❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« njĂ« amerikan?

✇Telegrafi
By: Agron Shala
18 December 2025 at 11:19


Nga: Vivek Ramaswamy / The New York Times
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Aktualisht po shfaqen dy vizione tĂ« kundĂ«rta nĂ« tĂ« djathtĂ«n amerikane, dhe ato janĂ« tĂ« papajtueshme. NjĂ« vizion i identitetit amerikan bazohet nĂ« prejardhje, gjak dhe tokĂ«: Tiparet e trashĂ«guara janĂ« ato qĂ« kanĂ« mĂ« shumĂ« rĂ«ndĂ«si. Forma mĂ« e pastĂ«r e njĂ« amerikani Ă«shtĂ« i ashtuquajturi “amerikan me trashĂ«gimi” - dikush qĂ« prejardhjen e ka qĂ« nga themelimi i Shteteve tĂ« Bashkuara ose mĂ« herĂ«t.

Ky këndvështrim tani po përhapet nga e djathta Groyper, një lëvizje në internet që po ngrihet me shpejtësi dhe që argumenton për krijimin e një identiteti të përqendruar rreth të bardhëve. Ky është një reagim i parashikueshëm - reagim të cilin e parashikova në librin tim të vitit 2022, Kombi i viktimave - ndaj diskriminimit të të bardhëve gjatë pesë vjetëve të fundit, dhe nuk është më mendim i skajshëm.

Alternativa (dhe sipas mendimit tim, vizioni i saktë), për identitetin amerikan, bazohet në ideale.

TĂ« qenit amerikan nuk Ă«shtĂ« cilĂ«si me nivele qĂ« ndryshon nĂ« varĂ«si tĂ« prejardhjes. ËshtĂ« binare: Ose je amerikan, ose nuk je. Je amerikan nĂ«se beson nĂ« sundimin e ligjit, nĂ« lirinĂ« e ndĂ«rgjegjes dhe tĂ« shprehjes, nĂ« meritokracinĂ« pa dallim ngjyrash, nĂ« KushtetutĂ«n e ShBA-sĂ«, nĂ« Ă«ndrrĂ«n amerikane, dhe nĂ«se je njĂ« qytetar qĂ« i betohesh pĂ«r besnikĂ«ri vetĂ«m kĂ«tij kombi.

Siç ka thënë me humor Ronald Reagan, mund të shkosh të jetosh në Francë, por nuk mund të bëhesh francez; por kushdo nga çdo cep i botës mund të vijë në Shtetet e Bashkuara dhe të bëhet amerikan. Pavarësisht prejardhjes, nëse pret radhën dhe merr shtetësinë, je po aq amerikan sa një pasardhës mejflauer [102 udhëtarët që arritën më 1620], për sa kohë që beson në idealet e themelimit të Amerikës dhe kulturën që lindi prej tyre. Kjo është ajo që e bën të mundur veçantinë amerikane.

PĂ«rçarja mes kĂ«tyre dy vizioneve Ă«shtĂ« mĂ« me rĂ«ndĂ«si sesa ndarjet politike midis republikanĂ«ve dhe demokratĂ«ve. RepublikanĂ«t mĂ« tĂ« vjetĂ«r tĂ« cilĂ«t mund tĂ« dyshojnĂ« pĂ«r pĂ«rhapjen e vizionit “gjak dhe tokĂ«â€, duhet tĂ« mendojnĂ« sĂ«rish. Rrjetet e mia sociale janĂ« mbushur me qindra fyerje, shumica nga llogaritĂ« qĂ« nuk i njoh, me sharje si “pajeets” dhe “street shitters” [terma fyes pĂ«r ata me origjinĂ« hinduse] dhe thirrje pĂ«r tĂ« mĂ« deportuar “mbrapsht nĂ« Indi” (kam lindur dhe jam rritur nĂ« Sinsinati dhe nuk kam jetuar kurrĂ« jashtĂ« ShBA-sĂ«).

Deklaratat antisemitike tani janë normalizuar në internet, dhe kjo nuk kufizohet vetëm në rrjete. Rod Dreher, një autor konservator, së fundmi përshkroi një udhëtim në Uashington ku vlerësoi se një pakicë e konsiderueshme e stafit republikan të brezit Z janë adhurues të Nick Fuentesit.

Kjo lëvizje e re e së djathtës në internet nuk përfaqëson qëndrimet e shumicës së votuesve republikanë në botën reale - kuptojeni këtë nga një bir emigrantësh indianë që kryeson sondazhet në zgjedhjet paraprake të Partisë Republikane në Ohajo, për guvernator. Por, si një nga kundërshtarët më të zëshëm të politikës së identitetit të majtë, tani shoh një hezitim të vërtetë nga ish-bashkëluftëtarët e mi anti-zgjim [woke] për të kritikuar politikën e re të identitetit të djathtë.

Ky model pasqyron në mënyrë shqetësuese hezitimin e demokratëve të shquar për të kritikuar tepricat e zgjim-it në prag të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024, edhe pse shumica e votuesve demokratë në mënyrë të qartë nuk kanë besuar kurrë se matematika është raciste, apo se puna e palodhur dhe tradita e shkruar janë tipare të bardhësisë. Kjo është një nga arsyet kryesore pse Kamala Harris dështoi në mënyrë spektakolare. Nëse Partia Republikane pas-Trump bën të njëjtin gabim me krahun tonë identitar, do të pësojmë një fat të ngjashëm.

TĂ« rinjtĂ« shpesh janĂ« tregues tĂ« hershĂ«m tĂ« drejtimit tĂ« erĂ«rave politike, dhe natyra e problemit tĂ« brezave Ă«shtĂ« e jashtĂ«zakonshme. ShumĂ« votues nĂ«n 30 vjeç besojnĂ« se nuk do tĂ« kenĂ« kurrĂ« mundĂ«si tĂ« blejnĂ« njĂ« shtĂ«pi. Ata shpesh janĂ« tĂ« zhytur nĂ« borxhe pĂ«r shkollimin, dhe nĂ«se nuk ndodhin disa ndĂ«rhyrje tĂ« forta politike, sigurimet shoqĂ«rore ndoshta do tĂ« shkurtohen para se ata tĂ« pĂ«rfitojnĂ«. ËshtĂ« e kuptueshme se janĂ« tĂ« zhgĂ«njyer pĂ«r kĂ«tĂ«.

Ndjenja e tyre në rritje për pasiguri ekonomike bashkohet me një ankth të përmbajtur psikologjik. Depresioni dhe ankthi janë më të përhapur te gjenerata Z sesa brezat e mëparshëm amerikanë. Në mungesë të një identiteti të përbashkët kombëtar, ata po kthehen drejt tribalizmit dhe viktimizimit - grojperizmi i djathtë, socializmi i majtë i ushqyer nga Zohran Mamdani.

Pra, cila është zgjidhja? Duhet të imagjinojmë një ëndërr të re amerikane që ofron fuqizim ekonomik dhe njëkohësisht plotëson etjen e brezit të ri për qëllim dhe përkatësi. Për ta arritur këtë vizion, duhet të përmbushen katër kushte.

SĂ« pari, udhĂ«heqĂ«sit konservatorĂ« duhet tĂ« dĂ«nojnĂ« - pa hezitim - shkeljet e grojperĂ«ve. NĂ«se, si z. Fuentes, ti mendon se Hitleri ishte “shumĂ« i lezetshĂ«m” ose nĂ«se e quan publikisht Usha Vancein njĂ« “xhit”, atĂ«herĂ« nuk ke vend nĂ« lĂ«vizjen konservatore, pikĂ«. QĂ«llimi nuk Ă«shtĂ« tĂ« dramatizojmĂ«, por tĂ« parandalojmĂ« legjitimizimin gradual tĂ« kĂ«saj armiqĂ«sie jo-amerikane. Kjo sjellje provokuese internet mĂ« kujton fĂ«mijĂ«t qĂ« testojnĂ« kufijtĂ« e prindĂ«rve: Detyra e njĂ« udhĂ«heqĂ«si tĂ« vĂ«rtetĂ« republikan Ă«shtĂ« tĂ« vendosĂ« kufij tĂ« qartĂ« pĂ«r ndjekĂ«sit e rinj, si njĂ« baba i mirĂ« pĂ«r njĂ« bir qĂ« e tepron.

Kjo nuk do tĂ« thotĂ« censurĂ«; do tĂ« thotĂ« qartĂ«si morale nĂ« vend tĂ« pĂ«rkĂ«dheljes. NĂ« debatet politike, dritarja e Overtonit duhet tĂ« mbetet e gjerĂ«. ËshtĂ« e pranueshme qĂ« e djathta tĂ« kritikojĂ« ndihmĂ«n amerikane pĂ«r Izraelin ose vizat pĂ«r emigrantĂ«, por Ă«shtĂ« plotĂ«sisht e papranueshme tĂ« helmosh fjalorin kundĂ«r hebrenjve, indianĂ«ve apo ndonjĂ« grupi tjetĂ«r etnik. Duhet tĂ« zbatojmĂ« atĂ« qĂ« predikojmĂ«: KundĂ«rshtarja ime aktuale demokrate nĂ« Ohajo Ă«shtĂ« njĂ« grua hebreje, dhe ndonĂ«se kritikoj pa mĂ«shirĂ« politikĂ«n e saj, do tĂ« jem mbrojtĂ«si i saj mĂ« i zĂ«shĂ«m kundĂ«r sulmeve antisemite nga e majta apo e djathta.

SĂ« dyti, ulini kostot e jetesĂ«s. Shtetet mund tĂ« sjellin rezultate tĂ« shpejta. Uleni çmimin e shtĂ«pive duke hequr kufizimet vendore pĂ«r pĂ«rdorimin e tokĂ«s pĂ«r tĂ« rritur ofertĂ«n pĂ«r strehim. Ulini taksat mbi pronat duke e bĂ«rĂ« administratĂ«n lokale mĂ« efikase. Ulini faturat e energjisĂ« duke pĂ«rshpejtuar lejet pĂ«r impiante tĂ« reja energjie dhe nxjerrje tĂ« gazit natyror. DemokratĂ«t patĂ«n njĂ« reagim tĂ« pĂ«rzier ndaj tezave pĂ«r bollĂ«k tĂ« Ezra Kleinit dhe Derek Thompsonit, por nĂ«se hiqet mĂ«nyra e majtĂ« e paraqitjes sĂ« kĂ«tyre ideve, republikani i ardhshĂ«m mund t’i pĂ«rqafojĂ« lehtĂ« ato.

SĂ« treti, krijoni pjesĂ«marrje tĂ« gjerĂ« nĂ« gjenerimin e pasurisĂ« nga tregjet e aksioneve. NĂ« epokĂ«n e inteligjencĂ«s artificiale, Ă«shtĂ« e mundur tĂ« imagjinohet e ardhmja me performancĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« tregut tĂ« aksioneve edhe me paga nĂ« ngĂ«rç dhe humbje vendesh pune. Kjo Ă«shtĂ« formula pĂ«r trazira shoqĂ«rore, dhe ndarja e aksioneve ofron zgjidhje praktike. NĂ«se çdo fĂ«mijĂ« i lindur ligjĂ«risht nĂ« ShBA merr njĂ« “trashĂ«gimi tĂ« Ă«ndrrĂ«s amerikane” prej 10 mijĂ« dollarĂ«sh tĂ« investuar nĂ« S&P 500, çdo i ri amerikan do tĂ« bĂ«hej milioner deri nĂ« moshĂ«n 60-vjeçare (duke supozuar njĂ« kthim vjetor modest prej tetĂ« pĂ«rqind, mĂ« i ulĂ«t se mesataret historike pĂ«r 5, 10, 20 dhe 40 vjet). Kjo Ă«shtĂ« fuqia magjike e llogaritjes.

Efekti do tĂ« ishte i thellĂ«: NĂ« vend qĂ« tĂ« sulmojnĂ« milionerĂ«t, ata vetĂ« do tĂ« ishin nĂ« rrugĂ«n pĂ«r t’u bĂ«rĂ« tĂ« tillĂ«. TĂ« rinjtĂ« amerikanĂ«, si nga e majta ashtu edhe nga e djathta, do tĂ« kishin interes tĂ« pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r rritje maksimale ekonomike - njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« luajtur sĂ«rish nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n skuadĂ«r, ndĂ«rsa shkĂ«puten nga shteti federal i mirĂ«qenies. LlogaritĂ« e Trumpit, tĂ« miratuara sĂ« fundmi, janĂ« hap pozitiv nĂ« kĂ«tĂ« drejtim. NĂ«se programi zgjerohet, ai mund tĂ« zĂ«vendĂ«sojĂ« gradualisht disa pĂ«rfitime tĂ« tjera federale, nĂ« vend qĂ« t’u shtohen barrĂ« atyre.

Së katërti, jepjani Amerikës një projekt të përbashkët kombëtar që i mungon aq shumë. Amerika ka një qëllim më të madh në botë nga ai që kemi përfaqësuar deri tani në shekullin XXI. Amerikanët e të gjitha ngjyrave dëshirojnë të kujtohen për këtë, përmes një ekuivalenti modern të misionit Apollo. Ndoshta është ndërtimi i një baze në Hënë për të arritur fuzionin bërthamor që do të fuqizojë krijimin e inteligjencës artificiale pa efekte anësore dhe kufizime në Tokë; ndoshta është diçka tjetër e përmasave dhe ambicies së ngjashme. Një projekt i tillë mund të shërbejë si katalizator për të ringjallur arsimin cilësor matematikor dhe shkencor në ShBA, përmes ngritjes së standardeve në shkollat publike, zgjerimit të mundësive arsimore dhe shumë të tjerash.

E vërteta shpresëdhënëse është se zgjidhja për politikën e identitetit nuk ka pse të jetë fitorja e një kampi ndaj tjetrit, por realizimi i përbashkët i një arratisjeje kombëtare drejt një horizonti më premtues. /Telegrafi/

Luljeta Mehmeti-Quigley diplomon në Akademinë e FBI-së

✇Telegrafi
By: Elfije Boletini
12 December 2025 at 09:58


Luljeta Mehmeti-Quigley, njĂ«ra nga zyrtaret e para tĂ« PolicisĂ« sĂ« KosovĂ«s dhe gruaja e parĂ« qĂ« ka mbajtur gradĂ«n “rreshtere” nĂ« kĂ«tĂ« institucion qĂ« nga viti 2001, ka pĂ«rmbyllur me sukses studimet nĂ« AkademinĂ« KombĂ«tare tĂ« FBI-sĂ«.

