TIRANË, 15 dhjetor /ATSH/ Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi, Robert Gajda, së bashku me organizatat e shoqërisë civile zhvilluan një konferencë kushtuar shqyrtimit të veprimtarisë së institucionit gjatë vitit 2025 dhe forcimit të bashkëpunimit për mbrojtjen nga diskriminimi në vitin 2026.

Gjatë fjalës së tij, Gajda theksoi se mosrespektimi i barazisë gjinore mbetet një problem i dukshëm në Shqipëri. Ai nënvizoi se ligji i miratuar kohët e fundit, synon të trajtojë diskriminimin midis burrave dhe grave.

Komisioneri vuri në dukje se sfida të tjera të rëndësishme mbeten: gjuha e urrejtjes, aksesueshmëria për personat me aftësi të kufizuara dhe strehimi për komunitetet rome. Ai nënvizoi se këto çështje duhet të vendosen në qendër të prioriteteve të institucionit për vitin 2026.

“Kemi pasur më përpara ligjin për barazinë gjinore, i cili ka dhënë kontributin e vet, por nuk ka qenë i mjaftueshëm për të zgjidhur çështjen e pabarazisë gjinore. Diskriminimi me bazë gjinore është shpesh edhe pararendës i dhunës me bazë gjinore dhe i mohimit të shumë të drejtave për gra dhe vajza në Shqipëri. Pikërisht eliminimin e kësaj e synon ligji i ri që u miratua në Kuvend”, deklaroi Gajda.

Institucioni synon që përmes bashkëpunimit me shoqërinë civile dhe angazhimeve institucionale, të forcojë mekanizmat për mbrojtjen e të drejtave dhe promovimin e barazisë për të gjithë qytetarët.

/a.f/r.e/

The post Gajda: Sfidë, gjuha e urrejtjes dhe aksesi për personat me aftësi të kufizuara appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Kërcënimet ndaj gazetarëve po shndërrohen në praktikë shqetësuese në Shqipëri, veçanërisht kur ndodhin pas raportimeve që prekin institucionet publike dhe mungesën e llogaridhënies.

Rasti i fundit ndaj gazetarit Osman Stafa, pas raportimeve nga Onkologjiku, rikthen në qendër të vëmendjes cenueshmërinë e gazetarëve në terren dhe mangësitë në garantimin e sigurisë së tyre.

Rasti i gazetarit Osman Stafa

Një kërcënim me jetë iu dërgua gazetarit Osman Stafa në “Instagram”, pas raportimeve të tij për kushtet në Spitalin Onkologjik. Mesazhi i kërkonte të mos shfaqej më në spital, me paralajmërimin se nëse do të bënte të kundërtën do të kishte pasoja.

Stafa e cilësoi kërcënimin përpjekje për ta trembur dhe tërhequr nga raportimet, të cilat kanë qenë të vazhdueshme duke ekspozuar vështirësitë që përballin pacientët e sëmurë në trajtimin e kancerit. Ai tha për Citizens.al se do ta vijojë punën në spital pa asnjë ndryshim.

“Nëse unë do të përballem me ata që janë pas kësaj gjësë [mesazhit], ose do të më rrihnin, ose do të më vrisnin,” tregoi Stafa për përmbajtjen e mesazhit duke shtuar se për të ka pasur “zero ndikim”.

Sipas tij, profili që i dërgoi mesazhin është hapur vetëm dy muajt e fundit. Rasti është denoncuar në polici, e cila ka nisur procedurat për identifikimin e autorëve.

“Kjo është sfida që po u bëj këtyre personave, që çfarëdo që të bëni, mua nuk më intimidoni me kërcënime të tilla,” theksoi Stafa.

Gazetari u shpreh se procedurat për identifikimin e personave që kërcënojnë ngjashëm në rrjetet sociale zgjasin 3-4 muaj, por që sidoqoftë autorët mundet të identifikohen.

“Në momentin që bëj kallëzim për kërcënim jete për shkak të detyrës, policia ia referon prokurorisë, prokuroria e çon në gjykatë dhe me vendim gjykate i shkohet kompanisë Meta, e cila sjell më pas të dhënat në çfarë e-maili është adresa dhe me çfarë numër telefoni”, përfundoi Stafa.

Organizatat e medias solidaritet dhe apel për hetim të menjëhershëm

Rrjeti i Gazetarëve të Sigurt (SafeJournalists) përshëndeti denoncimin e menjëhershëm dhe vlerësoi raportimet e Stafës për Onkologjikun, që sipas tyre kanë rritur ndërgjegjësimin publik dhe kërkesën për llogaridhënie.

Ajo i bëri thirrje policisë dhe prokurorisë që ta trajtojnë rastin me prioritet, të identifikojnë autorin dhe të garantojnë që gazetarët të raportojnë lirisht pa frikë në punën e tyre.

“[…] gazetarët të kenë mundësi të raportojnë lirisht për çështje me interes publik, përfshirë funksionimin e institucioneve shëndetësore, pa pasur frikë nga hakmarrja”, u tha në deklaratë.

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë kërkoi hetim të posaçëm, duke theksuar se kërcënimi lidhet me një cikël të gjatë investigimesh në institucionin kryesor spitalor të vendit.

Asociacioni i Gazetarëve të Shqipërisë e quajti rastin sulm të drejtpërdrejtë ndaj lirisë së shprehjes dhe theksoi se intimidimet anonime synojnë heshtjen e zbulimit të abuzimeve që dëmtojnë pacientët më vulnerabël.

Organizatat kërkuan garantimin e sigurisë për çdo gazetar që ushtron detyrën në interes publik.

Lexoni gjithashtu:

• “Zëra”, Episodi 7: Gazetari Osman Stafa rrëfen sistemin që s’trajton kancerin
• “Tetori jo rozë, por i zi”, protestë për shërbimet e munguara ndaj grave me kancer
• Skandali i Onkologjikut, sërish protesta tek “Ministria e Vdekjes”

The post Organizatat e medias dënojnë kërcënimet ndaj gazetarit Osman Stafa appeared first on Citizens.al.

TIRANË, 10 dhjetor/ATSH-Maela Marini/ Kryetari i grupit parlamentar të Partisë Socialiste, Taulant Balla prezantoi sot para anëtarëve të komisionit të Ligjeve disa përmirësime në ligjin “Për mbrojtjen nga diskriminimi”.

Balla theksoi se mbrojtja nga diskriminimi është një vendim sa ligjor, po aq edhe politik.

“Ndaj kam ardhur për të marrë vendimin ligjor dhe politik të këtij komisioni për të çuar përpara përmirësimet e tjera që duhet të bëjmë në këtë ligj në përpjekjet e përbashkëta kundër çdo lloj forme diskriminimi”, tha Balla.

Ligji aktual, sipas tij, ka qenë dhe mbetet një nga instrumentet themelorë për mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe funksionimin real të shtetit të së drejtës.

“Që prej vitit 2010, kur për herë të parë u iniciua ky ligj dhe kam qenë relator, jam munduar të jap çdo lloj forme kontributi për përmirësimin me standardet europiane të ligjit. Me përmirësimet që kam sjellë në vitet 2020 si deputet iniciues mendoj se e kemi forcuar aq sa ka qenë e mundur për atë moment arkitekturën ligjore të mbrojtjes kundër diskriminimit”, shtoi Balla.

Balla theksoi se ky është një prej atyre ligjve që sa më shumë ecën para koha, zhvillohet teknologjia, mjetet e komunikimit, aq më shumë rriten hapësirat e diskriminimit.

“Ndryshimet e propozuara kishin të bënin kryesisht me format e reja të diskriminimit të shfaqura për shkak të zhvillimit historik, kulturor, teknologjik të shoqërive tona”, tha Balla.

Balla theksoi se problem në këtë drejtim mbetet gjuha e urrejtjes.

(vijon…)

/r.e/a.f/

The post Balla: Ligji kundër diskriminimit duhet të përditësohet për format e reja të tij appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Në një hapësirë që dikur i përkiste diktatorit Enver Hoxha, vajza dhe gra nga komunitetet rome, egjiptiane, LGBT dhe me aftësi të kufizuara ndanë historitë e tyre të dhunës, mbijetesës dhe rezistencës.

Vila e diktatorit, dikur simbol i frikës dhe pushtetit absolut, u shndërrua për një ditë, të premten, në një hapësirë rrëfimi për historitë e luftës së grave për një jetë të pranuar dhe trajtuar me dinjitet.

Ato u mblodhën fillimisht në ish-kinemanë private të diktatorit, ku u shfaq dokumentari i realizuar nga Citizens.al: “Rrënjët e Rezistencës”, një dokumentar që pasqyron lëvizjen feministë në Shqipëri pas viteve ’90 dhe përpjekjet për të sfiduar patriarkatin për një të ardhme më të mirë.

Rrëfime që thyejnë heshtjen

Romina Sefa, drejtuese e Qendrës për Advokim Social, gjithashtu një prej organizatoreve të eventit, nënvizoi domosdoshmërinë e një hapësire të sigurt ku vazjat dhe gratë të flasin lirshëm për shqetësimet dhe vështirësitë e tyre.

“Pavarësisht sfidave, ne ia kemi dalë”, tha ajo, duke kujtuar se ky duhet të jetë mesazhi kryesor në diskutime.

Akullin e theu Doliana Velia, një grua me aftësi të kufizuar në shikim që foli për jetën me një shqisë të munguar që në lindje dhe paragjykimet shoqërore.

Ajo theksoi se mentaliteti dhe mungesa e infrastrukturës e kufizojnë pavarësinë e njerëzve me aftësi të kufizuara shumë më tepër se vetë aftësia.

“Të lindësh me një shqisë që nuk ekziston, është njësoj si t’ju them a ju mungon të fluturuarit? Jo, nuk ju mungon, ju duket qesharake, sepse nuk e keni provuar”, paralelizoi Doliana.

Sipas saj, besimi i prindërve për ta trajtuar si një person jo ndryshe nga të tjerët e ka ndihmuar të jetë sot një grua e pavarur.

“Ne nuk duhet a pranojmë mëshirën nga askush, le ti përkasim një komuniteti të caktuar, le të kemi një diferencë fizike apo shqisore, ne duhet të jetojmë me dinjitet”, ndau Doliana me vajzat dhe gratë e tjera.

Ajo theksoi se mentaliteti dhe mungesa e infrastrukturës e kufizojnë pavarësinë e njerëzve me aftësi të kufizuara shumë më tepër se vetë aftësia.

“Të shembim strukturat. Së pari në mendjen tonë dhe pastaj te ata që na rrethojnë”, theksoi Doliana, sipas së cilës të jesh grua me aftësi të kufizuar në Shqipëri është sfidë e dyfishtë.

Doliana ndau raste ku gratë me aftësi të kufizuara mbeten të izoluara, të pambrojtura dhe shpesh pa mundësi të denoncojnë edhe dhunën që pësojnë.

Për këtë ajo tregoi për raste ku për shkak të pagesës së ulët që marrin, ndihmësi personal qëllon të jetë familjar i tyre, njëherësh edhe person i dhunshëm.

“Për shkak të kufizimit fizik nuk mundet të shkojë as për ta denoncuar rastin. Ka njerëz që janë të privuar edhe nga kjo lloj lirie”, theksoi Doliana.

Një rast i tillë ishte ai i një vajze të dhunuar nga nëna e saj, e cila ishte edhe kujdestarja ligjore.

“Lajmëronim policinë ne, sepse i kishin hequr edhe telefonin dhe kur i shkoi policia i tha: ‘Po ti nuk ke turp që këta po të mbajnë me bukë dhe ti i turpëron?”, rrëfeu ajo, duke vënë në pah dështimin institucional.

Nga shtëpia e humbur, tek sipërmarrja e parë

Vjollca, një grua rome, tregoi për dhunën dhe padrejtësinë strukturore që e la pa shtëpi, pa mbështetje dhe pa mundësi për t’u qasur në shërbime dhe përkrahje shtetërore. Historia e saj tregoi njëherësh edhe për forcën e jashtëzakonshme që ka një gruaje e pakicës rome për t’ia dalë në realitetin shqiptar.

