❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

EFB hap thirrjen për grante deri në 20,000 euro për organizatat e Ballkanit

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Fondi Evropian për Ballkanin (EFB) fton organizatat e shoqërisë civile nga Shqipëria, Bosnjë dhe Hercegovina, Kroacia, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia të aplikojnë për Grantet Themelore të Mbështetjes Programatike në kuadër të Programit Common Ground (CGP).

Konteksti

ShumĂ« organizata nĂ« Ballkan po punojnĂ« qetĂ« dhe me kĂ«mbĂ«ngulje pĂ«r tĂ« ruajtur, ndĂ«rtuar dhe forcuar kanalet e besimit, bashkĂ«punimit dhe dialogut, pavarĂ«sisht polarizimit tĂ« vazhdueshĂ«m politik, paqĂ«ndrueshmĂ«risĂ« dhe njĂ« mjedisi pĂ«rçarĂ«s. Fondi Evropian pĂ«r Ballkanin krijoi Programin Common Ground pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur kĂ«to pĂ«rpjekje afatgjata dhe tĂ« durueshme pĂ«r tĂ« kapĂ«rcyer ndasitĂ« dhe pĂ«r t’i ndihmuar njerĂ«zit tĂ« mbeten tĂ« lidhur pĂ«rtej dallimeve.

Kjo thirrje ofron mbĂ«shtetje thelbĂ«sore organizative deri nĂ« 20,000 €, pĂ«r njĂ« periudhĂ« 12-mujore. QĂ«llimi Ă«shtĂ« tĂ« ndihmojĂ« organizatat tĂ« ruajnĂ« ose tĂ« forcojnĂ« atĂ« qĂ« tashmĂ« funksionon: ekipin, strukturat, programet dhe praninĂ« e tyre nĂ« komunitet. Synimi nuk Ă«shtĂ« krijimi i projekteve tĂ« reja, por sigurimi qĂ« puna e ndĂ«rtuar ndĂ«r vite tĂ« vazhdojĂ« tĂ« ketĂ« ndikim afatgjatĂ«.

ÇfarĂ« financohet me kĂ«tĂ« grant

Fondet mund të përdoren për nevoja thelbësore që e mbajnë organizatën të qëndrueshme dhe efektive, përfshirë (lista nuk është shteruese):

  • NdĂ«rtimi i rrjeteve dhe partneriteteve pĂ«rtej ndasive;
  • PĂ«rmirĂ«simi i praktikave tĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirjes, barazisĂ« dhe mbrojtjes;
  • Mbajtja ose rritja e aftĂ«sive tĂ« stafit kyç pĂ«r misionin;
  • Forcimi i qeverisjes, strategjisĂ« ose sistemeve financiare;
  • PĂ«rditĂ«simi i mjeteve, komunikimit ose sistemeve digjitale qĂ« rrisin reziliencĂ«n organizative.

Kush mund të aplikojë

Aplikimi është i hapur për:

  • Organizata jofitimprurĂ«se me pĂ«rvojĂ« tĂ« provueshme nĂ« ndĂ«rtimin e urave brenda ose mes komuniteteve. Duhet tĂ« dorĂ«zohen tre shembuj konkretĂ« nga 18–24 muajt e fundit qĂ« tregojnĂ« kontributin nĂ« ndĂ«rtimin e besimit, dialogut, kohezionit social dhe/ose bashkĂ«punimit pĂ«rtej ndasive.
  • Organizata jofitimprurĂ«se tĂ« regjistruara dhe aktive nĂ« njĂ« nga vendet e pranueshme: ShqipĂ«ri, BosnjĂ« dhe HercegovinĂ«, Kroaci, KosovĂ«, Mal i Zi, Maqedoni e Veriut dhe Serbi.
  • Iniciativa lokale, grupe informale ose aktorĂ« tĂ« ngjashĂ«m tĂ« paregjistruar: mund tĂ« aplikojnĂ« vetĂ«m nĂ«se formojnĂ« njĂ« koalicion me njĂ« OJF tĂ« regjistruar, e cila bĂ«het organizatĂ« udhĂ«heqĂ«se. Aplikimi dorĂ«zohet nga organizata udhĂ«heqĂ«se, e cila bashkĂ«ngjit njĂ« Memorandum MirĂ«kuptimi pĂ«r rolet dhe rrjedhĂ«n financiare.

ÇfarĂ« nuk Ă«shtĂ« kjo mundĂ«si

Kjo nuk Ă«shtĂ« njĂ« thirrje pĂ«r projekte specifike. Core Programmatic Support Grant nuk financon projekte tĂ« reja tĂ« pavarura. Fokuson punĂ«n qĂ« e mban organizatĂ«n tĂ« qĂ«ndrueshme dhe tĂ« besueshme—punĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u financuar, por thelbĂ«sore pĂ«r ndikim afatgjatĂ«.

Detajet e grantit

  • Shuma maksimale: deri nĂ« 20,000 €
  • KohĂ«zgjatja: 12 muaj
  • Disbursimi: 80% pas nĂ«nshkrimit tĂ« kontratĂ«s; 20% pas dorĂ«zimit dhe miratimit tĂ« raportit tĂ« progresit (financiar dhe narrativ).

Në mbyllje të periudhës së grantit kërkohet dorëzimi i raportit final narrativ dhe financiar. Template-et përkatëse do të dërgohen veçmas.

Afatet

  • Hapja e thirrjes: 17 nĂ«ntor 2025
  • Afati i aplikimit: 19 dhjetor 2025, ora 17:00 CET

Si do të vlerësohen aplikimet

Aplikimet vlerësohen sipas katër kritereve:

  1. PĂ«rputhja strategjike me objektivat e CGP (30%);
  2. Praktika në dialog dhe ndërtimin e urave (35%);
  3. Fizibiliteti dhe proporcionaliteti i buxhetit (25%);
  4. Resilienca dhe etika (10%).

Si të aplikoni

Formulari i plotë i aplikimit, me udhëzimet dhe dokumentet e kërkuara, gjendet këtu:
https://www.balkanfund.org/download/CGP-Application-Form-2025.pdf

Dërgoni formularin dhe dokumentet në cgp@balkanfund.org deri më 19 dhjetor 2025, ora 17:00 CET. Aplikimet e vonuara ose të paplota nuk merren në konsideratë. Brenda 72 orëve nga dorëzimi, do të merrni një konfirmim pranimi.

Për pyetje: shkruani në cgp@balkanfund.org, me subjekt: Core Programmatic Support Grant 2026.

Rreth Programit Common Ground

Common Ground Ă«shtĂ« njĂ« nismĂ« rajonale e Fondit Evropian pĂ«r Ballkanin. MbĂ«shtet organizata tĂ« shoqĂ«risĂ« civile qĂ« punojnĂ« pĂ«r tĂ« forcuar dialogun, solidaritetin, bashkĂ«punimin dhe kohezionin social nĂ« Ballkan. Programi synon t’i ndihmojĂ« aktorĂ«t lokalĂ« tĂ« mbeten tĂ« pranishĂ«m dhe tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m, duke ruajtur njĂ« hapĂ«sirĂ« qytetare tĂ« hapur, gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se dhe demokratike.

Grantet e Mbështetjes Programatike Themelore 2026

1) ÇfarĂ« pĂ«rfaqĂ«son ky grant?
Grant pĂ«r mbĂ«shtetje programatike thelbĂ«sore—deri nĂ« 20,000 € pĂ«r 12 muaj—pĂ«r tĂ« ruajtur ose forcuar punĂ«n e vazhdueshme programatike dhe strategjike tĂ« organizatave ose koalicioneve qĂ« ndĂ«rtojnĂ« ura (besim, dialog, kohezion social).

2) Kush është i pranueshëm?
OJF të regjistruara, jofitimprurëse, që operojnë në Shqipëri, Bosnje dhe Hercegovinë, Kroaci, Kosovë, Mal të Zi, Maqedoni të Veriut ose Serbi. Grupet e paregjistruara vetëm nëpërmjet një koalicioni të udhëhequr nga një OJF e regjistruar.

3) Shuma dhe kohëzgjatja?
Deri nĂ« 20,000 € pĂ«r 12 muaj. 80% paguhet nĂ« fillim, 20% pas raportit tĂ« progresit. KĂ«rkohet raport final financiar dhe narrativ.

4) ÇfarĂ« mund tĂ« financohet?

  • Staf (pagat thelbĂ«sore)
  • AdministratĂ« (qira, shpenzime, softuer, pajisje)
  • Aktivitetet (konsulentĂ«, trajnime, pĂ«rkthim, dizajn, politika, udhĂ«time, logjistikĂ«, punĂ«tori, qira ambientesh)
  • Fondi i papritur (deri nĂ« 5%)

5) A mund të aplikojnë koalicionet?
Po. OJF-ja udhëheqëse dorëzon aplikimin dhe bashkëngjit MoU-të për rolet dhe ndarjen financiare. Organizata udhëheqëse mban përgjegjësinë ligjore dhe financiare.

6) ÇfarĂ« prove kĂ«rkohet pĂ«r punĂ«n e kaluar?
Tre shembuj nga 18–24 muajt e fundit me prova (linke ose dokumente). Duhet shpjeguar ndikimi, pĂ«rfituesit dhe konteksti.

7) ÇfarĂ« dokumentesh kĂ«rkohen pĂ«r due diligence?

  • Parashikim financiar 2-vjeçar;
  • Dokument nga organet tatimore qĂ« vĂ«rteton se borxhi i organizatĂ«s Ă«shtĂ« mĂ« pak se 1.5 herĂ« shuma e parasĂ« nĂ« arkĂ«;
  • Raportet financiare tĂ« dy viteve tĂ« fundit;
  • Dokumentet e regjistrimit, statuti, lista e bordit/stafit kyç;
  • PĂ«r koalicionet: tĂ« gjitha MoU-tĂ« nĂ« njĂ« PDF tĂ« vetĂ«m.

8) Formati i buxhetit?
Në Euro, sipas template-it të CGP (01 Staf / 02 Administratë / 03 Aktivitetet / 04 Papritur). Për koalicionet: një PDF i vetëm nga organizata udhëheqëse.

9) A pranohen paga dhe shpenzime operative?
Po, nëse janë thelbësore për misionin. Papritur: deri në 5%.

10) A mund të përfshihet pajisje ose softuer?
Po, kur lidhen drejtpërdrejt me qëndrueshmërinë organizative.

11) A mund të aplikojnë organizatat që kanë marrë mbështetje më parë nga EFB?
Po. Kërkohet kontribut i ri dhe i qartë, si dhe shpjegim se si ky grant do ta forcojë punën.

12) Sa aplikime mund të paraqesë një organizatë udhëheqëse?
Vetëm një.

13) Në cilën gjuhë duhet të aplikojmë?
Në anglisht. Materialet mbështetëse mund të jenë në gjuhët lokale, me përshkrim në anglisht.

14) Afatet për vitin 2026
Hapja: 17 nëntor 2025
Afati: 19 dhjetor 2025, ora 17:00 CET
Rezultatet: fillimi i vitit 2026

15) Si njoftoheni për pranimin e aplikimit ose përzgjedhjen?
Brenda 72 orëve nga dorëzimi do të merrni email konfirmimi. Njoftimi për përzgjedhje dërgohet pas finalizimit të listës së granteve.

16) ÇfarĂ« raportimi kĂ«rkohet?
Raport progresi përpara disbursimit final të 20%. Në mbyllje, kërkohet raport final narrativ dhe financiar. Mund të kërkohet një shënim reflektues.

17) A mund të kalohen fonde tek partnerët?
Po, nëse janë buxhetuar dhe të përcaktuara në MoU. Organizata udhëheqëse mban përgjegjësinë.

18) Ku mund të bëhen pyetje?
NĂ« cgp@balkanfund.org (subjekt: Core Programmatic Support Grant 2026).

The post EFB hap thirrjen për grante deri në 20,000 euro për organizatat e Ballkanit appeared first on Citizens.al.

↗

Ndërtesa pa klas energjie, detyrimet për certifikim mbeten në letër

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autore: Ola Mitre | Citizens.al

Shqipëria ka miratuar prej vitesh kuadrin ligjor për certifikatën e performancës energjetike të ndërtesave, por ky dokument mbetet thuajse i panjohur për qytetarët dhe tregun imobiliar.

Pavarësisht se certifikimi është detyrim ligjor prej vitit 2016, mungon një regjistër publik që të tregojë cilësinë energjetike të godinave. Asnjë transaksion shitjeje apo qiraje nuk lejohet të kryhet pa certifikatën në fjalë, por në praktikë dokumenti përdoret vetëm për të kaluar procedurat e lejeve të ndërtimit.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« certifikata e performancĂ«s energjetike?

Certifikata e performancës energjetike vlerëson sa energji konsumon një ndërtesë për ndriçim, ngrohje, ftohje, ventilim, ujë të ngrohtë dhe pajisje elektroshtëpiake.

Ajo lëshohet nga ekspertë të licencuar të energjisë, auditues, në bazë të një metodologjie të miratuar që klasifikon sistemin elektrik të ndërtesave në shkallë nga më efikasi (A+) te më pak efikasi (G).

Certifikata depozitohet më pas Agjencinë e Eficiencës së Energjisë (AEE) jo më vonë se 3 ditë nga lëshimi i saj.

Ky raport certifikues është një tregues cilësor për ndërtesat dhe prej vitit 2016 detyrim për çdo objekt të ri apo ekzistues që i nënshtrohet një rinovimi të thellë.

Megjithatë, të dhënat tregojnë se për godinat ekzistuese, para vitit 2021, nuk është lëshuar asnjë certifikatë.

Sistemi, i nisur prej vitit 2016, duket se funksionon vetĂ«m nĂ« fazĂ«n e aplikimit pĂ«r leje ndĂ«rtimi, ndĂ«rsa mĂ« pas dokumenti “arkivohet” nĂ« AEE dhe nuk Ă«shtĂ« publikisht i aksesueshĂ«m.

Rëndësia e certifikatës së performancës energjetike

Të dhënat tregojnë se ndërtesat rezidenciale, publike dhe tregtare, janë konsumatori më i madh i energjisë në Shqipëri me 37.08%.

Sipas draft-Planit Kombëtar për Rinovimin e Ndërtesave, në vitin 2023, Shqipëria numëronte 632,936 banesa, 71.2% e të cilave ishin të banuara. Paralelisht janë dhe 9,492 ndërtesa publike dhe 85,098 ndërtesa shërbimesh tregtare.

“Krahas numrit tĂ« madh, shumica e stokut janĂ« tĂ« vjetĂ«ruara, tĂ« paizoluara dhe nuk pĂ«rmbushin as standardet minimale tĂ« eficiencĂ«s energjetike dhe komoditetit tĂ« jetesĂ«s nĂ« to,” thotĂ« eksperti i mjedisit, Kristi Bashmili.

“NĂ«se ndĂ«rtesat janĂ« tĂ« paizoluara, pĂ«rdorin pajisje joefikase, apo pĂ«rdorin energji jo tĂ« pastĂ«r, kjo pĂ«rkthehet nĂ« ndotje mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« ajrit, konsum tĂ« tepĂ«rt tĂ« energjisĂ«, kosto mĂ« tĂ« mĂ«dha pĂ«r qytetarĂ«t dhe ndikim negativ nĂ« shĂ«ndetin e popullatĂ«s,” shton ai.

Shumë studime tregojnë se një banesë me eficiencë të lartë energjisë, që përfshin ndër të tjera termo-izolimin dhe dritaret me dopioxham, mund të reduktojë 50-70% faturën e energjisë.

Megjithatë, në vendin tonë edhe kur kryhet një rinovim banese, sipas parimeve të eficiencës së energjisë, askush nuk vërteton cilësinë e ndërhyrjes.

“Shpesh dĂ«gjojmĂ« qĂ« fasadat e ndĂ«rtesave izolohen nga pas, del dikush dhe thotĂ« ‘U kursye 50% energji’. Po a u kursye vĂ«rtet 50%?! Askush nuk e di. KĂ«tĂ« gjĂ« e mat vetĂ«m certifikata,” thotĂ« eksperti i eficiencĂ«s sĂ« energjisĂ«, Gjergji Simaku.

AEE tha pĂ«r Citizens.al se deri mĂ« sot janĂ« certifikuar mbi 150,000 njĂ«si ndĂ«rtesash tĂ« reja dhe se kjo punĂ« ka nisur tĂ« zbatohet “qĂ« prej vitit 2021”.

Simaku konfirmoi se sistemi i certifikimit “u ngroh” nĂ« momentin kur certifikata u vendos si kusht pĂ«r marrjen e lejes sĂ« ndĂ«rtimit.

Çdo ndĂ«rtues u detyrua ta paraqiste dokumentin si pjesĂ« tĂ« dosjes sĂ« lejes, duke prodhuar kĂ«shtu dhjetĂ«ra mijĂ«ra certifikata qĂ« ekzistojnĂ« pĂ«r tĂ« kaluar filtrat burokratikĂ«.

“Kemi 150 mijĂ« certifikata, sepse çdo leje ndĂ«rtimi kĂ«rkon njĂ« tĂ« tillĂ«, por gjendja nuk mbaron kĂ«tu. A Ă«shtĂ« certifikata kaq e vlefshme dhe kaq popullore?! Ne pĂ«rpara se tĂ« blejmĂ« njĂ« makinĂ« e shikojmĂ« ‘sa harxhon’, por asnjĂ«ri nga ne nuk orientohet nĂ« njĂ« ndĂ«rtesĂ« tĂ« re pĂ«rmes certifikatĂ«s dhe kĂ«tu qĂ«ndron problemi,” analizon Simaku. 

Edhe më shqetësuese është situata për godinat ekzistuese përpara vitit 2021, pasi aktualisht nuk është lëshuar asnjë certifikatë e tillë.

AEE nuk dha përgjigje se kur pritet të fillojë ky proces, që sipas ekspertëve nuk duhet të jetë thjesht dokument formal, por standard i domosdoshëm për të garantuar cilësi dhe ulje të konsumit të energjisë në sektorin e ndërtesave.

“Ligji i vitit 2016, qe njĂ« ogur i mirĂ« dhe shpresuam se situata do tĂ« ndryshonte. NĂ« fakt solli disa aspekte pozitive, por vetĂ« institucionet nuk patĂ«n vullnet pĂ«r ta çuar pĂ«rpara,” thotĂ« Bashmili.

“Tani, jemi pĂ«rpara njĂ« ndryshimi thelbĂ«sor tĂ« ligjit, pa pasur raport tĂ« cilĂ«sisĂ« mbi zbatueshmĂ«rinĂ« e tĂ« parit, çka mund tĂ« sjellĂ« pasiguri dhe mosbesim nĂ« zbatimin dhe forcĂ«n e ligjit,” vijon ai.

Ilustrim grafik/Citizens.al

Tregu imobiliar

NĂ« tregun imobiliar, certifikata energjetike Ă«shtĂ« njĂ« mjet i rĂ«ndĂ«sishĂ«m transparence. NĂ« Bashkimin Evropian, njĂ« apartament me klasĂ« energjetike “A” ose “B” ka vlerĂ« mĂ« tĂ« lartĂ«, sepse blerĂ«sit e dinĂ« qĂ« do tĂ« kenĂ« kosto tĂ« ulĂ«t operative. Por, nĂ« ShqipĂ«ri nuk veprohet kĂ«shtu.

“Jemi pjesĂ« e rrjetit evropian dhe nĂ« EvropĂ« Ă«shtĂ« ‘big deal’, ndĂ«rsa nĂ« ShqipĂ«ri ndĂ«rgjegjĂ«simi Ă«shtĂ« shumĂ« i ulĂ«t edhe ndĂ«rmjet atyre qĂ« tregtojnĂ« pasuritĂ« e paluajtshme,” thotĂ« Reinaldo Pipiria, kryetar i ShoqatĂ«s KombĂ«tare tĂ« NdĂ«rmjetĂ«sve tĂ« Pasurive tĂ« Paluajtshme tĂ« ShqipĂ«risĂ«. 

“PatjetĂ«r qĂ« shqetĂ«sohem qĂ« tĂ« jetĂ« ndĂ«rtim i mirĂ«, cilĂ«sor, izolim akustik, termik, kondicionimi. KĂ«to i duam, por gjithmonĂ« nĂ« ShqipĂ«ri nuk themi dot a e ke tĂ« certifikuar? A ma vĂ«rteton dot?,” shton ai. 

NĂ« fakt, ligji nĂ« ShqipĂ«ri kĂ«rkon qĂ« kur ndĂ«rtesat ose njĂ«sitĂ« e ndĂ«rtesave ndĂ«rtohen, shiten ose jepen me qira, certifikata duhet t’i dorĂ«zohet çdo blerĂ«si ose qiramarrĂ«si.

“BĂ«jmĂ« pafund shitje tĂ« apartamenteve tĂ« reja, por asnjĂ«herĂ« nuk ka qenĂ« si temĂ« ‘Shiko se nuk e ka certifikatĂ«n!’. AsnjĂ« diskutim nuk Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« qĂ« a ekziston kjo, Ă«shtĂ« plus, Ă«shtĂ« minus, nuk Ă«shtĂ« diskutuar asnjĂ«herĂ«,” thotĂ« Pipiria.

Ai sjell gjithashtu në vëmendje modelin që ndiqet jashtë vendit, në momentin që dikush dëshiron të blejë banesë.

“NĂ« rastin e EvropĂ«s dhe AmerikĂ«s, blerĂ«si ka tĂ« drejtĂ« tĂ« inspektojĂ« pasurinĂ« e paluajtshme me njĂ« inspektues profesionist dhe ai nxjerr pikat e forta dhe pikat e dobĂ«ta tĂ« shtĂ«pisĂ«. Ne nuk kryejmĂ« as inspektimin e pronĂ«s, nuk kĂ«rkojmĂ« as certifikatĂ« pĂ«r atĂ« gjĂ« qĂ« deklarojmĂ« se i kemi tĂ« investuara,” thotĂ« ai.

Përballë kësaj situate, aktualisht, nuk ekziston një databazë publike, që të tregojë klasën energjetike të godinave. Legjislacioni kërkon ngritjen e saj, por të dhënat mund të aksesohen vetëm pas kërkesës në AEE.

“Duhet tĂ« ekzistojĂ« njĂ« databazĂ« kombĂ«tare, ashtu siç ekziston nĂ« Itali apo nĂ« vende tĂ« tjera dhe duhen marrĂ« shembuj konkretĂ« nga vende tĂ« BE-sĂ«,” thotĂ« Simaku.

