❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Mes vetmisë dhe skamjes

✇Faktoje
By: Future Block

Mes vetmisë dhe skamjes

Zërat e padëgjuar të pensionistëve në Shqipëri

Shqipëria po zbrazet nga të rinjtë. Në fshatra dhe qytete gjen të moshuar që ngrysin ditët e pleqërisë në vetmi duke u përpjekur të shtyjnë ditët. 
Faktoje ju zjell zĂ«rat e padĂ«gjuar tĂ« pensionistĂ«ve dhe luftĂ«n e tyre tĂ« pĂ«rditshme me jetĂ«n. NĂ« rubrikĂ«n mĂ« tĂ« re “PĂ«rmes Fotografive“ gazetarja Esmeralda Topi dhe fotografi Atdhe Mulla kane takuar disa tĂ« moshuar qĂ« rrĂ«fejnĂ« luftĂ«n me vetminĂ«, sĂ«mundjet por edhe çmimet e kripura.
Esmeralda Topi dhe Atdhe Mulla

‘Pensioni mĂ« shkon pĂ«r ilaçe’

Ditën që i bujtëm në apartamentin e saj pranë Mozaikut të Tiranës, Sanije Gashi kishte marrë pensionin. Ashtu si 767 mijë pensionistët e tjerë në të gjithë vendin, ishte kurioze të shihte se sa para do të merrte nga indeksimi 8.6% që qeveria i bëri pensioneve këtë tetor.

‘Kam punuar 35 vite nĂ« shtypshkronjĂ« dhe marr 190 mijĂ« lekĂ« (tĂ« vjetra) nĂ« muaj’ – tha 77 vjeçarja duke theksuar se ‘nga kĂ«to 150 mijĂ« i duheshin pĂ«r ilaçe.’

Sanija ka kaluar ishemi celebrale që i ka lënë pasoja të rënda në shëndet, por është e detyruar të mbahet në këmbë duke i shërbyer vetes dhe të shoqit të sëmurë.
‘Kam dy fĂ«mijĂ«, njĂ« djalĂ« dhe njĂ« vajzĂ«. JanĂ« tĂ« martuar. VajzĂ«n e kam larg, vjen njĂ«herĂ« nĂ« tre katĂ«r ditĂ« se aq ka mundĂ«si. NdĂ«rsa djali nuk na flet prej 20 vitesh.’- rrĂ«fen gjithĂ« trishtim Sanija duke pĂ«rsĂ«ritur si refren kĂ«tĂ« fjali:

‘Nuk fajĂ«soj as djalin as nusen. TĂ« tjerĂ« njerĂ«z ma kanĂ« fajin
’

NĂ« mungesĂ« tĂ« fĂ«mijĂ«ve, ajo i shĂ«rben Sadriut pĂ«r tĂ« cilin thotĂ« se ka 12 vite qĂ« vuan nga probleme tĂ« shĂ«ndetit mendor. KanĂ« bashkĂ« gjysmĂ« shekulli martesĂ« ndaj Sanija Ă«shtĂ« e bindur se i shoqi e ka ‘hallall’ pĂ«rkujdesjen e saj.
‘Ngrihem shumĂ« shpesh natĂ«n qĂ« i shĂ«rbej tim shoqi dhe nga problemet qĂ« kam jam rrĂ«zuar mĂ« shumĂ« se 19 herĂ«. FalĂ« zotit nuk kam thyer ndonjĂ« kockĂ«.’
Mirëpo, shenjat e rrëzimit të fundit i ka ende të dukshme në trup.
‘Sikur tĂ« mos mjaftonin tĂ« gjitha kĂ«to, kam bĂ«rĂ« katĂ«r herĂ« ndĂ«rhyrje nĂ« zemĂ«r.’, vazhdon Sanija, dhe na tregon njĂ« pĂ«r njĂ« tĂ« gjitha ilaçet qĂ« i duhen pĂ«r vete dhe tĂ« shoqin.
‘VetĂ«m kjo kutia qĂ« i ble Sadriut pĂ«r tĂ« ushqyer trurin bĂ«n 25 mijĂ« lekĂ«.’, veçoi ajo nga komodina e mbushur me ilaçe sikur tĂ« ishte njĂ« mini farmaci.
Penzionerat_013
Penzionerat_016
Penzionerat_017
E vetmja mbështetje financiare që çifti i të moshuarve ka janë pensionet. Të dy bashkë marrin 49,000 lekë çdo muaj. Por pasi shlyejnë detyrimet mujore ndaj shtetit dhe blenë ilaçet që ju nevojiten, çiftit Gashi ju mbeten shumë pak lekë për të kaluar muajin.
‘Pa u rritur çmimet dhe nuk e pĂ«rballoja dot muajin, tani jo e jooo. Shkoj e marrim ushqimin çdo muaj tek mensa sociale. S’kam as takat, as lekĂ«.’
Sanija dhe Sadriu janë vetëm dy nga 90 mijë të moshuarit e vetmuar në Shqipëri.

‘Prisja tĂ« merrja pensionin pastaj do ikja
’

Në fshatin Shënepremte të Divjakës jeton e vetme Kaleme Dardha. Duke u gdhirë 6 tetori, 82 vjeçarja u dhunua barbarisht nga dy të rinj të fshatit që i grabitën shtëpinë.
‘Shteti dhe qeveria t’i dĂ«nojĂ«, e tĂ« verĂ« dorë’, lutet ajo mĂ« lot nĂ« sy, teksa shĂ«njat e dhunĂ«s i ‘ulĂ«rasin’ syve tanë 
Si çdo vit, edhe kĂ«tĂ« vjeshtĂ«-dimĂ«r nĂ«nĂ« Kaleme do tĂ« shkonte nĂ« Itali tek tĂ« bijat, por lajmi i ‘rritjes sĂ« pensioneve’ e mbajti nĂ« fshat njĂ« muaj mĂ« shumĂ«.

‘Prisja tĂ« merrja pensionin pastaj do ikja
 isha kurioze se sa mĂ« ishte rritur se dĂ«gjuam nĂ« lajme. Ata masakrenjtĂ«, siç duket kanĂ« menduar se unĂ« nuk isha nĂ« shtĂ«pi dhe kur I kapa gafil mĂ« dhunuan, e ça s’mĂ« panĂ« sytë ’, rrĂ«fen e tmerruar ajo.

82 vjeçarja ka dalë në pension të parakohshëm dhe merr 18,000 lekë në muaj por ndryshe nga shumë të moshuar të tjerë, ajo gjen mbështetje financiare nga të dy vajzat.
‘Nuk mĂ« mungon asgjĂ«, s’mĂ« lĂ«nĂ« gjĂ« mangĂ«t. Por atje (Itali) nuk mĂ« rrihet, dua shtĂ«pinĂ« time nĂ« fshat. KĂ«tu gjej rehat
po tani si do t’ia bĂ«j?!’ ngre supet duke sjellĂ« nĂ«pĂ«rmend ndodhinĂ« e tmerrshme tĂ« dhunimit dhe grabitjes nga dy tĂ« rinjtĂ« e fshatit.
I gjithë fshati është tronditur nga kjo ngjarje e rëndë, por ndjesitë më të forta I gjetëm veçanërisht tek të moshuarit e tjerë të vetmuar të fshatit.
‘S’ishte parĂ« e dĂ«gjuar kjo qĂ« tĂ« dhunohej njĂ« plakĂ« kĂ«shtu
 Merr çke pĂ«r tĂ« marrĂ« dhe lĂ«rĂ« plakĂ«n e gjorĂ«. Na ka zĂ«nĂ« frika tĂ« gjithĂ«ve
’, thotĂ« njĂ« familjare e nĂ«nĂ« Kalemes qĂ« gjetĂ«m nĂ« shtĂ«pi.

‘Punoj tokĂ«n se s’mĂ« del hesapi’

Edhe nĂ« fshatin ShĂ«nepremte, si nĂ« çdo zonĂ« tjetĂ«r rurale tĂ« ShqipĂ«risĂ« jetojnĂ« mĂ« shumĂ« tĂ« moshuar, sepse tĂ« rinjtĂ« kanĂ« emigruar. SkĂ«nder Çokun e gjetĂ«m duke punuar tokĂ«n pranĂ« njĂ« vile me tre kate.
‘Kjo Ă«shtĂ« shtĂ«pia e vajzĂ«s qĂ« kujdesem qĂ« kur kanĂ« ikur nĂ« Gjermani.’, na tregon 71 vjeçari.
Skënderi ka punuar kuzhinier, ka vetëm 6 vite që ka dalë në pension dhe merr 15,700 lekë në muaj.

‘60 mijĂ« lekĂ« nĂ« muaj unĂ« i dua ilaçe se vuaj nga tensioni dhe diabeti. Ndaj punoj tokĂ«n kĂ«tu, mbjell pĂ«r veten time se s’mĂ« del hesapi’, vijon mĂ« tej ai.

Parcelën e tokës e ka mbjellë me perime dhe fruta të ndryshme ndaj shumicën e kohës e kalon aty duke u kujdesur që të marr frytet e të mbjellave.
‘Gjithsesi, mos tĂ« kishim fĂ«mijĂ«t do kishim vdekur’, thotĂ« ai me njĂ« buzĂ«qeshje tĂ« embĂ«l nĂ« fytyrĂ«, si pĂ«r tĂ« na vĂ«rtetuar se edhe puna me tokĂ«n nuk i mjafton pĂ«r tĂ« jetuar siç duhet.

‘Kujdesem pĂ«r nipin’

Jo tĂ« gjithĂ« pensionistĂ«t kanĂ« dalĂ« ‘zyrtarisht’ nĂ« pension. Ndryshe nga SkĂ«ndĂ«ri qĂ« nĂ« pension kujdeset pĂ«r njĂ« shtĂ«pi bosh, tĂ« tjerĂ«ve ju buçasin shtĂ«pitĂ« nga zĂ«rat e fĂ«mijĂ«ve.
Bujar dhe Shpresa Luga janë dy pensionistë nga Tirana. Ata kanë më shumë se një dekadë që kanë dalë në pension.
‘Tani kemi njĂ« punĂ« tjetĂ«r part time, mbajme nipĂ«rit.’, tregon Bujari duke shtyrĂ« nĂ« lisharĂ«se nipin e tij 2 vjeç.
‘Vajzat na kanĂ« gĂ«zuar me katĂ«r nipĂ«r tĂ« mrekullueshĂ«m. Ne i ndihmojmĂ« deri sa vijnĂ« nga puna, duke u kujdesur pĂ«r ta.’, thotĂ« Shpresa teksa na tregon nĂ« telefon njĂ« fotografi tĂ« shkrepur sĂ« fundi mĂ« tĂ« katĂ«r djemtĂ« e vegjĂ«l.

‘A nuk janĂ« tĂ« mrekullueshĂ«m?! KĂ«ta na shtojnĂ« jetĂ«n. BashkĂ« me gjyshĂ«rit e tjerĂ« i mbajmĂ« nĂ« shtĂ«pi deri sa arrijnĂ« moshĂ«n e kopshtit, pastaj shkojnĂ« atje me fĂ«mijĂ«t’, tregon Shpresa dhe kthehet nga i shoqi duke shtuar: ‘mĂ« ndihmon edhe Bujari, kujdesemi tĂ« dy’.

Bujari është 75 vjeç, ka punuar gjithë jetën shofer dhe vitet e punës i janë shpërblyer me 23,000 lekë pension.
‘Kam punuar shofer qĂ« nĂ« kohĂ«n e komunizmit pĂ«r njĂ« ministĂ«r shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« kohĂ«s’ na tregon ai duke shtuar me shpoti ‘po pastaj kalova tek sporti deri sa dola nĂ« pension se ministri doli armik.’ 
Edhe Bujarin me Shpresën i ndihmojnë financiarisht të bijat, por ndryshe nga pensionistët e tjerë ata janë të lumtur që ndihmën ua shpërblejnë duke u kujdesur për fëmijët e tyre.

‘Nuk duhet tĂ« ketĂ« pension nĂ«n 22 mijĂ« lekë’

Faik Xhani Ă«shtĂ« ish mĂ«sues nga Mati qĂ« prej vitesh drejton ShoqatĂ«n e “PensionistĂ«ve tĂ« ShqipĂ«risĂ«â€. 76 vjeçari i njeh mirĂ« problemet e shtresĂ«s qĂ« pĂ«rfaqĂ«son dhe pĂ«rpiqet tĂ« mbrojĂ« me sa ka mundĂ«si.
‘TĂ« moshuarit janĂ« me sĂ«mundje, ju duhen lekĂ« pĂ«r ilaçe, pĂ«r ushqim, pĂ«r drita, ujĂ«, telefon
Mishin e kanĂ« harruar se çfarĂ« Ă«shtĂ«. Po rrofshin emigrantet, shyqyr qĂ« janĂ« fĂ«mijĂ«t se do hanim njĂ«ri- tjetrin’, pohon ai ndĂ«rsa komenton me ironi edhe indeksimin e fundit tĂ« pensioneve.
‘I çorodisin pensionistĂ«t me indeksime ndĂ«rkohĂ« qĂ« ne i rropĂ«m fĂ«mijĂ«t po i lĂ«mĂ« fukarenj’
Faiku numëron 42 vite punë por shteti e shpërblen çdo muaj me 17,000 lekë pension. Ndërkohë që sipas tij, pensioni minimal duhet të nis nga 22 mijë lekë në muaj.

‘KĂ«to janĂ« parlamentarĂ« xhepash, jo shĂ«rbĂ«torĂ« tĂ« popullit.’ thotĂ« Faiku, teksa na tregon shpenzimet minimale qĂ« i duhen njĂ« pensionisti çdo muaj (tĂ« detajuara nĂ« njĂ« bllok shĂ«nimesh).

‘Çuditem si s’ju bie mendja pĂ«r ne?! I sheh kĂ«ta pensionistĂ«t italianĂ« qĂ« vijnĂ« vĂ«rdallĂ« nĂ«pĂ«r TiranĂ« si turistĂ«? Mua s’mĂ« del pensioni pĂ«r tĂ« pirĂ« njĂ« kafe çdo ditĂ« nĂ« qendĂ«r tĂ« TiranĂ«s, jo mĂ« tĂ« shĂ«tis botĂ«n’, thotĂ« ai ndĂ«rsa na rastisi tĂ« kalojmĂ« pĂ«rmes njĂ« grupi turistĂ«sh tĂ« huaj nĂ« kryeqytet.
Jeta e pensionistëve në Shqipëri ndryshon shumë nga ajo e pensionistëve që përmend Faiku. Pensionistët në Shqipëri e vuajnë rritjen e çmimeve më shumë se sa pjesa e tjetër e popullatës, pasi ato pak të ardhura që marrin i shpenzojnë në blerjen e ushqimeve, që zënë thuajse 60% të shpenzime mujore. Referuar të dhënave nga Instituti i Sigurimeve Shoqërore pensioni mesatar mujor në qytet rezulton 17,350 lekë, ndërkohë që pensioni mestar mujor në fshat është 10,349 lekë. Dhe përtej propogandës për rritje pensionesh, e vërteta është se nga 1 tetori, pensioni mesatar në qytet u shtua vetëm 1,500 lekë nga indeksimi ndërsa pensioni mesatar në fshat vetëm 890 lekë.

‘MĂ« i lartĂ« tensioni se sa pensioni’

NjĂ« nga kategoritĂ« mĂ« tĂ« keqpaguara pas daljes nĂ« pension janĂ« minatorĂ«t. Ndryshe nga tĂ« tjerĂ«t qĂ« ankohen nĂ«n zĂ«, ata prej katĂ«r javĂ«sh, po protestojnĂ« nĂ« hyrje tĂ« parlamentit nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r t’i rikujtuar ligjvĂ«nĂ«sve tĂ« majtĂ« tĂ« mbajnĂ« premtimin e dhĂ«nĂ« prej njĂ« dekade, miratimin e statusit tĂ« minatorit.
Mëngjesin e cdo të enjte dhjetra minatorë dhe ish minatotrë i drejtohen Kuvendit me thirrje dhe pankarta nëpër duar me shpresë se një ditë zëri i tyre do të dëgjohet. 
“ Kam punuar 16 vite minatorĂ« nĂ« QafĂ«n e Barit, nĂ« MunellĂ«. Sot marr 222 mijĂ« lekĂ«( tĂ« vjetra).”, thotĂ« i zhgĂ«njyer ish minatori Mark Gjergji.
“ Ndihem i nĂ«pĂ«rkĂ«mbur nga qeveria. KĂ«ta gjejnĂ« para tĂ« rrisin pagat e tyre dhe kanĂ« vite qĂ« mbajnĂ« peng statusin tonĂ«. Pensioni mesatar i njĂ« minatori sot Ă«shtĂ« 250 mijĂ« lekĂ« tĂ« vjetra, por ne kĂ«rkojmĂ« qĂ« tĂ« mos ketĂ« pension nĂ«n 405 mijĂ« lekĂ« pĂ«r minatorĂ«t.”, shton mĂ« tej ai.
Protestat e tyre nuk i kanĂ« shqetĂ«suar parlamentarĂ«t tĂ« cilĂ«t zbresin nga makinat luksoze dhe i drejtohen seancĂ«s sĂ« radhĂ«stĂ« shkujdesur. Indiferenca e tyre nuk i step minatorĂ«t, pĂ«rkundrazi
  ata thonĂ« se nuk do tĂ« dorĂ«zohen deri sa miratimi i statusit tĂ« minatorit tĂ« futet nĂ« rendin e ditĂ«s, ndonjĂ« tĂ« enjte. 

