TIRANË, 18 dhjetor /ATSH/ Kryeministri Edi Rama publikoi sot në rrjetet sociale pamje nga ndërhyrjet e forcave të Inspektoratit Kombëtar të Mbrojtjes së Territorit (IKMT) për prishjen e godinave të ndërtuara në mënyrë të paligjshme.
“Vijojmë punën”, shkruan Rama, duke theksuar vendosmërinë e institucioneve për të vijuar aksionin në të gjithë vendin.
Në të gjithë territorin e vendit po vijon puna për lirimin e hapësirave publike nga ndërtimet e paligjshme, në kuadër të një nisme që i paraprin zbatimit të programit “Rilindja Urbane 2.0”. Nisma ka marrë udhë që prej muajit korrik dhe është konceptuar si një ndërhyrje e përhershme dhe mbetet prioritet si për pushtetin vendor, ashtu edhe për atë qendror.
Qeveria shqiptare gjithashtu ka ashpërsuar masat për forcimin e kontrollit mbi territorin, mbrojtjen e hapësirave publike, zbatimin cilësor të lejeve të ndërtimit dhe ndëshkimin e ndërtuesve që shkelin ligjin, me qëllim garantimin e një zhvillimi urban të rregullt dhe në funksion të interesit publik.
Një rol të rëndësishëm në këtë proces kanë pasur edhe denoncimet e qytetarëve, të cilat realizohen përmes portalit të posaçëm “Hapësira ime publike”.
Sipas të dhënave zyrtare, deri tani janë raportuar 16 958 raste, nga të cilat 13 064 janë zgjidhur, ndërsa 3 894 raste janë ende në proces shqyrtimi.
Vila qeveritare “Nr. 5”, njohur edhe si “Villa Number Red” (shkurt “No. Red”), u rindërtua përmes një serie procedurash të mbyllura, kontratash konfidenciale dhe vendimmarrjesh të paqarta për publikun.
Me rreth 6 milionë euro fonde publike të shpenzuara për projektim, zbatim dhe mbikëqyrje, rindërtimi i saj u zhvillua pa një garë të hapur dhe pa transparencë mbi autorësinë reale arkitekturore dhe artistike.
Të dhënat e analizuara nga Citizens.al tregojnë se të gjitha kontratat u dhanë përmes negocimit pa shpallje paraprake, ndërsa ofertat fituese ishin thuajse në kufirin maksimal të fondeve limit.
Ky kombinim – procedura të mbyllura, afate të nxituara dhe mungesë dokumentimi – ngre dyshime serioze për favorizime dhe abuzime me paratë publike.
Sinjalizimi i Citizens.al për këto çështje ka bërë që Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) të shprehet pozitivisht për përfshirjen e saj në planin auditues të vitit 2026.
Projektuesi: “Atelier 4”, kontratë me 98.5% e fondit limit
Rezidencat shtetërore menaxhohen nga Drejtoria e Shërbimeve Qeveritare (DSHQ).
Për projektimin e rindërtimit të vilës “No. Red”, DSHQ zgjodhi dhe lidhi kontratë me studion “Atelier 4”, përmes negocimit pa shpallje paraprake.
Kontrata u nënshkrua më 17 nëntor 2022, me një vlerë 3.9 milionë lekë – 98.5% e fondit limit prej 3,952,500 lekësh.
Studio, (e drejtuar kryesisht nga Alban Efthimi), kishte vetëm 45 ditë kohë për dorëzimin e projektit.
Zbatuesi: “Ad-Star”, kontratë sa 99% e fondit limit
Katër muaj pas nënshkrimit të kontratës për projektimin, më 15 mars 2023, DSHQ zhvilloi procedurën e zbatimit të punimeve, duke vepruar sërish me negocim të mbyllur.
Çfarë është negocimi pa shpallje paraprake? Procedura me nivelin më të ulët të transparencës. (Kliko mbi tekst)
Kjo procedurë lejon lidhjen e kontratave pa garë dhe pa thirrje paraprake. Kompanitë ftohen direkt nga kontraktori. Ajo lejohet në raste të veçanta, përfshirë urgjencat e paparashikueshme dhe të pashkaktuar nga autoriteti kontraktor. Ligji kërkon që përdorimi i kësaj procedure të shoqërohet me një arsyetim të dokumentuar, që duhet të jetë i verifikueshëm.
Kompania “Ad-Star”, (sipërmarrje e Alfred Çomës), u shpall fituese më 3 prill dhe u kontraktua 15 ditë më vonë. Ajo ofroi 494.7 milionë lekë, që përbënte 99% të fondit limit prej 499,696,978 lekësh.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
Afati i punimeve u caktua vetëm 6 muaj. Por vila u hap dy vite më pas në qershor 2025. Një pritje me ftesa private u organizua nga Kryeministri në kuadër të festivalit të arkitekturës “Bread & Heart”.
DSHQ nuk dha informacion se kur përfunduan punimet apo se kur e mori ndërtesën në dorëzim.
Mbikëqyrja e punimeve: “Dricons”, kontratë me 95% të fondit
Në të njëjtën datë me tenderin e ndërtimit, pra 15 mars 2023, u zhvillua edhe tenderi për mbikëqyrjen e punimeve. Sërish DSHQ veproi me procedurë të mbyllur.
Fituesi, kompania “Dricons” (sipërmarrje e Vladimir Topit), u kontraktua më 18 prill 2023. Dricons ofroi 5.6 milionë lekë, sa 95% e fondit maksimal prej 5,901,353.33 lekësh.
Rreth dy muaj më vonë, në qershor 2023, Topi u arrestua nga SPAK. Ai u akuzua se kishte korruptuar Sekretaren e Përgjithshme të Ministrisë së Shëndetësisë.
Dyshohej se kishte përfituar favorizim në tenderët për mbikëqyrjen e punimeve në disa qendra shëndetësore në Tiranë dhe Durrës.
Deri në gusht 2023, “Dricons” ndryshoi pronar dy herë me vlera simbolike prej 100 mijë lekë (1,000 euro). Në vitin 2024 kompania kaloi në emër të bashkëshortes së Topit, sërish për të njëjtën shumë.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
Atë vit Topi u dënua me një vit burg. Rasti i tij thellon dyshimet mbi mungesën e kontrollit në kontratat publike. Veçanërisht për objekte të rëndësisë së veçantë si rezidenca qeveritare në fjalë: “Vila Number Red”.
Në prokurimet e mbyllura, pa njoftime paraprake institucionet zgjedhin vetë kompanitë që do të ftojnë në tenderë. Kjo praktikë është kritikuar shpesh nga KLSH. Ajo konsiderohet e cenueshme ndaj abuzimeve dhe favorizimeve.
Sipas ligjit 162/2020 “Për Prokurimet Publike”, tenderët e mbyllur aplikohen vetëm kur tenderët e hapur kanë dështuar. Ato lejohen kur ka emergjencë, rrezik sigurie, mungesë konkurrence ose arsye të veçanta teknike.
Sidoqoftë, kërkohen argumentime të dokumentuara për arsyet pse shmanget tenderimi i hapur.
Në rastin e vilës “No. Red”, rindërtimi i saj nuk përbënte ndonjë emergjencë. Pavarësisht kërkesave të përsëritura të Citizens.al, institucionet nuk zbuluan dokumentim që e justifikoi shmangien e tenderit të hapur, përkundrazi. DSHQ, tha se ka proceduar sipas ligjit 36/2020 “Për prokurimet në fushën e mbrojtjes dhe sigurisë”. Pra, jo sipas ligjit të zakonshëm.
Citizens.al pati komunikim të zgjatur me DSHQ. U kërkua arsyetimi i procedurës së mbyllur dhe kopje e kontratave me palët e përfshira. Por DSHQ këmbënguli, edhe pas ndërhyrjes së Komisionerit për të Drejtën e Informimit, se ato ishin “konfidenciale”.
Gjatë hapjes së Vilës Nr. 5, njohur si No. Red/Instagram.
DSHQ argumentoi se vila “No. Red”, përmban elementë që lidhen me informacione sekrete. Kjo duke qenë se shërben për qëllime shtetërore. Për këtë, ajo tha se procedurat dhe kontratat nuk mund as të deklasifikohen pasi cenohet siguria.
Por, faktet tregojnë se vila u përdor për aktivitete civile pa asnjë lidhje me sigurinë kombëtare. Aty u pritën arkitektët e festivalit “Bread & Heart” dhe u shpallën thirrjet e Korporatës së Investimeve Shqiptare (KISH) për projektin Parku i Besimit.
Për ligjin 36/2020 ka pasur kritika se mund të keqpërdorej për prokurime jo-detyrimisht ushtarake, në varësi të interpretimeve. Ky ishte dhe argumenti që përdori ish-Presidenti Ilir Meta kur e ktheu për rishqyrtim në maj 2020.
Citizens.al vendosi në dijeni KLSH-në për këtë situatë, institucioni u përgjigj se planifikon të kontrollojë procedurat e ndjekura nga DSHQ gjatë vitit 2026. Kjo drejtori rezulton të mos jetë kontrolluar më parë për prokurime të tilla.
Një dhuratë, shumë pikëpyetje…
Pavarësisht se DSHQ kontraktoi zyrtarisht studion “Atelier 4” për projektimin e rindërtimit të Vilës Nr. 5, projekti i është atribuuar gjerësisht online studios ndërkombëtare Bofill Taller de Arquitectura (link; link; link).
Në një komunikim zyrtar me Citizens.al, Bofill konfirmoi se ka zhvilluar një koncept-projekt për Vilën 5, të cilin ia ka ofruar pa pagesë Qeverisë Shqiptare, si një iniciativë e vetë studios dhe pa asnjë marrëdhënie kontraktuale apo shpenzim publik.
Studio shpjegoi se ka qenë e pranishme në Shqipëri prej vitit 2021 dhe se u interesua për vilën si një rezidencë qeveritare e papërdorur dhe e lënë e papërfunduar.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
Sipas saj, koncepti u zhvillua si një propozim krijues dhe iu dorëzua shtetit për përdorim të lirë, në rast se ndërtesa do të rindërtohej në të ardhmen.
Bofill theksoi gjithashtu se ngjyra e kuqe është një element karakteristik i filozofisë së saj arkitekturore, e lidhur me traditën mesdhetare, dhe se përdorimi i saj në këtë vilë ishte “i vetëkuptueshëm” në raport me kontekstin dhe peizazhin.
Megjithatë, studio nuk sqaroi mënyrën konkrete të dorëzimit të konceptit pranë institucioneve shqiptare, nëse ishte në dijeni të faktit që qeveria kontraktoi më pas Atelier 4 për projektimin e të njëjtës godinë, apo nëse ka pasur ndonjë formë komunikimi apo koordinimi mes palëve.
Pyetjet e mëtejshme nga Citizens.al mbi këto çështje mbetën pa përgjigje.
Heshtja e “Atelier 4” dhe paqartësitë mbi rolet zyrtare
Citizens.al iu drejtua në mënyrë të përsëritur studios Atelier 4, si përmes email-eve zyrtare ashtu edhe përmes kontaktit direkt me një prej aksionerëve, Andi Eftimi.