E gjendur përballë humbjes së bashkëshortit, me dy fëmijë, ajo përjetoi dhunë nga të afërmit e tij, të cilët synuan ta nxirrnin nga shtëpia. Kjo ndodhi kur hasi në kërkesën: “Për 15 ditë, liro shtëpinë!”.

Për një vit Vjollca nuk përfitoi as ndihmën ekonomike, sepse, sikurse tregoi ajo, i vinte turp të firmoste pasi nuk dinte të lexonte dhe shkruante.

Kjo e shtyu të arsimonte fëmijët e saj, duke i larguar nga cikli i turpit dhe varfërisë.

“Nuk dua që edhe fëmijët e mi të kenë turp në të ardhmen dhe i çova në shkollë. Sot kam dy fëmijë të edukuar,” tregoi ajo me krenari.

Pas tre vitesh procese gjyqësore, Vjollca arriti të siguronte një dhomë në shtëpinë ku jetonte me bashkëshortin.

“Kur fitova [gjyqin] filluan të më thërrisnin ‘gabele’, sepse njerëzit e burrit nuk janë romë,” rrëfeu ajo një tjetër aspekt diskriminues nga historia e saj.

Një thes me rroba të përdorura, që iu dha për ta shitur, e futi Vjollcën në tregun informal të punës. Pavarësisht kësaj, ajo ia doli të ndërtonte një ekonomi familjare të mjaftueshme sa për të shkolluar fëmijët.

“Kam vetëm tre vitet e fundit të siguruara”, tregoi ajo duke nënvizuar se kjo ishte mundësuar falë mbështetjes nga programet sociale.

Gra që sfidojnë dhunën

Elisabeta, ndau me të pranishmit kalvarin që ju desh të kalonte si gjyshe për të shpëtuar vajzën dhe mbesën e saj nga një cikël dhune, të ushtruar nga dhëndri.

E martuar jashtë vendit, vajza ishte izoluar dhe dhunuar vazhdimisht. E pa-arsimuar, qe detyruar të luftojë ndaj një sistemi që e kishte bërë vajzën “pronë ligjore” të babait.

Por, me këmbëngulje të vazhdueshme, vajza e Elisabetës ia doli të njoftonte policinë, gjeti strehë derisa mbylli të gjitha dokumentet për të kthyer sigurinë dhe përkatësinë ligjore mbi mbesën.

Njëjtë si Elisabeta, edhe Miranda ndau një histori jetësore të rëndë: një martesë me dhunë dhe një bashkëshort të alkoolizuar, që kishte krijuar një ambient të pasigurt edhe për vajzën e tyre.

“Një nxënëse ekselente” tregoi ajo, “e cila edhe përmes traumave që kalonte gjente kohë të studionte”.

Ky takim i kryer në “16 Ditët e Aktivizmit kundër Dhunës me Bazë Gjinore” solli një akt simbolik rivendosjeje: zëra të heshtur, histori të lëna mënjanë, dhimbje të padëgjuara, në dritën e një vile që dikur nuk do ti ftonte kurrë e që për dekada ka simbolizuar pushtetin, frikën dhe privilegjin.

Shiko dokumentarët e Citizens.al:

• “Rrënjët e Rezistencës”, një dokumentar për lëvizjen feministe në Shqipëri
• “Gjurmët e dhimbjes” një dokumentar për ciklin e dhunës me bazë gjinore
• “Në rrjetën e frikës” një dokumentar për dhunën digjitale

The post Në ish-vilën e diktatorit: Zërat e grave që sfiduan dhunën appeared first on Citizens.al.

Çdo 3 dhjetor ndalemi të reflektojmë për të drejtat dhe përfshirjen e personave me aftësi të kufizuara në shoqëri.

Vendosur me Rezolutën 47/3 në Asamblenë e përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, kjo datë ka si qëllim të promovojë të drejtat, mirëqenien dhe rritjen e ndërgjegjësimit për këtë komunitet.

Në Ditën Ndërkombëtare të Personave me Aftësi të Kufizuar, në Shqipëri përpos viteve betejat janë të njëjta: aksesueshmëria, shërbimet sociale, shëndetësore dhe ndihmësit personalë. Realiteti mbetet sfidues, aq sa vetë aftësitë e kufizuara.

Asistenti personal, çelësi për jetesë të pavarur, por ende larg

Në një tryezë të organizuar nga Fondacioni “Së Bashku”, organizatat dhe institucionet përgjegjëse ngritën sërish shqetësimin për shërbimin e asistentit personal.

Shteti shqiptar ofron vetëm 16,000 lekë në muaj për këtë pozicion, një shumë që nuk mbulon as nevojat minimale.

Sipas Suela Lalës, drejtuese e fondacionit, shumë persona me aftësi të kufizuar jetojnë vetëm dhe e kanë të pamundur të gjejnë dikë që t’i ndihmojë qoftë për veprimet elementare të përditshmërisë.

‘Ne shohim njerëz në të gjithë Shqipërinë, të cilët pa patur mbështetjen e duhur familjare janë të vetëm dhe me ato lekë zor se mund të punësojnë njeri, për të mbuluar edhe nevojat më minimale, të tipit për t’u ngritur nga shtrati apo për të patur dikë që vjen i ushqen apo lan rrobat”, tha Lala për Citizens.al.

Ndërsa shtoi se ka shumë të tjerë që nuk kanë familje apo të afërt, e kalojnë jetën të vemtuar dhe me ato pak lekë paguajnë një ose dy orë dikë që kalon për t’iu shërbyer.

Lala thekson se mungesa e këtij shërbimi penalizon edhe familjarët: kush kujdeset nuk mund të punojë dhe shpesh përballon barrë të papaguar, pavarësisht se ligji e njeh të drejtën për jetesë të pavarur.

“Jo të gjithë kanë ekonominë dhe jo të gjithë mund të mbajnë familjen me 16 mijë lekë që jep shteti”, thekson Lala.

Pozicioni i asistentit personal synon të lejojë që personat me aftësi të kufizuara të jetojnë të pavarur në shtëpitë e tyre, pa mbështetjen e përhershme të prindërve.

Ligji shqiptar (93/2014 “Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e personave me aftësi të kufizuar”) parashikon që personat me aftësi të kufizuara të kenë akses në ndihmës personal për të jetuar në mënyrë të pavarur. Por zbatimi ka qenë i pjesshëm.

Pagesat e ndihmësit janë të ulëta krahasuar me nevojat nga 8,000 deri në 13,000 lekë dhe nuk njihen vitet e punës për shumicën e kategorive.

“Nuk kanë as leje vjetore, nuk kanë ditë pushimi. Pra duhet të jenë aty gjithmonë dhe nuk kanë ku të shpenzojnë barrën që ju bie për kujdesin e familjarëve që është barrë e papaguar”, tregoi Lala.

Sipas saj, duke pasur parasysh ndryshimet demografike në shoqërinë shqiptare, shumë prej personave me aftësi të kufizuar do të mbeten vetëm dhe pa përkrahje.

“Çka është shkelje e të drejtave të njeriut dhe bie ndesh me atë qasje të të drejtave që ne kemi marrë përsipër si shtet”, vijoi ajo.

Sipas Suela Lalës asistenti personal ka një rol kyç për për jetesën e pavarur të personave me aftësi të kufizuar, duke iu mundësuar mbështetje për aktivitete të përditshme sikurse veshja, larja, ushqimi, lëvizja jashtë shtëpisë dhe krijimi i familjes.

“Studimet kanë treguar që ofrimi i këtij shërbimi nxit punësimin dhe ul barrën e kostos që ka shteti nëse i mban personat me aftësi të kufizuar të pambështetur dhe të izoluar në shtëpitë e tyre”, përfundoi Suela.

Aksesueshmëria, problem ende i pazgjidhur

Pavarësisht investimeve në infrastrukturë, aksesueshmëria mbetet e mangët në shumicën e qyteteve në Shqipëri.

Trotuaret janë pa sinjalistikë për personat me probleme shikimi, institucionet publike pa rampa funksionale dhe transporti urban shpesh i papërshtatur. Ky realitet kthehet në pengesë për personat me aftësi të kufizuara.

“Aksesueshmëria duhet të ishte kapërcyer. Tirana nuk është Shqipëria. Në qytetet e tjera situata është edhe më skandaloze,” tregon Lala.

Shqipëria ka ratifikuar Konventën e OKB-së për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuar dhe ka miratuar ligje që synojnë përfshirjen e sociale dhe aksesueshmërinë e tyre.

Ligji Nr. 93/2014 “Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e personave me aftësi të kufizuara” është një ndër ligjet që ka si qëllim të nxisë dhe mbrojë të drejtat e këtij komuniteti duke u mundësuar pjesëmarrje në shoqëri, por edhe duke ngarkuar me përgjegjësi të gjitha institucionet shtetërore të mundësojnë gjithë përfshirjen e tyre duke hequr barrierat infrastrukturore e sociale.

Në vitin 2015, VKM-ja Nr.1074 caktoi masat për mënjanimin e pengesave në komunikim dhe infrastrukturë si dhe ofrimin e shërbimeve publike për personat me aftësi të kufizuara duke bërë të mundur aksesin në strehim, transport, shëndetësi, kujdes social, arsimim dhe punësim.

Ligji Nr. 107/2014 “Për planifikimi dhe zhvillimin e territorit” dhe vendimi Nr.1503, datë 19.11.2008 “Për shfrytëzimin e hapësirave nga ana e personave me aftësi të kufizuar”, përcakton krahas të tjerave respektimin e aksesueshmërisë për personat me aftësi të kufizuar në çdo ndërtim për banesa, hapësira dhe shërbime për publikun, përfshirë parqet, sheshet dhe rrugët.

Ligji nr. 10221, datë 04.02.2010, “Për mbrojtjen nga diskriminimi”, në nenin 7 të tij përcakton eliminimin e diskriminimit nga sektorët publikë dhe privatë për shkak të aftësisë së kufizuar.

Ligji nr. 8308, datë 18.03.1998 “Për transportet rrugore”, përcakton detyrimin për përkujdesje dhe transport me përparësi.

Megjithatë, zbatimi në praktikë i këtij kuadri ligjor ka mbetur i pjesshëm, duke krijuar hendek mes legjislacionit dhe realitetit të jetuar.

Shumë ndërtesa publike dhe private nuk respektojnë standardet e përcaktuara, duke e lënë komunitetin të izoluar teksa shërbime të ndryshme nuk plotësojnë nevojat e tyre të përditshme.

Lexoni gjithashtu:

• Personat me aftësi të kufizuar në shikim marshojnë për të drejta e dinjitet
• Asistentët personalë: Shpresë për jetë të pavarur për personat me aftësi të kufizuara
• “Ndjesa nuk mjafton”: Personat me aftësi të kufizuar kërkojnë prioritet nga politika

The post Dita Ndërkombëtare e Personave me Aftësi të Kufizuar: Komuniteti ende i izoluar appeared first on Citizens.al.

Debati rreth ligjit për barazinë gjinore ishte një mundësi e jashtëzakonshme për të kuptuar dinamikën që shfaq disa kundërshti themelore brenda së majtës në Shqipëri. Kur them e majta, e përjashtoj këtu në mënyrë kategorike Partinë Socialiste, si një parti thelbësisht totalitare në organizim, të korruptuar në praktikë e neoliberale në diskurs publik. Hapësirë e […]

The post Cila e majtë na përfaqëson kur rreziku është i përbashkët? appeared first on Reporter.al.

Moderatorja Hygerta Sako dhe panelistët e emisionit e pritën me të qeshura lidhjen e drejtpërdrejtë me futbollistin e klubit sportiv Burreli, Arnold Kwaku Siaw, pas ndeshjes Burreli-Pogradeci.

Futbollisti 21 vjeçar nga Gana po jepte intervistë pas ndeshjes për emisionin sportiv “Super Gol” në Radio Televizionin Publik Shqiptar.

Moderatorja Sako shihet se shkëmben të qeshura dhe batuta me panelistët Ardian Behari, Gerd Haxhiu dhe Klajdi Kola. Ajo u shpreh se kishte probleme me ekranin dhe nuk e shihnin mirë lojtarin për shkak të cilësisë së videos, por për shumë shikues u perceptua si tallje dhe racizëm ndaj ngjyrës së lëkurës së futbollistit.