“TĂ« paktĂ«n tĂ« dimĂ« tĂ« kopjojmĂ« dhe tĂ« dimĂ« tĂ« adoptojmĂ« mĂ«nyrĂ«n e dhĂ«nies sĂ« certifikatave. GjĂ«rat nuk duhen bĂ«rĂ« vetĂ«m pĂ«r tĂ« folur, por duhen bĂ«rĂ« realisht dhe nĂ« mĂ«nyrĂ« masive nĂ« tĂ« gjithĂ« vendin,” thekson ai. 

Edhe për Bashmilin ka nevojë për ndërmarrjen e masave, për të përfituar nga efektet që sjell eficienca e energjisë në ndërtesa. Sipas tij, rritja e performancës energjetike dhe përdorimi i materialeve e pajisjeve cilësore ndikon drejtpërdrejt në përmirësimin e mjediseve të brendshme të ndërtesave.

“KĂ«shtu zvogĂ«lohet ndotja e ajrit tĂ« brendshĂ«m, zhurmat dhe pĂ«rmirĂ«sohet cilĂ«sinĂ« e jetĂ«s. Pra, Ă«shtĂ« jetike si nĂ« drejtim tĂ« kursimit tĂ« energjisĂ«, rritjes sĂ« komoditetit por edhe nĂ« drejtim tĂ« mbrojtjes sĂ« burimeve natyrore,” shpjegon ai.

Ndërkohë, Pipiria kërkon ndërmarrjen e një fushate ndërgjegjësimi, por edhe më shumë përgjegjësi nga institucionet. 

“NĂ« momentin qĂ« ne do tĂ« jemi pjesĂ« e BE-sĂ«, barra e axhendĂ«s apo tranzicionit tĂ« gjelbĂ«r Ă«shtĂ« shumĂ« e madhe dhe nuk e di sesi do t’i gjejmĂ« ato miliardat. Ndaj, jam ‘pro’ ndĂ«rgjegjĂ«simit, certifikimit dhe rritjes sĂ« perfomancĂ«s, por duhet tĂ« jetĂ« e shoqĂ«ruar me politikĂ« fiskale incentivuese dhe me mjete financiare tĂ« aksesueshme,” pĂ«rfundon ai.

Lexoni gjithashtu:

The post Ndërtesa pa klas energjie, detyrimet për certifikim mbeten në letër appeared first on Citizens.al.

↗

Punime pa plan: Zgjerimi i superstradës Tiranë-Durrës izoloi komunitetet përreth

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autore: Vjolanda Peca | Citizens.al | Tiranë.

Zgjerimi i superstradĂ«s TiranĂ«-DurrĂ«s nisi si njĂ« plan qĂ« do t’i mundĂ«sonte TiranĂ«s njĂ« lidhje mĂ« tĂ« shpejtĂ« me aeroportin e Rinasit dhe bregdetin. Por projekti po zhvillohet nĂ« kurriz tĂ« mijĂ«ra kĂ«mbĂ«sorĂ«ve qĂ« e pĂ«rdorin çdo ditĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«.

Heqja e katër prej shtatë mbikalimeve ka izoluar komunitete të tëra në Kashar, Fushë-Kashar dhe Yzberisht, duke i detyruar qytetarët të ecin dhjetëra minuta për të shkuar në punë apo dhe për shërbimet bazë.

Projekti prej miliarda lekësh, i ndarë në disa faza dhe shoqëruar me kritika për mungesë konkurrence, ekspozon boshllëqet e planifikimit urban dhe mungesën e një strategjie afatgjatë për lëvizjen e sigurt.

Në këtë terren të brishtë, neglizhenca institucionale po shndërrohet në barrë të përditshme për qytetarët.

Punimet u ndërlikuan jetën e këmbësorëve

Në shtator të vitit 2024 filloi jetëzimi i projektit për zgjerimin e rreth 6.5 kilometrave rrugë të superstradës nga mbikalimi i Kamzës deri në mbikalimin e Kasharit.

Projekti, i cili pritet të përfundojë përgjatë vitit 2027, ka si synim zgjerimin e rrugës për të reduktuar trafikun, por duket se ka harruar këmbësorët. Punimet kanë hequr mbikalimet duke ua vështirësuar përditshmërinë e banorëve anës rrugës.

Përgjatë këtij segmenti kanë qenë 7 mbikalime që përdoreshin nga këmbësorët për të arritur në stacionet e transportit publik, vendet e punës, ose për të marrë shërbimet e tjera.

Zgjerimi i rrugës, ka hequr momentalisht 4 mbikalime duke i detyruar qytetarët të përshkojnë distanca të gjata në këmbë për të plotësuar nevojat e përditshme.

Mungesa e përgjegjshmërisë në planifikimin urban në të cilin do të duhej të merreshin parasysh të gjitha nevojat e përdoruesve të rrugës, ka sjellë si pasojë lindjen e këtij problemi të ri.

Punimet në superstradën Tiranë-Durrës heqin mbikalimet e këmbësorëve/Foto: Vjolanda Peca.

Për urbanistin Artan Kacani, situata është shqetësuese pasi dy anët e zonës në fjalë kanë të përqendruara aktivitetet industriale dhe të sipërmarrjeve më të mëdha në vend, në të cilat janë të punësuar mijëra punonjës.

“MĂ«ngjes pĂ«r mĂ«ngjes [punĂ«torĂ«t] duhet tĂ« kalojnĂ« peripecitĂ« e kalimit tĂ« kĂ«saj autostrade ku asgjĂ« s’ështĂ« bĂ«rĂ« pĂ«rsa i pĂ«rket tĂ« drejtave tĂ« kĂ«mbĂ«sorĂ«ve,” thotĂ« Kacani, sipas sĂ« cilit heqja e mbikalimeve ka vĂ«nĂ« nĂ« vĂ«shtirĂ«si edhe banorĂ«t.

Mbikalimet që janë hequr përdoreshin nga këmbësorët për të kaluar mbi superstradë në nyjet që lidhin rrugët dytësore industriale dhe stacionet e urbanit Vorë-Tiranë.

MĂ« konkretisht ato shĂ«rbenin pĂ«r t’iu qasur stacioneve tĂ« Katundit tĂ« Ri, Domjes, Yrshekut dhe MĂ«zezĂ«s nĂ« pika tĂ« njohura kryesisht prej sipĂ«rmarrjeve qĂ« janĂ« aty pranĂ« si: “PSZ Albania”, “QTU”, “Coca Cola” dhe “Vodafone Albania”.

Më të prekurit nga heqja e mbikalimeve janë banorët e Kasharit, si Fushë-Kashari dhe Yzberisht.

Mbikalimet qenë vendosur në këto pika për shkak se përballë tyre ka shkolla, universitete, ndërmarrje, fabrika dhe magazina.

Heqja e tyre i ka detyruar punëtorët dhe studentët, të ecin kryesisht mbi 30 minuta në këmbë drejt mbikalimit më të afërm.

“ËshtĂ« e nevojshme tĂ« krijohen korsi tĂ« dedikuara, hapĂ«sira tĂ« dedikuara vetĂ«m pĂ«r kĂ«mbĂ«sorĂ«t, kryesisht nĂ«nkalime tĂ« sigurta nga pĂ«rmbyjtjet apo siguria rrugore,” analizoi urbanisti Kacani.

Sipas tij zona ka një gërshetim mes industrisë, banimit dhe bujqësisë duke e bërë të detyrueshëm një infrastrukturë më gjithëpërfshirëse.

Myslym Fera, nga Kamza, prej tre vitesh punon nĂ« njĂ«rin prej bizneseve nĂ« rrugĂ«n dytĂ«sore tĂ« Katundit tĂ« ri nĂ« Kashar. Ai shprehet i shqetĂ«suar pĂ«r heqjen e mbikalimeve, sepse e detyrojnĂ« tĂ« pĂ«rshkojĂ« distanca mĂ« tĂ« gjata duke e detyruar tĂ« ecĂ« me bicikletĂ« 20 minuta mĂ« tepĂ«r pĂ«r nĂ« mbikalimin mĂ« tĂ« afĂ«rt qĂ« ndodhet nĂ« domje,konkretisht pĂ«rballĂ« “BMË Albania”.

“Kam kaluar atje sipĂ«r te mbikalimi i ‘Coca Cola’-s, tani vij dhe kaloj kĂ«tu dhe shkoj prapĂ« lart. Vonohem gjysmĂ« ore. MĂ« duket se do ta heqin edhe kĂ«tĂ«, e kanĂ« lĂ«nĂ« pĂ«rkohĂ«sisht.” u shpreh Fera.

Autoriteti Rrugor Shqiptar tha për Citizens.al se është menduar vendosja e mbikalimeve të reja në pothuaj të njëjtat pozicione që kanë qenë ekzistueset, por nuk tregoi se kur do të rivendosen ato, duke mos iu përgjigjur shqetësimeve të qytetarëve që kanë të drejtë ta përdorin rrugën.

“[
] mbikalimet janĂ« hequr pĂ«r shkak se pengonin realizimin e punimeve nĂ« kĂ«tĂ« objekt. GjatĂ« fazĂ«s sĂ« kryerjes sĂ« punimeve nuk ka njĂ« plan menaxhimi pĂ«r lĂ«vizjen e kĂ«mbĂ«soreve pĂ«r tĂ« mos futur nĂ« kolaps trafikun dhe ecurinĂ« e punimeve” tha ARRSH.

“I kanĂ« marrĂ« nĂ« qafĂ«. GjithĂ« kjo zonĂ« tĂ« izolohet?! UnĂ« e kam punĂ«n thuajse te QTU-ja, e bĂ«j rrugĂ«n dy herĂ« se do tĂ« shkoj e do tĂ« kthehem prapĂ« nĂ« kĂ«mbĂ«,” tregoi Bujari, i cili banon nĂ« Kashar.

Punimet në superstradën Tiranë-Durrës heqin mbikalimet e këmbësorëve/Foto: Vjolanda Peca.

Heqja e katër mbikalimeve në fazën e parë është tregues që e njëjta gjë do të ndodhë edhe me tre mbikalimet ekzistuese në vijimin e punimeve.

“HoqĂ«n atĂ« lart, e hoqĂ«n te QTU-ja, hoqĂ«n kĂ«tĂ« aty poshtĂ«, si do tĂ« shkojnĂ« kĂ«ta njerĂ«z, a kanĂ« orar? Edhe ata kanĂ« familje, janĂ« gra me fĂ«mijĂ«. GjithĂ« Yrsheku janĂ« gra me fĂ«mijĂ«, shkojnĂ« tĂ« shkretat nĂ« shi e nĂ« tĂ« ftohtĂ«, po vjen dimri,” tha me shqetĂ«sim pĂ«r Citizens.al njĂ« pensioniste, banore e Kasharit e cila shtoi se “pĂ«r popullin nuk mendon njeri”.

Qeveria pa plane urbanistike afatgjata

Punimet për zgjerimin e superstradës Tiranë-Durrës nisën gjatë vitit 2024. Ato u përqendruan nga kthesa e Kamzës deri në nyjën e Kasharit, për këtë segment punimet janë ndarë në tre faza.

Rreth 1.7 miliardĂ« lekĂ« u vunĂ« nĂ« dispozicion nga buxheti i shtetit pĂ«r fazĂ«n e parĂ«, e cila u fitua nga “Bami Holding” nĂ« bashkĂ«punim me “Curri shpk”.

Faza e dytĂ« u fitua nga njĂ« tjetĂ«r ortakĂ«ri: Elmazaj Konstruksion”, “Nderimi shpk” dhe “Ndregjoni”. Edhe kjo fazĂ« kishte thuajse tĂ« njĂ«jtin fond limit: rreth 1.7 miliardĂ« lekĂ«.

Financimi pĂ«r fazĂ«n e tretĂ« u rrit ndjeshĂ«m, duke arritur afro 2.5 miliardĂ« lekĂ« – 50% mĂ« shumĂ« se fondi i fazave tĂ« para dhe parashikon ndĂ«rtimin e njĂ« nyje lidhĂ«se nĂ« Laknas me superstradĂ«n TiranĂ«-DurrĂ«s. Kompania qĂ« u kontraktua pĂ«r kĂ«to punime ishte “Alb-Building shpk”.

Platforma e Openprocurement.al – njĂ« projekt i Institutit Shqiptar tĂ« ShkencĂ«s (AIS) – i ka vlerĂ«suar kĂ«to procedura tenderuese me flamuj tĂ« kuq, pĂ«r shkak se nĂ« tĂ« tria rastet ofertat mĂ« tĂ« ulĂ«ta janĂ« skualifikuar.

Eksperti i sigurisë rrugore, Artur Sulçe tha për Citizens.al se ndërtimi i konstruksioneve metalike që shërbejnë si mbikalime duhet të ishte menduar që prej fillimit të punimeve.

“[
] njĂ« pjesĂ« e qytetarĂ«ve mund tĂ« kenĂ« dhe nga krahu majtĂ« dhe nga krahu djathtĂ« i rrugĂ«s pjesĂ« tĂ« pronave,” kujtoi ndĂ«r tĂ« tjera arsye pĂ«r tĂ« pasur mbikalime eksperti rrugor Sulçe

GjatĂ« inspektimit nĂ« kantierin e aksit rrugor TiranĂ«-DurrĂ«s, Kryeministri Rama, i shoqĂ«ruar nga zĂ«vendĂ«skryeministrja Belinda Balluku u shpreh se pĂ«r superstradĂ«n Ă«shtĂ« i nevojshĂ«m “njĂ« mur dekorativ” ose “njĂ« lloj ndarĂ«se dekorative”.

Ky koment i tiji konfirmon sërish se planifikimi urban nuk është i qëndrueshëm në Shqipëri. Ai varet ose nga interesat e sipërmarrësve të mëdhenj në vend, ose nga vetë shijet e kryeministrit.

Zhvillimi i Tiranës si një qytet amorf, është përhapur si model në qytetet e tjera kryesore të vendit si Durrësi, Vlora, Shkodra etj.

Heqja e mbikalimeve në Kashar është një detaj i vogël në këtë amulli zhvillimi urban, por që tregon qartë vështirësitë me të cilat përballen qytetarët.

Pa një planifikim të qartë dhe afatgjatë, çdo investim publik rrezikon të kthehet në shpërdorim, e gjitha në kurriz të taksapaguesve, të cilët vuajnë edhe pasoja direkte në përditshmërinë e tyre.

Lexoni gjithashtu:

The post Punime pa plan: Zgjerimi i superstradës Tiranë-Durrës izoloi komunitetet përreth appeared first on Citizens.al.

↗

Ku jemi me botimin e teksteve mësimore universitare?

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autor: Prof. Aleko Miho | Fakulteti i Shkencave të Natyrës, Universiteti i Tiranës.

Libri universitar, ose më saktë tekstet mësimore universitare, në këto 30-40 vitet e fundit janë lënë në heshtje, janë harruar nga institucionet përkatëse, dhe jo pak janë anatemuar dhe përfolur.

Vendi që zënë në panaire ndër vite është thuajse i papërfillshëm, ndërkohë libri universitar është ushqim i rëndësishëm për formimin profesional për breza të tërë studentësh që ndjekin programet e studimit në dhjetëra universitete publike dhe private në vend.

Nga cilësia e shkollimit të tyre varet shumë gjithë fati i zhvillimit dhe e ardhmja e gjithë vendit.

Nevojitet më shumë se kurrë një tekst mësimor i saktë shkencërisht, i përditësuar, i shkruar thjesht dhe qartë, i shqipëruar mirë, i ilustruar, i formatuar dhe shtypur bukur, por edhe me kosto jo shumë të lartë, për të mundësuar blerjen jashtë çdolloj tundimi nga studentët.

Kjo do të ndikonte shumë në cilësinë e dijes në secilin program studimi dhe në zhvillimin e qëndrueshëm të vendit.

Mbresa nga Panairi i Librit

Më 16 nëntor bëmë një vizitë relativisht të shpejtë në Panairin e Librit bashkë me nipin dhe mbesën. Them të shpejtë, sepse nuk donim të ngarkoheshim shumë me blerjet tunduese, që për të vegjlit janë edhe më të mëdha. Kjo si për çmimet e librave, por edhe për hapësirën fizike që librat zënë në shtëpi.

Për më tepër që në gjithë këto vite nuk frekuentohet më Biblioteka e Shkollës, e Lagjes, apo e Qytetit, për të qarkulluar librin, dhe shpesh librat ngarkojnë gjithnjë e më shumë raftet tona.

Me këtë rast, më vjen shumë mirë që kjo veprimtari tashmë e kthyer në traditë ngjall shumë interes te qytetarët e Tiranës, te rinia, dhe sidomos te të vegjlit.

Për këtë përgëzoj shumë organizatorët dhe u shpreh mirënjohje për gjithë përpjekjet autorëve, përkthyesve, botuesve, redaktuesve, shtypshkronjave etj.

Interesi për librin ngjall gjithmonë shpresë për më shumë progres dhe mirëqenie, për më shumë demokraci në vend.

Po me librin universitar si është qasja?

Në këtë atmosferë të librit po sjell në vëmendje të shoqërisë, institucioneve të arsimit të lartë (IAL-ve), por dhe vendimmarrjes dhe politikës një shqetësim jo fort të vogël, atë të Librit Universitar, i cili vazhdon të jetë në mes të katër udhëve!

Ndërkohë, nuk duhet harruar se arsimi, veçanërisht arsimi i lartë, janë djepi i dijes, faktorë kyç për ekonominë, mirëqenien, dhe zhvillimin e qëndrueshëm.

Pas falimentimit në vitet 1990-të të ShBLU-së (Shtëpisë Botuese të Librit Universitar), botimi dhe ribotimi i librit universitar vazhdon të bëhet në mënyrë të çorganizuar, mbështetur thjesht në nisma vetjake të secilit titullar lënde, shpesh pa rregulla të mirëfillta formatimi, përkthimi, redaktimi shkencor, gjuhësor, pa rregulla në çmim, në magazinim dhe shitje, por dhe pa rregulla në honorar dhe në mbrojtje të të drejtave të secilit autor libri.

Kjo anarki lë shkas edhe për abuzime nga autorët, dhe për përfolje nga studentët dhe nga shoqëria në përgjithësi. Por ajo që është më e keqja, ky është një ushqim i pakontrolluar që u jepet studentëve, jo pa pasoja në themelet e dijes shkencore dhe në formimin që ata marrin në universitet.

TVSH zero për botimin e plotë të librit universitar

Sot kemi mbi 40 universitete aktive në vend, publike dhe private, në të cilat zhvillohen rreth 1,400 programe studimi në të gjitha ciklet.

Në secilin program studimi zhvillohen të paktën 30 lëndë në ciklin e parë e deri në 20 lëndë në ciklin e dytë.

Në secilën lëndë ka nevojë për të paktën një tekst mësimor bazë, mundësisht në gjuhën shqipe, dhe jo rrallë edhe për tekste të tjera ndihmëse, për ushtrimet, seminaret, praktikat laboratorike, praktikat në terren etj.

Nga një përllogaritje tepër e përafërt, numri i titujve të teksteve universitare që nevojiten për një zhvillim normal të procesit mësimor mund të kalojë edhe 50,000 në gjithë sistemin e arsimit të lartë në vend.

Ky numër mund të jetë edhe më i lartë nëse marrim parasysh tekstet e mirëfillta shkencore, monografitë, të cilat mbështesin njëkohësisht edhe mësimdhënien në lëndë të caktuara.

Tirazhi i shtypit për secilin nga këta tituj është tepër i kufizuar, pasi vetë tregu studentor është i tillë; sidomos e theksuar kjo në vitet e fundit që numri i studentëve që frekentojnë shumicën e programeve të studimit ka rënë ndjeshëm.

Për mbulimin e një periudhe 10-vjeçare në degët tona biologjike, tirazhi do të luhatej nga 100 kopje për programet me grupe të vogla studentësh, sidomos ato Master, e deri në 1000 kopje maksimumi.

Kjo e bën shtypin e tyre me njëfarë çmimi më të lartë; për rrjedhojë edhe përditësimi/rishtypja e tyre nga autorët është tepër e ngadaltë, edhe kjo jo pa pasoja në cilësinë e transmetimit të dijes te studenti.

Këtu, këshillë e fortë do të ishte zero tatim mbi vlerën e shtuar (TVSH 0) për botimin e plotë të librit universitar, përfshirë shtypin dhe shitjen.

Pasi vërtet tekstet në shqip nuk kushtojnë shumë, por TVSH-ja e shtypit prej 20% bën që çmimi në shitje të rritet 20-30% më shumë, pikërisht prej tirazhit të ulët.

Këtu as që bëhet fjalë për honorarin e autorit, i cili ka ardhur duke u bërë në vite gjithnjë e më qesharak, duke bërë që shumë nga titullarët e lëndëve bazë në programe studimi të rëndësishëm të heqin dorë nga shkrimi i librit universitar.

Kopertina e Praktikumit të Botanikës, mbështetur nga Fondacioni Zviceran Die Sylvia und Reinhard Bachofen-Stiftung/Citizens.al.

Teksti universitar origjinal në shqip dhe zgjidhjet e tjera

Për botimin e librit universitar pati një nismë nga Qeveria para pak vitesh në vazhdën e Paktit për Universitetin edhe për përkthime titujsh të teksteve kryesore universitare, por pa ndonjë prurje konkrete.

Për librin shkencor, Akademia e Shkencave është i vetmi institucion që boton, me tituj dhe tirazh relativisht të kufizuar, por dhe me kosto relativisht të lartë.

Po ashtu ndonjë universitet dhe autor i veçantë mund të botojnë aty-këtu vepra të caktuara shkencore. Pavarësisht, këto botime mund të japin ndikim të tërthortë dhe në procesin mësimor në universitete.

Shumëkush e zgjidh këtë me leksione të shkruara që i shpërndan elektronikisht te studentët, të cilët ndonjëherë edhe i shtypin.

Në disa raste për lëndë të veçanta mund të këshillohet literaturë në gjuhë të huaj; nuk është aspak keq, sidomos në rastet e diplomave të dyfishta, të cilat po shtohen gjithnjë e më shumë me prirjet e sotme të ndërkombëtarizimit të universiteteve.

Në shumë fusha sot është e mundshme të gjesh burime online. Mendoj që krahas anëve pozitive që mund të ketë një burim elektronik, përsëri nuk zëvendëson Studimin mbi një tekst mësimor të shtypur, në këndin e qetë të studimit.

Kurse zgjidhja me leksione të shkruara nuk do ishte në asnjë rast një zgjidhje e duhur. Edhe gjuha e huaj ende nuk përtypet sa duhet nga një masë jo e vogël studentësh.