Kërkuam koment për të sqaruar: rolin konkret të Atelier 4 në projekt, nëse autorësia arkitektonike apo konceptuale ishte e saj apo e nënkontraktuar, nëse koncepti i Bofill ishte përdorur, adaptuar apo referuar, dhe nëse DSHQ ishte njoftuar për ndonjë bashkëpunim të mundshëm.
Asnjë nga këto kërkesa të Citizens.al nuk mori përgjigje.
Kjo mungesë transparence lë të hapur pikëpyetje thelbësore mbi përmbajtjen reale të kontratës 3.9 milionë lekëshe për projektimin, mbi procesin e vendimmarrjes arkitekturore dhe mbi ndarjen e përgjegjësive profesionale për një objekt qeveritar të financuar me fonde publike dhe të trajtuar si objekt të sigurisë së veçantë.
Vila Nr. 5 njohur si No. Red/Instagram.
Ngjashëm paqartësi dhe marrëdhënie jashtë kontratave publike hasen edhe në ndërhyrjet artistike në interierin e vilës.
Në brendësi të saj janë menduar shkrime me elementë vizualë, disa prej të cilave u bënë edhe gjatë hapjes zyrtare të saj gjatë festivalit “Bread & Heart” nga arkitektët e ftuar. Por ndërhyrjet artistike duket se u realizuan jashtë kontratave publike të shpallura.
Sipas konfirmimit të marrë nga Destil Creative Hub, qendra u kontraktua nga kompania zbatuese Ad-Star, në një marrëdhënie private, për të kuruar ndërhyrjen artistike dhe për të angazhuar disa artistë, mes tyre Loumaye Hadrien, Ledia Kostandini dhe Lib Shkupolli.
Në rrjet, artistja nga Brukseli, Val Smets, pretendon autorësinë e fragmenteve të Ismail Kadaresë përcjellë artistikisht në muret e katit të parë. Ajo thotë se puna “u komisionua nga Kryeministri” gjatë muajve janar dhe prill 2025 dhe tematika ishte me kërkesë.
Ndryshe, Destil tha për Citizens.al se nuk kishte një tematikë të diktuar dhe se artistët ndërhynë lirshëm në mure, sipas qasjes së tyre personale.
Ky fragment i procesit nxjerr në pah një tjetër zonë gri, ndërthurjen mes fondeve publike, kontratave private dhe autorësisë artistike, pa një dokumentim të qartë institucional mbi rolet, kufijtë dhe përgjegjësitë.
Një vilë qeveritare është shndërruar në hapësirë eventesh elitare me dyer të mbyllura ku projektet arkitekturore marrin jetë larg syve të publikut.
Nën hijen e mungesës së transparencës dhe dyshimeve për shppërdorim të fondeve publike, vila është vënë në shërbim të festivalit “Bread & Heart” (Bukë dhe Zemër), tashmë i formalizuar si fondacion.
Ajo funksionon si pavijon i arkitektëve të preferuar të pushtetit, duke vënë në pikëpyetje kufirin mes krijimtarisë, privilegjit dhe marrëdhënieve të ngushta me qeverinë.
E kuqja majë kodrës
Një vilë gjak e kuqe spikat skajin lindor të Parkut të Liqenit Artificial të Tiranës. Fshehur mes ferrave dhe pemëve të një prej kodrave të Saukut, ajo bën përshtypje dhe tërheq shikimet e kalimtarëve që ecin në digën e liqenit.
Ajo është “Vila Nr.5”, një rezidencë qeveritare, e cila për nga natyra duket më shumë e errët se sa e kuqe.
Më 8 qershor Kryeministri Edi Rama shtroi aty një drekë të veçantë, “Survivor’s Lunch”, (Dreka e të mbijetuarve), për miqtë e tij “star arkitektë”, të ftuar në festivalin “Bread & Heart” (foto).
Festa ishte private. Vetëm një pjesë e vogël e atyre që kishin blerë biletën e plotë të festivalit (€360) arritën të bëheshin pjesë, pasi eventi ishte me ftesa nominale.
Në programin e festivalit, vila prezantohej si “Villa Number Red” (shkurt, No. Red), një emër i ri që nuk lidhej me asnjë ndërtesë në Tiranë, të paktën deri në fillim të qershorit.
Ka gjasa që ky emërtim jozyrtar të jetë zgjedhur enkas për të mbajtur të fshehtë prapavijën e zhvillimeve të rezidencës.
Ilustrim grafik, Vila Nr.5 nga ana lindore/Citizens.al
Ajo ndodhet në rrugën “Herman Gmeiner”, disi e veçuar nga zona e “Pallatit Presidencial” (Pallati i Brigadave), nën rojën e Gardës së Republikës. Faktikisht, nuk ka asnjë shenjë zyrtare në hyrje, ndërsa kangjellat me ngjyrë të kuqe të fortë, dallojnë nga e zeza e zakonshme.
Nga jashtë, duket krejtësisht e thjeshtë. Porta kryesore pa ndonjë madhështi (foto), me hapje të brendshme që fiksohet nga katër shula për toke dhe një kabinë sigurie anash.
Për ironi, pranë rrethimit lejohet parkimi, madje falas, edhe pse kemi të bëjmë me një ndërtesë të rëndësisë së veçantë.
Nga ana tjetër, vila kufizohet pa gardh nga rruga “Memo Bejko” me një “mur” të natyrshëm shkurresh dhe pemësh (foto).
Ky përshkrim i gjatë nxitet edhe nga përpjekjet e jashtëzakonshme të disa institucioneve për ta mbajtur atë të fshehtë.
Faktet tregojnë se nga një godinë gjysmë e rrënuar, ajo u rindërtua me procedura të fshehta dhe një shpenzim i majmë prej 6 milionë eurosh.
Në letër thuhet se u projektua brenda 45 ditësh dhe u ndërtua brenda 6 muajsh nga studio dhe kompani shqiptare.
Në realitet projekti u bë nga një studio e huaj, punimet u zgjatën rreth dy vite dhe u mbikëqyrën nga një zyrë, pronari i së cilës u arrestua dhe dënua për ryshfet në sigurimin e tenderëve publikë.
Për ironi, cilësia e punimeve duket se nuk i ka mbijetuar as shirave të parë të vjeshtës. Në një nga vizitat e Citizens.al në zonë, shquhen disa punonjës që po riparojnë soletën dhe gjurmë rrjedhe uji të lënë në ullukun anësor.
Vila duket se fsheh pas abuzime serioze për plotësime tekash personale të Kryeministrit, i cili gjithmonë e më shumë po i trajton zyrat dhe pronat shtetërore si prona personale.
Punonjës duke shtruar hidroizolim të ri mbi soletë, dhjetor 2025/Citizens.al
Pas “Parkut Eden” në Kryeministri, projekti i të cilit u realizua nga studio e arkitektit Chris Precht dhe kushtoi rreth 5 milionë euro, ky duket të jetë një tjetër shpenzim i tepruar “për estetikë” i qeverisë.
Vila dhe transformimi i festivalit në fondacion
Nuk mund të kishte vend më domethënës për të mbyllur festivalin “Bread & Heart” sesa vila qeveritare “No. Red”, një ndërtesë shtetërore e shndërruar në skenë ekskluzive për evente me ftesa private.
Pavarësisht kërkesave për transparencë, Agjencia e Zhvillimit të Territorit (AZHT), Agjencia Kombëtare e Planifikimit të Territorit (AKPT) dhe Drejtoria e Shërbimeve Qeveritare (DSHQ) nuk sqaruan se kush e pagoi festivalin dhe çfarë buxheti u shpenzua.
Zyrtarisht në festival morën pjesë rreth 2,300 persona ku vetëm 43% e tyre ishin me bileta, pjesa tjetër ishin “stafe organizative, teknike, ndihmëse dhe programatike”. Pati rreth 150 arkitektë, studiues dhe sipërmarrës të ftuar dhe 44 folës që u përfshinë në programet e datave 5-8 qershor.
Sipas dy agjencive qeveritare nga biletat u përftuan rreth 80 mijë euro të ardhura, udhëtimi dhe akomodimi i të ftuarve u mbulua privatisht ndërsa organizimi i festivalit me angazhim “pjesërisht vullnetar”.
“[…] procesi i konsolidimit financiar përfundimtar është në zhvillim në bashkëpunim me DSHQ-në,” tha AZHT.
“Bread & Heart” është njoftuar se do të zhvillojë edicionin e dytë në 3-4-5 qershor 2026.
Në një skenë ku mungonin arkitektët dhe akademikët shqiptarë, “Bread & Heart” e shfaqi hapur Ramën si porositës dhe vlerësues “par excellence” të vizionit dhe estetikës së çdo ndërtese të lartë në Shqipëri.
“Shqipëria prodhon më shumë arkitekturë se e gjithë Evropa,” shpalli Rama në një fjalim vetëlavdërues që kapi një “standing ovation” nga “star arkitektët” kryesor të ftuar – një pjesë e të cilëve janë në marrëdhënie klienteliste me pushtetin e Ramës.
Në këtë atmosferë me “shije klientelizmi”, më 12 tetor, Rama i priti sërish “star arkitektët” në vilën e kuqe “No. Red”. Kësaj here kur u njoftua fituesi i thirrjes së Korporatës së Investimeve Shqiptare (KISH), Bjarke Ingels për Parkun e Besimit.
Gjatë eventit me dyer të mbyllura, Rama prezantoi për të pranishmit arkitekten spanjolle Carme Pigem Barceló (nga RCR Arquitectes) si drejtuese të asaj që zyrtarisht më pas u njoftua të ishte “Fondacioni Bread & Heart”.
Citizens.al iu drejtua zyrës RCR për të marrë një koment nga Znj. Pigem, por nuk mori përgjigje.
Nga eventi ku u njoftua krijimi i fondacionit “Bread & Heart”/Citizens.al
Atë event, më 12 tetor, brenda vilës u vu re një instalacion i ndricuar me shkrimi “Bread and Heart Foundation” që sugjeron se vila tashmë është kthyer në seli për fondacionin.
Por, sipas Drejtorisë së Shërbimeve Qeveritare (DSHQ), deri në fund të tetorit nuk ka pasur marrëveshje për dhënien me qira apo përdorim të vilës. Madje as akte, të cilat autorizojnë një përdorim të tillë.
DSHQU mohoi që vilës t’i jetë hequr statusi i “objektit me siguri kombëtare” dhe t’i jetë ndërruar përdorimi. Ndërkohë, gjykata e Tiranës konfirmoi për Citizens.al se kërkesa për regjistrimin e fondacionit ishte në proces. Por që, të paktën deri në fund të muajit tetor, nuk kishte pasur ende vendim.
Kjo ngre dyshime se vila mund të jetë dhënë për përdorim në kundërshtim me ligjin, pa dokumentacion të ri ligjor, ndërkohë që fondacioni nuk ishte ende i regjistruar.