Pamjet u shpërndanë gjerësisht në rrjetet sociale dhe shumë qytetarë e cilësuan si një “moment të turpshëm” në një televizion publik.

Televizioni publik nuk mbajti një qëndrim zyrtar për këtë situatë, mirëpo e ftuar në emisionin “Në kohë reale” në RTSH, moderatoja Sako mohoi çdo qasje raciste në lidhje me futbollistin.

Ajo tha se situata ishte keqkuptuar dhe se qeshja kishte ndodhur më herët për shkak të një problemi teknik gjatë transmetimit

“Ishte e pamundur për mua që ta riprodhoja si emër, sepse nuk është një personazh i njohur, po themi që sapo e sheh si portret ti e dallon. Ajo ishte një situatë që unë po qeshja me veten time dhe me një problem me sytë e mi që dhe studio dhe të ftuarit e mi e dinë këtë gjë dhe gjithmonë bëjmë shaka. E qeshura mori për kot ashtu siç të zë e qara që nuk e ndalon dot dhe ka momente që nuk e kontrollon dot”, u shpreh moderatoja Hygerta Sako, duke shtuar se gjatë 31 viteve punë në media nuk ka pasur asnjëherë një rast ku akuzohet se diskriminon dikë.

Nga ana tejtër, klubi sportiv i Burrelit u shpreh i indinjuar për komentet e papërshtatshme dhe sipas tyre me “nuanca raciste” të bëra në një emision sportiv kundrejt futbollistit të tyre.

“Një gjuhë e tillë, pavarësisht nëse maskohet si “shaka”, nuk ka vend as në sport dhe as në shoqërinë tonë. Futbolli është një lojë që bashkon njerëzit, pa dallim ngjyre, race apo origjine, dhe çdo lloj nënvlerësimi ndaj një sportisti për arsye të tilla është e papranueshme”, u shpreh në reagimin zyrtar Klubi Sportiv i Burrelit.

Mes të tjerash, ata thanë se presin që RTSH-ja dhe drejtuesit e emisionit të marrin përgjegjësinë e duhur dhe të kërkojnë falje publike.

Reagimet për rastin

Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi në një reagim publik u shpreh se me rastin është njohur nga mediat dhe situatën e quajti “jo fort profesionale”. Komisioneri kërkoi nga RTSH-ja që të kenë një qëndrim të qartë institucional pas reagimit që pati edhe klubi i Burrelit.

“…për shkak të shqetësimit të krijuar dhe evitimin e situatave që mund të aludojnë bullizim, tallje apo përçmim për shkak të karakteristikave të veçanta që mund të lidhen me shtetësinë, ngjyrën e lëkurës, pamjes së jashtme, e më tej”, u shpreh Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi.

Komisioneri u shpreh më tej se platforma të tilla televizive kombëtare kanë përgjegjësi publike për mesazhet që përcjellin.

Sipas Ligjit Nr. 10221/2010 “Për mbrojtjen nga diskriminimi”, çdo formë diskriminimi apo trajtim i pabarabartë mbi bazë race, ngjyre apo prejardhjeje është e ndaluar dhe mund të hetohet nga Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi.

Nga ana tjetër, organizata “Drejtësi Sociale” e dënoi ngjarjen dhe theksoi se ky normalizim i gjuhës raciste tregon se jemi përballë një fenomeni të rrënjosur të diskriminimit dhe përbuzjes ndaj personave me ngjyrë dhe të huajve në Shqipëri. Sipas tyre, racizmi nuk është humor.

“RTSH, në vend që të jetë model i respektit, etikës dhe barazisë, ka lejuar që në valët e tij të përçohet një mesazh përjashtues dhe nxitës i urrejtjes. Racizmi i shfaqur në televizion nuk është një rast i izoluar apo një incident i padëmshëm mediatik. Ai tregon një simptomë të një problematike shumë më të thellë, që lidhet me mënyrën se si shoqëria jonë trajton të huajt, veçanërisht ata me ngjyrë apo që vijnë nga vende të varfra”, u shpreh Drejtësia Sociale.

Ata kërkuan hetim të rastit nga AMA për shkelje të etikës profesionale, falje publike nga RTSH-ja dhe reagim nga institucionet e tjera që zbatojnë politika kundër racizmit dhe diskriminimit ndaj personave me ngjyrë në vend.

The post Të qeshurat që ndezën debat për racizëm ndaj futollistit të Klubit Sportiv Burreli appeared first on Citizens.al.

Prej më shumë se tre muajsh anëtarë të pakicave Rome dhe Egjiptiane në Shqipëri po hasin vështirësi në marrjen e shërbimeve publike bazë. Arsyeja për këtë situatë është bërë bllokimi i Komisionit të Posaçëm për Pakicat Etnike pas shkarkimit të zëvendësministrit të Brendshëm që e drejtonte atë.

Ky komision institucional i ministrisë shqyrton formularët e vetëdeklarimit të përkatësisë etnike dhe garanton ushtrimin e të drejtave të pakicave kombëtare dhe mos-diskriminimin e tyre. Mosfunksionimi i tij ka pezulluar përfitimet për qindra familje, nga bursat e fëmijëve te përjashtimet nga tarifat e çerdheve, kopshteve dhe bonuset e qirasë.

Sipas aktivistes Jeta Pera, janë grumbulluar mbi 300 formularë vetë-deklarimesh që presin shqyrtim nga komisioni, i cili nuk ka funksionuar pasi në shtator ministrja Albana Koçiu shkarkoi zëvendësministrin Andi Mahila.

“Sapo është emëruar zëvendësministrja e re [Silva Caka] kështu që do të merret kohë të rishikohen, por edhe ato vetë do të duhet të rishikojnë VKM-në për mënyrën e funksionimit të këtij komisioni,” analizoi Pera.

Sipas saj procesi është i ndërlikuar për shumë njerëz, anëtarë të këtyre komuniteteve, të cilët kanë vështirësi në lexim e shkrim. Kjo i përball ata me pengesa në plotësimin e formularëve, çka u kufizon aksesin në shërbimet arsimore dhe sociale.

Pera theksoi për Citizens.al, shqetësimin te vonesa e procesit, pasi komisioni mblidhet vetëm dy herë në vit teksa një formular mund të kërkojë deri në 60 ditë për përgjigje.

“Kjo tani krijon këtë hendekun kohor që ti duhet të presësh shumë kohë, edhe një muaj është një kohë e gjatë që të shkosh të marrësh shërbimin,” vijoi Pera.

Më 23 tetor, pesë organizata që advokojnë për të drejtat e pakicave: “Drejtësi Sociale”, “Lëvizja Rinore Egjiptiane dhe Rome”, “Qendra për Advokim Social”, “Qendra TREJA” dhe “Qendra për Fuqizim dhe Organizim Komunitar”, njoftuan një protestë para Ministrisë së Brendshme.

Gentian Sejrani nga organizata “Drejtësi Sociale” u shpreh se komisioni nuk po funksiononte, duke bllokuar çdo përfitim për qytetarët.

“Pa vendimin e komisionit, qytetarët nuk mund të përfitojnë as bursat, as bonuset e qirasë apo përjashtimet nga tarifat e kopshteve” tha ai duke treguar se shqetësimin ia kishin drejtuar ministrisë me një e-mail, por që nuk kishin marrë përgjigje.

Pas njoftimit të protestës, organizatat u ftuan në një takim me zëvendësministren e re Silva Caka, e cila ende nuk ka marrë detyrën si kryetare e Komisionit të Posaçëm.

“Për shkak se nuk donin të kishin njerëz poshtë institucionit, për shkak të imazhit që do ministrja që të mos e ngarkojë me këtë lloj proteste, na kontaktuan në telefon dhe thanë mos e organizoni protestën, por hajdeni të diskutojmë se dhe ne duam ti japim zgjidhje kësaj çështjeje,” tregoi Sejrani.

Sipas Sejranit dhe Perës, nga ana e organizatave janë propozuar dy masa me shtrirje kohore afatshkurtër dhe afatgjatë.

Masa afatshkurtër: Ministria të nxjerrë një urdhër për të detyruar institucionet vendore dhe arsimore që të vazhdojnë ofrimin e shërbimeve për qytetarët e këtyre pakicave kombëtare derisa komisioni të bëhet funksional.

Masa afatgjatë: Decentralizimi i procesit të vetëdeklarimit në nivel qarku dhe integrimi i tij në portalin e-Albania për ta bërë më të aksesueshëm.

“Ka nevojë për një lloj decentralizimi që të jetë më pranë qytetarëve, të ketë më shumë lehtësira “, u shpreh Sejrani.

“Integrimi i shërbimit në portalin E-Albania, duke qenë se së fundmi tani në çdo njësi do të jetë një person i dedikuar që do të ofrojë shërbim për qytetarët, do të ofrojë lehtësim dhe romët dhe egjiptianët, të cilët mund të drejtohen drejt tyre për të aplikuar si proces dhe më pas t’i pajisë me një vërtetim tek llogaria e tyre”, u shpreh Jeta Pera.

Sipas vendimit të Këshillit të Ministrave të datës 26 dhjetor 2024, përkatësia etnike njihet vetëm nga institucionet shtetërore përmes këtij komisioni, duke zëvendësuar praktikën e mëparshme kur vërtetimet jepeshin nga organizatat e shoqërisë civile.

Sipas relacionit që shoqëron vendimin e qeverisë, komisioni i vetëdeklarimit mblidhet të paktën dy herë në vit, ose sa herë që një e katërta e anëtarëve të tij e kërkon këtë.

Komisioni shqyrton dhe vlerëson formularët e personave që deklarojnë përkatësinë, më pas i pasqyron të dhënat në lista brenda 30 ditëve nga depozitimi i formularëve dhe në raste të veçanta, kur ka dyshime për saktësinë e vetëidentifikimit, kryhen verifikime duke kërkuar të dhëna nga regjistrat civilë.

Vendimi për konfirmimin ose jo të vetëidentifikimit duhet të jepet brenda 60 ditëve nga nisja e verifikimeve e më pas njoftohen personat përkatës. Sipas vendimit të qeverisë, për vendimet e komisionit ka dhe mundësi apelimi.

Lexo gjithashtu:

• Burokracitë pengojnë deklarimin e etnisë për komunitetin rom dhe egjiptian

The post Vonesat administrative bllokojnë shërbimet sociale për pakicat Rome dhe Egjiptiane appeared first on Citizens.al.

Si kundërpërgjigje ndaj hapit pas të grupit parlamentar socialist mbi ndryshimet e propozuara në projektligjin mbi barazinë gjinore, mbi 20 organizata të shoqërisë civile mbajtën një deklaratë të përbashkët për shtyp. Në mbështetje të këtij qendrimi ishte edhe institucioni i Avokatit të Popullit.

Mirela Arqimandriti, drejtuese ekzekutive e Qendrës Aleanca Gjinore për Zhvillim theksoi se ky projektligj forcon mekanizmat e llogaridhënies, bën të detyrueshëm buxhetimin gjinor dhe krijon instrumente konkrete për barazi reale në vendin e punës, vendimmarrje dhe në jetën publike.

“Projektiligji vlerëson punën e papaguar të kujdesit, promovon paga të barabarta për punë të barabartë, pjesëmarrje të barabartë në drejtim dhe politikë” – thekson Arqimandriti.

Në kuadër të fushatave të dizinformimit ajo sqaron se ky projektligj nuk prezanton gjini të reja dhe nuk zëvendëson biologjinë; nuk ndërhyn në jetën familjare dhe nuk ndryshon konceptet nënë, baba apo prind.

Ndër 22 ndryshimet e propozuara nga kryetari i Grupit Parlamentar Socialist Taulant Balla, renditen një sërë termash që ishin pjesë e projektligjit, si: “për shkak të përkatësisë së shumëfishtë”, “në të gjithë diversitetin e tyre”; “lidhur me identitetin dhe shprehjen gjinore”, apo përkufizimi “orientim seksual”.

