Shtegto mes ullinjve të moçëm të vendit tonë. Sa vjeçar është një ulli dhe ku gjenden më të vjetrit në Shqipëri?
Â
Gjergj Kota
Jo larg Tiranës, në Ndroq, një fshat ku gojëdhënat shtrihen që nga kohët mesjetare, shkëputemi për një ditë ndryshe, larg qytetit, në shtigjet e hiking-ut, mes ullinjve të lashtë, shekullorë e ndoshta mijëvjeçarë.
Shpatet kodrinore me tarraca guri, aroma e ullirit dhe hijet e trungjeve madhështorë krijojnë një peizazh tipik mesdhetar. Këtu, në mbretërinë e ullinjve të moçëm, e shikon qartë se koha matet me trungje dhe rrënjë.
Â
Peizazh nga ullinjtë e vjetër në kodrat e Ndroqit. Foto: Autori.
Â
Por sa vjeçar mund tĂ« jetĂ« vĂ«rtet njĂ« ulli dhe ku gjenden mĂ« tĂ« vjetrit ullinj nĂ« ShqipĂ«ri? Legjendat flasin pĂ«r mijĂ«vjeçarĂ«, ndĂ«rsa shkenca kĂ«rkon prova. Si matet mosha e njĂ« peme qĂ« shpesh sâka mĂ« âzemĂ«r druriâ dhe çfarĂ« na tregojnĂ« metodat moderne pĂ«r kĂ«ta âpleq tĂ« gjelbĂ«râ?
Â
Ullinjtë mesdhetarë: midis legjendës dhe shkencës
Ulliri është një emblemë e rajonit mesdhetar dhe simbolizon paqen, mençurinë dhe harmoninë që nga lashtësia. Origjina e ullirit të kultivuar lidhet me Lindjen e Afërt; nga lindja u përhap përgjatë brigjeve të Mesdheut.
Në shumë vende mesdhetare gjenden ullinj mijëravjeçarë të cilët vazhdojnë të prodhojnë fruta, por datimi i saktë i moshës së tyre mbetet sfidues.
Pse është i vështirë datimi tek ulliri? Ndryshe nga drurët e tjerë, ulliri rritet në mënyrë jo të rregullt. Shpesh i mungojnë unaza vjetore të plota dhe trungjet e vjetër bëhen të zbrazët nga brenda.
Kjo do të thotë se metodat e zakonshme si numërimi i unazave të trungut nuk japin rezultate të besueshme.
Metoda alternative si datimi me karbon-14 përdoret për pjesët e mbetura të drurit.
ShkencĂ«tarĂ«t vlerĂ«sojnĂ« se me kombinim metodash, mosha maksimale e konfirmuar e ullinjve zakonisht arrin 300â500 vjet (disa studime e zgjerojnĂ« deri rreth 700 vjet). MegjithatĂ«, traditat dhe gojĂ«dhĂ«nat vendore dhe analiza indirekte shpesh pretendojnĂ« se disa ullinj janĂ« mijĂ«ravjeçarĂ«.
PĂ«r shembull, Ulliri i Vouves nĂ« KretĂ« vlerĂ«sohet tĂ« ketĂ« 2,000â4,000 vjet jetĂ«; nĂ« Portugali, ulliri i MouchĂŁo mendohet ~3,350-vjeçar; ndĂ«rsa âStara Maslinaâ pranĂ« qytetit Tivar tĂ« Malit tĂ« Zi Ă«shtĂ« datuar diku midis 2,014 dhe 2,480 vjeç.
Gjithashtu, Libani dikur pretendonte pemë 4,000-vjeçare, por një studim i vitit 2024 tregoi se më e vjetra prej tyre ishte rreth 1,100 vjeç, kurse shumica ~500-vjeçare. Këta shembuj nxjerrin në pah se legjendat e moshës shpesh i tejkalojnë provat shkencore.
Pavarësisht kësaj, ullinj të lashtë mbi 1,000 vjeç ekzistojnë dhe janë monumente të gjalla: p.sh., ullinjtë Bidni në Maltë janë konfirmuar me karbon-14 rreth 2,000-vjeçarë dhe mbrohen që prej vitit 1933.