DSHQ theksoi se aktivitetet e zhvilluara kanë qenë pjesë e veprimtarive protokollare nën kujdesin e Kryeministrit, duke cituar një vendim të Këshillit të Ministrave të vitit 2016 që lejon pritje për “personalitete të veçanta pa rang zyrtar”, përfshirë drejtues fondacionesh dhe përfaqësues arti e kulture.
Citizens.al kërkoi informacione të tjera nga AZHT dhe AKPT mbi procedurat që çuan në shndërrimin e festivalit në fondacion si dhe marrëveshjet apo memorandumet e bashkëpunimit me të.
AZHT kërkoi më shumë kohë për shkak të volumit të dokumenteve, ndërsa AKPT nuk u përgjigj duke pranuar të gjobitet për mohim të të drejtës për informim, pas ndërhyrjes së Komisionerit për të Drejtën e Informimit.
Për festivalin “Bread & Heart” nuk pati transparencë për shpenzimet, fondet dhe angazhimet e ndërmarra teksa organizohej nga agjencitë qeveritare AZHT-AKPT, kthimi në fondacion e bën me premisa edhe më pak transparente.
Në këtë kuptim, qasja me “Bread & Heart” shton edhe më shumë dyshimet për abuzime me fondet publike, ndërkohë që nga “starkitektët” dhe “kritizerët” pranë tyre nuk ka pasur asnjë qëndrim për këtë pjesë.
Taksat e qytetarëve shqiptar, përdoren për rikonstruksione vilash ekskluzive, dreka, darka dhe festa private të asaj që në dukje po shfaqet dhe sillet gjithnjë e më shumë si “një oborr arkitektësh” pranë qeverisë.
Prej 8 dhjetorit, një grup qytetarësh dhe aktivistësh të Lëvizjes “Shqipëria Bëhet”, të drejtuar nga Adriatik Lapaj, po mban një protestë të vazhdueshme para Kryeministrisë.
Ata kundërshtojnë qëndrimin e Kryeministrit Edi Rama për të mos shkarkuar zv.kryeministren Belinda Balluku, e cila është marrë e pandehur për abuzime me tenderët publikë.
Lëvizja e konsideron këtë qasje shembull të degradimit të qeverisjes dhe për këtë kërkon detyrimin për ta larguar qeverinë aktuale, vendosjen e një qeverie teknike dhe dërgimin e vendit në zgjedhje të parakohshme.
Qëndresa e përditshme para Kryeministrisë
Grupi i aktivistëve dhe qytetarëve është vendosur në mjedis të hapur, në trotuarin buzë Kryeministrisë dhe e vazhdon protestën pavarësisht temperaturave të ulëta.
Protesta nisi më “8 Dhjetor”, ditën që përkujton lëvizjen e dhjetorit 1990, e cila shënoi nisjen e fundit të diktaturës në Shqipëri. Edona Haklaj, tregoi për Citizens.al se vendimi për protestën erdhi pas diskutimeve dhe dakordësisë në lëvizje se përballë përshkallëzimit të çështjeve korruptive në qeveri, nevojitej medoemos një reagim.
Ajo vetë mundi t’i bashkohej plotësisht protestës ditën e dytë, por tregoi se gjendja ishte e vështirë pasi në ditët e para përpjekja për të ngritur çadra kampingu, të cilat do të përdoreshin nga aktivistet vajza u ndalua nga punonjësit e policisë.
“Arsyetimi ishte absurd kinse ne pengonim qarkullimin e rrugës, në një kohë kur ne jemi vendosur në trotuar,” theksoi Haklaj.
Me kalimin e ditëve, angazhimit iu bashkuan edhe aktivistë dhe qytetarë të tjerë. Mëngjesin e së premtes, grupi ishte me të paktën 10 protestues të cilët e kishin kaluar natën e katërt jashtë.
Për t’u mbrojtur nga i ftohti kishin improvizuar një rrethim me kartonë, të cilët mbaheshin nga karriget. Qytetarë të ndryshëm u kishin sjellë ushqime, ujë, batenie, teksa tre arka me mandarina qëndronin krah megafonit.
“Vështirësia më e madhe është gjatë netëve, pas orës 2-3 ku bëhet shumë ftohtë,” tregoi Haklaj.
Por sipas Haklajt, mbështetja që po u vjen nga qytetarët i ka inkurajuar ata të vijojnë më tej.
Gjatë ditës, qytetarë të ndryshëm ndalen dhe shkëmbejnë biseda me Lapajn dhe aktivsitë të tjerë, ndërsa çdo mbrëmje ora 17:00 shënon momentin kryesor të tubimit, ku fjalime dhe thirrje të ndryshme përcillen “Live!” edhe në rrjetet sociale.
Lapaj tha për Citizens.al se numri i pjesëmarrësve në këto tubime të pasditeve është në rritje. Ai beson se qëndresa e zgjatur mund të krijojë presion të mjaftueshëm për dorëheqjen e Kryeministrit.
Në këtë këndvështrim, ai e përshkruan sheshin si hapësirë të hapur për të gjithë qytetarët pa logo partie, ku secili ta shprehë hallin e vet përballë “autokracisë”, siç e cilëson ai qeverisjen aktuale.
Kërkesa: Qeveri tranzitore dhe zgjedhje të lira
Për protestuesit, mosveprimi i Kryeministrit ndaj zëvendëskryeministres Balluku tregon normalizimin e korrupsionit në nivelet më të larta të pushtetit. Lapaj argumenton se një qeveri që mban në detyrë një zyrtare nën hetim penal ka humbur legjitimitetin moral. Sipas tij, ky rast është simbol i krizës më të gjerë të llogaridhënies dhe transparencës në qeveri.
Përballë kësaj gjendjeje, Lëvizja “Shqipëria Bëhet”, propozon ngritjen e një qeveria teknike njëvjeçare, të përbërë nga intelektualë brenda dhe jashtë vendit, me mandat për reformim të kuadrit zgjedhor.
Qëllimi final, sipas Lapajt, është mbajtja e “zgjedhjeve të para realisht të lira dhe të ndershme pas 34 vitesh pluralizëm”.
Atmosfera në shesh përfshin edhe qytetarë të paorganzuar që kërkojnë ndryshime politike.
“Pretendojmë të hyjmë në Evropë, por kështu [me këtë nivel korrupsioni] nuk na pranon njeri,” tha një qytetar pas takimit mbështetës që pati me Lapajn.
Ai deklaroi se mbështeste çdo protestë, pavarësisht numrit, duke shprehur mosbesim të thellë ndaj premtimeve politike dhe nevojën për standarde europiane të qeverisjes aktuale.
Protesta e përditshme e Lëvizjes “Shqipëria Bëhet” është ndryshe nga të gjitha protestat e deritanishme nga kampi opozitar.
Ajo synon të kthehet në një lëvizje më të gjerë qytetare kundër korrupsionit dhe mungesës së llogaridhënies. Megjithatë, suksesi i saj do të varet nga aftësia për të ruajtur pjesëmarrjen, për të shmangur mbi-politizimin e lëvizjes dhe për të prodhuar presion real ndaj pushtetit.
Në një moment të polarizuar politik, kjo protestë po teston hapësirën që qytetarët kanë për të ndikuar vendimmarrjen qeveritare jashtë mekanizmave të partive tradicionale.
TIRANË, 9 dhjetor /ATSH/ Në të gjithë territorin e vendit, po vijon puna për lirimin e hapësirave publike nga ndërtimet e paligjshme.
Kryeministri Edi Rama publikoi sot në rrjetet sociale, pamje nga një tjetër ndërhyrje e forcave të IKMT-së.
Lirimi i hapësirave publike nga ndërtimet e paligjshme i paraprin zbatimit të programit “Rilindja Urbane 2.0”, i cili synon të kthejë ligjshmërinë në territor duke sjellë zhvillim për komunitetet.
E nisur në muajin korrik, ajo është konceptuar si ndërhyrje e përhershme dhe mbetet prioritet i pushtetit vendor dhe qendror.
Shumë raste shkeljesh raportohen nga vetë qytetarët në portalin e dedikuar për këtë qëllim “Hapësira ime publike”, ku deri tani rezultojnë 16 606 raste të denoncuara, nga të cilat janë zgjidhur 12 643 raste, ndërsa 3 963 të tjera janë në proces shqyrtimi.
Qeveria shqiptare ka ashpërsuar masat për forcimin e kontrollit mbi territorin, mbrojtjen e hapësirave publike, zbatimin cilësor të lejeve të ndërtimit dhe ndëshkimin e ndërtuesve që i shkelin ato.
Zgjerimi i superstradës Tiranë-Durrës nisi si një plan që do t’i mundësonte Tiranës një lidhje më të shpejtë me aeroportin e Rinasit dhe bregdetin. Por projekti po zhvillohet në kurriz të mijëra këmbësorëve që e përdorin çdo ditë këtë rrugë.
Heqja e katër prej shtatë mbikalimeve ka izoluar komunitete të tëra në Kashar, Fushë-Kashar dhe Yzberisht, duke i detyruar qytetarët të ecin dhjetëra minuta për të shkuar në punë apo dhe për shërbimet bazë.
Projekti prej miliarda lekësh, i ndarë në disa faza dhe shoqëruar me kritika për mungesë konkurrence, ekspozon boshllëqet e planifikimit urban dhe mungesën e një strategjie afatgjatë për lëvizjen e sigurt.
Në këtë terren të brishtë, neglizhenca institucionale po shndërrohet në barrë të përditshme për qytetarët.
Punimet u ndërlikuan jetën e këmbësorëve
Në shtator të vitit 2024 filloi jetëzimi i projektit për zgjerimin e rreth 6.5 kilometrave rrugë të superstradës nga mbikalimi i Kamzës deri në mbikalimin e Kasharit.
Projekti, i cili pritet të përfundojë përgjatë vitit 2027, ka si synim zgjerimin e rrugës për të reduktuar trafikun, por duket se ka harruar këmbësorët. Punimet kanë hequr mbikalimet duke ua vështirësuar përditshmërinë e banorëve anës rrugës.
Përgjatë këtij segmenti kanë qenë 7 mbikalime që përdoreshin nga këmbësorët për të arritur në stacionet e transportit publik, vendet e punës, ose për të marrë shërbimet e tjera.
Zgjerimi i rrugës, ka hequr momentalisht 4 mbikalime duke i detyruar qytetarët të përshkojnë distanca të gjata në këmbë për të plotësuar nevojat e përditshme.
Mungesa e përgjegjshmërisë në planifikimin urban në të cilin do të duhej të merreshin parasysh të gjitha nevojat e përdoruesve të rrugës, ka sjellë si pasojë lindjen e këtij problemi të ri.
Punimet në superstradën Tiranë-Durrës heqin mbikalimet e këmbësorëve/Foto: Vjolanda Peca.
Për urbanistin Artan Kacani, situata është shqetësuese pasi dy anët e zonës në fjalë kanë të përqendruara aktivitetet industriale dhe të sipërmarrjeve më të mëdha në vend, në të cilat janë të punësuar mijëra punonjës.
“Mëngjes për mëngjes [punëtorët] duhet të kalojnë peripecitë e kalimit të kësaj autostrade ku asgjë s’është bërë përsa i përket të drejtave të këmbësorëve,” thotë Kacani, sipas së cilit heqja e mbikalimeve ka vënë në vështirësi edhe banorët.