“Do tĂ« rrimĂ« kĂ«tu deri sa tĂ« miratojnĂ« statusin. UnĂ« kam punuar 15 vite nĂ« minierĂ«, marrĂ« 17 mijĂ« lekĂ« pension. E se cdo tĂ« thotĂ« tĂ« punosh nĂ«ntokĂ«? KĂ«ta se dinĂ«, as nuk duan ta dinĂ«. KanĂ« vite qĂ« na premtojnĂ«, tĂ« dyja palĂ«t.”, thotĂ« Ymer Kadiolli, ish minator.

SirtarĂ«ve tĂ« Kuvendit tĂ« ShqipĂ«risĂ« ‘fle’ prej tre vitesh njĂ« peticion me 10 mijĂ« e 680 firma minatorĂ«sh qĂ« kĂ«rkojnĂ« Statusin.
Përmes miratimit të Statusit të Minatorit, ata kërkojnë:
  • Sigurimin e jetĂ«s pĂ«r minatorĂ«t
  • Rritjen e pagave dhe pĂ«rfitimeve tĂ« tjera pĂ«r minatorĂ«t
  • Rritjen e pensioneve pĂ«r minatorĂ«t
  • Garantimin e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor pĂ«r minatorĂ«t dhe ish minatorĂ«t
Premtimi pĂ«r “Statusin e Minatorit” Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nga kryeministri Edi Rama nĂ« fushatĂ«n elektorale tĂ« 2009, kur ishte opozitĂ«. Me ardhjen nĂ« pushtet, RamĂ«s ju deshĂ«n 5 vite qĂ« tĂ« pĂ«rsĂ«riste tĂ« njĂ«jtin premtim tĂ« cilin ende se ka mbajtur.

Mes vetmisë dhe skamjes

Zërat e padëgjuar të pensionistëve në Shqipëri

Shqipëria po zbrazet nga të rinjtë. Në fshatra dhe qytete gjen të moshuar që ngrysin ditët e pleqërisë në vetmi duke u përpjekur të shtyjnë ditët. 
Faktoje ju zjell zĂ«rat e padĂ«gjuar tĂ« pensionistĂ«ve dhe luftĂ«n e tyre tĂ« pĂ«rditshme me jetĂ«n. NĂ« rubrikĂ«n mĂ« tĂ« re “PĂ«rmes Fotografive“ gazetarja Esmeralda Topi dhe fotografi Atdhe Mulla kane takuar disa tĂ« moshuar qĂ« rrĂ«fejnĂ« luftĂ«n me vetminĂ«, sĂ«mundjet por edhe çmimet e kripura.
Esmeralda Topi dhe Atdhe Mulla

‘Pensioni mĂ« shkon pĂ«r ilaçe’

Ditën që i bujtëm në apartamentin e saj pranë Mozaikut të Tiranës, Sanije Gashi kishte marrë pensionin. Ashtu si 767 mijë pensionistët e tjerë në të gjithë vendin, ishte kurioze të shihte se sa para do të merrte nga indeksimi 8.6% që qeveria i bëri pensioneve këtë tetor.

‘Kam punuar 35 vite nĂ« shtypshkronjĂ« dhe marr 190 mijĂ« lekĂ« (tĂ« vjetra) nĂ« muaj’ – tha 77 vjeçarja duke theksuar se ‘nga kĂ«to 150 mijĂ« i duheshin pĂ«r ilaçe.’

Sanija ka kaluar ishemi celebrale që i ka lënë pasoja të rënda në shëndet, por është e detyruar të mbahet në këmbë duke i shërbyer vetes dhe të shoqit të sëmurë.
‘Kam dy fĂ«mijĂ«, njĂ« djalĂ« dhe njĂ« vajzĂ«. JanĂ« tĂ« martuar. VajzĂ«n e kam larg, vjen njĂ«herĂ« nĂ« tre katĂ«r ditĂ« se aq ka mundĂ«si. NdĂ«rsa djali nuk na flet prej 20 vitesh.’- rrĂ«fen gjithĂ« trishtim Sanija duke pĂ«rsĂ«ritur si refren kĂ«tĂ« fjali:

‘Nuk fajĂ«soj as djalin as nusen. TĂ« tjerĂ« njerĂ«z ma kanĂ« fajin
’

NĂ« mungesĂ« tĂ« fĂ«mijĂ«ve, ajo i shĂ«rben Sadriut pĂ«r tĂ« cilin thotĂ« se ka 12 vite qĂ« vuan nga probleme tĂ« shĂ«ndetit mendor. KanĂ« bashkĂ« gjysmĂ« shekulli martesĂ« ndaj Sanija Ă«shtĂ« e bindur se i shoqi e ka ‘hallall’ pĂ«rkujdesjen e saj.
‘Ngrihem shumĂ« shpesh natĂ«n qĂ« i shĂ«rbej tim shoqi dhe nga problemet qĂ« kam jam rrĂ«zuar mĂ« shumĂ« se 19 herĂ«. FalĂ« zotit nuk kam thyer ndonjĂ« kockĂ«.’
Mirëpo, shenjat e rrëzimit të fundit i ka ende të dukshme në trup.
‘Sikur tĂ« mos mjaftonin tĂ« gjitha kĂ«to, kam bĂ«rĂ« katĂ«r herĂ« ndĂ«rhyrje nĂ« zemĂ«r.’, vazhdon Sanija, dhe na tregon njĂ« pĂ«r njĂ« tĂ« gjitha ilaçet qĂ« i duhen pĂ«r vete dhe tĂ« shoqin.
‘VetĂ«m kjo kutia qĂ« i ble Sadriut pĂ«r tĂ« ushqyer trurin bĂ«n 25 mijĂ« lekĂ«.’, veçoi ajo nga komodina e mbushur me ilaçe sikur tĂ« ishte njĂ« mini farmaci.
Penzionerat_013
Penzionerat_016
Penzionerat_017
E vetmja mbështetje financiare që çifti i të moshuarve ka janë pensionet. Të dy bashkë marrin 49,000 lekë çdo muaj. Por pasi shlyejnë detyrimet mujore ndaj shtetit dhe blenë ilaçet që ju nevojiten, çiftit Gashi ju mbeten shumë pak lekë për të kaluar muajin.
‘Pa u rritur çmimet dhe nuk e pĂ«rballoja dot muajin, tani jo e jooo. Shkoj e marrim ushqimin çdo muaj tek mensa sociale. S’kam as takat, as lekĂ«.’
Sanija dhe Sadriu janë vetëm dy nga 90 mijë të moshuarit e vetmuar në Shqipëri.

‘Prisja tĂ« merrja pensionin pastaj do ikja
’

Në fshatin Shënepremte të Divjakës jeton e vetme Kaleme Dardha. Duke u gdhirë 6 tetori, 82 vjeçarja u dhunua barbarisht nga dy të rinj të fshatit që i grabitën shtëpinë.
‘Shteti dhe qeveria t’i dĂ«nojĂ«, e tĂ« verĂ« dorë’, lutet ajo mĂ« lot nĂ« sy, teksa shĂ«njat e dhunĂ«s i ‘ulĂ«rasin’ syve tanë 
Si çdo vit, edhe kĂ«tĂ« vjeshtĂ«-dimĂ«r nĂ«nĂ« Kaleme do tĂ« shkonte nĂ« Itali tek tĂ« bijat, por lajmi i ‘rritjes sĂ« pensioneve’ e mbajti nĂ« fshat njĂ« muaj mĂ« shumĂ«.

‘Prisja tĂ« merrja pensionin pastaj do ikja
 isha kurioze se sa mĂ« ishte rritur se dĂ«gjuam nĂ« lajme. Ata masakrenjtĂ«, siç duket kanĂ« menduar se unĂ« nuk isha nĂ« shtĂ«pi dhe kur I kapa gafil mĂ« dhunuan, e ça s’mĂ« panĂ« sytë ’, rrĂ«fen e tmerruar ajo.

82 vjeçarja ka dalë në pension të parakohshëm dhe merr 18,000 lekë në muaj por ndryshe nga shumë të moshuar të tjerë, ajo gjen mbështetje financiare nga të dy vajzat.
‘Nuk mĂ« mungon asgjĂ«, s’mĂ« lĂ«nĂ« gjĂ« mangĂ«t. Por atje (Itali) nuk mĂ« rrihet, dua shtĂ«pinĂ« time nĂ« fshat. KĂ«tu gjej rehat
po tani si do t’ia bĂ«j?!’ ngre supet duke sjellĂ« nĂ«pĂ«rmend ndodhinĂ« e tmerrshme tĂ« dhunimit dhe grabitjes nga dy tĂ« rinjtĂ« e fshatit.
I gjithë fshati është tronditur nga kjo ngjarje e rëndë, por ndjesitë më të forta I gjetëm veçanërisht tek të moshuarit e tjerë të vetmuar të fshatit.
‘S’ishte parĂ« e dĂ«gjuar kjo qĂ« tĂ« dhunohej njĂ« plakĂ« kĂ«shtu
 Merr çke pĂ«r tĂ« marrĂ« dhe lĂ«rĂ« plakĂ«n e gjorĂ«. Na ka zĂ«nĂ« frika tĂ« gjithĂ«ve
’, thotĂ« njĂ« familjare e nĂ«nĂ« Kalemes qĂ« gjetĂ«m nĂ« shtĂ«pi.

‘Punoj tokĂ«n se s’mĂ« del hesapi’

Edhe nĂ« fshatin ShĂ«nepremte, si nĂ« çdo zonĂ« tjetĂ«r rurale tĂ« ShqipĂ«risĂ« jetojnĂ« mĂ« shumĂ« tĂ« moshuar, sepse tĂ« rinjtĂ« kanĂ« emigruar. SkĂ«nder Çokun e gjetĂ«m duke punuar tokĂ«n pranĂ« njĂ« vile me tre kate.
‘Kjo Ă«shtĂ« shtĂ«pia e vajzĂ«s qĂ« kujdesem qĂ« kur kanĂ« ikur nĂ« Gjermani.’, na tregon 71 vjeçari.
Skënderi ka punuar kuzhinier, ka vetëm 6 vite që ka dalë në pension dhe merr 15,700 lekë në muaj.

‘60 mijĂ« lekĂ« nĂ« muaj unĂ« i dua ilaçe se vuaj nga tensioni dhe diabeti. Ndaj punoj tokĂ«n kĂ«tu, mbjell pĂ«r veten time se s’mĂ« del hesapi’, vijon mĂ« tej ai.

Parcelën e tokës e ka mbjellë me perime dhe fruta të ndryshme ndaj shumicën e kohës e kalon aty duke u kujdesur që të marr frytet e të mbjellave.
‘Gjithsesi, mos tĂ« kishim fĂ«mijĂ«t do kishim vdekur’, thotĂ« ai me njĂ« buzĂ«qeshje tĂ« embĂ«l nĂ« fytyrĂ«, si pĂ«r tĂ« na vĂ«rtetuar se edhe puna me tokĂ«n nuk i mjafton pĂ«r tĂ« jetuar siç duhet.

‘Kujdesem pĂ«r nipin’

Jo tĂ« gjithĂ« pensionistĂ«t kanĂ« dalĂ« ‘zyrtarisht’ nĂ« pension. Ndryshe nga SkĂ«ndĂ«ri qĂ« nĂ« pension kujdeset pĂ«r njĂ« shtĂ«pi bosh, tĂ« tjerĂ«ve ju buçasin shtĂ«pitĂ« nga zĂ«rat e fĂ«mijĂ«ve.
Bujar dhe Shpresa Luga janë dy pensionistë nga Tirana. Ata kanë më shumë se një dekadë që kanë dalë në pension.
‘Tani kemi njĂ« punĂ« tjetĂ«r part time, mbajme nipĂ«rit.’, tregon Bujari duke shtyrĂ« nĂ« lisharĂ«se nipin e tij 2 vjeç.
‘Vajzat na kanĂ« gĂ«zuar me katĂ«r nipĂ«r tĂ« mrekullueshĂ«m. Ne i ndihmojmĂ« deri sa vijnĂ« nga puna, duke u kujdesur pĂ«r ta.’, thotĂ« Shpresa teksa na tregon nĂ« telefon njĂ« fotografi tĂ« shkrepur sĂ« fundi mĂ« tĂ« katĂ«r djemtĂ« e vegjĂ«l.

‘A nuk janĂ« tĂ« mrekullueshĂ«m?! KĂ«ta na shtojnĂ« jetĂ«n. BashkĂ« me gjyshĂ«rit e tjerĂ« i mbajmĂ« nĂ« shtĂ«pi deri sa arrijnĂ« moshĂ«n e kopshtit, pastaj shkojnĂ« atje me fĂ«mijĂ«t’, tregon Shpresa dhe kthehet nga i shoqi duke shtuar: ‘mĂ« ndihmon edhe Bujari, kujdesemi tĂ« dy’.

Bujari është 75 vjeç, ka punuar gjithë jetën shofer dhe vitet e punës i janë shpërblyer me 23,000 lekë pension.
‘Kam punuar shofer qĂ« nĂ« kohĂ«n e komunizmit pĂ«r njĂ« ministĂ«r shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« kohĂ«s’ na tregon ai duke shtuar me shpoti ‘po pastaj kalova tek sporti deri sa dola nĂ« pension se ministri doli armik.’ 
Edhe Bujarin me Shpresën i ndihmojnë financiarisht të bijat, por ndryshe nga pensionistët e tjerë ata janë të lumtur që ndihmën ua shpërblejnë duke u kujdesur për fëmijët e tyre.

‘Nuk duhet tĂ« ketĂ« pension nĂ«n 22 mijĂ« lekë’

Faik Xhani Ă«shtĂ« ish mĂ«sues nga Mati qĂ« prej vitesh drejton ShoqatĂ«n e “PensionistĂ«ve tĂ« ShqipĂ«risĂ«â€. 76 vjeçari i njeh mirĂ« problemet e shtresĂ«s qĂ« pĂ«rfaqĂ«son dhe pĂ«rpiqet tĂ« mbrojĂ« me sa ka mundĂ«si.
‘TĂ« moshuarit janĂ« me sĂ«mundje, ju duhen lekĂ« pĂ«r ilaçe, pĂ«r ushqim, pĂ«r drita, ujĂ«, telefon
Mishin e kanĂ« harruar se çfarĂ« Ă«shtĂ«. Po rrofshin emigrantet, shyqyr qĂ« janĂ« fĂ«mijĂ«t se do hanim njĂ«ri- tjetrin’, pohon ai ndĂ«rsa komenton me ironi edhe indeksimin e fundit tĂ« pensioneve.
‘I çorodisin pensionistĂ«t me indeksime ndĂ«rkohĂ« qĂ« ne i rropĂ«m fĂ«mijĂ«t po i lĂ«mĂ« fukarenj’
Faiku numëron 42 vite punë por shteti e shpërblen çdo muaj me 17,000 lekë pension. Ndërkohë që sipas tij, pensioni minimal duhet të nis nga 22 mijë lekë në muaj.

‘KĂ«to janĂ« parlamentarĂ« xhepash, jo shĂ«rbĂ«torĂ« tĂ« popullit.’ thotĂ« Faiku, teksa na tregon shpenzimet minimale qĂ« i duhen njĂ« pensionisti çdo muaj (tĂ« detajuara nĂ« njĂ« bllok shĂ«nimesh).

‘Çuditem si s’ju bie mendja pĂ«r ne?! I sheh kĂ«ta pensionistĂ«t italianĂ« qĂ« vijnĂ« vĂ«rdallĂ« nĂ«pĂ«r TiranĂ« si turistĂ«? Mua s’mĂ« del pensioni pĂ«r tĂ« pirĂ« njĂ« kafe çdo ditĂ« nĂ« qendĂ«r tĂ« TiranĂ«s, jo mĂ« tĂ« shĂ«tis botĂ«n’, thotĂ« ai ndĂ«rsa na rastisi tĂ« kalojmĂ« pĂ«rmes njĂ« grupi turistĂ«sh tĂ« huaj nĂ« kryeqytet.
Jeta e pensionistëve në Shqipëri ndryshon shumë nga ajo e pensionistëve që përmend Faiku. Pensionistët në Shqipëri e vuajnë rritjen e çmimeve më shumë se sa pjesa e tjetër e popullatës, pasi ato pak të ardhura që marrin i shpenzojnë në blerjen e ushqimeve, që zënë thuajse 60% të shpenzime mujore. Referuar të dhënave nga Instituti i Sigurimeve Shoqërore pensioni mesatar mujor në qytet rezulton 17,350 lekë, ndërkohë që pensioni mestar mujor në fshat është 10,349 lekë. Dhe përtej propogandës për rritje pensionesh, e vërteta është se nga 1 tetori, pensioni mesatar në qytet u shtua vetëm 1,500 lekë nga indeksimi ndërsa pensioni mesatar në fshat vetëm 890 lekë.