UNESCO e ka shpallur 26 nĂ«ntorin âWorld Olive Tree Dayâ, me synim ruajtjen e ullishtave dhe biodiversitetit, dialogun kulturor dhe rolin socio-ekonomik tĂ« ullirit; njĂ« kujtesĂ« se ulliri Ă«shtĂ« pjesĂ« e identitetit dhe trashĂ«gimisĂ« mesdhetare.
Â
Shqipëria: pasuria dhe boshllëku
Shqipëria, një vend mesdhetar me traditë mijëravjeçare në ullishtari, krenohet me pasuri të jashtëzakonshme të ullinjve të vjetër, por njëkohësisht vuan nga boshllëqe në dokumentimin dhe mbrojtjen e tyre.
Sipas një studimi agronomik, nga ekspertët H. Ismaili dhe B. Gixhari, në 53 fshatra të Shqipërisë numëroheshin rreth 136 mijë rrënjë ullinj të vjetër (shumëshekullorë).
Nga njëra anë, kemi trashëgimi natyrore mbresëlënëse. Ullinj që përbëjnë jo vetëm kultivarë autoktonë me vlerë, por edhe destinacione potenciale turistike. Nga ana tjetër, nevojitet një regjistrim shkencor pemë-më-pemë dhe një regjistër digjital publik me ID, koordinata dhe datim laboratorik për të certifikuar këta ullinj.
Â
Ku rriten legjendat?
Ku ndodhen ullinjtë më të lashtë të Shqipërisë? Studime vendase dhe vëzhgime lokale tregojnë se dy vatrat kryesore janë rajoni i Tiranës dhe rajoni i Vlorës, pa përjashtuar edhe Beratin, Lezhën e Krujën.
NĂ« zonat e TiranĂ«s (PetrelĂ«, Lanabregas, TufinĂ«, Ndroq, PrezĂ«, Brar, Tujan) ka ullinj qĂ« mendohet tĂ« kenĂ« moshĂ« rreth 2,000 â 3,000 vjet.
âUllinjtĂ« kurrĂ« nuk mund tĂ« vdesinâ. Kjo hiperbolĂ« vendase lidhet me aftĂ«sinĂ« e ullirit pĂ«r tĂ« rilindur. Edhe kur trungjet shekullorĂ« thahen ose digjen, nga rrĂ«njĂ«t nĂ«ntokĂ« shpĂ«rthejnĂ« fidanĂ« tĂ« rinj, duke vijuar jetĂ«n e pemĂ«s potencialisht pafundĂ«sisht. Prandaj vendasit thonĂ« se ulliri âjeton pĂ«rgjithmonĂ«â.
âShtegu i KalasĂ« â Ndroqâ kalon pĂ«rmes ullishtave tĂ« vjetĂ«r, si dhe nĂ« kalanĂ« mesjetare tĂ« Varoshit. GjatĂ« ecjes, me Fisnik Muçën, njĂ« zĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« komunitetin e udhĂ«rrĂ«fyesve malor (President i Albanian Mountain Leaders), gjendemi pĂ«rmes qindra ullinjve tĂ« pĂ«rkulur nga shekujt.
Fisniku na tregon se disa nga ullinjtĂ« rreth Ndroqit mund tĂ« jenĂ« 2,000â2,500 vjeç, ndĂ«rsa edhe mĂ« tĂ« vjetĂ«r ndodhen nĂ« afĂ«rsi tĂ« Malit tĂ« Dajtit dhe fshatit Tujan. KĂ«ta gjigantĂ« tĂ« gjelbĂ«r kanĂ« pĂ«rballuar ndryshime klimatike tĂ« shumta ndĂ«r shekuj.
Por duhet theksuar se ende nuk ka një projekt të mirëfilltë, në mënyrë që këto pemë të kenë datimin dhe certifikimin e tyre.
PĂ«rtej TiranĂ«s, Berati Ă«shtĂ« njĂ« tjetĂ«r vatĂ«r historike e ullirit. Jo rastĂ«sisht, varieteti kryesor autokton quhet âUlliri i Beratitâ. NĂ« fshatin Drobonik ndodhet njĂ« ulli monumental, i cili njihet si âUlliri i PalikĂ«shtit (Drobonikut)â.
Kjo pemĂ« Ă«shtĂ« shpallur Monument Natyror dhe pretendohet se Ă«shtĂ« mbi 2000-vjeçare. Media lokale e ka quajtur madje âulliri mĂ« i vjetĂ«r nĂ« Ballkanâ (2,000-vjeçar).
