër "shumë i vogël" familjesh britanike, të cilat janë informuar, përdorën spermën e dhuruesit gjatë trajtimit të fertilitetit në Danimarkë.

Banka Evropiane e Spermës në Danimarkë, e cila shiti spermën, tha se familjet e prekura kishin "ngushëllimet e tyre më të thella" dhe pranoi se sperma u përdor për të bërë shumë foshnje në disa vende.

Hetimi është kryer nga 14 transmetues publikë, përfshirë BBC-në, si pjesë e Rrjetit të Gazetarisë Investigative të Unionit Evropian të Transmetimeve.

Sperma erdhi nga një burrë anonim i cili u pagua për të dhuruar si student, duke filluar nga viti 2005. Sperma e tij u përdor më pas nga gratë për rreth 17 vjet.

Ai është i shëndetshëm dhe kaloi kontrollet e kontrollit të dhuruesit. Megjithatë, ADN-ja në disa nga qelizat e tij pësoi mutacion para se të lindte.

Ajo dëmtoi gjenin TP53 - i cili ka rolin vendimtar në parandalimin e shndërrimit të qelizave të trupit në kancerogjene.

Pjesa më e madhe e trupit të donatorit nuk përmban formën e rrezikshme të TP53, por deri në 20% e spermës së tij e përmban.

Megjithatë, çdo fëmijë i lindur nga spermatozoidet e prekura do të ketë mutacionin në çdo qelizë të trupit të tyre.

Kjo njihet si sindroma Li Fraumeni dhe vjen me një shans deri në 90% për të zhvilluar kancer, veçanërisht gjatë fëmijërisë, si dhe kancerin e gjirit më vonë në jetë.

"Është një diagnozë e tmerrshme", tha për BBC-në Profesoreshë Clare Turnbull, një gjenetiste e kancerit në Institutin e Kërkimeve të Kancerit në Londër.

"Është një diagnozë shumë sfiduese për t'u vendosur në një familje, ekziston një barrë e përjetshme e të jetuarit me atë rrezik, është qartësisht shkatërruese", shtoi ajo.

Skanimet MRI të trupit dhe të trurit janë të nevojshme çdo vit, si dhe ultratingujt e barkut, për të provuar të dallojnë tumoret. Gratë shpesh zgjedhin të heqin gjinjtë e tyre për të ulur rrezikun e kancerit.

Banka Evropiane e Spermës tha se "vetë donatori dhe anëtarët e familjes së tij nuk janë të sëmurë" dhe një mutacion i tillë "nuk zbulohet në mënyrë parandaluese nga shqyrtimi gjenetik".

Ata thanë se "e bllokuan menjëherë" donatorin sapo u zbulua problemi me spermën e tij.

Mjekët që po shihnin fëmijë me kancer të lidhur me dhurimin e spermës ngritën shqetësime në Shoqatën Evropiane të Gjenetikës Njerëzore këtë vit.

Ata raportuan se kishin gjetur 23 me variantin nga 67 fëmijë të njohur në atë kohë. Dhjetë ishin diagnostikuar tashmë me kancer.

Përmes kërkesave për Lirinë e Informacionit dhe intervistave me mjekët dhe pacientët, ne mund të zbulojmë se shumë më tepër fëmijë i kanë lindur donatorit.

Shifra është të paktën 197 fëmijë, por ky mund të mos jetë numri përfundimtar pasi të dhënat nuk janë marrë nga të gjitha vendet.

Gjithashtu nuk dihet se sa prej këtyre fëmijëve e kanë trashëguar variantin e rrezikshëm.

Dr. Edwige Kasper, një gjenetiste e kancerit në Spitalin Universitar të Rouen, në Francë, e cila paraqiti të dhënat fillestare, i tha hetimit: "Kemi shumë fëmijë që kanë zhvilluar tashmë një kancer. Kemi disa fëmijë që kanë zhvilluar tashmë dy kancere të ndryshme dhe disa prej tyre kanë vdekur tashmë në një moshë shumë të re".

Céline, jo emri i saj i vërtetë, është një nënë beqare në Francë, fëmija i së cilës u ngjiz me spermën e donatorit 14 vjet më parë dhe ka mutacionin.