‘MĂ« i lartĂ« tensioni se sa pensioni’

NjĂ« nga kategoritĂ« mĂ« tĂ« keqpaguara pas daljes nĂ« pension janĂ« minatorĂ«t. Ndryshe nga tĂ« tjerĂ«t qĂ« ankohen nĂ«n zĂ«, ata prej katĂ«r javĂ«sh, po protestojnĂ« nĂ« hyrje tĂ« parlamentit nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r t’i rikujtuar ligjvĂ«nĂ«sve tĂ« majtĂ« tĂ« mbajnĂ« premtimin e dhĂ«nĂ« prej njĂ« dekade, miratimin e statusit tĂ« minatorit.
Mëngjesin e cdo të enjte dhjetra minatorë dhe ish minatotrë i drejtohen Kuvendit me thirrje dhe pankarta nëpër duar me shpresë se një ditë zëri i tyre do të dëgjohet. 
“ Kam punuar 16 vite minatorĂ« nĂ« QafĂ«n e Barit, nĂ« MunellĂ«. Sot marr 222 mijĂ« lekĂ«( tĂ« vjetra).”, thotĂ« i zhgĂ«njyer ish minatori Mark Gjergji.
“ Ndihem i nĂ«pĂ«rkĂ«mbur nga qeveria. KĂ«ta gjejnĂ« para tĂ« rrisin pagat e tyre dhe kanĂ« vite qĂ« mbajnĂ« peng statusin tonĂ«. Pensioni mesatar i njĂ« minatori sot Ă«shtĂ« 250 mijĂ« lekĂ« tĂ« vjetra, por ne kĂ«rkojmĂ« qĂ« tĂ« mos ketĂ« pension nĂ«n 405 mijĂ« lekĂ« pĂ«r minatorĂ«t.”, shton mĂ« tej ai.
Protestat e tyre nuk i kanĂ« shqetĂ«suar parlamentarĂ«t tĂ« cilĂ«t zbresin nga makinat luksoze dhe i drejtohen seancĂ«s sĂ« radhĂ«stĂ« shkujdesur. Indiferenca e tyre nuk i step minatorĂ«t, pĂ«rkundrazi
  ata thonĂ« se nuk do tĂ« dorĂ«zohen deri sa miratimi i statusit tĂ« minatorit tĂ« futet nĂ« rendin e ditĂ«s, ndonjĂ« tĂ« enjte. 

“Do tĂ« rrimĂ« kĂ«tu deri sa tĂ« miratojnĂ« statusin. UnĂ« kam punuar 15 vite nĂ« minierĂ«, marrĂ« 17 mijĂ« lekĂ« pension. E se cdo tĂ« thotĂ« tĂ« punosh nĂ«ntokĂ«? KĂ«ta se dinĂ«, as nuk duan ta dinĂ«. KanĂ« vite qĂ« na premtojnĂ«, tĂ« dyja palĂ«t.”, thotĂ« Ymer Kadiolli, ish minator.

SirtarĂ«ve tĂ« Kuvendit tĂ« ShqipĂ«risĂ« ‘fle’ prej tre vitesh njĂ« peticion me 10 mijĂ« e 680 firma minatorĂ«sh qĂ« kĂ«rkojnĂ« Statusin.
Përmes miratimit të Statusit të Minatorit, ata kërkojnë:
  • Sigurimin e jetĂ«s pĂ«r minatorĂ«t
  • Rritjen e pagave dhe pĂ«rfitimeve tĂ« tjera pĂ«r minatorĂ«t
  • Rritjen e pensioneve pĂ«r minatorĂ«t
  • Garantimin e kujdesit shĂ«ndetĂ«sor pĂ«r minatorĂ«t dhe ish minatorĂ«t
Premtimi pĂ«r “Statusin e Minatorit” Ă«shtĂ« dhĂ«nĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nga kryeministri Edi Rama nĂ« fushatĂ«n elektorale tĂ« 2009, kur ishte opozitĂ«. Me ardhjen nĂ« pushtet, RamĂ«s ju deshĂ«n 5 vite qĂ« tĂ« pĂ«rsĂ«riste tĂ« njĂ«jtin premtim tĂ« cilin ende se ka mbajtur.

The post Mes vetmisë dhe skamjes appeared first on Faktoje.al.

↗

Studimi alarmant/ Liqeni Artificial i sëmurë, ndotje nga tetë drejtime

✇Faktoje
By: Future Block

Nga Sebi Alla

KLSH, në një raport të hollësishëm mbi ndotjen e Liqenit Artificial në Tiranë, duke iu referuar disa analizave konstaton probleme serioze nga ngordhja e gjallesave deri në ndotjen në nivele të larta nga shkarkimi i ujërave të zeza.

PĂ«r Mit’hatin 68-vjeçar, Liqeni Artificial nĂ« kryeqytet Ă«shtĂ« vendi ku ai kalon mĂ« shumĂ« kohĂ«n sesa nĂ« shtĂ«pinĂ« e tij qĂ« e ka mes kaosit tĂ« trafikut, pranĂ« TiranĂ«s sĂ« Re. “ËshtĂ« si jetĂ« e dytĂ« kĂ«tu”-thotĂ« ai teksa vijon-“shĂ«tis shpesh sa tĂ« mundem, mĂ« parĂ« edhe pĂ«shkoja pĂ«r qejf, por tani ka diçka qĂ« nuk shkon. Shoh shumĂ« peshq tĂ« ngordhur dhe kanĂ« vendosur tabela qĂ« nuk tĂ« lenĂ« tĂ« peshkosh”-thotĂ« ai pĂ«r Faktoje.al, pa qenĂ« nĂ« dijeni se aty ku ai kalon mĂ« shumĂ« se gjysmĂ«n e ditĂ«s, po vdesin gjallesat nga ndotja e madhe, pĂ«rfshi edhe peshqit. “PĂ«rmbajtja e rritur e nutrientĂ«ve (fosfateve etj.) si dhe saturimi i vogĂ«l me oksigjen, tregon se ky liqen Ă«shtĂ« nĂ« gjendje eutrofike (“I sĂ«murĂ«â€). PĂ«rkeqĂ«simi i kĂ«saj gjendje do e bĂ«jĂ« tĂ« pamundur jetesĂ«n e gjallesave nĂ« kĂ«tĂ« trup ujor”. Ky Ă«shtĂ« njĂ« nga pĂ«rkufizimet e studimit tĂ« hollĂ«sishĂ«m tĂ« bĂ«rĂ« pĂ«r ndodtjen e Liqenit Artificial, i publikuar nĂ« njĂ« raport tĂ« Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetit. Eksperti i mjedisit, prof Gavrosh Zela, tha pĂ«r Faktoje.al se situata e ndotjes nĂ« Liqenin Artificial Ă«shtĂ« shumĂ« problematike dhe nevojitet marrja e masave tĂ« menjĂ«hershme. “Duhet ndĂ«rprerĂ« niveli i ndotjes kryesore qĂ« vjen nga shkarkimi u ujĂ«rave urbane tĂ« papĂ«rpunuara dhe situata duhet mbajtur nĂ« monitorim tĂ« pĂ«rhershĂ«m”-thotĂ« Zela. Nga njĂ« vĂ«zhgim nĂ« terren nĂ« paraditen e 29 tetorit, konstatuam me sy ndotje tĂ« theksuar, ku edhe njĂ« breshkĂ« uji ka marrĂ« ngjyrĂ«n e errĂ«t tĂ« ujĂ«rave tĂ« zeza qĂ« rrjedhin nga “Tirana e ngjeshur urbane”. 

Tetë pika të errëta

NĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« prej 4.5 hektarĂ«sh, Liqeni Artificial ndodhet nĂ« pozicionin gjeografik qĂ« fatkeqĂ«sisht po shĂ«rben si “vĂ«ndshkarkim i ujĂ«rave tĂ« ndotura tĂ« patrajtuara urbane (ujĂ«ra tĂ« zeza)” nĂ« tetĂ« pika kyçe tĂ« saj. NĂ« pjesĂ«n jugore tĂ« liqenit, ku nis Unaza e Madhe, problem janĂ« shkarkimet e ujĂ«rave tĂ« zeza qĂ« vijnĂ« nga zona urbane e “Liqenit tĂ« ThatĂ«â€, e mbushur me shumĂ« pallate dhe njĂ«si shĂ«rbimi. EkspertĂ«t kanĂ« konstatuar 16 pika derdhjesh tĂ« ujĂ«rave, ku nĂ« tetĂ« prej tyre cilĂ«sohen shumĂ« problematike, me prurje tĂ« mĂ«dha tĂ« ujĂ«rave tĂ« ndotur. Gjithashtu edhe nĂ« pjesĂ«n veriore tĂ« liqenit, prania e disa lokaleve dhe pallateve nĂ« nisje tĂ« digĂ«s cilĂ«sohet njĂ« tjetĂ«r vatĂ«r ndotjeje. “PĂ«rmbajtja e lartĂ« e nutrientĂ«ve dhe e ulĂ«t e oksigjenit tregon se nĂ« liqen ka derdhje tĂ« shumta, qoftĂ« tĂ« substancave tĂ« pasura me azot dhe fosfor, qoftĂ« edhe tĂ« substancave reduktuese, tĂ« cilat konsumojnĂ« oksigjenin.

Gjithashtu, kur ka njĂ« akumulim tĂ« biomasĂ«s (bimĂ«sisĂ«), pas “vdekjes” sĂ« bimĂ«ve ose algave, fillon procesi i dekompozimit, i cili kĂ«rkon oksigjen dhe çon nĂ« njĂ« ulje tĂ« pĂ«rmbajtjes sĂ« oksigjenit tĂ« tretur nĂ« ujĂ«, veçanĂ«risht nĂ« orĂ«t e errĂ«sirĂ«s, kur fotosinteza ndalon dhe ndodh respiracioni. Kjo e bĂ«n ekuilibrin e oksigjenit njĂ« faktor delikat tĂ« cilin duhet ta monitorojmĂ« nĂ« liqen”-citon raporti i KLSH-sĂ« nĂ« njĂ« studim mĂ« tĂ« fundit pĂ«rgjatĂ« viteve 2024-2025. “Nevojiten masa tĂ« menjhershmĂ«, sĂ« pari duhet ndĂ«rprerja e kanalizimeve aktuale dhe tĂ« futen nĂ« sistemin e ujĂ«rave tĂ« zeza tĂ« TiranĂ«s. SĂ« dyti, kĂ«rkon monitorim tĂ« vazhdueshĂ«m dhe nxitjen e bizneseve apo pjesĂ«s urbane tĂ« popullatĂ«s qĂ« tĂ« vendosin impiante tĂ« decentralizuara pĂ«r trajtimin e ujĂ«rave tĂ« ndotur”-thotĂ« prof Zela, ndĂ«rsa thekson se me situatĂ«n aktuale tĂ« ndotjes, nevoja mĂ« e madhe Ă«shtĂ« mbushja me ujĂ« tĂ« pastĂ«r tĂ« liqenit, çka mund tĂ« sillte njĂ« mundĂ«si pastrimi dhe uljen e nivelit tĂ« ndotjes.

Analizat

ProfesorĂ« tĂ« Fakultetit tĂ« Shkencave tĂ« NatyrĂ«s u kontraktuan nga Agjencia e Parqeve dhe Rekreacionit pĂ«r tĂ« kryer analiza mbi nivelin e ndotjes sĂ« ujĂ«rave tĂ« Liqenit Artificial. “Kjo dukuri (ky lulĂ«zim algash) nĂ« Liqenin Artificial tĂ« TiranĂ«s Ă«shtĂ« pasojĂ« dhe sinjal i ngarkesĂ«s relativisht tĂ« lartĂ« (ndotjes) me lĂ«ndĂ« ushqyese (azot dhe sidomos fosfor) qĂ« kanĂ« shumĂ« mundĂ«si tĂ« vijnĂ« nga ujĂ«rat e patrajtuara urbane, por jo vetĂ«m, tĂ« cilat mund tĂ« grumbullohen nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« vazhdueshme nĂ« kĂ«tĂ« liqen
 Mbetet e ngutshme pĂ«r BashkinĂ« TiranĂ« grumbullimi dhe largimi i shkarkimeve nga liqeni! Por sidomos mbetet sfidĂ« grumbullimi dhe trajtimi i ujĂ«rave tĂ« zeza pĂ«r gjithĂ« pellgun e TiranĂ«s, si domosdoshmĂ«ri pĂ«r cilĂ«sinĂ« e jetĂ«s pĂ«r njeriun dhe pĂ«r gjithĂ« botĂ«n e gjallĂ«â€-thonĂ« nĂ« raport ekspertĂ«t e Fakutetit tĂ« Shkencave tĂ« NatyrĂ«s. “Rritja e temperaturave dhe zvogĂ«limi i vĂ«llimit tĂ« ujĂ«rave ka gjasĂ« tĂ« pĂ«rkeqĂ«sojĂ« situatĂ«n gjatĂ« stinĂ«s sĂ« verĂ«s.

Si rrjedhojĂ«, kĂ«rkohet ndĂ«rhyrje e menjĂ«hershme pĂ«r tĂ« verifikuar e ndaluar tĂ« gjithĂ« shkarkimet e ujĂ«rave tĂ« pĂ«rdorura urbane, industriale, etj., qĂ« mund tĂ« vijnĂ« si rrjedhojĂ« e aktivitetit brenda territorit te PMLAT ose tĂ« pĂ«rzierjes sĂ« jashtĂ«ligjshme tĂ« ujĂ«rave tĂ« zeza me kanalet e ujĂ«rave tĂ« bardha/ tĂ« shiut qĂ« shkarkojnĂ« nĂ« liqen. Si rrjedhojĂ« Ă«shtĂ« e domosdoshme tĂ« kryhen analizat e ngarkesave tĂ« koliformĂ«ve fekale dhe totalĂ« (CFU)”-theksojnĂ« mĂ« tej ata. Sa i takon vlerĂ«simit kimiko-biologjik, nga njĂ« sondazh i kryer nga Departamenti i InxhinierisĂ« Kimike nĂ« Universitetin Politeknik tĂ« TiranĂ«s rezultoi se pĂ«rmbajtja e nutrienteve nĂ« mostrat e marra nĂ« liqen, gjatĂ« muajit janar 2025 ishte shumĂ« e lartĂ«. “UjĂ«rat quhen tĂ« eutrofikuar kur pĂ«rmbajtja e fosforit Ă«shtĂ« 0.020 mg/L. NdĂ«rkaq, analizat e kryera nga Universiteti Politeknik tĂ« TiranĂ«s treguan vlera shumĂ«fish mĂ« tĂ« larta tĂ« pĂ«rmbajtjes sĂ« fosforit, rreth 0.070 mg/L. Gjithashtu, pĂ«rmbajtja e oksigjenit, edhe pse nĂ« periudhĂ« dimri, ishte me njĂ« saturim rreth 55%, vlerĂ« mjaft e ulĂ«t pĂ«r kĂ«tĂ« periudhĂ«. Pa dyshim, nĂ« stinĂ«n e verĂ«s, pĂ«rmbajtja e oksigjenit do tĂ« jetĂ« mĂ« e ulĂ«t dhe gjendja do tĂ« pĂ«rkeqĂ«sohet”-thekson raporti, duke iu referuar pĂ«rgjigjes sĂ« analizave tĂ« dala nga kampionĂ« tĂ« ujit tĂ« marra nĂ« disa pika tĂ« Liqenit Artificial.

Përgjegjësit e (pa) përgjegjshëm

PĂ«r situatĂ«n alarmante, audituesit e KLSH-sĂ«, duke u nisur nga raportet e ekspertĂ«ve tĂ« Fakultetit tĂ« Shkencave tĂ« NatyrĂ«s, tĂ« AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« Mjedisit dhe tĂ« Departamenti i InxhinierisĂ« Kimike nĂ« Universitetin Politeknik tĂ« TiranĂ«s, tĂ« cilĂ«t kryen analizim tĂ« thelluar pĂ«r ndotjen e liqenit, kĂ«rkuan qĂ« institucionet pĂ«rgjegjĂ«se tĂ« merrnin masat e nevojshme. KLSH nĂ« raport, tĂ« cilĂ«n Faktoje e disponon tĂ« plotĂ«, theksojnĂ« pĂ«rplasjen institucionale mes drejtorive nĂ« varĂ«si tĂ« BashkisĂ« TiranĂ«, ku asnjĂ«ra prej tyre nuk merrte pĂ«rsipĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« pĂ«r problemin e ndotjes sĂ« theksuar tĂ« Liqenit Artificial. “Duke vlerĂ«suar si shkaktues potencial tĂ« ndotjes prurjet e ujĂ«rave tĂ« ndotura nĂ«pĂ«rmjet kanaleve tĂ« ujĂ«rave tĂ« shiut/ tĂ« bardha qĂ« derdhen nĂ« liqenin artificial tĂ« TiranĂ«s, grupi i auditimit ka kĂ«rkuar njĂ« planimetri tĂ« shtrirjes sĂ« kĂ«tij rrjeti, informacion mbi gjendjen e tyre, si dhe procedurat pĂ«rkatĂ«se pĂ«r pastrimin dhe mirĂ«mbajtjen e tyre, nga strukturat e varĂ«sisĂ« sĂ« BashkisĂ« TiranĂ«, si APR (Agjencia e Parqeve dhe Rekreacionit), UKT (UjĂ«sjellĂ«s Kanalizimet TiranĂ«) dhe DPN2”-thotĂ« raprti. Po çfarĂ« pĂ«rgjigje morĂ«n? NĂ« shkresa tĂ« ndryshme, institucionet ia veshin pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« njĂ«ra-tjetrĂ«s, kjo vĂ«rtetohet edhe nga dokumentacioni i mbĂ«rritur pĂ«r KLSH-nĂ«. raporti.