Në njoftimin e publikuar nga AALEA US, thuhet se ky moment është një çast krenarie për gratë e Kosovës në fushën e zbatimit të ligjit.

“Krenare pĂ«r miken tonĂ«, Luljeta Mehmeti-Quigley, pĂ«r diplomimin e saj nga Akademia KombĂ«tare e FBI-sĂ« — njĂ« arritje e jashtĂ«zakonshme dhe njĂ« moment i veçantĂ« pĂ«r gjithĂ« komunitetin tonĂ«. Ky Ă«shtĂ« gjithashtu njĂ« çast krenarie pĂ«r gratĂ« kosovare nĂ« fushĂ«n e zbatimit tĂ« ligjit, tĂ« cilat vazhdojnĂ« tĂ« thyejnĂ« barriera dhe tĂ« frymĂ«zojnĂ« breza tĂ« tĂ«rĂ«. Bravo KosovĂ«â€. /Telegrafi/



Ambasada Amerikane vlerëson lidershipin e Altin Dumanit: Presim bashkëpunim me Klodjan Brahon

✇Koha Jone
By: redi
11 December 2025 at 17:59

Ambasada e SHBA nĂ« TiranĂ« ka reaguar pasi Klodjan Braho sot u zgjodh me 7 vota kreu i ri i SPAK-ut. Fillimisht Ă«shtĂ« vlerĂ«suar si ekselente puna e prokurorit Altin Dumani nĂ« krye tĂ« SPAK-ut dhe mĂ« tej Ambasada e SHBA-ve shkruan se presin tĂ« vazhdojnĂ« partneritetin me Brahon, nĂ« luftĂ«n kundĂ«r korrupsionit dhe krimit tĂ« organizuar. “Shtetet e Bashkuara pĂ«rgĂ«zojnĂ« Altin Dumanin pĂ«r shĂ«rbimin e tij


Source

Rusia Ă«shtĂ« “gati” pĂ«r luftĂ« me EvropĂ«n!

✇Telegrafi
By: Agron Shala
3 December 2025 at 10:25


Nga: Holly Ellyatt / CNBC
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Bisedimet pĂ«r paqe tĂ« mbajtura tĂ« martĂ«n mes ShBA-sĂ« dhe RusisĂ«, nuk sollĂ«n pĂ«rparim, pasi presidenti rus Vladimir Putin, qĂ« pĂ«rpara diskutimeve, dyfishoi kĂ«rcĂ«nimet ndaj EvropĂ«s duke thĂ«nĂ« se Rusia Ă«shtĂ« “gati” pĂ«r luftĂ« me kontinentin.

I dërguari i posaçëm i presidentit amerikan Donald Trump, Steve Witkoff, dhe dhëndri i tij Jared Kushner, kishin udhëtuar drejt Moskës për të zhvilluar bisedime me Putinin dhe ndihmësit e tij më të afërt rreth një plani paqeje, të përpiluar me synimin për ta përfunduar luftën gati katërvjeçare në Ukrainë.

Bisedimet zgjatĂ«n pesĂ« orĂ«, tha pĂ«r gazetarĂ«t ndihmĂ«si i presidentit rus, Yuri Ushakov, pas diskutimeve, duke theksuar se takimi ishte fokusuar nĂ« njĂ« plan paqeje tĂ« hartuar nga ShBA-ja dhe se ishte “shumĂ« i dobishĂ«m, konstruktiv dhe shumĂ« informues”, porse kishte ende punĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ«.

“RamĂ« dakord pĂ«r disa pika ... ndĂ«rsa tĂ« tjerat u kritikuan, dhe presidenti [Putin] nuk e fshehu qĂ«ndrimin tonĂ« kritik, madje negativ, ndaj njĂ« sĂ«rĂ« propozimesh. Por, gjĂ«ja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme Ă«shtĂ« qĂ« patĂ«m njĂ« diskutim shumĂ« tĂ« dobishĂ«m”, tha Ushakov, nĂ« komente tĂ« pĂ«rkthyera nga NBC News.

Nuk është e qartë se cili plan paqeje iu paraqit rusëve, pasi një plan paraprak me 28 pika, i hartuar fshehurazi nga ShBA-ja dhe Rusia, iu paraqit Ukrainës disa javë më parë.

Kievi dhe aleatët e tij evropianë e ndryshuan me nxitim atë plan, duke e reduktuar në 19 propozime, me zyrtarët ukrainas që udhëtuan në Floridë fundjavën e kaluar për më shumë bisedime mbi këto propozime.

Rusia dhe Ukraina janë shumë larg njëra-tjetrës sa i përket elementeve kryesore të një marrëveshjeje kornizë për paqe, me Moskën që kërkon që Kievi të dorëzojë territorin pjesërisht të pushtuar në Lindje të vendit dhe me mospajtime për garancitë e sigurisë të mbështetura nga Perëndimi për Ukrainën.

Ndihmësi i Putinit, Ushakov, tha të martën se të dyja palët kishin diskutuar një plan me 27 pika dhe se kishin marrë më shumë dokumente nga pala amerikane, megjithëse ai nuk dha detaje për përmbajtjen e tyre. Ai shtoi se Rusia dhe ShBA-ja kishin rënë dakord të mos zbulonin hollësi të bisedimeve.

Bisedimet nĂ« MoskĂ« erdhĂ«n pasi Putini nisi njĂ« fjalim tĂ« ashpĂ«r ndaj EvropĂ«s, duke thĂ«nĂ« se propozimet alternative tĂ« paqes nga ana e saj ishin “absolutisht tĂ« papranueshme” pĂ«r RusinĂ« dhe se udhĂ«heqja e rajonit “nuk ka agjendĂ« paqeje”.

“Ne nuk po shkojmĂ« nĂ« luftĂ« me EvropĂ«n; e kam thĂ«nĂ« njĂ«qind herĂ«. Por, nĂ«se Evropa papritur do tĂ« dojĂ« tĂ« luftojĂ« me ne dhe nis e para, jemi gati qĂ« tani”, tha Putini pĂ«r gazetarĂ«t, pĂ«rpara takimit me Witkoffin dhe Kushnerin.

Zyrtarët evropianë kanë shprehur shqetësim në javët e fundit për faktin që ata, dhe Ukraina, u përjashtuan nga bisedimet fillestare mes ShBA-së dhe Rusisë, të cilat çuan në një plan paraprak për paqe që shihej si shumë i favorshëm për Rusinë.

Shefja e politikĂ«s sĂ« jashtme tĂ« BE-sĂ«, Kaja Kallas, tha tĂ« hĂ«nĂ«n se “kjo javĂ« mund tĂ« jetĂ« vendimtare pĂ«r diplomacinĂ«. ËshtĂ« e qartĂ« se Rusia nuk do paqe, dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye ne duhet ta bĂ«jmĂ« UkrainĂ«n sa mĂ« tĂ« fortĂ« tĂ« jetĂ« e mundur”.

Evropa do t’i ketĂ« ndjekur me vĂ«mendje bisedimet e sĂ« martĂ«s nĂ« Rusi. Ka shqetĂ«sime se Trumpi, i cili nĂ« raste tĂ« caktuara ka pasur marrĂ«dhĂ«nie mĂ« tĂ« ngrohta me Putinin sesa me presidentin e UkrainĂ«s, Volodymyr Zelenskyy, mund tĂ« mbĂ«shtesĂ« propozimet e paqes nga ana e RusisĂ« me qĂ«llimin pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s sa mĂ« shpejt.

Duke dashur tĂ« shfaqet optimist pĂ«r mundĂ«sinĂ« e paqes, Zelenskyy u tha tĂ« martĂ«n ligjvĂ«nĂ«sve irlandezĂ« se Ukraina ishte “mĂ« afĂ«r paqes se kurrĂ« mĂ« parĂ«â€ dhe se kishte njĂ« “mundĂ«si reale” pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje pas bisedimeve me Uashingtonin.

Ekspertët e çështjeve gjeopolitike thonë se Kremlini është i gatshëm të zgjasë sa më shumë procesin e paqes, me Rusinë që pretendon se ka përparësi në fushëbetejë dhe mund të nxjerrë lëshime të mëdha nga Ukraina në procesin e paqes.

Michael Froman, president i KĂ«shillit pĂ«r MarrĂ«dhĂ«nie me JashtĂ«, tha se ishte nĂ« interesin e Putinit “ta mbajĂ« procesin nĂ« vazhdim, qĂ« tĂ« ketĂ« njĂ« proces tĂ« gjatĂ« tĂ« angazhimit diplomatik”.

“Ai dĂ«shiron tĂ« hapĂ« njĂ« diskutim mĂ« tĂ« gjerĂ« rreth riintegrimit tĂ« RusisĂ« me PerĂ«ndimin dhe marrĂ«dhĂ«nieve me Shtetet e Bashkuara, marrĂ«veshjeve tregtare me ShBA-nĂ«, dhe ta zvarritĂ« kĂ«tĂ« proces ndĂ«rkohĂ« qĂ« vazhdon tĂ« bombardojĂ« infrastrukturĂ«n energjetike tĂ« UkrainĂ«s dhe tĂ« bĂ«jĂ« pĂ«rparim gradual nĂ« terren”, tha tĂ« martĂ«n ai pĂ«r emisionin “Squawk Box” tĂ« CNBC-sĂ«.

Amos Hochstein, partner menaxhues i TWG Global dhe ish-këshilltar i lartë i presidentit në administratën Biden, u pajtua se Rusia me shumë gjasa do ta vonojë arritjen e një marrëveshjeje.

“UnĂ« mendoj se Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« arrihet nĂ« njĂ« pikĂ« marrĂ«veshjeje ku njĂ« territor i madh duhet t’i jepet RusisĂ« nga ukrainasit, nĂ« kĂ«mbim tĂ« garancive tĂ« sigurisĂ« qĂ« janĂ« disi tĂ« paqarta dhe tĂ« dobĂ«ta, dhe kjo Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u pranuar nga ukrainasit qĂ« kanĂ« luftuar kaq shumĂ« gjatĂ« kĂ«tyre viteve”, ka thĂ«nĂ« ai.

“Problemi Ă«shtĂ« se ndoshta ukrainasit mund tĂ« bĂ«jnĂ« kompromise pĂ«r disa prej kĂ«tyre çështjeve, por çdo lĂ«shim qĂ« do tĂ« merrnin nga ShBA-ja nĂ« kĂ«tĂ« marrĂ«veshje, do tĂ« ishte i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u pranuar nga rusĂ«t [sepse] ata varen nga lufta, duan tĂ« fitojnĂ«, por kanĂ« edhe njĂ« ekonomi lufte”.

“RusĂ«t nuk nguten pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje kĂ«tu”, shtoi ai. /Telegrafi/

Amerika ultimatum presidentit të Venezuelës: Dorëhiqu menjëherë

✇Albeu
By: D Marku
1 December 2025 at 14:29

Përderisa administrata e Donald Trumpit përgatitet për operacione të mundshme tokësore brenda Venezuelës, një telefonatë midis Shtëpisë së Bardhë dhe Karakasit i dha ultimatum të ashpër presidentit Nicolas Maduro, dorëheqje të menjëhershme në këmbim të kalimit të sigurt.

Raportohet se në telefonatën e javës së kaluar, Washingtoni këmbënguli që Maduro dhe aleatët kryesorë, përfshirë gruan e tij, Cilia Flores dhe djalin, të largoheshin menjëherë nga vendi për të hapur rrugën për qeverisje demokratike.

Thuhet se Maduro kĂ«rkoi “amnisti globale pĂ«r çdo krim qĂ« ai dhe grupi i tij kishin kryer, dhe kjo u refuzua”.
“SĂ« dyti, ata kĂ«rkuan tĂ« mbanin kontrollin e forcave tĂ« armatosura, ngjashĂ«m me atĂ« qĂ« ndodhi nĂ« Nikaragua nĂ« vitin 1991 me Violeta Chamorron. NĂ« kĂ«mbim, ata do tĂ« lejonin zgjedhje tĂ« lira.”

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump konfirmoi të dielën se pati një telefonatë me Maduron, por nuk pranoi të jepte detaje rreth bisedës.

Konfirmimi erdhi mes tensioneve nĂ« rritje midis Washingtonit dhe Karakasit, me Trumpin qĂ« kohĂ«t e fundit ka deklaruar se hapĂ«sira ajrore e VenezuelĂ«s do tĂ« “mbyllet plotĂ«sisht”. /AA/

The post Amerika ultimatum presidentit të Venezuelës: Dorëhiqu menjëherë appeared first on Albeu.com.

Kina po shton presionin mbi Tajvanin - mundësuar nga dobësia dhe lëkundjet e Trumpit

✇Telegrafi
By: Simon Tisdall
1 December 2025 at 12:47


Burimi: The Guardian
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Padituria e plotë, e ushqyer nga qëllimet dashakeqe, paragjykimet historike dhe moskuptimi i ndërsjellë, janë shpesh shkëndija vendimtare që ndez konfliktet ndërkombëtare që vlojnë. Nëse Adolf Hitleri - shumë i padijshëm ndaj ShBA-së - do ta kishte kuptuar vërtet fuqinë industriale amerikane, a do të kishte bërë atë shpallje fatale lufte ndaj Uashingtonit në vitin 1941?

Kur Bashkimi Sovjetik pushtoi Afganistanin nĂ« vitin 1979, duket qartĂ« se nuk kishte asnjĂ« ide se nĂ« çfarĂ« po futej. Humbja poshtĂ«ruese kontribuoi ndjeshĂ«m nĂ« shpĂ«rbĂ«rjen e mĂ«vonshme tĂ« vendit. NĂ« vitin 1990, Sadam Huseini i Irakut sulmoi Kuvajtin, i bindur se kishte njĂ« “dritĂ« tĂ« gjelbĂ«r” nga ShtĂ«pia e BardhĂ«. NĂ« tĂ« gjitha kĂ«to raste, marrĂ«zia pati gjykime tĂ« gabuara katastrofale qĂ« rezultuan tĂ« jenĂ« fatale.

MarrĂ«dhĂ«niet pĂ«rçarĂ«se tĂ« KinĂ«s me demokracitĂ« perĂ«ndimore vuajnĂ« nga verbĂ«ritĂ« e ngjashme tĂ« rrezikshme. Publikimi i fundit nĂ« mediat shtetĂ«rore i artikujve “shpjegues”, me sa duket i synuar pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ« siguri rreth sĂ« ardhmes sĂ« Tajvanit nĂ«n sundimin kinez, e pĂ«rfaqĂ«son kĂ«tĂ« mungesĂ« njohjeje tĂ« ndĂ«rsjellĂ« - deri nĂ« nivel komik.