Ajo mori një telefonatë nga klinika e fertilitetit që përdori në Belgjikë, duke e nxitur të bënte kontrollin e vajzës së saj.

Ajo thotë se nuk ka "absolutisht asnjë ndjenjë të keqe" ndaj donatorit, por thotë se ishte e papranueshme që asaj iu dha spermë që "nuk ishte e pastër, që nuk ishte e sigurt, që mbartte një rrezik".

Dhe ajo e di që kanceri do t'i kanoset për pjesën tjetër të jetës së tyre.

"Nuk e dimë kur, nuk e dimë se cila dhe nuk e dimë sa", thotë ajo.

"E kuptoj që ka një shans të lartë që do të ndodhë dhe kur të ndodhë, do të luftojmë dhe nëse... Ka disa, do të luftojmë disa herë", shtoi ajo.

Sperma e donatorit u përdor nga 67 klinika fertiliteti në 14 vende. Sperma nuk u shit në klinikat e Mbretërisë së Bashkuar.

Megjithatë, si rezultat i këtij hetimi, autoritetet në Danimarkë njoftuan Autoritetin e Fertilizimit Njerëzor dhe Embriologjisë (HFEA) të Mbretërisë së Bashkuar të hënën se gratë britanike kishin udhëtuar në vend për të marrë trajtim fertiliteti duke përdorur spermën e donatorit. Këto gra janë informuar.

Peter Thompson, drejtori ekzekutiv i HFEA-s, tha se një "numër shumë i vogël" grash ishin prekur, dhe "klinika daneze në të cilën u trajtuan u ka treguar për donatorin".

Nuk e dihet nëse ndonjë grua britanike ka marrë trajtim në vende të tjera ku është shpërndarë sperma e donatorit.

Prindërve të shqetësuar u këshillohet të kontaktojnë klinikën që kanë përdorur dhe autoritetin e fertilitetit në atë vend.

BBC po zgjedh të mos e publikojë numrin e identifikimit të donatorit sepse ai e ka dhuruar me mirëbesim dhe rastet e njohura në Mbretërinë e Bashkuar janë kontaktuar.

Nuk ka ligj se sa herë mund të përdoret sperma e një donatori në të gjithë botën. Megjithatë, vendet individuale vendosin kufijtë e tyre. Banka Evropiane e Spermës pranoi se këto kufizime "fatkeqësisht" ishin shkelur në disa vende dhe ishte "në dialog me autoritetet në Danimarkë dhe Belgjikë".

Në Belgjikë, një dhurues i vetëm sperme supozohet të përdoret vetëm nga gjashtë familje. Në vend të kësaj, 38 gra të ndryshme i prodhuan 53 fëmijë donatorit.

Limiti në Mbretërinë e Bashkuar është 10 familje për dhurues.

Profesori Allan Pacey, i cili dikur drejtonte Bankën e Spermës Sheffield dhe tani është zëvendëspresident i Fakultetit të Biologjisë, Mjekësisë dhe Shëndetit në Universitetin e Mançesterit, tha se vendet ishin bërë të varura nga bankat e mëdha ndërkombëtare të spermës dhe gjysma e spermës së Mbretërisë së Bashkuar tani importohej.

Ai i tha BBC-së: "Ne duhet të importojmë nga bankat e mëdha ndërkombëtare të spermës të cilat po e shesin atë edhe në vende të tjera, sepse kështu fitojnë paratë e tyre, dhe aty fillon problemi, sepse nuk ka ligj ndërkombëtar se sa shpesh mund të përdoret sperma".

Ai tha se rasti ishte "i tmerrshëm" për të gjithë të përfshirët, por do të ishte e pamundur të bëhej sperma plotësisht e sigurt.

"Nuk mund të bësh kontroll për gjithçka, ne pranojmë vetëm 1% ose 2% të të gjithë burrave që aplikojnë për t'u bërë dhurues sperme në marrëveshjen aktuale të kontrollit, kështu që nëse e bëjmë edhe më të rreptë, nuk do të kemi asnjë dhurues sperme - aty qëndron ekuilibri", shtoi ai.

Ky rast, së bashku me atë të një burri të cilit iu urdhërua të ndalonte pasi lindi 550 fëmijë përmes dhurimit të spermës, ka ngritur përsëri pyetje nëse duhet të ketë kufizime më të ashpra.