Mbikalimet që janë hequr përdoreshin nga këmbësorët për të kaluar mbi superstradë në nyjet që lidhin rrugët dytësore industriale dhe stacionet e urbanit Vorë-Tiranë.
Më konkretisht ato shërbenin për t’iu qasur stacioneve të Katundit të Ri, Domjes, Yrshekut dhe Mëzezës në pika të njohura kryesisht prej sipërmarrjeve që janë aty pranë si: “PSZ Albania”, “QTU”, “Coca Cola” dhe “Vodafone Albania”.
Më të prekurit nga heqja e mbikalimeve janë banorët e Kasharit, si Fushë-Kashari dhe Yzberisht.
Mbikalimet qenë vendosur në këto pika për shkak se përballë tyre ka shkolla, universitete, ndërmarrje, fabrika dhe magazina.
Heqja e tyre i ka detyruar punëtorët dhe studentët, të ecin kryesisht mbi 30 minuta në këmbë drejt mbikalimit më të afërm.
“Është e nevojshme të krijohen korsi të dedikuara, hapësira të dedikuara vetëm për këmbësorët, kryesisht nënkalime të sigurta nga përmbyjtjet apo siguria rrugore,” analizoi urbanisti Kacani.
Sipas tij zona ka një gërshetim mes industrisë, banimit dhe bujqësisë duke e bërë të detyrueshëm një infrastrukturë më gjithëpërfshirëse.
Myslym Fera, nga Kamza, prej tre vitesh punon në njërin prej bizneseve në rrugën dytësore të Katundit të ri në Kashar. Ai shprehet i shqetësuar për heqjen e mbikalimeve, sepse e detyrojnë të përshkojë distanca më të gjata duke e detyruar të ecë me bicikletë 20 minuta më tepër për në mbikalimin më të afërt që ndodhet në domje,konkretisht përballë “BMË Albania”.
“Kam kaluar atje sipër te mbikalimi i ‘Coca Cola’-s, tani vij dhe kaloj këtu dhe shkoj prapë lart. Vonohem gjysmë ore. Më duket se do ta heqin edhe këtë, e kanë lënë përkohësisht.” u shpreh Fera.
Autoriteti Rrugor Shqiptar tha për Citizens.al se është menduar vendosja e mbikalimeve të reja në pothuaj të njëjtat pozicione që kanë qenë ekzistueset, por nuk tregoi se kur do të rivendosen ato, duke mos iu përgjigjur shqetësimeve të qytetarëve që kanë të drejtë ta përdorin rrugën.
“[…] mbikalimet janë hequr për shkak se pengonin realizimin e punimeve në këtë objekt. Gjatë fazës së kryerjes së punimeve nuk ka një plan menaxhimi për lëvizjen e këmbësoreve për të mos futur në kolaps trafikun dhe ecurinë e punimeve” tha ARRSH.
“I kanë marrë në qafë. Gjithë kjo zonë të izolohet?! Unë e kam punën thuajse te QTU-ja, e bëj rrugën dy herë se do të shkoj e do të kthehem prapë në këmbë,” tregoi Bujari, i cili banon në Kashar.
Punimet në superstradën Tiranë-Durrës heqin mbikalimet e këmbësorëve/Foto: Vjolanda Peca.
Heqja e katër mbikalimeve në fazën e parë është tregues që e njëjta gjë do të ndodhë edhe me tre mbikalimet ekzistuese në vijimin e punimeve.
“Hoqën atë lart, e hoqën te QTU-ja, hoqën këtë aty poshtë, si do të shkojnë këta njerëz, a kanë orar? Edhe ata kanë familje, janë gra me fëmijë. Gjithë Yrsheku janë gra me fëmijë, shkojnë të shkretat në shi e në të ftohtë, po vjen dimri,” tha me shqetësim për Citizens.al një pensioniste, banore e Kasharit e cila shtoi se “për popullin nuk mendon njeri”.
Qeveria pa plane urbanistike afatgjata
Punimet për zgjerimin e superstradës Tiranë-Durrës nisën gjatë vitit 2024. Ato u përqendruan nga kthesa e Kamzës deri në nyjën e Kasharit, për këtë segment punimet janë ndarë në tre faza.
Rreth 1.7 miliardë lekë u vunë në dispozicion nga buxheti i shtetit për fazën e parë, e cila u fitua nga “Bami Holding” në bashkëpunim me “Curri shpk”.
Faza e dytë u fitua nga një tjetër ortakëri: Elmazaj Konstruksion”, “Nderimi shpk” dhe “Ndregjoni”. Edhe kjo fazë kishte thuajse të njëjtin fond limit: rreth 1.7 miliardë lekë.
Financimi për fazën e tretë u rrit ndjeshëm, duke arritur afro 2.5 miliardë lekë – 50% më shumë se fondi i fazave të para dhe parashikon ndërtimin e një nyje lidhëse në Laknas me superstradën Tiranë-Durrës. Kompania që u kontraktua për këto punime ishte “Alb-Building shpk”.
Platforma e Openprocurement.al – një projekt i Institutit Shqiptar të Shkencës (AIS) – i ka vlerësuar këto procedura tenderuese me flamuj të kuq, për shkak se në të tria rastet ofertat më të ulëta janë skualifikuar.
Eksperti i sigurisë rrugore, Artur Sulçe tha për Citizens.al se ndërtimi i konstruksioneve metalike që shërbejnë si mbikalime duhet të ishte menduar që prej fillimit të punimeve.
“[…] një pjesë e qytetarëve mund të kenë dhe nga krahu majtë dhe nga krahu djathtë i rrugës pjesë të pronave,” kujtoi ndër të tjera arsye për të pasur mbikalime eksperti rrugor Sulçe
Gjatë inspektimit në kantierin e aksit rrugor Tiranë-Durrës, Kryeministri Rama, i shoqëruar nga zëvendëskryeministrja Belinda Balluku u shpreh se për superstradën është i nevojshëm “një mur dekorativ” ose “një lloj ndarëse dekorative”.
Ky koment i tiji konfirmon sërish se planifikimi urban nuk është i qëndrueshëm në Shqipëri. Ai varet ose nga interesat e sipërmarrësve të mëdhenj në vend, ose nga vetë shijet e kryeministrit.
Zhvillimi i Tiranës si një qytet amorf, është përhapur si model në qytetet e tjera kryesore të vendit si Durrësi, Vlora, Shkodra etj.
Heqja e mbikalimeve në Kashar është një detaj i vogël në këtë amulli zhvillimi urban, por që tregon qartë vështirësitë me të cilat përballen qytetarët.
Pa një planifikim të qartë dhe afatgjatë, çdo investim publik rrezikon të kthehet në shpërdorim, e gjitha në kurriz të taksapaguesve, të cilët vuajnë edhe pasoja direkte në përditshmërinë e tyre.
Gjatë fushatës për zgjedhjet vendore të vitit 2023, rrugët e Tiranës u mbushën me postera elektoralë të Partisë Socialiste në pushtet, të afishuara në stenda ‘city lights’ dhe ekrane LED të instaluara në rrugët dhe kryqëzimet kryesore të kryeqytetit. Pas rrjetit të stendave moderne fshihet kompania BNI, e cila mori nga Bashkia e Tiranës pjesën […]
Konflikti mes banorëve të Kalasë së Durrësit dhe institucioneve shtetërore për projektin “TID Durrës” hyri të martën në një fazë të re gjyqësore.
Katërmbëdhjetë familje dorëzuan padinë e parë kolektive kundër shpronësimeve, lejeve të zhvillimit dhe mënyrës se si është hartuar dhe po zbatohet projekti.
Në një deklaratë për shtyp, ata e konsideruan procesin “të paligjshëm, pa konsultim publik dhe me pasoja të rënda për të drejtat e pronësisë”.
Arkitektja Entela Spahivogli kërkoi pezullimin e vendimit të qeverisë që lidhet me shpronësimin e banesave duke u nisur nga hetimi që po i bëhet zëvendëskryeministres Belinda Balluku nga Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK).
Ajo theksoi se VKM-ja në fjalë mban firmën e Ballukut dhe se pezullimi i këtij akti deri në shqyrtimin ligjor nga gjykata mund të shmangë çdo pasojë të paparashikueshme te pronat e qytetarëve.
Në fazën e parë të projektit preken 74 familje, ndërsa mbi 100 të tjera rrezikojnë të preken në vijim.
“TID Durrës” është pjesë e planit 2021-2028 të prezantuar gjatë periudhës së rindërtimit pas tërmetit. Ai është hartuar në bashkëpunim mes Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF), Ministrisë së Kulturës dhe Bashkisë Durrës.
Megjithëse projekti është paraqitur si ndërhyrje për rigjallërim kulturor dhe urban, procesi i shpronësimeve është zvarritur, ndërsa banorët thonë se dokumentet vendimtare i janë dorëzuar me vonesë dhe pa sqarime.
Në seancën përgatitore të 2 dhjetorit, në Gjykatën Administrative të Tiranës, banorët paraqitën katër kërkesa kryesore:
Pezullimin e VKM-së Nr. 477, dt. 31.07.2025, që miraton shpronësimet.
Pezullimi i Vendimit Nr. 07, dt. 02.04.2024 të KKTU, që jep lejen e zhvillimit për projektin TID.
Marrja e masës së sigurimit të provës, për një ekspertizë të pavarur inxhinierike, arkitektonike dhe arkeologjike.
Detyrimi i institucioneve publike të dorëzojnë për gjykatën të gjitha aktet administrative, procesverbalet, dosjet teknike dhe “pasaportat e objekteve”.
Banorët thonë se leja e zhvillimit është dhënë pa konsultim publik dhe në kundërshtim me detyrimet procedurale.
Ata kërkojnë që gjykata ta shqyrtojë ligjshmërinë e saj dhe paralelisht të kërkojë verifikim të gjendjes reale të objekteve, arsyeve të prishjes së tyre, vlerave konstruktive dhe përputhshmërisë së projektit me interesin publik.
Sipas tyre në këtë çështje janë bërë një sërë shkeljesh ligjore duke përfshirë:
Ligjin për shpronësimet (8561/1999)
VKM nr. 169/2020 për konsultimin publik të pasurive kulturore
Ligjin 107/2014 për planifikimin e territorit
Rregulloren e Planifikimit të Territorit (VKM 686/2017)
Ligjin 10440/2011 për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis
VKM 247/2014 për informimin dhe përfshirjen e publikut
Sipas banorëve, asnjëri nga këto detyrime ligjore nuk është respektuar.
Ata theksojnë se procesi i shpronësimit është kryer me vlerësime që mbështeten në VKM-të e viteve 2000 dhe 2015, të cilat nuk përkojnë me çmimet e tregut në zonën historike të Kalasë. Kjo ka ulur ndjeshëm dëmshpërblimin e propozuar.
Në raportime të mëparshme, Citizens.al ka sjellë rastet e disa banorëve, shtëpitë e të cilëve nga autoritetet publike vlerësoheshin 60-100 mijë euro ndërkohë që nga vlerësues privatë të pasurive vlera e tyre në treg ishte së paku dy herë më e lartë.