Kur (jo nĂ«se) Kina merr kontrollin, “patriotĂ«t” e verifikuar do tĂ« qeverisin Tajvanin nĂ«n njĂ« regjim tĂ« miratuar nga Pekini, i modeluar sipas Hong-Kongut, thuhej nĂ« artikuj. Si? Nga kĂ«ndvĂ«shtrimi i Taipeit dhe PerĂ«ndimit, Hong-Kongu Ă«shtĂ« tregim paralajmĂ«rues pĂ«r shtypje tĂ« tmerrshme, ligje brutale sigurie, censurĂ« - dhe premtime tĂ« thyera kineze qĂ« nga dorĂ«zimi i vitit 1997 nga Britania.

Sa e habitshme Ă«shtĂ« qĂ« edhe burokrati mĂ« i indoktrinuar komunist mund tĂ« mendojĂ« se qytetarĂ«t e Tajvanit, tĂ« cilĂ«t çmojnĂ« demokracinĂ« dhe pavarĂ«sinĂ« de facto tĂ« tyre, do ta ndiqnin me vullnet kĂ«tĂ« rrugĂ«. PĂ«r tĂ« siguruar paqe dhe mirĂ«qenie, separatistĂ«t do tĂ« shtypeshin, deklaruan me gĂ«zim mediat shtetĂ«rore. ËshtĂ« e qartĂ« - Pekini thjesht nuk e kupton.

Rrethimi i pamëshirshëm i Kinës ndaj Tajvanit, tradicionalisht i mbështetur nga ShBA-ja, ka kaluar përtej presionit të thjeshtë ushtarak (edhe pse ai po rritet). Përpjekjet për të zbatuar izolimin ekonomik dhe diplomatik të ishullit - dhe për të përmbysur qeverinë e tij të zgjedhur, properëndimore - plotësohen nga spiunazhi, sabotazhi kibernetik, mbikëqyrja masive dhe gënjeshtra, teoritë konspirative dhe dezinformimi idiotik.

Duke shpallur njĂ« rritje prej 40 miliardĂ« dollarĂ«sh nĂ« shpenzimet pĂ«r mbrojtje, javĂ«n e kaluar, presidenti i Tajvanit, Lai Ching-te, paralajmĂ«roi se kĂ«rcĂ«nimi pĂ«r aneksim po “intensifikohet”. NĂ« njĂ« jehonĂ« tĂ« UkrainĂ«s, e cila pĂ«rballet me presione tĂ« ngjashme nga Rusia dhe po ashtu Ă«shtĂ« e pasigurt pĂ«r mbĂ«shtetjen e ShBA-sĂ«, Lai tha se skenari mĂ« shqetĂ«sues ishte ai qĂ« tajvanezĂ«t e nĂ«pĂ«rkĂ«mbur thjesht tĂ« dorĂ«zoheshin.

“Zgjedhja e parĂ« e udhĂ«heqĂ«sit kinez Xi Jinping Ă«shtĂ« tĂ« fitojĂ« pa njĂ« luftĂ« shkatĂ«rruese dhe tĂ« paparashikueshme”, shkroi analisti Hal Brands. “Metoda e tij Ă«shtĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se, njĂ« pĂ«rshkallĂ«zim i qĂ«ndrueshĂ«m i detyrimit ... Kjo Ă«shtĂ« ‘strategji klasike anakonde’, e menduar pĂ«r ta shtrĂ«nguar vazhdimisht derisa Tajvani tĂ« dorĂ«zohet. Sipas kĂ«saj logjike, izolimi dhe demoralizimi pĂ«rfundimisht do tĂ« prodhojnĂ« kapitullim”.

Xi do tĂ« pĂ«rdorte gjithsesi forcĂ«n ushtarake, nĂ«se detyrimi dĂ«shton, parashikoi Brands. Por, qĂ«llimi kryesor i KinĂ«s synon “tĂ« krijojĂ« njĂ« ndjesi, nĂ« Tajvan, se fuqia kineze Ă«shtĂ« masive; tĂ« nxisĂ« bindjen, nĂ« ShBA, se ndĂ«rhyrja Ă«shtĂ« thjesht shumĂ« e kushtueshme; dhe, kĂ«sisoj tĂ« bind popullin e Tajvanit, njĂ« ditĂ«, se opsioni i tyre mĂ« i mirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« dorĂ«zohen pa luftĂ«â€.

MarrĂ«zia politike, e rrĂ«njosur nĂ« armiqĂ«si historike, po ashtu po ushqen krizĂ«n mĂ« tĂ« nxehtĂ« tĂ« dekadĂ«s nĂ« marrĂ«dhĂ«niet KinĂ«-Japoni. Ajo shpĂ«rtheu kur kryeministrja e re e JaponisĂ«, e krahut tĂ« djathtĂ«, Sanae Takaichi, iu pĂ«rgjigj njĂ« pyetjeje tĂ« rastĂ«sishme nĂ« Parlament. Mbrojtja e Tajvanit dhe rrugĂ«ve tregtare pĂ«rreth, nga pushtimi kinez, pĂ«rfshirĂ« mjetet ushtarake, ishte, tha ajo, njĂ« çështje ekzistenciale “qĂ« kĂ«rcĂ«non [mbijetesĂ«n e JaponisĂ«]”.

Takaichi, favoritja e ish-kryeministrit tĂ« rreptĂ«, Shinzo Abe, thjesht tha atĂ« qĂ« ajo dhe shumĂ« japonezĂ« kanĂ« besuar prej kohĂ«sh - por, ta thuash me zĂ« tĂ« lartĂ«, publikisht, e bĂ«ri tĂ« jetĂ« deklaratĂ« zyrtare. NjĂ« KinĂ« e tĂ«rbuar vendosi menjĂ«herĂ« sanksione dhe bojkotime; tĂ« dyja palĂ«t lĂ«vizĂ«n asetet ushtarake drejt ishujve tĂ« kontestuar. Konsulli i pĂ«rgjithshĂ«m i KinĂ«s nĂ« Osaka kĂ«rkoi nĂ« njĂ« postim nĂ« Twitter qĂ« Takaichit “t’i pritet kokĂ«â€, postim i cili u fshi mĂ« pas.

Kjo ishte njĂ« sjellje idiote. Reagimi histerik i KinĂ«s - ndaj asaj qĂ« ishte nĂ« thelb njĂ« deklaratĂ« e sĂ« dukshmes - Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht i ekzagjeruar, duke treguar nervozizĂ«m pĂ«r atĂ« se ku mund tĂ« çojĂ« politika e saj ndaj Tajvanit. Veprimi provokues i Takaichit si “zonjĂ« e hekurt” ka fituar mbĂ«shtetje publike, tregojnĂ« sondazhet, edhe pse ndodhi pothuajse rastĂ«sisht. Por, padituria nuk Ă«shtĂ« lumturi. Rreziku pĂ«r njĂ« konflikt tĂ« vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« i madh.

Kjo përplasje - dhe kambanat e alarmit të Lait - e kanë sjellë çështjen e Tajvanit në qendër, pikërisht kur Xi po përpiqet ta neutralizojë atë si problem dypalësh ShBA-Kinë. Këtë vit Xi e ka zmbrapsur me sukses ngacmimin tarifor të Donald Trumpit. Në veçanti, kufizimet ndëshkuese dhe hakmarrëse të eksportit të mineraleve të rralla goditën rëndë Uashingtonin. Ato shënuan një moment kur ndryshoi fuqia gjeopolitike globale.

Pa një strategji, Trumpi tani ka kaluar nga një luftë tregtare në një mirënjohje të tejskajshme për një ftesë për të vizituar Pekinin në prillin e ardhshëm - e pranuar gjatë një telefonate përulëse me Xinë javën e kaluar. Më pas, Trumpi nuk ofroi asnjë garanci publike për Tajvanin dhe, në një telefonatë të veçantë, i kërkoi aleates së tij japoneze, Takaichi, të heshtë. Përulësia e tij ndaj Xisë forcoi frikën në Taipei dhe Tokio se, ashtu siç e di Ukraina, ai është kronikisht i pabesueshëm.

Nga ana e tij, Xi e pĂ«rdori telefonatĂ«n pĂ«r tĂ« nĂ«nkuptuar fuqishĂ«m se, nĂ«se Trumpi me tĂ« vĂ«rtetĂ« dĂ«shiron njĂ« marrĂ«veshje tĂ« madhe dhe tĂ« bukur tregtare pĂ«r t’u mburrur nĂ« vend, ShBA-ja duhet tĂ« pranojĂ« zyrtarisht se e drejta sovrane e KinĂ«s mbi Tajvanin Ă«shtĂ« “pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e rendit ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« pasluftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore”.

Dyshimet po rriten se Trumpi, në fund të fundit, mund ta nënshtrojë mbrojtjen e Tajvanit ndaj një marrëdhënieje paqësore me Kinën. Aktualisht, ai po luhatet. Paketat e premtuara të armëve vonohen ose nuk mbërrijnë fare. Tajvani kërkoi një marrëveshje të lirë tregtare. Në vend të saj, u godit me tarifa 32 përqind të cilat më vonë u ulën. Tani, si më parë, padituria në këtë dinamikë është krejtësisht e Trumpit. Xi vazhdon të luajë me të si të dojë.

Tajvani dhe Japonia nuk janĂ« tĂ« vendet e vetme qĂ« shqetĂ«sohen se Trumpi nuk e kupton se çfarĂ« po rrezikohet. “PĂ«rqendrimi i njĂ«anshĂ«m i administratĂ«s nĂ« tregti e ka çuar atĂ« tĂ« fshehĂ« nĂ«n qilim pikat mĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara tĂ« mospajtimeve diplomatike”, shkroi Jonathan Czin, njĂ« specialist pĂ«r KinĂ«n, duke iu referuar shkeljeve tĂ« pakontrolluara tĂ« tĂ« drejtave tĂ« njeriut nga ana e Pekinit, luftĂ«s kibernetike kundĂ«r PerĂ«ndimit, ballafaqimeve tĂ« armatosura me Filipinet dhe ekspansionizmit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m nĂ« Detin e KinĂ«s Jugore.

Ashtu si nĂ« Çekosllovaki nĂ« vitin 1938, si nĂ« UkrainĂ« dhe tani, ndoshta, nĂ« Tajvan. “Historia ka treguar se kompromisi me agresionin sjell vetĂ«m luftĂ« dhe skllavĂ«ri”, paralajmĂ«roi Lai. Por, Trumpi nuk lexon histori. Padituria e tij vret. /Telegrafi/

Lufta e çipave e Kinës sapo ka filluar

✇Telegrafi
By: Agron Shala
22 November 2025 at 10:19


Tensionet gjeopolitike po shtohen dhe pasojat do t’i ndjejmĂ« tĂ« gjithĂ«.

Nga: John Rapley / The Telegraph
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Grindja diplomatike e shkaktuar nga sekuestrimi nga qeveria holandeze i një kompanie prodhuese të çipave, të quajtur Nexperia, mund të duket si një histori e errët biznesi, por me kohën pasojat e saj do të na prekin të gjithëve.

Nexperia prodhon ata që quhen çipa të vjetër - gjysmëpërçues të lirë që nuk janë në kufijtë më të përparuar të teknologjisë, si Inteligjenca Artificiale [IA], por që janë të nevojshëm në prodhimin e një game të gjerë mallrash - nga makinat dhe telefonat celularë, deri te pajisjet shtëpiake. Ata janë kudo në jetën moderne, me një makinë mesatare që përmban rreth 1 700 të tillë.

Megjithatë, ndërkohë që kërkesa globale për mallra konsumi vazhdon të rritet, prodhimi i këtyre çipave nuk e ka mbajtur ritmin. Fitimet janë thjesht shumë të vogla për të justifikuar investimet e mëtejshme në vendet e zhvilluara, të cilat preferojnë të përqendrohen te versionet e avancuara me kthim më të lartë - të tilla si ato që e shndërruan Nvidia-n në kompaninë më të pasur në botë.

Si pasojë, kompanitë që prodhojnë çipa të vjetër kanë ndjekur një cikël të zakonshëm në industri: zhvendosjen e prodhimit në zona me kosto më të ulët në botën në zhvillim. Nexperia arriti të përmirësojë efikasitetin e prodhimit duke e zhvendosur montimin dhe paketimin në Kinë, prej nga ku çipat shpërndahen në mbarë botën.

Në vitet e fundit, qeveritë u bënë gjithnjë e më të shqetësuara për rreziqet e sigurisë nëse çipat më të avancuar - ata që përdoren në teknologjinë ushtarake dhe IA - bien në duar të gabuara, dhe nisën të marrin masa për të siguruar zinxhirët e furnizimit dhe për të kontrolluar eksportet.

Megjithatë, shumica e vendeve nuk e kanë bërë të njëjtën gjë me çipat e vjetër. Ndërkohë, Kina ka investuar fuqishëm për të zhvilluar industrinë e saj, duke qenë e vetëdijshme për rolin qendror që ajo luan në prodhimin modern.

KĂ«tu hyn Nexperia. Historia e saj ia vlen tĂ« pĂ«rsĂ«ritet. Multinacionalja holandeze Philips themeloi njĂ« divizion gjysmĂ«pĂ«rçuesish nĂ« vitet ’50 tĂ« shekullit XX, qĂ« mĂ« vonĂ« do tĂ« bĂ«hej Nexperia. Philips-i vendosi ta ndajĂ« atĂ« nĂ« pas vitit 2000, pĂ«r t’u pĂ«rqendruar nĂ« misionin e saj kryesor nĂ« teknologjinĂ« mjekĂ«sore. Pastaj, nĂ« vitin 2017, Nexperia u shit te njĂ« konsorciumi kinez dhe pĂ«rfundimisht u ble nga Wingtech-u, njĂ« kompani kineze e cila vitin e kaluar u fut nĂ« listĂ«n e zezĂ« tĂ« Departamentit Amerikan tĂ« TregtisĂ«.

NĂ« fund tĂ« shtatorit tĂ« kĂ«tij viti, qeveria holandeze pretendoi se kishte arsye pĂ«r tĂ« besuar se Wingtech-u po transferonte teknologji sensitive nĂ« KinĂ«. PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ajo aktivizoi njĂ« akt emergjent tĂ« epokĂ«s sĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ« pĂ«r tĂ« marrĂ« kontrollin e kompanisĂ« - njĂ« veprim tĂ« cilin edhe vetĂ« e pĂ«rshkroi si “tejet i jashtĂ«zakonshĂ«m”.