Shoqata Evropiane e Riprodhimit Njerëzor dhe Embriologjisë kohët e fundit ka sugjeruar një limit prej 50 familjesh për dhurues.

Megjithatë, ajo tha se kjo nuk do të zvogëlonte rrezikun e trashëgimit të sëmundjeve të rralla gjenetike.

Përkundrazi, do të ishte më mirë për mirëqenien e fëmijëve që zbulojnë se janë një nga qindra gjysmë-vëllezër.

"Duhet bërë më shumë për të zvogëluar numrin e familjeve që lindin globalisht nga të njëjtët dhurues", tha Sarah Norcross, drejtoresha e Progress Educational Trust, një organizatë bamirësie e pavarur për njerëzit e prekur nga infertiliteti dhe gjendjet gjenetike.

"Nuk i kuptojmë plotësisht se cilat do të jenë implikimet sociale dhe psikologjike të të pasurit të këtyre qindra gjysmëvëllezërve. Mund të jetë potencialisht traumatike", tha ajo për BBC News.

Banka Evropiane e Spermës tha: "Është e rëndësishme, veçanërisht në dritën e këtij rasti, të kujtojmë se mijëra gra dhe çifte nuk kanë mundësinë të kenë një fëmijë pa ndihmën e spermës së donatorit.

"Në përgjithësi është më e sigurt të kesh një fëmijë me ndihmën e spermës së donatorit nëse donatorët e spermës kontrollohen sipas udhëzimeve mjekësore", shtuan ata.

Sarah Norcross tha se këto raste ishin "thjesht të rralla" kur merret parasysh numri i fëmijëve të lindur nga një donator sperme.

Të gjithë ekspertët me të cilët folëm thanë se përdorimi i një klinike të licencuar do të thoshte që spermatozoidet do të kontrolloheshin për më shumë sëmundje sesa shumica e baballarëve të ardhshëm.

Profesor Pacey tha se do të pyeste "a është ky një donator në Mbretërinë e Bashkuar apo është ky një donator nga ndonjë vend tjetër?"

"Nëse është një donator nga ndonjë vend tjetër, mendoj se është legjitime të bësh pyetje nëse ai donator është përdorur më parë? Apo sa herë do të përdoret ky donator", shtoi ai. /Telegrafi/

Donald Trump ka thënë se udhëheqësit evropianë janë “të dobët” në një sulm të jashtëzakonshëm ndaj disa prej aleatëve më të ngushtë të Uashingtonit.

Presidenti amerikan i tha POLITICO-s në një intervistë se vendet evropiane “në rënie” nuk kishin arritur të kontrollonin migracionin ose të ndërmerrnin veprime për t'i dhënë fund luftës në Ukrainë, duke vënë në pikëpyetje aleancat e vjetra të Amerikës.

Ai theksoi se dallimet ideologjike tani kërcënonin të prishnin lidhjet e ngushta të Uashingtonit me vendet evropiane, shkruan The Telegraph.

I pyetur nëse udhëheqësit e huaj që shihen si të dobët mund të jenë ende aleatë, Trump tha: “Varet”.

Ai nisi një sulm të ri kundër Sadiq Khan, duke e quajtur kryetarin e Bashkisë së Londrës një “katastrofë” i cili “zgjidhet sepse kaq shumë njerëz kanë ardhur”.

Trump u pyet nëse mesazhi i tij ishte një "mesazh dashurie të ashpër" për partnerët evropianë, apo nëse i sheh ata “si të dobët”.

“Mendoj se janë të dobët”, u kundërpërgjigj ai. “Por gjithashtu mendoj se ata duan të jenë kaq politikisht korrektë. Mendoj se nuk dinë çfarë të bëjnë”.

Trump gjithashtu e kritikoi Parisin gjatë një fjalimi mbi migracionin në Evropë dhe e përqeshi Suedinë si një "vend mjaft të pasigurt".

"Nëse e shikoni Parisin, është një vend shumë i ndryshëm", tha ai, duke shtuar: "Nëse e shikoni Londrën, keni një kryetar bashkie me emrin Khan. Ai është një kryetar bashkie i tmerrshëm. Ai është një kryetar bashkie i paaftë, por është një kryetar bashkie i tmerrshëm,...”.