Kjo mund të jetë e diskutueshme, por gjithsesi tregon reputacionin që ka Berati për ullinjtë antikë. Në kalanë e Beratit dhe përreth saj ka qindra ullinj të moçëm, disa ndoshta të mbjellë që në kohën e Bizantit.
Gjithashtu, brigjet e Vlorës dhe Himarës janë të njohura për ullishta të stërlashta. Në Kaninë (fshat mbi qytetin e Vlorës) thuhet se ullishtat datojnë nga koha e Pirros së Epirit. Në Qeparo e Borsh, në bregdetin e Himarës, tarracat e gurta janë ende të mbuluara me ullinj shekullorë të trashëguar brez pas brezi.
Në Krujë e Lezhë, klima më e butë mesdhetare në shpatet kodrinore ka favorizuar po ashtu ullinj të vjetër. Në Kurbin (Laç) përmenden disa pemë ulliri me moshë të madhe, zona e Laçit mund të ketë ullinj mbi 2000-vjeçarë, ndonëse dhe kjo kërkon verifikim.
Â
Hartë orientuese e zonave me ullinj të vjetër në Shqipëri. Pikat shënojnë zonat me ullinj të vjetër pretendentë dhe/ose monumente natyre. Vendndodhjet janë të përafërta.
Â
Disa guida dhe entuziastë pohojnë se në Shqipëri ka rreth 16 000 ullinj mbi 1500 vjeç; shpesh thuhet se shumë prej tyre kanë qenë tashmë të vjetër edhe në kohën e Skënderbeut (shek. XV).
Ndonëse kjo shifër duhet konfirmuar, fakti është që shumë ullinj të Shqipërisë i kanë rrënjët në antikitetin e vonë dhe mesjetën e hershme.
Këto pemë janë dëshmitarë të heshtur të historisë. Kanë përballuar luftërat osmane, kanë ushqyer kryengritësit me vajin e tyre dhe kanë vazhduar ciklin stinë pas stine, pavarësisht ndryshimeve të kufijve dhe popullsive.
Fisniku vë në dukje se publiku dhe turistët vuajnë nga mungesa e informacionit për këta ullinj monumentalë. Ai thekson se shumë prej këtyre pemëve gjenden në prona private ose komunitete të vogla dhe nuk kanë tabela apo të dhëna informuese.
âVizitorĂ«t kalojnĂ« pranĂ« njĂ« ulliri 2000-vjeçar dhe nuk e marrin vesh kurrĂ«â.
Po ashtu, Muça nĂ«nvizon se ndryshimet klimatike aktuale, thatĂ«sirat e zgjatura, verat mĂ« tĂ« nxehta, janĂ« sfida tĂ« reja pĂ«r kĂ«ta âpleq tĂ« gjelbĂ«râ, por fakti qĂ« ata kanĂ« mbijetuar ndryshime tĂ« mĂ«dha klimatike nĂ« tĂ« kaluarĂ«n i bĂ«n relativisht tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m.
KĂ«to pemĂ« duket sikur kanĂ« âimunitet historikâ, por pa mbrojtje ligjore dhe pa kujdesin e duhur, edhe ato mund tĂ« pĂ«sojnĂ« dĂ«me nga aktiviteti njerĂ«zor.
Â
Nga ligjet te realiteti: sa funksionon mbrojtja?
Mbrojtja e ullinjve shekullorĂ« nĂ« vendin tonĂ« mbĂ«shtetet kryesisht te koncepti âMonument Natyrorâ. Sipas ligjit pĂ«r zonat e mbrojtura, njĂ« pemĂ« me rĂ«ndĂ«si tĂ« veçantĂ« shkencore ose estetike mund tĂ« shpallet monument natyre me vendim tĂ« KĂ«shillit tĂ« Ministrave.
Aktualisht, disa ullinj individualë gëzojnë këtë status (p.sh. Ulliri i Qejfit në Elbasan, Ulliri i Drobonikut në Berat). Por listimi është i pjesshëm, udhëzimet teknike mungojnë dhe nuk ka ligj të posaçëm për drurë të vjetër (mbrojtje automatike sipas moshës/dimensionit).