Kjo qasje, e kombinuar me mungesën e konsultimit, i jep projektit karakter të një procesi të mbyllur, të ndërtuar për të justifikuar vendime të marra më herët.
Në një koment për Citizens.al AADF ka shpjeguar se kontributi i saj për projektin “përfaqëson një dhurim për qytetin dhe komunitetin lokal”, si pjesë e angazhimit për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore.
“AADF nuk ka asnjë rol apo përgjegjësi në lidhje me procedurat e shpronësimeve, përcaktimin e vlerës së kompensimit për pronat, apo çdo proces tjetër që lidhet me çështjen e pronave në zonën e projektit” ka theksuar ajo në një përgjigje të mëparshme për Citizens.al.
Por, banorët theksojnë se nuk janë kundër zhvillimit, por kundër “prishjeve me vendime të marra pa transparencë” të cilat cenojnë të drejtat kushtetuese të pronësisë.
Çështja “TID Durrës” pritet të bëhet një precedent i rëndësishëm për mënyrën se si trajtohen komunitetet brenda zonave historike, sidomos kur projektet zbatohen pa procese transparente dhe me akte të kontestuara.
TIRANË, 2 dhjetor/ATSH/ Lirimi i hapësirave publike nga ndërtimet e paligjshme po vijon pa pushim në të gjithë vendin.
Kjo nismë i paraprin zbatimit të programit “Rilindja Urbane 2.0”, i cili synon të kthejë ligjshmërinë në territor, duke sjellë zhvillim për komunitetet.
“Hapësirat publike do të çlirohen të tëra, pa ndalim as përjashtim”, shkruan Kryeministri Edi Rama në rrjetet sociale, teksa ndau sot pamje nga ndërtimet pa leje që kishin zënë hapësirat publike.
Qeveria shqiptare ka ashpërsuar masat për forcimin e kontrollit mbi territorin, mbrojtjen e hapësirave publike, zbatimin cilësor të lejeve të ndërtimit dhe ndëshkimin e ndërtuesve që i shkelin ato.
Shumë raste shkeljesh raportohen nga vetë qytetarët në portalin e dedikuar për këtë qëllim “Hapësira ime publike”, ku deri tani rezultojnë 16 302 raste të denoncuara, nga të cilat janë zgjidhur 12 475 raste, ndërsa 3 827 të tjera janë aktualisht në proces shqyrtimi.
Lirimi i hapësirave publike është i domosdoshëm për rritjen e cilësisë së shërbimeve, por edhe funksionalitetit të çdo biznesi dhe sipërmarrjeje në përputhje me standardet kombëtare të mikpritjes dhe shërbimit jo vetëm në zonat turistike, por në çdo cep të Shqipërisë.
Në këtë kuadër, kryeministri Rama ka paralajmëruar se po hartohet edhe Rregullorja Kombëtare në të cilën do të përcaktohen me ligj hapësirat që mund të shfrytëzojë biznesi.
E konceptuar si një ndërhyrje sistematike në terren dhe jo një aksion i përkohshëm, kjo nismë, e cila ka nisur nga zbatimi në muajin korrik, po vijon me prioritet në gjithë territorin e vendit.
Truall dhe leje për një kullë 20-katëshe në “këmbim” të rikonstruksionit të Pallatit të Kongreseve. Ky është modeli që ka zgjedhur qeveria për të financuar ndërhyrjen në një objekt që mban statusin Monument Kulture, kategoria II-të.
Rasti përforcon serinë e gjatë të projekteve të ngjashme ku interesi publik zbehet në sfond të zhvillimeve intensive, të cilat favorizojnë interesat tregtare të ndërtuesve privatë në Tiranë.
Thirrja e Korporatës
Korporata e Investimeve Shqiptare (KISH) hapi më 27 nëntor thirrjen “duo, projektim dhe ofertë për investim” për projektin “Rivitalizimi i Pallatit të Kongreseve”, e cila do të presë propozime deri më 26 janar 2026. Thirrja parashikon rikonceptimin e hapësirave të brendshme e të jashtme dhe ndërtimin e një kulle me funksione të kombinuara: hoteleri, shërbime, qendër tregtare, banim.
Privati përfiton 4,760 m² truall publik rreth Pallatit dhe të drejtën për të ngritur deri në 50,000 m² sipërfaqe ndërtimi mbi tokë. Me koeficientin tipik të shfrytëzimit 30-50%, kjo përkthehet në një ndërtesë deri 20 kate, që sipas planimetrisë së zonës ka gjasë të ngrihet në lulishten pas objektit, pranë rrethrrotullimit të rrugës “Papa Gjon Pali II”, pronësia e truallit, që sot shërben si park, iu kalua KISH-së nga Këshilli Bashkiak i Tiranës në muajin korrik.
Projektuesve u jepet liri të ndërtojnë parking të përbashkët për godinën ekzistuese dhe kullën, ndërsa kushti i vetëm për Pallatin është “ruajtja e elementëve arkitektonikë origjinalë, pa tjetërsuar volumin ekzistues”.
Ndërhyrjet e kërkuara që në janar nga Drejtoria e Shërbimeve Qeveritare, e cila e administron Pallatin e Kongreseve, përfshijnë mjedise pune për Drejtorinë, ambiente zyrash, konferencash dhe hapësira multifunksionale për evente artistike dhe kulturore.
Edhe pse godina është restauruar dy herë brenda dhjetë vitesh, gjatë vizitës së Papa Françeskut (2014) dhe për Samitin e Berlinit (2024), KISH argumenton në thirrjen e saj se ato nuk mjaftojnë për ta sjellë objektin në standarde bashkëkohore.
Institucioni e justifikon ndërhyrjen me raportet e Institutit të Ndërtimit, që evidentojnë probleme me vërshimin e ujërave në katet nëntokë, ajrin e kondicionuar, hidrosanitaret dhe impiantet teknike.
Proces i mjegullt, vendimmarrje pa transparencë
Sinjalet për një kullë të re u dhanë që më 24 korrik, kur Këshilli Bashkiak miratoi kalimin në administrim të KISH të lulishtes 2,261 m² pas Pallatit të Kongreseve – thuajse gjysma e totalit të truallit që sot po i ofrohet privatit.
Në debatet e asaj seance, shumica socialiste pranoi se nuk kishte asnjë informacion teknik për propozimin. Kryetarja e komanduar e Bashkisë Tiranë, Anuela Ristani, deklaroi se nuk e dinte nëse do të ndërtohej ndonjë kullë, nëse do të ndodhnin rikonceptime apo dhe vetë shembje e mundshme e Pallatit të Kongreseve. Megjithatë, vota e kolegëve të saj u dha.
Sikurse raportoi asokohe Citizens.al, thirrja e parë e KISH, publikuar më 1 prill si “Rikonstruksion i Pallatit të Kongreseve”, ishte tërësisht boshe: pa relacione, pa vlerësime, pa planimetri. Kjo qasje ushqeu dyshimet e opozitës se procesi synonte t’i ofronte privatëve truall publik nën idenë e mjegullt të “rikonstruksionit”.
Kështu, kalimi i lulishtes u bë me procedurë të shpejtuar, pa transparencë mbi planet e ndërtimit, pa konsultim publik dhe pa garanci për ruajtjen e hapësirës së gjelbër. Thirrja e KISH e konfirmon hapur modelin e zgjedhur: përmbushjen e interesit privat përpara interesit qytetar, edhe në objekte me vlerë arkitektonike dhe historike për Tiranën.
Qeveria duket se nuk gjen dot para as për rikonstruksionin e një ndërtese historike si “Pallati i Kongreseve”, buxheti për të cilin mund të përballohej lehtësisht pa qenë nevoja të jepet në këmbim asgjë.
Por kjo nuk është hera e parë që qeveria aplikon të njëjtën formulë.
Rastet e ndjekura dhe kritikuara vazhdimisht nga Citizens.al me Stadiumin “Selman Stermasi”; Pallatin e Sportit “Asllan Rusi”, Shtëpinë e Fëmijës “Zyber Hallulli”, “Bibliotekën Kombëtare“, ish-Agjencinë Telegrafike Shqiptare etj – e theksojnë edhe më tej këtë gjë.
A është figura e instalacionit, që u vendos mbi mozaikun e Muzeut Kombëtar një transgjinor? Absolutisht, jo! Ky ishte një dizinformim dashakeq.
Nëse ende nuk e keni të qartë se përse kjo vepër artistike mbi portretin e gruas ishte pa flokë, Citizens ju shpjegon se bëhet fjalë për një akt sensibilizues në mbështetje të grave që luftojnë me kancerin.
Vepra quhet “Dielli i ditës tjetër” dhe është realizuar nga artistja Blerta Kambo, e cila e vendosi zyrtarisht atë mbi portretin e gruas qendrore të mozaikut më 12 nëntor.
Por, fatkeqësisht, vepra u keqinterpretua në opinionin publik duke u lidhur me një lloj përfaqësimi të komunitetit LGBT dhe për këtë Kambo u vu në qendër të komenteve denigruese. Por e vërteta është ndryshe.
“Është një instalacion artistik që ka një ndërhyrje të përkohshme te mozaiku dhe konkretisht te figura e gruas si një forcë, dhe doja që t’ia dedikoja grave që janë prekur nga kanceri i gjirit, për të thënë që edhe në momentin e tyre më të errët, ato janë shumë të forta,” tha Kambo për Citizens.
Sipas artistes Blerta Kambo dezinformimi që u përhap për veprën e saj ishte i qëllimshëm. Ajo thotë me keqardhje se kjo qasje ia dëmtoi kauzën. Por, sidoqoftë mesazhe solidariteti nga gra të ndryshme, duket se i dhanë mbështetjen e nevojshme për ta përballuar këtë situatë.
Titulli i projektit “Dielli i ditës tjetër” simbolizon shpresën për një të ardhme të afërt për gratë që kalojnë sprovën e vështirë me sëmundjen e rëndë të kancerit. Artistja shpjegoi për Citizens.al se keqkuptimi ka ndodhur për shkak të rrethanave dhe dashakeqësisë së disa individëve të angazhuar publikisht.
“[Ata] Kanë pasur nevojë për një argument për të bërë bujë në rrjet dhe kanë tjetërsuar [veprën], kanë trilluar dhe kanë shpifur një histori krejt të pavërtetë, që në fakt përdhos të gjithë këtë betejë, të grave të prekura nga kanceri në gji,” thekson Blerta.
Instalacioni, i cili ishte parashikuar të realizohej në tetor, që përkon me muajin rozë, vonoi të miratohej nga autoritetet dhe për këtë u shty gjatë këtij muaji.
Theksojmë dhe një herë se ky instalacion nuk e prek kurrsesi veprën origjinale dhe do të zhvendoset nga Muzeu Historik Kombëtarë me datë 21 nëntor.
Çështja po ndiqet ligjërish nga artistja pasi denigrimet dhe shpifjet që janë bërë kundrejt saj dhe veprës nuk dëmtojnë vetëm një artist, por gjithë ata që përpiqen në mënyrë të pavarur të ndërgjegjësojnë shoqërinë në përballimin e sfidave të mëdha.