"Mendoj se ka bërë një punë të tmerrshme. Londra është një vend tjetër. E dua Londrën... Dhe urrej ta shoh të ndodhë".

Ai shtoi se nuk do ta merrte në konsideratë përfshirjen e tij në zgjedhjet evropiane, por do të mbështeste kandidatët - edhe nëse kjo rrezikon të shkaktojë reagime të ashpra.

"... Kam mbështetur njerëz, por kam mbështetur njerëz që shumë evropianë nuk i pëlqejnë. Kam mbështetur Viktor Orbán [të Hungarisë]".

Komentet e tij pasuan kritikat ndaj Evropës në strategjinë e re të sigurisë kombëtare të SHBA-së të publikuar javën e kaluar.

Ajo e cilësoi Evropën si të “mbirregulluar” dhe tha se po përballet me "fshirje qytetërimi", një narrativë që përputhej me partitë e ekstremit të djathtë.

Në anën tjetër, shefja e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, tha se dokumenti i Shtëpisë së Bardhë dukej të ishte një "provokim", ndërsa përsëriti se SHBA-të mbeteshin aleati më i ngushtë i Evropës.

Intervista vjen disa ditë pasi djali i Trump tha se babai i tij mund të "largohet" nga procesi i paqes në Ukrainë në një intervistë që shkaktoi alarm në Evropë.

Donald Trump Jr i tha Sky News se presidenti mund të largohet krejtësisht nga bisedimet sepse çështja ishte më pak e rëndësishme për amerikanët sesa "lufta" e babait të tij kundër karteleve të drogës. /Telegrafi/

Ndërsa tensionet midis fuqive botërore thellohen, udhëheqësit evropianë dhe opinioni janë gjithnjë e më të interesuar për sisteme ushtarake të reja dhe me teknologji të lartë - duke përfshirë nëndetëset me energji bërthamore, shkruan euronews.

Një nëndetëse bërthamore është një teknologji e ndjeshme që aktualisht përdoret vetëm nga gjashtë vende: Franca, Mbretëria e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara, Rusia, Kina dhe India, transmeton Telegrafi.

Por kohët e fundit ato kanë tërhequr më shumë vëmendje. Javën e kaluar, forcat ushtarake franceze hapën zjarr ndaj dronëve të paidentifikuar që fluturuan mbi një strukturë nëndetësesh bërthamore në Bretanjë.

Dhe në nëntor, qeveria amerikane tha se do të mbështeste Korenë e Jugut në ndërtimin e nëndetëseve bërthamore për t'iu kundërvënë Koresë së Veriut - një ndryshim i rëndësishëm në politikë, duke pasur parasysh se Uashingtoni shmangu përhapjen e teknologjisë së shtytjes bërthamore detare për dekada.

SHBA-të kanë kufizuar prej kohësh transferimin e teknologjisë së shtytjes bërthamore në Mbretërinë e Bashkuar, të cilës i kanë ofruar ndihmë që nga viti 1958. Ajo u hap për Australinë në vitin 2021.

Muajin e kaluar, Rusia gjithashtu vendosi një klasë të re nëndetësesh bërthamore të quajtur Khabarovsk.

Çfarë janë nëndetëset bërthamore?

Termi nëndetëse bërthamore mund t'i referohet ose një nëndetëseje që fuqizohet nga një reaktor bërthamor ose një nëndetëseje që mbart koka bërthamore, pavarësisht se si fuqizohet.

Ky kuptim i dyfishtë shpesh përdoret lirshëm dhe mund të çojë në konfuzion.

Nëndetëset me energji bërthamore përdorin nxehtësinë nga një reaktor në bord për të gjeneruar avull dhe për të rrotulluar turbinat e tyre, duke u dhënë atyre një qëndrueshmëri të jashtëzakonshme.

Ato mund të qëndrojnë nën ujë për muaj të tërë dhe duhet të dalin në sipërfaqe vetëm për furnizim me ushqim dhe ujë për ekuipazhet e tyre, gjë që i bën ato shumë më të vështira për t'u zbuluar.