Kur është i shkruar mirë sipas gjithë standardeve, në përmbajtje dhe shtyp, teksti universitar origjinal në gjuhën shqipe zhvillon shumë më saktë programin e lëndës, mbart në të gjithë krerët, gjuhën, frymën, dhe këndvështrimin e titullarit të lëndës.

Shpesh brenda tekstit secili autor fut shembuj origjinalë nga vendi; si i tillë, libri që flet shqip e transmeton më mirë dijen se një tekst universitar i huaj sado i mirë qoftë, si i përkthyer apo përshtatur.

Pa folur pastaj për koston e lartë që kanë tekstet e huaja, si kur blihen online, dhe më shumë kur ato përkthehen apo përshtaten në shqip.

Një student i zakonshëm tundohet shumë sot të blejë librin universitar në shqip, dhe me autor vetë përgjegjegjësin e lëndës; edhe pse çmimi mund të shkojë vetëm rreth 10-15 euro, jo më të blejë një libër në gjuhë të huaj që kushton gati 10-15 herë më shumë.

Kujtojmë që studentët janë një shtresë e shoqërisë jo fort e kamur, por dhe tepër e brishtë për qasjen ndaj librit.

Urgjente ringritja e Shtëpisë Botuese të Librit Universitar

Nga sa më sipër, botimi i librit universitar ka nevojë të dalë nga kjo anarki ku është zhytur.

Kjo do kërkonte fillimisht rregulla shumë të forta, në të gjitha hallkat, duke filluar që nga njësitë bazë në çdo IAL, deri në një Shtëpi Botuese të përbashkët të Librit Universitar.

Për këtë, nëpërmjet organizimeve të përbashkëta nevojitet që gjithë IAL-të të mendojnë seriozisht, bashkë dhe me Ministrinë e Arsimit, me Agjencitë për Mbështetjen dhe Akreditimin e IAL-ve (AKKSHI & ASCAL), dhe nga vetë Qeveria dhe politikëbërja.

Shumë institucione kanë aktivë Këshilla Botues të Buletineve Shkencore. Këta mund të zgjeroheshin dhe merrnin përsipër edhe rregullat për Botimin e Librit Universitar brenda njësive kryesore në IAL, nën vlerësimin, recensimin dhe miratimin paraprak të njësive bazë ku zhvillohet secila lëndë mësimore e veçantë.

Për këtë edhe të motivoheshin, pasi shpesh kjo punë nga institucionet bëhet falas!

Botimi i librit universitar nuk mund të jetë kurrë fitimprurës

Krahas rëndësisë së madhe që ka botimi i librit universitar, përsëri ky sektor nuk mund të jetë kurrë fitimprurës, për shkak të tirazhit të ulët të shtypit për një hapësirë relativisht të kufizuar si Shqipëria, ndoshta përfshirë këtu dhe diaspora, me numër gjithnjë e më të pakët studentësh në programe studimi jetike për ekonominë e vendit.

Për këtë ka shumë nevojë për subvencion nga Buxheti i Shetit, nga Donatorë brenda vendit dhe jashtë vendit. Nëse vihet re seriozitet dhe përkushtim në sektorin botues mendoj se edhe donatorët nuk mungojnë.

Një shembull i freskët është shtypi i Praktikumit të Botanikës, falë mbështetjes së Fondacionit Zviceran Die Sylvia und Reinhard Bachofen-Stiftung, ndaj të cilit shprehim mirënjohjen tonë më të thellë.

Në vitet 2005, nëpërmjet projektit të përbashkët TEMPUS (2003-2006), me Universitetet e Jenës (Gjermani) dhe Barit (Itali) ndër të tjera u bë e mundur edhe mbështetja e shtypit për mbi 30 tekstesh të ndryshme me tirazh që të mbulonin mësimdhënien në lëndët biologjike për të paktën 5 vite.

Lexoni gjithashtu:

The post Ku jemi me botimin e teksteve mësimore universitare? appeared first on Citizens.al.

↗

Kushtetuesja rrëzon qeverinë dhe Presidentin: Veliaj mbetet kryetar i Bashkisë Tiranë

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Gjykata Kushtetuese ka rrëzuar sot vendimin e qeverisë dhe Presidentit, që e shkarkonte nga detyra kryetarin e arrestuar të Bashkisë Tiranë, Erion Veliaj, duke i konsideruar aktet të papajtueshme me Kushtetutën. Po ashtu, Gjykata shfuqizoi pjesërisht dekretin që parashikonte mbajtjen e zgjedhjeve të pjesshme për bashkinë e kryeqytetit.

Trupa gjykuese vendosi me shumicĂ« votash, pesĂ« “pro”, tre “kundĂ«r”, se aktet e KĂ«shillit Bashkiak, qeverisĂ« dhe tĂ« kreut tĂ« shtetit, kanĂ« shkelur parimet kushtetuese qĂ« garantojnĂ« vijimĂ«sinĂ« e mandatit tĂ« njĂ« tĂ« zgjedhuri vendor.

Vendimi parashikon pezullimin e efekteve të tyre dhe rikthimin e Veliajt në detyrën e tij publike, pavarësisht faktit se ai ndodhet në paraburgim nën akuzë për korrupsion dhe shpërdorim detyre.

Gjykata vlerësoi kështu, se ndërhyrja e pushteteve të tjera në ndërprerjen e mandatit të një kryebashkiaku cenon ndarjen e pushteteve dhe parimin e legjitimitetit demokratik.

Kronologjia e zhvillimeve

Vendimi i Gjykatës Kushtetuese vjen pas një beteje institucionale që nisi pasi SPAK i komunikoi Veliajt akuzat për shpërdorim detyre, korrupsion, pastrim parash, fshehje pasurie dhe futje sendesh të paligjshme në burg. Ai u mor zyrtarisht i pandehur më 22 korrik.

Një muaj e rreth dy javë më vonë, Kryeministri Rama njoftoi paraprakisht kandidimin e Ogerta Manastirliut për ta zëvendësuar në bashkinë e Tiranës.

Kjo vendimmarrje u komunikua më 11 shtator pas Asamblesë së Përgjithshme të Partisë Socialiste dhe vijoi më pas me propozimin e socialistëve në Këshillin Bashkiak për shkarkimin e Veliajt me arsyetimin e mosparaqitjes në detyrë për një kohë më të gjatë se 3 muaj.

Veliajt iu mohua e drejta për të qenë i pranishëm në seancë, teksa nga qelia ai e komentoi këtë nismë si të padrejtë pasi mungesa prej 10 shkurtit, kur u arrestua, nuk kishte ardhur si rrjedhojë e vullnetit të tij.

Qeveria e miratoi propozimin unanim të Këshillit Bashkiak më 25 shtator dhe më pas Presidenti Begaj dekretoi datën 9 nëntor si datë të zgjedhjeve të pjesshme për Tiranën dhe pesë bashki të tjera: Vlora, Berati, Mati, Tepelena dhe Cërriku.

Nisur nga këto zhvillime, Veliaj iu drejtua Gjykatës Kushtetuese duke e konsideruar procesin të motivuar politikisht dhe në shkelje të Kushtetutës pasi shkarkimi, sipas tij, u parapri në organe partiake.

Arsyetimet e tij se askush nuk mund të privohet nga prezumimi i pafajësisë deri në një vendim të formës së prerë, Veliaj i paraqiti në seancën e së premtes, datë 31 tetor, ku për gjatë 7 orësh Gjykata Kushtetuese dëgjoi palët.

Me vendimin e së hënës, Gjykata ndalon tashmë mbajtjen e zgjedhjeve në Tiranë dhe rikthen një ekuilibër të ri politik në kryeqytet, duke hapur debat mbi legjitimitetin e ushtrimit të mandatit nga një zyrtar i ndaluar me masë sigurie.

Juristët dhe aktorët politikë kishin paralajmëruar pasoja të gjera për marrëdhëniet mes pushteteve dhe për mënyrën se si trajtohen funksionarët e zgjedhur që përballen me akuza penale nëse procedura e shkarkimit të Veliajt do të legjitimohej nga Kushtetuesja.

Veliaj ndodhet nën masën e arrestit me burg që prej 10 shkurtit, dhe është në gjykim për korrupsion, pastrim parash, shpërdorim detyre dhe mosdeklarim pasurie, akuza që përfshijnë në disa raste edhe bashkëshorten e tij, Ajola Xoxa.

Lexoni gjithashtu:

The post Kushtetuesja rrëzon qeverinë dhe Presidentin: Veliaj mbetet kryetar i Bashkisë Tiranë appeared first on Citizens.al.

↗

“ZĂ«ra”, Episodi 7: Gazetari Osman Stafa rrĂ«fen sistemin qĂ« s’trajton kancerin

✇Citizens.al
By: Citizens.al

NĂ« episodin e shtatĂ« tĂ« sezonit tĂ« katĂ«rt tĂ« podkastit “ZĂ«ra”, gazetarja Erisa Kryeziu bisedoi me Osman StafĂ«n, gazetar i zĂ«shĂ«m veçanĂ«risht pĂ«r çështjet e shĂ«ndetĂ«sisĂ«.

Ndërsa ky episod përkon me Tetorin Rozë, si muaji i ndërgjegjësimit ndaj kancerit të gjirit që shoqërohet me thirrje te vijueshme ndaj vajzave dhe grave për të bërë kontrolle mjekësore, me qëllim që të parandalojnë këtë sëmundje.

Osman Stafa, prej disa vitesh ka nisur një angazhim përtej atij profesional, duke u kthyer në një aktivist për më shumë shërbime mjekësore, jo vetëm për gratë që vuajnë nga kanceri, por në tërësi për sistemin shëndetësor shqiptar.

Në këtë muaj, përpos se të dëgjuarit historitë personale të secilës prej vajzave dhe grave që janë duke luftuar betejat e tyre është e rëndësishme të flasim për sistemin.

Mirëpo, sistemi dukshëm është një strukturë e cila po dështon të mbajë premtimin themelor: të kujdeset dhe mbrojë jetën.

Në këtë bisedë Osman Stafa ndau zanafillën e tij ndërsa nisi të raportojë për raste të qytetarëve që vuanin nga kanceri dhe sëmundjet tumorale, ndërsa përballeshin me një sistem që nuk i përgjigjet qytetarit.

“Kishte gra tĂ« ndryshme qĂ« nuk bĂ«nin dot trajtimet pĂ«r mungesĂ« pajisjesh dhe ilaçesh, dhe nga ana tjetĂ«r ti shikoje me njĂ« lloj arrogance tĂ« frikshme dhe ç’njerĂ«zore shtetarĂ«t qĂ« bĂ«nin thirrje qĂ« diagnostikohuni”, u shpreh Stafa.

NjĂ« javĂ« mĂ« parĂ«, Stafa bashkĂ« me tĂ« tjerĂ« aktivistĂ« organizuan njĂ« protestĂ« para MinistrisĂ« sĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ« duke e quajtur “Tetori i Zi”. Sipas tij ky cilĂ«sim u bĂ« pasi nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« gjendja Ă«shtĂ« tragjike.

Stafa është i mendimit se premtimi i qeverisë për shëndetësi falas është i paarritur, për aq kohë sa qytetarët paguajnë dy herë për këtë sistem.

Të reaguarit çdo ditë për problematikat e shëndetësisë, mungesa e infrastrukturës, barnave, poltronëve për pacientët dhe shërbimi jo dinjitoz i tyre, megjithëse shpesh krijon edhe një narrativë dezinformuese nga ana e institucioneve.

“Nuk ka punuar brakiterapia 12 vite nĂ« ShqipĂ«ri. Punoi gjashtĂ« muaj, tani Ă«shtĂ« prishur prapĂ«,” tha Stafa teksa kujtoi njĂ« rast ku ministria u pĂ«rpoq ta pĂ«rgĂ«njeshtronte nĂ« njĂ« situatĂ« denoncuese.

Mes të tjerash gazetari shprehet se edhe kur i janë dashur informacione zyrtare nga drejtoritë spitalore, nuk ka arritur ta marrë atë edhe kur ka venë në lëvizje Komisionierin për të Drejtën e Informacionit.

Duke paraqitur institucione shëndetësore të mbyllura dhe jo transparente për publikun.

Denoncimet dhe raportimet e tij të përditshme janë pasqyruar edhe në raportin e Kontrollit të Lartë të Shtetit. Raporti i cili nxori në pah një sistem publik në kolaps.

Me barna të skaduara, aparatura që nuk punojnë, mungesë shtretërish, raportesh dhe protokollesh klinike, krizë kjo e cila zgjat prej vitesh.

Ndër elementët më problematikë ishte fakti se thuajse gjysma e listës së barnave antitumorale të autorizuara për tregtim nuk ishin importuar kurrë teksa 600 gra u lanë pa trajtim prej problemeve me pajisjet.

Më gjithë këtë, pyetjes nëse e gjithë kjo punë gazetareske dhe angazhimi publik ia vlen përballë shurdhërisë së institucioneve ai shprehet: Po.

“Ia vlen sepse ndoshta tani nuk do tĂ« ketĂ« reagim, por do tĂ« vijĂ« njĂ« moment qĂ« do tĂ« plasĂ«,” theksoi Stafa me urimin qĂ« njerĂ«zit tĂ« ndĂ«rgjegjĂ«sohen.

Lexo gjithashtu:

The post “ZĂ«ra”, Episodi 7: Gazetari Osman Stafa rrĂ«fen sistemin qĂ« s’trajton kancerin appeared first on Citizens.al.

↗

Veliaj në Kushtetuese: Për herë të parë në publik pas arrestimit

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Kryebashkiaku i arrestuar i Tiranës, Erion Veliaj, doli sot për herë të parë në publik rreth nëntë muaj pas arrestimit, për të ndjekur në Gjykatën Kushtetuese seancën mbi ankimin kundër vendimeve që çuan në shkarkimin e tij.

Një seancë me tension institucional

Veliaj mbërriti në ambientet e Gjykatës në orën 09:30, i shoqëruar nga policia e burgjeve dhe me pranga në duar, pasi u transferua nga paraburgimi i Durrësit mëngjesin e së premtes.

Ndryshe nga 10 shkurti, kur një numër i madh mbështetësish të Partisë Socialiste rrethuan mjediset e Strukturës së Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK), sot, vetëm tre-katër vetë u gjendën aty për të.

“Forca Lali!” thirrĂ«n ata teksa Veliaj zbriti nga furgoni i policisĂ« dhe i pĂ«rshĂ«ndeti me njĂ« buzĂ«qeshje tĂ« thyer.

Në sallën e gjykatës, ai u ul krah përfaqësuesve të Presidencës, Këshillit të Ministrave dhe Avokaturës së Shtetit, në një seancë publike që nisi në orën 10:00.

Veliaj gjatë shoqërimit në Gjykatën Kushtetuese/Citizens.al

Në hapje të seancës, Presidenca kërkoi që dekreti për shpalljen e zgjedhjeve në Tiranë të mos shqyrtohet nga Gjykata Kushtetuese, me argumentin se ky akt është jashtë juridiksionit të saj. Argumenti u mbështet edhe nga përfaqësuesit e qeverisë.

Por mbrojtja e Veliajt këmbënguli se çështja është në kompetencë e Kushtetueses, pasi lidhet drejtpërdrejt me kushtetutshmërinë e procedurës së shkarkimit.

Pas njĂ« diskutimi procedural, Gjykata rrĂ«zoi me vendim unanim kĂ«rkesĂ«n e PresidencĂ«s, duke deklaruar se dekreti presidencial “do tĂ« trajtohet nĂ« themel tĂ« çështjes”.

Lexo: Tirana tjetër e Erion Veliajt

“Kam pritur 9 muaj pĂ«r 9 minuta”

PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« pas arrestimit mĂ« 10 shkurt, Veliaj foli publikisht nĂ« sallĂ«n e gjyqit, duke e cilĂ«suar procesin ndaj tij “njĂ« pĂ«rçmim ndaj votĂ«s dhe demokracisĂ«â€.

Me syze të zeza, një bllok fletësh A4 në të cilat kishte përgatitur fjalën e tij me shkronja të mëdha, Veliaj theksoi se procesi ndaj tij ka qenë i padrejtë.

“Kam pritur 9 muaj pĂ«r 9 minuta,” theksoi Veliaj.

“Jam rrĂ«mbyer nga zyra ku mĂ« kanĂ« zgjedhur qytetarĂ«t dhe jam mbyllur nĂ« njĂ« qeli me regjim mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ« se pĂ«r njĂ« vrasĂ«s serial. Kam pĂ«rjetuar shkelje tĂ« tĂ« drejtave themelore dhe pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« heshtur zĂ«rin e njĂ« tĂ« zgjedhuri tre herĂ« radhazi.”

NĂ« fjalĂ«n e tij, Veliaj pyeti cilĂ«n shkelje tĂ« rĂ«ndĂ« kushtetuese kishte kryer pĂ«r t’u shkarkuar nga detyra.

“Populli ka vendosur qĂ« askush nuk mund t’i ndĂ«rpresĂ« mandatin e njĂ« tĂ« zgjedhuri pĂ«rveçse kur ka kryer shkelje tĂ« rĂ«nda kushtetuese. Pyes: CilĂ«n shkelje kam kryer unĂ« jashtĂ« ushtrimit tĂ« mandatit?”

Veliaj gjatë seancës në Gjykatën Kushtetuese/Citizens.al

Ai e pĂ«rfundoi deklaratĂ«n me njĂ« apel drejtuar trupĂ«s gjykuese se nuk ishte nĂ« sallĂ« pĂ«r tĂ« mbrojtur veten, apo karrigen e pushtetarit, por “pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar qĂ« tĂ« mbrojmĂ« sĂ« bashku demokracinĂ«.”

Deklarata e Veliajt shënon një kthesë në komunikimet sa i përket mbrojtjes së tij. Në periudhën janar-mars ai u shfaq për publikun në emisionet televizive përmes inteligjencës artificiale.

Ndryshe nga ato dalje televizive ai tashmĂ« Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« pĂ«rballje politike pĂ«r legjitimimin elektoral, duke u pozicionuar dukshĂ«m si njĂ« “figurĂ« e sulmuar nga sistemi”.

Vetë mënyrën se si Këshilli Bashkiak votoi shkarkimin e tij, ai e konsideroi si fyerje për faktin se erdhi edhe nga bashkëpunëtorët e ngushtë.

“Zot fali se nuk e dinĂ« se çfarĂ« bĂ«nĂ«!” u shpreh ai teksa theksoi disa herĂ« se nĂ« mĂ«nyrĂ«n se si u vendos pĂ«r shkarkimin e tij Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« diskutim edhe prezumimi i pafajĂ«sisĂ«.

Lexo: Kauza morale pĂ«r tĂ« cilĂ«n s’po hetohet Veliaj

Një proces që mund të vendosë precedent

Seanca në Kushtetuese shënon një moment kyç për raportet ndërinstitucionale mes Presidencës, qeverisë dhe pushtetit vendor.

Vendimi përfundimtar i Gjykatës Kushtetuese pritet të përcaktojë nëse shkarkimi i një kryebashkiaku të zgjedhur mund të mbetet i vlefshëm gjatë një procesi penal ende në zhvillim.

Veliaj ndodhet nën masën e arrestit me burg që prej 10 shkurtit, dhe është në gjykim për korrupsion, pastrim parash, shpërdorim detyre dhe mosdeklarim pasurie, akuza që përfshijnë në disa raste edhe bashkëshorten e tij, Ajola Xoxa.

Nëse Kushtetuesja pranon ankimimin e tij, dekreti i Presidentit Bajram Begaj për shpalljen e zgjedhjeve të reja në Tiranë mund të shpallet i pavlefshëm, duke hapur një debat të ri politik dhe juridik mbi legjitimitetin e pushtetit vendor në kryeqytet.

Lexoni gjithashtu:

The post Veliaj në Kushtetuese: Për herë të parë në publik pas arrestimit appeared first on Citizens.al.

↗

Për kë po ndërtohet? Gjysma e banesave në Durrës dhe Vlorë janë bosh

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autor: Xhevahir Zhabina | Citizens.al

Durrësi dhe Vlora janë dy nga qarqet më të rëndësishme të vendit dhe janë shëmbëlltyra se si është zhvilluar Shqipëria gjatë tranzicionit. Për forcat politike që e kanë qeverisur vendin ato konsiderohen histori suksesi.

Por, pavarësisht dëshirës së pushtetit për të na ofruar këtë pamje, të dhënat e censit të vitit 2023, tregojnë një realitet tjetër, ku gati gjysma banesave të këtyre dy qarqeve janë bosh.

Ky fakt ngre pikëpyetje të mëdha mbi modelin e zhvillimit ekonomik të këtyre dy qendrave të rëndësishme në të cilat është investuar ndjeshëm në ndërtim. Por të dhënat tregojnë se pjesa më e madhe e objekteve të reja janë pa rezidentë.

Vetëm 7% e banorëve të qarkut Durrës dhe 2% e banorëve të Vlorës jetojnë në banesa të ndërtuara mes viteve 2016-2023.

Durrës, një në dy banesa bosh.

Qarku i Durrësit, i dyti më i rëndësishëm në vend, përfshin bashkitë Durrës, Shijak dhe Krujë dhe numëron 226,863 banorë, me një rënie prej 36,848 banorësh (14%), krahasuar me censin e viti 2011.

Në letër, është një zonë dinamike me portin më të madh të vendit, afërsi me Tiranën dhe një vijë bregdetare që tërheq investime e turizëm.

Por tabloja nuk është kaq optimiste. Sipas censit të vitit 2023 në qarkun e Durrësit ka 117,303 banesa, nga të cilat 51,127 (43,6%) janë bosh, ndërsa 66,176 janë të banuara.

Situata bëhet më dramatike kur ndarja e banesave bosh bëhet në nivel bashkish.

Bashkia Durrës, përfshin pjesën dërrmuese të njësive bosh. Gjithsej ajo ka 91,378 njësi banimi, nga të cilat 46,7938 (51.2%) janë të banuara ndërsa 44,595 (48.8%) jo. Kjo tregon se thuajse gjysma e banesave është bosh.

Në Shijak dhe Krujë, ku presioni nga turizmi dhe ndërtimi janë ndjerë më pak, shifrat janë më të ulëta, me përqindje boshatisjeje respektivisht 32.5% dhe 21.3%.