Politikat bujqĂ«sore, pĂ«rmes subvencioneve, nxisin mbjelljet e reja; megjithatĂ«, nuk parashikohet kompensim kur hiqen ullinj tĂ« vjetĂ«r jo tĂ« listuar si âMonument Natyrorâ. Statistikat kombĂ«tare raportojnĂ« miliona rrĂ«njĂ« nĂ« prodhim pa dalluar mbjelljet e reja nga ekzemplarĂ«t shekullorĂ«.
Në Greqi, tradita e ruajtjes është e thellë që nga antikiteti, ndërsa theksi është te ruajtja e pemëve ekzistuese dhe lejet strikte për ndërhyrje.
Ruajtja dhe menaxhimi i ullinjve vlerësohen si pjesë e identitetit kulturor dhe peizazhit në këtë shtet. Në ishullin e Kretës, disa pemë ulliri mijëravjeçare kanë status të ngjashëm me monumentet kulturore dhe mbrohen nga autoritetet vendore.
Ndërsa në Ulqin, Mal i Zi, ullishta e Valdanosit është simbol i trashëgimisë për Ulqinin, me rreth 18 mijë rrënjë ulliri.
Megjithëse zona ka statusin e peizazhit kulturor, shembujt e lejeve të kufizuara brenda ullishtës tregojnë se statusi formal nuk mjafton pa rregulla të qarta zbatimi dhe kontroll real në terren. Në Ulqin, reagimi i komunitetit lokal ka qenë thelbësor për të frenuar betonizimin.
Â
Ekonomia dhe âMade in Albaniaâ
ShqipĂ«ria ka miliona pemĂ« ulliri nĂ« prodhim. Sipas INSTAT, prodhimi kombĂ«tar ka pasur njĂ« trend rritĂ«s afatgjatĂ« qĂ« prej fundviteve â90, me nivel shumĂ« tĂ« lartĂ« nĂ« 2023 â 2024.
Kjo bazë prodhuese, e konsoliduar vitet e fundit, ka mbështetur një ritëm të ri zhvillimi në tregti.
Për shembull, në 2017, Shqipëria eksportoi vetëm 113 tonë vaj ulliri, ndërsa në 8-mujorin e parë 2023 u eksportuan rreth 4,400 tonë (kryesisht drejt Italisë).
Rritja e eksporteve po ecën krah për krah me përpjekjet për përmirësim cilësie. Prodhuesit shqiptarë historikisht kanë nxjerrë vaj të mirë (i përmendur që në kohët e Apolonisë), por shpesh u mungonte standardizimi dhe certifikimi.
Tani, falë kooperativave të grumbullimit dhe investimeve në minifabrika moderne (p.sh. në Zadrimë, Berat, Vlorë) që plotësojnë standardet e BE-së, shumë marka lokale kanë marrë certifikata BIO/organike, sidomos për varietete autoktone si Kalinjoti (Vlora) dhe Krypsi i Beratit.
NjĂ« hap i arsyeshĂ«m pĂ«rtej teknologjive tĂ« larta Ă«shtĂ« krijimi i markave kolektive rajonale, p.sh. âMade in Beratâ ose âUlliri i ZadrimĂ«sâ. KĂ«to diferencime cilĂ«sore e gjeografike mund tĂ« rrisin çmimin mesatar tĂ« vajit shqiptar, historikisht i ulĂ«t pĂ«r shkak tĂ« marketingut tĂ« dobĂ«t.
Edhe pse jo shumĂ« produktivĂ«, ullinjtĂ« e moçëm kanĂ« vlerĂ« ekonomike pĂ«rmes turizmit dhe markĂ«s. NĂ« MaltĂ«, vaji nga ullinjtĂ« 2000-vjeçarĂ« âBidniâ shitet si suvenir unik me çmim shumĂ« tĂ« lartĂ« dhe tĂ« ardhurat shkojnĂ« pjesĂ«risht pĂ«r mirĂ«mbajtjen e pemĂ«ve.
Shembull ky i njĂ« agroturizmi tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m. NĂ« Greqi e Itali pĂ«rdoret gjurmueshmĂ«ria ânga pema nĂ« shisheâ. NjĂ« stampĂ« âMade in Albaniaâ me QR nĂ« etiketĂ« mund tĂ« lidhĂ« lotin me ullishtĂ«n, varietetin dhe parametrat e cilĂ«sisĂ«.
Â
Turizmi i ullirit
Turizmi i qëndrueshëm në Shqipëri ka nisur të diversifikohet. Përveç plazheve dhe alpeve, tani flitet edhe për turizmin agrar dhe kulturor.