“Të dezinformuar kanë mbetur dhe vetë deputetët në lidhje me projektligjin, prandaj do të ishte e nevojshme që të kishte informim sa më shumë mbi gjërat reale që ky projektligj sjell dhe me jo ç’trafikohet në media”, komentoi Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi Robert Gajda për Citizens.al.

Ai shpjegon se koncepte si identiteti gjinor, janë shumë të vjetër në legjislacionin shqiptar, duke theksuar se identiteti gjinor njihet në ligjin Për Mbrojtjen nga Diskriminimi, (i miratuar në vitin 2010).

“Ligji synon të rregullojë situata faktike për të cilat vetë legjislacioni do të duhet të tregojë një ndjeshmëri, por dhe vetë shteti duhet të jetë i interesuar për t’i rregulluar këto situata në mënyrë që t’i garantohen të drejtat e njeriut kujtdo”, përmbledh Gajda.

Mirela Arqimandriti shton se nëse eliminohet fjala stereotip nga projektligji për barazinë gjinore do të thotë se po zgjedhim mos të shohim më rrënjën e pabarazisë.

“Pabarazia nuk fillon në ligj, ajo fillon në mendje, në mënyrën si rrisim vajzat dhe djemtë, si flasim për gratë në media, politikë e biznes dhe si gjykojmë burrat që kujdesen për fëmijët e tyre” – thekson ajo.

Deklarat u përmbyll duke theksuar se ky ligj nuk është për ndarje por për bashkim, për familjen, për barazinë dhe për dinjitetin njerëzor, nuk është ideologji, por thirrje për respektin e të drejtave të njeriut.

Ky projektligj është i parashikuar për votim të kalojë për votim në 30 tetor, sipas kalendarit të seancave plenare.

Konsultimi për projektligjin u hap më 10 mars dhe u mbyll më 7 prill të këtij viti. Në regjistrin elektronik janë numëruar rreth 1,400 vizitorë dhe një koment nga Komiteti Shqiptar i Helsinikit. Ndërkohë, nga sugjerimet e bëra gjatë procesit nga shoqëria civile u morën parasysh dhe u pasqyruan në draftin e projektligjit rreth 12 komente.

Ndër organizatat që reflektuan sugjerimet e tyre për përmirësimin e draft-propozimit ishin: Qendra AËEN, SCiDEV, Aleanca LGBTI, etj.

Lexo edhe:

• A po legalizohen “70 gjini” në Shqipëri? Ja si qëndron e vërteta
• Elementët pozitivë që sjell projektligji për barazinë gjinore
• PS bën një hap pas, propozon ndryshime të projektligjit për barazinë gjinore

The post Ligji për barazinë gjinore: Shoqëria civile kundërshton “hapin pas” të mazhorancës appeared first on Citizens.al.

Komunikimi me gjuhë urrejtjeje në mjedisin mediatik ka shënuar rritje vitet e fundit. Një raport monitorimi i “Albanian Women in Audiovisual” (AWA) për periudhën janar 2024-qershor 2025 nxjerr në pah një situatë të dominuar nga sulme kundrejt gazetarëve, kryesisht me burim nga figura publike dhe institucionale.

Dorentina Hysa, eksperte e medias dhe komunikimit, e cila hartoi raportin u shpreh se gjatë monitorimit u raportuan në total 96 incidente të përdorimit të gjuhës së urrejtjes dhe diskriminimit (GJUD).

“Incidentet më të shpeshta të GJUD-së përgjatë periudhës së raportimit ishin ato me bazë gjinore me një përqindje prej (40.6%), ndaj gazetarëve me një përqindje prej (12.5%) dhe ndaj kundërshtarëve politikë me një përqindje prej (12.5%)”, qartësoi Hysa.

Të pranishëm në tryezë ishin gazetarë, përfaqësues politikë dhe përfaqësues të institucioneve monitoruese sikurse Autoriteti i Mediave Audiovizive (AMA).

Për Komisionerin e Mbrojtjes nga Diskriminimi, Robert Gajda, kjo problematikë është e përditshme, edhe në punën monitoruese që ata si institucion kryejnë. Mirëpo, sipas tij, zgjidhja në këtë rast nuk është vetëm ligjore.

“Ligje ka, standarde të vendosura, organe që merren, por ne thelb problemi mbetet kulturor dhe kuptohet që pastaj ka shumë aktorë të tjerë që do të duhet të përfshihen. Jo vetëm arsimor, por edhe mediatikë”, theksoi Gajda.

Zgjedhjet lokale të mbajtura në maj të 2025 dhe më pas arrestimi i kreut të bashkisë Tiranë, Erion Veliaj si dhe publikimi i artikujve investigativë ishin disa nga ngjarjet nxitëse për gjuhë urrejtjeje dhe diskriminuese ndaj gazetarëve, thekson më tej raporti.

Kjo gjuhë urrejtjeje ndaj gazetarëve është në rritje krahasuar me raportet e mëhershme.

“Incidentet e raportuara tregojnë se gazetarët profesionistë dhe mediat cilësore janë shënjestra kryesore e GJUD, e cila gjenerohet nga politikanë, zyrtarë shtetërorë dhe media të tjera me lidhje politike,” thuhet në raport.

Në këtë pikë, përmenden raste të sulmeve kibernetike ndaj mediave për publikime investigative, ashtu sikurse edhe gjuhë urrejtjeje dhe sulme ndaj gazetarëve që janë marrë me çështjet.

“Ky fenomen pasqyron lidhjet politike ose presionet që komprometojnë integritetin gazetaresk dhe rolin e medias si mbikëqyrëse e demokracisë”, thuhet në raport.

Sipas raportit mesatarja e rezultateve të përdorimit të GJUD-së ndaj gazetarëve është 3.5, duke treguar një nivel qasjeje emocionale nga i moderuar në të lartë.

“Ky rezultat nënkupton se ndaj gazetarëve shfaqen të gjitha nivelet e gjuhës së urrejtjes dhe diskriminimit, megjithatë, rreth 1/3 e incidenteve klasifikohen në nivelin 5-nxitje e dhunës”, thekson raporti.

Gjuhë urrejtjeje ndaj kundërshtarëve politikë

Sipas raportit edhe gjuha e urrejtjes ndaj kundërshtarëve politikë është rritur me 5% gjatë periudhës 2024-2025, krahasuar me raportin e vitit 2022.

‘Incidentet përfshijnë shumë kategori të GJUD-së, duke përfshirë: gjuhë urrejtjeje, seksizëm dhe stereotipa gjinorë, nxitje dhune, dehumanizim, aluzione homofobike, dhe dezinformim të motivuar politikisht”, thekson raporti.

Edhe në këtë fushë, ngjarja kryesore që ka nxitur gjuhë urrejtjeje është arrestimi i kryetarit të bashkisë Tiranë, Erion Veliaj.
Përdorimi gjatë fushatës së zgjedhjeve lokale të simbolikave dehumanizuese ishte po ashtu i pranishëm.

“Gjatë gjithë fushatës Rama iu referua udhëheqësit të opozitës, Sali Berisha, si “bufi i moçalit”, një metaforë e krijuar për ta tallur dhe për ta paraqitur si të tjetërsuar. Kjo frazë e portretizon Berishën jo si aktor politik, por si një krijesë të lidhur me kalbëzimin dhe errësirën”, thekson raporti.

Edhe debatet publike dhe televizive janë njëjtë të mbushura me gjuhë urrejtjeje dhe diskriminim.

“Deputeti i opozitës Flamur Noka është përfshirë në një sërë incidentesh duke penguar fizikisht kolegët të flasin, duke hedhur një shishe uji ndaj ministrit Taulant Balla, madje edhe duke kryer gjeste vulgare me dorë ndaj kundërshtarëve politikë”, thekson raporti.

Edhe narrativa e përdorur nga kandidatja e Partisë Socialiste Zegjine Çaushi gjatë fushatës kundrejt kundërshtarin politik Gaz Bardhi u pa si seksizëm dhe insinuatë homofobike.

Ndërsa për vetë gratë dhe vajzat raportimet gazetareske përqendrohen te paraqitja fizike, pamja apo aspekti emocional, thekson raporti.

“Do ta zhvishja Spiropalin. Duket shumë mirë.” është tregues i qartë i seksualizimit dhe mungesës së vlerësimit të rolit politik të grave”, nënvizon raporti si rast të përdorur gjatë fushatave politike.

Sipas deputetet Jorida Tabaku gjuha e urrejtjes ndaj vajzave dhe grave në politikë dhe linçimi është përpjekja për ti ikur përgjegjësisë.

“Gratë në politikë, në media, në jetën e përditshme përballen me fyerje, me nëncmime, me sulme personale që nuk kanë asnjë lidhje me debatin publik. Gjuha e urrejtjes është vetëm maja e ajsbergut. Në të shihet një kulturë që po e zhvesh fjalën nga përgjegjësia”, u shpreh Tabaku.

Për Komisionerin Gajda, diskursi politik është një nga më të këqijat dhe negativet që ne hasim.

“Kthehet në një shembull negativ kur përfaqësuesit tanë, të popullit janë në Kuvend dhe as nuk kuvendojnë e diskutojnë, por zihen dhe ofendojnë me njëri-tjetrin, imagjinoni çfarë modeli është ky për të rinjtë, për ata që aspirojnë të jenë nesër funksionarë publikë”, u shpreh Gajda.

Raportimet me gjuhë urrejtjeje dhe diskriminuese

Raporti thekson se gjuha e urrejtjes dhe diskriminimit ka qenë në nivele të larta edhe në mjedisin mediatik.

“Fakti që GJUD mbi baza gjinore mbetet forma më e përhapur tregon institucionalizimin e urrejtjes ndaj grave në një shoqëri patriarkale dhe mungesën e profesionalizmit mediatik për të raportuar me ndjeshmëri ndaj çështjeve sociale me bazë gjinore”, thekson raporti.

Sipas raportit raportimi mediatik për tema sikurse dhuna me bazë gjinore, dhuna në familje, abuzimi seksual dhe ngacmimi bëhen përmes sensacionalizmit.

“Titujt “click-bait” (karrem për klikime) mbeten një instrument strategjik që media përdor për të përftuar sa më shumë klikime në artikujt e tyre pa marrë në konsideratë dëmin që shkaktojnë te personat e prekur, te familjet e tyre apo në tërësi në shoqëri”, nënvizon raporti.

Ndërsa shqetësuese shihet edhe hapësira e komenteve nga qytetarë në platformat online, të cilat nuk menaxhohen duke u bërë strofull e gjuhës së urrejtjes dhe diskriminimit.

Lexo gjithashtu:

• Rritet gjuha e urrejtjes dhe dhuna online ndaj fëmijëve dhe të rinjve në TikTok dhe Instagram
• “Përtej Përkufizimeve” – Studim dhe thirrje kundër gjuhës së urrejtjes
• “Aleanca Kundër Urrejtjes” dënon përdorimin e gjuhës së urrejtjes për përfitime politike

The post Raporti i AWA: Gjuha e urrejtjes ndaj gazetarëve dhe kundërshtarëve politikë në rritje appeared first on Citizens.al.

Një koalicion i gjerë prej 21 organizatash të shoqërisë civile në fushën e të drejtave të njeriut dhe mbrojtjes së grave, të mbështetura nga Avokatja e Popullit dhe Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi, kërkuan përmes një konference për shtyp miratimin pa ndryshime të projektligjit për “Barazinë Gjinore” të martën. Sipas deklaratës së organizatave, qëllimi parësor […]

The post Shoqëria civile: Ligji për “Barazinë Gjinore” mbron familjen, barazinë dhe dinjitetin appeared first on Reporter.al.

Në Shqipëri, aftësia e kufizuar shihet shpesh si një çështje fizike, shëndetësore apo që ka të bëjë kryesisht me problematikat e përfshirjes në arsim dhe punë. Por rrallë flitet për një aspekt po aq thelbësor të jetës së tyre: seksualitetin.

Njerëzit me aftësi të kufizuara përballen çdo ditë me të pavërteta, paragjykime, stigma dhe mite që kufizojnë të drejtën e tyre për ndjenja, dashuri dhe intimitet.