Pa dyshim, Kina nuk e priti mirĂ« kĂ«tĂ«. Wingtech-u i mohoi akuzat dhe autoritetet kineze fajĂ«suan presionin amerikan pĂ«r vendimin holandez: “Ministria holandeze e Çështjeve Ekonomike po ndjek nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qartĂ« qeverinĂ« amerikane - si njĂ« qengj i bindur”, ka thĂ«nĂ« njĂ« ekzekutiv i Wingtech-ut pĂ«r Bloomberg. MĂ« pas Pekini pezulloi eksportet e çipave me performancĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« Nexperia-s, duke kĂ«rcĂ«nuar tĂ« ndalojĂ« shumëçka nga prodhimi global.

TĂ« dyja palĂ«t kanĂ« kaluar muajin e fundit duke zbutur tensionet - ndihmuar nga njĂ« armĂ«pushim nĂ« fillim tĂ« kĂ«tij muaji nĂ« luftĂ«n tregtare midis ShBA-sĂ« dhe KinĂ«s - dhe kĂ«tĂ« javĂ« nĂ« pezullimin e sekuestrimit tĂ« kompanisĂ« nga Holanda. Çipat kanĂ« rifilluar tĂ« qarkullojnĂ«. MegjithatĂ«, ky Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« armĂ«pushim dhe Evropa mbetet e pambrojtur pĂ«rballĂ« veprimeve tĂ« mĂ«tejshme kineze apo amerikane.

Këtu kemi dy histori të mëdha. E para, e njohur, është se evropianët edhe një herë e shohin veten të kurthuar mes të një përplasjeje midis Kinës dhe ShBA-së dhe përpiqen të mos bëhen viktima anësore. Pekini ka një mosmarrëveshje me qeverinë holandeze, por janë prodhuesit gjermanë të makinave - të cilëve u nevojiten çipat e Nexperia-s - që do të jenë ndër viktimat e para të një përplasjeje të zgjatur.

Strukturat diplomatike dhe administrative të Bashkimit Evropian, që janë në thelb konfederale, janë të rrënjosura në një rend liberal të bazuar në rregulla, por i cili po zhduket me shpejtësi. Kontinenti po përpiqet të ecën përpara në errësirë, por strukturat e tij të fragmentuara e bëjnë shumë të vështirë negociimin me dy vende të udhëhequra nga liderë autoritarë që marrin vendime krye më vete.

Megjithatë, historia e dytë, më e madhe, është se kjo është pjesë e një deglobalizimi më të gjerë të prodhimit dhe rindryshimit të zinxhirëve të furnizimit, si rezultat i tensioneve të shtuara gjeopolitike midis ShBA-së dhe Kinës. Kostoja e kësaj do të bjerë përfundimisht mbi të gjithë ne. Rikthimi i prodhimit lokal të çipave të vjetër do të ishte i shtrenjtë, duke kërkuar investime të reja me kthim të ulët dhe, për këtë arsye, ndoshta do të mbështetej në subvencione shtetërore. Në fakt, Akti Amerikan CHIPS i vitit 2022 parashikoi 10 miliardë dollarë pikërisht për këtë qëllim.

Por, nëse, si rezultat, çipat përfundojnë duke qenë më të shtrenjtë dhe qeveritë detyrohen të shpenzojnë më shumë për sigurinë ekonomike, kjo përfundimisht do të çojë në rritje të çmimeve për konsumatorët dhe të taksave. Deri më sot, shumica e njerëzve në vendet perëndimore e kanë përjetuar luftën tregtare thjesht si tituj lajmesh - por, më herët apo më vonë, përplasja për Nexperia-n dhe konfliktet e ngjashme do të vijnë në një sallon ekspozite pranë jush. /Telegrafi/

NĂ« prag tĂ« paqes? Plani i SHBA-sĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«

✇Koha Jone
By: redi
19 November 2025 at 19:34

Amerika i ka thĂ«nĂ« Presidentit Volodymyr Zelensky se Ukraina duhet tĂ« pranojĂ« njĂ« kornizĂ« tĂ« hartuar nga SHBA-tĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s me RusinĂ«. Plani propozon qĂ« Kievi tĂ« dorĂ«zojĂ« territorin dhe disa armĂ«, raporton Reuters. Sipas ”Reuters” propozimet pĂ«rfshijnĂ« ndĂ«r tĂ« tjera, zvogĂ«limin e madhĂ«sisĂ« sĂ« forcave tĂ« armatosura tĂ« UkrainĂ«s.Uashingtoni dĂ«shiron qĂ« Kievi tĂ« pranojĂ« pikat kryesore.

Source

Aleanca e rinovuar ShBA-Arabi Saudite, për një Lindje të Mesme në ndryshim

✇Telegrafi
By: Agron Shala
14 November 2025 at 11:37


Nga: Jason D. Greenblatt, ish-i dërguari i Shtëpisë së Bardhë për Lindjen e Mesme gjatë administratës së parë të presidentit amerikan Donald Trump / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Vizita e ardhshme e princit të Kurorës Saudite, Mohammed bin Salman (MBS), në Shtëpinë e Bardhë, është më shumë se një ngjarje diplomatike - është një moment vendimtar për marrëdhëniet ShBA-Arabi Saudite dhe për të ardhmen e Lindjes së Mesme.

Në një kohë të tensionit global dhe pasigurisë rajonale, ky takim riafirmon aleancën thelbësore për Amerikën, për Izraelin, për partnerët tanë rajonalë dhe për një botë më të qëndrueshme dhe të begatë.

Në thelb të kësaj marrëdhënieje qëndron një e vërtetë e thjeshtë: Shtetet e Bashkuara dhe Arabia Saudite kanë nevojë për njëra-tjetrën. Në një rajon të kërcënuar nga agresioni i regjimit iranian, terrorizmi dhe paqëndrueshmëria në shtetet si Siria dhe Libani, fuqia e Amerikës varet nga partnerët e aftë dhe me të njëjtin mendim. Arabia Saudite ka qenë prej kohësh një nga aleatët më të rëndësishëm të ShBA-së. Një partneritet i fortë mbrojtës ShBA-Arabi Saudite ndihmon në frenimin e akterëve armiqësorë, në mbrojtjen e rrugëve tregtare detare dhe në sigurimin e burimeve energjetike globale që mbajnë në këmbë ekonominë botërore.

Së bashku, të dy vendet mbrojnë Detin e Kuq dhe Gjirin Arabik (Persik), kundërveprojnë ndaj sulmeve me dronë dhe raketa nga milicitë e mbështetura nga Irani, dhe ndihmojnë në parandalimin e përhapjes së armëve bërthamore. Një pakt formal mbrojtës - që lidh teknologjinë dhe inteligjencën amerikane me burimet dhe ndikimin saudit - do ta forconte këtë bashkëpunim në mënyrë afatgjatë. Kjo do të tregonte se Riadi është gati të ndajë barrën e sigurisë rajonale dhe se Uashingtoni mbetet një aleat i besueshëm.

PĂ«r ta kuptuar rĂ«ndĂ«sinĂ« e kĂ«saj aleance, duhet kuptuar edhe vetĂ« princi i KurorĂ«s. NĂ«n udhĂ«heqjen e MBS-sĂ«, mbretĂ«ria ka ndĂ«rmarrĂ« njĂ« nga transformimet mĂ« ambicioze nĂ« historinĂ« moderne. Nisma e tij, “Vizioni 2030”, synon tĂ« diversifikojĂ« ekonominĂ«, pĂ«rtej naftĂ«s, tĂ« nxisĂ« sipĂ«rmarrjen, tĂ« zgjerojĂ« turizmin dhe ta bĂ«jĂ« ArabinĂ« Saudite njĂ« qendĂ«r globale pĂ«r investime dhe inovacion - dhe, sipas shumicĂ«s sĂ« treguesve, po arrin suksese mbresĂ«lĂ«nĂ«se.

NĂ« aspektin kulturor, MBS ka ndĂ«rmarrĂ« hapa tĂ« guximshĂ«m pĂ«r ta hapur shoqĂ«rinĂ« saudite. GratĂ« janĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« tregun e punĂ«s nĂ« nivel rekord. ËshtĂ« kufizuar policia dikur e fuqishme fetare. Koncertet, kinematĂ« dhe festivalet kulturore - dikur tĂ« paimagjinueshme - tani janĂ« pjesĂ« e jetĂ«s sĂ« pĂ«rditshme. MbretĂ«ria nuk Ă«shtĂ« mĂ« vetĂ«m njĂ« furnizues global i energjisĂ«, por Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« qendĂ«r kreativiteti, teknologjie, i mundĂ«sive dhe gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« edhe i turizmit.

Për Shtetet e Bashkuara, këto reforma kanë rëndësi. Një Arabi Saudite moderne dhe e sigurt në vete - që investon në popullin e vet, përqafon inovacionin dhe merr përgjegjësinë për sigurinë e vet - është një partner me të cilin Amerika mund të ndërtojë. MBS nuk po e udhëheq thjesht vendin e tij drejt së ardhmes; ai po e riformëson rajonin në mënyrat që përputhen me interesat amerikane dhe me vlerat e përbashkëta të përparimit dhe qëndrueshmërisë, ndërsa nderon identitetin kulturor dhe fetar të Arabisë Saudite.

Ky transformim shtrihet edhe në ekonomi. Paketa e fundit e shpallur prej 600 miliardë dollarësh në investime dhe tregti është një hap gjigant. Për Shtetet e Bashkuara, kjo ka kuptim shumë më të thellë se thjesht numrat në një bilanc - ajo nënkupton vende të reja pune, tregje të zgjeruara për teknologjinë dhe industrinë e mbrojtjes amerikane, si dhe një bazë më të fuqishme industriale. Investimi saudit në infrastrukturën, energjinë dhe inovacionin amerikan pasqyron besimin në ekonominë e ShBA-së dhe njohjen se begatia e përbashkët forcon sigurinë e përbashkët.

Për Arabinë Saudite, këto partneritete përshpejtojnë diversifikimin dhe modernizimin. Për Shtetet e Bashkuara, ato ankorojnë një aleancë jetike në përfitime të prekshme për punëtorët dhe kompanitë amerikane. Lidhjet më të forta ekonomike krijojnë marrëdhënie më të ngushta gjeopolitike.

Pikërisht për këtë arsye, pakti i propozuar i mbrojtjes është kaq i rëndësishëm. Ai nuk ka të bëjë vetëm me frenimin e kundërshtarëve; siguron që ekspertiza dhe inovacioni amerikan të mbeten në qendër të arkitekturës së sigurisë së rajonit. Ai ruan ndërveprueshmërinë e aleatëve, forcon pengesën ndaj regjimit iranian dhe qetëson partnerët - nga Izraeli në Gjirin Persik - se Amerika mbetet plotësisht e angazhuar.

Për Izraelin, një Arabi Saudite e sigurt dhe me vizion është veçanërisht domethënëse. Ajo ul tensionet dhe hap rrugën për bashkëpunim më të thellë në fushat e inteligjencës, mbrojtjes nga raketat dhe sigurisë detare. Për pjesën tjetër të rajonit, ndihmon në ruajtjen e ekuilibrit dhe vazhdimin e progresit diplomatik e ekonomik. Kur partneriteti ShBA-Arabi Saudite është i fortë, përfiton i gjithë rajoni.

Kjo qëndrueshmëri ka rëndësi përtej Lindjes së Mesme. Kur rajoni përjeton kriza, amerikanët e ndiejnë - në çmimet e karburantit, në ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit dhe në të gjithë ekonominë globale. Një partneritet i qëndrueshëm me Arabinë Saudite nënkupton më pak kriza, më pak pika të nxehta konflikti dhe më shumë parashikime në një botë të pasigurt.

Pastaj kemi horizontin diplomatik - qëllimi i kahershëm për normalizimin e marrëdhënieve midis Arabisë Saudite dhe Izraelit. Mbretëria e ka bërë të qartë se përparimi drejt shtetësisë palestineze duhet të jetë pjesë e çdo marrëveshjeje. Kjo rrugë do të jetë jashtëzakonisht e vështirë, veçanërisht pas mizorive të Hamasit më 7 tetor dhe pasojave tragjike që pasuan. Megjithatë, historia tregon se përparimet shpesh lindin nga udhëheqja e guximshme dhe diplomacia krijuese.

Me kushtet e duhura - dhe nën udhëheqjen e një presidenti amerikan me vizion dhe vendosmëri, si presidenti Donald Trump - përparimi është i mundur. Edhe hapat e pjesshëm drejt normalizimit mund ta riformësojnë hartën politike të rajonit, të mbështesin forcat moderuese dhe të hapin shtigje të reja drejt paqes. Mirëkuptimi saudo-izraelit, që fillon me hapa gradualë, jo vetëm që do të transformonte marrëdhëniet midis dy kombeve të mëdha, por gjithashtu do të sillte shpresë të re për palestinezët dhe më shumë qëndrueshmëri për Libanin, Sirinë dhe më gjerë.

Kjo vizitĂ« nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« mundĂ«si pĂ«r foto - Ă«shtĂ« njĂ« moment me qĂ«llim tĂ« qartĂ«. ËshtĂ« njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« rinovuar partneritetin qĂ« u ka shĂ«rbyer mirĂ« tĂ« dy vendeve pĂ«r dekada dhe pĂ«r ta rishpikur atĂ« pĂ«r njĂ« epokĂ« tĂ« re.

Arabia Saudite, nën drejtimin e MBS-së, është një komb në lëvizje energjike - duke investuar, duke reformuar dhe duke marrë përsipër përgjegjësitë globale. Pakti i mbrojtjes, angazhimet e gjera për investime dhe transformimi social që po ndodh, flasin për një të ardhme ku Arabia Saudite mbetet aleat i besueshëm në zemër të një rajoni jetik - dhe një partner i gatshëm për të ndihmuar në formësimin e një bote më të sigurt dhe më të begatë.