Krahas vizitave në kantina vere dhe ferma, tani edhe ullishtat e vjetra po tërheqin vëmendjen. Në këtë kontekst, ulliri po shndërrohet në një atraksion më vete.
Shtegu tematik i Ndroqit, ngjitet drejt kalasĂ« sĂ« Varoshit. UdhĂ«rrĂ«fyesit (shpesh nga grupet e guidave malore) e kanĂ« integruar historinĂ« e ullinjve nĂ« tregimet e tyre. VizitorĂ«t informohen se do tâi shoqĂ«rojnĂ« pemĂ« ulliri shumĂ«shekullore gjatĂ« ngjitjes.
Disa prej ullinjve kĂ«tu vlerĂ«sohen rreth 500â600-vjeçarĂ« (bazuar nĂ« trashĂ«sinĂ« dhe gojĂ«dhĂ«nat lokale). PĂ«r shembull, pranĂ« rrĂ«nojave tĂ« kalasĂ« sĂ« Varoshit, gjendet njĂ« trio ullinjsh tĂ« mĂ«dhenj, qĂ« sipas banorĂ«ve datojnĂ« nga koha e princĂ«rve Topiaj (shek. XIV).
Krahas Ndroqit, nĂ« zonĂ«n e TiranĂ«s, njĂ« tjetĂ«r shteg tematik Ă«shtĂ« nĂ« fshatin Marikaj, ku ndodhet edhe ullishta shekullore e SubashĂ«ve. NĂ« Marikaj, Fabrika e Vajit âSubashiâ Ă«shtĂ« njĂ« impiant modern qĂ« u lehtĂ«son fshatarĂ«ve pĂ«rpunimin e vajit.
Ajo funksionon gjithashtu edhe si qendër vizitore dhe edukative, ku vizitorët mund të informohen për ullinjtë e vjetër të zonës, të ndjekin procesin e nxjerrjes së vajit dhe të bëjnë degustim të vajit.
Po ashtu, mund të vizitohen fshatrat nën malin e Dajtit (p.sh. Tujan, Brar), ku gjenden disa nga ullinjtë më të lashtë pranë Tiranës, si dhe punishte tradicionale vaji.
Â
Në ullishtat e Marikajt takojmë Mehdiun, banor i zonës, që na tregon ullirin e moçëm ~2 500-vjeçar. Foto: Autori.
Â
Në Berat mund të vizitohen ullinjtë monumentalë të Palikështit/Drobonikut (5 km nga qyteti), ku turistët mund të shohin ullirin 2000-vjeçar dhe të mësojnë mbi legjendat lokale.
Gjithashtu, edhe ullishtat e vjetra në fshatin Kapinovë, janë tërheqës për vizitorët.
NjĂ« vizitĂ« nĂ« njĂ« kooperativĂ« vaji ku mund tĂ« shpjegohet procesi i pĂ«rpunimit modern dhe historik shoqĂ«ruar me degustim âvaj ekstra i virgjĂ«r Beratiâ dhe produkte tĂ« tjera lokale, mund tĂ« plotĂ«sojĂ« mĂ« sĂ« miri njĂ« tur tematik nĂ« kĂ«tĂ« zonĂ«.
Vlora dhe âRiviera e Ulliritâ ofrojnĂ« njĂ« itinerar tĂ«rheqĂ«s nga Kanina nĂ« HimarĂ«. Duke filluar nga kalaja e KaninĂ«s me ullishta tĂ« lashta pĂ«rreth, vazhdohet mĂ« tej nĂ«pĂ«r bregdetin e jugut, ku mund tĂ« pĂ«rshkruhen shtigjet qĂ« kalojnĂ« mes ullishtave tĂ« vjetra pĂ«rmes fshatrave DhĂ«rmi, Vuno, HimarĂ« e Qeparo, me qindra ullinj tĂ« vjetĂ«r.
Ndërsa në Borsh mund të vizitohen punishtet e vajit. Edhe zona e Sarandës, nga Delvina e deri në Butrint, ofron një kombinim të ullinjve të moçëm me kulturën e lashtë.
Këto itinerare promovojnë idenë se Riviera Shqiptare krahas detit, ofron edhe kodrina ullinjsh mijëravjeçarë.