NdĂ«rsa popullsia e ShqipĂ«risĂ« ulet, si rezultat i emigrimit masiv dhe faktit qĂ« Tirana Ă«shtĂ« ajo qĂ« tĂ«rheq edhe ato pak banorĂ« nga lĂ«vizjet e brendshme demografike, DurrĂ«si Ă«shtĂ« kthyer nĂ« “depo betoni” pĂ«r apartamente qĂ« presin pushuesit e verĂ«s, emigrantĂ«t me kursime, apo investitorĂ« dhe spekulantĂ« tĂ« fokusuar nĂ« tregun e pronave tĂ« paluajtshme.

Por jo për njerëzit që jetojnë dhe duan të jetojnë aty përditë.

Në qarkun e Durrësit nga viti 2013 deri në vitin 2024 janë shtuar 779,000 m2 ndërtim i destinuar vetëm për banim.

Vlora më keq së Durrësi

Vlora është qarku ku fenomeni i banesave bosh është më i theksuar. Në letër Vlora është histori suksesi, me investime strategjike, turizëm në rritje dhe zhvillim të shpejtë të bregdetit.

Sipas censit te vitit 2023, popullsia e qarkut Vlorë ka rënë me 28,959 (17%) nga viti 2011.

Në total qarku ka 109,375 banesa me destinacion banimin, nga këto, 52,296 janë të banuara (47.8%), ndërsa 57,079 (52.2%) jo. Më shumë se gjysma e shtëpive në qarkun e Vlorës janë bosh.

Në bashkinë Vlorë, e cila përfshin vetë qytetin dhe zonat përreth, nga 63,428 banesa në total, 33,561 janë bosh (53%), ndërsa 29,867(47%) janë të banuara.

Në Sarandë, një tjetër model i zhvillimit të turizmit shqiptar, fenomeni është edhe më i theksuar, nga 20,790 banesa, 12,919 janë bosh, dhe vetëm 7,871 kanë njerëz brenda.

Në përqindje, kjo do të thotë 62% banesa bosh dhe vetëm 38% të banuara.

Himara, një tjetër destinacion turistik i ngjashëm, ka 7,292 banesa, nga të cilat 4,173 janë bosh (57%) dhe 3,119 (43%) të banuara.

Në Delvinë, Konispol dhe Finiq, zona që nuk kanë ndjerë të njëjtin presion për ndërtime dhe turizëm, vetëm afërsisht 1 në 3 apartamente është bosh.

Selenica bën përjashtim në qarkun Vlorë me nivelin e lartë të banesave bosh ndonëse jo një zonë turistike.

PĂ«r urbanisten Doriana Musai ndĂ«rtimi Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« model ekonomik pĂ«r tĂ« mbajtur gjallĂ« “statistikat e zhvillimit”.

“Qeveria shpall sukseset me fjalĂ« si ‘turizĂ«m’, ‘investime strategjike’ dhe ‘modernizim’, por nĂ« realitet po krijon qytete fantazmĂ«, ku gjysma e dritareve nuk ndizen kurrĂ«,” thotĂ« Musai.

93-98% e banorëve të Vlorës dhe Durrësit banojnë në ndërtesa të para vitit 2016

Censi i dy viteve më parë, përveç numrit të banesave bosh dhe të banuara, tregon edhe vjetërsinë e ndërtesave ku jetojnë banorët e dy qarqeve.

Por këtë të dhënë Instituti i Statistikave e ka publikuar vetëm në rang qarku, në këtë fazë mungojnë të dhënat në nivel bashkie dhe njësie administrative.

Ne i kërkuam INSTAT të na i vinte në dispozicion këto të dhëna, por pas disa komunikimeve me përfaqësues të këtij institucioni dhe të Komisionerit për të Drejtën e Informimit, na u tha se këto të dhëna ishin duke u përpunuar dhe në momentin që ky proces do të ketë përfunduar do të na vihen në dispozicion.

Megjithatë mbi aq sa është publike kemi mundur të ndërtojmë një ide se ku jetojnë banorët e qarkut të Durrës.

Nga totali prej 66,176 njësi të banuara në Durrës në nivel prefekture grafiku i mëposhtëm na tregon ku banojnë qytetarët e qarkut të grupuar sipas vitit të ndërtimit të banesës.

Më shumë se gjysma e njësive të banuara në Durrës (57%) janë ndërtuar para viteve 2000.

Banesat e ndërtuara në vitet 2001-2010 zënë 30% të totalit të banesave të banuara, ato të ndërtuara pas vitit 2010 zënë 14% të totalit të banesave të banuara.

Më shumë se gjysma e banorëve rezident të qarkut jetojnë në banesa të ndërtuara gjatë komunizmit apo vitet e para të demokracisë dhe jo ato të valës ndërtimore post 2000.

Ndërsa, në Vlorë totali prej 52,296 njësive të banuara është i ndarë sipas grafikut të mposhtëm.

Në këtë qark fakti që shumica e banorëve rezident jetojnë në banesa të vjetra bëhet dhe me evident, duke nxjerrë në pah që janë banesat e post 2000 kanë tendencë të jenë bosh.

Dy në tre njësi të banuara, janë ndërtuar para viteve 2000.

Banesat e ndërtuara në vitet 2001-2010 zënë 23% të totalit të banesave te jetuara. Ndërsa banesat e ndërtuara pas vitit 2010 zënë vetëm 8% të totalit të Banesave të banuara.

Dy të tretat e banorëve rezident të qarkut jetojnë në banesa të ndërtuara gjatë komunizmit apo vitet e para të demokracisë dhe jo ato të valës ndërtimore post 2000.

Në qarkun Vlorë nga 2013 deri në 2024 janë miratuar 722,000 m2 ndërtim me destinacion banimin. Vlen të përmendet që vetëm në 2014 janë dhënë 266,000 m2 ndërtim për banim. 

Njësitë e reja të banimit pas 2016 zënë një përqindje shumë të vogël në totalin e shtëpive të banuara, në Durrës 7% dhe në Vlorë 2% . Pra, ndërtesat e reja nuk po zëvendësojnë të vjetrat, por shtohen mbi to.

Kërkuam nga INSTAT edhe të dhëna mbi njësitë e banimit që janë bosh në këto dy qarqe, ku të përcaktonte se në cilat njësi administrative dhe cilës periudhë të ndërtimit i përkasin njësitë e banimit bosh, edhe këtë informacion nuk arritëm ta marrim me argumentin e njëjtë se të dhënat janë duke u përpunuar.

Industria e ndërtimit për urbanisten Doriana Musai është shumë e ekspozuar ndaj dy fenomeneve spekulimi dhe pastrim parash dhe investimet në pasuri të paluajtshme janë kthyer në strehim për kapitalin e pasigurt, përfshirë korrupsionin dhe krimin financiar.

“NĂ« mungesĂ« tĂ« tregjeve tĂ« tjera tĂ« sigurta, betoni Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« ‘banka’ mĂ« e sigurt pĂ«r kursimet, shpesh me burim tĂ« dyshimtĂ«. SPAK na konfirmon ne shumĂ« raste kĂ«tĂ« skemĂ« tĂ« ngritur,” thotĂ« Musai.

Krahasimi i Durrësit dhe Vlorës me Selaniku

Në këto dy qarqe po ndodh një fenomen i çuditshëm, popullsia nga censi në cens është ulur, banesat bosh janë rritur, por gjithashtu metrat e ndërtimit me destinacion banimin janë shtuar.

Sipas një studimi të kryer nga tre pedagogë (Azmi Stringa, Manjola Naco dhe Alban Korbi), thuhet se pjesa e njësive të pabanuara u rrit dhe së bashku me to u rrit edhe çmimi i pasurive të paluajtshme.

Sipas Bankës së Shqipërisë, çmimet e apartamenteve u rritën me afërsisht 44% në vitin 2024.

Faktorë të shumtë po kontribuojnë në këtë rritje janë zgjerimi i turizmit dhe kërkesa për qira ditore (afatshkurtra si Airbnb), blerja spekulative e shtëpive dhe një pjesë në rritje e blerjeve nga blerësit e huaj, e vlerësuar në 20% të transaksioneve në vitin 2024.

“Ky bashkim i mungesĂ«s sĂ« alternativave tĂ« tjera tĂ« investimit, profilit tĂ« rrezikut tĂ« vendit (pasiguria nĂ« tĂ« bĂ«rit biznes nxit investimet nĂ« pasuri tĂ« paluajtshme), investimeve spekulative, kĂ«rkesĂ«s sĂ« jashtme nga turizmi, korrupsioni dhe krimi financiar po prodhon njĂ« rezultat paradoksal, ndĂ«rsa popullsia e ShqipĂ«risĂ« Ă«shtĂ« nĂ« rĂ«nie, numri i shtĂ«pive tĂ« zbrazĂ«ta vazhdon tĂ« rritet dhe çmimet pĂ«rshkallĂ«zohen pĂ«rtej mundĂ«sive tĂ« qytetarĂ«ve mesatarĂ«â€ thuhet nĂ« studim

Studimi bën një krahasim me një qendër të rëndësishme të turizmit në Greqi, siç është Selaniku dhe kjo zonë është dukshëm më mirë se Durrësi dhe Vlora. Sipas mediave greke, një në tre shtëpi në rajonin e Maqedonisë Qendrore është bosh, pra rreth 33%.

NdĂ«rsa DurrĂ«si dhe VlorĂ« janĂ« rreth 50% me trend rritjen e kĂ«saj shifre pĂ«r shkak se projekti “DurrĂ«s Yacht Marina”, dhe “Vlora Marina” do tĂ« sjellin nĂ« treg mijĂ«ra apartamente tĂ« tjera.

Doriana Musai thotĂ« se po ndĂ«rtohet njĂ« ekonomi e iluzioneve, ku “zhvillimi” nuk matet me rritjen e cilĂ«sisĂ« sĂ« jetĂ«s sĂ« njerĂ«zve, por me numrin e lejeve tĂ« ndĂ«rtimit dhe mÂČ tĂ« betonit tĂ« shitur.

“NĂ« kĂ«tĂ« kuptim, DurrĂ«si dhe Vlora po bĂ«hen viktima tĂ« suksesit tĂ« rremĂ«, duke u shndĂ«rruar nĂ« qytete turistike pĂ«r disa, por tĂ« pabanuara pĂ«r shumicĂ«n”, pĂ«rmbyll Musai.

Lexoni gjithashtu:

The post Për kë po ndërtohet? Gjysma e banesave në Durrës dhe Vlorë janë bosh appeared first on Citizens.al.

↗

Segregimi qĂ« s’mbaron: 10 vite pas vendimit tĂ« Strasburgut, “Naim FrashĂ«ri” mbetet simboli i ndarjes etnike nĂ« arsim

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autor: Brejdon Xhavara | Citizens.al

NĂ« lagjen “Kulla e Hirit” tĂ« Korçës, njĂ« shkollĂ« publike qĂ« dikur njihej pĂ«r cilĂ«sinĂ« dhe traditĂ«n e saj tĂ« mĂ«simdhĂ«nies Ă«shtĂ« kthyer prej mĂ« shumĂ« se njĂ« dekade simbol i dĂ«shtimit institucional.

Shkolla 9-vjeçare “Naim FrashĂ«ri”, nĂ« zemĂ«r tĂ« qytetit, mbetet hapĂ«sirĂ« e ndarjes etnike pĂ«r fĂ«mijĂ«t nga komunitetet rom dhe egjiptian qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« mbi 90% tĂ« nxĂ«nĂ«sve tĂ« regjistruar.

Ky rast ka kaluar përmes institucioneve shqiptare, gjykatave kombëtare dhe përfundimisht në Strasburg, ku Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ) konstatoi diskriminim për shkak të segregimit etnik.

Por dhjetë vjet më vonë, pas dëmshpërblimeve, planeve të veprimit dhe premtimeve, situata mbetet pothuajse e pandryshuar.

“FĂ«mijĂ«t tanĂ« nuk po mĂ«sojnĂ« dot as tĂ« lexojnĂ«â€

Historia nisi nĂ« vitin 2014, kur njĂ« grup nĂ«nash rome iu drejtua orgazatĂ«s “QĂ«ndistaret” dhe “QendrĂ«s pĂ«r tĂ« drejtat e Gruas Rome” pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar ndihmĂ«. Ato shprehnin shqetĂ«simin se fĂ«mijĂ«t e tyre, megjithĂ«se nĂ« klasĂ«n e pestĂ«, nuk dinin tĂ« lexonin, tĂ« shkruanin emrin apo tĂ« bĂ«nin ushtrime elementare.

Hetimet e mĂ«vonshme tĂ« organizatave zbuluan se nĂ« shkollĂ«n “Naim FrashĂ«ri”, pĂ«rveç mbingarkesĂ«s me nxĂ«nĂ«s nga komunitetet rome dhe egjiptiane, cilĂ«sia e mĂ«simdhĂ«nies ishte ndĂ«r mĂ« tĂ« ulĂ«tat nĂ« rajon.

PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« u artikulua publikisht fjala “segregim” – njĂ« ndarje etnike faktike qĂ« ndodhte pa asnjĂ« urdhĂ«r zyrtar, por me tolerimin e autoriteteve.

“Shteti ishte dĂ«shmitar i njĂ« procesi segregimi qĂ« ndodhi nĂ« mĂ«nyrĂ« graduale, pa ndĂ«rhyrje,” shprehet aktivistja Manjola Veizi, njĂ« nga drejtuesit e organizatave qĂ« ngriti rastin fillimisht.

“PĂ«r vite me radhĂ« ne kemi kĂ«rkuar masa pĂ«r tĂ« shmangur kĂ«tĂ« situatĂ«, por pĂ«rgjigjet kanĂ« munguar.”

Sipas saj, pas viteve ’90, ndĂ«rsa shumĂ« familje rome u pĂ«rqendruan nĂ« lagjen “Kulla e Hirit”, shkollat e tjera tĂ« qytetit nisĂ«n tĂ« mos pranojnĂ« mĂ« nxĂ«nĂ«s nga kjo zonĂ«.

“Ishte njĂ« proces i heshtur pĂ«rjashtimi,” shton ajo. “NĂ« mĂ«nyrĂ« natyrale, ‘Naim FrashĂ«ri’ mbeti vetĂ«m pĂ«r komunitetin rom dhe egjiptian. Dhe bashkĂ« me kĂ«tĂ« ndarje, ra edhe cilĂ«sia e arsimit.”

Nga Komisioneri në Strasburg: Një rrugë e gjatë drejt drejtësisë

Në vitin 2014, pas ankesave të prindërve dhe hetimit të shoqërisë civile, çështja iu dërgua Komisionerit për Mbrojtjen nga Diskriminimi. Ky institucion konstatoi se autoritetet kishin dështuar të parandalonin dhe frenonin ndarjen etnike në shkollë, duke shkelur parimin e barazisë në arsim.

Por vendimi i Komisionerit nuk u zbatua plotësisht. Për këtë arsye, organizatat e përfshira dhe familjet e prekura iu drejtuan Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ) në Strasburg. Në vitin 2022, kjo gjykatë shpalli vendimin historik: Shteti Shqiptar kishte shkelur Nenin 1 të Protokollit Nr.12 të Konventës Evropiane, që ndalon çdo formë diskriminimi.

GJEDNJ konstatoi se Shqipëria kishte dështuar të merrte masa efektive për ndalimin e segregimit dhe se vonesat e institucioneve nuk mund të justifikoheshin objektivisht.

Si rezultat, Gjykata urdhĂ«roi qeverinĂ« shqiptare tĂ« marrĂ« masa konkrete pĂ«r tĂ« “ç-segreguar” shkollĂ«n, tĂ« kompensojĂ« familjet e prekura me 4,500 euro pĂ«r çdo familje dhe tĂ« raportojĂ« periodikisht tek Komiteti i Ministrave i KĂ«shillit tĂ« EvropĂ«s pĂ«r zbatimin e masave.

Vendimi u konsiderua një fitore ligjore për komunitetet e margjinalizuara, por faktet tregojnë se  ndryshimi ka qenë më shumë në letra sesa në realitet.

DhjetĂ« vite mĂ« pas: ÇfarĂ« ka ndryshuar?

Në tetor 2024, organizatat e përfshira paraqitën një ankesë pranë Këshillit të Evropës, tek Komiteti i Ministrave, duke raportuar progresin e pjesshëm dhe problemet e vazhdueshme.

Sipas tyre, ndarja etnike nĂ« “Naim FrashĂ«ri” vazhdon tĂ« jetĂ« e pranishme, ndĂ«rsa fĂ«mijĂ«t romĂ« dhe egjiptianĂ« vazhdojnĂ« tĂ« mĂ«sojnĂ« tĂ« veçuar nga bashkĂ«moshatarĂ«t e tyre.

Raportimet e qeverisĂ« shqiptare tregojnĂ« pĂ«r “masa sistemike” si: plane veprimi, ndryshime ligjore, trajnime pĂ«r mĂ«suesit dhe promovim tĂ« rasteve tĂ« suksesit tĂ« nxĂ«nĂ«sve romĂ«.

MegjithatĂ«, monitorimet e konsiderojnĂ« zbatimin tĂ« pjesshĂ«m dhe jofunksional, raporti i vitit 2020 nga “European Commision against Racism and Tolerance” (ECRI) nĂ« faqen 20 pika 46 pĂ«rshkruan qartĂ« se:

“NĂ« kĂ«tĂ« zonĂ«, tĂ« tri shkollat ekzistuese kanĂ« shumicĂ« tĂ« nxĂ«nĂ«sve romĂ« dhe egjiptianĂ« me 530 nga 700 (sipas vetĂ«deklarimit, pasi asnjĂ« pĂ«rkatĂ«si etnike nuk regjistrohet nĂ« regjistrin civil). Mesatarja e pĂ«rgjithshme sipas shkollĂ«s Ă«shtĂ« 70%: Naim FrashĂ«ri (95%), Asdreni (51%), Ismail Qemali (67%)”.

Gjithashtu në Planin Kombëtarë për Integrimin e Minoritetit Rom dhe Egjiptian 2021-2025, thuhet se ka 5 shkolla dhe 12 klasa me përqendrim shpërpjesëtimor të nxënësve romë dhe egjiptianë dhe targeti për vitin 2025 është që asnjë shkollë të mos jetë e segreguar.

NĂ« njĂ« shkĂ«mbim komunikimi tĂ« AvokaturĂ«s sĂ« Shtetit midis GJEDNJ i berĂ« publik nĂ« maj tĂ« vitit 2023 pĂ«r rastin e segregimit tĂ« shkollĂ«s “Naim FrashĂ«ri” nĂ« Korçë, pranohet qĂ« kjo shkollĂ« Ă«shtĂ« e segreguar dhe qeveria shqiptare do tĂ« ndĂ«rmarrĂ« njĂ« sĂ«rĂ« hapash konkrete pĂ«r arsimin gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s, duke trajnuar mĂ«suesit pĂ«r “antigypsizmin” dhe vendosur nĂ« kurrikula mĂ«simore materiale tĂ« historisĂ« sĂ« komuniteteve Rome dhe Egjiptiane.

Por nĂ« Tetor tĂ« vitit 2024, pala paditĂ«se “European Roma Rights Center” (ERRC) nĂ« njĂ« komunikim pĂ«r kĂ«tĂ« çështje deklaroi se kĂ«to masa nuk janĂ« zbatuar nĂ« mĂ«nyrĂ« efektive.

“Qeveria mund tĂ« ketĂ« pĂ«rgatitur dokumente dhe statistika, por realiteti nĂ« terren nuk ka ndryshuar,” thuhet nĂ« raportin e vitit 2024.

“NxĂ«nĂ«sit janĂ« ende tĂ« ndarĂ«, shumĂ« prej tyre braktisin shkollĂ«n, dhe pĂ«rfshirja nĂ« arsimin e mesĂ«m mbetet minimale.”

Komisioneri pĂ«r Mbrojtjen nga Diskriminimi konfirmoi se pĂ«rveç Korçës, raste tĂ« ngjashme janĂ« konstatuar edhe nĂ« MoravĂ«, Berat dhe ShkodĂ«r. Sipas zyrtarĂ«ve tĂ« kĂ«tij institucioni, “edhe pse vendimi i Strasburgut Ă«shtĂ« i qartĂ«, masat pĂ«r ta zbatuar janĂ« minimale, tĂ« vonuara dhe pa vullnet tĂ« plotĂ« politik.”

“ËshtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« studim fizibiliteti pĂ«r situatĂ«n e ‘Naim FrashĂ«rit’ nĂ« vitin 2024, por pavarĂ«sisht takimeve tĂ« shumta, nuk kemi parĂ« ndryshime tĂ« prekshme nĂ« terren,” deklaron Komisioneri Robert Gajda.

“JanĂ« bĂ«rĂ« ndĂ«rhyrje infrastrukturore, por jo masa pĂ«r ç-segregim real,”

Ai shton se segregimi arsimor nuk është problem lokal, por fenomen kombëtar:

“NĂ« shumĂ« qytete, tĂ« gjithĂ« fĂ«mijĂ«t romĂ« janĂ« pĂ«rqendruar nĂ« njĂ« ose dy shkolla, ndĂ«rsa shkollat e tjera tĂ« qytetit nuk kanĂ« asnjĂ« nxĂ«nĂ«s rom apo egjiptian. Kjo krijon dy realitete arsimore paralele, qĂ« dĂ«mtojnĂ« tĂ« gjithĂ«.”

Ministria e Arsimit: “Po zbatojmĂ« planin e veprimit”

NĂ« njĂ« pĂ«rgjigje zyrtare pĂ«r Citizens.al, Ministria e Arsimit theksoi se Ă«shtĂ« nĂ« proces tĂ« zbatimit tĂ« vendimit tĂ« Strasburgut dhe tĂ« “Planit KombĂ«tar tĂ« Veprimit pĂ«r BarazinĂ«, PĂ«rfshirjen dhe PjesĂ«marrjen e RomĂ«ve dhe EgjiptianĂ«ve 2021-2025”.

Sipas Ministrisë parashikohet që për vitin shkollor 2025-2026 të kryhet monitorimi i mbipërfaqësimit të nxënësve romë dhe egjiptianë, si dhe marrja e masave për parandalimin dhe shmangien e segregimit. Ministria gjithashtu thekson se po trajnon stafet e institucioneve për arsimin gjithëpërfshirës dhe antixhipsizmin.

MegjithatĂ«, organizatat qĂ« ndjekin rastin theksojnĂ« se kĂ«to masa janĂ« mĂ« shumĂ« “administrative dhe raportuese”, sesa ndĂ«rhyrje qĂ« prodhojnĂ« ndryshim real.

Nga ana e saj, Bashkia e Korçës thotë se ka ndjekur rekomandimet e Strasburgut, duke punësuar një mediator kulturor nga komuniteti egjiptian, i cili punon ngushtë me shkollën dhe familjet për të reduktuar ndarjen.