"Të kesh këtë sasi të madhe energjie për një kohë të gjatë është çelësi që ato të jenë të rëndësishme për vendet që kanë nëndetëse me energji bërthamore", tha për Euronews, Hans Liwång, profesor në shkencën e sistemeve për mbrojtje dhe siguri në Universitetin suedez të Mbrojtjes.

Përkundrazi, një nëndetëse e armatosur me armë bërthamore nuk ka pse të jetë me energji bërthamore.

Mund të jetë një anije konvencionale me naftë-elektrike që mbart raketa bërthamore. Një platformë e armatosur me armë bërthamore mund të jetë gjithashtu me energji bërthamore, siç është rasti me nëndetëset e klasit Le Triomphant të Francës.

Liwång tha gjithashtu se "duhet të supozojmë se [Khabarovsk i Rusisë] mund të mbajë armë bërthamore".

A ka nevojë Evropa për më shumë nëndetëse me energji bërthamore mes agresionit rus?

Ndërsa nëndetëset me energji bërthamore mund të jenë të fuqishme në misione të fshehta dhe mbikëqyrje, ato mund të mos jenë të përshtatshme për llojet e konflikteve me të cilat po përballet Evropa sot, sipas Liwång.

Kur merret në konsideratë lufta në Ukrainë, për shembull, fushëbetejat më kritike për Evropën dhe aleatët e NATO-s janë toka dhe deti, të cilat zakonisht janë "më të cekëta dhe më afër bregut", tha Liwång.

Kjo do të thotë që zhvillimi i një "nëndetëseje me energji bërthamore nuk është aktiviteti kryesor detar", shtoi ai.

Ai tha se ujërat e cekëta dhe gjeografia e kufizuar në rajonin e Baltikut e bëjnë të vështirë që anije të tilla të operojnë pa u zbuluar. Ndërkohë, misionet në Mesdheun e thellë zakonisht nuk kërkojnë madhësinë, qëndrueshmërinë ose kompleksitetin e një nëndetëseje me energji bërthamore.

Nëndetëset me energji elektrike me naftë kanë tendencë të jenë më të vogla dhe më të lira për t'u mirëmbajtur. Liwång beson se Evropa është mirë pa pasur nevojë të investojë për të vendosur më shumë prej tyre.

“Për shumicën e vendeve evropiane, është shumë më e rëndësishme të kenë disa nëndetëse konvencionale sesa të kenë specifikimet specifike që kanë këto nëndetëse”, tha ai.

Nëndetëset me energji bërthamore vijnë gjithashtu me sfida praktike. Reaktorët e tyre zënë shumë hapësirë brenda anijes dhe furnizimi me karburant i tyre mund të zgjasë deri në një vit, pasi ato duhet të çmontohen për të zëvendësuar burimin e vjetër të karburantit me atë të ri.

Megjithatë, ai beson se këto nëndetëse kanë një vend në pamjen më të gjerë të mbrojtjes së Evropës - veçanërisht kur bëhet fjalë për operacione larg në Atlantik - duke pasur parasysh taktikat e luftës hibride të Rusisë që paraqesin më shumë kërcënime për territoret evropiane si Grenlanda dhe Islanda.

“Unë shoh një nevojë për t'u siguruar që vendet evropiane mund të marrin një rol në mbrojtjen e Atlantikut”, tha Liwång.

“Nëndetëset me energji bërthamore mund të jenë midis tyre, por ka nevojë edhe për gjëra të tjera” siç janë nëndetëset konvencionale dhe anijet sipërfaqësore, shtoi ai.

Ndërsa Liwång nuk i sheh nëndetëset bërthamore si një përparësi urgjente për Evropën, ai tha se zhvillimet e fundit në të gjithë botën mund të kenë efekte anësore për mjedisin e sigurisë së Evropës.

“Nëndetësja me energji bërthamore është më shumë një rast i projektimit të fuqisë mbi globin”, tha ai.

“Pra, vende si Rusia kanë atë lloj vizioni dhe sigurisht që kjo ndikon në qëndrimin e tyre ndaj SHBA-së. Dhe sigurisht, qëndrimi i Rusisë ndaj SHBA-së ndikon në mënyrën se si vepron SHBA-ja në Evropë”, shtoi ai. /Telegrafi/