“PĂ«r sa mĂ« sipĂ«r, APR bĂ«n me dije se nuk disponon planimetri tĂ« kanaleve tĂ« ujĂ«rave tĂ« shiut dhe se nga punonjĂ«sit e kĂ«tij institucioni, kryhet vetĂ«m pastrimi fizik i mbetjeve tĂ« dukshme, si p.sh. gjethe, degĂ«, materiale plastike/ plastmasi, kartona, letra, etj. Ky lloj pastrimi kryhet rregullisht nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« ato tĂ« jenĂ« tĂ« pastra dhe tĂ« mos krijojnĂ« problematika me reshjet e dendura. Gjithashtu edhe Drejtoria e PĂ«rgjithshme e MirĂ«mbajtjes, RrugĂ«, Ndriçim, SinjalistikĂ« (DNP 2), nĂ« pĂ«rgjigjen e pyetĂ«sorit dĂ«rguar elektronikisht nĂ« datĂ«n 12.03.2025, bĂ«n me dije se nuk disponon hartĂ«/ planimetri tĂ« kanaleve tĂ« ujĂ«rave tĂ« shiut, pasi liqeni i TiranĂ«s nuk menaxhohet nga kjo drejtori. NĂ« shkresĂ« citohet se “nga verifikimet e kryera nga njĂ« grup i ngritur pĂ«r kĂ«tĂ« çështje rezultoi qĂ« nĂ« liqenin artificial tĂ« TiranĂ«s nuk ka asnjĂ« pikĂ« shkarkimi tĂ« ujĂ«rave tĂ« shiut, pasi ato shkarkohen nĂ« kolektorĂ«t e ujĂ«rave tĂ« zeza tĂ« cilat menaxhohen nga UKT sh.a”. NdĂ«rsa UKT, nĂ« pĂ«rgjigjen e pyetĂ«sorit dĂ«rguar elektronikisht nĂ« datĂ«n 18.03.2024, shprehet se “Referuar rrjetit tĂ« largimit tĂ« ujĂ«rave tĂ« shiut ju informojmĂ« se administrimi dhe mirĂ«mbajtja e tyre nuk bĂ«het nga UKT, por nga Bashkia TiranĂ« nĂ«pĂ«rmjet DrejtorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme tĂ« RrugĂ«ve dhe Ndriçimit Publik, si dhe APR qĂ« menaxhon territorin e PMLAT”-thekson raporti.

Ndotje në çdo drejtim

MĂ« tej KLSH shprehet se pavarĂ«sisht se nĂ« shkresat e institucioneve tĂ« varĂ«sisĂ« sĂ« BashkisĂ« TiranĂ« dhe dokumentacionin e gjeneruar nga Agjencia KombĂ«tare e Mjedisit citohet se â€œĂ«shtĂ« konstatuar se nĂ« 6 nga 8 pikat e shkarkimit tĂ« ujĂ«rave tĂ« bardha kishte rrjedhje”, asnjĂ« nga institucionet e varĂ«sisĂ« sĂ« BashkisĂ« TiranĂ« (qĂ« drejtpĂ«rdrejt ose tĂ«rthorazi lidhen me administrimin e atij territori, pastrimin e mirĂ«mbajtjen sĂ« kanaleve tĂ« ujĂ«rave tĂ« shiut apo tĂ« rrjetit tĂ« kanalizimeve), nuk administron njĂ« planimetri tĂ« kĂ«tyre kanaleve tĂ« ujĂ«rave tĂ« bardha qĂ« derdhen nĂ« liqen, pĂ«r tĂ« evidentuar shtrirjen dhe rrugĂ«n qĂ« kanalet ndjekin, pĂ«r t’u derdhur nĂ« fund nĂ« liqen, njĂ«kohĂ«sisht pĂ«r tĂ« vlerĂ«suar zonat urbane nĂ«pĂ«rmjet tĂ« cilave kĂ«to kanale kalojnĂ« dhe qĂ« mund tĂ« kenĂ« ndĂ«rhyrje nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« jashtĂ«ligjshme duke lidhur kanalizimet e ujĂ«rave tĂ« zeza me kanalet e ujĂ«rave tĂ« shiut. Nalizimi mĂ« i fundit qĂ« i pĂ«rket kĂ«tij viti rezultoi se uji i Liqenit Artificial Ă«shtĂ« i ndotur rreth 50 pikĂ« mĂ« shumĂ« se norma, ndĂ«rsa e cilĂ«sojnĂ« “tĂ« sĂ«murĂ«â€ dhe nĂ« rrezik tĂ« madh qĂ« nĂ«se nuk merren masat bimĂ«sia dhe gjallesat tĂ« zhduken, duke e kthyer nĂ« “liqe tĂ« vdekur”.

The post Studimi alarmant/ Liqeni Artificial i sëmurë, ndotje nga tetë drejtime appeared first on Faktoje.al.

↗

Premtimi qĂ« s’ndriçoi Gjadrin, fshati ende nĂ« errĂ«sirĂ«

✇Faktoje
By: Future Block

Një vit pas hapjes së kampit të emigrantëve, fshati Gjadër në Lezhë vijon të ketë probleme me energjinë elektrike. Banorët rrëfejnë se me ardhjen e dimrit, dritat ikin për orë të tëra për shkak të rrjetit të amortizuar. Bashkia Lezhë ia kalon përgjegjësinë OSHEE-së.

Esmeralda Topi

Në vjeshtën e vitit të kaluar, emri i fshatit Gjadër në Lezhë mori jehonë ndërkombëtare, pasi Italia hapi aty kampin për emigrantët. Në fillim, banorët ishin refuzues. Por me kalimin e kohës, investimi italian solli gjallërim ekonomik dhe mëndësia e banorëve ndryshoi. Shtëpitë u dhanë me qira, punësimi u rrit dhe për herë të parë pas shumë vitesh, Gjadri nisi të kishte lëvizje.

“I ka dhĂ«nĂ« tmerrĂ«sisht shumĂ« zhvillim. U lĂ«shuan shtĂ«pi me qira nga 400 euro mĂ« e dobta, deri nĂ« 1000 euro. U punĂ«suan shumĂ« njerĂ«z, me paga deri nĂ« 1 mijĂ« euro,” – thotĂ« pĂ«r Faktoje.al AleksandĂ«r Preka, kryeplaku i fshatit.

Fshati Gjadër, 14 tetor 2025

Si shumĂ« zona rurale tĂ« ShqipĂ«risĂ«, edhe Gjadri Ă«shtĂ« prekur nga emigracioni. Nga mbi 2 mijĂ« banorĂ« para viteve ’90, sot kanĂ« mbetur rreth 700. MegjithatĂ«, pas hapjes sĂ« kampit, banorĂ«t thonĂ« se pushteti vendor ka kthyer sĂ«rish sytĂ« nga fshati me disa ndĂ«rhyrje infrastrukturore.

Errësira që nuk largohet

Një prej problemeve më të vjetra të Gjadrit mbetet energjia elektrike. Rrjeti i amortizuar bën që, sidomos në dimër, fshati të mbetet me orë të tëra pa drita.

Fshati Gjadër, 14 tetor 2025
Fshati Gjadër, 14 tetor 2025

“Na patĂ«n thĂ«nĂ« ‘do ju lidhim me kampin’, por na rrejtĂ«n. Linja Ă«shtĂ« e vjetĂ«r, do duhej shkĂ«putur nga Lezha dhe lidhur nĂ« Bisht tĂ« Balldrenit,” – shpjegon Preka.

Banorët e fshatit thonë se, ndonëse disa probleme të tjera si kullimi dhe varrezat janë zgjidhur, energjia vijon të mbetet plagë e hapur.

“MĂ« shumĂ« pa drita se me drita. Dje, pĂ«r shembull, nuk kishim pĂ«r dy orĂ«. Kur fryn pak erĂ«, na ikin dritat,” – thotĂ« njĂ« banor.

“PremtojnĂ« shumĂ«, por unĂ« e di qĂ« mĂ« ikin dritat. NganjĂ«herĂ« ikin natĂ«n dhe s’vijnĂ« deri nĂ« mĂ«ngjes,” – shton njĂ« tjetĂ«r.

Premtimi elektoral

GjatĂ« fushatĂ«s pĂ«r zgjedhjet parlamentare tĂ« majit 2025, kryetari i BashkisĂ« LezhĂ«, Pjerin Ndreu, nĂ« prani tĂ« drejtuesit politik tĂ« qarkut, Ulsi Manja, u zotua se “energjinĂ« elektrike nuk do ta kishin mĂ« temĂ« banorĂ«t e Gjadrit”.

Por disa muaj mĂ« pas, terreni tregon tĂ« kundĂ«rtĂ«n. NĂ« vizitĂ«n e “Faktoje” mĂ« 14 tetor, banorĂ«t raportuan ndĂ«rprerje tĂ« pĂ«rditshme tĂ« energjisĂ«.

Fshati Gjadër, 14 tetor 2025

“Dritat ikin shpesh. Dimri s’ka nisur mirĂ« dhe ne rrimĂ« nĂ« terr,” – shprehen ata.

NĂ« njĂ« pĂ«rgjigje zyrtare pĂ«r “Faktoje”, Bashkia LezhĂ« sqaroi se investimet nĂ« rrjetin elektrik nuk janĂ« nĂ« kompetencĂ«n e saj.

“Sipas ligjit nr. 139/2015 ‘PĂ«r vetĂ«qeverisjen vendore’, Bashkia LezhĂ« Ă«shtĂ« pĂ«rgjegjĂ«se vetĂ«m pĂ«r ndriçimin publik.”

Ndonëse premtimi në fushatën elektorale banorëve të Gjadrit iu bë nga kryetari i Bashkisë Lezhë, Pjerin Ndreu, zgjidhja e problemit mbetet në dorën e OSHEE dhe pushtetit qendror, jo të bashkisë.

Drejtori i Zyrës së Shtypit të OSHEE-së, Ardi Kola, në një komunikim me Faktoje.al se problematika në Gjadër është e njohur dhe se janë marrë masa në planin afatmesëm nga OSSH Sh.A për ndërhyrje. Sipas tij, po hartohen projektet përkatëse për rikonstruksionin e rrjetit elektrik të zonës.

“Drejtoria Rajonale e ShkodrĂ«s ka marrĂ« tĂ« gjithe masat pĂ«r tĂ« ndĂ«rhyrĂ« nĂ« pikat emergjente, bazuar mbi planin e remonteve.”- argumentoi mĂ« tej ai.

PĂ«rfundim

Bazuar në verifikimin në terren dhe të dhënat e mbledhura, premtimin e kryetarit të Bashkisë Lezhë, Pjerin Ndreu, se energjia elektrike nuk do të jetë më problem për Gjadërin, e kategorizojmë si ende të pambajtur.

Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.

The post Premtimi qĂ« s’ndriçoi Gjadrin, fshati ende nĂ« errĂ«sirĂ« appeared first on Faktoje.al.

↗

Dorëheqja e deputetes për të kandiduar për kryebashkiake, krejt e pritshme

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: DorĂ«heqja e deputetes sĂ« PS shkakton “tĂ«rmet” tĂ« papritur nĂ« parti dhe “trondit” Edi RamĂ«n 

Verdikti: Mungon konteksti

—————————————————————–

Dorëheqja e pritshme nga mandati e kandidates së Partisë Socialiste për kryebashkiake të Vlorës, Brunilda Mersini, është përdorur nga portali Noxblog jo vetëm për një, por dy tituj abuzues me qëllim mbledhjen e klikimeve.

Kështu, lexuesi nxitet të mendojë se më 27 tetor 2025, një deputete e Partisë Socialiste ka hequr dorë nga mandati papritur dhe pa dijeninë e qeverisë dhe kryeministrit, të cilët janë tronditur tepër nga ky gjest.

MegjithatĂ«, lexuesi kurioz do tĂ« zhgĂ«njehet kur tĂ« klikojĂ« titullin dhe tĂ« lexojĂ« nĂ« brendinĂ« e artikujve se bĂ«het fjalĂ« pĂ«r dorĂ«heqjen e deputetes Brunilda Mersini, e cila â€œĂ«shtĂ« e lidhur drejtpĂ«rdrejt me synimin e saj pĂ«r tĂ« garuar nĂ« zgjedhjet e pjesshme vendore.”

Detyrimisht, pĂ«r tĂ« kandiduar pĂ«r kryebashkiake, Mersini duhet tĂ« braktisĂ« mandatin si deputete. Si rrjedhim, mund tĂ« themi se, ndryshe nga ç’pretendojnĂ« titujt e mĂ«sipĂ«rm, ky veprim nga ana e saj ishte krejt i pritshĂ«m.

Titujt e mësipërm dukshëm synojnë të përfitojnë klikime duke tërhequr interesin dhe vëmendjen e publikut.

The post Dorëheqja e deputetes për të kandiduar për kryebashkiake, krejt e pritshme appeared first on Faktoje.al.

↗

E gjeneruar video e Teslës që karikohet me gjenerator nafte

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: Kjo video tregon një makinë elektrike Tesla duke u karikuar nga një gjenerator me naftë që ajo tërheq ndërsa lëviz.

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

————————————————————–

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon një makinë elektrike Tesla ndërsa karikohet nga një gjenerator me naftë, të cilin e tërheq nga pas duke ecur.

Video tregon, nga perspektiva e një kamere në sediljen e përparme djathtas të një makine tjetër, një Tesla të bardhë që ecën në një rrugë. Tym i zi i errët del nga një tub i ngushtë në pjesën e përparme të një kutie të verdhë që supozohet se është një gjenerator nafte. Dy kabllo portokalli të bashkangjitura në fenerin e pasëm majtas të Teslës lidhen me rimorkion.

është e pamundur që këto kabllo të jenë duke karikuar Teslën. Kjo sepse, së pari, kur Teslat karikohen, ato lidhen me anën e fenerit me një kabllo të vetme, jo me vetë fenerin siç shihet në video. Së dyti, një Tesla nuk mund të karikohet ndërsa është duke u ngarë.

Karikimi i Tesla në videon e rreme (majtas) dhe karikimi i një Tesla reale (djathtas)

Ato gjithashtu ndezin një dritë jeshile që tregon se po karikohen, ose ndonjë dritë në ngjyrë tjetër si e verdhë nëse nuk është lidhur siç duhet ose të kuqe nëse është zbuluar ndonjë defekt. Megjithatë, asnjë dritë nuk shfaqet në video.

Një tjetër detaj i kësaj video që sfidon realitetin është mungesa e një shufre tërheqëse që lidh rimorkion me makinën. Rimorkio duket se lëviz në sinkron me Teslën pa u tërhequr.

MĂ« tej, gjeneratori i pretenduar ka gabime drejtshkrimore si njĂ« “R” e shkruar mbrapsht ose fjalĂ« qĂ« nuk kanĂ« asnjĂ« kuptim.

Të gjitha këto detaje jo konsistente me realitetin janë tregues se kjo video me gjasa është gjeneruar me programe kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI).

Mjeti i zbulimit të inteligjencës artificiale Hive, tregoi se kishte 93.2% të ngjarë që video të kishte përmbajtje të gjeneruar nga inteligjenca artificiale.

The post E gjeneruar video e Teslës që karikohet me gjenerator nafte appeared first on Faktoje.al.

↗

Skemë mashtrimi çajniku dhe tostiera dhuratë nga Neptun

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: Neptun po shpërndan sete luksoze dhuratash falas

Verdikti: E pavërtetë, Skemë mashtrimi

———————————————————————–

NjĂ« postim nga njĂ« llogari e quajtur “Neptun Al” njofton se “Neptun po shpĂ«rndan sete luksoze dhuratash PLOTËSISHT FALAS!” 

Postimi shpjegon se “me rastin e ardhjes sĂ« parĂ« tĂ« markĂ«s Smeg nĂ« ShqipĂ«ri, Neptun dhuron pĂ«r tĂ« gjithĂ« njĂ« set fantastik me çajnik dhe tostierĂ« Smeg” duke i ftuar pĂ«rdoruesit tĂ« klikojnĂ« njĂ« lidhje ku do t’u pĂ«rgjigjen disa pyetjeve pĂ«r tĂ« marrĂ« dhuratat.

Megjithatë, me të klikuar ridrejtohemi në një faqe e cila identifikohet nga databaza e anti-virusit Avast si një dyqan i rremë online: një skemë e krijuar për të vjedhur të dhënat personale apo fjalëkalime.

Kjo faqe Ă«shtĂ« bllokuar. Adplumbingheatingandelectrical mund tĂ« jetĂ« njĂ« dyqan i rremĂ« online. Hakerat krijojnĂ« dyqane tĂ« rrme online pĂ«r t’u pĂ«rngjarĂ« dyqaneve tĂ« vĂ«rteta, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« pĂ«rpiqen t’u vjedhin tĂ« dhĂ«nat personale ose para.

NdĂ«rkaq, vetĂ« kompania Neptun Albania, nĂ« faqen e saj zyrtare nĂ« Facebook, ka pĂ«rgĂ«njeshtruar njĂ« tjetĂ«r postim tĂ« faqes sĂ« rreme, duke rikujtuar pĂ«rdoruesit se “ofertat dhe komunikimet zyrtare vijnĂ« vetĂ«m nga kanalet zyrtare.”

Lexuesit duhet të bëjnë kujdes nga oferta të tilla në rrjetet sociale, ku skema mashtrimi përdorin identitetin dhe emrat e kompanive të njohura për përfitime të ndryshme. 

“Faktoje” ka identifikuar njĂ« numĂ«r skemash tĂ« tjera mashtrimi qĂ« qarkullojnĂ« herĂ« pas here nĂ« rrjete sociale.

The post Skemë mashtrimi çajniku dhe tostiera dhuratë nga Neptun appeared first on Faktoje.al.