“Bashkia, mbi bazĂ« tĂ« kompetencave tĂ« saj, ka respektuar dhe ka vijuar punĂ«n pĂ«r kĂ«tĂ« pjesĂ«,” thuhet nĂ« pĂ«rgjigjen e DrejtorisĂ« sĂ« Kujdesit Social.

Por Etleva Tare, e cila punon pranë Komisionerit për Mbrojtjen nga Diskrimimi vlerëson se ndërhyrje të tilla mbeten të pamjaftueshme nëse nuk ndryshojnë politikat e regjistrimit dhe rajonizimit të shkollave ku fëmijët shpesh përfundojnë në të njëjtën shkollë thjesht për shkak të adresës.

“Segregimi nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m ndarje fizike, por edhe rĂ«nie e nivelit tĂ« mĂ«simdhĂ«nies,” shpjegon aktivistia Veizi.

Sipas saj, nĂ« “Naim FrashĂ«ri” pritet qĂ« çdo vit vetĂ«m 3-4 nxĂ«nĂ«s tĂ« vazhdojnĂ« nĂ« shkollĂ« tĂ« mesme.

“MĂ«suesit kanĂ« ulur pritshmĂ«ritĂ«, sepse fĂ«mijĂ«t vijnĂ« nga familje me kushte tĂ« vĂ«shtira, ku prindĂ«rit shpesh nuk dinĂ« shkrim e kĂ«ndim. Ky Ă«shtĂ« njĂ« rreth vicioz i dĂ«shtimit arsimor.”

Nga ana tjetër, fëmijët që rriten në shkolla ku nuk ka asnjë nxënës rom apo egjiptian humbasin mundësinë për të njohur diversitetin dhe për të mësuar bashkëjetesën.

“Kjo ndarje dĂ«mton tĂ« gjithĂ« shoqĂ«rinĂ«,” thotĂ« Komisioneri.

Krahasime rajonale: Shqipëria ende prapa

ShqipĂ«ria nuk Ă«shtĂ« e vetme nĂ« kĂ«tĂ« problem. Vende si Greqia, Maqedonia e Veriut, Kroacia dhe Hungaria kanĂ« pasur gjithashtu vendime gjyqĂ«sore pĂ«r segregimin e nxĂ«nĂ«sve romĂ«, por shumĂ« prej tyre kanĂ« ndĂ«rmarrĂ« hapa konkretĂ« pĂ«r integrim – nga transporti falas pĂ«r fĂ«mijĂ«t e komuniteteve, deri tek rishpĂ«rndarja gjeografike e nxĂ«nĂ«sve dhe programet pĂ«r diversitet kulturor nĂ« shkolla.

Në Shqipëri, megjithëse ekzistojnë politika dhe plane, mungon zbatimi praktik dhe bashkërendimi mes institucioneve lokale, ministrive dhe komuniteteve.

DhjetĂ« vite pas ankesĂ«s sĂ« parĂ« dhe tre vite pas vendimit tĂ« Strasburgut, realiteti i “Naim FrashĂ«rit” mbetet njĂ« kujtesĂ« e dhimbshme e njĂ« drejtĂ«sie tĂ« vonuar. Familjet morĂ«n dĂ«mshpĂ«rblim, por fĂ«mijĂ«t vazhdojnĂ« tĂ« ndjekin tĂ« njĂ«jtĂ«n shkollĂ« tĂ« ndarĂ«.

Zbatimi i vendimit të GJEDNJ-së është cilësuar si i pjesshëm,  dëmshpërblimet janë kryer, por segregimi nuk është çrrënjosur. Për më tepër, raste të reja po shfaqen në Elbasan, Shkodër dhe Tiranë.

Manjola Veizi nga “Qendra pĂ«r tĂ« drejtat e grave Rome” thotĂ« se zgjidhja kĂ«rkon vullnet politik, planifikim afatgjatĂ« dhe bashkĂ«punim real mes institucioneve dhe komunitetit.

Ndryshe, rreziku është që brezi i ardhshëm të përjetojë të njëjtën histori ndarjeje, thjesht me emra të tjerë shkollash.

Lexoni gjithashtu:

The post Segregimi qĂ« s’mbaron: 10 vite pas vendimit tĂ« Strasburgut, “Naim FrashĂ«ri” mbetet simboli i ndarjes etnike nĂ« arsim appeared first on Citizens.al.

↗

NjĂ« kullĂ« pritet tĂ« zĂ«vendĂ«sojĂ« jetimoren “Zyber Hallulli”

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autorë: Elira Kadriu dhe Erblin Vukaj | Citizens.al

Godina historike e ShtĂ«pisĂ« sĂ« FĂ«mijĂ«ve “Zyber Hallulli”, qĂ« strehoi pĂ«r vite breza jetimĂ«sh, pritet tĂ« shembet pĂ«r t’i hapur rrugĂ« ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« kulle prej sĂ« paku 17 katesh.

Rreth 36 fëmijë që jetojnë aktualisht aty parashikohet të zhvendosen në një zonë tjetër, ndërkohë që projekti është shtyrë përpara pa dijeni dhe konsultime me vetë institucionin.

Për këtë nismë është angazhuar Korporata e Investimeve Shqiptare (KISH), e cila më 31 korrik mori në zotërim godinën e jetimores dhe Inspektoratit të Punës me synim për ta zhvilluar në partneritet me privatin. Përvoja me thirrjet e shkuara tregon se ky partneritet ka ushqyer më së shumti interesin e sipërmarrësve privatë.

Në thirrjen e Korporatës propozohet që jetimorja dhe inspektorati të zhvendosen në zonën e ish-vilave gjermane rreth 800 metra më tutje dhe ndërtesat aktuale të kthehen në shesh ndërtimi.

Kullë në vend të jetimores

MĂ« 15 shtator KISH shpalli “thirrjen duo” pĂ«r projekt-propozim dhe investim nĂ« zhvillimin e tĂ« ashtuquajturit “Korpus tĂ« Inspektorateve dhe ShtĂ«pisĂ« sĂ« re tĂ« FĂ«mijĂ«ve Zyber Hallulli”.

Ajo e shtyu afatin fillestar, që ishte deri më 15 tetor, (deri më 27 tetor) dhe sot, dy ditë pas përfundimit të këtij afati nuk ka njoftim zyrtar se çfarë është bërë me të.

Thirrja parashikonte zhvendosjen e zyrave dhe jetimores nĂ« rrugĂ«n “Gramoz Pashko”, nĂ« zonĂ«n ku deri nĂ« vitin 1990 kishin rezidencat diplomatĂ«t e GjermanisĂ« Lindore.

NdĂ«rkohĂ«, trualli prej 7,100 mÂČ pranĂ« Stadiumit KombĂ«tar “Air Albania” do t’i jepet si incentivĂ« investitorĂ«ve privatĂ« me mundĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar maksimalisht 60,000 m2 sipĂ«rfaqe dhe deri 5 kate nĂ«ntokĂ« parkim.

Konkursi do të zhvillohej në dy faza; një fazë për projektimin dhe tjetra për investimin.

Pesë konceptet më të mira do të merrnin nga 40,000 euro shpërblim nga qeveria, një qasje që është ndjekur njësoj edhe në thirrjet e tjera të KISH.

Kufizimi qĂ« sĂ« paku 50% e truallit tĂ« mbetet i lirĂ« – 3,550 mÂČ â€“ garanton qĂ« nĂ« vendin ku ndodhet aktualisht jetimorja dhe inspektorati tĂ« ngrihet njĂ« godinĂ« prej 17 katesh.

Investitori privat kushtĂ«zohet me kĂ«rkesĂ«n qĂ« 45% tĂ« sipĂ«rfaqes sĂ« ndĂ«rtimit t’ia lĂ«shojĂ« KorporatĂ«s, njĂ« hapĂ«sirĂ« qĂ« ka gjasa tĂ« shuajĂ« interesin.

NĂ« anĂ«n tjetĂ«r, Korpusi i Inspektorateve dhe ShtĂ«pisĂ« sĂ« re tĂ« FĂ«mijĂ«ve Zyber Hallulli, parashikohet tĂ« ndĂ«rtohet nĂ« rreth 5,220 m2  truall ku treçereku i tij do t’i dedikohet hapĂ«sirave pĂ«r gjashtĂ« rezidenca strehimi tĂ« rreth 40 fĂ«mijĂ«ve 6-15 vjeeç.

Po kështu parashikohen zyra, bibliotekë, laboratorë arti dhe veprimtarie komunitare. Vlen të theksohet se zhvendosja e fëmijëve parashikohet të bëhet vetëm pas përfundimit të ndërtesave të reja.

Zonat e hedhura për zhvillim nga KISH/Citizens.al

Drejtoresha: “Nuk kemi dijeni”

Citizens.al kontaktoi drejtoreshĂ«n e ShtĂ«pisĂ« sĂ« FĂ«mijĂ«s “Zyber Hallulli”, Valbona Imerajn, e cila tha se nuk ishte vĂ«nĂ« nĂ« dijeni pĂ«r idenĂ« e zhvillimit.

“Nuk di asgjĂ«, ne po vazhdojmĂ« jetĂ«n normalisht dhe pĂ«rmirĂ«sojmĂ« ambientet kĂ«tu ku jemi,” u shpreh ajo.

Mungesa e komunikimit me institucionin qĂ« pĂ«rfshihet nĂ« njĂ« projekt rikonceptimi urban nuk Ă«shtĂ« rast i izoluar. NjĂ«soj, edhe nĂ« rastin e projektit tĂ« njĂ« kulle pranĂ« shkollĂ«s “1 Maji”, ku Ă«shtĂ« propozuar rikonceptimi i fasadĂ«s dhe hyrjes sĂ« shkollĂ«s, rezultoi se drejtuesit e saj nuk ishin vĂ«nĂ« nĂ« dijeni.

Zyrtarisht në thirrjen e KISH, qasja argumentohet të jetë nisur nga kërkesat prej Shërbimit Social Shtetëror dhe ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale për ndërtimin e një godine të re.

“[
] pĂ«r shkak tĂ« gjendjes sĂ« amortizuar dhe hapĂ«sirave tĂ« pamjaftueshme tĂ« objektit ekzistues,” citohet argumentimi i ministrisĂ« pĂ«r godinĂ« tĂ« re nĂ« dokumentin e kualifikimit tĂ« KISH.

Qasja nĂ« fjalĂ« Ă«shtĂ« e padenjĂ« pĂ«r qeverinĂ«, e cila hedh 5 milionĂ« euro pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« kopsht tĂ« mbyllur nĂ« Kryeministri – Parku i Edenit – por qĂ« pĂ«r strehĂ«n e rreth 40 jetimĂ«ve kĂ«rkon ndihmĂ«n e privatit.

Xhentrifikimi i Tiranës

Qasja e kĂ«rkuar nga qeveria me zyrat dhe jetimoren Ă«shtĂ« njĂ« politikĂ« e qartĂ« xhentrifikimi, qĂ« parashikon zhvendosjen e shtresave mĂ« tĂ« varfra nĂ« periferi pĂ«r t’i hapur vend investimeve elitare.

Prirja, e njohur qĂ« nga vitet ’60 me pĂ«rshkrimet e sociologes britanike Ruth Glass, po pĂ«rsĂ«ritet nĂ« kryeqytet nĂ«n njĂ« politikĂ« zhvillimi urban, qĂ« favorizon kulla dhe komplekse luksoze.

Zona e RrugĂ«s sĂ« Elbasanit, ku ndodhet “Zyber Hallulli”, Ă«shtĂ« tashmĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« shtrenjtat nĂ« TiranĂ«, me çmime mbi 3,000 euro/mÂČ.

Kjo i jep më shumë zë faktit se ideja e zhvendosjes së jetimores është shtyrë nga interesat imobiliare.

Fenomeni ka prekur mĂ« parĂ« edhe zonĂ«n e “5 Majit”, Kombinatin dhe Astirin, ku zhvendosjet janĂ« justifikuar me “zhvillim urban”, teksa ekspertĂ«t e kanĂ« quajtur procesin “spastrim social”.

NĂ« shumĂ« raste, kĂ«to zhvillime mbajnĂ« firmat e “star-arkitektĂ«ve” ndĂ«rkombĂ«tarĂ« si Stefano Boeri, Marco Casamonti, si njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« legjitimuar ndĂ«rhyrjet, por nga ana tjetĂ«r duke vepruar kĂ«shtu janĂ« thelluar kontrastet mes luksit dhe nevojave sociale.

Ilustrim i projektit të Bibliotekës Kombëtare/XDGA & iRI.

Nga Biblioteka te jetimorja, manovrat e KISH

Zhvillimi në zonën e ish-vilave gjermane qe përmendur nga KISH edhe në thirrjen për ndërtimin e Bibliotekës së re Kombëtare.

NĂ« thirrjen e hapur mĂ« 10 janar, ndĂ«rtimi i godinĂ«s 18-katĂ«she tĂ« konceptuar nga studiot XDGA dhe iRI nĂ« ish-GardĂ«n e RepublikĂ«s kĂ«rkohej tĂ« zhvillohej nga investitorĂ« privatĂ«, tĂ« cilĂ«ve u jepej si incentivĂ« mundĂ«sia e ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« godine multifunksionale me sipĂ«rfaqe 60,000 m2 nĂ« rrugĂ«n “Gramoz Pashko”.

Duke pasur parasysh se zakonisht, gjysma (ose diçka mĂ« pak) e truallit (5,220 m2) shfrytĂ«zohet pĂ«r ndĂ«rtim, nga sipĂ«rfaqja qĂ« ishte lejuar (60,000 m2), kuptohej se KISH ishte angazhuar t’i hapte rrugĂ«n ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« 20-katĂ«shi nĂ« zonĂ«n e ish-vilave gjermane.

Sipas KISH Biblioteka e re kërkon një investim prej rreth 20 milionë eurosh, ndërsa qeveria theksoi disa herë se këto para nuk do të dilnin nga buxheti i shtetit.

Ndërkohë, përveç bibliotekës, investitori do të duhej të financonte edhe studiot XDGA-iRI për të detajuar më tej projektin e saj.

Mirëpo, thirrja dështoi dy herë të tërhiqte investitorë brenda katër muajsh dhe u mbyll pa sukses. Me gjasë kjo thirrje u gjykua pa leverdi për privatët duke e lënë qeverinë pa një zgjidhje sa i përket ndërtimit të Bibliotekës Kombëtare.

Pesë muaj më vonë, incentiva për një kullë te ish-vilat gjermane shuhet.

Ashtu siç kishte ndodhur me mĂ«nyrĂ«n se si u propozua fillimisht, pa njĂ« shpjegim paraprak, apo njĂ« analizĂ« tĂ« mirĂ«filltĂ« urbane, zona ndryshon destinacion dhe rikonceptohet si seli pĂ«r “Korpusin e Inspektorateve” dhe jetimoren “Zyber Hallulli”.

Incentiva për një kullë zhvendoset nga zona e ish-vilave te trualli i jetimores, i cili qartësisht ka një interes më të madh për zhvillim imobiliar.

Kjo manovër e KISH nuk e justifikon qëllimin kryesor me të cilin është formuar.

Ndryshimet e propozimeve dhe incentivave pa transparencë, pa konsultime dhe diskutime publike vënë në pikëpyetje objektivin e zhvillimit të pronave shtetërore për interes publik.

Nga ky këndvështrim duket se KISH po sillet më shumë si agjenci imobiliare në favor të privatëve dhe thirrjet e dështuara po i shfrytëzon si mënyrë për ta justifikuar tkurrjen e kërkesave për hapësira publike.

Lexoni gjithashtu:

The post NjĂ« kullĂ« pritet tĂ« zĂ«vendĂ«sojĂ« jetimoren “Zyber Hallulli” appeared first on Citizens.al.

↗

TĂ« kanĂ« bllokuar monopatinĂ«n? – Ndaj pĂ«rvojĂ«n tĂ«nde!

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Monopatinat elektrike janë kthyer në simbol të lirisë së lëvizjes urbane në Shqipëri, por edhe në një burim debati për sigurinë rrugore.

Citizens.al po mbledh opinionet e qytetarëve, sidomos të atyre që janë përballur me operacionin policor për ndalimin e tyre.

Plotësoni pyetësorin më poshtë dhe ndihmoni në formësimin e një diskutimi publik të bazuar në përvoja reale dhe zëra qytetarë.

The post TĂ« kanĂ« bllokuar monopatinĂ«n? – Ndaj pĂ«rvojĂ«n tĂ«nde! appeared first on Citizens.al.

↗

“Korrupsioni i lartĂ«, por nuk e denoncojmĂ« dot”, si shihen universitetet nga studentĂ«t

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autore: Dallandyshe Xhaferri | Citizens.al

NĂ« auditorĂ«t e universiteteve publike shqiptare, korrupsioni nuk Ă«shtĂ« thashethem, por pĂ«rvojĂ« direkte. StudentĂ«t e dinĂ« kush pedagog kĂ«rkon “ndere” dhe “favore” pĂ«r njĂ« notĂ«, apo kush shet libra me detyrim. Por thuajse askush nuk guxon ta adresojĂ« kĂ«tĂ« prirje.

NjĂ« anketĂ« e zhvilluar nga organizata “Tek Bunkeri” nĂ« shtatĂ« universitete publike tĂ« vendit zbulon njĂ« panoramĂ« shqetĂ«suese: njĂ« nĂ« çdo katĂ«r studentĂ« pranon se ka qenĂ« dĂ«shmitar apo viktimĂ« e aferave korruptive.

MegjithatĂ«, mbi 300 prej tyre thonĂ« se nuk kanĂ« besim te institucionet qĂ« duhet t’i mbrojnĂ«, ndĂ«rsa tĂ« tjerĂ« pranojnĂ« se heshtin nga frika e hakmarrjes akademike.

Heshtja në universitete duket se është bërë pjesë e sistemit, një formë e pranuar konformizmi përballë një kulture korrupsioni që fillon te provimet dhe përfundon te tenderët e institucioneve të arsimit.

Frika dhe mosbesimi

GjatĂ« periudhĂ«s janarit-korrikut 2025, organizata “Tek Bunkeri” zhvilloi njĂ« sondazh nĂ« Universitetin e TiranĂ«s, Arteve, MjekĂ«sisĂ«, Politeknikut, BujqĂ«sorit, si dhe nĂ« universitetet e ShkodrĂ«s dhe Elbasanit.

NĂ« total, 1055 studentĂ« iu pĂ«rgjigjĂ«n pyetĂ«sorĂ«ve nĂ« mĂ«nyrĂ« anonime. Mbi 700 prej tyre e vlerĂ«suan korrupsionin nĂ« universitetet e tyre si “shumĂ« tĂ« lartĂ«â€, “tĂ« lartĂ«â€ ose “mesatar”.

Rreth 25% e studentëve pranuan se kanë qenë dëshmitarë apo viktima të rasteve korruptive me pedagogë por që nuk i kishin denoncuar rastet në Rektorat apo institucionet e drejtësisë pasi kishin frikë ose ishin mosbesues.

Kjo kuptohet nga fakti se 330 studentë deklaruan se nuk kishin besim te autoritetet; 327 thanë se u mungonin provat dhe 220 pranuan se kishin frikë nga hakmarrja e stafit akademik.

Citizens Channel i kërkoi universiteteve informacion mbi numrin e ankesave dhe politikat për parandalimin e korrupsionit. Vetëm Universiteti i Tiranës dhe ai Politeknik kthyen përgjigje, duke mohuar çdo sinjalizim nga studentët.

Kolindo Vjedha dhe Ndriçim Mehmeti/Facebook.

“Korrupsioni po shkatĂ«rron universitetet publike”

Sipas Kolindo VjerdhĂ«s, pĂ«rfaqĂ«sues i “QĂ«ndresĂ«s Qytetare”, korrupsioni nĂ« universitete shfaqet nĂ« forma tĂ« ndryshme: detyrimi pĂ«r kurse, blerja e librave, pagesat pĂ«r nota apo edhe favore seksuale.

“Korrupsioni Ă«shtĂ« fenomeni qĂ« po shkatĂ«rron nga brenda universitetet publike. Shpresa e vetme pĂ«r ndryshimin e situatĂ«s mbetet drejtĂ«sia dhe ndĂ«shkimi serioz i rasteve,” u shpreh Vjerdha pĂ«r Citizens.

Ligji shqiptar parashikon burgim nga 6 muaj deri në 3 vite për çdo përfitim të parregullt nga persona me funksion publik. Por fenomeni, sipas ekspertëve, është i dyanshëm.

Eksperti i arsimit Ndriçim Mehmeti thekson se njĂ« pjesĂ« e studentĂ«ve janĂ« bĂ«rĂ« bashkĂ«fajtorĂ« nĂ« korrupsion, duke e parĂ« ryshfetin si “zgjidhje tĂ« lehtĂ«â€ pĂ«r njĂ« notĂ« kaluese.

“Duhet tĂ« pranojmĂ« se njĂ« pjesĂ« prej tyre e shohin si mĂ« tĂ« lehtĂ« rrugĂ«n e dhĂ«nies sĂ« lekĂ«ve edhe pĂ«r faktin se pĂ«rgatitja e tyre vjetore, boshllĂ«qet nga arsimi i mesĂ«m dhe faktorĂ« tĂ« tjerĂ«, siç mund tĂ« jetĂ« punĂ«simi pĂ«r tĂ« mbajtur veten, i bĂ«jnĂ« tĂ« pasigurt, nĂ« mundĂ«sitĂ« qĂ« kanĂ« pĂ«r t’ia dalĂ« mbanĂ« nĂ« provime,” analizon Mehmeti.

Sipas tij, një arsye përse studentët përfshihen në rastet e korrupsionit me pedagogët ka të bëjë me mungesën e guximit të studentëve për të ngritur zërin si dhe me mosfunksionimin e organizimit studentor.

Mehmeti shton se mungesa e mekanizmave të ankimimit ndikon gjithashtu në këtë prirje.

NjĂ« student i Universitetit Politeknik, qĂ« kĂ«rkoi tĂ« mbetej anonim, pohoi se “kush Ă«shtĂ« i pasur, kalon mĂ« lehtĂ«â€, ndĂ«rsa pjesa tjetĂ«r “pĂ«rpiqet tĂ« mbijetojĂ« nĂ« sistem”. Sipas tij pedagogĂ«t e korruptuar dallohen qartĂ«.

