Intervistë me Drejtoreshën e Qendrës për Ekselencën e Financave (CEF), Jana Repanƥek
Â
Shqipëria ndodhet në një fazë vendimtare të procesit të integrimit europian, ku cilësia e reformave, koordinimi institucional dhe planifikimi realist financiar po bëhen më të rëndësishme se kurrë.
Ndonëse vendi ka bërë përparime të dukshme në përafrimin me standardet e BE-së, institucionet europiane theksojnë se procesi i buxhetimit duhet të harmonizohet sistematikisht me koston reale dhe kohëzgjatjen e reformave në të gjitha ministritë, e jo vetëm në disa fusha pilote.
Kjo kërkon kapacitete të forta administrative, vlerësim më të saktë të politikave dhe mbi të gjitha, koordinim të qëndrueshëm ndërinstitucional.
NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, njĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m po luan Qendra pĂ«r EkselencĂ«n e Financave (Center of Excellence in Finance â CEF), organizatĂ« ndĂ«rkombĂ«tare e bazuar nĂ« Slloveni, qĂ« punon me ministri financash, banka qendrore dhe institucione tĂ« tjera publike nĂ« EuropĂ«n Juglindore dhe Lindore.
Në Shqipëri, CEF bashkëpunon ngushtësisht me Ministrinë e Financave, Bankën e Shqipërisë dhe institucionet qendrore, duke përmirësuar kapacitetet e administratës publike, duke ndihmuar në standardizimin e reformave sipas kërkesave të BE-së dhe duke siguruar që angazhimet politike të përkthehen në rezultate konkrete për qytetarët.
NĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r âMonitorâ, Drejtoresha e CEF, Jana RepanĆĄek, analizon progresin e ShqipĂ«risĂ«, sfidat qĂ« mund tĂ« ngadalĂ«sojnĂ« ritmin e reformave dhe hapat qĂ« vendi duhet tĂ« ndĂ«rmarrĂ« nĂ« dy-tre vitet e ardhshme pĂ«r tĂ« ruajtur momentum-in e negociatave me Bashkimin Europian.
Â
Nga këndvështrimi juaj, si do ta vlerësonit progresin e Shqipërisë në avancimin e reformave të besueshme dhe të mirëkalkuluara, të harmonizuara me pritshmëritë e BE-së, veçanërisht në fusha si qeverisja fiskale, konkurrueshmëria dhe kapitali njerëzor?
Shqipëria ka kaluar me vendosmëri nga angazhimet e përgjithshme drejt reformave teknikisht të qëndrueshme, të mbështetura në analiza fiskale dhe të përafruara me standardet e BE-së.
Hapja e katĂ«r grupeve tĂ« negocimit tregon se vendi jo vetĂ«m po harton reformat e duhura, por edhe po tregon njĂ« aftĂ«si gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« madhe pĂ«r tâi zbatuar ato nĂ« praktikĂ«.
Investimet nĂ« forcimin e administratĂ«s publike â veçanĂ«risht pĂ«rmes programeve tĂ« trajnimit nga CEF, tĂ« fokusuara nĂ« hartimin dhe zbatimin e reformave strukturore prioritare tĂ« vendit â po japin qartĂ«sisht rezultat.
Paketa e Zgjerimit BE 2025 e njeh këtë momentum pozitiv, por njëkohësisht i kujton Shqipërisë se vijimësia në zbatim është thelbësore për të përputhur ambicien e saj për përmbylljen e negociatave deri në vitin 2027.
Â
ShqipĂ«ria ka intensifikuar sĂ« fundmi punĂ«n pĂ«r forcimin e menaxhimit tĂ« financave publike dhe pĂ«rmirĂ«simin e cilĂ«sisĂ« sĂ« planifikimit tĂ« reformave. Cilat zhvillime do tâi veçonit si mĂ« domethĂ«nĂ«set nĂ« kĂ«tĂ« proces?
Përparimet më të rëndësishme janë ato që e bëjnë procesin e reformave të matshëm, të mbështetur financiarisht dhe të planifikuar në mënyrë realiste në kohë.
MbĂ«shtetja e vazhdueshme e CEF â veçanĂ«risht pĂ«rmes shkĂ«mbimit tĂ« pĂ«rvojave mes kolegĂ«ve dhe programeve tĂ« strukturuara tĂ« zhvillimit tĂ« kapaciteteve â u ka mundĂ«suar ekipeve institucionale tĂ« integrojnĂ« udhĂ«zimet e pĂ«rafruara me BE-nĂ« nĂ« punĂ«n e tyre tĂ« pĂ«rditshme. SĂ« bashku, kĂ«to ndryshime u pĂ«rgjigjen drejtpĂ«rdrejt kĂ«rkesĂ«s sĂ« BE-sĂ« pĂ«r reforma tĂ« mbĂ«shtetura fort nĂ« njĂ« proces tĂ« besueshĂ«m buxhetimi afatmesĂ«m.