↗

Kjo nuk është pamja e kometës ndëryjore 3I/ATLAS

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: Kjo video tregon kometën 3I/ATLAS, e cila aktualisht po shpejton drejt Tokës

Verdikti: E paprovuar

—————————————————-

NjĂ« video qĂ« po qarkullon nĂ« rrjete sociale, pĂ«rfshi ato shqipfolĂ«se, pretendohet se tregon kometĂ«n ndĂ«ryjore 3I/ATLAS, “e cila aktualisht po shpejton drejt TokĂ«s.”

Si zakonisht, pretendimi dhe video nuk shoqërohen me ndonjë burim apo referencë mbështetëse.

Megjithatë, lexuesi skeptik do të ketë nisur të dyshojë vërtetësinë e kësaj videoje nga fakti që objekti shumëngjyrëshe spiral që ajo tregon i përngjan më shumë një yjësie, se sa një komete.

Më tej, objekti në video nuk i përngjan 3I/Atlas, siç duket në fotot e konfirmuara si ajo më poshtë, e shkrepur nga teleskopi Gemini Observatory në Kili.

Foto me ngjyra e 3I/ATLAS nga Gemini South Observatory. Yjet janë me vija të ngjyrosura për shkak të ndjekjes së kometës.

Për krahasim, mund të vërreni një imazh të yjësisë NGC 4634 të prodhuar nga Teleskopi Hapësinor Hubble, më poshtë.

Foto e NGC 4634 e prodhuar nga Kamera e Avancuar për Sondazhe e Teleskopit Hapësinor Hubble dhe Kamera Planetare me Fushë të Gjerë 2

Sipas Administratës Kombëtare amerikane të Aeronautikës dhe Hapësirës (NASA), 3I/ATLAS u zbulua për herë të parë më 1 korrik 2025. Forma e rrugës së tij, që dallon nga orbita rreth Diellit, i lejoi astronomët të arrinin në përfundimin se është një objekt ndëryjor, i treti i njohur i asaj klase.

NdĂ«rsa disa nga karakteristikat e tij ende nuk janĂ« pĂ«rcaktuar, komuniteti shkencor pajtohet qĂ« 3I/ATLAS Ă«shtĂ« njĂ« kometĂ«. Sipas NASA, “ai ka njĂ« bĂ«rthamĂ« dhe njĂ« komĂ« tĂ« akullt (njĂ« re e ndritshme gazi dhe pluhuri qĂ« rrethon njĂ« kometĂ« ndĂ«rsa i afrohet Diellit). Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse astronomĂ«t e kategorizojnĂ« atĂ« si njĂ« kometĂ«.”

Agjencia hapĂ«sinore sqaron gjithashtu se 3I/ATLAS nuk pĂ«rbĂ«n rrezik pĂ«r TokĂ«n. “Edhe pse trajektorja e objektit e sjell atĂ« nĂ« sistemin e brendshĂ«m diellor, ai nuk do t’i afrohet TokĂ«s. NdĂ«rsa kometa 3I/ATLAS udhĂ«ton nĂ«pĂ«r sistemin diellor, ajo nuk do t’i afrohet planetit tonĂ« mĂ« shumĂ« se 1.6 au (rreth 150 milionĂ« milje, ose 240 milionĂ« kilometra,” shkruhet nĂ« faqen zyrtare tĂ« NASA.

The post Kjo nuk është pamja e kometës ndëryjore 3I/ATLAS appeared first on Faktoje.al.

↗

Asnjë mister pas ndriçimit të katedrales së Strasburgut përpara shpikjes së llambës

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: Ky imazh tregon katedralen e Strasburgut më 1744 të ndriçuar me elektricitet mbi një shekull përpara shpikjes së llambës.

Verdikti: E paprovuar

————————————————————

NĂ« hapĂ«sirat konspiracioniste njĂ« gravurĂ« e katedrales sĂ« Strasburgut nga viti 1744 qĂ« duket se tregon majĂ«n e saj tĂ« ndriçuar po pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« nĂ«nkuptuar njĂ« histori alternative, jo “zyrtare”, nĂ« tĂ« cilĂ«n pĂ«rdorimi i elektricitetit ekzistonte pĂ«rpara shpikjes sĂ« llambĂ«s nĂ« 1879.

Si zakonisht, përveç vizatimit të mësipërm, nuk sillet asnjë burim, provë apo referencë që mbështet pretendimin se ndriçimi i katedrales është elektrik.

Me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se imazhi i mësipërm është vërtet një gravurë që tregon katedralen ikonike të qytetit të Strasburgut të ndriçuar me rastin e vizitës së mbretit Luigji XV i Francës më 5-10 tetor 1744.

Paraqitja e mbërritjes së Mbretit Luigji XV para Katedrales së Strasburgut, 5 tetor 1744

Kjo vizitë u shoqërua me shumë aktivitete festive për shkak se shënoi vizitën e parë të një monarku francez në krahinën e rëndësishme të Alsace që prej aneksimit të saj nga mbreti paraardhës, Luigji i XIV në 1681. 

Festivale të mrekullueshme u organizuan në të gjithë qytetin, vera rridhte në shatërvanët e shesheve, hidheshin fishekzjarre dhe një pëlhurë e madhe 12 metra e lartë dhe 30 metra e gjerë u ngrit përpara Pallatit Rohan për të fshehur pjesërisht shtëpitë gotike pak të vlerësuara në atë kohë. Kjo vizitë do ta linte qytetin e Strasburgut në ekstazë dhe në borxhe për shumë vite.

Gravurat e kohës përshkruajnë festimet që përfshinin hyrjen e Mbretit në qytet, lojërat në ujë dhe shfaqjet teatrale, turnetë, ndriçimin e ndërtesave publike brenda Strasburgut, riprodhimet e betejave dhe një shfaqje spektakolare fishekzjarresh mbi lumin Ill.

Ndriçimi në shekullin e XVIII, përpara përdorimit të rrymës elektrike, do të realizohej kryesisht me qirinj, poçe zjari apo fanarë.

NĂ« fakt, sipas pĂ«rshkrimit tĂ« festimeve nĂ« librin e JM Weiss ku shfaqet fillimisht gravura e katedrales sĂ« ndriçuar, “i gjithĂ« qyteti ishte i ndriçuar. [
] Maja e kullĂ«s sĂ« katedrales, shkallĂ«t e katĂ«r kullave tĂ« formuara nĂ« spirale tĂ« hapura, balustradat e platformĂ«s, ajo e galerive dhe e gjithĂ« gjatĂ«sia e nefit tĂ« kĂ«saj ndĂ«rtese tĂ« madhe, ndriçoheshin nga poçe zjarri, tĂ« cilat dukej se e kishin transformuar kĂ«tĂ« vepĂ«r tĂ« mrekullueshme arkitekturore nĂ« kristal.”

NjĂ« muaj pas vizitĂ«s sĂ« tij nĂ« Strasburg, nĂ« NĂ«ntor 1744, qyteti i Parisit festoi kthimin e Luigjit XV nga njĂ« fushatĂ« ushtarake duke e veshur MarchĂ© Saint-Paul me llambadarĂ« Suresnes tĂ« mbĂ«shtetur nĂ« shtylla tĂ« vendosura “nĂ« njĂ« distancĂ« tĂ« pĂ«rshtatshme.” PoshtĂ« Place de GrĂšve nĂ« Place des Canons (njĂ« vend i rezervuar tradicionalisht pĂ«r festimet e klasĂ«s punĂ«tore), u krijua njĂ« “sallĂ« drite” nga kurora llambash dhe llambadarĂ« teli çeliku tĂ« varur nga shtyllat.

Programi ndriçimi i instaluar në Rue de la Ferronnerie në Paris për festimin e martesës së

Madame Premiere në 1739, i ripërdorur në 1744 për të festuar kthimin e Luigjit XV në qytet. Të dy projektet u sponsorizuan nga shoqëria e tregtarëve. Nga Frézier, A.-F. (1747) Traité des feux

d’artifice pour le spectacle, Paris, pllaka X

Në 1751, me rastin e lindjes së pritur të Dukës së Burgundy, katër mbrëmje ndriçimi transformuan fasadat e HÎtel de Ville (bashkisë) në Paris dhe shtëpitë e përfaqësuesve të qytetit në një spektakël të pabesueshëm drite me mbi 92 mijë poçe zjarri dhe 35 mijë llamba me vajguri, për të mos përmendur mijëra fanarë kinezë dhe rrota Catherine, llamba Suresnes dhe fenerë të tjerë me kornizë teli të ngjitur në fasada.

The post Asnjë mister pas ndriçimit të katedrales së Strasburgut përpara shpikjes së llambës appeared first on Faktoje.al.

↗

I pabazë largimi i toksinave me kompresën e qepëve në këmbë

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: Me këtë kompresë këmbësh me qepë mund të detoksifikoni trupin ndërsa flini

Verdikti: E paprovuar

———————————————————

Një postim me mbi 300 pëlqime në Facebook udhëzon përdoruesit të përdorin një kompresë për këmbët me qepë dhe hudhra për të pastruar trupin nga toksinat.

Megjithatë, kjo praktikë nuk rekomandohet nga asnjë udhëzues mjekësor dhe as nuk mbështetet nga hulumtime të besueshme shkencore.

Megjithëse qepët kanë një numër përfitimesh shëndetësore, nuk ka prova shkencore apo konsensus mjekësor që mbështesin pohimin se vendosja e qepëve në këmbë ka ndonjë efekt detoksifikues. Detoksifikimi është një proces kompleks biologjik i menaxhuar kryesisht nga mëlçia dhe veshkat, jo nga perimet e vendosura në lëkurë.

Mund tĂ« argumentohet se vetitĂ« antioksiduese tĂ« disa kimikateve tĂ« qepĂ«s ndihmojnĂ« nĂ« pastrimin e “toksinave” nga trupi juaj, por, pĂ«rsĂ«ri, do tĂ« duhej t’i konsumonit kĂ«to kimikate, jo t’i vendosnit mbi lĂ«kurĂ«n e trashĂ« tĂ« shputĂ«s sĂ« kĂ«mbĂ«s.

Trupi i njeriut detoksifikohet natyrshëm nëpërmjet disa organeve dhe sistemeve. Mëlçia luan rolin qendror duke i zbërthyer toksinat në substanca më pak të dëmshme që mund të ekskretohen. Veshkat filtrojnë gjakun për të larguar mbeturinat dhe lëngjet e tepërta, të cilat nxirren jashtë si urinë. Mushkëritë nxjerrin dioksidin e karbonit dhe toksinat e ajrit, ndërsa lëkura eliminon mbeturinat nëpërmjet djersës. Sistemi tretës gjithashtu kontribuon duke nxjerrë jashtë ushqimin e patretur dhe substancat e dëmshme nëpërmjet zorrës së trashë. Së bashku, këto sisteme punojnë vazhdimisht për të neutralizuar dhe larguar toksinat, duke ruajtur ekuilibrin e brendshëm dhe shëndetin pa pasur nevojë për produkte detoksifikimi të jashtme.

The post I pabazë largimi i toksinave me kompresën e qepëve në këmbë appeared first on Faktoje.al.

↗

Rasti i gjyqtares Gjoka, Prokuroria: Po verifikojmë pikat e tjera

✇Faktoje
By: Future Block

Sebi Alla

Teksa Prokuroria e PĂ«rgjithshme Ă«shtĂ« nĂ« fazĂ«n e verifikimit administrativ dhe SPAK mban tĂ« hapur çështje penale pĂ«r gjyqtaren e GJKKO-sĂ« Irena Gjoka, Partia Demokratike ka dĂ«rguar nĂ« KĂ«shilli i LartĂ« GjyqĂ«sor, KLGJ, kĂ«rkesĂ« pĂ«r “mbarim mandati” tĂ« saj, duke i nisur nga njĂ« vendim gjyqĂ«sor tĂ« GjykatĂ«s sĂ« JaninĂ«s, qĂ« sipas saj e kanĂ« shpallur fajtore pĂ«r falsifikim pasaporte. Prokuroria e PĂ«rgjithshme nĂ« njĂ« qĂ«ndrim zyrtar pĂ«r Faktoje.al tha se çështja Ă«shtĂ« nĂ« hetim dhe se pas konfirmimit pĂ«r dĂ«nimin e saj po verifikohen pika tĂ« tjera tĂ« paraqitura nĂ« formularin e vetĂ«deklarimit nga gjyqtarja Gjoka. 

“Pas kostatimit tĂ« vendimit gjyqĂ«sor tĂ« ardhur nga autoritet e drejtĂ«sisĂ« greke, verifikimi ka vazhduar pĂ«r deklarimet e tjera tĂ« bĂ«ra nĂ« formularin e vetĂ«deklarimit. Procesi Ă«shtĂ« ende nĂ« fazĂ« verifikimi”-thotĂ« Prokuroria e PĂ«rgjithshme.

Gjyqtarja e GjykatĂ«s KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar, Irena Gjoka, caktoi masĂ«n e sigurisĂ« “arrest shtĂ«pie” pĂ«r ish-kryeministrin Sali Berisha. Gjithashtu shorti i pĂ«rcaktoi edhe çështjen e ish-presidentit Ilir Meta, ku u vendos masa e sigurisĂ« “arrest me burg pa afat”. Opozita ka akuzuar GjokĂ«n se ka qenĂ« e dĂ«nuar nĂ« Greqi pĂ«r falsifikim dokumentesha dhe kĂ«tĂ« fakt e ka fshehur nĂ« formularin e vetĂ«deklarimit.

Gjoka në fokusin e opozitës

Partia Demokratike dhe veçanĂ«risht lideri i saj Sali Berisha kĂ«mbĂ«ngulin se mjafton qoftĂ« edhe njĂ« dokument i vetĂ«m i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, siç Ă«shtĂ« dĂ«nimi nĂ« shtetin grek, qĂ« gjyqtarja Irena Gjoka tĂ« shkarkohet nga detyra, pasi ka mashtruar nĂ« plotĂ«simin e formularit tĂ« vetĂ«deklarimit. “Kushtetuta nĂ« nenin 6/1, parashikon se njĂ« person, integriteti publik i tĂ« cilit Ă«shtĂ« cenuar, nuk mund tĂ« vijojĂ« funksionet nĂ« organet kushtetuese. Ndalohet, -thotĂ« neni, zgjedhja, emĂ«rimi apo ushtrimi i njĂ« funksioni publik nĂ« njĂ« nga organet e parashikuara nĂ« kĂ«tĂ« KushtetutĂ«, ose tĂ« krijuara me ligj, pavarĂ«sisht pĂ«rcaktimeve tĂ« bĂ«ra nĂ« dispozita tĂ« tjera”-tha Berisha tĂ« mĂ«rkurĂ«n (22 tetor), pas daljes nga SPAK ku u paraqit nĂ« zbatim tĂ« masĂ«s sĂ« sigurisĂ« “detyrim paraqitje”. Duke e shtjelluar mĂ« tej, Berisha tha se: “ligji 96 i vitit 2016, parashikon nĂ« nenin 28/D pĂ«r statusin e gjyqtarĂ«ve dhe prokurorĂ«ve parashikon se nuk mund tĂ« ketĂ« statusin e magjistratit njĂ« shtetase qĂ« Ă«shtĂ« dĂ«nuar me vendim penal tĂ« formĂ«s sĂ« prerĂ«, nĂ« rastin konkret pra, Irena Gjoka”. NdĂ«rsa PD kĂ«rkon “pĂ«rshpejtim tĂ« masave administrative” ndaj GjokĂ«s, nĂ« pĂ«rgjigjen pĂ«r Faktoje, Prokuroria e PĂ«rgjithshme thotĂ« se me plotĂ«simin e tĂ« gjithĂ« dokumentacionit dhe marrjes sĂ« pĂ«rgjigjeve tĂ« tjera nga autoritetet greke, konkluzionet e hetimit do i dĂ«rgohen KLGJ-sĂ«, mĂ« pas Ă«shtĂ« ky i fundit qĂ« merr vendimin.

“Bazuar nĂ« kĂ«rkesat e ligjir 138/2015 dhe Vendimit Nr.17 tĂ« Kuvendit tĂ« RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«, Prokuroria e PĂ«rgjithshme Ă«shtĂ« autoriteti qĂ« kryhen verifikimin e thelluar dhe nĂ« fund tĂ« procesit del me njĂ« vendim “PĂ«r miratimin e rezultateve tĂ« verifikimit”. Ky vendim i pĂ«rcillet autoritetit pĂ«rgjegjĂ«s nĂ« rastin konkret KĂ«shillit tĂ« LartĂ« GjyqĂ«sor dhe Ă«shtĂ« ky institucion qĂ« do tĂ« vlerĂ«sojĂ« nĂ«se subjekti Ă«shtĂ« ose jo nĂ« kushtet e ndalimit pĂ«r tĂ« ushtruar funksionet”-thotĂ« prokuroria. Duke iu referuar ligjit, Prokuroria e PĂ«rgjithshme nĂ« qĂ«ndrimin e saj shprehet se ky institucion: “nuk ka asnjĂ« detyrim ligjor pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar masĂ« administrative ndaj subjekteve nĂ« verifikim”, ndĂ«rsa sqaron se: “Detyrimi ligjor i ProkurorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme Ă«shtĂ« kryerja e verifikimit tĂ« plotĂ« dhe tĂ« thelluar. Autoriteti pĂ«rgjegjĂ«s, bazuar nĂ« vendimin “PĂ«r miratimin e rezultateve tĂ« verifikimit”, vlerĂ«son nĂ«se subjekti Ă«shtĂ« ose jo nĂ« kushtet e ndalimit dhe merr, sipas rastit, masat administrative”.