“Si e kuptojmĂ«? Shpesh prej studentĂ«ve, tĂ« cilĂ«t nuk pĂ«rgjigjen nĂ« seminare, nuk vijnĂ« nĂ« auditorĂ«, por dalin me mesatare mĂ« tĂ« lartĂ« se pjesĂ« tjetĂ«r,” thotĂ« ai.

Megjithatë, korrupsioni në universitete nuk kufizohet te marrëdhënia pedagog-student. Në vitin 2022, Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion (SPAK) hetoi zyrtarë të Universitetit Bujqësor për manipulimin e 9 tenderëve me vlerë totale 90 milionë lekë.

Në këtë hetim u përfshinë 24 persona, mes tyre administratorë, sipërmarrës dhe zyrtarë të lartë të universitetit.

Në shkurt 2025, Gjykata Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (GJKKO) dha masa arresti dhe detyrimi për paraqitje për disa prej tyre, duke konfirmuar në njëfarë mënyre se sistemi universitar është prekur nga korrupsioni në çdo nivel.

The post “Korrupsioni i lartĂ«, por nuk e denoncojmĂ« dot”, si shihen universitetet nga studentĂ«t appeared first on Citizens.al.

↗

“ZĂ«ra”, Episodi 6: Urbanistja Sindi Doce rrĂ«fen qytetin

✇Citizens.al
By: Citizens.al

NĂ« episodin e gjashtĂ« tĂ« sezonit tĂ« katĂ«rt tĂ« podcastit “ZĂ«ra’, gazetarja Erisa Kryeziu diskutoi me Sindi Doce, profesioniste e re nĂ« fushĂ«n e planifikimit urban pĂ«r qytetin dhe shĂ«rbimet qĂ« ofron pĂ«r tĂ« gjithĂ« qytetarĂ«t.

Planifikuesja urbane Sindi Doce e sheh zhvillimin e qytetit jo në raport të drejtë me nevojat e grupeve të ndryshme sociale, duke përfshirë këtu fëmijët, të moshuarit dhe personat me aftësi të kufizuar.

Në një studim të saj në kuadër të diplomës së studimeve master Doce merr në konsideratë qytetin parë nga fëmijët në dy zona të ndryshme, njësia nr.7 dhe nr.14 në Tiranë.

“NĂ« tĂ« dyja zonat vihej re qĂ« kishte prani tĂ« lartĂ« tĂ« fĂ«mijĂ«ve. NĂ« qendrĂ«n Magnet Ă«shtĂ« kryesisht e gjelbĂ«r dhe makinat nuk futen brenda kompleksit tĂ« banimit, ndryshe nga zona e Astirit. Kjo favorizonte nĂ« njĂ«farĂ« mĂ«nyre lĂ«vizjen e lirĂ« tĂ« fĂ«mijĂ«ve, pĂ«r tĂ« cilĂ«t edhe prindĂ«rti ndiheshin tĂ« sigurt qĂ« ti lejonin dhe tĂ« luanin pa pasru rrezikun e makinave”, shprehet Doce, duke sjellĂ« nĂ« vĂ«mendje pasigurinĂ« e krijuar nga prania e lartĂ« e automjeteve nĂ« zonat e banimit.

Sipas saj, nëse hapësirat publike përmirësohen për fëmijët atëherë përmirësohen për të gjithë qytetarët.

“GjatĂ« studimit unĂ« pĂ«rdora edhe njĂ« kamer GoPro me fĂ«mijĂ«t pĂ«r tĂ« parĂ« se si ata lĂ«viznin nĂ« qytet dhe vetĂ«m diferenca e gjatĂ«sisĂ« tregonte shumĂ« se sa ata i pĂ«rjetojnĂ« barrierat qĂ« hasin gjatĂ« lĂ«vizjes sĂ« tyre”, u shpreh planifikuesja urbane Doce.
Ndërtimet e shumta vitet e fundit dhe lëvizjet demografike kanë ndryshuar qytetin, e kanë krijuar pole të reja të tij.

Mes tyre, si një shembull konkret është zona e Astirit, Njësia Administrative nr.14. Si qytetare që ka kaluar fëmijërinë në këtë zonë, Sindi Doce sjell në vëmendje ndryshimet strukturore.

“Zona e Astirit ka qenĂ« e gjitha me ndĂ«rtime private dhe ka pasur mjaft hapĂ«sira pĂ«r tĂ« luajtur, nĂ« rrugĂ«, ka pasur fusha, ka pasur sheshe bosh ku mund tĂ« luanin fĂ«mijĂ«t”, u shpreh Doce.

Vitet 2000 sollën praninë e pallateve të para në këtë zonë, duke e ndryshuar tërësisht jetesën.

“Pallati i parĂ« ka qenĂ« dyqani i bojĂ«rave Astiri dhe prandaj gjithĂ« zona e ka marrĂ« emrin Astir. Pastaj zona filloi tĂ« ndryshonte me shpejtĂ«si shumĂ« tĂ« madhe. ErdhĂ«n njerĂ«z qĂ« ne nuk i njihnim si fĂ«mijĂ« dhe deri sa tani ka arritur nĂ« njĂ« pikĂ« qĂ« ndjehesh pak si i huaj nĂ« lagjen tĂ«nde sepse çdo gjĂ« ka ndryshuar”, tregon mĂ« tej Sindi Doce.

Ky zhvillim ka ardhur me kosto mjedisore, pasojat e të cilave shkojnë direkt te qyetarët.

“HapĂ«sirat e gjelbra sa vjen e po zvogĂ«lohen qoftĂ« nga ndĂ«rtimet, ndoshta shtesat e ndĂ«rtimeve tĂ« reja, ose edhe vetĂ« parkimet. Pra shndĂ«rrohet njĂ« hapĂ«sirĂ« publike qĂ« mund tĂ« ketĂ« qenĂ« potencial pĂ«r hapĂ«sirĂ« tĂ« gjelbĂ«r ose park tĂ« njĂ« lagjeje nĂ« parkim”, deklaron planifikuesja urbane Doci.

Për këtë arsye ajo vlerëson se nevoja sot është e menjëhershme për hapësirë të gjelbër dhe planifikime urbane që kanë në fokus të gjelbrën.

“HapĂ«sirat e gjelbra do tĂ« ishin me pĂ«rfitim jo vetĂ«m nga ana estetike, ose pĂ«r tĂ« kaluar njĂ« kohĂ« rekreative, por gjithashtu edhe nga ana mjedisore, pĂ«r shĂ«ndetin e qytetit, pĂ«r cilĂ«sinĂ« e ajrit, pĂ«r amortizimin e zhurmave, pĂ«r tĂ« minimizuar efektin e ishujve tĂ« nxehtĂ«sisĂ« qĂ« krijohen nĂ« qytet”.

Si profesioniste e re Sindi Doce shprehet se një nga ndërhyrjet që do të kryente në qytet do të ishte lëvizja e makinave në zonat e banuara dhe menaxhimi i hapësirave për parkingje.

Shqyrto gjithashtu:

The post “ZĂ«ra”, Episodi 6: Urbanistja Sindi Doce rrĂ«fen qytetin appeared first on Citizens.al.

↗

Kulla që fshiu Gardën, rritet sa herë ndryshon leja

✇Citizens.al
By: Citizens.al

AutorĂ«: Arbjona Çibuku dhe Erblin Vukaj | Citizens.al

“Shto ujĂ« e shto miell” Ă«shtĂ« shprehja popullore shqiptare qĂ« nĂ«nkupton prirjen groteske pĂ«r tĂ« mbushur me fjalĂ« mungesĂ«n e pĂ«rmbajtjes nĂ« tĂ« folur.

Ajo i shkon pĂ«r shtat historisĂ« sĂ« projektit “Nova 5 Star Hotel”, qĂ« nĂ« katĂ«r vite trefishoi intensitetin e ndĂ«rtimit. Kjo godinĂ« po ngrihet nĂ« zonĂ«n e ish-GardĂ«s sĂ« RepublikĂ«s nĂ« TiranĂ«, qĂ« fillimisht u propagandua se do t’i shtohej si hapĂ«sirĂ« publike parkut tĂ« Liqenit Artificial.

LartĂ«sim prej “5 yjesh“

Tre rreshta me makina dynden çdo ditĂ« pĂ«r t’u parkuar krah ish-zyrave tĂ« Autoritetit tĂ« Dosjeve. NĂ« vitin 2020 rruga u hap pĂ«r qarkullim pas zhvendosjes sĂ« GardĂ«s sĂ« RepublikĂ«s. NĂ« letĂ«r, segmenti duhej tĂ« ishte lidhur me rrugĂ«n “Dora D’Istria” si zgjatim i rrugĂ«s “Ibrahim Rugova”. Por realisht ka mbetur rrugĂ« qorre.

Harresa nuk duket e rastësishme, pasi rruga sot i ngjan oborrit të një kantieri ku lëvizin makineritë e rënda të projekteve të ndërtimit që nisën paralelisht me zhvendosjen e Gardës.

Kantieri i grupit Nova me adezivin e projektit të hequr, qershor 2025/Citizens.al

Projekti mĂ« i madh aty Ă«shtĂ« njĂ« hotel me pesĂ« yje i quajtur “Nova”, i cili Ă«shtĂ« thelluar dhe lartĂ«suar dy herĂ« mĂ« shumĂ« se sa parashikohej nĂ« planet fillestare.

Lejet e ndĂ«rtimit konsiderohen njĂ« e drejtĂ« zhvillimi e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u siguruar nĂ« TiranĂ«.

Qindra sipërmarrës të kryeqytetit mbeten peng të problemeve me pronat, kufizimet nga plani i përgjithshëm vendor, apo dhe përplasja me interesin publik.

PĂ«r tĂ« tejkaluar kĂ«to pengesa, shpesh duhen vite konsultime, ndryshime planesh, aplikime dhe riaplikime. Por nĂ« rastin e hotelit “Nova” gjĂ«rat duket se kanĂ« rrjedhur shpejt dhe pa probleme. PĂ«rkundrazi, projekti ka arritur tĂ« pĂ«rfitojnĂ« dhe “leje tĂ« re nĂ« gropĂ« tĂ« vjetĂ«r”.

Sipas Planit tĂ« Detajuar Vendor, “Nova Hotel Five Star” ishte planifikuar si objekt multifunksional me 11 kate (2020, hartuar nga studiot Xaveer De Geyter dhe iRI), por me rishikime mori leje nga qeveria pĂ«r 14 kate.

Puna nisi normalisht dhe pas hapjes dhe betonizimit tĂ« gropĂ«s investitori (2024) mori leje tĂ« re, pĂ«r t’u thelluar nga 3 nĂ« 6 kate nĂ«ntokĂ« dhe pĂ«r t’u lartĂ«suar nga 14 nĂ« 35 kate.

Nëse në lejen e parë flitej për një koeficient prej 40.4% që jepej për rrugë apo hapësirë publike, në lejen e vitit 2024 nuk flitet fare, madje gjurma e strukturës është zgjeruar nga 876.8 m2 në 1,160 m2.

Shkurt, investitorët kanë marrë të drejtën për të shfrytëzuar më shumë truall dhe do ta lartësojnë ndërtesën edhe më shumë me një koeficient shfrytëzimi toke prej afro 80% që zor se është parë gjëkundi në Tiranë.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, nga njĂ« godinĂ« e parashikuar pĂ«r hotel dhe zyra, projekti “i ri” do shĂ«rbejĂ« edhe pĂ«r banim. KompanitĂ« zbatuese janĂ« Nova Construction 2012 dhe Ferro Beton, tĂ« dyja pjesĂ« e grupit Nova tĂ« zotĂ«ruar nga vĂ«llezĂ«rit Kujtim dhe Ilir Shtufi, ndĂ«rsa Ferro Beton ata janĂ« nĂ« ortakĂ«ri me sipĂ«rmarrĂ«sin Mark Luli.

Kantieri i grupit Nova me adezivin e projektit të ri, gusht 2025/Citizens.al

Nova Group gĂ«zon njĂ« portofol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m ndĂ«rtimesh nĂ« kryeqytet. PĂ«rveç kĂ«tij projekti te ish-Garda dhe 12-katĂ«shit “City Hotel” nĂ« ish-Bllok, ata qĂ«ndrojnĂ« pas dy prej 10 kullave mĂ« tĂ« larta tĂ« TiranĂ«s.

Projekte si Mount Tirana – rreth 60 kate kullĂ« nga CEBRA; Bond Tower – rreth 50 kate kullĂ« nga OODA nĂ« rrugĂ«n “Dritan Hoxha”, Hora Vertikale – dy kulla 30-40 kate nga OODA te ish-kompleksi “Dajti” rruga “Muhamet Gjollesha”, janĂ« ato qĂ« kanĂ« tĂ«rhequr vĂ«mendjen.

NdĂ«rkohĂ«, mĂ« herĂ«t, ata kanĂ« mundur tĂ« zhvillojnĂ« Tirana Garden Building – ndĂ«rtesĂ« masive me dy kulla 16-24 kate nga Archea qĂ« u ngrit te ish-Muzeu i Shkencave tĂ« NatyrĂ«s, “Rruga e KavajĂ«s”.

NĂ« tetor 2018 Kryetari i bashkisĂ« TiranĂ« Erion Veliaj shprehej se territori qĂ« deri atĂ«herĂ« i kishtĂ« shĂ«rbyer si Garda e RepublikĂ«s, do t’i kthehej qytetarĂ«ve si pjesĂ« e parkut tĂ« Liqenit pĂ«r çlodhje dhe argĂ«tim.

Por planet duket se ndryshuan. Ciitzens raportoi në 2021 mbi tjetërsimin e truallit për të ndërtuar kulla dhe jo park publik.

Ndryshim i shpejtĂ« i planeve dhe projekteve tĂ« miratuara nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n zonĂ«, Ă«shtĂ« tregues i qartĂ« i trafikut tĂ« influencave dhe faktit se e mira publike trajtohet si “mall pa zot”.

Rasti i “Nova Hotel” duket tĂ« jetĂ« shembulli mĂ« i qartĂ« si zbehen premtimet pĂ«r“hapĂ«sirĂ« publike”, ndĂ«rsa nĂ« prapaskenĂ« projektohen kulla dhe shtohen kate mbi kate. NĂ« vend tĂ« parkut, fillimisht u dha leje pĂ«r njĂ« kullĂ« 11 kate, qĂ« u kthye nĂ« 14, e mĂ« pas nĂ« 35 kate, projekti tregon se premtimi pĂ«r park mbeti vetĂ«m fasadĂ«, ndĂ«rsa realiteti pritet ta çojĂ« betonin nĂ« qiell.

“Shto ujĂ« e shto miell” nuk Ă«shtĂ« mĂ« thjesht njĂ« shprehje frazeologjike, por formula urbane me tĂ« cilĂ«n Tirana humbet hapĂ«sirat e saj. Me kĂ«tĂ« skemĂ«, publiku nuk fiton asgjĂ«, pĂ«rveç hijes sĂ« rĂ«ndĂ« tĂ« fasadave qĂ« i rrĂ«mbejnĂ« horizontin dhe hyrjen e gjelbĂ«r Parkut tĂ« Liqenit.

Lexo më shumë nga Tirana Vertikale.

Tirana Vertikale: Harta e Kullave të Tiranës

The post Kulla që fshiu Gardën, rritet sa herë ndryshon leja appeared first on Citizens.al.

↗

Jeta pranë puseve të naftës: Ana tjetër e Patos-Marinëzës

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autorë: Elira Kadriu, Entenela Ndrevataj | Citizens.al

NdĂ«rsa kompanitĂ« e naftĂ«s grumbullojnĂ« fitime tĂ« majme nga zona naftĂ«mbajtĂ«se e Patos-MarinĂ«zĂ«s – madje duke shmangur edhe taksat – banorĂ«t vuajnĂ« ndotjen, sĂ«mundjet, papunĂ«sinĂ« dhe braktisjen nga shteti.

Në Zharrëz, përroi ku dikur laheshin fëmijët, është kthyer në grykëderdhje mbetjesh hidrokarbure. Banorët, me sytë nga mërgimi, shprehen me dëshpërim nga fakti se industria e naftës u kthye në damkë për ta.

Ata thonĂ« se trojet, shtĂ«pitĂ« dhe produktet bujqĂ«sore nuk ua blen njeri nga frika se janĂ« tĂ« kontaminuara dhe se jeta pranĂ« puseve Ă«shtĂ« njĂ« “minĂ« me sahat” pĂ«r shĂ«ndetin.

Nafta “derdhet lumĂ«â€œ

Zona Patos-Marinëz nuk është zonë gjeografike, por një shprehje e ardhur nga industria e naftës që identifikon zonën më të madhe naftëmbajtëse në Shqipëri.

Ajo shtrihet nga qyteti Patosit deri në fshatin Marinëz në verilindje dhe përfshin fshatra të tjerë si Kuqar, Dukas, Sheqishte, Verbas, Zharrëz etj.

Kjo zonë ka rreth një shekull që shfrytëzohet për naftë, teksa gërmimet e para datojnë vitin 1918.

GjatĂ« diktaturĂ«s, fusha naftĂ«mbajtĂ«se u vu nĂ« pĂ«rdorim intensiv nga ndĂ«rmarrjet shtetĂ«rore. NdĂ«rsa pas viteve ’90, zona tĂ«rhoqi interesin e kompanive tĂ« huaja.

Sot atje operojnë dy kompani kryesore: Albpetrol, një shoqëri aksionare në pronësi të shtetit shqiptar, dhe Bankers Petroleum, në pronësi të korporatës kineze Geo-Jade Petroleum.

Por pavarësisht se kanë një nëntokë të pasur, banorët e zonës në Patos-Marinëz nuk ia kanë ndjerë ndonjëherë vlerën, përkundrazi.

Më 11 shtator, ekipi i Citizens.al, ishte në fshatin e Zharrëzës ku vizitoi disa prej banorëve dhe konstatoi gjendjen e degraduar të mjedisit.

Në përroin e fshatit kishte derdhje nafte, e cila kishte rrjedhur nga kanalet kulluese për dhjetëra metra duke shqetësuar ndjeshëm banorët aty pranë. Por, sikurse u shprehën ata, ai nuk ishte një rast i izoluar.

“Ai uji Ă«shtĂ« pĂ«rdorur pĂ«r tĂ« larĂ« enĂ«t, pĂ«r pĂ«rdorim tĂ« pĂ«rditshĂ«m. UnĂ« vetĂ« aty jam larĂ«, bashkĂ« me bashkĂ«moshatarĂ«t deri nga mosha 12-13 vjeç,” tregoi aktivisti lokal, Saimir Dine.

Përfaqësues të Albpetrolit mbërritën gjithashtu në terren për të inspektuar gjendjen. Citizens.al i pyeti nëse derdhjet vinin nga stacioni i tyre i naftës, rreth 400 metra larg. Por ata mohuan lidhjet dhe refuzuan të jepnin koment zyrtar.

Ndotja e përroit në Zharrëz/Citizens.al

Vizita jonë vijoi tutje. Rreth 700 metra në juglindje nga ura e përroit të Zharrëzës hasëm një pamje aspak të denjë për industrinë e naftës: një pus me cisterna dhe tuba të ndryshkura që të jepte idenë e një rrënoje të vjetër aspak funksionale. Krah tyre nga një godinë e vogël, një roje i përgjumur nga detyra pyeti se për çfarë interesoheshim.

Anë këtij pusi, në një rreze 35 metra, numëruam tetë shtëpi. Dashnor Xhepaj, banor i njërës prej tyre, tregoi i revoltuar se po mendon seriozisht të braktisë gjithçka që ka ngritur si mund i një jete dhe të emigrojë.

“E kam menduar, do tĂ« iki jashtĂ« shtetit dhe nuk do tĂ« vij mĂ« kĂ«tu,” tha ai teksa theksoi se as fĂ«mijĂ«t e tij, tĂ« cilĂ«t i ka nĂ« emigrim, nuk duan tĂ« vijnĂ« nĂ« ZharrĂ«z.

BanorĂ«t e zonĂ«s vuajnĂ« stigmĂ«n e produkteve bujqĂ«sore, tĂ« cilat nevoja i bĂ«n qĂ« jo vetĂ«m t’i konsumojnĂ« pĂ«r vete, por t’i kenĂ« burim tĂ« ardhurash kryesore. NjĂ«ri prej tyre tregoi se nĂ« treg u duhet tĂ« fshehin prejardhjen e produkteve, pasi ndryshe nuk shiten.

“Kur shesin fruta e perime, fshatarĂ«t nuk thonĂ« qĂ« janĂ« nga ZharrĂ«za. Askush nuk i blen nĂ«se e mĂ«son qĂ« janĂ« nga kĂ«tu,” theksoi ai.

Zhvendosja e heshtur

Në një anketë të hapur nga Citizens.al, e plotësuar fizikisht dhe online nga dhjetëra banorë të Zharrëzës, rreth 91% e të intervistuarve pranuan se kanë menduar të largohen nga zona, por zhvendosja duket e pamundur financiarisht.

“Po s’i blen njeri shtĂ«pitĂ«, tokat, unĂ« iki qĂ« nesĂ«r, por kush i merr ato, kush vjen kĂ«tu?!” pyet Hajdar Baha, banor i zonĂ«s pranĂ« pĂ«rroit tĂ« ZharrĂ«zĂ«s.

Ndërkohë, Dallandyshe Muço rrëfen se mezi e rindërtoi shtëpinë pas shpërthimeve të vitit 2015. Tani, pas shpenzimeve të mëdha, zhvendosja për të është thuajse e pamundur.

“Me kĂ«to shpĂ«rthime tĂ« kanadezit (ish-zotĂ«ruesit e Bankers) s’na dhanĂ« lekĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« shtĂ«pitĂ«. MĂ« ranĂ« pĂ«rdhe muret, me djersĂ«n time i kam ribĂ«rĂ«,” tregoi ajo.

Rasti qĂ« pĂ«rmendi Muço, i referohej ngjarjes sĂ« datĂ«s 1 prill 2015, kur dy puse tĂ« “Bankers” shpĂ«rthyen, duke rrezikuar jetĂ«n e shumĂ« banorĂ«ve. Aktiviteti i kompanisĂ« u pezullua pĂ«rkohĂ«sisht.

Qeveria deklaroi se kompania ishte “100% pĂ«rgjegjĂ«se” dhe duhej tĂ« dĂ«mshpĂ«rblinte banorĂ«t, si dhe tĂ« paraqiste plane rehabilitimi. Por si duket, ato mbetĂ«n deklarata.