Në një tryezë diskutimi, Fondacioni “Së bashku” ndau një përmbledhje të miteve që ekzistojnë për seksualitetin dhe personat me aftësi të kufizuara, duke pasur parasysh kontekstin shqiptar.

Suela Lala, drejtuese e Fondacionit, tha se kjo është një temë që eksplorohet pak në vendin tonë.

“Mendohet se këta persona kanë sfida të tjera më të rëndësishme. Por edhe të drejtat seksuale dhe riprodhuese janë pjesë e kuadrit të të drejtave të njeriut, janë pjesë e dinjitetit njerëzor,” tha ajo.

Lala tregoi se pavarësisht paragjykimeve dhe sfidave njerëzit me aftësi të kufizuara gjejnë mënyra se si ta jetojnë jetën e tyre. Ajo u ndal te fakti se shpesh përballen me gjuhë urrejtjeje sidomos kur postojnë në rrjetet sociale për tema që lidhen me seksualitetin.

“Shpesh këto fjalë, aftësi e kufizuar dhe seksualitet, nuk bëhen bashkë në të njëjtën fjali, aq e panevojshme dhe e padobishme duket për shumë njerëz të tjerë,” u shpreh Lala.

Dorina Toçaj, nga zyra shqiptare e Agjencisë së Kombeve të Bashkuara për shëndetin seksual dhe riprodhues (UNFPA) theksoi se mitet fillojnë që në fëmijëri ku mësohet të përjashtohen të tjerët për shkak të dallimeve. Për këtë ajo u shpreh se për një shoqëri më mendjehapur nevojitet të rishikohet mënyra e edukimit.

Në këtë pikë, ajo tha se edukimi gjithëpërfshirës seksual duhet të ketë elementë që lidhen edhe me personat me aftësi të kufizuara si pjesë e një formimi për jetesë të barabartë dhe me dinjitet.

“Për hir të këtyre miteve dhe mendësie, shumë njerëz me aftësi të kufizuara, mund të mos arrijnë të realizojnë dëshirat e tyre, të drejtat seksuale dhe riprodhuese dhe aq më tepër të aspirojë për familje, për lidhje, partneritet dhe fëmijë,” komentoi Toçaj, duke theksuar nevojën për mundësi të barabarta për të gjithë.

Toçaj këshilloi që manuali i miteve dhe fakteve të përgatitura nga Fondacioni “Së bashku” të integrohet në kurrikulën e edukimit seksual në shkolla, këshillë që u përkrah nga përfaqësuesit e ministrisë së Arsimit të pranishëm në diskutim.

“Duam që këto elemente të jenë pjesë e mësimit,” u shpreh Edlira Sina, Koordinatore Kombëtare për Edukimin Shëndetësor Seksual në Shqipëri.

Dashuria e stigmatizuar

Përtej politikave, parasgjykimi ndaj dashurisë dhe seksualitetit të personave me aftësi të kufizuara mbetet i fortë.

Dajani, një zotëri me aftësi të kufizuara rrëfen se ra në dashuri me një vajzë me aftësi të kufizuara në shikim, por u përball me një rezistencë të madhe.

“Më thanë që nuk duhet të bija në dashuri me të, sepse ajo nuk mund të kujdesej për mua, apo për fëmijët në të ardhmen,” kujton ai.“Duhej të bindja familjen se mund të isha baba i mirë, se nuk kisha nevojë për keqardhje, por për mundësi të barabarta.”

Ai i mëshon faktit se nuk dëshiron të shihet si hero, sepse edhe kjo është formë diskriminimi, por si çdo qytetar në shoqëri.

“Dua t’i tregoj djalit tim se mund të jem prind, mund të gatuaj, të mësoj, të punoj, si çdo njeri tjetër”, vijon Dajani, tashmë prind i një djali 10-vjeçar.

Histori të ngjashme ka edhe Ilir Kaso, i cili rrëfeu në praninë e të tjerëve se familja e bashkëshortes së tij e kundështoi si fillim lidhjen e tyre, pasi ishte person me aftësi të kufizuara.

“Iu tha hapur që të mos lidhej me mua. Madje u hamendësua se nuk isha i aftë seksualisht,” tha Iliri.

“Kjo tregon sa i thellë është paragjykimi. Edhe vetë ne, personat me aftësi të kufizuar, shpesh e kemi të brendësuar këtë frikë, këtë ndjesi inferioriteti.”

Frikë dhe nevoja per mbrojtje

Eglantina Bajrami, drejtuese e organizatës Klubi Kombëtar i Prindërve me Spektrin Autik u shpreh se shpesh prindërit, nga frika, i mbrojnë fëmijët me aftësi të kufizuara deri në izolim.

“Prindërit e vajzave janë shpesh shumë mbrojtës. Kanë frikë t’i lënë vetëm, madje edhe gjatë stërvitjeve. Është e rëndësishme t’i trajnojmë nënat se si të flasin me vajzat për trupin, për seksualitetin, edhe për akte si masturbimi, që ende konsiderohen tabu”, tha ajo.

Sipas Olta Kocit, nga organizata Asistencë për Komunitetin në Shqipëri, situata është edhe më e ndërlikuar teksa përmend raste të abuzimeve seksuale, shtatzënive të hershme apo dhe infeksioneve seksualisht të transmetueshme.

“Në këto raste, shpesh as vetë personi nuk mund të marrë vendime për trupin e vet, ndërsa kujdestarët nuk reagojnë si duhet,” deklaroi ajo, me nevojën për të pasur më shumë vëmendje për kategori të caktuara të aftësisë së kufizuar.

Liliana Dango nga Qendra Kombëtare për Shërbimet Komuniteare nënvizoi rëndësinë e ndërhyrjes që në arsimin parashkollor dhe te grupet me aftësi të kufizuar intelektuale, me qëllim që të ndërtohet një qasje afatgjatë më mbrojtëse dhe edukative.

Por, sipas Dorina Toçajt, problemi i vërtetë nuk mbetet vetëm te paragjykimi. “Në një vend ku edhe një atlet e ka të vështirë të kalojë rrugën apo të marrë një shërbim bazë, imagjinoni sa e vështirë është për një person me aftësi të kufizuar të mendojë për dashuri, për marrëdhënie, për prindërim”.

Të folurit për seksualitetin e personave me aftësi të kufizuara nuk është tabu, as mit i keqinterpretuar. Është hap drejt barazisë së plotë, njohjes së njeriut si të tërë, me dëshirat, ndjenjat, trupin, dinjitetin dhe të drejtën për të dashur e për t’u dashur.

Mite dhe fakte për seksualitetin dhe personat me aftësi të kufizuara

Në dokumentin e përgatitur nga Fondacioni Së Bashku në partneritet me UNFPA, në kuadër të Programit të Përbashkët të OKB-së “Askush të mos mbetet pas”, 15 mite vendosen përballë të vërtetave. Le t’i çmontojmë disa prej tyre:

“Personat me aftësi të kufizuar nuk kanë të drejta seksuale.”

Të drejtat seksuale janë të drejta të njeriut. Kufizimet fizike nuk e pengojnë shprehjen e seksualitetit, apo dëshirën për të dhënë dhe marrë dashuri në një marrëdhënie.

“Ata nuk ndjejnë tërheqje, as dëshirë për marrëdhënie romantike.”

Personat me aftësi të kufizuar janë qenie seksuale si të gjithë ne, prandaj ata kanë të njëjtin interes për dashuri dhe marrëdhënie.

Këto mite i çojnë ata në të tjera barriera sa i takon qasjes në edukimin dhe shërbimin e shëndetit seksual dhe riprodhues.

“Personat me aftësi të kufizuara lidhen vetëm me persona të komunitetit të tyre.”

Ata mund të dalin, njihen dhe krijojmë marrëdhënie me këdo pavarësisht aftësisë së kufizuar që përjetojnë. Ata janë shumë më tepër se aftësia e tyre e kufizuar: kanë ngjyra të ndryshme personaliteti, interesash dhe botëkuptimi.

“Personat me aftësi të kufizuar nuk përjetojnë abuzime apo dhunë në familje.”

Personat me aftësi të kufizuara janë më të ekspozuar ndaj abuzimeve seksuale. Madje ata përjetojnë abuzime seksuale dhe dhunë ne familje, 3 deri në 4 herë më shumë se sa individët e tjerë dhe ky mit është i rrezikshëm sepse shpërfill realitetin, duke bërë që përvojat e personave me aftësi të kufizuara të mos dëgjohen.

“Personat me aftësi të kufizuar nuk mund të krijojnë familje, nuk bëhen prindër të mirë, apo dhe nëse bëhen me fëmijë, ata do të jenë me aftësi të kufizuara.”

Ata mund të kenë familje, fëmijë dhe të jenë prindër të mrekullueshëm. Ndenja e prindërimit shkon përtej aftësive fizike, ajo varet nga dashuria, përgjegjësia, mbështetja dhe përkujdesja. Ndërkohë, shumë aftësi të kufizuara nuk trashëgohen dhe e drejta për të pasur apo jo fëmijë u takon vetëm personave me aftësi të kufizuara, askujt tjetër.

“Personat me aftësi të kufizuar nuk mund të mbesin shtatzënë, apo të marrin infeksione seksualisht të transmetueshme dhe për rrjedhojë nuk kanë nevojë për informacione për parandalimin e tyre.”

Ata mund të jenë seksualisht aktivë dhe të mbeten shtatzënë edhe të marrin infeksione seksualisht të transmetueshme. Një person me aftësi të kufizuar nuk është automatikisht steril apo imun ndaj sëmundjeve seksualisht të transmetueshme. Ndaj, si të gjithë të tjerët, ata kanë nevojë dhe të drejtë për të njëjtën qasjes në edukimin dhe shërbimin e shëndetit seksual dhe riprodhues.

“Personat me aftësi të kufizuara kanë gjëra më të rëndësishme për t’u shqetësuar se sa seksi.”

Seksualiteti dhe nevojat seksuale të personave me aftësi të kufizuara janë thelbësore për një jetë të plotë në aspektin human. Ky mit shpërfill faktin e të qenurit njeri në radhë të parë dhe të drejtën e tyre për të përjetuar kënaqësi dhe intimietet në një marrëdhënie.

“Personat me aftësi të kufizuar nuk mund të jenë tërheqës.”

Njerëzit nuk tërhiqen vetëm nga pamja fizike. Përgjithësisht janë cilësitë e personalitetit ato që i japin aspektit fizik një vlerë tjetër. Ndaj të gjithë trupat njerëzorë mund të jenë tërheqës dhe të bukur, përfshirë këtu edhe trupat e personave me aftësi të kufizuara.

E rëndësishme për t’u thënë është se trupat e personave me aftësi të kufizuara janë seksualë, të fortë dhe të bukur dhe nuk dallojnë për nga nevoja nga trupat e njerëzve të tjerë. Ndaj për këtë do të duhet të jemi më të kujdesshëm, në mënyrë që t’i japim këtij komuniteti dinjitetin për të cilin ata kanë nevojë.

Lexo gjithashtu:

• Personat me aftësi të kufizuar në shikim marshojnë për të drejta e dinjitet
• Asistentët personalë: Shpresë për jetë të pavarur për personat me aftësi të kufizuara
• Piramida e Tiranës “simbol i përjashtimit” për personat me aftësi të kufizuara

The post Mite dhe fakte për seksualitetin e personave me aftësi të kufizuara appeared first on Citizens.al.

Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi, Robert Gajda, u kërkoi deputetëve të Kuvendit të enjten që të votonin projektligjin e ri për “Barazinë Gjinore” gjatë raportimit vjetor për punën e institucionit të tij. Duke përmbyllur raportimin për situatën e diskriminimit në vend, Gajda adresoi qëndrimin e tij për një temë që ka tërhequr vëmendjen e opinionit […]

The post Komisioneri Antidiskriminim kërkon në Kuvend miratimin e projektligjit për “Barazinë Gjinore” appeared first on Reporter.al.

Në Ditën Ndërkombëtare të Shkopit të Bardhë, qeveria publikoi një video promovuese ku zëvendësministrja Ina Majko përcillte mesazhin: “Drita nuk është vetëm në sy, por edhe në zemër.” Por jashtë kësaj përmbajtjeje, realiteti është ndryshe.