Altin Dumani gjatë raportimit në Komisionin e Ligjeve në Parlament

SPAK-u hetim për Gjokën

“Dosja Ă«shtĂ« nĂ« fazĂ«n e hetimit paraprak dhe nuk mund tĂ« japim informacione. KonfirmojmĂ« se kemi njĂ« procedim penal tĂ« regjistruar nĂ« muajin qershor tĂ« vitit 2025. Po kryejmĂ« veprimet e nevojshme nĂ« funksion tĂ« ketij hetimi”, tha kreu i SPAK Altin Dumani gjatĂ« raportimit nĂ« Komisionin e Ligjeve nĂ« Parlament. I hapur si procedim penal nĂ« qershor, dosja penale ndaj gjyqtares Gjoka konsiderohet ende nĂ« fazat e para tĂ« hetimit. Nga ana tjetĂ«r Prokuroria e PĂ«rgjithshme, e informuar pĂ«r nisjen e procedimit penal, ka nisur çdo material qĂ« konsiderohet i vlefshĂ«m. “Verifikimi Ă«shtĂ« nĂ« proces. NĂ« SPAK janĂ« dĂ«rguar kopje tĂ« akteve, sipas kĂ«rkesĂ«s. Referuar Ligjit 138/2015 dhe Vendimit 17/2016 tĂ« Kuvendit tĂ« RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«, Prokuroria e PĂ«rgjithshme nuk ka asnjĂ« detyrim ligjor pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar masĂ« administrative ndaj subjekteve nĂ« verifikim. Detyrimi ligjor i ProkurorisĂ« sĂ« PĂ«rgjithshme Ă«shtĂ« kryerja e verifikimit tĂ« plotĂ« dhe tĂ« thelluar. Autoriteti pĂ«rgjegjĂ«s, bazuar nĂ« vendimin “PĂ«r miratimin e rezultateve tĂ« verifikimit”, vlerĂ«son nĂ«se subjekti Ă«shtĂ« ose jo nĂ« kushtet e ndalimit dhe merr, sipas rastit, masat administrative”-thotĂ« pĂ«r Faktoje institucioni qĂ«ndror i akuzĂ«s. NdĂ«rsa hetimet janĂ« nĂ« fazĂ«n paraprake, opozita kĂ«mbĂ«ngul qĂ« gjyqtarja Gjoka Ă«shtĂ« nĂ« kushtet e ndalimit tĂ« ushtrimit tĂ« detyrĂ«s, qĂ« nĂ« momentin e parĂ« kur zyrtarisht nga Greqia mbĂ«rriti vendimit pĂ«r dĂ«nimin e saj nĂ« shtetin fqinj.

The post Rasti i gjyqtares Gjoka, Prokuroria: Po verifikojmë pikat e tjera appeared first on Faktoje.al.

↗

Rindërtimi në Lagjen nr. 5 në Durrës, proces ende i papërfunduar

✇Faktoje
By: Future Block

Jona Cenameri

Gjashtë vite pas tërmetit shkatërrimtar të nëntorit 2019 dhe pas premtimeve të përsëritura për përfundimin e rindërtimit, banorët e lagjes nr. 5 në Durrës vijojnë të presin të futen në banesat e tyre. 

Edhe pse Bashkia konfirmon se një prej pallateve është përfunduar dhe familjet janë sistemuar, rindërtimi për pjesën tjetër të pallateve ende nuk ka nisur.

Premtimi

Në maj 2023, gjatë një takimi me banorët e njësisë nr. 3, kryebashkiakja Emiriana Sako u angazhua publikisht për rindërtimin e të gjitha pallateve të cilat janë klasifikuar me nivel dëmi DS5 pas tërmetit të vitit 2019, në lagjen nr. 5, në të njëjtin vend.

“NĂ« takim me banorĂ«t e njĂ«sisĂ« nr. 3 ku u angazhuam qĂ« pallatet DS5 tĂ« lagjes nr. 5 tĂ« rindĂ«rtohen nĂ« tĂ« njĂ«jtin vend”, deklaroi Sako nĂ« njĂ« postim nĂ« Facebook. Ky angazhim u pĂ«rsĂ«rit disa herĂ« nga Bashkia gjatĂ« viteve 2023-2024, por verifikimet e “Faktoje” kanĂ« treguar se puna nĂ« terren nuk ka ecur sipas planeve.

Faktet nga verifikimet e mëparshme

NĂ« tetor 2023, “Faktoje” konstatoi se vetĂ«m njĂ« pallat nĂ« lagjen nr. 5 ishte rindĂ«rtuar, ndĂ«rsa tetĂ« tĂ« tjerĂ« ishin ende nĂ« pritje tĂ« fondeve. BanorĂ«t nuk ishin sistemuar, sepse mungonte shorti pĂ«r ndarjen e apartamenteve dhe prej muajsh nuk merrnin bonus qiraje.

NĂ« nĂ«ntor 2024, “Faktoje” konstatoi se situata kishte mbetur thuajse e pandryshuar: vetĂ«m pallati nr. 30 nĂ« rrugĂ«n “Hysen Myshketa” ishte pĂ«rfunduar, ndĂ«rsa asnjĂ« nga 8 tĂ« tjerĂ«t nuk ishte shembur apo rindĂ«rtuar. Bashkia deklaronte se ishte nĂ« pritje tĂ« fondeve nga qeveria qendrore dhe se financimi i bonusit tĂ« qirasĂ« ishte ndĂ«rprerĂ« nĂ« mars 2023.

Verifikimi në terren (tetor 2025)

Fotografi nga pallati i demtuar në Durrës, tetor 2025, Faktoje

NĂ« tetor 2025, “Faktoje” u rikthye nĂ« terren nĂ« lagjen nr. 5 pĂ«r tĂ« parĂ« nga afĂ«r ecurinĂ« e rindĂ«rtimit dhe kushtet e banorĂ«ve.

NjĂ« zonjĂ« qĂ« punonte pranĂ« godinĂ«s sĂ« vetme tĂ« rindĂ«rtuar nĂ« rrugĂ«n “Hysen Myshketa”,  tha se pallati ishte hapur “rreth njĂ« vit mĂ« parĂ«â€ dhe aktualisht ishte i banuar, pa specifikuar sesa familje jetonin aty.

NĂ« pallatet e tjera tĂ« lagjes, puna mbetet e bllokuar. Dy godina 10‑katĂ«she, fare pranĂ« pallatit tĂ« rindĂ«rtuar, qĂ«ndrojnĂ« si gĂ«rmadha, me çarje tĂ« dukshme nĂ« katet e para, tĂ« cilat janĂ« mbushur me copa betoni, tullash e mbetjesh ndĂ«rtimi tĂ« grumbulluara qĂ« prej dĂ«meve tĂ« tĂ«rmetit, si edhe me lloj‑lloj mbeturinash tĂ« hedhura nga qytetarĂ«t. 

NjĂ«ri nga kĂ«to dy pallate 10‑katĂ«she tĂ« paprishura, ndodhet tek rruga “Teodor Rupi”, i rrethuar ngushtĂ« nga shtĂ«pi private, ku sipas banorĂ«ve kjo Ă«shtĂ« dhe arsyeja se pse shembja e tij Ă«shtĂ« shtyrĂ«. I dyti prej kĂ«tyre dy pallateve Ă«shtĂ« dy rrugica larg nga rruga “Hysen Myshketa”, me ish‑dyqane tashmĂ« tĂ« braktisura nĂ« katin pĂ«rdhes. 

Fotografi nga pallati i demtuar në Durrës, tetor 2025, Faktoje

Disa banorĂ« tĂ« moshuar e pĂ«rshkruan godinĂ«n e dĂ«mtuar si “kosh mbeturinash dhe vend ku tĂ« rinjtĂ« konsumojnĂ« lĂ«ndĂ« narkotike”. TĂ« rinj tĂ« zonĂ«s treguan se nĂ« katin e dytĂ« tĂ« njĂ«rit prej pallateve, nĂ« ballkonin ku ishin varur batanije dhe rroba, jetonte njĂ« grua. SituatĂ« kjo qĂ« ngre pikĂ«pyetje mbi rrezikshmĂ«rinĂ« qĂ« kĂ«to godina paraqesin pĂ«r qytetarĂ«t e zonĂ«s. 

Fotografi nga pallati i demtuar në Durrës, tetor 2025, Faktoje

Përgjigjia e Bashkisë Durrës

Bashkia DurrĂ«s rikonfirmoi pĂ«r Faktoje nĂ« tetor 2025 se nĂ« lagjen nr. 5 Ă«shtĂ« rindĂ«rtuar vetĂ«m 1 pallat, saktĂ«sisht pallati nr. 30, nĂ« rrugĂ«n ‘Hysen Myshketa’, ku sipas BashkisĂ« janĂ« strehuar 29 familje. 

Nga 8 pallatet e tjera Ă«shtĂ« shembur vetĂ«m njĂ«ri, kurse 7 tĂ« tjerĂ«t janĂ« nĂ« proces ekspertize pĂ«r tu shembur. Sipas pĂ«rgjigjes sĂ« BashkisĂ« DurrĂ«s nĂ« buxhetin e saj pĂ«r vitin 2025 Ă«shtĂ« parashikuar projekti pĂ«r rindĂ«rtimin e godinĂ«s nr. 32, rruga ‘Teodor Rupi’, por nĂ« terren nuk u panĂ« shenja tĂ« nisjes sĂ« punimeve.

Sa i pĂ«rket bonusit tĂ« qirasĂ«, Bashkia sqaroi se: “Nga momenti i fatkeqĂ«sisĂ« deri nĂ« mars 2023, bonusi Ă«shtĂ« financuar nga Ministria e Financave. Pas kĂ«tij muaji, financimi Ă«shtĂ« ndĂ«rprerĂ« dhe Bashkia nuk ka patur mundĂ«si buxhetore pĂ«r ta vijuar. Fondet janĂ« orientuar drejt pĂ«rfundimit tĂ« objekteve pĂ«r tĂ« mundĂ«suar dorĂ«zimin e banesave sa mĂ« shpejt”

NjĂ« punĂ«tor ndĂ«rtimi i zonĂ«s, foli pĂ«r “Faktoje” mbi vĂ«shtirĂ«sitĂ« ekonomike qĂ« hasin “ish-banorĂ«t” e pallateve tĂ« dĂ«mtuara.

“ShumĂ« ish-banorĂ« nuk marrin mĂ« bonus qiraje dhe disa e kishin blerĂ« banesĂ«n me kredi: tani janĂ« pa strehĂ«, por vijojnĂ« tĂ« shlyejnĂ« kredinĂ«. QĂ« nga viti 2023, shteti nuk i rimburson mĂ«. SituatĂ« shumĂ« e vĂ«shtirĂ«â€, tregoi ai.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n pĂ«rgjigje, Bashkia na bĂ«ri me dije se deri nĂ« mars 2023, 2,400 familje tĂ« prekura nga tĂ«rmeti kanĂ« pĂ«rfituar bonus qiraje. PavarĂ«sisht se 29 familje janĂ« strehuar tashmĂ« nĂ« pallatin nr. 30 nĂ« rrugĂ«n “Hysen Myshketa”, pjesa mĂ« e madhe e familjeve tĂ« lagjes nr. 5 mbeten pa banesĂ« dhe pa bonus qiraje.

Kronologjia e procesit të rindërtimit

Procesi i rindĂ«rtimit nĂ« lagjen nr. 5 nisi nĂ« vitin 2019, kur tĂ«rmeti dĂ«mtoi rĂ«ndĂ« 9 pallate; gjatĂ« viteve 2020-2022 procesi u zvarrit mes planifikimit dhe mungesĂ«s sĂ« fondeve. NĂ« maj 2023 Bashkia premtoi rindĂ«rtim “nĂ« tĂ« njĂ«jtin vend”; nĂ« tetor 2023 “Faktoje” konstatoi se vetĂ«m njĂ« pallat ishte pĂ«rfunduar, por banorĂ«t nuk kishin hyrĂ« akoma. NdĂ«rsa banorĂ«t e pallateve tĂ« tjera, pĂ«rvec se kishin mbetur jashtĂ«, iu ishin ndĂ«rprerĂ« edhe bonuset e qerave. NĂ« nĂ«ntor 2024 banorĂ«t nisĂ«n tĂ« hynin nĂ« pallatin e vetĂ«m tĂ« rindĂ«rtuar, por situata pĂ«r rindĂ«rtimin e pallateve tĂ« tjera mbeti e njĂ«jtĂ«. NĂ« tetor 2025, gjashtĂ« vite pas tĂ«rmetit, premtimi pĂ«r rindĂ«rtimin e pallateve mbetet i parealizuar: 1 pallat i shembur, 7 nĂ« proces ekspertize pĂ«r shembje dhe vetĂ«m 1 i pĂ«rfunduar.

PĂ«rfundimi

Pas tre verifikimeve tĂ« kryera nĂ« secilin nga tre vitet e fundit (2023, 2024 dhe 2025), “Faktoje” konstaton se premtimi pĂ«r pĂ«rfundimin e rindĂ«rtimit nĂ« lagjen nr. 5 mbetet i pambajtur. Edhe pse njĂ« pjesĂ« e vogĂ«l e familjeve Ă«shtĂ« sistemuar, pjesa mĂ« e madhe vijon tĂ« jetojĂ« pa strehĂ«, pa bonus qiraje dhe me kredi pĂ«r banesa tĂ« shkatĂ«rruara, ndĂ«rsa godina tĂ« dĂ«mtuara qĂ«ndrojnĂ« ende mes blloqeve tĂ« banimit si dĂ«shmi e njĂ« procesi tĂ« zvarritur dhe pa afat pĂ«r pĂ«rfundim.

Faktoje, e mbështetur nga National Endoëment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.

The post Rindërtimi në Lagjen nr. 5 në Durrës, proces ende i papërfunduar appeared first on Faktoje.al.

↗

TVSH për fermerët nuk do të njësohet, por do të rimbursohet

✇Faktoje
By: Future Block

Esmeralda Topi 

NĂ« fillim tĂ« korrikut, kryeministri Edi Rama zgjodhi CĂ«rrikun pĂ«r tĂ« zhvilluar “Dialogun pĂ«r BujqĂ«sinĂ« dhe Zhvillimin Rural”. Pak javĂ« mĂ« vonĂ«, kryebashkiaku i qytetit u emĂ«rua ministĂ«r pĂ«r BujqĂ«sisĂ« dhe Zhvillimin Rural. 

Nga takimi në Cërrik, kryeministri premtoi rishikimin e skemës së tatimit mbi vlerën e shtuar (TVSH-së) për fermerët, gjashtë vite pas ndryshimit të bërë nga vetë socialistët.

“NjĂ« tjetĂ«r element shumĂ« i qartĂ« pĂ«r tĂ« kaluar tek njĂ« gjĂ« mĂ« e madhe Ă«shtĂ« qĂ« duhet tĂ« njĂ«sojmĂ« TVSH”, tha Rama.

NjĂ« muaj pas kĂ«saj deklarate, ministria e Financave i tha “Faktoje” se Ă«shtĂ« nĂ« proces rishikimi tĂ« TVSH-sĂ« pĂ«r fermerĂ«t, por jo pĂ«rmes njĂ«simit sikurse deklaroi kryeministri. 

“Fokusi i kĂ«tij procesi Ă«shtĂ« rishikimi i normĂ«s sĂ« kompensimit tĂ« fermerit dhe procedura e zbatimit tĂ« skemĂ«s sĂ« kompensimit, me qĂ«llim bĂ«rjen efektive dhe funksionale tĂ« kĂ«saj skeme, si dhe formalizimin e sektorit bujqĂ«sor”, thonĂ« financat nĂ« pĂ«rgjigjen zyrtare. 

Edhe nĂ« programin “ShqipĂ«ria 2030” qeveria premton rishikim tĂ« skemĂ«s, pĂ«rmes rimbursimit direkt pĂ«r fermerĂ«t. 

“RishikojmĂ« skemĂ«n e TVSH-s pĂ«r fermerĂ«t bazuar nĂ« praktikat mĂ« tĂ« mira tĂ« BE me njĂ« efekt financiar prej rreth 1.5 mld lekĂ«/vit transfertĂ« direkte tek fermerĂ«t”, shkruhet nĂ« program. 

Rimbursim apo barazim të TVSH-së?

Sipas ekspertes së bujqësisë Esmeralda Ballesha, kjo përpjekje nëse administrohet mirë, mund të ulë kostot, të nxisë formalizimin dhe të barazojë terrenin me importet.

“KĂ«to modele synojnĂ« tĂ« lehtĂ«sojnĂ« barrĂ«n fiskale dhe burokracinĂ« pĂ«r fermerĂ«t, duke inkurajuar formalizimin dhe rritjen e prodhimit vendas”, thekson Ballesha. 

Por deputeti Erion Braçe, një nga zërat më të fortë në parlament për bujqësinë, këmbëngul prej vitesh se zgjidhja e duhur vjen vetëm përmes barazimit të TVSH-së. 

“Rregullimi ligjor e pĂ«rfundimtar i TVSH nĂ« tregun e brendshĂ«m, barazimi i saj Ă«shtĂ« jetik. PĂ«rmbysja dhe reformimi i plotĂ« i skemĂ«s sĂ« subvencioneve, duke e çuar paranĂ« tek bujku dhe pĂ«r çdo njĂ«si prodhimi, Ă«shtĂ« jetik”, argumenton Braçe. 