Ilustrim, cisterna nafte në Patos-Marinëz/Citizens.al

Shëndeti: Kostoja e padukshme e industrisë së naftës

NĂ« anketĂ«n e Citizens.al, 40% e tĂ« intervistuarve renditĂ«n problemet shĂ«ndetĂ«sore si sfidĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« jetesĂ«s nĂ« zonĂ«n e ZharrĂ«zĂ«s. Rreth 60% zgjodhĂ«n opsionin “probleme tĂ« kombinuara”: ndotje akustike, ndotje mjedisore dhe pasoja shĂ«ndetĂ«sore.

“NjĂ« banor i komunitetit, sapo shkon pĂ«r vizitĂ« nĂ« klinikĂ«n e Fierit, kur thotĂ« qĂ« Ă«shtĂ« nga ZharrĂ«za, mjekĂ«t ngrenĂ« duart lart,” rrĂ«fen Qani Rredhi nga “Qendra e Nismave Qytetare pĂ«r Mbrojtjen e Mjedisit”.

Rredhi tregon se nĂ« vitin 2023 komuniteti i zonĂ«s vuajti njĂ« moment tragjik ku nĂ« harkun kohor tĂ« vetĂ«m nĂ« dy muajve u regjistruan 12 humbje jete me sĂ«mundje kanceri. Ai thotĂ« se shkaktari kryesor i kĂ«tyre sĂ«mundjeve Ă«shtĂ« ndotja dhe “fenolĂ«t nĂ« gjak”.

“Kam shpenzuar mĂ« shumĂ« se 10 mijĂ« euro pĂ«r shĂ«ndetin,” pohoi njĂ« nga tĂ« intervistuarit nĂ« sondazhin online tĂ« Citizens.al.

Pothuajse çdo familje në Patos-Marinëz është prekur: ose vetë nga problemet shëndetësore, ose nga kostoja financiare për të ndihmuar të afërmit. Saimir Dine përmend të vëllain, të sëmurë me astmë bronkiale.

“Ndotja ka lĂ«nĂ« gjurmĂ« te shĂ«ndeti i vĂ«llait. Ai Ă«shtĂ« larguar qĂ« kĂ«tu, nuk kthehet mĂ«. Sa herĂ« vjen, e kapin sulmet,” tregon Dine.

Raftet e ilaçeve janë bërë pjesë e arredimit në çdo shtëpi të Zharrëzës dhe fshatrave të zonës Patos-Marinëz.

“NĂ« orĂ«n pesĂ« tĂ« mĂ«ngjesit, ndjehet era mĂ« e rĂ«ndĂ«. Po tĂ« hapĂ«sh dyert, nuk durohet. VetĂ«m dhimbje koke, me paracetamol!” pĂ«rshkruan gjendjen e mjedisit pranĂ« shtĂ«pisĂ« sĂ« tij Hajdar Baha.

Në vitin 2023, Citizens.al raportoi rastin e Dallandryshe Poshnjarit, e cila pretendon tre aborte të ardhura si shkak i ndotjes së lartë në zonë.

Autoritetet publike nuk kryejnë monitorime për gjendjen mjedisore për shkak të mangësive dhe kufizimeve ligjore. Agjencia Kombëtare e Mjedisit i konfirmoi për Citizens.al se të dhënat e përgjithshme për gjendjen merren nga raportet vetë-monitoruese që dorëzojnë çdo tre muaj kompanitë.

Banesat pranë pusit të naftës së Albpetrol në Zharrëz/Citizens.al

Protestat dhe prapavija e dyshimtë

MĂ« 5 shtator 2025, punonjĂ«sit e “Bankers Petroleum” dolĂ«n nĂ« protestĂ«, duke kĂ«rkuar paga mĂ« tĂ« mira dhe kushte dinjitoze pune. Kompania Ă«shtĂ« aktualisht nĂ«n hetim pĂ«r evazion fiskal.

Teksa ekipi i Citizens ndodhej në terren, naftëtarët konfirmuan se kishin hyrë në bisedime për një marrëveshje, por deri në momentin e botimit të këtij shkrimi asgjë nuk ishte zyrtarizuar.

Ekspertët mjedisorë ngrenë shqetësime edhe për lidhjet mes kompanive të zonës dhe pushtetit vendor.

“Buxhetet pĂ«r komunitetin ua kalojnĂ« bashkive. Edhe ashtu ato buxhete keqpĂ«rdoren. Ne jemi kĂ«tu, i kemi parĂ«. NĂ« muajin e fundit tĂ« fushatĂ«s elektorale, ‘Bankers Petroleum’ asfaltuan rrugĂ«,” thekson Qani Rredhi.

Nga viti 2004 deri nĂ« fund tĂ« vitit 2024, Bankers ka deklaruar çdo vit humbje nĂ« bilancet e paraqitura ndaj autoriteteve shqiptare. Por njĂ« hetim i ProkurorisĂ« sĂ« Fierit ka nxjerrĂ« nĂ« pah se kompania ka realizuar shitje dhe eksporte nĂ« vlerĂ«n mbi 532 miliardĂ« lekĂ« – rreth 5.3 miliardĂ« euro.

Sipas Rredhit, banorët gjithmonë dyshonin për abuzime nga Bankers, por nuk e kishin imagjinuar përmasën e dëmit të pretenduar nga hetimet të cilat sugjerojnë se kompania shmangu tatimin mbi fitimin dhe përfitoi rimbursime të pajustifikuara të TVSH-së.

Deri tani janĂ« lĂ«shuar 14 masa sigurie, prej tĂ« cilave 9 janĂ« ekzekutuar, ndĂ«rsa 5 persona – kryesisht tĂ« huaj – janĂ« shpallur nĂ« kĂ«rkim.

Deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi, kompanitë Albpetrol dhe Bankers Petroleum nuk iu përgjigjën pyetjeve zyrtare të drejtuara nga redaksia e Citizens.al.

The post Jeta pranë puseve të naftës: Ana tjetër e Patos-Marinëzës appeared first on Citizens.al.

↗

Erion Veliaj sfidon qeverinë në Gjykatën Kushtetuese

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Kryetari i arrestuar i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, ka ankimuar sot në Gjykatën Kushtetuese vendimin e qeverisë për shkarkimin e tij, duke e cilësuar si të paligjshëm dhe antikushtetues. Ankimimi pezullon automatikisht efektet e vendimit dhe shtyn çdo proces të mundshëm zgjedhor për Bashkinë e Tiranës deri në një vendim përfundimtar të Kushtetueses.

Ky zhvillim ngadalëson planet politike të shumicës socialiste për të organizuar zgjedhje të parakohshme dhe lë në një terren të paqartë drejtimin e bashkisë së kryeqytetit.

NĂ« kĂ«rkesĂ«n drejtuar GjykatĂ«s Kushtetuese, Veliaj argumenton se vendimi pĂ«r shkarkimin e tij, i bazuar nĂ« Nenin 62 tĂ« ligjit “PĂ«r VetĂ«qeverisjen Vendore”, Ă«shtĂ« i pamjaftueshĂ«m nga pikĂ«pamja kushtetuese.

Lexo: Tirana tjetër e Erion Veliajt

Ai thekson se çdo shkarkim i njĂ« kryebashkiaku duhet tĂ« mbĂ«shtetet ekskluzivisht nĂ« Nenin 115 tĂ« KushtetutĂ«s, i cili kĂ«rkon “shkelje tĂ« rĂ«nda tĂ« KushtetutĂ«s ose tĂ« ligjit” dhe njĂ« vendim tĂ« formĂ«s sĂ« prerĂ« pĂ«r ta legjitimuar kĂ«tĂ«.

Sipas Veliajt mungesa e tij nĂ« detyrĂ« prej datĂ«s 10 shkurt 2025 Ă«shtĂ« rezultat i “njĂ« pamundĂ«sie objektive” – paraburgimi – dhe nuk pĂ«rbĂ«n veprim tĂ« vullnetshĂ«m qĂ« do tĂ« cilĂ«sohej si “shkelje e rĂ«ndĂ«â€ sipas standardeve kushtetuese.

Kërkesa argumenton duke iu referuar vendimeve të mëparshme të Gjykatës Kushtetuese se ligjbërësit nuk mund të shtojnë kategori të reja për shkarkim përtej atyre të sanksionuara në Kushtetutë. Nëse kjo ndodh, sipas Veliajt, ligji zëvendëson Kushtetutën, duke rrënuar parimin e hierarkisë së normave dhe rendit ligjor.

Në këtë interpretim të kryebashkiakut, qeveria ka tejkaluar kompetencat e veta duke aplikuar një dispozitë ligjore që nuk ka mbështetje kushtetuese të drejtpërdrejtë. Për më tepër, Veliaj thekson se vijimësia e funksionit është garantuar përmes emërimit të nënkryetares, sipas Nenit 64 të të njëjtit ligj, dhe se nuk ka pasur vakuum institucional.

Pak orĂ« pas ankimimit, Gjykata Kushtetuese njoftoi nĂ« regjistrin e saj elektronik pĂ«r caktimin e gjyqtares Sonila Bejtja si relatore tĂ« çështjes me objekt: Shfuqizimi i vendimit tĂ« KĂ«shillit tĂ« Ministrave nr. 539, datĂ« 25.09.2025 ‘PĂ«r shkarkimin nga detyra tĂ« Kryetarit tĂ« BashkisĂ« TiranĂ«, z. Erion Veliaj’, si i papajtueshĂ«m me KushtetutĂ«n.

Një kundërshtim kushtetues me pasoja të gjera

Citizens.al e ka ndjekur nĂ« vijimĂ«si çështjen e Veliajt qĂ« gjatĂ« ditĂ«s sĂ« arrestimit e deri nĂ« momentin kur u votua nĂ« KĂ«shillin Bashkiak pĂ«r t’i propozuar qeverisĂ« shkarkimin e tij.

NĂ« raportimin e mĂ«parshĂ«m theksuam se shkarkimi i tij erdhi pas njĂ« propozimi tĂ« mbĂ«shtetur nga shumica socialiste dhe opozita, duke e bĂ«rĂ« rastin unik nĂ« politikĂ«n shqiptare tĂ« pas viteve ’90 pĂ«r njĂ« konsensus tĂ« tillĂ«.

Lexo: Kauza morale pĂ«r tĂ« cilĂ«n s’po hetohet Veliaj

KĂ«rkesa aktuale nĂ« Kushtetuese shkon pĂ«rtej fatit tĂ« Veliajt, i cili duket se pĂ«rfundimisht – tĂ« paktĂ«n jo nĂ« qĂ«ndrim zyrtar – prish marrĂ«dhĂ«niet me PartinĂ« Socialiste duke kundĂ«rshtuar njĂ« vendim tĂ« hapur politik tĂ« ardhur nga kryetari i saj, Edi Rama.

Nga ana tjetër, ajo shtron precedent për autonominë e pushtetit vendor, për kufizimin e ndërhyrjeve të qeverisë dhe për rolin real të Kushtetutës në mbrojtjen e mandateve të zgjedhura.

PĂ«r sa kohĂ« qĂ« shqyrtimi nĂ« Kushtetuese do tĂ« zgjasĂ« – potencialisht disa muaj – çdo pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« dekretuar zgjedhje tĂ« parakohshme pĂ«r BashkinĂ« e TiranĂ«s mbetet e pezulluar.

Kandidatura e propozuar nga Partia Socialiste, Ogerta Manastirliu, nuk mund të formalizohet në mungesë të një procesi zgjedhor. Nga ana tjetër, kjo i jep kohë opozitës të shqyrtojë dhe planifikojë më mirë kandidaturat e mundshme pasi nga ana e tyre nuk ka pasur një emër zyrtar të propozuar.

Nëse Gjykata Kushtetuese do të pranojë interpretimin e Veliajt, kjo mund të kufizojë ndjeshëm kompetencat e ekzekutivit në ndërhyrjen mbi pushtetet vendore dhe të rishkruajë një standard të ri mbi arsyet e shkarkimeve.

Në këtë kuptim, çështja nuk është më vetëm për Veliajn. Ajo është kthyer në një test për rolin e Gjykatës Kushtetuese si gardiane e rendit juridik dhe për peshën që Kushtetuta mban realisht përballë vendimeve politike.

Lexoni gjithashtu:

The post Erion Veliaj sfidon qeverinë në Gjykatën Kushtetuese appeared first on Citizens.al.

↗

Erion Veliaj zyrtarisht i shkarkuar: Vendimi në Fletoren Zyrtare

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Tashmë është zyrtare, Erion Veliaj nuk është më kryetar i Bashkisë Tiranë. Vendimi i qeverisë që e shkarkoi atë nga detyra u botua sot në Fletoren Zyrtare duke e bërë efektiv largimin e tij.

TĂ« martĂ«n, mĂ« 23 shtator 2025, KĂ«shilli Bashkiak i TiranĂ«s i propozoi qeverisĂ«, pas njĂ« seance votimi me 50 vota, shkarkimin e Veliajt. Votimi pĂ«rfshinte vota nga tĂ« dy krahĂ«t politikĂ« – socialistĂ«t dhe opozita – dhe u motivua pjesĂ«risht nga dispozita ligjore qĂ« parashikon ndĂ«rprerjen e mandatit kur kryetari mungon pĂ«r mĂ« shumĂ« se tre muaj.

Gjatë mbledhjes pati mungesa të disa anëtarëve dhe tërheqje gjatë votimit, ndërsa Veliaj kërkoi të dëgjohej përpara votimit, por kërkesa e tij u refuzua nga shumica socialiste.

Lexo: Tirana tjetër e Erion Veliajt

NjohĂ«s tĂ« ligjit kanĂ« argumentuar se masa e sigurisĂ« ndaj Veliajt – i cili ndodhet nĂ« paraburgim nĂ«n akuzĂ« pĂ«r korrupsion dhe pastrim parash – e ka çuar atĂ« nĂ« njĂ« pamundĂ«si jo tĂ« vullnetshme pĂ«r tĂ« qenĂ« fizikisht i pranishĂ«m gjatĂ« votimit, njĂ« çështje qĂ« mund tĂ« debatohet mĂ« tej nĂ« GjykatĂ«n Kushtetuese.

Prej korrikut 2024 Erion Veliaj ka qenë nën hetim nga SPAK. Në shkurt 2025 ai u arrestua nën dyshimin se paraqiste rrezik për punën hetimore. Në fillim të muajit shtator ndaj tij iu komunikua zyrtarisht akuza për përfshirje në një skemë korruptive që lidhet me leje ndërtimi dhe përfshirje të familjarëve të tij në projekte me financime të dyshimta.

Një pjesë e hetimeve është përqendruar tek bashkëshortja, Ajola Xoxa, dhe sipërmarrës që rezultojnë financues të projekteve të saj artistike.

ÇfarĂ« ndodh tani?

Tani që shkarkimi i Veliajt është botuar në Fletoren Zyrtare dhe ka hyrë zyrtarisht në fuqi, procesi kalon në një fazë institucionale me pasoja të qarta, por edhe me mjegulla ligjore dhe politike.

Sipas Nenit 115 tĂ« KushtetutĂ«s dhe ligjit nr. 139/2015 “PĂ«r vetĂ«qeverisjen vendore”, kur njĂ« mandat i kryebashkiaku ndĂ«rpritet para kohe, Presidenti i shpall vakancĂ«n dhe cakton datĂ«n e zgjedhjeve tĂ« pjesshme vendore, brenda njĂ« afati 45-ditor nga dita e shpalljes sĂ« vakancĂ«s.

Vetëm pas këtij akti, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) mund të nisë procedurat për organizimin e zgjedhjeve.

Në të kaluarën, ka pasur precedentë ku Presidenti ka vonuar shpalljen e vakancave me arsyetimin se proceset e shkarkimit ishin të diskutueshme ose të kontestuara në gjykata.

Lexo: Kauza morale pĂ«r tĂ« cilĂ«n s’po hetohet Veliaj

Raste si ai i Valdrin Pjetrit në Shkodër apo Agim Kajmakut në Vorë pas zgjedhjeve të diskutueshme vendore të vitit 2019, tregojnë se proceset e ndërprerjes së mandateve dhe organizimi i zgjedhjeve të reja kanë qenë të ndërlikuara dhe tejet të politizuara.

Në disa raste, vendimet e Presidentit janë kontestuar nga qeveria, e në raste të tjera janë lënë në heshtje nga institucionet. Në rastin e ish-Presidentit Meta madje pati edhe mocion për shkarkimin e tij.

Sipas Nenit 131 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese ka kompetencën për të shqyrtuar mospajtimet për shkarkimin e kryebashkiakëve, kur këta ankimojnë vendimin që u ndërpret mandatin.

Afati për ankimim është 15 ditë nga hyrja në fuqi e vendimit, që në këtë rast është data e botimit në Fletoren Zyrtare, pra, nga 26 shtatori 2025, Veliaj ka afat deri më 11 tetor 2025 për të paraqitur ankesën në Kushtetuese.

Nëse Gjykata vendos që vendimi është i papajtueshëm me Kushtetutën, ajo mund ta shfuqizojë vendimin e qeverisë dhe ta rikthejë Veliajn në detyrë, duke përmbysur gjithë procesin.

Lexoni gjithashtu:

The post Erion Veliaj zyrtarisht i shkarkuar: Vendimi në Fletoren Zyrtare appeared first on Citizens.al.

↗

Veliaj drejt shkarkimit: Këshilli Bashkiak voton largimin e kryetarit të arrestuar

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Këshilli Bashkiak i Tiranës propozoi të martën shkarkimin e kryetarit Erion Veliaj, i cili prej 7 muajsh ndodhet në paraburgim nën akuza për korrupsion dhe pastrim parash.

Vendimi, i mbĂ«shtetur me 50 vota nga tĂ« dyja krahĂ«t politike – kĂ«shilltarĂ«t socialistĂ« dhe tĂ« opozitĂ«s – erdhi pasi Kryeministri Edi Rama besoi publikisht ish-ministren e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« dhe mĂ« pas tĂ« Arsimit, Ogerta Manstirliun, si kandidate pĂ«r tĂ« zĂ«vendĂ«suar Veliajn nĂ« zgjedhjet e parakohshme vendore.

Ndryshe, nga ana e opozitës nuk ka ende një kandidaturë të mbështetur publikisht për zgjedhje.

Shkarkimi u propozua nga vetë socialistët në bazë të nenit 62 të ligjit për vetëqeverisjen vendore, i cili parashikon ndërprerjen e mandatit kur kryetari i bashkisë mungon më shumë se 3 muaj. Një propozim i tillë qe kërkuar nga opozita që në muajin maj, por u refuzua nga socialistët.

Vendimi përfundimtar do të merret nga Këshilli i Ministrave, i cili pritet ta formalizojë pa humbur kohë.

Lexo: Tirana tjetër e Erion Veliajt

Në mbledhje mungoi kryetarja e komanduar Anuela Ristani si dhe anëtarët Gazment Paja dhe Joleza Koka. Në momentin e votimit u larguan Aldo Merkoçi, Alfred Muharremi dhe Fabian Topollari teksa munguan edhe votat e Alba Kepit, Eris Bejlerit, Ervin Dushkut dhe Eriona Bixhos.

Këshilli me 61 anëtarë kishte dy vakanca pas mandatimit si deputetë të Tedi Blushit dhe Romina Kukos.

Mbledhja u zhvillua nĂ«n tensionin e njĂ« debati institucional, pasi Veliaj, pĂ«rmes njĂ« letre drejtuar KĂ«shillit, kĂ«rkoi tĂ« dĂ«gjohej pĂ«rpara votimit dhe e cilĂ«soi procedurĂ«n si “shkelje tĂ« tĂ« drejtave tĂ« tij kushtetuese”.

Kërkesa e tij u hodh poshtë nga shumica, përfshirë edhe disa nga bashkëpunëtorët e tij të mëparshëm në këshill.

Njohës të ligjit argumentojnë se Veliaj e ka pasur të pamundur prezencën këtë kohë, jo për mungesë vullneti, por për shkak të masës së sigurisë së vendosur nga Gjykata e Posaçme Anti-Korrupsion.

Duke marrĂ« shkas nga rasti i ish-kryeministrit Sali Berisha, i cili pavarĂ«sisht se nĂ«n masĂ« sigurie, nuk e humbi mandatin e deputetit legjislaturĂ«n e shkuar, juristĂ«t argumentojnĂ« se i njĂ«jti qĂ«ndrim ligjor mund tĂ« qĂ«ndrojĂ« edhe pĂ«r Veliajn, i cili kĂ«tĂ« pretendim do tĂ« duhet t’ia drejtojĂ« tashmĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese.

Lexo: Kauza morale pĂ«r tĂ« cilĂ«n s’po hetohet Veliaj

EkspertĂ«t gjykojnĂ« se nĂ«se kjo nismĂ« vijohet nga Veliaj, atĂ«herĂ« rrezikohet qĂ« shkarkimi i tij tĂ« pezullohet – edhe nĂ«se miratohet nga vetĂ« Kryeministri – deri nĂ« njĂ« vendim nga Gjykata Kushtetuese. Ky skenar do tĂ« nĂ«nkuptonte se pĂ«r TiranĂ«n nuk do tĂ« kishte zgjedhje tĂ« parakohshme vendore.

Shkarkimi i Veliajt vjen vetëm disa javë pasi SPAK e dërgoi çështjen e tij në gjykatë, duke e akuzuar zyrtarisht atë për ndërtimin e një skeme korruptive me përfitues kryesor rrethin e tij familjar dhe një grup të zgjedhur biznesmenësh pranë tij.

Siç ka raportuar më parë Citizens.al, hetimi i SPAK përfshiu kryesisht bashkëshorten e Veliajt, Ajola Xoxa, të cilës i janë gjurmuar kontrata, biznese, blerje dhe ndërtime me financime të dyshimta.

NjĂ« prej kĂ«tyre rasteve ishte edhe projekti i njĂ« rruge tĂ« hapur posaçërisht pĂ«r t’i shtuar vlerĂ«n ndĂ«rtimit tĂ« njĂ« pallati nĂ« pronĂ«si tĂ« familjes Xoxa, njĂ« investigim i publikuar mĂ« 10 prill nga Citizens.al.

Lexoni gjithashtu:

The post Veliaj drejt shkarkimit: Këshilli Bashkiak voton largimin e kryetarit të arrestuar appeared first on Citizens.al.

↗

Kullota apo panele diellore? Beteja për jetën e zonave rurale

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autore: Ola Mitre | Citizens.al

“Kjo kullotĂ« ka qenĂ« jeta jonĂ«. Atje mblidhnim çajin, shupkat, bimĂ«t mjekĂ«sore. Tani po na e zĂ«ne me panele. Ku t’i çojmĂ« bagĂ«titĂ«, ku ta gjejmĂ« bukĂ«n e gojĂ«s?!” rrĂ«fen Luljeta Agolli, banore e fshatit Taç nĂ« KolonjĂ«.

