Rojet kufitare të Finlandës po zhvillojnë stërvitje intensive ushtarake në kuadër të përgatitjeve për një përshkallëzim të mundshëm të tensioneve me Rusinë.
Këto ushtrime po mbahen përtej Rrethit Arktik, në zona të izoluara dhe me kushte ekstreme klimatike, shumë pranë kufirit lindor të vendit me Rusinë.
Autoritetet finlandeze kanë bërë të qartë se po përgatiten për skenarin më të keq të mundshëm dhe nuk po e fshehin këtë strategji mbrojtëse.
Finnish border guards are training for a possible war with Russia — CNN
The drills are taking place beyond the Arctic Circle, near the Russian border.
Finland is preparing for the worst-case scenario and is not hiding it.
Pas ndryshimeve të fundit në situatën e sigurisë në Evropë, Finlanda ka rritur ndjeshëm nivelin e gatishmërisë dhe vëmendjes ndaj kufirit të saj lindor.
Pamjet e publikuara tregojnë rojet kufitare gjatë ushtrimeve në kushte të vështira arktike: lëvizje të koordinuara në borë të thellë, patrullime të vazhdueshme në terrene pyjore të dendura, si dhe simulime të reagimit në rast të një pushtimi të armatosur. Stërvitjet fokusohen në mbijetesë, reagim të shpejtë, mbrojtje territoriale dhe bashkëpunim mes njësive.
Këto përgatitje nënvizojnë seriozitetin me të cilin Finlanda po e trajton sigurinë kombëtare dhe mbrojtjen e sovranitetit të saj, veçanërisht në një rajon ku tensionet gjeopolitike mbeten të larta. /Telegrafi/
Shtetet e Bashkuara sapo përfunduan dy ditë bisedimesh me negociatorë ukrainas dhe evropianë në Berlin të Gjermanisë, të ndjekura nga diskutime të tjera mes udhëheqësve në Evropë - të gjitha këto që përfunduan me sinjale pozitive për një marrëveshje paqeje në të ardhmen.
Bisedimet u përqendruan te garancitë e sigurisë për Ukrainën, me qëllim frenimin e agresionit të mundshëm rus në të ardhmen; një çështje që – pavarësisht deklaratave pozitive – mbetet një nga pikat kryesore të mospajtimit në negociatat me Moskën.
Pengesa tjetër madhore është e ardhmja e rajonit të Donbasit në Ukrainë, për të cilin Rusia kërkon që Kievi t’ia dorëzojë kontrollin si kusht për arritjen e marrëveshjes.
Udhëheqësit botërorë të hënën në mbrëmje folën për “përparim të ndjeshëm”, raporton cnn.
Gjermania njoftoi se ekziston një mundësi e vogël, por reale, për një marrëveshje së shpejti, duke hedhur gjithashtu idenë e një armëpushimi gjatë periudhës së Krishtlindjeve, ndërsa presidenti amerikan, Donald Trump tha se “tani jemi më afër se kurrë më parë”. Por ku qëndrojnë realisht gjërat?
Çfarë ndodhi në bisedimet në Berlin?
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky dhe kryenegociatori Rustem Umerov u takuan në kryeqytetin gjerman me Steve Witkoff, të dërguarin special të Trumpit, dhe Jared Kushner, dhëndrin e presidentit amerikan. Në bisedime iu bashkua edhe kancelari gjerman Friedrich Merz, ku negociatorët shqyrtuan versionin më të fundit të planit të paqes të mbështetur nga SHBA-ja.
“Kjo nuk do të thotë se tani kemi një plan të përsosur, por është një version shumë i zbatueshëm”, tha Zelensky para gazetarëve në Berlin dhe shtoi se “amerikanët duan një zgjidhje të shpejtë; ne kujdesemi që të ruajmë cilësinë edhe me këtë ritëm. Nëse shpejtësia dhe cilësia përputhen, ne jemi plotësisht dakord”.
Zelensky tha të martën se gjatë bisedimeve për paqen ka punuar me SHBA-në “në detaje shumë të hollësishme mbi dokumente që mund ta ndalin luftën dhe të garantojnë sigurinë”.
“Çdo detaj i vetëm ka rëndësi, sepse asnjë detaj nuk duhet të shndërrohet në një shpërblim për agresionin e Rusisë”, u tha ai deputetëve të parlamentit holandez në Hagë, transmeton Telegrafi.