Aktualisht, fermeri shet prodhimin me 0% TVSH, ndërsa përpunuesi e shet në treg me 20% TVSH. Diferenca krijon një hendek që e bën më të leverdisshme blerjen e produkteve të importuara, ku TVSH kreditohet. Importuesi paguan 20 lekë TVSH në doganë, i zbritet në shitje dhe del në treg me vetëm 4 lekë TVSH të pagueshme. Për produktin vendas, përpunuesi paguan plot 24 lekë.

Deri në ndryshimin e kësaj skeme, fermerët do të vazhdojnë të vazhdojnë të shesin prodhimin e tyre më shtrenjt se importet. Dhe kjo ndodh në një kohë kur bujqësia është zyrtarisht në recesion. Pesha e bujqësisë në ekonomi ka rënë nga 19,24% në vitin 2014 në vetëm 15,45% në vitin 2024. 

Burimi: INSTAT

PĂ«rfundim

Nisur nga informacionet e mbledhura, deklaratën e kryeministrit Edi Rama se TVSH për fermerët duhet të njësohet, e kategorizojmë të pavërtetë. Qeveria ka në plan të rishikojë skemën e TVSH-së vitin e ardhshëm, por përmes rimbursimit direkt dhe jo barazimit të TVSH-së në shitje dhe blerje. 

The post TVSH për fermerët nuk do të njësohet, por do të rimbursohet appeared first on Faktoje.al.

↗

Rruga Shirokë-Zogaj-Kufi në shkelje afatesh 

✇Faktoje
By: Future Block

Vitin e kaluar, pas një serie zvarritjesh proceduriale, nisi ndërtimi i rrugës Shirokë-Zogaj-Kufi, një nga premtimet kryesore të kryebashkiakut Benet Beci gjatë fushatës së 2023. Punimet duhet të përfundonin këtë vjeshtë, por verifikimet e Faktoje tregojnë se 40% e tyre mbeten ende të pambyllura.

Esmeralda Topi

Ndërtimi i rrugës Shirokë-Zogaj-Kufi ishte një ndër premtimet kryesore në programin infrastrukturor elektoral të Benet Becit, teksa kandidonte për drejtimin e Bashkisë Shkodër majin e 2023. 

Kontrata për fillimin e punimeve në këtë rrugë, e cila përfshin edhe trajtimin e ujërave të zeza për këto zona, u lidh zyrtarisht më 16 tetor 2024 me vlerë 4.7 milionë euro. 

Punimet për rrugën e re nisën nëntorin e vitit të shkuar, pas një sërë zvarritjesh burokratike të verifikuara më herët nga Faktoje. Sipas kontratës së nënshkruar me kompaninë Alb Star duhet të përfundonin më 2 tetor të këtij viti. 

Ecuria e punimeve 

Në përgjigje zyrtare për Faktoje mbi ecurinë e projektit, Bashkia e Shkodrës na delegoi pranë Fondit Shqiptar të Zhvillimit (FSHZH), që është njësia zbatuese e projektit.

FSHZH njofton se projekti, i financuar nga Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH) në kuadër të Programit për Zhvillimin e Turizmit dhe Infrastrukturës, është aktualisht në fazë zbatimi, me rreth 60% të punimeve të realizuara.

Institucioni pranon se një ndërhyrje e papritur ka shkaktuar tejkalim afatesh:

“Bashkia e ShkodrĂ«s, nĂ«pĂ«rmjet OSHEE, ka kĂ«rkuar vendosjen e infrastrukturĂ«s pĂ«r njĂ« linjĂ« nĂ«ntokĂ«sore pĂ«r furnizim me energji elektrike, njĂ« ndĂ«rhyrje qĂ« mund tĂ« shkaktojĂ« vonesa shtesĂ«â€

FSHZH shton se punimet kanë ecur sipas grafikut të përcaktuar, por me disa vonesa kryesisht për shkak të sfidave të terrenit, duke përfshirë zonat urbane dhe turistike, ku mobilizimi i kantierit është i kufizuar. 

Ndërsa kryebashkiaku Benet Beci, këtë fillim shtatori e përshkroi kantierin e rrugës Shirokë-Zogaj si një investim strategjik që do të sjellë zhvillim për zonën, duke përmirësuar jo vetëm turizmin, por edhe lidhjen rajonale të Shkodrës, pa përmendur një afat të saktë për përfundimin e punimeve.

Më 12 shtator një ekip i Faktoje pa nga afër ecurinë e punimeve. Makineri të rënda po vijonin punën në segmentin afër kufirit. 

Segmenti i bypass-it që kalon në fshatin Zogaj kishte përfunduar hapjen e trasesë, ndërsa po vijonte puna për mbushjen dhe shtresat përfundimtare të rrugës. 

Rruga e re nga Shiroka në Zogaj do të zgjerohet mbi atë ekzistuesen. Ajo është 6.5 km e gjatë dhe parashikon korsi biçikletash dhe trotuar për këmbësorët.

Përfundim 

Duke u bazuar në informacionet e mbledhura dhe verifikimin në terren, premtimi i kryebashkiakut të Shkodrës, Benet Beci, për projektin e rrugës Shirokë-Zogaj-Kufi vlerësohet pjesërisht i mbajtur.

Faktoje.al, e mbështetur nga National Endowment for Democracy (NED), monitoron 10 bashki në vend, duke verifikuar nëse premtimet e kryebashkiakëve po mbahen apo jo.

The post Rruga Shirokë-Zogaj-Kufi në shkelje afatesh  appeared first on Faktoje.al.

↗

Rrugët e brendshme në Sarandë dhe Ksamil ende me probleme

✇Faktoje
By: Future Block

Sebi Alla NĂ« fundin e muajit prill tĂ« kĂ«tij viti, kryebashkiaku i SarandĂ«s, Oltion Çaçi, shprehu bindjen se deri nĂ« maj (kur u mbajtĂ«n edhe zgjedhjet parlamentare) rrugĂ«t e brendshme nĂ« SarandĂ« dhe Ksamil do tĂ« pĂ«rfundonin, pĂ«r t’i shĂ«rbyer nĂ« vijim sezonit turistik.

“Fundi i majit nuk kap asnjĂ« investim nĂ« tĂ« gjithĂ« rrugĂ«t e SarandĂ«s dhe Ksamilit tĂ« pambaruar. NĂ« momentin qĂ« do tĂ« fillojĂ« zyrtarisht sezoni turistik, punĂ«t publike do jenĂ« mbaruar”, tha Çaçi nĂ« njĂ« nga mbledhjet e KĂ«shillit Bashkiak.  

Faktoje vërejti në terren (në fillim të muajit shtator) se në qytetin e Sarandës rrugët e brendshme në disa lagje janë të asfaltuara, ndonëse më në thellësi të qytetit ka ende problematika.

Disa rrugica që të çojnë në lagjet periferike, në veripërëndim të Sarandës kanë probleme me infrastrukturën rrugore.

Prej vitesh janë rrugë të hapura kryesisht nga vetë banorët dhe të shtruara me çakull. Në këto zona dora e pushtetit lokal nuk është ndjerë. Megjithatë, në pjesën urbane të ngjeshur asfalti është ende i feskët, ndërsa problem mbeten trotuarët e ngushtë, kjo edhe për shkak të dendësisë së ndërtimeve dhe pamundësisë së zgjerimit.  

Faktoje.al iu drejtua Bashkisë Sarandë me një kërkesë për informacion në lidhje me infrastrukturën rrugore dhe premtimet, por deri në botimin e këtij shkrimi nuk pati reagim nga ana e tyre.

Ksamili “pĂ«rgjysmĂ«â€

Ndryshe është situata në Ksamil, një zonë e rrahur nga shumë turistë. Në hyrje të qytezës së vogël përqark qendrës së saj rrugët janë të asfaltuara, por gjithçka ndryshon në brendësi, ku prej vitesh infrastruktura është problem serioz.

RrugĂ« tĂ« pa-asfaltuara, mungesĂ« parkimesh dhe ndĂ«rtime tĂ« ngjeshura. “Qendra Ă«shtĂ« mirĂ«, kĂ«tĂ« vit e sistemuan, por nĂ« brendĂ«si tĂ« lagjeve Ă«shtĂ« problem i madh. Po na prishen automjetet dhe shpesh pĂ«rgjatĂ« sezonit turistik shumĂ« rrugĂ« tĂ« brendshme bllokohen”, thotĂ« njĂ« banor i Ksamilit pĂ«r Faktoje.al.

PĂ«rfundimi

Ndonëse disa rrugë të brendshme në qytetin e Sarandës ishin të shtruara dhe sistemuana, premtimi se në sezonin turistik nuk do kishte asnjë rrugë të pambaruar në Sarandë dhe Ksamil do e konsiderojmë të pambajtur.

Faktoje.al, e mbështetur nga National Endoëment for Democracy (NED), po monitoron 10 bashki në vend, duke verifikuar mbajtjen ose jo të premtimeve të dhëna nga kryebashkiakët.

The post Rrugët e brendshme në Sarandë dhe Ksamil ende me probleme appeared first on Faktoje.al.

↗

Fadromë dhe tritol mbi ndërtimet pa leje, ankimi në gjykatë nuk njihet

✇Faktoje
By: Future Block

Sebi Alla NĂ« krah tĂ« dy ministrave, tĂ« cilĂ«t nuk folĂ«n, asaj tĂ« brendshme dhe atij tĂ« drejtĂ«sisĂ«, kryeministri Edi Rama pĂ«r mĂ« shumĂ« se dy orĂ« publikoi nismĂ«n mbi ndryshimet pĂ«r ligjin 107/2014 “PĂ«r Planifikimin dhe Zhvillimin e territorit” i ndryshuar, mbi kontrollin e territorit dhe veçanĂ«risht pĂ«r ndĂ«rtimet pa leje, nga kullat deri tek muret rrethuese tĂ« shtĂ«pive.

Ndonëse fjalimi i kryeministrit ishte mjaft i ngjashëm me nismën e marrë tre vite më parë, shtator 2022, e reja e sotme qe ndryshimi në ligj, që asnjë ankimim administrativ dhe gjyqësor nga subjektet, që kanë ndërtuar pa leje nuk do të mund të pezullojë vendimin e autoriteteve të zhvillimit të territorit, pavarësisht se do i drejtohen gjyqësorit.

Masat e parashtruara ishin gjithashtu edhe krijimi i listës së zezë publike të ndërtuesve që shkelin lejet e ndërtimit; masat ndaj nëpunësve shtetëror, që nuk raportojnë apo përfshihen vetë në ndërtime pa leje si dhe ndërhyrjet deri tek muret e avllive të banesave edhe për çështje estetike.

Gjykata pa vlerë

“NjĂ« tjetĂ«r masĂ« e marrĂ« Ă«shtĂ« qĂ« ankimimi administrativ dhe gjyqĂ«sor nuk e pezullon ekzekutimin e vendimit pĂ«rfundimtar tĂ« autoritetit pĂ«rgjegjĂ«s tĂ« zhvillimit tĂ« territorit”, tha kryeministri Rama, ndĂ«rsa shpjegonte nismĂ«n e ndryshimeve ligjore.

Sipas Ramës, ka pasur shumë abuzime në proceset e ankimit administrativ dhe gjyqësor.

“Kjo Ă«shtĂ« masĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme sepse kĂ«tu ka pasur shumĂ« spekulime dhe abuzime. Siç ka pasur edhe shumĂ« akte tĂ« pranimit nĂ« heshtje, njĂ« sport shumĂ« i shĂ«mtuar tĂ« mosparaqitjes fare nĂ« gjyq tĂ« palĂ«s pushtet lokal, ose tĂ« palĂ«s njĂ« agjencie qĂ«ndrore nĂ« territor. Nuk do tĂ« ketĂ« asnjĂ« pezullim tĂ« ekzekutimit tĂ« vendimit tĂ« autoritetit pĂ«rgjegjĂ«s tĂ« zhvillimit tĂ« territorit”, pĂ«rfundoi kryeministri Rama.

Lista e zezë, ndërtues e arkitektë

Kryeministri tha se nĂ« ndryshimet ligjore parashikohet se pĂ«r tĂ« gjithĂ« ndĂ«rtuesit, qĂ« shkelin lejen e ndĂ«rtimit do tĂ« ketĂ« njĂ« “listĂ« tĂ« zezĂ«â€ tĂ« shpallur, duke i ndĂ«shkuar me pesĂ« vite pĂ«r tĂ« mos pasur tĂ« drejtĂ« tĂ« pajisen me leje.

“Lista e zezĂ« do tĂ« pĂ«rfshijĂ« zhvilluesit, shoqĂ«ritĂ«, individĂ«t qĂ« kanĂ« shkelur ligjin pĂ«rshirĂ« administratorĂ«t apo ortakĂ«t. Do tĂ« pĂ«rjashtohen nga mundĂ«sia pĂ«r tĂ« marrĂ« leje ndĂ«rtimi pĂ«r 5 vitet e ardhshme, do tĂ« jetĂ« regjistĂ«r publik i aksesueshĂ«m nĂ« faqet online”, tha kryeministri Rama.

Gjithashtu pjesë e ndëshkimeve do të jenë sipas kreut të qeverisë edhe arkitektët të cilëve u hiqet licensa po për pesë vite nëse nuk njoftojnë se ndërtuesi ka shkelur lejen. Po ashtu masa parashikohen edhe për nëpunësit shtetërorë, nga inspektorët e mbrojtjes së territorit deri tek punonjësit e policive bashkiake dhe të rendit të cilët nuk raportojnë ndërtimet pa leje.

Burgu ishte fjala që kryeministri përmendi tre herë gjatë fjalimit të tij, ndërsa shpjegoi se në qeli do të përfundojnë nga ndërtuesit e objekteve pa leje, deri tek ata që hapin një parkim pa leje.

I shqetësuar nga gjyqësori

NĂ« nismĂ«n e ndryshimeve ligjore mbi kontrollin e territorit, shqetĂ«sim pĂ«r kreun e qeverisĂ« ishin disa gjyqtarĂ« qĂ«, sipas tij, nĂ« kundĂ«rshtim me interesin qytetar vendosin masa “sigurim padie”, duke mos lejuar strukturat shtetĂ«rore qĂ« tĂ« ndĂ«rmarrin veprime pĂ«r prishjen e ndĂ«rtimeve pa leje.

“ÇfarĂ« tĂ« bĂ«j unĂ« tĂ« rri mos tĂ« flas fare, qytetarĂ«t qĂ« e dhanĂ« mandatin tĂ« rrinĂ« me zaptuesin qĂ« kap njĂ« gjyqtar? TĂ« pres ILD, atĂ« tĂ« pres? QĂ« amniston nĂ« tavolinĂ« Gjelin e Thethit (i referohet prokurores sĂ« ShkodrĂ«s, dhe gjĂ«nĂ« mĂ« flagrante qĂ« shpall mosfillimin e çështjes pa i hyrĂ« fare fakteve.

QytetarĂ«t nuk mĂ« dhanĂ« 83 mandate qĂ« tĂ« rrinĂ« me zaptuesit”, tha Rama, teksa tha se s’duhet tĂ« ketĂ« asnjĂ« masĂ« sigurie pĂ«r ndĂ«rtimet pa leje.

“ËshtĂ« e patolerueshme pĂ«r mua qĂ« tĂ« shkelet me kĂ«mbĂ« njĂ« komunitet i tĂ«rĂ« familjesh. QytetarĂ«t duhet ta dinĂ« qĂ« e kanĂ« peshqesh nga ky tipi” (i referohet gjyqtarĂ«ve).

The post Fadromë dhe tritol mbi ndërtimet pa leje, ankimi në gjykatë nuk njihet appeared first on Faktoje.al.

↗

Asnjë habi nga parashikimi në 1997 për të ardhmen e Inteligjencës Artificiale

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: Një libër i shkruar në vitin 1997 ka parashikuar vaksinën, inteligjencën artificiale dhe shumë të tjera.

Verdikti: Mungon konteksti

————————————————–

NĂ« rrjetet konspiracioniste po qarkullon pretendimi se njĂ« libĂ«r i shkruar nĂ« vitin 1997 “parashikoi vaksinĂ«n, inteligjencĂ«n artificiale dhe shumĂ« tĂ« tjera.”

Megjithatë, postimi nuk jep emrin e librit apo autorin profetik. Kështuqë na duhet ta gjejmë vetë.

Me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti videon nga është shkëputur imazhi që shoqëron pretendimin.

Video është një predikim i gjatë nga burri në imazh, pastori JD Farag, postuar në llogarinë e tij në YouTube në Janar 2025.

Në zbardhjen e predikimit të tij, pastori nuk jep emrin e librit, por vetëm thotë se është shkruar në 1997 dhe ka 502 faqe.

Ai jep njĂ« listĂ« tĂ« parashikimeve tĂ« pretenduara tĂ« librit, ndĂ«r tĂ« to inteligjencĂ«n artificiale dhe “vaksina tĂ« zhvilluara gjenetikisht”.

Megjithatë, çfarë pastori quan parashikim profetik, në fakt janë parashikime të informuara nga trendet e bioteknologjisë. 

Çdo revistĂ« shkencore, analist investimesh, agjenci grantesh, konferenca tĂ« shoqatave profesionale, kompani farmaceutike, pajisjesh mjekĂ«sore dhe kompani diagnostikuese parashikon dhe investon nĂ« zhvillimin e kĂ«tyre teknologjive.

