Ballkani duket se po përballet me sfida në miratimin dhe implementimin e ligjeve për barazi gjinore. Shqipëria ka bërë përparim teksa e miratoi rishikimin e ligjit gjatë muajit nëntor. Mali i Zi dhe Kosova e kanë miratuar prej kohësh, ndërsa Maqedonia e Veriut dhe Serbia po pengohen nga dezinformimi dhe dogma fetare.
Në të gjitha vendet e Ballkanit, propaganda konservatore ka përdorur narrativën e frikës për të ndaluar ligjet progresive në mbrojtjen e të drejtave të njeriut sikurse janë ato për barazinë gjinore. Aktivistët theksojnë se pa edukim publik dhe fushata informuese, ligjet mbeten letra pa fuqi reale.
Në Shqipëri ligji për barazinë gjinore u miratua në Kuvend më 6 nëntor, pavarësisht fushatës dizinformuese dhe linçuese që u nxit nga grupe konservatore. Ky ligj njeh për herë të parë punën e papaguar të grave, synon përfaqësimin 50% të tyre në politikë dhe kërkon barazi gjinore në sektorin publik e privat.
Megjithatë, fushata të ndryshme online nxitën keqinterpretime të ligjit, duke e lidhur me çështje si ndryshimi i gjinisë apo martesat mes së njëjtës gjini – gjëra që nuk përfshihen në ligj dhe të sqaruara nga Citizens.al në raportime të mëparshme.
Maqedonia e Veriut dhe Serbia: Hapa pas në rrugën drejt barazisë
Në Maqedoninë e Veriut, projektligji për barazinë gjinore u refuzua në vitin 2023. Shkak u bë presioni nga komuniteti fetar dhe protestat e organizuara, që duket se buruan njësoj si në Shqipëri nga një fushatë dizinformimi.
Aktivistja Rita Behadini tregoi për Citizens.al se projektligji ishte i guximshëm dhe progresiv, por ai u lidh prej një fushate dizinformuese me ligjin “Për evidentimin në Librat Amzë” – gjendjes civile. Kjo fushatë i bëri njësh të dy projektligjet dhe “e shiti” sikur ligji për barazinë gjinore u mundësonte personave transgjinorë të ndryshonin gjininë, edhe pse realisht kjo nuk kishin lidhje.
“Me qeverinë aktuale, e cila duket goxha anti-gjinore, nuk besoj se do të ketë nismë të re për miratimin e ligjit për barazinë gjinore, sepse ata janë goxha tradicionalë, sidomos kur bëhet fjala për koncepte progresive apo koncepte si ‘LGBT’,” theksoi Behadini.
Sipas Ritës qëndrimi i Kryepeshkopatës së Ohrit dhe protestat që u mbajtën në Shkup për këto nisma ligjore ndikuan në vendimin kundër ligjit për barazinë gjinore.
“Në të gjithë procesin ka pasur dizinformata, njësoj si në Shqipëri, duke pretenduar që ligji kishte të bënte me transgjinorët ose martesat e së njëjtës gjini, gjë e cila nuk ka qenë e vërtetë,” shtoi Behadini.
Në Serbi, situata duket ndryshe. Ligji për barazinë gjinore qe miratuar në vitin 2021, por tre vite më pas u pezullua nga Gjykata Kushtetuese.
Vendimi u mor në korrik 2024, pas kundërshtimeve për përkufizimin e gjinisë dhe përdorimin e gjuhës së ndjeshme gjinore edhe në mbrojtjen e viktimave nga dhuna apo diskriminimi. Protestat e grupeve konservatore dhe marshimet e organizuara nga partia nacionaliste e djathë Dveri, “Family Walk,” e shtuan presionin.
“Nuk ka asnjë shpjegim pse Gjykata Kushtetuese e mori vendimin tri vite më vonë, kur kundërshtimet janë regjistruar që në 2021. Më e keqja është se nuk ka asnjë afat se për sa kohë ky ligj do të qëndroj i pezulluar” – analizon për Citizens Andijana Covic, nga organizata për të drejtat e grave “FemPlatz”.
Covic përmbyll se ky pezullim vë në pikëpyetje të gjitha konventat që Serbia aderon prej vitesh, si punë e vazhdueshme edhe drejt integrimit në familjen evropiane.
Mali i Zi dhe Kosova: Ligji ekziston, por sfida mbetet zbatimi
Mali i Zi miratoi ligjin për barazinë gjinore në vitin 2007, duke e ndryshuar disa herë për t’u përafruar me direktivat e Bashkimit Evropian, sidomos pas vitit 2015.
Maia Raicevic nga Qendra për të Drejtat e Grave në Podgoricë, tha për Citizens.al se para ndryshimeve nuk kishte protesta të hapura, por më së shumti kundërshti të heshtur, tallje dhe minimizim të çështjeve të grave.
Por rishikimet e ligjit, sipas saj, më tepër se prej një vullneti të gjerë politik, u shtynë përpara falë aktivizmit këmbëngulës të grupeve feministe. Rishikimet futën konceptin e integrimit gjinor në institucione, inkuroajoi përfaqësimin e grave në vendimmarrje dhe krijoi bazën për politika kundër diskriminimit dhe dhunës me bazë gjinore.
“Ligji hapi dyer, por nëse shoqëria kalon përmes tyre, është çështje tjetër,” theksoi Raicevic, duke nënkuptuar se normat patriarkale mbeten të rrënjosura në shoqërinë malazeze.
Pavarësisht miratimit, ajo analizon se normat patriarkale janë ende thellësisht të rrënjosura në familje, shkolla, politikë, madje edhe tek vetë gratë. Për Raicevic ky ligj është një hap i rëndësishëm, por jo fitore.
Ngjashëm, Kosova, në vitin 2015, miratoi paketën e ligjeve për të drejtat e njeriut, paketë e cila krahas ligjit për Avokatin e Popullit, ligjit për Mbrojtjen nga Diskriminimi, pati të përfshirë edhe ligjin për Barazi gjinore. Por sfida është zbatimi i tyre në praktikë.
Aktivistja feministe Valmira Rashiti tregoi për Citizens.al se këto ligje ndalojnë diskriminimin “e drejtpërdrejtë apo të tërthortë” për shkak të gjinisë dhe identitetit gjinor në të gjitha fushat: punësim, shërbime, qasje institucionale, shërbime sociale etj.
Rashiti thotë se në bazë të këtyre ligjeve janë hartuar edhe padi ndaj ngacmimeve seksuale, gjuhës së urrejtjes, dhunës në familje, denigrimit për shkak të identitetit gjinor, apo orientimit seksual.
Sipas saj shtysë e madhe për miratimin e paketës ligjore në fjalë ka qenë procesi i anëtarësimit të Kosovës në BE, i cili kërkon harmonizimin e legjislacionit.
“Tani që e djathta po duket të ketë marrë hov edhe në nivel të BE-së, mbetet të shihet nëse mbrojtja e identitetit gjinor dhe orientimit seksual do të vazhdojë të jetë prioritet i legjislacionit kosovar, karshi reformave institucionale,” përmbylli Rashiti.
Lexoni gjithashtu:
The post Barazia gjinore në Ballkan: Progres i ngadalshëm mes dizinformimit dhe dogmës fetare appeared first on Citizens.al.