Me udhĂ«heqjen e presidentit Trump dhe vizionin e princit tĂ« KurorĂ«s, Mohammed bin Salman, horizonti pĂ«r paqe dhe pĂ«rparim nĂ« Lindjen e Mesme rrallĂ«herĂ« ka qenĂ« mĂ« premtues. Sfidat janĂ« tĂ« mĂ«dha - por, e tillĂ« Ă«shtĂ« edhe mundĂ«sia. Kur udhĂ«heqja dhe guximi bashkohen, edhe problemet mĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara mund t’ia hapin rrugĂ«n njĂ« tĂ« ardhmeje mĂ« tĂ« mirĂ«. /Telegrafi/

Zhvendosja strategjike e Trumpit nga Azia

✇Telegrafi
By: Richard N. Haass
10 November 2025 at 10:15


Presidenti amerikan Donald Trump e kaloi pjesën më të madhe të javës së fundit të tetorit në Azi. Ai arriti të siguronte armëpushime në disa fronte të një lufte tregtare që në masë të madhe ishte krijuar nga vetë ai, pasi kishte vendosur tarifa si ndaj miqve ashtu edhe ndaj kundërshtarëve.

Ajo që ai nuk arriti të bënte, megjithatë, ishte të krijonte struktura të qëndrueshme në sferën ekonomike apo të zbuste dyshimet në rritje mbi angazhimin strategjik të Shteteve të Bashkuara në rajon.

Në fakt, pati disa arritje të vlefshme. Takimet e Trumpit në Japoni, ndoshta aleati më i rëndësishëm i ShBA-së sot për shkak të fuqisë së saj ekonomike dhe ushtarake, si dhe rolit kritik në balancimin e një Kine më të fortë dhe më të vendosur, shkuan aq mirë sa mund të pritej, në mos më mirë.

Një tipar i dallueshëm i politikës së jashtme të administratës Trump është ashpërsia ndaj miqve dhe aleatëve, por Trumpi dhe kryeministrja e parë grua e Japonisë, Sanae Takaichi, patën një fillim të shkëlqyer.

PĂ«r kĂ«tĂ« kontribuoi fakti qĂ« Takaichi ishte e lidhur ngushtĂ« me ish-kryeministrin Abe Shinzƍ, lideri i huaj qĂ« ndĂ«rtoi marrĂ«dhĂ«nien mĂ« tĂ« afĂ«rt me Trumpit gjatĂ« mandatit tĂ« tij tĂ« parĂ« si president. Gjithashtu, ndihmoi edhe fakti qĂ« Japonia po shpenzon mĂ« shumĂ« pĂ«r mbrojtjen dhe po ofron tĂ« rrisĂ« ndjeshĂ«m investimet e saj nĂ« ShBA.

Shtetet e Bashkuara dhe Koreja e Jugut gjithashtu arritĂ«n ta vendosin marrĂ«dhĂ«nien e tyre ekonomike nĂ« njĂ« bazĂ« mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme. ËshtĂ« e qartĂ« se aleatĂ«t e AmerikĂ«s nĂ« Azi, ashtu si edhe nĂ« EvropĂ«, janĂ« bĂ«rĂ« mĂ« tĂ« zotĂ« nĂ« menaxhimin e vallĂ«zimit shpesh tĂ« vĂ«shtirĂ« diplomatik me Trumpin. LĂ«vdatat, dhuratat dhe ceremonitĂ«, tĂ« shoqĂ«ruara me rritje tĂ« shpenzimeve pĂ«r mbrojtjen dhe investimet nĂ« SHBA, mund tĂ« kontribuojnĂ« nĂ« suksesin e njĂ« vizite.

Toni pozitiv i këtyre takimeve krijoi një sfond të favorshëm për sesionin dypalësh midis Trumpit dhe presidentit kinez Xi Jinping. Takimi prodhoi një lloj armëpushimi në luftën tregtare ShBA-Kinë, por nuk zgjidhi mosmarrëveshjet e thella ekonomike dhe as nuk adresoi tensionet gjeopolitike në rritje midis dy ekonomive më të mëdha të botës.

Kina do të rifillojë disa blerje modeste të sojës amerikane, ka premtuar se do të kufizojë eksportet e kimikateve të përdorura për prodhimin e fentanilit dhe do të shtyjë për një vit kufizimet mbi eksportet e mineraleve të rralla tokësore.

Nga ana e saj, ShBA-ja do të ulë tarifat e përgjithshme mbi mallrat kineze nga 57 përqind në 47 përqind. Një marrëveshje mbi aplikacionin TikTok duket se është afër finalizimit. Ndërkohë, kufizimet e reja të eksportit që përcaktojnë se cila teknologji e avancuar amerikane mund të shkojë në Kinë, duket se janë pezulluar.

Por, njĂ« armĂ«pushim nuk Ă«shtĂ« paqe e pĂ«rhershme. Çështjet tregtare mund tĂ« rikthehen, dhe me shumĂ« gjasĂ« do tĂ« ndodhĂ« kĂ«shtu, ashtu siç kanĂ« ndodhur kohĂ«t e fundit midis ShBA-sĂ« dhe KanadasĂ«, kur Trumpi u zemĂ«rua nga njĂ« reklamĂ« televizive e qeverisĂ« sĂ« Ontarios qĂ« citonte kritikat e Ronald Reaganit ndaj tarifave. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, pĂ«r shkak tĂ« varĂ«sisĂ« sĂ« zinxhirĂ«ve tĂ« furnizimit tĂ« shumĂ« kompanive amerikane nga mineralet dhe komponentĂ«t kinezĂ«, Kina ruan njĂ« ndikim tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m ndaj SHBA-sĂ« qĂ« mund tĂ« pĂ«rdoret nĂ« çdo krizĂ« tĂ« mundshme.

Ndoshta mĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja Ă«shtĂ« ajo qĂ« nuk doli nga takimi Trump-Xi: mungesa e njĂ« kuadri gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s pĂ«r kĂ«tĂ« epokĂ« tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve ShBA-KinĂ«, njĂ« kuadĂ«r qĂ« do tĂ« rregullonte jo vetĂ«m tregtinĂ« dhe investimet, por edhe dallimet gjeopolitike. Nuk Ă«shtĂ« pĂ«r t’u habitur, pra, qĂ« kĂ«to bisedime pĂ«rfunduan pa njĂ« mirĂ«kuptim tĂ« pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r Tajvanin, ndĂ«rsa blerjet kineze tĂ« energjisĂ« ruse dhe mbĂ«shtetja pĂ«r ushtrinĂ« e RusisĂ« do tĂ« vazhdojnĂ«. MegjithĂ«se kĂ«to çështje me siguri do tĂ« diskutohen dhe, madje, do tĂ« dominojnĂ« vizitĂ«n e njoftuar tĂ« Trump-it nĂ« KinĂ« nĂ« prill, pĂ«rparimi mbetet shumĂ« i pasigurt.

Në rajon u ndje qartë një ndjenjë lehtësimi që marrëdhënia ekonomike ShBA-Kinë doli disi më e qëndrueshme, pasi askush nuk dëshiron të detyrohet të zgjedhë midis këtyre dy fuqive të mëdha. Për shumë vende, Kina është partneri më i madh tregtar dhe një forcë ushtarake që duhet marrë seriozisht. Në të njëjtën kohë, shumë vende të Indo-Paqësorit varen nga ShBA-ja për sigurinë dhe mirëqenien e tyre ekonomike.

Por, jo gjithçka shkoi mirë në rajon gjatë qëndrimit të Trumpit. Marrëdhëniet e ShBA-së me Vietnamin, ashtu si edhe ato me Indinë, janë përkeqësuar. Kina do të jetë përfituesja kryesore e këtij distancimi midis ShBA-së dhe vendeve që mund të komplikojnë planet e saj të mbrojtjes.

Në një kuptim më të gjerë, ShBA-ja e ka dëmtuar pozitën e saj në shumë vende të rajonit duke refuzuar të bashkohet me Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse dhe Progresive për Partneritetin Trans-Paqësor - marrëveshja më e rëndësishme tregtare e rajonit - si dhe për shkak të përdorimit të gjerë të tarifave nga ana e Trump-it.

Shumë vende gjithashtu nuk ndihen aspak rehat për zhvillimet brenda vetë ShBA-së. Mbyllja e qeverisë federale pasqyron një vend aq të përçarë sa nuk mund të funksionojë në mënyrë efektive - një perceptim që tashmë është përhapur gjerësisht për shkak të paaftësisë së qeverisë për të menaxhuar borxhin në rritje të vendit.

Po ashtu, kufizimet e rënda ndaj emigracionit, uljet në financimin federal për kërkime shkencore dhe sulmet ndaj universiteteve ngrenë pikëpyetje mbi konkurrueshmërinë dhe besueshmërinë afatgjatë të ShBA-së.

Edhe më shqetësuese janë prirjet në politikën e jashtme amerikane. Mospërputhjet në mbështetjen ndaj Ukrainës dhe butësia ndaj Rusisë kanë krijuar frikë se ShBA-ja mund të ndjekë një qasje të ngjashme në trajtimin e çështjes së Tajvanit (dhe Detit të Kinës Jugore) dhe të marrëdhënieve me Kinën.

As miqtë dhe aleatët e Amerikës në Azi nuk po arrijnë të kuptojnë kuptimin e veprimeve ushtarake amerikane në brigjet e Venezuelës, në një përpjekje që duket se synon të rrëzojë regjimin e Nicolås Maduro-s, vendosjen e Gardës Kombëtare nga administrata Trump në qytetet amerikane dhe presionet mbi qeverinë e Panamasë për të hequr dorë nga kontrolli i Kanalit të Panamasë. Synimet e shpallura për të zvogëluar numrin e trupave amerikane në Evropë do të shtojnë përshtypjen e një politike të jashtme amerikane në tranzicion.

Dikush mund të falet nëse arrin në përfundimin se ndryshimi i drejtimit drejt Azisë, i filluar nga presidenti Barack Obama, është zëvendësuar nga një ndryshim i drejtimit drejt Hemisferës Perëndimore. Pa dyshim, ky nuk është ndryshimi mbi të cilin mbështeteshin dhe mbështeten miqtë dhe aleatët e Amerikës në Azi.

Do tĂ« ishte e kuptueshme tĂ« arrihej nĂ« pĂ«rfundimin se “zhvendosja strategjike drejt AzisĂ«â€ e nisur nga presidenti Barack Obama Ă«shtĂ« zĂ«vendĂ«suar nga njĂ« “zhvendosje strategjike drejt HemisferĂ«s PerĂ«ndimore”. Pa dyshim, ky nuk Ă«shtĂ« orientimi qĂ« miqtĂ« dhe aleatĂ«t e AmerikĂ«s nĂ« Azi kishin shpresuar dhe vazhdojnĂ« tĂ« shpresojnĂ«./Project Syndicate/

Profile dobësie

✇Telegrafi
By: Harold James
8 November 2025 at 12:56


NdĂ«rsa shumica e njerĂ«zve e konsiderojnĂ« rivalitetin midis KinĂ«s dhe AmerikĂ«s si njĂ« luftĂ« tĂ« re tĂ« ftohtĂ« midis dy gjigantĂ«ve botĂ«rorĂ«, e vĂ«rteta Ă«shtĂ« se tĂ« dy vendet janĂ« shumĂ« tĂ« kufizuar. PresidentĂ«t Donald Trump dhe Xi Jinping i ndiejnĂ« secili dobĂ«sitĂ« e palĂ«s tjetĂ«r, qĂ« do tĂ« thotĂ« se nuk mund t’i fshehin tĂ« vetat.

Bota e ka pritur me padurim takimin e kësaj jave midis presidentit amerikan, Donald Trump, dhe presidentit kinez, Xi Jinping. A mundet një takim ballë për ballë - këtë herë në Samitin e Bashkëpunimit Ekonomik Azi-Paqësor në Korenë e Jugut - të zgjidhë një konflikt që ka gjeneruar tituj gjithnjë e më alarmues këtë vit?

Ndërsa shumica e njerëzve e konsiderojnë rivalitetin midis Kinës dhe Amerikës si një luftë të re të ftohtë - një luftë për epërsi globale, me secilën palë që kërkon të zgjerojë ndikimin e saj financiar, tregtar dhe ushtarak në çdo cep të botës - e vërteta është se të dy vendet janë të kufizuara fort.

ËshtĂ« e vĂ«rtetĂ«, retorika e udhĂ«heqĂ«sve tĂ« tyre mbĂ«shtet tezĂ«n e gazetarit tĂ« Financial Times, Martin Wolf, se po dĂ«shmojmĂ« njĂ« pĂ«rplasje midis dy superfuqive grabitqare nĂ« njĂ« epokĂ« tĂ« re polarizimi dhe konflikti. Xi flet rregullisht pĂ«r “ndryshime tĂ« mĂ«dha tĂ« papara nĂ« njĂ« shekull”, me tĂ« cilat ai nĂ«nkupton se Shtetet e Bashkuara po bien dhe Kina po ngrihet, ndĂ«rsa Sekretari i Thesarit i SHBA-sĂ«, Scott Bessent, i sheh kontrollet e fundit mbi eksportet e KinĂ«s si “njĂ« shenjĂ« se sa e dobĂ«t Ă«shtĂ« ekonomia e tyre”.

TĂ« dyja palĂ«t kanĂ« tĂ« drejtĂ«. Kina e di se Amerika Ă«shtĂ« shumĂ« e varur nga mineralet kritike kineze dhe metalet e rralla tĂ« tokĂ«s - nga galiumi dhe germaniumi te disprosiumi dhe samariumi. Çdo ndĂ«rprerje e furnizimit me kĂ«to materiale mund tĂ« ndalojĂ« prodhimin amerikan tĂ« gjysmĂ«pĂ«rçuesve tĂ« pĂ«rparuar dhe teknologjive tĂ« tjera. NdĂ«rsa kapaciteti i minierave dhe pĂ«rpunimit mund tĂ« zhvillohet pĂ«rfundimisht diku tjetĂ«r, pĂ«rfshirĂ« ShBA-nĂ«, kjo nuk do tĂ« ndodhĂ« shpejt ose me çmim tĂ« ulĂ«t. PĂ«r momentin, ShBA-ja Ă«shtĂ« e bllokuar nĂ« varĂ«sinĂ« e saj, me pak zgjedhje pĂ«rveçse tĂ« bĂ«jĂ« kompromis.