Asnjë nga këto teknologji nuk është surprizë apo sekret. 

Rrjetet e para neurale, baza pĂ«r atĂ« qĂ« quajmĂ« “inteligjencĂ« artificiale”, janĂ« nga vitet ’50-’60. 

NĂ« vitin 1950, Alan Turing propozoi konceptin e njĂ« “makine qĂ« mĂ«son” nĂ« punimin e tij “Makineria Kompjuterike dhe Inteligjenca”. Edhe pse nuk kishin tĂ« bĂ«nin drejtpĂ«rdrejt me rrjetet nervore, idetĂ« e tij hodhĂ«n themelet pĂ«r tĂ« menduar rreth inteligjencĂ«s sĂ« makinerive.

Në mesin e viteve 1960, matematikani sovjetik Alexey Ivakhnenko krijoi rrjete neurale të vogla, por funksionale.

Këto koncepte dhe ide nuk janë asgjë e re.

Me logjikĂ«n e pastorit, nĂ« 1984, mbi 10 vjet pĂ«rpara 1997, inteligjenca artificale u ‘parashikua’ nga filmi klasik Terminatori, i cili bĂ«n fjalĂ« pĂ«r njĂ« vrasĂ«s kibernetik tĂ« luajtur nga Arnold Schwarzenegger i dĂ«rguar prapa nĂ« kohĂ« pĂ«r tĂ« vrarĂ« Sarah Connor, djali i palindur i sĂ« cilĂ«s njĂ« ditĂ« do ta shpĂ«tojĂ« njerĂ«zimin nga Skynet, njĂ« inteligjencĂ« artificiale armiqĂ«sore.

Teknologjia e mRNA po hulumtohej nĂ« vitin 1989. Interneti u shpik nĂ« thelb nĂ« vitet ‘80, megjithĂ«se protokollet qĂ« e drejtojnĂ« janĂ« nga vitet ’60. Hulumtimi nĂ« nanoteknologji nisi seriozisht nĂ« vitet ’80, por konceptet kanĂ« ekzistuar qĂ« nga fundi i viteve ’50. Monedha dixhitale u konceptua nĂ« fillim tĂ« viteve ’80, me paratĂ« e para dixhitale nĂ« vitin 1989. Vaksinat kanĂ« ekzistuar qĂ« nga viti 1796.

The post Asnjë habi nga parashikimi në 1997 për të ardhmen e Inteligjencës Artificiale appeared first on Faktoje.al.

↗

Kuvend, raportime të vonuara dhe mbivendosje komisionesh

✇Faktoje
By: Future Block

Deri më 16 tetor, Kuvendi pritet të shqyrtojë 26 raportet vjetore të një viti më parë nga një sërë institucionesh kushtetuese dhe të pavarura, përfshirë Avokatin e Popullit, KLGJ, Prokurorinë e Përgjithshme, SPAK, KLSH, BSH, AMA, KQZ, ILDKPKI, AKEP, INSTAT, institucione të cilat kanë dorëzuar raportet në fund të muajit mars të këtij viti, porse fushata për zgjedhjet parlamentare të majit i shtyu në kohë duke kaluar për raportim para Kuvendit të ri.

Formalitet parlamentar

Nga raportimet, Kuvendi duhet të nxjerrë në fund rekomandimet apo vërejtjet përkatëse për tu zbatuar (normalisht) në vitin 2025 nga institucionet,  kur mbeten vetëm dy muaj për mbylljen e vitit.

Dublimi

Përpos raportimit formal të këtyre institucioneve, në kalendarin e punës tre javore të Kuvendit të gjitha institucionet do të duhet të raportojnë në dy komisione njëherazi, tek komisioni përgjegjës dhe tek një komision i ngritur rishtazi ai për Nismat Qytetare, Bashkëpunimin dhe Mbikëqyrjen Institucionale i drejtuar nga Fatmir Xhafaj

Detyrat

MĂ« pak fjalĂ«. kompetencat e  komisionit “’Xhafaj”  pĂ«rfshijnĂ« monitorimin e strategjive dhe vendimeve tĂ« Kuvendit, shqyrtimin e peticioneve qytetare dhe kontrollin post-legjislativ pĂ«r tĂ« parĂ« se si zbatohen ligjet.

Si do të funksionojë?

Gjatë konstituimit të komisionit, kryetari Fatmir Xhafaj tha se do të ketë mbledhje të përbashkëta me komisionet përgjegjëse për raportimet vjetore të disa organeve kushtetuese, atyre të ngritura me ligj si dhe institucioneve të varësisë për veprimtarinë e tyre gjatë vitit 2024.

Mbetet e paqartë se cfarë roli konkret do të ketë ky komision mbi institucionet që do të raportojnë dhe a dublon kompetencat e komisionit përgjegjës në këtë rast.

Problematika

Kryetarja e Komisionit pĂ«r tĂ« Drejtat e Njeriut dhe Mjetet e Informimit Publik, Jorida Tabaku, ngriti si problematikĂ« mĂ«nyrĂ«n se si do tĂ« koordinohet me komisionin “Xhafaj” kur do tĂ« ketĂ« raportime tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta

“Ai (komisioni) Ă«shtĂ« nĂ« mbivendosje tĂ« pĂ«rgjegjĂ«sive funksionale nĂ« gjykimin tonĂ« edhe nĂ« shkelje tĂ« rregullores
”, tha Tabaku.

The post Kuvend, raportime të vonuara dhe mbivendosje komisionesh appeared first on Faktoje.al.

↗

NASA nuk publikoi versionin marsian të shkretëtirës jordaneze

✇Faktoje
By: Future Block

Pretendimi: NASA përdor fotot nga Toka për të pretenduar se janë pamje nga planeti Mars 

Vlerësimi: E pavërtetë

Jona Cenameri

Dyshimet për udhëtimet e NASA kanë lindur së bashku me tentativat e para të njeriut  për të prekur hapësirën. Së fundmi, një postim në Facebook tregon një kolazh me dy pamje të së njëjtës skenë shkëmbore. Foto e sipërme prezantohet si një foto e postuar nga NASA nga terreni i planetit Mars, ndërsa më poshtë e njëjta pamje shfaqet në filtra origjinalë, duke ngritur dyshime për një provë të udhëtimeve të trilluara në hapësirë. 

Verifikimi i imazheve nĂ«pĂ«rmjet motorrit tĂ« kĂ«rkimit Google Lens zbulon dhjetĂ«ra pĂ«rsĂ«ritje tĂ« tĂ« njĂ«jtit kolazh nĂ« gjuhĂ« tĂ« ndryshme. Midis rezultateve, verifikuesit çekĂ« tĂ« fakteve “ManipulĂĄtoƙi.cz” kanĂ« verifikuar mĂ« parĂ« se fotografia “originale”, pra ajo pa filtrin e kuq, Ă«shtĂ« realizuar nĂ« Wadi Rum, nĂ« jug tĂ« JordanisĂ«, shpesh i quajtur “Mars on Earth” (Marsi nĂ« TokĂ«) pĂ«r relievin e tij tĂ« kuqĂ«rremtĂ«. NdĂ«r tĂ« tjera, Wadi Rum ka shĂ«rbyer si skenĂ« xhirimi pĂ«r filma ‘marsianë’ si The Martian (2015), pikĂ«risht sepse peizazhi i tij i kuqĂ«rremtĂ« i ngjan Marsit. 

Hapi tjetër ishte të kontrollonim nëse ekziston ndonjë imazh zyrtar i NASA-s që përputhet me këtë skenë. Arkivat publike të NASA-s ofrojnë edhe fotot raw (të papërpunuara), ndaj krahasimi është i thjeshtë: nuk gjendet asnjë përputhje e kësaj skene në publikimet e NASA-s për Marsin. 

GjithNASA shpjegon se pse disa foto duken mĂ« “tĂ« ngrohta” ose mĂ« “neutrale”: bĂ«het fjalĂ« pĂ«r rregullime tĂ« lehta tĂ« ngjyrave qĂ« ndihmojnĂ« shkencĂ«tarĂ«t dhe publikun tĂ« lexojnĂ« mĂ« mirĂ« terrenin, jo pĂ«r “mashtrime” apo pĂ«rdorim fotosh tokĂ«sore si marsiane.

NjĂ« detaj domethĂ«nĂ«s nĂ« kolazh Ă«shtĂ« edhe etiketa “Flat Earth” (TokĂ« e rrafshĂ«t) e shtuar nĂ« cepin e poshtĂ«m, dajthtas tĂ« kolazhit: ky Ă«shtĂ« njĂ« tregues i qartĂ« se materiali vjen nga hapĂ«sira e konspiracioneve online, ku shpesh pĂ«rdoren meme provokuese pĂ«r tĂ« hedhur dyshime te institucionet shkencore. Prania e kĂ«tij tagu, nĂ« vetvete, e bĂ«n postimin edhe mĂ« pak tĂ« besueshĂ«m.

Bazuar nĂ« kĂ«to verifikime pretendimi pĂ«r njĂ« provĂ« tĂ« “manipulimit” tĂ« udhĂ«timeve hapĂ«sinore tĂ« NASA bie poshtĂ«. Fotoja “originale” Ă«shtĂ« nga Wadi Rum (Jordani) dhe nuk Ă«shtĂ« publikuar nga NASA si pamje nga Marsi. Ngjyrosja e kuqĂ«rremtĂ« Ă«shtĂ« manipulim i bĂ«rĂ« pĂ«r efekt tĂ« memes.

The post NASA nuk publikoi versionin marsian të shkretëtirës jordaneze appeared first on Faktoje.al.

↗

Raporti i ri i KLSH-së dhe skandali i përsëritur në onkologjik 

✇Faktoje
By: Future Block

Një vit pas raportit tronditës që nxori në pah mangësitë në trajtimin e pacientëve me kancer, Kontrolli i Lartë i Shtetit rikthehet me një auditim po aq shqetësues. Shumica e rekomandimeve të dhëna nga KLSH vijojnë të jenë të pazbatuara plotësisht ose të mbetura përgjysmë. Kjo situatë, sipas audituesve shtetërorë, sjell pasoja të rënda për shëndetin dhe jetën e pacientëve me kancer dhe minon besueshmërinë e institucioneve.

Esmeralda Topi 

Në Shqipëri, protokollet klinike të kujdesit paliativ për pacientët me kancer janë të vitit 2014. Trajtimi i të prekurve nga tumoret në fazën më të vështirë të sëmundjes është i njëjtë me atë të një dekade më parë. Kohë kur lista e barnave ishte shumë më e kufizuar, kur mjekësia onkologjike nuk kishte hyrë në fazën e imunoterapive dhe trajtimeve të kombinuara. 

Po ashtu, Ministria e Shëndetësisë nuk ka miratuar ende një rregullore bazike, që përcakton kriteret dhe normat shëndetësore për pacientët onkologjikë në burgje.

Këto janë dy nga rekomandimet që Kontrolli i Lartë i Shtetit i kishte adresuar autoriteteve përgjegjëse si masa urgjente për tu zbatuar një vit më parë, por që sot e kësaj dite rezultojnë të pazbatuara. 

Kjo është vetëm maja e ajsbergut nga raporti i ri tronditës që Kontrolli i Lartë i Shtetit ka publikuar mbi situatën e trajtimit të pacientëve me sëmundje tumorale në Shqipëri. Shumica e rekomandimeve të dhëna një vit më parë janë vonuar. 

Raporti verĂ«n se nĂ« Spitalin Onkologjik nĂ« QendrĂ«n Spitalore Universitare ‘NĂ«nĂ« Tereza’ nĂ« TiranĂ« mungojnĂ« raportet e monitorimit. Drejtoria e PĂ«rgjithshme e spitalit nuk ka prodhuar asnjĂ« dokument qĂ« tĂ« masĂ« cilĂ«sinĂ« e shĂ«rbimit, asnjĂ« analizĂ« mbi efektivitetin e trajtimit, asnjĂ« tregues qĂ« tĂ« ndihmojĂ« mjekĂ«t dhe pacientĂ«t tĂ« kuptojnĂ« ku janĂ« dhe ku duhet tĂ« shkojnĂ«. 

Programi i patronazhit ndërspitalor, i menduar për të përhapur njohuri nga Tirana drejt spitaleve rajonale, nuk ka funksionuar. Raportimi i detyrueshëm dy herë në vit pranë Ministrisë nuk është bërë. 

19 poltrona për 80 pacientë në ditë

Referuar raportit, spitali Onkologjik nuk ka rritur buxhetin përballë një fluksi të pandalshëm pacientësh. Shpenzimet kanë mbetur të njëjtat, ndërsa numri i të diagnostikuarve dhe të trajtuarve është rritur. Ka mungesa të stafit me burime njerëzore, për rrjedhojë shtohen ditët e gjata të pritjes për pacientët, duke ulur efektivitetin e shërbimit të trajtimit si dhe duke shtuar kostot financiare të pacientëve dhe familjarëve.

Vetëm 19 poltrona përballë 80 pacientëve që bëjnë kimioterapi në ditë. Një llogari e thjeshtë që tregon ngarkesën e rëndë mbi çdo pacient dhe çdo familje që udhëton nga rrethet për të marrë kimioterapi.

Shumica e pacientëve nuk kanë as mundësinë e shtrimit, sepse spitali nuk i ka shtretërit. KLSH nxjerr në pah se spitali Onkologjik e ka të pamundur të krijojë kushte shtrimi për të gjithë pacientët të cilët kanë nevojë, pasi shërbimi me radioterapi është i centralizuar. Vetëm 9% e të sëmurëve me tumor përfitojnë hospitalizim. 91% të tjerët detyrohen të shkojnë e të vijnë, çdo ditë, me kosto financiare dhe fizike.

Po kështu, pranë Spitalit Onkologjik, mungon njësia palliative një strukturë që duhet të ofronte kujdes të specializuar për pacientët në fazat terminale. Sot, pacientët në fund të jetës vazhdojnë të vuajnë në shtëpitë e tyre, pa mbështetje mjekësore të specializuar dhe pa infrastrukturë që të lehtësojë dhimbjen, duke u lënë ata dhe familjarët e tyre të përballojnë një vuajtje fizike dhe emocionale të paimagjinueshme. 

Në pavijone mungon ajri i kondicionuar, lagështira gërryen muret e disa dhomave dhe bodrumi është kthyer në një depo të pistë pajisjesh të amortizuara. 

Dezinfektimi e pastrimi i kĂ«tyre ambienteve ishte njĂ« tjetĂ«r rekomandim i “menjĂ«hershĂ«m”, por qĂ« rezulton vetĂ«m pjesĂ«risht i zbatuar. 

Spitalet rajonale me mungesa

Edhe në spitalet rajonale situata mbetet problematike. Kontrolli i Lartë i Shtetit konstaton se në Lezhë, njësia e kimioterapisë nuk funksionon fare, ndërsa në Durrës, Fier, Vlorë, Shkodër, Elbasan, Korçë dhe Berat, njësitë ekzistojnë, por nuk ofrojnë shërbimin e plotë që kërkon një trajtim cilësor. Detyrat funksionale të këtyre njësive nuk pasqyrohen në rregulloret e brendshme të spitaleve, stafi është i pamjaftueshëm, mungojnë mjekët onkologë, pajisjet dhe materialet mjekësore, dhe nuk ka shtretër të dedikuar për të përballuar skemat e trajtimit të kimioterapisë.

Mungojnë sistemet e informatizuara, regjistrat mbahen manualisht dhe nuk rakordohen me të dhënat e Spitalit Onkologjik në Tiranë. Në Shkodër, Elbasan dhe Berat, stafi nuk harton plane kujdesi për pacientët paliativë, ndërsa spitalet nuk mund të planifikojnë numrin e pacientëve të rinj apo skemat e trajtimit të deleguara nga Tirana. 

Audituesit e KLSH-së rekomandojnë që spitalet rajonale të pasqyrojnë detyrat funksionale të njësive të kimioterapisë në rregulloret e brendshme dhe të përgatisin plane të kujdesit paliativ për pacientët. Po ashtu, Ministria e Shëndetësisë duhet të bashkëpunojë me spitalet rajonale për plotësimin e vendeve të punës me mjekë dhe infermierë, shtretërve të dedikuar dhe të krijojë një sistem informatizimi online për të monitoruar në kohë reale ecurinë e pacientëve me sëmundje tumorale.

Përfundim 

Nga 12 rekomandime tĂ« dhĂ«na njĂ« vit mĂ« parĂ«, KLSH thotĂ« se janĂ« zbatuar plotĂ«sisht vetĂ«m 4. TĂ« tjerat janĂ« tĂ« zvarritura ose tĂ« lĂ«na pas dore. Disa nuk kanĂ« nisur fare. Kontrolli i lrtĂ« i Shtetit i ka dhĂ«nĂ« afat institucioneve deri nĂ« fund tĂ« kĂ«tij viti pĂ«r t’i pĂ«rmbushur rekomandimet. Por koha nuk Ă«shtĂ« njĂ« luks qĂ« e kanĂ« pacientĂ«t me tumor, pasi ata jetojnĂ« me diagnozĂ«n e njĂ« sĂ«mundjeje qĂ« pĂ«rparon çdo ditĂ«. 

Ky artikull u realizua me mbĂ«shtetjen e Fondacionit “Friedrich Ebert” nĂ« TiranĂ«

The post Raporti i ri i KLSH-së dhe skandali i përsëritur në onkologjik  appeared first on Faktoje.al.

❌