Para Pallatit të Kongreseve, dhjetëra persona me aftësi të kufizuar në shikim u mblodhën me qëllim për të sjellë në vëmendje nevojën për një jetë të pavarur dhe me dinjitet.

Me ndihmën e shkopinjve të bardhë, dhe familjarëve apo shoqëruesve, ata marshuan drejt Bashkisë së Tiranës për të përcjellë mesazhin e tyre: “Nuk jemi të verbër ndaj të drejtave tona”, kjo përballë një sistemi që “i sheh” vetëm një herë në vit – në fushata apo video zyrtare.

Fëllanxë Kamberi, e cila prej moshës 6-vjeçare ka vuajtur shikim të pjesshëm dhe së fundmi e ka humbur plotësisht atë, marshoi e shoqëruar nga vajza e saj e mitur. Ajo thotë se pagesa mujore është qesharake dhe nuk mbulon nevojat minimale.

“Nuk është e mjaftueshme, sepse për kempin që marrim ne, 5 mijë lekë të vjetra në ditë. S’kemi asgjë, as ndihma asgjë, vetëm një kemp qesharak që s’na del as për mjekimet tona,” tregoi Fëllanxa për Citizens.al.

Ajo shton se transporti publik nuk njeh librezën e invaliditetit, duke e bërë lëvizjen e lirë një luks për ta. Edhe Marsona Taçe, e punësuar në qendrën kulturore të fëmijëve në Kavajë ndan të njëjtin realitet.

“Premtime ka shumë, por nuk bëhet asgjë,” tha ajo teksa i ishte bashkuar marshimit.

Marsona thekson se shumë të rinj të verbër mbeten pa punë, edhe pse janë të arsimuar e të aftë për profesione të ndryshme.

Aktualisht një person me aftësi të kufizuara në shikim, i cili ka një kujdestar, merr rreth 32,000 lekë në muaj. Ndërsa ata që janë pa kujdestarë marrin rreth 16,000 lekë në muaj.

“Këto nuk dalin për të marrë shoqërues, apo për të marrë dikë që të të ndihmojë, të hypësh në taksi, apo të marrësh mjet transporti, pavarësia këtu te ne është e cunguar,” vijoi Marsona.

Jonit Ferhati, President i Shoqatës së të Verbërve të Shqipërisë, e konsideroi 15 tetorin “simbol të dinjitetit të mohuar”. Ai kërkoi rikthimin e shërbimeve për komunitetin, të ndërprera prej më shumë se një dekade.

“Duhet të ringrihen shërbimet pasi ndihmojnë në përmirësimin e jetës së pavarur, ndihmojnë në përmirësimin e nxënësve apo studentëve në shkolla, pasi në këtë lloj forme, mungesa e shërbimeve sjell vështirësi dhe në krijimin e një lloj autonomie për individët e verbër,” theksoi Ferhati.

Ai më pas kujton një fakt të trishtë: godina e rehabilitimit të personave të verbër, e ndërtuar sipas standardeve evropiane, mbetet jashtë funksionit për mungesë financimi nga autoritetet dhe për këtë po mendojnë që ta nxjerrin në shitje.

“Ka 114 shtretër dhe mbi 20 klasa, por nuk është vënë në punë për shkak të mosfinancimit nga qeveria për shërbimet,” deklaroi Ferhati.

Gazmir Dani, një tjetër pjesëmarrës në marshim, tregoi se që prej periudhës 2009-2010 pagesat nuk janë rritur veçse për indeksime minimale.

“Vetëm 2-3% në vit, ndërsa çmimet janë shumëfishuar, pra është e pamjaftueshme,” tha ai.

Sipas Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, në Shqipëri janë 14,945 persona me probleme apo humbje të plotë të shikimit dhe 3,814 kujdestarë.

Por pas këtyre shifrave fshihet një realitet i rëndë: mungesë infrastrukture, shërbimesh, arsimimi dhe akses në punësim.

Lexo gjithashtu:

• Asistentët personalë: Shpresë për jetë të pavarur për personat me aftësi të kufizuara
• “Ndjesa nuk mjafton”: Personat me aftësi të kufizuar kërkojnë prioritet nga politika
• Personat me aftësi të kufizuar luftojnë për akses në shërbime shëndetësor

The post Personat me aftësi të kufizuar në shikim marshojnë për të drejta e dinjitet appeared first on Citizens.al.

Prej javësh projektligji për “Barazinë gjinore” është përcjellë në mënyrë keqkuptuese në media dhe rrjetet sociale me spekulimet rreth ndryshimit të gjinive në Shqipëri, duke bërë që shumë elementë të këtij projektligji të mbeten në hije.

Citizens i rikthehet këtij projektligji duke u munduar të sjellë në vëmendje disa pika që mundohet të adresojë ai.

Projektligji njeh punën e papaguar. Kjo s’do të thotë që burri do të duhet ta paguajë gruan për të larë enët, apo për të bërë punët e shtëpisë.

Për shembull nëse në një zonë të caktuar nuk ka kopshte apo çerdhe, automatikisht rritet puna e papaguar, sepse gratë do kenë tendencën të qëndrojnë në shtëpi për përkujdesjen e të vegjëlve.

Projektligji synon të adresoj këtë problem dhe të nxis debatin për më shumë shërbime publike për të mos e vendosur gjithë peshën mbi gratë.

Një tjetër hallkë në shqyrtim në projektligj është diskriminimi në sektorin privat.

Deri më sot, në Shqipëri barazia gjinore kërkohej vetëm në institucionet publike. Por me projektligjin e propozuar ajo shtrihet edhe në kompanitë private.

Kështu bordet e kompanive s’do të mund të jenë ekskluzivisht “klube burrash”, por për këtë do të ketë një kuotë përfaqësimi gjinor, sigurisht, duke respektuar meritokracinë.

Sipas propozimeve në ligjin për barazinë gjinore, punëdhënësit do të detyrohen të kenë rregullore për ndalimin e ngacmimeve seksuale, dhunës dhe diskriminimit.

Kështu në sektorin privat do të ngrihen mekanizma për mbrojtjen nga ngacmimet, duke informuar punonjësit dhe duke marrë masa disiplinore kur ndodhin shkelje.

E dini kush e mban aktualisht barrën e provës në një rast diskriminimi? Viktima. Çka do të thotë, se nëse një anëtar i komunitetit rom diskriminohet në një garën pune,  ai po ajo duhet të jap shpjegime, ndërsa tashmë me propozimet e reja, shpjegimet duhet ti jap punëdhënësi.

Ndër efektet e tjera që priten nga propozimet janë barazia në vendimmarrje.

Aktualisht ka një kuotë përfaqësimi 30% në politikë, e cila herë zbatohet herë jo. Projektligji kërkon rritje progresive të kësaj kuote deri në barazi të plotë brenda 10 viteve të ardhshme. Kjo do të prekë partitë politike, këshillat bashkiakë, por jo vetëm.

Element tjetër në projektligj është vlerësim i ndikimit gjinor në çdo ligj. Nëse miratohen propozimet e paraqitura, çdo projektligj i ri do të duhet të ketë vlerësim të ndikimit gjinor.

Për shembull: Një ligj për bujqësinë? Duhet të tregojë çfarë efekti do të ketë tek gratë në zonat rurale. I ndihmon, apo i përjashton?

Kështu, projektligji për barazinë gjinore nuk i ndryshon gjinitë, por ai ndryshon strukturat e pushtetit dhe përgjegjësisë.

Ndoshta dhe kjo është arsyeja kryesore se përse ka kaq shumë zhurmë rreth tij, prandaj njohja më në thellësi e projektligjit sjell dhe një qasje më të drejtë ndaj diskutimeve mbi të.

Lexoni gjithashtu:

• A po legalizohen “70 gjini” në Shqipëri? Ja si qëndron e vërteta

The post Elementët pozitivë që sjell projektligji për barazinë gjinore appeared first on Citizens.al.

Organizatat e shoqërisë civile kanë mbështetur fuqishëm implementimin e projektligjit “Për barazi gjinore në Shqipëri”, dhe në veçanti përdorimin e termit “gjini” në vend të termave klasikë “burrë-grua”. Aktivistët në mbrojtje të të drejtave të njeriut e konsiderojnë këtë projektligj një hap të domosdoshëm drejt standardeve evropiane, duke e quajtur atë një instrument kundër diskriminimit […]

The post Projektligji për barazinë gjinore përballet me fushatë dezinformimi appeared first on Reporter.al.

Projektligji për “Barazinë gjinore” është shoqëruar ditët e fundit me keqinterpretime në media dhe rrjetet sociale, duke u paraqitur si një hap drejt “legalizimit të martesave gay”, “transgjinorëve” apo madje edhe “70 gjinive të reja në Shqipëri”.

Por këto pohime janë tërësisht të pavërteta dhe përbëjnë një formë dezinformimi publik pasi projektligji nuk e ndryshon seksin biologjik, nuk legalizon çiftet e të njëjtës gjini, dhe nuk shpik as gjini të reja.

Citizens.al shqyrtoi përmbajtjen e tij nga ku rezultoi se drafti nuk përmban asnjë nen që lidhet me martesat e të njëjtës gjini, as nuk prek ligjin për gjendjen civile apo Kodin e Familjes.

Për nga rëndësia dhe ndjeshmëria e çështjes, ndryshime të tilla që do të preknin familjen do të donin jo vetëm akte të tjera, por edhe më shumë debat publik, çka nuk ndodh në këtë rast.

Qëllimi i projektligjit për “Barazinë gjinore” është të forcojë mbrojtjen ndaj diskriminimit mbi bazën e identitetit gjinor dhe shprehjes gjinore. Ai është hartuar nën direktivat e Bashkimit Evropian në përputhje me Konventën e Stambollit, të ratifikuar nga Shqipëria që në vitin 2013.

Projektligji e përkufizon “gjininë” si kategori sociale dhe juridike, duke i dhënë mundësi institucioneve të zbatojnë politikat e barazisë gjinore që përfshijnë edhe persona përtej spektrit tradicional mashkull-femër.

Kjo nuk përbën “shpikje të re”, por është në përputhje me standardet ndërkombëtare për të drejtat e njeriut.

Në mungesë të një përkufizimi të saktë ligjor, institucionet dhe gjykatat shqiptare mund të kenë vështirësi në trajtimin e rasteve të diskriminimit ndaj personave të komunitetit LGBT.

Projektligji përpiqet ta mbushë këtë boshllëk, duke ndihmuar në zbatimin më të mirë të ligjit për “Mbrojtjen nga Diskriminimi” dhe duke garantuar që askush të mos përjashtohet nga e drejta për barazi për shkak të mënyrës se si e përjeton dhe shpreh gjininë e vet.

Vlen të theksohet se projektligji nuk ka asnjë përmbajtje që lidhet me “identifikime me kafshë”, “gjini të shpikura”, apo skenarë të ngjashëm që përdoren për të nxitur pasiguri apo urrejtje.

Këto narrativa nuk reflektojnë as realitetin ligjor dhe as praktikën ndërkombëtare në të cilën shteti shqiptar aspiron të bëjë pjesë: Bashkimin Evropian.

Diskutimi për barazinë gjinore kërkon qartësi dhe një raportim më etik nga mediat pasi, sikurse e tregon rasti i fundit, ka ndjeshmëri shoqërore.

Prandaj, është e rëndësishme që debatet publike – sidomos në studiot televizive – të bazohen në dokumente zyrtare, konventa ndërkombëtare dhe fakte konkrete, jo në keqinterpretime apo manipulime ideologjike.

The post A po legalizohen “70 gjini” në Shqipëri? Ja si qëndron e vërteta appeared first on Citizens.al.

Autore: Dea Nini, juriste me gradë shkencore LL.M. (Legum Magister: Master në Shkenca Juridike), e specializuar në ligjin ndërkombëtar të të drejtave të njeriut.

—

Debati rreth punës së seksit dhe legalizimit ose jo të saj ka nisur të kryhet në Shqipëri. Padyshim që legalizimi i punës së seksit përfaqëson një debat të rëndësishëm publik.