Ne e kemi mbështetur Shqipërinë në hartimin e Agjendës së Reformave, në vlerësimin e ndikimit ekonomik të reformave dhe kemi asistuar SASPAC në ngritjen e një grupi ndërinstitucional pune me qëllim monitorimin efektiv të zbatimit të tyre.
Po ashtu, kemi trajnuar me sukses një grup audituesish të sektorit publik, të cilët tashmë mbajnë certifikime të njohura ndërkombëtarisht.
Për të forcuar më tej infrastrukturën e qeverisjes, kemi punuar edhe me Bankën e Shqipërisë për çështje të rregullimit dhe mbikëqyrjes bankare, veçanërisht në fushën e digjitalizimit.
Â
Sa e përgatitur është sot Shqipëria për të garantuar mbikëqyrje të fortë të brendshme në institucionet e saj publike?
Shqipëria është dukshëm më e përgatitur se në vitet e mëparshme. Kapacitetet në auditimin e brendshëm po përmirësohen si në cilësi, ashtu edhe në profesionalizëm.
Vitin e kaluar përfunduam një trajnim gati dyvjeçar për audituesit e sektorit publik, që përfshiu edhe detyra praktike në vendin e punës, si dhe përditësimin e metodologjive të auditimit, duke lehtësuar integrimin e standardeve ndërkombëtare. BE-ja e njeh progresin e bërë në ngritjen e institucioneve të mbikëqyrjes, veçanërisht pas reformave në drejtësi.
Megjithatë, niveli i përgatitjes nuk është ende i njëtrajtshëm në të gjitha institucionet publike. Hapi i radhës është që këto përmirësime të shndërrohen në praktika të institucionalizuara, të zbatueshme në të gjithë sistemin dhe të pavarura nga ciklet politike.
Â
Cilat i shikoni si rreziqet më të mëdha që mund të ngadalësojnë ritmin e reformave në Shqipëri?
Rreziqet kryesore lidhen me kapacitetin e pabarabartë administrativ, koordinimin e dobët ndërmjet institucioneve dhe boshllëqet midis ambicies së reformave dhe zbatimit të tyre në praktikë.
PĂ«rparimi mund tĂ« ngadalĂ«sohet gjithashtu nga mĂ«nyrat e ndryshme tĂ« pĂ«rllogaritjes sĂ« kostove tĂ« reformave, cilĂ«sia ende e kufizuar e tĂ« dhĂ«nave dhe sfida pĂ«r tâi shndĂ«rruar reformat nĂ« struktura ligjore dhe administrative tĂ« qĂ«ndrueshme.
Vlerësimi i BE-së për vitin 2025 nënvizon se, në mungesë të një koordinimi më të mirë dhe një dialogu politik vërtet gjithëpërfshirës, Shqipëria mund të hasë vonesa në përmbushjen e kërkesave kryesore të grupit themelor të negociatave.
Këto sfida janë reflektuar edhe në diskutimet rajonale të ndërmjetësuara nga CEF, ku qeveritë theksojnë në mënyrë të vazhdueshme se pengesa kryesore nuk është ambicia, por kapaciteti për të çuar reformat deri në fund.
Â
Sfidat
Vlerësimi i BE-së për vitin 2025 nënvizon se, në mungesë të një koordinimi më të mirë dhe një dialogu politik vërtet gjithëpërfshirës, Shqipëria mund të hasë vonesa në përmbushjen e kërkesave kryesore të grupit themelor të negociatave. Këto sfida janë reflektuar edhe në diskutimet rajonale të ndërmjetësuara nga CEF, ku qeveritë theksojnë në mënyrë të vazhdueshme se pengesa kryesore nuk është ambicia, por kapaciteti për të çuar reformat deri në fund.
Â
Si e vlerësoni punën e Shqipërisë për të integruar më mirë masat e reformave në buxhetin kombëtar? Sa e suksesshme ka qenë në lidhjen e ambicieve politike me planifikimin financiar realist dhe zbatimin?
Shqipëria është në rrugën e duhur dhe po përmirësohet në mënyrë të qëndrueshme. Masat e reformave po vlerësohen gjithnjë e më mirë në aspektin financiar, po prioritarizohen më qartë dhe po përfshihen në kuadrin afatmesëm buxhetor në mënyra që pasqyrojnë pritshmëritë e BE-së.