Por, Kina gjithashtu ka dobĂ«si. Ajo ende ka nevojĂ« pĂ«r eksporte pĂ«r tĂ« nxitur rritjen e ekonomisĂ« sĂ« saj dhe kĂ«shtu nuk mund tĂ« pĂ«rballojĂ« njĂ« kolaps nĂ« tregtinĂ« botĂ«rore. VetĂ«m ky fakt e pĂ«rgĂ«njeshtron argumentin se jemi nĂ« njĂ« luftĂ« tĂ« re tĂ« ftohtĂ«: Lufta e FtohtĂ« origjinale nuk pĂ«rfshinte pothuajse asnjĂ« varĂ«si ekonomike midis ShBA-sĂ« dhe Bashkimit Sovjetik. Ndoshta s’do t’u pĂ«lqejĂ«, por mbĂ«shtetĂ«sit aktualĂ« tĂ« luftĂ«s sĂ« ftohtĂ« po shtyhen drejt njĂ« lloj armĂ«pushimi, nĂ« rrugĂ«n drejt njĂ« lloj angazhimi afatgjatĂ«.

NjĂ« marrĂ«veshje e tillĂ« sjell edhe problemet e veta, duke pasur parasysh retorikĂ«n armiqĂ«sore tĂ« tĂ« dy palĂ«ve. GjatĂ« dekadĂ«s sĂ« fundit, demokratĂ«t dhe republikanĂ«t amerikanĂ« njĂ«soj kanĂ« filluar ta shohin KinĂ«n si njĂ« kĂ«rcĂ«nim themelor, ndĂ«rsa autoritetet kineze kanĂ« paraqitur njĂ« pamje tĂ« ngjashme pĂ«r AmerikĂ«n. ÇfarĂ« do tĂ« mendojĂ« publiku vendas nĂ« tĂ« dy vendet nĂ«se udhĂ«heqĂ«sit e tyre fillojnĂ« tĂ« afrohen me njĂ« fuqi tĂ« supozuar armiqĂ«sore?

Refuzimi i fortë i mundshëm do të ishte shumë i ndryshëm nga fundi i Luftës së Ftohtë, kur amerikanët nuk ishin më pak të gëzuar se rusët kur panë Ronald Reagan dhe Mikhail Gorbachev të shtrëngonin duart në samitin e tyre të vitit 1986 në Reikjavik. Për atë brez, konkurrenca ushtarake kishte filluar të dukej qesharake, por për brezin tonë, rivaliteti ende ndihet i natyrshëm dhe i pashmangshëm. Në këto rrethana, rreziqet politike të arritjes së një marrëveshjeje janë të mëdha.

ShqetĂ«simet afatgjata tĂ« tĂ« dy fuqive janĂ« edhe mĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r t’u zgjidhur. Niveli i borxhit tĂ« AmerikĂ«s, pĂ«r shembull, pritet tĂ« tejkalojĂ« atĂ« tĂ« GreqisĂ« dhe ItalisĂ« deri nĂ« fund tĂ« dekadĂ«s, dhe Kina pĂ«rballet me vĂ«shtirĂ«si ekonomike pĂ«r shkak tĂ« plakjes sĂ« shpejtĂ« dhe rĂ«nies demografike. Duke pasur parasysh shkallĂ«n e kĂ«tyre sfidave, hegjemonĂ«t e sotĂ«m duken si gjigantĂ« me kokĂ« hekuri, por me kĂ«mbĂ« prej balte.

Të dy shohin se nuk kanë tjetër zgjedhje përveçse të guxojnë dhe të dy po shpresojnë të njëjtën gjë. Ndoshta, me investim të mjaftueshëm, IA do të zgjidhë vështirësitë e tyre përkatëse. Në fund të fundit, ata që e lavdërojnë teknologjinë premtojnë një rritje dramatike të produktivitetit. Në ShBA, kjo do të thotë rritje më e shpejtë ekonomike, duke ulur automatikisht raportin borxh/PPB. Në Kinë, IA, i kombinuar me robotikën, mund të zgjidhë problemin e mbështetjes së një popullsie të plakur në rritje (për të mos përmendur fuqizimin e regjimit aktual të mbikëqyrjes dhe kontrollit shoqëror).

Por, nuk ka asnjĂ« garanci qĂ« investimet nĂ« IA do tĂ« japin rezultate. TĂ« dy vendet supozojnĂ« se pĂ«rfitimet nga inteligjenca artificiale [IA] do t’i takojnĂ« kryesisht atij qĂ« vepron i pari me sukses. Por, ky nuk Ă«shtĂ« i vetmi skenar i mundshĂ«m. Me njĂ« avantazh tĂ« konsiderueshĂ«m nĂ« çipet e avancuara ose nĂ« pajisjet e pĂ«rdorura pĂ«r prodhimin e tyre, ShBA-ja mund tĂ« mbetet nĂ« krye tĂ« inovacionit nĂ« IA; ose mund tĂ« mos ndodhĂ« kĂ«shtu. Ne thjesht nuk dimĂ« sa larg ka shkuar Kina nĂ« zhvillimin e njĂ« sistemi alternativ tĂ« IA-sĂ«.

Shfaqja e papritur e DeepSeek-ut - kur njĂ« start-up kinez publikoi njĂ« model IA-sĂ« gjenerues me performancĂ« tĂ« lartĂ«, i zhvilluar me njĂ« kosto shumĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«t se rivalĂ«t e tij amerikanĂ« - tregon se pĂ«rfitimi nga puna e tĂ« tjerĂ«ve Ă«shtĂ« e lehtĂ«. Me rritjen e njĂ« klase tĂ« mesme globale tĂ« arsimuar dhe punĂ«tore, barrierat tradicionale pĂ«r kapĂ«rcimin e zhvillimit po bien. Forcat institucionale qĂ« e bĂ«nĂ« teknologjinĂ« e avancuar privilegj vetĂ«m tĂ« ekonomive tĂ« zhvilluara janĂ« dobĂ«suar. ËshtĂ« shumĂ« e lehtĂ« tĂ« imagjinohet qĂ« pĂ«rparime dhe zbulime tĂ« mĂ«dha tĂ« vijnĂ« nga vende mĂ« tĂ« vogla, tĂ« cilat mĂ« pas do tĂ« kenĂ« mĂ« shumĂ« mundĂ«si pĂ«r t’i rezistuar presionit tĂ« superfuqive grabitqare.

Kumari mund të krijojë varësi të madhe. Trump ka vënë shumë baste të mëdha - për paqe në Lindjen e Mesme, për bombardimin e Iranit dhe në Ukrainë - dhe disa prej tyre mund të japin frytet e tyre. Më i fundit, një ndihmë prej 20 miliardë dollarësh amerikanë për Argjentinën, ishte jashtëzakonisht i rrezikshëm, duke pasur parasysh se sondazhet parashikonin një poshtërim në mes të mandatit për aleatin e tij ideologjik, presidentin argjentinas Javier Milei. Por, Milei i tejkaloi parashikimet - për momentin.

MegjithatĂ«, Trumpi duhet tĂ« tregohet i kujdesshĂ«m. NjĂ« nga gjĂ«rat qĂ« e tĂ«rheq edhe mĂ« shumĂ« nĂ« varĂ«si njĂ« lojtar bixhozi Ă«shtĂ« njĂ« fitore e madhe nĂ« fillim. NĂ«se Trump dhe Xi ndihen me fat, njĂ« takim personal mund t’i shtyjĂ« tĂ« dy tĂ« rrisin bastet. Por nĂ«se tĂ« dy shohin se nuk kanĂ« tjetĂ«r zgjedhje pĂ«rveçse t’i vĂ«nĂ« tĂ« gjitha fishat e tyre te IA-ja, kjo Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« njĂ« shenjĂ« dĂ«shpĂ«rimi sesa besimi. /Project Syndicate/

Brenda triadĂ«s: ÇfarĂ« mĂ«sova nga arsenali bĂ«rthamor i AmerikĂ«s?

✇Telegrafi
By: Agron Shala
6 November 2025 at 09:46


Nga: Naveed Jamali[1] / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

RrugĂ«timi im pĂ«r tĂ« pĂ«rjetuar gjithĂ« triadĂ«n bĂ«rthamore mĂ« çoi nĂ« bord tĂ« njĂ« B-52-shi dhe njĂ« bombarduesi B-2 qĂ« nuk detektohet, nĂ« thellĂ«si tĂ« njĂ« silosi tĂ« raketĂ«s balistike ndĂ«rkontinentale Minuteman dhe nĂ«n valĂ«t e oqeanit nĂ« njĂ« nĂ«ndetĂ«se me raketa balistike. Triada bĂ«rthamore - e pĂ«rbĂ«rĂ« nga raketat balistike ndĂ«rkontinentale me bazĂ« nĂ« tokĂ«, raketat balistike tĂ« lĂ«shuara nga nĂ«ndetĂ«set dhe bombarduesit me kapacitet bĂ«rthamor - Ă«shtĂ« shtylla kurrizore e parandalimit strategjik tĂ« AmerikĂ«s. Ajo siguron qĂ« asnjĂ« kundĂ«rshtar tĂ« mos jetĂ« nĂ« gjendje tĂ« eliminojĂ« aftĂ«sinĂ« e vendit pĂ«r t’iu pĂ«rgjigjur njĂ« sulmi bĂ«rthamor. Komunikimi i kĂ«saj gatishmĂ«rie Ă«shtĂ« ajo qĂ« e bĂ«n parandalimin tĂ« vlefshĂ«m. Ky Ă«shtĂ« paradoksi nĂ« zemĂ«r tĂ« stabilitetit bĂ«rthamor: PĂ«r ta mbajtur botĂ«n tĂ« sigurt, duhet tĂ« jemi tĂ« gatshĂ«m tĂ« pĂ«rdorim armĂ«t mĂ« tĂ« rrezikshme qĂ« janĂ« ndĂ«rtuar ndonjĂ«herĂ«.

Kjo gatishmëri nuk mbështetet vetëm në teknologji, por te njerëzit që janë të gatshëm ta përdorin atë - është thelbi i parandalimit. Në të tri komponentet e triadës, pashë që armët bërthamore të Amerikës nuk janë instrumente të heshtura që presin ditën më të keqe të botës; ato përdoren çdo ditë përmes një parandalimi të qetë e të vazhdueshëm që u tregon kundërshtarëve, si Rusia dhe Kina, se çdo sulm ndaj Shteteve të Bashkuara do të dështojë përpara se të fillojë. Edhe pse shumë pjesë të triadës mbeten të klasifikuara, ajo që është e qartë është kompetenca e jashtëzakonshme dhe disiplina e të rinjve dhe të rejave që operojnë me të - dhe përcjellja e këtij përkushtimi është po aq e rëndësishme sa përparimi i teknologjisë sonë.

NjĂ« tjetĂ«r veçori e pĂ«rbashkĂ«t befasuese, nĂ« tĂ« tri komponentet e triadĂ«s, Ă«shtĂ« kontrasti mes moshĂ«s sĂ« re tĂ« personelit qĂ« operon kĂ«to sisteme dhe moshĂ«s sĂ« vetĂ« makinerive. AeroplanĂ«t qĂ« ata drejtojnĂ«, nĂ«ndetĂ«set qĂ« lundrojnĂ« dhe raketat qĂ« monitorojnĂ« janĂ«, sipas çdo standardi, tĂ« vjetra. Merrni si shembull bombarduesin e padetektueshĂ«m B-2. Dizajni i tij elegant nĂ« formĂ« trekĂ«ndĂ«shi duket ende futurist, megjithatĂ« ai fluturoi pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« mĂ« shumĂ« se 30 vjet mĂ« parĂ«, pĂ«rpara se GPS-i tĂ« ishte funksional. Kur hipa nĂ« kabinĂ«n e tij tĂ« fluturimit, mĂ« bĂ«ri pĂ«rshtypje se sa pak moderne dukej brendĂ«sia e tij krahasuar me shumicĂ«n e aeroplanĂ«ve tĂ« sotĂ«m komercialĂ«. B-52 dhe Minuteman III janĂ« edhe mĂ« tĂ« vjetĂ«r, tĂ« krijuar nĂ« vitet e para tĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«. Edhe nĂ«ndetĂ«sja Ohio, ku isha, Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« shĂ«rbim nĂ« fillim tĂ« viteve ’80 tĂ« shekullit XX. Edhe pse secili prej kĂ«tyre sistemeve Ă«shtĂ« pĂ«rditĂ«suar vazhdimisht dhe mbetet vdekjeprurĂ«s, ato janĂ« trashĂ«gimi e njĂ« epoke tjetĂ«r - dĂ«shmi se parandalimi nuk mbahet nĂ« jetĂ« vetĂ«m nga teknologjia, por nga njerĂ«zit qĂ« e bĂ«jnĂ« atĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m, tĂ« besueshĂ«m dhe gjithmonĂ« tĂ« gatshĂ«m.

Sot, ky mision i parandalimit, po vihet nĂ« provĂ« si kurrĂ« mĂ« parĂ«. VetĂ«m pak para takimit tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m me presidentin kinez Xi Jinping, presidenti Donald Trump shpalli se kishte udhĂ«zuar Pentagonin tĂ« fillonte testimet bĂ«rthamore “nĂ« tĂ« njĂ«jtin nivel” me RusinĂ« dhe KinĂ«n, dhe se procesi do tĂ« niste menjĂ«herĂ«. “Duket se tĂ« gjithĂ« po bĂ«jnĂ« teste bĂ«rthamore”, u tha Trumpi gazetarĂ«ve nĂ« bordin e Air Force One. “Ne nuk bĂ«jmĂ« teste, i kemi ndaluar prej vitesh. Por, meqĂ« tĂ« tjerĂ«t po bĂ«jnĂ«, Ă«shtĂ« mirĂ« qĂ« edhe ne tĂ« fillojmĂ«â€.

NdĂ«rkohĂ«, njĂ« lojtar tjetĂ«r po transformon me shpejtĂ«si peizazhin bĂ«rthamor: Kina. Vitet e fundit, Pekini ka ndĂ«rmarrĂ« njĂ« zgjerim tĂ« gjerĂ« tĂ« forcave tĂ« saj bĂ«rthamore, duke ndĂ«rtuar silose tĂ« reja raketash dhe duke zhvilluar raketa tĂ« avancuara balistike tĂ« lĂ«shuara nga nĂ«ndetĂ«set. Federata e ShkencĂ«tarĂ«ve AmerikanĂ« vlerĂ«son se Kina tani ka rreth 500 koka bĂ«rthamore, afĂ«rsisht 440 prej tyre tĂ« gatshme pĂ«r t’u lĂ«shuar nga toka, deti apo ajri, dhe ajo mund ta kalojĂ« shifrĂ«n 1 000 deri nĂ« fillim tĂ« viteve 2030. Ndryshe nga Shtetet e Bashkuara apo Rusia, tĂ« cilat kanĂ« operuar pĂ«r dekada tĂ« tĂ«ra nĂ«n traktatet e kontrollit tĂ« armĂ«ve, Kina nuk pĂ«rballet me kufizime tĂ« tilla - duke sinjalizuar njĂ« epokĂ« tĂ« re tĂ« karakterizuar jo nga dy superfuqi, por nga tre rivalĂ« tĂ« barabartĂ« bĂ«rthamorĂ«.