Megjithatë, Shqipëria sot ndodhet ende në një fazë tjetër: Puna e seksit mbetet e kriminalizuar sipas Nenit 113 të Kodit Penal¹, duke i lënë punonjësit e seksit të ekspozuar ndaj stigmatizimit, dhunës dhe përjashtimit sistemik.

Në këtë kontekst, hapi i parë dhe më urgjent është diskutimi mbi nevojën për dekriminalizim (eleminimi i sanksioneve penale për ushtrimin e punës konsensuale to seksit të të rriturve).

Kjo qasje gjen mbështetje në nevojën urgjente për të adresuar problematikat jetësore me të cilat përballen punonjësit e seksit në Shqipëri për shkak të kriminalizimit të prostitucionit (mungesa e sigurisë së përgjithshme, dhuna, vështirësia për të aksesuar shërbimet e nevojshme mjekësore, ndalimet, arrestimet dhe kontrollet arbitrare policore, lehtësia për shfrytëzim dhe trafikim) dhe në standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut.

Modelet ndërkombëtare të rregullimit të punës së seksit

Në botë ekzistojnë disa modele të rregullimit të punës së seksit. Së pari është kriminalizimi, një model që e konsideron punën e seksit tërësisht të kundërligjshme, duke përfshirë kërkesën dhe ofertën.

Kjo qasje rezulton në kontrolle të shumta policore, rrezik më të lartë për dhunë, pengesa për akses në shërbime dhe stigmatizim të shtuar ndaj punonjësve të seksit.

Shpesh kriminalizimi i punës së seksit e përkufizon atë si “prostitucion” dhe konsiderohet aktualisht si modeli më arbitrar i rregullimit, që nuk përputhet me standardet e respektimit, mbrojtjes dhe garantimit të të drejtave të njeriut.²

Së dyti, është dekriminalizimi, një model që eliminon të gjitha sanksionet penale lidhur me punën konsensuale të seksit.

Puna e seksit trajtohet si çdo punë tjetër dhe mbi të aplikohen kuadret e përgjithshme ligjore mbi rregullimin e marrëdhënieve të punës.

Të dhëna nga shtete që kanë realizuar modelin e dekriminalizimit, si Zelanda e Re, tregojnë se dekriminalizimi përmirëson sigurinë, shëndetin dhe qasjen e punonjësve të seksit në drejtësi.

Aktualisht konsiderohet si modeli rregullator më efektiv, i mbështetur në standardet e respektimit, mbrojtjes dhe garantimit të të drejtave të njeriut.³

Së treti, është legalizimi. Në këtë qasje, puna e seksit lejohet të ushtrohet nën kushte strikte rregullimi, si licencimi apo regjistrimi i detyrueshëm i punonjësve të seksit.

Kjo qasje ka rezultuar në krijimin e sistemeve rregullatore me dy nivele, ku punonjësit që nuk mund të përmbushin kërkesat e detyrueshme për licencim apo regjistrim mbeten të kriminalizuar.

Eksperiencat në Gjermani dhe Holandë tregojnë se rregullimi strikt dhe i fortë shpesh nuk mbron punonjësit më të margjinalizuar.⁴

Gjithashtu, në një pikëpamje feministe, ky rregullim i rreptë përfaqëson njëherazi një përpjekje për rregullim të plotë dhe objektifikim të mëtejshëm të trupave të grave (të dhënat tregojnë se 80% e punonjësve të seksit në botë identifikohen si gra)⁵.

Dhe së katërti, modeli nordik: kriminalizimi i pjesshëm. Sipas këtij modeli klienti kriminalizohet, ndërsa ofruesi jo. Në praktikë, kjo qasje tregon se i detyron punonjësit e seksit të veprojnë në kushte më të izoluara dhe të pasigurta, duke ulur aftësinë e tyre për të kontrolluar dhe menaxhuar klientët dhe sigurinë e tyre⁶.

Standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut në lidhje me punën e seksit

Aktualisht, thirrja për dekriminalizim reflekton një konsensus ndërkombëtar në rritje.

Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), UNAIDS dhe Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP) rekomandojnë dekriminalizimin e plotë të punës së seksit si mënyrën më efektive për të mbrojtur shëndetin dhe të drejtat e punëtorëve të seksit⁷.

Amnesty International dhe Human Rights Ëatch theksojnë se dekriminalizimi është i domosdoshëm për të siguruar dinjitetin, autonominë dhe qasjen në drejtësi të punëtorëve të seksit⁸.

Komisioni Global për HIV thekson se dekriminalizimi i punës së seksit mund të ulë infektimet me HIV ndërmjet punëtorëve të seksit dhe klientëve me afërsisht 50% gjatë një dekade⁹.

Revista mjekësore e njohur, “The Lancet”, gjithashtu ka theksuar se dekriminalizimi përfaqëson një masë të nevojshme për mbrojtjen e shëndetit publik¹⁰.

Modele të nuancuara: Shembulli i Zelandës së Re

Debati mbi rregullimin e punës së seksit nuk duhet të reduktohet në një zgjedhje të thjeshtë midis kriminalizimit dhe legalizimit. Ekzistojnë qasje të nuancuara që vendosin të drejtat e njeriut dhe dinjitetin njerëzor në qendër.

Një shembull kryesor mbetet modeli i Zelandës së Re¹¹, i cili bazohet në dekriminalizim, por gjithashtu përfshin masa rregullatore shtesë.

Shembulli zelandez parashikon standardizimin e shëndetit dhe sigurisë në punë për punonjësit e seksit. Kjo në një kuadër që shkon sipas ligjeve të përgjithshme të punës dhe që nuk parashikon detyrime ligjore për licencim, apo regjistrim.

Gjithashtu, ky model parashikon sigurimin e qasjes vullnetare në shërbimet shëndetësore dhe ndalimin e diskriminimit ndaj punëtorëve të seksit.

Po kështu, parashikohet përfshirja e organizatave të drejtuara nga punëtorë seksi në politikëbërje dhe monitorim.

Sipas studimeve, modeli i Zelandës së Re ka dhënë rezultate pozitive.

Punëtorët e seksit raportojnë marrëdhënie më të mira me policinë, më shumë siguri dhe liri për të refuzuar klientët e pasigurt, norma të larta të kontrolleve vullnetare shëndetësore dhe raportime të larta të rasteve të dhunës.

Gjithashtu, një e dhënë me rëndësi mbetet fakti që adoptimi i këtij modeli rregullator nuk ka sjellë rritje të rasteve të trafikimit apo të përfshirjes së të miturve në punë seksi.

Për Shqipërinë, kjo nuk do të thotë se modeli i mësipërm është zgjidhja më e mirë në kontekstin aktual, por se debati mbi rregullimin e punës së seksit duhet të shihet si i shtresëzuar dhe në zhvillim.

Dekriminalizimi mbetet hapi i nevojshëm për të ndalur dëmet që shkakton kriminalizimi në jetën e punonjësve të seksit. Në faza të mëvonshme, Shqipëria mund të eksplorojë modele më të gjera rregulluese.

Një shembull mbetet modeli i Zelandës së Re, megjithatë, çdo model rregullator duhet ta gjejë bazën në kontekstin specifik kombëtar.

Pse dekriminalizimi është hapi i radhës për Shqipërinë

Për Shqipërinë sot, prioriteti urgjent mbetet të ndalojë kriminalizimin e punës së seksit, pasi kjo qasje rregullatore cënon rëndë dinjitetin njerëzor, sigurinë dhe jetën e punonjësve të seksit dhe është në kundërshtim me standardet themelore të mbrojtjes së të drejtave të njeriut.

Dekriminalizimi i punës së seksit në Shqipëri do t`u lehtësonte punonjësve të seksit raportimin e rasteve të dhunës dhe shfrytëzimit pa frikë nga ndalimet apo arrestimet arbitrare.

Së dyti, adoptimi i qasjes dekriminalizuese do të përmirësonte qasjen në kujdes shëndetësor dhe do të ulte rrezikun për infektim me sëmundje dhe infeksione seksualisht të transmetueshme.

Së treti, ky model rregullator do të kontribuonte në uljen e stigmës dhe paragjykimit ndaj punës së seksit, duke e njohur atë si punë dhe jo si krim, çka në një vështrim të përgjithshëm do të sillte zhvillim shoqëror, duke nxitur vlerat demokratike të pranimit dhe tolerancës.

Njëherazi, dekriminalizimi i punës së seksit në Shqipëri do të forconte masat kundër trafikimit duke mos e penguar raportimin e abuzimit, shfrytëzimit dhe trafikimit nga frika e ndjekjes penale.

Pse legalizimi përfaqëson sot një debat të parakohshëm?

Debati mbi legalizimin e punës së seksit nuk është i parëndësishëm, por përfaqëson një debat më kompleks.

Nga një perspektivë e të drejtave të njeriut, feministe dhe queer, asnjë model ekzistues i legalizimit nuk ka garantuar plotësisht sigurinë, barazinë dhe mbrojtjen për të gjithë punëtorët e seksit.

Ky model shpesh përfshin kontroll të rreptë shtetëror, regjistrim të detyrueshëm dhe mbikëqyrje të shumta që rrezikojnë përjashtimin e më të margjinalizuarve dhe lënien e tyre në një situatë kriminalizuese.

Kjo nuk do të thotë se legalizimi nuk duhet të diskutohet në Shqipëri, por ky debat duhet të vijë pas dekriminalizimit dhe vetëm përmes një procesi të gjerë, gjithëpërfshirës, të informuar nga eksperiencat ndërkombëtare dhe zërat e vetë punëtorëve të seksit.

Pyetja me të cilën duhet të përballet Shqipëria sot nuk është nëse duhet të legalizojë punën e seksit, por nëse duhet të vazhdojë ta kriminalizojë atë.

Standardet dhe eksperiencat ndërkombëtare tregojnë qartë se dekriminalizimi është hapi i parë rregullator. Debati mbi këtë çështje nuk ka pse të jetë bardhezi dhe i ngurtë: mosrregullim apo rregullim i plotë.

Në të ardhmen, Shqipëria mund të eksplorojë qasje të nuancuara. Një shembull mbeten modelet e përziera që kombinojnë dekriminalizimin me masa mbrojtëse shtesë për punonjësit e seksit.

Megjithatë, aktualisht, rruga përpara mbetet e qartë: Shqipëria duhet të ndalojë trajtimin e punëtorëve të seksit si kriminelë dhe të njohë të drejtat, të garantojë sigurinë dhe dinjitetin e tyre njerëzor, në përputhje me standardet e respektimit, garantimit dhe mbrojtjes së të drejtave të njeriut.

---

¹ Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë, Seksioni VIII, “Veprat penale kundër moralit dhe dinjitetit”, Neni 113, “Prostitucioni” (Shtuar paragrafi i dytë me ligjin nr. 23/2012, datë 1.3.2012): “Ushtrimi i prostitucionit dënohet me gjobë ose me burgim gjer në tre vjet. Dhënia e shpërblimit për përfitim personal të prostitucionit dënohet me gjobë ose me burgim gjer në tre vjet.”

² The harmful consequences of sex work criminalization on health and rights, Sex Workers & Allies Network, Yale Global Health Justice Partnership, 2020.

³ Human Rights Watch, “Why Sex Work Should Be Decriminalized,” August 7, 2019.

⁴ Decriminalization vs. Legalization, Understanding Key Differences in Sex Work Legislation. Global Network of Sex Work Projects (GNSWP).

⁵ McKeever N. Is Sex Work Inherently Gendered? Hypatia. 2025;40(3):633-652.

⁶ Decriminalize Sex Work, “Nordic Model Failure,” accessed September 5, 2025.

⁷ Decriminalization vs. Legalization, Understanding Key Differences in Sex Work Legislation. Global Network of Sex Work Projects (GNSWP), 5-7.

⁸ Human Rights Watch and Amnesty International, Sex Workers Rights are Human Rights, 2015.

⁹ Lutnick, A., & Cohan, D., Criminalization and HIV Risk among Sex Workers: A Review of Evidence.