Ky rast është gjithashtu një kambanë alarmi për sulmet ndaj çdo individi apo grupimi që është angazhuar së fundmi për zhvillimin dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut në vend.
Aksioni i policisë për bllokimin e patinave elektrike (monopatina) ka ndezur një debat të gjerë mbi lirinë e lëvizjes dhe standardet e sigurisë në rrugët urbane. Prej 13 tetorit, qindra qytetarë janë ndaluar dhe mjetet e tyre janë konfiskuar, pa një afat të qartë se kur do të miratohet rregullorja e re dhe kur do të rikthehet përdorimi i tyre në rrugë.
“Ilegalë nga hiçi”
Besian Kozma, regjisor në Radio-Televizionin Shqiptar, prej vitit 2023 e përdorte patinën elektrike çdo ditë për të vajtur në punë. Për zonën ku banon, në kodrat e Liqenit të Thatë, monopatina ishte mjet praktik, më e lehtë se biçikleta për maloret dhe më e shpejtë dhe ekonomike se makina.
Çdo ditë ai përshkonte rreth 5 kilometra vajtje-ardhje pa shpenzime dhe stres trafiku apo parkimi.
“Ka qenë mjeti më i volitshëm që kam pasur ndonjëherë,” kujton ai.
Rutina u prish më 12 tetor, kur në rrjetet sociale pa videon e ministres së Brendshme Albana Koçiu, që paralajmëronte aksionin e bllokimeve. Megjithatë Besiani vazhdoi ta përdorte monopatinën edhe dy javë të tjera, derisa më 20 tetor, kur doli nga puna, u ndalua nga një patrullë në rreth-rrotullimin e rrugës “Papa Gjon Pali II”.
“Ndalova normalisht, sepse nuk kam asgjë kundër policisë, e cila bën detyrën,” tregon Besiani, i cili e përshkruan momentin e ndalimit të paqartë nga ana administrative.
“Kërkova arsyen e bllokimit dhe më cituan një urdhër verbal,” kujton ai. Monopatina iu mor pa i dhënë asnjë dokument apo procesverbal. Ai thotë se me këmbënguljen e tij, oficeri e vendosi mjetin në sediljen e makinës së patrullës dhe, aq.
Tre ditë më vonë, në Komisariatin e Policisë Rrugore, iu kërkua të dorëzonte kërkesë me shkrim për të marrë informacion.
Dy javë pas kërkesës, Besiani u thirr në komisariat.
“Mendova se do të ma kthenin monopatinën, por nuk qëlloi të ishte kështu,” kujton ai, teksa shton se në komisariat mori një shkresë dyfaqëshe ku thuhej se mjeti elektrik i ishte bllokuar për 30 ditë për: shkelje të rregullave të qarkullimit, pamundësi për të vërtetuar pronësinë dhe “refuzim për t’iu ndaluar policisë”.
“Të tria arsyet nuk qëndronin,” thekson ai. Për këtë Besiani dorëzoi ankesë dhe prej fundit të tetorit është ende në pritje të një përgjigje. Patinën e pati blerë rreth 550 euro dhe thekson se zotëron faturën, e cila ia vërteton pronësinë.
Ilustrim grafik/Citizens.al
Kontradikta mes praktikës së policisë dhe bazës ligjore
Aksioni i policisë nisi pa një bazë të qartë dhe pa sqarimet e nevojshme publike, duke lënë qindra qytetarë, përfshirë Besianin, në një situatë të cunguar.
Deri më 11 nëntor policia bllokoi 1,426 patina, ndërsa komunikimet zyrtare mbetën të pjesshme, shpesh të paqarta dhe pa shpjegime të plota mbi arsyet dhe zgjatjen e operacionit.
Veprimet e policisë u bazuan në një vendim të ministres Albana Koçiu, i cili u botua në Fletoren Zyrtare katër ditë pasi aksioni kishte nisur. Ministria e konfirmoi këtë në një komunikim për Citizens.al.
Përfaqësues të Policisë së Shtetit thanë për Citizens.al se aksioni mbështetej edhe në një urdhër të brendshëm të datës 9 tetor. Por, ky zinxhir vendimesh krijoi një precedent të rrezikshëm ku veprimi administrativ mori fuqi përpara detyrimit për t’u botuar në Fletore Zyrtare.
Pra urdhrat nisën të zbatoheshin pa u njoftuar ligjërisht publiku. Mjaftoi një dalje në Facebook. Kjo paqartësi operacionale duket se mbështetet nga një boshllëk edhe më i madh ligjor.
Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve të Transportit Rrugor (DSHTRR) konfirmoi për Citizens.al se “patinat elektrike lejohen të qarkullojnë në rrugë”, sepse neni 344 i VKM-së nr.153 i trajton ato “në analogji me biçikletat” në zbatim të Nenit 180 të Kodit Rrugor.
Në mungesë të një neni të posaçëm, rregullat e biçikletave funksionojnë si normë e huazuar për patinat: ato mund të lëvizin në rrugë dhe duhet të përdorin korsitë e biçikletave, kur ekzistojnë, duke respektuar të njëjtat rregulla të drejtimit, ndriçimit, sinjalizimit etj.
Ndryshimi i vitit 2021 e formalizoi termin “patina elektrike” në Kod Rrugor duke i lejuar për qarkullim. Por nuk u shoqërua me kuadër të plotë rregullator.
Kodi Rrugor nuk përmban nen të posaçëm për to, ndërsa bashkitë dhe policia nuk kanë akte nënligjore që të përcaktojnë qartë shpejtësinë, zonat e lejuara apo kufizimet teknike.
Në këtë amulli, qytetarët gjenden të penalizuar për përdorimin e një mjeti që ligji e lejon, por rregullat e zbatimit të tij mungojnë. Pikërisht këtu lind paradoksi: e drejta ekziston, por zbatimi i saj varet nga interpretimi i autoriteteve, duke e kthyer sigurinë rrugore në një proces të paqëndrueshëm dhe arbitrar.
“Aksion i tepruar dhe arbitrar”
Autoritetet e nisën aksionin pas një numri incidentesh. Ndërkohë, në dy raportime të mëparshme të Citizens.al u vu re konfuzion prej qytetarëve, protesta spontane dhe mungesë transparence.
Për të kuptuar ndikimin real tek përdoruesit, Citizens.al zhvilloi një pyetësor në të cilin u përgjigjën 40 qytetarë që ishin përballur direkt me operacionin policor, një prej të cilëve edhe Besian Kozma.
Pjesa dërrmuese e të anketuarve thanë se e përdornin monopatinën për lëvizje të përditshme, kryesisht për në punë (90%), ndërsa 10% për shërbime “delivery”. Ky profil i përdorimit sugjeron se monopatinat nuk janë thjesht mjete rekreative, por alternativë e lëvizjes urbane, veçanërisht për ata që nuk përballojnë dot kosto të larta transporti.
Ilustrim gjatë aksionit policor të datës 13 tetor/Citizens.al
Anketa vë në dukje mungesën e transparencës në zbatimin e aksionit policor pasi shumica (59%) e përdoruesve thanë se nuk morën asnjë dokument zyrtar në momentin e bllokimit.
Shumica u ndaluan në mëngjes, rrugës për punë (65%), duke e kthyer ndërhyrjen në një goditje direkte mbi lëvizshmërinë e qytetarëve, pjesa dërrmuese (90%) e të cilëve e konsideruan aksionin “të tepruar dhe të padrejtë”, si dhe bllokimin 30-ditor “arbitrar”.
Asnjë përdorues nuk e ka vlerësuar për Citizens.al aksionin si “të drejtë dhe të nevojshëm”. Kjo tregon një hendek të qartë midis perceptimit qytetar dhe justifikimit institucional për sigurinë rrugore.
“Për mua kanë vepruar shumë gabim, sepse na kanë dëmtuar në përditshmërinë tonë, mund t’i hartonin rregullat edhe pa bërë një aksion të tillë,” thotë Besiani.
Pothuajse të gjithë (93%) thanë se e kishin përjetuar këtë periudhë pa monopatinë si të kushtueshme në kohë dhe para. Qytetarët janë orientuar drejt transportit urban (43%) ose ecjes (45%), ndërsa 12% drejt taksive. Ky ndryshim ka krijuar ngarkesë financiare dhe kohore për përdoruesit aktivë të këtyre mjeteve.
“Për momentin lëviz ose me biçikletë ose me urban, por kjo periudhë ka treguar se çfarë efekti ka dhënë në lëvizje sepse të gjithë ne që kishim patina dhe na u bllokuan, ose po përdorim makinë ose urbanin duke ndikuar në trafik,” komenton Besiani.
“Problemi nuk janë mjetet, por mungesa e rregullave”
Shumica (62%) e të anketuarve besojnë se monopatinat janë problem vetëm kur përdoren pa rregulla. Vetëm 20% i konsiderojnë ato rrezik serioz. Në të njëjtën linjë, shumica mbështesin përdorimin në korsitë e biçikletave, por pranojnë se për këtë përdorim duhet të ketë kufizime.
“Të dalin ekspertë dhe ta vlerësojnë këtë gjë, normalisht të ketë rregulla dhe të ndëshkohet cilido që nuk i zbaton, jo të penalizohen të gjithë,” vijon Besiani.
Rekomandimet e të anketuarve nga Citizens.al synojnë balancimin mes sigurisë rrugore dhe të drejtës për lëvizje. Ata shprehen me dakordësi se patinat elektrike duhet të kenë kufizim moshe dhe shpejtësie, t’u kërkohet regjistrim, identifikim dhe siguracion mjeti, sidomos në rastet e përdorimit tregtar, dhe ndëshkim me gjoba dhe konfiskime në rastet e shkeljeve të përsëritura.
Anketa e Citizens.al tregon se pjesa më e madhe e përdoruesve të monopatinave nuk i kundërshtojnë rregullat, përkundrazi, i kërkojnë. Por bllokimi 30-ditor, pa paralajmërim dhe pa procedura të rregullta, është perceptuar si masë ndëshkuese dhe e padrejtë.
Kështu, debati për monopatinat nxjerr në pah një realitet të thellë: qytetet e mëdha si Tirana, kërkojnë politika të qarta dhe afatgjata të lëvizshmërisë dhe jo përndjekje me operacione të papritura policore.
TIRANË, 15 nëntor/ATSH-Maela Marini/ Kryeministri Edi Rama foli sot për problemet e komunitetit lidhur me shfrytëzimin e hapësirave publike, ndërsa u shpreh se tashmë i është dhënë përgjigje me ligj kësaj çështje.
Në një bashkëbisedim me banorët e njësisë nr.3 në Tiranë, Rama tha se për vite me radhë është bërë një katrahurë me pronat.