Në veri të Shqipërisë mund të vizitohen ullishtat e moçme rrëzë malit të Krujës, përreth kalasë, që zënë fill shumë kohë para periudhës së Skënderbeut. Shumëkush mendon se veriu i Shqipërisë nuk lidhet me ullirin.
Por zona e Kurbinit, Lezhës e deri në Zadrimë, ka një klimë mesdhetare përgjatë Drinit që e mundëson rritjen e tij. Dhe këtu ndodhen disa prej ullishtave më të vjetra të veriut, të cilat mund të vizitohen së bashku me agroturizmet e zonës.
Â
âUlliri mĂ« i vjetĂ«r nĂ« ShqipĂ«ri?â
Me Fisnikun, në shtegun tematik të ullinjve në kodrat e Ndroqit, teksa kalojmë pranë fshatit Kërçukje, vizitojmë një pemë ulliri mjaft të moçme, në pronësi të familjes Hasa, e cila mendohet të jetë 2000-2500-vjeçare. Iu deshën 11 personave nga grupi ynë, që ta rrethonim trungun e saj duke mbajtur duart të lidhura me njëri-tjetrin.
Dhe vetvetiu lind njĂ« pyetje qĂ« ngjall kureshtje. CilĂ«t janĂ« ullinjtĂ« mĂ« tĂ« vjetĂ«r nĂ« vendin tonĂ«? PĂ«r ta shpallur njĂ« pemĂ« âmĂ« tĂ« vjetrĂ«nâ, do tĂ« duhej kombinimi i disa kritereve si analiza dendrokronologjike, datimi me radiokarbon, madhĂ«sia e trungut (diametĂ«r/cirkumferencĂ«) si dhe dokumente historike/triangulim.
NĂ« praktikĂ«n vendase pĂ«rdoret shpesh regresioni ortogonal, njĂ« pĂ«rafrim statistikor qĂ«, mbi parimin âsa mĂ« i madh trungu, aq mĂ« e vjetĂ«r pemaâ, kalibron marrĂ«dhĂ«nien madhĂ«si-moshĂ« duke korrigjuar pasaktĂ«sitĂ« nĂ« tĂ« dyja matjet.
Prof. Hairi Ismaili, një nga studiuesit më të njohur të ullirit në Shqipëri, rendit, ndër të tjerë, disa grupe pretendente, si ullinjtë nga më të vjetrit në Shqipëri.
(1) UllinjtĂ« nĂ« Brret (GĂ«rdecâPalaq), me moshĂ« tĂ« vlerĂ«suar rreth ~3 000 vjet;
(2) UllinjtĂ« e Tujanit (nĂ«n Dajt), ~2 500â3 000 vjet;
(3) UllinjtĂ« e TufinĂ«s, ~2 500â3 000 vjet;
(4) UllinjtĂ« e Pulazeqinit (VlorĂ«), ~1 500â2 000+ vjet;
(5) Gruemirë (Malësia e Madhe), ~2 000+ vjet; (6) Kallmet (Lezhë), ~1 200+ vjet.
Datimi pemĂ«-mĂ«-pemĂ«, me kombinimin e kĂ«tyre kritereve dhe certifikimin individual, do tĂ« ishte i domosdoshĂ«m. Deri atĂ«herĂ«, do tĂ« vazhdojmĂ« tĂ« kemi disa âmĂ« tĂ« vjetĂ«râ dhe kjo sâĂ«shtĂ« keq, sepse mban gjallĂ« debatet dhe interesin.
âUlliri mĂ« i vjetĂ«râ, pĂ«rtej statistikave dhe rekordeve Ă«shtĂ« simbol i lidhjes sonĂ« me tĂ« shkuarĂ«n. Identifikimi dhe konfirmimi i vjetĂ«rsisĂ« sĂ« kĂ«tyre pemĂ«ve krijon njĂ« urĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« midis nesh dhe lashtĂ«sisĂ«.
Ullinjtë e moçëm të Shqipërisë janë një pasuri e shumëfishtë: natyrore, kulturore, historike, ekonomike dhe shpirtërore dhe mund të bëhen shtylla të zhvillimit të qëndrueshëm si destinacione, si markë kombëtare dhe si thesar historish të gjurmueshme.
Â
The post Ullinjtë e moçëm të Shqipërisë, mes historisë dhe turizmit appeared first on Revista Monitor.
Login