PĂ«rmbushja e pjesshme e AgjendĂ«s sĂ« Reformave tĂ« Planit tĂ« Rritjes dhe disbursimet pĂ«rkatĂ«se nga BE-ja tregojnĂ« se ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tâi lidhĂ« angazhimet politike me financimin.
Megjithatë, për të arritur besueshmëri të plotë, procesi i buxhetimit duhet të harmonizohet sistematikisht me koston reale dhe kohëzgjatjen e reformave në të gjitha ministritë, jo vetëm në fushat pilote.
Â
Si i vlerësoni reformat që po ndjek Shqipëria në lidhje me tranzicionin e gjelbër, transformimin digjital dhe rritjen e konkurrueshmërisë? Cila nga këto fusha, sipas jush, ofron potencialin më të madh për përshpejtim të progresit?
Nga kĂ«ndvĂ«shtrimi i CEF, secila prej kĂ«tyre fushave tĂ« reformĂ«s âtransformimi digjital, tranzicioni i gjelbĂ«r dhe konkurrueshmĂ«ria âkĂ«rkon kapacitete tĂ« forta institucionale pĂ«r tĂ« kaluar nga planet nĂ« rezultate konkrete. Ajo qĂ« shohim mĂ« qartĂ« janĂ« segmentet ku ndĂ«rtimi i kapaciteteve shtesĂ« do tĂ« ketĂ« ndikimin mĂ« tĂ« madh.
Transformimi digjital ofron mundësi të mëdha, por vetëm nëse institucionet forcojnë qeverisjen e të dhënave, ndërveprueshmërinë dhe aftësitë e koordinimit.
Tranzicioni i gjelbër kërkon ekspertizë më të thelluar në buxhetimin e gjelbër dhe vlerësimin e rreziqeve klimatike, ndërsa reformat për konkurrueshmërinë varen nga aftësi më të forta analitike dhe monitoruese.
NĂ« vend qĂ« tĂ« gjykojmĂ« se cila fushĂ« mund tĂ« avancojĂ« mĂ« shpejt, fokusi ynĂ« Ă«shtĂ« tâi ndihmojmĂ« institucionet shqiptare tĂ« ndĂ«rtojnĂ« aftĂ«sitĂ«, sistemet dhe bashkĂ«punimin e nevojshĂ«m pĂ«r tĂ« arritur progres tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m dhe tĂ« pĂ«rputhur me standardet e BE-sĂ« nĂ« tĂ« tria objektivat.
Â
Institucionet e BE-së po i kushtojnë gjithnjë e më shumë rëndësi reformave që sjellin rezultate të prekshme për qytetarët. Në rastin e Shqipërisë, cilat përmirësime konkrete shihni që po shfaqen tashmë, ose që mund të ndihen së shpejti?
Qytetarët tashmë po përjetojnë shërbime publike digjitale më të mira dhe sisteme pagesash më të shpejta e më të besueshme, si rezultat i reformave në sektorin financiar.
Përmirësimi i vlerësimit të kostove të reformave dhe proceset më të besueshme të buxhetimit po ulin numrin e projekteve të bllokuara dhe po garantojnë shërbime publike më të qëndrueshme.
Ndërsa kuadri i financimeve të gjelbra konsolidohet, familjet dhe bizneset pritet të përfitojnë nga programe të reja për eficiencën e energjisë dhe produkte financiare më miqësore me mjedisin.
KĂ«to janĂ« shenjat e para tĂ« âIntegrimit gradual nĂ« Tregun e VetĂ«m Europianâ, tĂ« cilin BE-ja e thekson vazhdimisht si objektiv.
Â
Duke parĂ« pĂ«rpara, ku mendoni se ShqipĂ«ria duhet tâi pĂ«rqendrojĂ« pĂ«rpjekjet e saj reformuese nĂ« dy apo tre vitet e ardhshme pĂ«r tĂ« avancuar nĂ« mĂ«nyrĂ« domethĂ«nĂ«se drejt integrimit nĂ« BE?
Forcimi i koordinimit ndërinstitucional dhe nxitja e një dialogu politik më gjithëpërfshirës do të jenë thelbësore për të ruajtur ritmin e reformave.
Në rolin tonë si qendër rajonale trajnimi për zyrtarët e financave publike, CEF mund të vazhdojë të ofrojë bashkëpunimin e strukturuar dhe shkëmbimin e përvojave që i nevojitet Shqipërisë për të avancuar me qëndrueshmëri në klasterin e themeleve dhe për të mbajtur në fokus objektivin e përmbylljes së negociatave deri në fund të vitit 2027.
The post Integrimi në BE kërkon disiplinë financiare appeared first on Revista Monitor.