“Ti thua ‘lulishtja’, tjetri thotë ‘është prona ime’. Më në fund, e imponuam që nuk ka pronë më rreth pallatit kur ndërtohet një pallat i ri: as për ish-pronarin, as për ndërtuesin. Rreth pallatit është prona e atyre që banojnë në atë pallat. Nuk mundet dot të blejmë apartamentin dhe të shkojmë në pallat e rreth e rrotull paskemi pronarë. Jo. Nuk ka pronarë. Jemi vetë pronarë rreth e rrotull”, u shpreh Rama.
Kryeministri theksoi se “këtë gjë më në fund e kemi imponuar edhe me ligj, sepse kjo është logjika e lejes së ndërtimit”.
“Në momentin që ti kërkon një leje ndërtimi dhe ajo nuk të jepet në të gjithë njollën e pronës, por të jepet në një pjesë të saj për ta shfrytëzuar, gjithë pjesa tjetër është pronë e përbashkët”, nënvizoi ai.
Nga ana tjetër, Rama tha se nuk mund të ketë hapësirë publike ku, ai që ka letrat e pronës të ndërtojë çfarë të dojë.
“Nuk mundet. Të gjithë ata që bëjnë kioska dhe thonë ‘e kam pronë’, duhet ta harrojnë. Nëse nuk kanë leje ndërtimi, nuk mund të vendosin një ngrehinë mu në mes të lagjes dhe t’u zënë rrugën familjarëve kur dalin nga shtëpia. Situata, siç kam parë në gjithë këtë operacion, as nuk i imagjinoja. Familje që hyjnë në lokal për të dalë në rrugë, se lokali është brenda te shkalla dhe ai thotë ‘e kam pronë'”, u shpreh Kryeministri.
Duke informuar mbi lirimin e hapësirave publike, Kryeministri informoi se “pak ditë më parë kemi arritur në 100 mijë metra katrorë të liruara”.
“Tani është faza që duhet t’i rehabilitojmë dhe patjetër që atyre që kanë biznese, bashkia do t’u japë modelin se si ata të vendosin çadra, se si ata të vendosin karrige, por jo të pushtojnë gjithë hapësirën, sepse 70% e hapësirës normalisht do të jetë e komunitetit. Në çdo trotuar, në çdo rrugë. Aty ku trotuari është 2 metra, dakord, dhe aty ku tek 30% i atij që ka lokalin nuk ka vend për tavolinë, nuk ka për të nxjerrë tavolinë. I gjithë trotuari do të jetë i njerëzve”, shtoi ai.
TIRANË, 14 nëntor/ATSH/ Kryeministri Edi Rama u shpreh sot se asnjë metër katror i ndërtuar pa leje nuk do të lejohet dhe fenomeni i patolerueshëm i ndërtimit jashtë lejes do të vazhdojë të goditet.
Rama e bëri këtë deklaratë gjatë një dëgjese publike me qytetarët e Njësisë Nr.2 në kryeqytet, teksa risolli në vëmendje operacionin që ka nisur në Farkë për goditjen e çdo metri katror, të bërë siç tha Kryeministri nga “një lloj babëzie për të shitur më shumë dhe shumë shtrenjtë në kurriz të qytetit dhe komunitetit”.
“Nuk kanë për t’i gëzuar dot ata që i kanë bërë. Ose do shemben, duke hedhur në erë vilat, ose duke i shembur në mënyrë mekanike, ose do të merren mbrapsht dhe aty do të bëhen çerdhe, kopshte”, tha Rama.
Kryeministri Rama pohoi se sot është diskutuar mbi kthimin e një vile të madhe në çerdhe ose kopsht.
“Kudo ku ka mundësi ato metra katrorë të merren mbrapsht dhe të kthehen në hapësira që i shfrytëzon bashkia për shërbime publike apo zyra për institucione të Qeverisë”, vijoi ai.
“Jam besimplotë që ky mandat me këtë fuqi që na kanë dhënë njerëzit që na kanë votuar, do të jetë mandati që do t’i vërë vulën shumë gjërave dhe do të vulosë pakthyeshmërinë e proceseve të nisura. Duke filluar nga kryefjala e të gjitha fjalive që është ulja e Shqipërisë në tryezën e BE-së si e barabartë mes të barabartëve”, tha Rama.
TIRANË, 14 nëntor/ATSH/ Lirimi i hapësirave publike, nismë e nisur nga korriku për t’i hapur rrugën Rilindjen Urbane 2.0 ka arritur deri tani në çlirimin e 100 mijë metrave katrorë.
Kryeministri, njëherazi Kryetari i Partisë Socialiste, Edi Rama iu përgjigj sot shqetësimit të ngritur nga një banor i Njësisë Nr.2 në Tiranë, lidhur me mungesën e çerdheve dhe kopshteve në këtë njësi duke e lidhur problemin edhe me hapësirat publike.
Kreu i qeverisë në bashkëbisedim me banorë të njësisë 2 në kryeqytet, vuri në dukje se mungesa e e kopshteve dhe çerdheve aq sa janë të nevojshme ndodh për disa arsye duke renditur rritjen e popullsisë së Tiranës më shpejt se sa janë mundësitë për ndërtimin e çerdheve dhe kopshteve.
Së dyti, sipas Kryeministrit Rama, problematikë mbetet hapësira publike.
“Ne po arrijmë të imponojmë hapësirën publike si një hapësirë ku pavarësisht titullit të pronësisë nuk mundet dot të zaptohet, të rrethohet, të përdoret për aktivitete të tjera, pa pasur një leje shfrytëzimi”, tha Rama.
E dyta, sipas Kryeministrit Rama është diçka e sanksionuar me ligj kur bëhet fjalë për një ndërtim në një pronë, si banesa, apartamente, jo shtëpi private.
“Pronarët bëjnë një marrëveshje me një ndërtues dhe gjithçka që është rreth ndërtimit nuk është më as e pronarit as e ndërtuesit, është e komunitetit dhe kështu duhet të ishte prej kohësh. Të dyja këto problem të trashëguara nuk janë zgjidhur me parë, edhe sot hasin në vështirësi për shkak të injorancës dhe korruptimit të gjykatësve. Sepse duhet të jesh o injorant ose i korruptuar që t’ia mohosh komuniteteve të drejtën që të kenë hapësirat e tyre, duke i njohur atyre që qoftë kur e kanë pronën e tyre ndërtojnë aty pa leje duke pasur një të drejtë që nuk u takon në kurriz të komunitetit”, vijoi ai.
Kreu i Qeverisë, u shpreh se nuk e cilëson normale veprimin kur një Kryeministër apo një tjetër funksionar publik tregon me gisht, apo tregon fotografinë e një gjykatësi duke thënë që ka bërë një akt armiqësor ndaj komunitetit.
“Por, për mua është shumë e rëndësishme që të gjithë ata që ankohen në një komunitet të caktuar të mos mendojë se ai lokali nuk prishet se nuk do X-i apo Y-i apo është korruptuar inspektori përkatës. Ai nuk prishet sepse gjykatësi i ka dhënë të drejtë të bëjë biznes në një hapësirë që mund të jetë prona e tij, por ai s’ka të drejtë ta shfrytëzojë nëse nuk ka një leje ndërtimi, jo nga ato pseudolejet që i ka lëshuar minibashkia për pseudopunime të përkohshme që janë farsa të cilat duhet të marrin përgjigje në gjyq”, pohoi Rama.
Rama tha se “gjykatësit tani janë më të përmbajtur”.
“Nëse ne duam të ndërtojmë një shkollë apo kopsht, aty ku hapësira është e lirë dhe prona është private, atëherë duhet ta shpronësojmë. Nuk mund të jetë prona e pasistemuar aty për sa kohë është hapësirë publike kur pronari të marrë leje le të bëjë çfarë të dojë. Dje ishte arritur shifra e 100 mijë metra katrorë të liruara nga zaptuesit. Ku po bëhen projekte përkatëse për t’i kthyer në hapësira në dispozicion të komunitetit”, tha Rama.
Që prej muajit korrik, qeveria shqiptare ka intensifikuar operacionin për lirimin e hapësirave publike të zaptuara nga ndërtimet pa leje, në kuadër të programit “Rilindja Urbane 2.0”. Kjo nismë synon rikthimin e kontrollit mbi territorin dhe garantimin e aksesit të qytetarëve në hapësirat e përbashkëta. Kryeministri Edi Rama ka publikuar pamje të reja nga terreni, ku ekipet e angazhuara po…
Vetëm gjashtë banesa kanë mbetur pa boshatisur, ndërsa 26 familje janë zhvendosur tashmë nga Vilat 36 dhe 38, në lagjen 13 të Durrësit. Pjesa tjetër e banesave priten të boshatisen më 13 Nëntor, afati i fundit i lëshuar nga zyra përmbarimore.
Pavarësisht protestave përpara Bashkisë përgjatë javëve, banorët nuk kanë ushtruar rezistencë për lënien e shtëpive, por ende nuk i kanë humbur shpresat se mund ti jepet një zgjidhje institucionale.
“Nuk mund ta besoj gjendjen aktuale, që po ndodh me ne. Po na nxjerrin nga shtëpitë pa asnjë lloj dëmshpërblimi, pas asnjë lloj strehimi”- tha Aledio Hoxha për Citizens.
Banorët, në terr informativ prej vitesh
32 familjet që jetojnë prej viteve 90 në kabinat e plazhit në rrugën “Albanopoli”, janë strehuar fillimisht aty me statusin e të pastrehëve.
Këto familje u vendosën në kabinat e dikurshme të plazhit si një zgjidhje e përkohshme pas përmbysjeve të viteve ’90, kur shumë banesa shtetërore u privatizuan dhe një pjesë e qytetarëve mbetën pa strehë.
Megjithatë, mungesa e investimeve dhe e statusit të qartë ligjor për banesat e tyre i ka lënë ata në pasiguri për mbi tri dekada.
Banorët pretendojnë se në vitin 2009 pati një mundësi për ta për privatizimin e banesave, por ata nuk kanë qenë kurrë në dijeni.
Bashkia Durrës i tha Citizens se me shkresën nr. 5185, datë 19.11.2009, i ka kërkuar Këshillit Bashkiak të shpallë të pavlefshëm vendimin për privatizimin, sepse ai është në kundërshtim me ligjet që janë në fuqi.
Citizens i ka kërkuar Bashkisë Durrës vendimin ku revokohet vendimi i Këshillit Bashkiak, por ende nuk ka marrë një përgjigje.
Më pas trualli ku ndodhen këto kabina hyri në procesin e kthim kompensimit të pronave dhe që prej 2013 pronësia e tyre i kaloi pronarëve të truallit.
Banorët pretendojnë se e kanë marr vesh vite më vonë se Bashkia ka kaluar godinën “me banorë brenda”, pronarëve aktualë.
“Nuk jemi lajmëruar kur bashkia i ka dorëzuar objektet, sepse ka një akt-dorëzimi sikur objekti është bosh, ndërkohë që ne kemi qenë aty. Bashkia duhet të ndjehet borxhlie me ne dhe nga 2013 duhet të ofronte një alternativë strehimi,”- është shprehur më herët për Citizens avokatja Merita Dakovelli.
Zgjidhje nga institucionet
Banorët shprehen se nuk mund të gjykojnë dot vendimin e kalimin të pronësisë së godinave te pronarët aktualë, por kërkojnë një formë mbështetje nga institucionet.