Ky realitet e bën triadën amerikane më të rëndësishme sot sesa në çdo moment që nga Lufta e Ftohtë. Ajo është e vetmja strukturë që mund të parandalojë në mënyrë të besueshme si Rusinë, ashtu edhe Kinën njëkohësisht. Pjesa e nëndetëses garanton mbijetesën, raketat tokësore ofrojnë përgjigje të menjëhershme, dhe bombarduesit ofrojnë një parandalim të qartë dhe fleksibil. Së bashku, ato përbëjnë një shtyllë strategjike që duhet të mbetet e patundshme, pavarësisht ndryshimeve në teknologji, gjeopolitikë apo udhëheqje.

Megjithatë, pas gjithë atyre gjërave që pashë nga afër, besoj se përbërësi më jetik i triadës nuk është raketa apo makina, por njeriu. Profesionalizmi i ekuipazhit që rri në gatishmëri në nëntokën e Veriut, marinarët që lundrojnë pa u vërejtur nëpër oqeanet e errëta, dhe pilotët që përgatisin aeroplanët më të vjetër se vetë prindërit e tyre janë zemra e parandalimit amerikan. Aftësia dhe qetësia e tyre, jo titujt e gazetave apo retorika politike, janë ato që e bëjnë luftën bërthamore të paimagjinueshme.

Parandalimi është një lojë që duhet luajtur pa ndërprerje, një betejë që zhvillohet në heshtje e në hije. Nuk ka fitore, vetëm vigjilencë, sepse në këtë lojë nuk mund të fitojmë kurrë plotësisht, por nuk guxojmë kurrë të humbasim. /Telegrafi/

______________


[1] Naveed Jamali është gazetari i parë dhe i vetëm që ka dokumentuar tri komponentet e triadës bërthamore të ShBA-së. Ai është veteran i Marinës dhe ish-anëtar i komunitetit amerikan të inteligjencës, si dhe drejtues i projektit Unconventional në Newsweek.

Amerika duhet ta fitojë garën për mineralet e rralla

✇Telegrafi
By: Agron Shala
28 October 2025 at 08:11


Nga: Young Kim / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Më 4 prill, Kina vendosi kontroll të paprecedent mbi eksportin e shtatë prej 17 elementeve të rralla, duke shkaktuar alarm te kompanitë mbrojtëse amerikane. Nëse kontrollet e eksportit në prill ishin kambanë alarmi për Uashingtonin, njoftimi më i fundit i Pekinit është shuplakë në fytyrë.

Kontrollet e reja të Kinës kërkojnë që vendet e huaja të pajisen me licenca për produkte që përmbajnë vetëm 0.1 për qind të elementeve të rralla me origjinë kineze. Duke filluar nga 1 dhjetori, Pekini mund të refuzojë licencat për çdo kompani që ka lidhje me ushtri të huaja, përfshirë atë të Shteteve të Bashkuara. Teksa ky veprim mund të duket si sulm i papritur në zinxhirët e furnizimit, në të vërtetë është strategji e menduar dhe afatgjate nga ana e Republikës Popullore të Kinës (RPK).

Gati tri dekada mĂ« parĂ«, ish-udhĂ«heqĂ«si kinez Deng Xiaoping deklaroi: “Lindja e Mesme ka naftĂ«n, Kina ka mineralet e rralla”. QĂ« nga ajo kohĂ«, Pekini ka punuar pa ndĂ«rprerje pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« kontroll global mbi elementet e rralla, tĂ« cilat janĂ« themeli i teknologjisĂ« moderne, industrisĂ« automobilistike dhe asaj mbrojtĂ«se.

Kina e ka përdorur shumë herë më parë si armë gjeopolitike, dominimin e saj në prodhimin e mineraleve të rralla. Këto kontrolle të reja eksporti nuk janë thjesht përgjigje ndaj luftës tregtare ShBA-Kinë. Ato përfaqësojnë një fazë të re dhe agresive të një strategjie shumëvjeçare për të detyruar botën të pranojë dominimin e Pekinit në fushën e mineraleve të rralla.

Kina kontrollon rreth 70 për qind të nxjerrjes dhe 90 për qind të ndarjes dhe përpunimit të mineraleve të rralla. Kontrollet më të fundit synojnë të forcojnë mbërthimin e zinxhirëve të furnizimit që çojnë këto materiale nga miniera në treg - dhe të parandalojnë vendet e tjera nga krijimi i sistemeve të tyre alternative.

Elementet e rralla janë komponentë kryesorë për prodhimin e gjysmëpërçuesve, automjeteve elektrike dhe platformave të avancuara ushtarake - si aeroplanët luftarakë F-35 dhe raketat Tomahawk. Gati çdo aspekt i konkurrencës ShBA-Kinë, nga gara për inteligjencën artificiale deri te gatishmëria ushtarake, varet nga qasja e sigurt ndaj këtyre materialeve. ShBA-ja nuk mund të lejojë të varet nga Kina për teknologjitë që fuqizojnë jetën, ekonominë dhe të ardhmen tonë.

Tani është momenti të përkushtohemi ndaj një strategjie për sigurinë minerare. Kjo strategji duhet, para së gjithash, të zgjerojë nxjerrjen dhe përpunimin vendas të elementeve të rralla dhe mineraleve të tjera kritike. Në gusht, isha anëtarja e parë e Kongresit që vizitova minierën Mountain Pass të kompanisë MP Materials - e vetmja minierë në funksion të elementeve të rralla në vend, pas investimit historik të Pentagonit dhe marrëveshjes për blerje të rezervuar. Ndërsa ky partneritet prej miliarda dollarësh është hap i guximshëm dhe i domosdoshëm drejt pavarësisë minerare, duhet një kohë që të hyjë në prodhim operacioni nga miniera në magnet i MP-së.

NĂ«se duam tĂ« thyejmĂ« kontrollin e hekurt tĂ« KinĂ«s sot, duhet tĂ« pranojmĂ« se prodhimi vendas nuk mjafton. Duhet tĂ« punojmĂ« me aleatĂ«t dhe partnerĂ«t tanĂ« globalĂ« pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar zinxhirĂ« elastikĂ« dhe tĂ« diversifikuar furnizimi. Si kryetare e NĂ«nkomitetit pĂ«r Çështje tĂ« Jashtme tĂ« DhomĂ«s pĂ«r AzinĂ« Lindore dhe PaqĂ«sorin, kam propozuar njĂ« projektligj dypartiak pĂ«r tĂ« formalizuar Partneritetin pĂ«r SigurinĂ« e Mineraleve (MSP) dhe mbetem e pĂ«rkushtuar pĂ«r tĂ« autorizuar sĂ«rish KorporatĂ«n pĂ«r Financim tĂ« Zhvillimit tĂ« ShBA-sĂ« (DFC) pĂ«r tĂ« bashkuar partnerĂ« tĂ« besueshĂ«m dhe me industrinĂ« nĂ« identifikimin dhe investimin nĂ« projekte strategjike pĂ«r mineralet kritike nĂ« mbarĂ« botĂ«n.

Të mobilizosh vendet e lira kundër praktikave monopoliste të Pekinit nuk është vetëm ekonomi e mirë, është domosdoshmëri strategjike. Australia dhe Kanadaja kanë burime të pasura minerale dhe ekspertizë të thellë në miniera. Ekonomitë e përparuara të Japonisë dhe Koresë së Jugut janë veçanërisht të rrezikuara nga përdorimi si armë i tregut nga Kina. Në rajonet e pasura me minerale, si Afrika dhe Amerika Latine, kompanitë kineze kanë bërë një kolonializëm të burimeve të shekullit XXI, duke shfrytëzuar punëtorët dhe ndotur mjedisin. Amerika ka mundësinë të jetë partneri i zgjedhur në secilin prej këtyre rasteve - duke vendosur standardin global për zinxhirë të besueshëm furnizimi, të gjurmueshëm dhe të qeverisur në mënyrë etike për mineralet e rralla.

Jam inkurajuar nga nënshkrimi këtë javë i Kornizës Historike për Mineralet Kritike nga presidenti Donald Trump, për të përshpejtuar projektet e përbashkëta me Australinë dhe për të forcuar partneritetin tonë jetik AUKUS. Marrëveshjet inovative si kjo janë thelbësore për të sfiduar monopolizimin e mineraleve nga Kina. Megjithëse ka pasur skepticizëm nëse presidenti Trump do të takohet me Xi Jinpingun këtë muaj, besoj se pjesëmarrja e tij në APEC në Korenë e Jugut është shumë e rëndësishme dhe do të dërgojë një mesazh të fortë për aleatët në rajon se Amerika është e hapur për biznes.

Jam e bindur se Amerika ka kapacitetin për të fituar garën për mineralet kritike. Pekini mund të ketë një përparësi 30-vjeçare, por ne kemi çdo mundësi për të ndërtuar një ekip të jashtëzakonshëm - nga aleatët dhe partnerët në Indo-Paqësor te operatorët e minierave dhe inxhinierët e hapësirës ajrore këtu në Shtetet e Bashkuara. Kontrollet e prillit mund të na kenë zgjuar. Tani jemi zgjuar dhe gati për të hyrë në garë. /Telegrafi/

Ushtria amerikane godet një anije në Paqësor, në një zgjerim të dukshëm të fushatës kundër trafikimit të dyshuar të drogës

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
22 October 2025 at 20:57


Ushtria amerikane kreu një sulm vdekjeprurës kundër një anijeje në Paqësorin lindor të martën, duke vrarë të dy personat në bord, sipas Sekretarit të Mbrojtjes Pete Hegseth.

Sulmi ndaj anijes në Paqësor, sulmi i 8-të i njohur nga ushtria amerikane ndaj një anijeje të dyshuar për kontrabandë droge që nga fillimi i shtatorit, duket se shënon një zgjerim të fushatës ushtarake amerikane, me të shtatë sulmet e mëparshme që synonin anijet në Detin e Karaibeve.

"Narko-terroristët që synojnë të sjellin helm në brigjet tona, nuk do të gjejnë port të sigurt askund në hemisferën tonë", tha Hegseth të mërkurën, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Hegseth tha se anija e synuar në Paqësor "operohej nga një Organizatë e Caktuar Terroriste dhe kryente trafik narkotikësh në Paqësorin Lindor" dhe "ishte e njohur nga inteligjenca si e përfshirë në kontrabandën e paligjshme të narkotikëve, po kalonte përgjatë një rruge të njohur tranziti të trafikut të narkotikëve dhe mbante narkotikë".

Ai shtoi se asnjë forcë amerikane nuk u lëndua në sulm dhe i krahasoi trafikantët me al Kaedën.

Yesterday, at the direction of President Trump, the Department of War conducted a lethal kinetic strike on a vessel being operated by a Designated Terrorist Organization and conducting narco-trafficking in the Eastern Pacific.

The vessel was known by our intelligence to be
 pic.twitter.com/BayDhUZ4Ac
— Secretary of War Pete Hegseth (@SecWar) October 22, 2025

“Ashtu siç Al Kaeda bĂ«ri luftĂ« kundĂ«r atdheut tonĂ«, kĂ«to kartele po bĂ«jnĂ« luftĂ« kundĂ«r kufirit tonĂ« dhe popullit tonĂ«. Nuk do tĂ« ketĂ« strehim apo falje - vetĂ«m drejtĂ«si”, shkroi ai.

Administrata Trump ka nxjerrĂ« njĂ« “opinion ligjor tĂ« klasifikuar” qĂ« kĂ«rkon tĂ« justifikojĂ« sulmet vdekjeprurĂ«se kundĂ«r njĂ« liste sekrete dhe tĂ« gjerĂ« kartelesh dhe trafikantĂ«sh tĂ« dyshuar droge, raportoi CNN.

Ekspertët ligjorë i thanë më parë CNN-së se opinioni është i rëndësishëm sepse i trajton trafikantët e drogës si luftëtarë armiq që mund të vriten menjëherë pa asnjë lloj shqyrtimi gjyqësor.

SHBA-të goditën të paktën dy anije të tjera javën e kaluar në Karaibe, njëra prej të cilave nuk vrau të gjithë në bord.

Në vend që të mbanin dy të mbijetuar të ndaluar nga Marina Amerikane pas njërit prej këtyre sulmeve, SHBA-të i riatdhesuan të mbijetuarit në vendet e tyre të origjinës, Ekuador dhe Kolumbi. /Telegrafi/

Trump detyrohet tĂ« hipĂ« nĂ« Air Force One nĂ«pĂ«rmjet shkallĂ«ve tĂ« vogla, pasi ‘njĂ« strukturĂ« e dyshimtĂ« u zbulua afĂ«r’

✇Telegrafi
By: Hakim Kasami
20 October 2025 at 08:12


Donald Trump u detyrua tĂ« hipte nĂ« Air Force One tĂ« dielĂ«n nĂ«pĂ«rmjet shkallĂ«ve tĂ« vogla pĂ«r shkak tĂ« masave tĂ« shtuara tĂ« sigurisĂ«, pasi njĂ« “vend i dyshimtĂ« gjuetie” u zbulua aty pranĂ«.

Presidenti u largua nga Aeroporti Ndërkombëtar i Palm Beach të dielën për t'u kthyer në Uashington DC, pasi struktura e dyshimtë u zbulua të premten, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.

Një zyrtar i Shtëpisë së Bardhë tha se zbulimi çoi në zbatimin e masave të shtuara të sigurisë të dielën, ndërsa Trump u kthye në aeroport.

Drejtori i FBI-së, Kash Patel, theksoi se 'vend i ngritur gjuetie' ishte 'brenda vijës së shikimit të zonës së uljes së Air Force One'.

“FBI-ja qĂ« atĂ«herĂ« ka marrĂ« drejtimin e hetimit, duke dĂ«rguar burime pĂ«r tĂ« mbledhur tĂ« gjitha provat nga vendi i ngjarjes...”.

Megjithatë, deri më tani, struktura e dyshimtë nuk është lidhur me asnjë individ.

Ajo u gjet i vendosur në një pemë pranë vendit ku Trump zakonisht del nga aeroplani presidencial. Nuk u gjet asnjë municion aty pranë, dhe gjetja u përshkrua si një koleksion i çuditshëm gjërash.