Me duar të forta e të lodhura nga bujqësia e blegtoria ndonëse në pension, ajo tregon sesi vendi ku brezi i saj ka mbijetuar për dekada po i kthehet ngadalë një zone industriale, të mbuluar me panele diellore.

Por, historia e LuljetĂ«s nuk Ă«shtĂ« e vetme. NĂ« tre bashki tĂ« qarkut Korçë – KolonjĂ«, Devoll dhe sĂ« fundmi nĂ« Pogradec – banorĂ«t po pĂ«rballen me projekte qĂ« synojnĂ« centrale fotovoltaike mbi tokat pyjore dhe kullosore, hapĂ«sira qĂ« pĂ«r ta janĂ« burimi i vetĂ«m i jetesĂ«s.

Këto zhvillime, që në planin kombëtar përkthehen si investime në energji të gjelbër dhe tranzicion drejt burimeve të rinovueshme (ripërtëritshme), në nivel lokal janë kthyer në kërcënim të drejtpërdrejtë për jetesën, ekonominë familjare, por edhe për mjedisin.

Si u dhanë kullotat për centrale diellore?

Deri në vitin 2024, dhënia e pyjeve dhe kullotave me qira për ndërtimin e centraleve diellore ishte e ndaluar me ligj. Megjithatë, sipas një raporti të organizatës All Green Centre, dhjetëra leje që përfshijnë rreth 900 hektarë tokë u dhanë nga bashkitë Kolonjë e Devoll, në kundërshtim me ligjin, planifikimin e territorit dhe pa u kryer vlerësime të thelluara të ndikimit në mjedis.

VetĂ«m me ndryshimet e ligjit “PĂ«r fondin kullosor”, qĂ« hynĂ« nĂ« fuqi nĂ« dhjetor tĂ« vitit 2024, njĂ« fjali e shtuar lejonte ndĂ«rtimin e projekteve tĂ« energjisĂ« sĂ« rinovueshme nĂ« kĂ«tĂ« kategori toke.

Ndryshimet u bënë pas kërkesës së deputetes së Partisë Socialiste, Edona Bilali. Propozimi bazohej te kërkesat e larta që vinin nga biznesi për centrale fotovoltaike.

Për ekspertët, ky ndryshim tregon qartë se veprimet e mëparshme kanë qenë të paligjshme.

“Kur njĂ« gjĂ« ndodh dhe ligji ndryshohet mĂ« pas, do tĂ« thotĂ« qĂ« kĂ«tu ka diçka qĂ« nuk funksionon. Po ndryshojmĂ« njĂ« ligj pĂ«r diçka qĂ« kemi bĂ«rĂ« gabim, atĂ«herĂ« ky Ă«shtĂ« gabimi i dytĂ« qĂ« ndodh”, thotĂ« Kristi Bashmili, ekspert i mjedisit dhe klimĂ«s, njĂ«herĂ«sh njĂ« prej autorĂ«ve tĂ« raportit.

Makineri duke sheshuar kullotat për central fotovoltaik, Taç, Kolonjë/Erisa Kryeziu.

Për komunitetet rurale, kullotat nuk janë thjesht hapësira natyrore, por garanci për mbijetesë.

Në Taç, banorët tregojnë se përveç bagëtive, uji që buronte pranë kullotave e që përdorej për vaditje dhe për konsum shtëpiak në rast emergjencash, tashmë është tharë. Paralelisht, kantieri i centralit ka bllokuar kalimin për në tokat bujqësore.

“Tani na e mbyllĂ«n (shtegun). Kjo ishte e vetmja rrugĂ«dalje e jona: aty shkonim nĂ« arat, aty merrnin ujin, me atĂ« ujĂ« vadisnim. E zunĂ«, e mbyllĂ«n,” thotĂ« Luljeta.

Edhe nĂ« ÇërravĂ« tĂ« Pogradecit, shqetĂ«simi Ă«shtĂ« i madh. NĂ« kĂ«tĂ« fshat, mbi 20 familje jetojnĂ« me blegtori. Ata kanĂ« investuar vite me radhĂ«, madje duke marrĂ« kredi pĂ«r tĂ« ngritur stalla.

“Kam 200 krerĂ« dele. Ku do t’i çoj?! MĂ« mirĂ« tĂ« na marrin edhe ne, tĂ« na bĂ«jnĂ« sallam bashkĂ« me bagĂ«tinĂ«!” shprehet i indinjuar njĂ« blegtor nga Çërrava.

Qarku i Korçës është një nga më të prekurit nga lejet për centrale diellore, ndërsa të dhënat tregojnë se projektet shtrihen në parcela pyjore apo kullosore të fshatrave Starje, Shtikë-Butkë, Prodan, Rehovë, Qinam, Lëngëz, Qafzez apo disa ngastra në Bilisht, ku tashmë bashkitë Kolonjë dhe Devoll kanë shpallur fitues apo kanë nënshkruar kontratat me kompanitë private.  

Nga natyrore në industriale, ndikimet mjedisore

Sipas raportit të All Green Centre, ndërtimi i parqeve fotovoltaike në kullota dhe pyje sjell pasoja të shumta në mjedis. Kjo duke nisur nga fragmentimi i habitateve, që ndalon migrimin dhe lëvizjen e kafshëve e deri te ndryshimi i peizazhit, që kthehet nga natyror në industrial.

Gjithashtu, ndikimet shfaqen edhe në klimën lokale, pasi sipërfaqet e mëdha të paneleve rrisin temperaturën e zonës dhe mund të ndryshojnë mikroklimat. Ndikimet janë edhe më negative nën kontekstin e ndryshimeve klimatike.

“[
] ulet pĂ«rthithja natyrore e ujit nĂ« tokĂ«. NĂ« zona tĂ« pjerrĂ«ta, kjo pĂ«rkeqĂ«son rrjedhjen sipĂ«rfaqĂ«sore. Sasia e ujit rrjedh mĂ« shpejt mbi sipĂ«rfaqe tĂ« pjerrĂ«ta dhe tĂ« zhveshura, duke shkaktuar erozion tĂ« tokĂ«s, gĂ«rryerje tĂ« kanaleve natyrore dhe shpĂ«larje tĂ« lĂ«ndĂ«ve ushqyese tĂ« saj,” thuhet ndĂ«r tĂ« tjera nĂ« raport.

“Gjithashtu, vĂ«rshimi i ujit, nga zona me panele fotovoltaike, mund tĂ« ndikojĂ« rrjedhjen nĂ« lumenjtĂ« poshtĂ« zonĂ«s, duke rritur rreziqet pĂ«r pĂ«rmbytje tĂ« shpejta nĂ« rast reshjesh itensive,” shtohet mĂ« tej.

Zhvillime, pa strategji

Por, teksa ndikimet janĂ« tĂ« shumta – si pĂ«r komunitetet, ashtu edhe pĂ«r mjedisin – sipas Bashmilit dhĂ«nia e kĂ«tyre sipĂ«rfaqeve pĂ«r centrale nga bashkitĂ« e KolonjĂ«s dhe Devollit ka njĂ« mangĂ«si tĂ« theksuar nĂ« drejtim tĂ« dokumenteve strategjike, qĂ« vetĂ« bashkitĂ« kanĂ« miratuar. 

“Si strategjitĂ« e zhvillimit tĂ« territorit, ashtu edhe Planet e PĂ«rgjithshme Vendore nuk janĂ« shprehur qartĂ« mbi hapĂ«sira tĂ« caktuara ku mund tĂ« lejohet ky lloj zhvillimi. Duhet tĂ« theksojmĂ« fort qĂ« Plani i PĂ«rgjithshĂ«m Vendor pĂ«rcakton zona, tĂ« cilat janĂ« natyrore apo zona tĂ« cilat janĂ« me pĂ«rparĂ«si zhvillimin e industrisĂ«,” thotĂ« eksperti.

“NĂ« shumicĂ«n e rasteve kemi konvertim tĂ« territoreve, qofshin kĂ«to pyjore apo kullosore drejt zonave industriale tĂ« mbuluara me panele. Kjo sjell atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« konsumim i sipĂ«rfaqeve natyrore. Nga pikĂ«pamja rregullatore, nuk kanĂ« njĂ« bazĂ« strategjike dhe tĂ« planeve sesi do zhvillohen mĂ« tej,” shton ai.

Paralelisht, ligji shqiptar kĂ«rkon qĂ« çdo projekt i tillĂ« t’i nĂ«nshtrohet VlerĂ«simit tĂ« Ndikimit nĂ« Mjedis (VNM). Por sipas monitorimeve tĂ« All Green Centre, nĂ« shumicĂ«n e rasteve, ky dokument Ă«shtĂ« thjesht formalitet.

Makineri duke sheshuar kullotat për central fotovoltaik, Taç, Kolonjë/Erisa Kryeziu.

“VNM-tĂ« nuk pasqyrojnĂ« asnjĂ« ndryshim real nĂ« projekt, edhe kur evidentohen pasoja tĂ« qarta. Ato shĂ«rbejnĂ« vetĂ«m pĂ«r tĂ« legjitimuar procesin, jo pĂ«r ta korrigjuar,” thotĂ« Bashmili.

Gjithashtu, pjesëmarrja e publikut, një element i detyrueshëm me ligj, thuajse mungon.

NĂ« Taç banorĂ«t thonĂ« se mĂ«suan pĂ«r projektin vetĂ«m kur mbĂ«rritĂ«n buldozerĂ«t e kompanisĂ« private, ndĂ«rsa ata nĂ« ÇërravĂ« tregojnĂ« se u ftuan nĂ« njĂ« dĂ«gjesĂ« publike vetĂ«m disa ditĂ« para se KĂ«shilli Bashkiak ta fuste nĂ« rendin e ditĂ«s projektin. PĂ«r ta, procesi ishte formal dhe pa asnjĂ« peshĂ«.

Arbër Male, anëtar i pavarur i Këshillit Bashkiak Pogradec, e konfirmoi këtë pretendim.

“Konsultimi ishte farsĂ«. VetĂ«m dy ditĂ« mĂ« pas u fut nĂ« rend dite. Nuk mundet qĂ« tĂ« jemi kaq tĂ« pandjeshĂ«m ndaj kĂ«tyre banorĂ«ve, tĂ« cilĂ«t zhvillojnĂ« ekonominĂ« e tyre, mbajnĂ« familjet e tyre. Me kĂ«tĂ« iniciativĂ« i bie t’iu thuhet: ikni sepse kĂ«tu nuk keni tĂ« ardhme,” thotĂ« Male.

“I bĂ«j thirrje edhe njĂ«herĂ« kryetarit tĂ« bashkisĂ« ta anulojĂ« kĂ«tĂ« veprimtari, pasi biznese anonime dhe tĂ« errĂ«ta kanĂ« marrĂ« pĂ«rsipĂ«r tĂ« zhvillojnĂ« ekonominĂ« e tyre personale nĂ« kurriz tĂ« banorĂ«ve tĂ« ÇëravĂ«s,” shtoi ai.

Në të njëjtën linjë është edhe Bashmili.

“NdĂ«rtimi i centraleve ka ndikim, jo pak tĂ« vogĂ«l nĂ« shĂ«rbimet e ekosistemit, qĂ« kĂ«to sipĂ«rfaqe toke ofrojnĂ« pĂ«r banorĂ«t lokalĂ«. ËshtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme ta theksojmĂ« sepse komunitetet lokale shpesh herĂ« varin gjithĂ« ekonominĂ« e tyre nĂ« kĂ«to shĂ«rbime,” thotĂ« ai. 

Sipas tij, zgjidhja nuk është ndalimi i energjisë diellore, por planifikimi i kujdesshëm.

“BashkitĂ« duhet tĂ« pĂ«rditĂ«sojnĂ« planet e tyre territoriale dhe tĂ« pĂ«rcaktojnĂ« qartĂ« zonat ku lejohet ndĂ«rtimi i centraleve, nuk duhet tĂ« preken kullotat tradicionale dhe zonat pyjore qĂ« pĂ«rdoren nga komuniteti, ndĂ«rsa VNM-tĂ« duhet tĂ« bĂ«hen me studime tĂ« thelluara, jo si formalitet,” shprehet eksperti.

“ËshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme qĂ« tĂ« hedhim sytĂ« nga ato qĂ« quhen zgjidhje tĂ« vendimmarrjes,” pĂ«rfundon ai.

Lexoni gjithashtu:

The post Kullota apo panele diellore? Beteja për jetën e zonave rurale appeared first on Citizens.al.

↗

Pushime në trafik: Turizmi ngec rrugëve çdo verë

✇Citizens.al
By: Citizens.al

Autorë: Erisa Kryeziu dhe Dallandyshe Xhaferri | Citizens.al

ShqiptarĂ«t dhe turistĂ«t e huaj e kaluan njĂ« pjesĂ« tĂ« kĂ«saj vere nĂ« trafik, jo dhe aq nĂ« pushime. Fotot mĂ« tĂ« shpĂ«rndara nĂ« rrjet nga ShqipĂ«ria nuk ishin pamjet e bregdetit, por hartat e trafikut nĂ« “Google Maps” ngjyrosur me tĂ« kuqe.

Rrugët kombëtare që lidhin Tiranën me Durrësin, Lezhën, Shkodrën dhe jugun e vendit u bllokuan vazhdimisht nga trafiku. Qytetarët treguan për Citizens.al se udhëtimet e tyre u zgjatën me orë të tëra për shkak të mbingarkesës, por dhe punimeve në disa prej rrugëve kryesore.

Pa informacion, në mëshirë të trafikut

Gabriel Rakaj, i cili pĂ«rshkon shpesh rrugĂ«n TiranĂ«-ShkodĂ«r, e cilĂ«soi pĂ«r Citizens.al tĂ« pakalueshme gjatĂ« sezonit turistik. Zakonisht ajo pĂ«rshkohet pĂ«r rreth njĂ« orĂ« e gjysmĂ« me makinĂ«, por gjatĂ« sezonit turistik u deshĂ«n “dy orĂ« e gjysmĂ«-tre”.

Shkak pĂ«r trafikun u bĂ«nĂ« punimet nĂ« hyrje tĂ« ShkodrĂ«s. Ato nisĂ«n kĂ«tĂ« vit dhe parashikojnĂ« zgjerimin e rrugĂ«s nga “Harku i BĂ«rdicĂ«s” te “Ura e BahçallĂ«kut. Projekti me vlerĂ« rreth 10 milionĂ« euro parashikohet tĂ« mbyllet nĂ« vitin 2026.

Edhe Klaudia Baci, banore e Durrësit, përjetoi pesë orë në trafik gjatë kthimit me autobus nga një udhëtim nga Shkodra. Shkak u bë një aksident dhe mungesa e reagimit në kohë nga autoritetet.

“DolĂ«m nga trafiku vetĂ«m se shoferi gjeti rrugĂ« pĂ«rmes fshatrave, se do tĂ« kishim ngecur edhe mĂ« gjatĂ«,” tregoi Klaudia pĂ«r Citizens.al.

Sipas Rakajt hyrja e ShkodrĂ«s ishte nyje problematike trafiku, por ai shtoi se njĂ«soj trafik tĂ« rĂ«nduar pati edhe nĂ« hyrje-daljet e LezhĂ«s, ShĂ«ngjinit dhe “RrugĂ«s sĂ« Kombit”.

KĂ«to akse u mbingarkuan kryesisht pas mbylljes sĂ« urĂ«s sĂ« vjetĂ«r tĂ« Milotit, e cila rezultoi me rrezik pĂ«r t’u shembur prej dĂ«mtimeve nĂ« kĂ«mbĂ«t e saj.

Trafik i rĂ«nduar u has edhe nĂ« hyrjen perĂ«ndimore tĂ« TiranĂ«s. Aksi Kashar-TiranĂ« u cilĂ«sua nga Rakaj si “gjithmonĂ« problematik”.

Prej tetorit 2024, ky segment ka nisur tĂ« punohet pĂ«r t’u zgjeruar. Projekti me vlerĂ« rreth 35 milionĂ« euro parashikohet tĂ« pĂ«rmbyllet nĂ« vitin 2026.

Nga një pyetësor i Citizens.al, shumica e qytetarëve deklaruan se nuk kishin informacion paraprak për punimet rrugore dhe se mësonin për bllokimet e qarkullimit vetëm gjatë udhëtimit nga platforma Google apo nga rrjetet sociale.

Disa u shprehën se ishin detyruar të ndryshonin planet e ditës së pushimeve apo dhe destinacionin.

Eksperti i ekonomisĂ«, Zef Preçi, e konsideron kĂ«tĂ« situatĂ« negative pĂ«r pĂ«rvojĂ«n e turizmit nĂ« ShqipĂ«ri me rrezikun qĂ« vizitorĂ«t mos tĂ« kthehen mĂ« “pĂ«r shkak tĂ« kohĂ«s sĂ« humbur nĂ« udhĂ«timin brenda vendit”.

“JanĂ« mijĂ«ra orĂ« tĂ« humbura, ndotje, konsum karburanti, stres dhe turistĂ« qĂ« nuk rikthehen mĂ«,” theksoi ai.

Qytetarët raportuan në pyetësorin e Citizens.al se probleme të ngjashme me trafikun u hasën edhe në rrugë të tjera si Tiranë-Durrës, Tiranë-Elbasan, apo rrugët drejt Vlorës dhe Sarandës.

Ekspertët: Investime pa plan dhe alternativa transporti

Sipas autoriteteve shqiptare, gjatë sezonit turistik pati 4.2 milionë hyrje-dalje automjetesh, prej të cilave 2.7 milionë ishin me targa të huaja dhe 1.5 milionë me targa shqiptare.

Por infrastruktura duket se nuk e përballoi fluksin pasi alternativat e transportit mungojnë: Shqipëria nuk ka hekurudhë, apo metro në qytetet kryesore.

Eksperti i ekonomisë, Zef Preçi, e quan këtë një krizë të shkaktuar nga mungesa e politikave afatgjata për transportin. Sipas tij, qeveria Rama trashëgoi rrugë problematike, por në 12 vite iu largua master-planeve dhe nuk i përmirësoi ato.

Ai thotë se investimet shkuan kryesisht në projekte që nuk sollën ndryshime thelbësore dhe patën kosto të fryra.

“JanĂ« investuar qindra milionĂ« euro, deri dhe dyfishin e kostove fillestare, por nuk Ă«shtĂ« shkurtuar koha e udhĂ«timit,” tha Preçi duke pĂ«rmendur si problematik projektin e aksit QafĂ« ThanĂ«-QafĂ« Plloçë.

Preçi sheh zgjidhjen nĂ« investime tĂ« balancuara: hekurudha, “by-pass”-e funksionale dhe mirĂ«mbajtje reale. NĂ« kĂ«tĂ« pikĂ« ai mori si shembuj negativ investimet pĂ«r qĂ«llime elektorale, interesa ndĂ«rtuesish apo dhe vetĂ« rastin e mbylljes sĂ« urĂ«s sĂ« Matit.

Për Preçin, në periudhën e turizmit infrastruktura e transportit duhet të jetë e organizuar në mënyrë që të shmangen rastet e ngjashme.

Ndërkohë, urbanisti Imeldi Sokoli është i mendimit se flukset turistike nuk përballohen me rrugë të ndërprera dhe nyje të pazhvilluara.

“Aksi TiranĂ«-ShkodĂ«r Ă«shtĂ« gjysmĂ« autostradĂ«, gjysmĂ« rrugĂ« interurbane. Flukset verore e bĂ«jnĂ« tĂ« papĂ«rdorshme,” thekson ai.

Sokoli thotë se vitet e fundit ka pasur përmirësime të gjendjes së rrugëve, por ai thotë se shumë projekte kanë pasur vonesa apo dhe nuk kanë nisur fare.

Si investime tĂ« vonuara ai pĂ«rmend akset si “Korridori VIII” qĂ« lidh DurrĂ«sin me Elbasanin dhe MaqedoninĂ« e Veriut, “RrugĂ«n e Arbrit” me problemet nĂ« pĂ«rfundimin e tunelit tĂ« Murrizit, apo dhe tĂ« ashtuquajturĂ«n autostradĂ« Adriatiko-Joniane, e cila sipas tij me pĂ«rjashtim tĂ« segmentit ThumanĂ«-Kashar, “nuk ka pasur fare implementim”.

Sokoli kujton se kjo autostradĂ« qe pĂ«rfshirĂ« qĂ« nĂ« vitin 2015 nĂ« projektet pĂ«r donatorĂ«t ndĂ«rkombĂ«tarĂ«, por qĂ« “ShqipĂ«ria ka ecur shumĂ« ngadalĂ« pĂ«r pĂ«rthithjen e kĂ«tyre fondeve”.

Ekspertët pajtohen se me këtë qasje me projektet madhore të infrastrukturës vështirë që situata me trafikun të ndryshojë shpejt.

Në përgjithësi, qytetarët thanë në pyetësorin e Citizens.al se punimet e rrugëve nuk duhet të zhvillohen në verë, por në periudha më të qeta si vjeshta, madje natën, jo ditëve. Disa kërkuan përmirësimin e rrugëve dytësore, të tjerë menaxhim më të mirë të trafikut me masa ndëshkuese për ata që thyejnë rregullat.

Por teksa sezoni turistik i verës është mbyllur dhe trafiku është lehtësuar disi, shqetësimi mbetet i njëjtë: A do të humbasim sërish kohë rrugëve verën e ardhshme?

PĂ«r Zef Preçin zgjidhja mund tĂ« vijĂ« vetĂ«m nĂ«se qytetet kryesore pĂ«rmirĂ«sojnĂ« “by-pass”-et dhe transportin e brendshĂ«m urban. Ai madje Ă«shtĂ« i mendimit qĂ« edhe ndalesat pĂ«r tĂ« paguar rrugĂ«t duhen tĂ« jenĂ« sa mĂ« tĂ« pakta.

“PĂ«rpara rrugĂ«ve tĂ« reja, nevojitet njĂ« vlerĂ«sim serioz i pĂ«rfitimeve ekonomike dhe ndikimit nĂ« jetĂ«n e qytetarĂ«ve,” thotĂ« Preçi.

Ekspertët pajtohen se zhvillimi i hekurudhave dhe metrove mund ta lehtësojnë lëvizjen. Por projekte si hekurudha Tiranë-Durrës, Tiranë-Hani i Hotit dhe Shkodër-Gjakovë janë ende në letër.

The post Pushime në trafik: Turizmi ngec rrugëve çdo verë appeared first on Citizens.al.

❌