Bashkia Durrës i tha Citizens, se familjet nëpërmjet portalit e – albania, mund të aplikojnë duke ngarkuar dokumentacionin e kërkuar për të përfituar nga programet e strehimit social. Por pjesa më e madhe e banorëve, të cilët i përkasin shtresave vulnerabël dhe janë në moshë të thyer shprehen se nuk dinë ku të drejtohen.
Ndërsa të tjerë thonë se vetë krye bashkiakja Emiriana Sako i ka thënë në një mbledhje me dyer të mbyllur se në qytet ka rreth tre mijë të pastrehë dhe duhet të regjistroheni kur t’ju vijë radha për shqyrtim të rastit.
Situata ka sjellë që shumë të rinj dhe familje të shprehen se lënia në mes të katër rrugëve, i ka çuar të mendojnë largimin nga vendi.
“Më vjen keq shumë për vendin tim që më duhet të largohem kësaj radhë përfundimisht. Ndoshta vi ndonjëherë për ta vizituar dhe kaq…” – përmbyll Aledio Hoxha.
Paralelisht në Durrës po vijojnë edhe protestat e projektit “TID Durrës“, të cilët kundërshtojnë projektin e AADF në bashkëpunim me Bashkinë Durrës për shpronësimin e rreth 170 pronarëve të vilave të vjetra në zonën arkeologjike të qytetit.
Prej nëntorit 2024, Serbia ka qenë skenë e protestave masive. Studentë, qytetarë, punëtorë dhe aktivistë të shoqërisë civile kanë mbushur rrugët për të kërkuar llogaridhënie, transparencë dhe drejtësi.
Një katastrofë inxhinierike – shembja e çatisë së një stacioni hekurudhor në Novi Sad që la 15 të vdekur – shërbeu si katalizator revolte, që u shtri në dhjetëra qytete, duke përfshirë Beogradin.
Në Shqipëri, ndërkohë, protestat e ngjashme duket se shuhen pa arritur të kristalizohen në lëvizje të qëndrueshme. Pavarësisht situatave dhe ngjarjeve të ndryshme që kanë ngjallur revolta dekadën e fundit, ka munguar një gur çakmaku i aftë për t’i ndezur apo mbajtur protestat gjallë për shumë kohë.
Disa fajësojnë fuqinë e pushtetit qeveritar, të tjerë amullinë opozitare dhe mungesën e alternativave frymëzuese.
Historia tregon se sistemi politik ndryshoi në Shqipëri pasi qendra e Tiranës u mbush me mijëra qytetarë që më 20 shkurt 1991 rrëzuan statujën e diktatorit Hoxha. Por, sot, rreth 35 vite më vonë, qendra nuk ruan asnjë kujtim nga ajo ngjarje dhe rrallëherë shërben për manifestime politike.
Në pamje të parë duket sikur sheshet nuk janë më hapësira proteste dhe rezistence siç po ndodh në vendet fqinje.
Sheshi si skenografi e kontrolluar
Sheshi Skënderbej i ngjan sot një gunge të madhe me pllaka, ku për shkak të pjerrtësive është e vështirë të organizohen evente, lëre më protesta.
Përgjithësisht eventet zënë anët e sheshit ku skelat apo logjistika nuk rrezikohen të bien, ndërsa edhe për vetë pushtetin organizimet elektorale në qendër kanë rezultuar jo me të njëjtin shkëlqim si dikur.
Arkitekti dhe aktivisti Migen Qiraxhi thotë për Citizens.al se ky lloj transformimi urban nuk është “i pafajshëm”. Për të, qasja e ndjekur me zhvillimin gjatë dhjetëvjeçarit të fundit i ka dhënë hapësirave në përgjithësi, një aspekt më së shumti skenografik se sa jetik për qytetarët.
“Sheshet tashmë janë për t’u fotografuar, jo për t’u jetuar. Përdoren për evente të kontrolluara, jo për debat e pjesëmarrje qytetare,” thotë Qiraxhi, i cili angazhohet si koordinator projektesh pranë organizatës “Qëndresa Qytetare”.
Ai e quan këtë proces “arkitekturë të dekurajimit qytetar”. Sa më i madh dhe më spektakolar të jetë sheshi, aq më e vështirë është ta ndjesh masivitetin e protestës.
“Protesta e studentëve e vitit 2018 dukej masive në rrugën e Kavajës dhe jepte motivim; ndërkaq, po e njëjta, kur u zhvendos në shesh dhe bulevard, demotivonte, pasi raportet e masës me hapësirën përmbyseshin,” kujton Qiraxhi.
“Nga ana tjetër, sheshi Skënderbej nuk është as i ndriçuar që të mundësojë një agora për qytetarët në orët pa rreze dielli,” shton ai.
Sipas Qiraxhit pushteti në Tiranë ka mësuar të marrë edhe formën e qytetarit që proteston. Ai kujton këtu rastet kur për të dekurajuar protestat studentore të dhjetorit 2018, Kryeministri Rama organizonte takime me ta dhe shfaqej me tezën “edhe unë jam student, kur do flasim?!”.
Për Qiraxhin, e njëjta qasje u pa edhe në vitin 2013 në protestën kundër planit për të demontuar në Shqipëri armët kimike të regjimit sirian të Bashar al-Assad.
“Ashtu si Vuçiç në Beograd përpiqet të përvetësojë kërkesat e qytetarëve. Është një taktikë për të neutralizuar përballjen,” analizon ai.
Protestat u zhvendosën në rrjetet sociale
Përballë një qasje të tillë të zhvillimit urban, por edhe social, ku dimamikat ekonomike dhe të jetës kanë shtyrë drejt një individualizmi më të theksuar, revolta popullore është shprehur kryesisht në hapësirat digjitale.
Për Ivan Blažević, menaxher programi në “European Fund for the Balkans”, kjo zhvendosje nga sheshi te rrjetet sociale është pjesë e një transformimi më të gjerë.
“Nuk është dobësim, por transformim i mënyrës sesi shprehet energjia qytetare. Rrjetet sociale kanë hapur hapësira të reja për organizim dhe solidaritet, sidomos për të rinjtë dhe grupet e margjinalizuara,” thotë ai për Citizens.al.
Megjithatë, ai paralajmëron për rrezikun e fragmentimit pasi angazhimi digjital është më i menjëhershëm, por njëkohësisht më i brishtë.
“Hapësira digjitale zgjeron rrezen e protestës, por humbet përvojën e përbashkët fizike që i jep forcë lëvizjeve,” thekson Blažević.
Sipas tij protestat online nuk munden të përcjellin momentin e përbashkët të kundërshtimit. Prandaj sfida qëndron te lidhja e dy formave të angazhimit në mënyrë që mobilizimi digjital të përkthehet në pjesëmarrje qytetare reale me ndikime politike konkrete.
Por, përtej këtyre aspekteve, Blažević sheh një tjetër dimension shqetësues, normalizimin e autoritarizmit, përmes humbjes së hapësirës publike si simbol politik.
“Kur sheshet bëhen sterile, të kontrolluara apo të komercializuara, qytetarët humbasin prirjet e pjesëmarrjes, të debatit dhe të mbajtjes së pushtetit përgjegjës. Kjo gërryen thelbin e demokracisë,” thotë Blažević.
Nga kolektivi tek individi
Në Shqipëri, mungesa e një ekosistemi të organizimit qytetar, universitetet e dobëta, sindikatat inekzistente, dhe mediat me hapësira të kufizuara, kanë bërë që protesta të shihet më shumë si shpërthimi i një revolte se sa një proces angazhimi qytetar.
“Kur qytetarët e perceptojnë sistemin politik si të korruptuar apo të pandjeshëm, protestat bëhen më shumë shprehje frustrimi sesa mjete strategjike për ndryshim,” komenton Blažević.
Qiraxhi, i cili me “Qëndresën Qytetare” ka organizuar dhe marrë pjesë në disa protesta qytetare, e përkufizon këtë si “revoltë në mungesë të institucioneve”. Ai thotë se në këto kushte, rrjetet sociale janë bërë strehë e vetme e shprehjes publike, por pa mundësi reale për t’u përkthyer në veprime politik.
Ndryshe, në Serbi, protestat e periudhës 2024-2025 kthyen fizikisht qytetarët në rrugë dhe qendrat e qyteteve, një zhvillim simbolik dhe domethënës për kundërvënien dhe rezistencën ndaj autoritetit dhe abuzimeve të pushtetit.
Në Shqipëri, ndërkohë, qytetarët duket se nuk kanë ndonjë ndryshim nga turistët, të cilët si vizitorë fotografojnë rrugët, sheshet, por nuk i zotërojnë apo përdorin politikisht ato.
Kështu, nëse sheshi është pasqyra e një shoqërie demokratike, atëherë ajo që mungon në Tiranë nuk është vetëm vendi dhe qasja fizike, por edhe vetë marrëdhënia e qytetarit me sistemin, pushtetin dhe me njëri-tjetrin.
“Humbja e sheshit është humbje e kujtesës demokratike. Rikthimi i tij është thelbësor për të mbajtur gjallë vetë jetën demokratike në Ballkan,” thekson Blažević.
TIRANË, 1 nëntor /ATSH/ Lirimi i hapësirave publike nga ndërtimet e paligjshme vijon në të gjithë vendin.
Ky operacion i paraprin zbatimit të programit “Rilindja Urbane 2.0”, i cili synon të kthejë ligjshmërinë në territor, duke sjellë zhvillim për komunitetet.
“Vijojmë punën për të liruar trotuaret, rrugët dhe hapësirat publike të zaptuara”, shkroi kryeministri Edi Rama në rrjetet sociale, teksa ndau sot pamje nga prishja e disa ndërtimeve pa leje në Rinas.
E konceptuar si një ndërhyrje sistematike në terren dhe jo një aksion i përkohshëm, kjo nismë, e cila ka nisur nga zbatimi në muajin korrik, po vijon me prioritet në gjithë territorin e vendit.
Në dispozicion të qytetarëve të cilët duan të denoncojnë rastet abuzive është vënë në dispozicion portali “Hapësiraimepublike.gov.al”.
Deri sot në këtë portal janë raportuar 14 899 raste, nga të cilat janë zgjidhur 11 275 raste, ndërsa 3 624 të tjera janë aktualisht në proces shqyrtimi.
RINAS- Kryeministri Edi Rama ka ndarë pamje nga aksioni për lirimin e hapësirave publike. Fokusi këtë herë është zhvendosur në Rinas, ku autoritetet siç shihet në pamjet e publikuara nga kryeministri kanë nisur punën për të liruar rrugët dhe trotuaret e zaptuara.
“Vijojmë punën për të liruar trotuaret, rrugët dhe hapësirat publike të zaptuara. Rinas”, shkruan Rama bashkëngjitur videos së publikuar në Facebook.
Ndërkohë në herët Policia e Shtetit njoftoi se gjatë 24 orëve ishin goditur 133 raste të zaptimit të hapësirave publike, ndërsa 10 persona ishin arrestuar në lidhje me këtë operacion.
Login