¹⁰ The Lancet, Sex Work, Decriminalization, and Public Health, The Lancet, 2014, 186-199.

¹¹ Armstrong, Lynzi. “‘I Can Lead the Life That I Want to Lead’: Social Harm, Human Needs and the Decriminalisation of Sex Work in Aotearoa/New Zealand.” Sexuality Research and Social Policy, vol. 18, no. 4, 18 June 2021, pp. 941–951.

The post Pse Shqipëria duhet të dekriminalizojë punën e seksit? appeared first on Citizens.al.

Rrjeti i Gazetarëve të Sigurt (Safe Journalists), Qendra Evropiane për Lirinë e Shtypit dhe Medias (ECPMF) dhe Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi dënuan të premten gjuhën e rëndë ndaj Asociacionit të Gazetarëve të Shqipërisë (AGSH), anëtarëve të bordit dhe drejtuesit të saj, Isa Myzyraj.

Një artikull me gjuhë denigruese u publikua pas reagimeve të AGSH-së për situatën në “News 24”. Artikulli anonim linçonte Asociacionin dhe drejtuesin e saj, gazetarin Myzyraj, me gjuhë ofenduese dhe homofobe.

Portali që botoi artikullin njihet për qasje në shkelje të të gjitha rregullave të etikës. Përgjithësisht shkrimet janë pa autor, teksa nuk ka asnjë emër publik se kush qëndron pas në redaksinë e saj.

Një vit më parë, ky portal linçoi edhe njerëz të tjerë aktivë në advokimin për lirinë e medias në Shqipëri.

Ngjashëm janë linçuar drejtuesja e qendrës “Shkencë dhe Inovacion për Zhvillim” (SCiDEV), Blerjana Bino, dhe drejtuesi i “Këshillit Shqiptar të Medias” (KSHM), Koloreto Cukali, por dhe anëtarët e bordit të KSHM-së, sikurse edhe gazetarja Ola Xama.

Prej 9 gushtit, punonjësit e “News24” dhe rrjetit të mediave të lidhur me të, nuk kanë mundur të vijojnë punën, për shkak të ndërprerjes së sinjalit dhe marrjes së godinës nga policia.

ECPMF shprehu shqetësim për vendosjen e AGSH-së në shënjestër, duke e cilësuar sulmin pasojë të punës së saj për dokumentimin e ngjarjeve që përfshijnë mosmarrëveshjen e pronësisë mes qeverisë dhe kompanisë “Focus Media Group”, e cila ka lënë pa punë dhjetëra gazetarë.

Safe Journalists, e cilësoi gjuhën e përdorur si të papranueshme dhe theksoi se sulmet e tilla synojnë të diskreditojnë punën e gazetarëve dhe të nxisin klimë armiqësore ndaj gazetarisë së lirë në Shqipëri.

“Çdo sulm ndaj gazetarëve është sulm ndaj demokracisë, interesit publik dhe të drejtave themelore të njeriut”, theksoi rrjeti.

Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi e quajti këtë akt një përpjekje për intimidim dhe denigrim, duke theksuar se përdorimi i stereotipeve dhe paragjykimeve cenon jo vetëm etikën, por është edhe i dënueshëm me ligj.

Komisionieri tha se po vlerëson nisjen e një hetimi për gjuhën që prek identitetin e individëve dhe pakicave shoqërore.

Rasti i fundit tregon se tensionet mes autoriteteve, pronarëve të mediave dhe gazetarëve po thellohen.

Sulmet verbale ndaj përfaqësuesve të medias përbëjnë rrezik të drejtpërdrejtë për lirinë e shprehjes dhe transparencën publike.

Më herët, më 11 gusht, një faqe e rreme në rrjetet sociale e cila shfaqej me logo të njëjtë por me emrin “Asociacioni Gazetarëve Shqiptarë”, përhapi dizinformim në lidhje me qëndrimet e drejtuesit të AGSH-së dhe disa prej anëtarëve të saj që kishin të bënin gjithashtu me çështjen e “News24”.

Lexoni gjithashtu:

• “Ndaloni fushatën e shpifjeve kundër gazetares Ola Xama”
• Linçohet online drejtuesja e SCiDEV, shkak raporti për lirinë e medias

The post Organizatat dënojnë sulmin ndaj Asociacionit të Gazetarëve të Shqipërisë appeared first on Citizens.al.

Nga mungesa e rampave e deri te kostot e larta të transportit, jeta në Tiranë për personat me aftësi të kufizuara mbetet sfiduese. Por një projekt pilot i zbatuar nga Fondacioni “Së Bashku”, me mbështetjen e UNDP-së dhe financim nga qeveria zvicerane, ka sjellë për 10 muaj një ndryshim të ndjeshëm në jetën e disa qytetarëve përmes ndihmësit personal.

Për Kristiana Lee, një grua me aftësi të kufizuar, lëvizja e pavarur në Tiranë është sprovë e vazhdueshme nëse nuk shoqërohet nga familjarë. Infrastruktura e dobët, mungesa e rampave dhe përballja me shkallë janë mundim i përditshëm për të.

 “Dy herë që kam provuar të dal vetëm, jam detyruar të eci në rrugën e makinave, një rrezik i madh për mua,” thotë ajo.

Kristiana është e punësuar dhe nënë e një djali. Bashkëshorti e ndihmon në përkujdesjen e tij, prandaj nuk mundet ta shoqërojë kudo. Vajtja dhe ardhja nga puna është mundimi më i madh për Kristianën, e cila tregon se shpesh lëviz me taksi dhe kjo i merr një pjesë të konsiderueshme nga paga.

E njëjta situatë paraqitet edhe për Ervisa Kukën, një vajzë me aftësi të kufizuara në shikim, e cila nuk e gëzon plotësisht pavarësinë në lëvizje për shkak të kostos së lartë që i kërkon transporti me taksi.

Ajo tregon se vajtja dhe kthimi nga puna është një stres për të pasi shërbimi taksi i kushton shtrenjtë.

“Marr taksi kur kam mundësi ekonomike, por prapë para punës sime bëhet keq, parkingu plot, taksisti nuk ndalon ku dua dhe më duhet të kërkoj prapë ndihmë,” tregon Ervisa.

Një ndihmës që nuk është familjar

Projekti pilot i përbashkët i OKB-së “Askush të mos mbetet pas” u dha mundësinë Kristianas, Ervisës dhe disa të tjerëve që për herë të parë të kenë ndihmës personal dhe jo familjar. Kjo përkthehet në pavarësi e mirëfilltë dhe një jetë më e denjë.

Vajtja në punë, në institucione, apo banka u bë më e lehtë me ndihmës personal për Kristianën, e cila vlerëson faktin se me një ndihmës përditshmëria e saj nuk diktohet nga familja.

“Pjesa më me vlerë është se ti i jep komandë jetës sende, ke pavarësinë tënde, që fatkeqësisht e kam të limituar nga ana fizike,” tregoi Kristiana përvojën me asistentin e saj, Ervinin.

Për Ervisën, asistenti personal përfaqëson më shumë se një lehtësim apo ndihmë praktike – ai është burim qetësie dhe besimi. “

“Ta dish që jashtë derës së shtëpisë të pret dikush që të shoqëron në punë, kjo përkthehet në cilësi jetese, mirëqenie, më ndihmon të bëj një jetë dinjitoze,” tha Ervisa.

Sipas Suela Lalës, drejtuese e Fondacionit “Së bashku”, asistenca personale është themelore për të ndërtuar jetë të qëndrueshme për personat me aftësi të kufizuara.

Ajo mund të jetë zgjidhje për prindërit e fëmijëve me aftësi të kufizuara, të cilëve u mundon pyetja se çfarë do të ndodhë me fëmijët e tyre kur ata të mos jenë më.

“Ata që kanë prindërit të moshuar, ose nuk kanë mbështetje të madhe [familjare], me gjasa janë më të izoluar në shoqëri, nuk janë këtu mes nesh”, u shpreh Lala.

Ligji shqiptar e njeh këtë shërbim, por pagesat e ulëta nuk e bëjnë atë të qëndrueshëm.

“Kjo nuk lejon që realisht dikush të punësojë dikë në tregun e hapur të punës dhe të ketë vërtetë përfitime të asistencës personale në mënyrë që të kryejnë aktivitetet e përditshme,” shpjegoi Suela.

Entela Lako nga UNDP theksoi se qasja gjithëpërfshirëse e ndjekur nga projekti mund të shërbejë si model për politika publike.

“Projekti ndihmon për ta bërë këtë problem më të dukshëm, për të nxitur diskutimin, analizën dhe për të sjellë modele konkrete,” u shpreh Entela.

Ligji ekziston, por mungon zbatimi

Xhilda Papajani, përfaqësuese e Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, pranoi gjatë një takimi me komunitetin se Shqipëria ende nuk ka përmbushur angazhimet që dalin nga Konventa për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara.

Sipas saj, nuk mund të vazhdohet me reformat e kërkuara nga procesi i integrimit në BE nëse nuk mundësohet shërbimi i ndihmësit personal.

“Ky është një shërbim kyç për deinstitucionalizimin,” shpjegoi Xhilda, e cila tha se asistenti personal do të nisë të mundësohet fillimisht për fëmijët dhe të rinjtë me aftësi të kufizuara.

Pozicioni i asistentit personal synon të lejojë që personat me aftësi të kufizuara të jetojnë të pavarur në shtëpitë e tyre, pa mbështetjen e përhershme të prindërve.

Mimoza Bendo, nënë e një djali me autizëm, mori pjesë në projektin pilot si asistente personale për një grua me probleme në shikim. Ajo tregoi se ishte hera e parë që përkujdesi i saj shtrihej përtej familjes.

“Fillimi nuk ka qenë i lehtë, por sot jemi dy mikesha të mira,” tregon Mimoza, së cilës iu desh të mësonte aspekte të tjera të kujdesit, pavarësisht se për 15 vite është kujdesur për djalin e saj.

Orari fleksibël dhe mbulimi i sigurimeve e bënë këtë punë të përballueshme për të. Ajo thotë se një projekt i tillë duhet të jetë i përhershëm.

“Aftësia e kufizuar nuk zgjat 10 muaj. Ajo është përjetë, ndaj edhe shërbimi duhet të jetë i vazhdueshëm,” thekson ajo.

Afërdita Seiti, nënë e Erjonës, një vajzë me aftësi të kufizuara në intelekt dhe lëvizje, njëkohësisht aktiviste për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, rrëfeu se për vite me radhë, ajo dhe bashkëshorti kanë punuar me sakrifica për të mos e lënë vajzën pa mbështetjen e duhur.

Megjithatë ajo theksoi se askush nuk mund të zëvendësojë terapinë dhe ndihmën profesionale.

Erjona, falë ndihmësit personal, rifitoi rutinën e saj. “Ngrihej vetë, hapte derën kur vinte ndihmësi, dilte për kafe, për aktivitete. Ishte më e gëzuar, më aktive,” tregon Afërdita.

Ligji shqiptar (93/2014 “Për përfshirjen dhe aksesueshmërinë e personave me aftësi të kufizuar”) parashikon që personat me aftësi të kufizuara mund të kenë akses në ndihmës personal për të jetuar në mënyrë të pavarur. Por zbatimi ka qenë i pjesshëm.

Pagesat e ndihmësit personal janë të ulëta krahasuar me nevojat – nga 8 000 deri në 13 000 lekë – dhe nuk njihen vitet e punës për shumicën e kategorive.

Xhilda Papajani, nga Ministria e Shëndetësisë, pranoi se sistemi aktual i sigurimeve është i mangët në këtë pjesë: “Vitet e punës njihen vetëm për personat tetraplegjikë dhe paraplegjikë.”

Lexoni gjithashtu:

• Personat me aftësi të kufizuar luftojnë për akses në shërbime shëndetësore
• “Ndjesa nuk mjafton”: Personat me aftësi të kufizuar kërkojnë prioritet nga politika
• Piramida e Tiranës “simbol i përjashtimit” për personat me aftësi të kufizuara

The post Asistentët personalë: Shpresë për jetë të pavarur për personat me aftësi të kufizuara appeared first on Citizens.al.