Trump është i njohur për organizimin e konferencave të improvizuara për shtyp para se të hipte në aeroplan në të kaluarën, duke biseduar lirshëm me gazetarët dhe duke u përgjigjur pyetjeve në lidhje me lajmet e ditës.

Por të dielën ai hipi në aeroplan 'shpejt' dhe në një shkallë më të vogël për shkak të rreziqeve të shtuara. /Telegrafi/

Testi për marrjen e shtetësisë amerikane pritet të bëhet më i vështirë.

✇24 ore
By: Korresp.24-ore.com
19 October 2025 at 02:21
Administrata e Trump po e bĂ«n mĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« kalimin e provimit me gojĂ« qĂ« kĂ«rkohet pĂ«r emigrantĂ«t qĂ« kĂ«rkojnĂ« tĂ« marrin shtetĂ«sinĂ« amerikane. Testi i ri Ă«shtĂ« gjithashtu mĂ« i gjatĂ«. MbajtĂ«sit e green card-it qĂ« aplikojnĂ« pĂ«r shtetĂ«si pas datĂ«s 20 tetor do tĂ« duhet t’u pĂ«rgjigjen saktĂ« dyfish mĂ« shumĂ« pyetjeve gjatĂ« 


Protestat “Pa MbretĂ«r” kundĂ«r Trumpit tĂ«rheqin mijĂ«ra njerĂ«z nĂ« mbarĂ« Shtetet e Bashkuara

✇24 ore
By: Korresp.24-ore.com
19 October 2025 at 01:56
Turma tĂ« mĂ«dha njerĂ«zish dolĂ«n nĂ« rrugĂ« tĂ« shtunĂ«n nĂ« protestat “No Kings” (“Pa MbretĂ«r”), tĂ« planifikuara nĂ« mbi 2,600 qytete dhe qyteza nĂ« mbarĂ« vendin. Protesta masive nĂ« qytetet amerikane NĂ« Manhattan, mijĂ«ra protestues marshuan pĂ«rgjatĂ« Avenues sĂ« 7-tĂ« nĂ«n njĂ« atmosferĂ« ngjashme me karnavalet, me pankarta shumĂ«ngjyrĂ«she qĂ« mbanin mbishkrime si “Nuk betohem 


Ushtria amerikane planifikon të qëllojë me artileri mbi nje Autostradë te Kalifornisë

✇24 ore
By: Korresp.24-ore.com
19 October 2025 at 01:43
Marina Amerikane planifikon të qëllojë me predha artilerie 155-milimetërshe mbi një autostradë kryesore në Kaliforninë Jugore të shtunën, si pjesë e një demonstrimi në Kampin Pendleton për të festuar 250-vjetorin e themelimit të Trupave të Marinës. Planet për të qëlluar mbi autostradë shkaktuan zemërim nga guvernatori Gavin Newsom vonë të premten në mbrëmje, pasi zyra 


Samantha Shkreli Sarelli, Miss Amerika qĂ« interpretoi nĂ« shqip “KĂ«ngĂ«n e SkĂ«nderbeut” nĂ« skenĂ«n e bukurisĂ«

✇Koha Jone
By: berti
18 October 2025 at 14:34

Nga Albert Vataj NĂ« njĂ« nga momentet mĂ« mbresĂ«lĂ«nĂ«se dhe krenare pĂ«r shqiptarĂ«t kudo nĂ« botĂ«, Samantha Shkreli Sarelli, vajza me origjinĂ« shqiptare qĂ« mban kurorĂ«n e Miss Globe USA 2025, kur ajo interpretoi nĂ« shqip kĂ«ngĂ«n e SkĂ«nderbeut, nĂ« nder tĂ« prindĂ«rve tĂ« saj dhe tĂ« mbarĂ« diasporĂ«s shqiptare. Me njĂ« ndjeshmĂ«ri tĂ« veçantĂ« dhe njĂ« zĂ« tĂ« ngrohtĂ«, ajo solli nĂ« skenĂ«n e bukurisĂ« globale një 

Source

Superfuqia e Amerikës është tregtia

✇Telegrafi
By: Agron Shala
16 October 2025 at 09:49


Nga: Gordon G. Chang, autor i librave Plani i kuq: Projekti i KinĂ«s pĂ«r tĂ« shkatĂ«rruar AmerikĂ«n [Plan Red: China’s Project to Destroy America] dhe Kolapsi i afĂ«rt i KinĂ«s [Coming Collapse of China] / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

“Procesi Ă«shtĂ« brutal, i shĂ«mtuar dhe tepĂ«r i dhimbshĂ«m nĂ« disa raste, por Kina dhe Shtetet e Bashkuara po i shkĂ«pusin ekonomitĂ« e tyre nga njĂ«ra-tjetra”, ka thĂ«nĂ« pĂ«r Newsweek, Jonathan Bass, drejtor ekzekutiv i kompanisĂ« amerikane tĂ« shitjes sĂ« energjisĂ«, Argent LNG. “Si Uashingtoni ashtu edhe Pekini po rikonfigurojnĂ« marrĂ«dhĂ«niet tregtare, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« mos jenĂ« tĂ« varur nga njĂ«ri-tjetri. TĂ« dyja palĂ«t po e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« pĂ«r arsye tĂ« ‘sigurisĂ« kombĂ«tare’”.

Në fund të Luftës së Ftohtë, bizneset nuk kishin më nevojë të shqetësoheshin për barrierat politike ndaj tregtisë, sepse shtetet u bënë shumë më pak të shqetësuara për sigurinë kombëtare. Tani, në një botë gjithnjë e më të turbullt, këto barriera po rikthehen.

Kina, për arsye politike, barrierat po i ndërton me shpejtësi. Së fundmi ka shpallur - duke përmendur shqetësime për sigurinë kombëtare - kontroll më të rreptë mbi eksportet e mineraleve të rralla dhe artikujve të tjerë. Për më tepër, Pekini nuk po blen soja amerikane - një pikë e ndjeshme për presidentin Donald Trump - dhe po shmang gjithashtu blerjen e energjisë amerikane.

NjĂ«kohĂ«sisht, Republika Popullore e KinĂ«s po ndĂ«rton bllokun e vet tregtar. NĂ« pĂ«rgjithĂ«si, Pekini i ka futur vendet nĂ« borxhe nĂ« atĂ« qĂ« e quan “Jugu Global”. Kjo taktikĂ« i ka lidhur qeveritĂ« me KinĂ«n pĂ«rmes financimeve tĂ« vĂ«shtira kineze. UdhĂ«heqĂ«sit kinezĂ« kanĂ« qenĂ« gjithashtu tĂ« aftĂ« tĂ« joshin vendet, sidomos ato nĂ« AmerikĂ«n Latine dhe nĂ« AfrikĂ«, nĂ« marrĂ«dhĂ«nie “neo-koloniale” duke i pĂ«rdorur ato si burime pĂ«r minerale dhe produkte bujqĂ«sore, ndĂ«rsa kufizojnĂ« blerjen e mallrave tĂ« prodhuara nga kĂ«to vende.

ShBA-ja nuk ka nevojë të kopjojë këtë model grabitqar të Kinës apo të ngatërrojë të tjerët në marrëdhënie të pabalancuara dhe të paqëndrueshme tregtare.

Amerika, që përfaqëson ndoshta deri në 34 për qind të shpenzimeve globale të konsumatorëve, ka një fuqi të jashtëzakonshme blerëse, veçanërisht sepse vendi vazhdimisht ka bilance tregtare të deficitit të lartë - për shembull, 1.2 trilion dollarë vitin e kaluar.

Kina pĂ«rbĂ«nte 295.5 miliardĂ« dollarĂ« tĂ« atij deficiti. Me fjalĂ« tĂ« tjera, ShBA-ja ka pasuruar njĂ« regjim qĂ« e konsideron AmerikĂ«n si armike tĂ« saj. NĂ« maj tĂ« vitit 2019, gazeta People’s Daily, publikimi mĂ« autoritar nĂ« KinĂ«, shpalli njĂ« “luftĂ« popullore” tĂ« cilĂ«n Partia Komuniste e pĂ«rkufizon si “luftĂ« totale” kundĂ«r ShBA-sĂ«.

NĂ« vend qĂ« tĂ« forcojĂ« njĂ« armik, Amerika mund tĂ« pasurojĂ« aleatĂ«t duke blerĂ« mallra diku tjetĂ«r - nĂ« atĂ« qĂ« ish-sekretarja e Thesarit, Janet Yellen, e quajti “mbĂ«shtetje pĂ«r miq” [friendshoring]. NĂ« pĂ«rputhje me idenĂ« e Trumpit pĂ«r tĂ« rigjallĂ«ruar lidhjet e AmerikĂ«s nĂ« HemisferĂ«n PerĂ«ndimore, Uashingtoni duhet tĂ« shikojĂ« marrĂ«veshje tĂ« tjera, si CAFTA-DR - pakti i tregtisĂ« sĂ« lirĂ« tĂ« AmerikĂ«s me pesĂ« vende tĂ« AmerikĂ«s Qendrore dhe njĂ« nĂ« Karaibe, RepublikĂ«n Dominikane.

CAFTA-DR, e krijuar nĂ« vitin 2004, ka paraqitur njĂ« zhgĂ«njim. Uashingtoni, nĂ« njĂ« epokĂ« optimiste tĂ« “angazhimit” me regjimin kinez, i kushtoi pothuajse fare pak vĂ«mendje qĂ«llimit pĂ«r t’u siguruar qĂ« pĂ«rfitimet tĂ« kanalizoheshin drejt vendeve nĂ« hemisferĂ«n e tij.

“Raundi i Uruguait pĂ«r negociatat tregtare hoqi njĂ« sistem kuotash pĂ«r tekstile dhe veshje, njĂ« lĂ«vizje qĂ« dĂ«mtoi vendet mĂ« tĂ« varfra tĂ« botĂ«s, pĂ«rfshirĂ« ato nĂ« HemisferĂ«n PerĂ«ndimore, dhe ndihmoi rivalĂ«t mĂ« tĂ« zhvilluar, si Kina”, tha pĂ«r Newsweek, Alan Tonelson nga RealityChek.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, ShBA-ja vazhdimisht e rinovoi statusin e KinĂ«s pĂ«r “marrĂ«dhĂ«nie normale tregtare” dhe e bĂ«nĂ« tĂ« pĂ«rhershme qasjen e saj nĂ« tregun amerikan, duke i hapur rrugĂ«n anĂ«tarĂ«simit tĂ« Pekinit nĂ« OrganizatĂ«n BotĂ«rore tĂ« TregtisĂ« nĂ« dhjetor 2001.

Megjithatë, Uashingtoni ende mund ta kthejë projektin CAFTA-DR në një sukses, nëse u jep qasje edhe më të favorshme vendeve nënshkruese të marrëveshjes. Sipas një studimi të brendshëm të vitit 2020 të Bankës Inter-Amerikane të Zhvillimit, prodhuesit nga Amerika Latine çdo vit mund të zëvendësojnë deri në 80 miliardë dollarë të importeve amerikane nga Kina. Megjithatë, aktualisht ata janë prapa në zëvendësimin e fabrikave kineze.

Por, ShBA-ja duhet të bëjë më shumë sesa thjesht të riorganizojë furnizuesit e tyre.

“Çdo perandori e madhe ka rĂ«nĂ« kur ka zhvendosur jashtĂ« vendit prodhimin e mallrave”, ka thĂ«nĂ« Bass nga Argent LNG. “Amerika, e cila i zhvendosi fabrikat pas LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«, tani ka njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« rindĂ«rtuar bazĂ«n e vet prodhuese”.

Bass pĂ«rmendi ShĂ«rbimin Tregtar Amerikan tĂ« Departamentit tĂ« TregtisĂ«, i cili ndihmon bizneset amerikane, tĂ« mĂ«dha dhe tĂ« vogla, tĂ« shesin nĂ« tregje tĂ« huaja. “Kina u bĂ« fuqi eksportuese falĂ« fabrikave tĂ« vogla”, tha ai. “NdĂ«rmarrjet e vogla amerikane nuk mund tĂ« furnizojnĂ« sasitĂ« qĂ« tani i ofrojnĂ« kompanitĂ« e mĂ«dha kineze, por nĂ« shumĂ« tregje tĂ« vogla tĂ« huaja sasia nuk ka rĂ«ndĂ«si. Çmimi, reputacioni dhe inovacioni kanĂ« rĂ«ndĂ«si. KompanitĂ« tona mund ta mposhtin KinĂ«n, veçanĂ«risht sepse Trumpi ka qenĂ« i kĂ«naqur ta shohĂ« dollarin tĂ« bjerĂ«â€.

Duke i zĂ«vendĂ«suar fabrikat kineze, bizneset e vogla amerikane do tĂ« ndihmojnĂ« nĂ« lidhjen e botĂ«s me Uashingtonin. NĂ« njĂ« kohĂ« tĂ« konkurrencĂ«s sĂ« shtuar gjeopolitike, çdo shitje eksporti ka rĂ«ndĂ«si. “MĂ«nyra pĂ«r t’u pĂ«rballur me PartinĂ« Komuniste tĂ« KinĂ«s Ă«shtĂ« pĂ«rmes tregtisĂ«, njĂ« treg eksporti, dhe mĂ«nyra pĂ«r tĂ« rigjallĂ«ruar qytetet e vogla tĂ« AmerikĂ«s Ă«shtĂ« tĂ« ndihmohet biznesi i vogĂ«l, njĂ«ri pas tjetrit”, tha Bass.

Aktualisht, Trumpi po e riorienton politikĂ«n e jashtme dhe tĂ« mbrojtjes tĂ« AmerikĂ«s nga vendet e largĂ«ta drejt HemisferĂ«s PerĂ«ndimore. Pekini Ă«shtĂ« mĂ« me ndikim nĂ« atĂ« qĂ« ndonjĂ«herĂ« quhet “oborri i shtĂ«pisĂ« sĂ« AmerikĂ«s”, sepse Kina Ă«shtĂ« partneri mĂ« i madh tregtar me shumicĂ«n e vendeve tĂ« rajonit. NĂ« fakt, Kina Ă«shtĂ« partneri mĂ« i madh tregtar i AmerikĂ«s sĂ« Jugut dhe i dyti mĂ« i madh i AmerikĂ«s Latine.

Trumpi mund ta ndryshojë shpejt këtë me ndihmën e bizneseve të vogla të shpërndara në të gjithë Amerikën. /Telegrafi/

❌
❌