Aktualisht janë pesë dokumente të veçanta në diskutim brenda marrëveshjes së propozuar të paqes – ato përfshijnë garanci sigurie “ligjërisht detyruese” që do të votoheshin nga Kongresi i SHBA-së, si edhe plane për financimin e rimëkëmbjes së Ukrainës pas luftës.
Udhëheqësit e Bashkimit Evropian, Danimarkës, Finlandës, Francës, Gjermanisë, Italisë, Holandës, Norvegjisë, Polonisë, Suedisë dhe Mbretërisë së Bashkuar u mblodhën në Berlin për diskutime të veçanta, pas të cilave u angazhuan të punojnë së bashku me SHBA-në për të “ofruar garanci të forta sigurie dhe masa mbështetëse për rimëkëmbjen ekonomike të Ukrainës”.
Kremlini tha të martën se ende nuk e kishte parë tekstin e propozimeve më të fundit për garancitë e sigurisë për Ukrainën të ngjashme me ato të NATO-s.
“Ne duam paqe; nuk duam një armëpushim që t’i japë Ukrainës një hapësirë frymëmarrjeje dhe ta përgatisë për vazhdimin e luftës. Ne duam ta ndalim këtë luftë dhe të arrijmë objektivat tona, të sigurojmë interesat tona dhe të garantojmë paqe në Evropë për të ardhmen”, u tha gazetarëve zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, në përgjigje të një pyetjeje mbi qëndrueshmërinë e një ‘armëpushimi të Krishtlindjeve’.
Çfarë masash përshkruan udhëheqësit evropianë?
Angazhimet e paraqitura në deklaratën e përbashkët evropiane përfshinin:
Një “forcë shumëkombëshe evropiane për Ukrainën”, e udhëhequr nga Evropa, me kontribute trupash nga aleatët brenda Koalicionit të të Vullnetshmëve dhe “të mbështetur nga SHBA-ja”;
Kjo forcë do të ndihmojë në sigurimin e hapësirës ajrore dhe detare të Ukrainës, “përfshirë edhe operimin brenda territorit të Ukrainës”;
Një mekanizëm monitorimi të armëpushimit të udhëhequr nga SHBA-ja, i cili do të përfshinte pjesëmarrje ndërkombëtare;
Mbështetje të konsiderueshme për Ukrainën për ndërtimin e forcave të saj të armatosura, të cilat duhet të mbeten në një nivel paqeje prej 800 mijë trupash.
Investimet e ardhshme në Ukrainë, që do të përfshinin marrëveshje tregtare dhe “vënien në dispozicion të burimeve të mëdha për rimëkëmbje dhe rindërtim”.
Deklarata shtoi se “në këtë drejtim, asetet sovrane ruse në Bashkimin Evropian janë ngrirë”.
Kjo është pyetja kryesore. Kremlini ka deklaruar se kundërshton çdo skenar që përfshin dislokimin e trupave ushtarake të NATO-s në Ukrainë.
Qeveria ruse më parë ka shkuar deri aty sa të këmbëngulë që Ukraina ta sanksionojë në kushtetutën e saj se nuk do t’i bashkohet NATO-s dhe se nuk do të ketë forca të aleancës transatlantike të stacionuara brenda kufijve të saj. Në muajin nëntor, Moska kërkoi gjithashtu që Kievit t’i vendosej një kufi për madhësinë e forcave të armatosura.
Zyrtarët amerikanë pretendojnë se rreth 90 për qind e çështjeve mes Rusisë dhe Ukrainës janë zgjidhur, duke e përshkruar çështjen e lëshimeve territoriale si pikën kryesore të ngecjes.
Një zyrtar amerikan tha se pala e tyre ka ofruar ide “që nxisin mendimin” për të zgjidhur këtë bllokim, përfshirë krijimin e një zone të lirë ekonomike në disa pjesë të Donbasit.
Ekipi negociator amerikan ka propozuar që një zonë e tillë të çmilitarizohet, ku Ukraina do të tërhiqej, por ku forcat ruse nuk do të hynin. Megjithatë, mbetet e paqartë nëse presidenti rus, Vladimir Putin, do të heqë dorë nga objektivat e tij maksimaliste të luftës për t’u pajtuar me këtë propozim.
Ukraina ka ngritur pikëpyetje rreth asaj se kush do ta menaxhonte atë zonë dhe kush do të siguronte që tërheqjet e trupave të ishin reciproke.
“Amerikanët po përpiqen të gjejnë një kompromis… Dua ta theksoj edhe një herë: një ‘zonë e lirë ekonomike’ nuk do të thotë nën kontrollin e Federatës Ruse. Këto janë elemente thelbësore për mua në çdo format që lidhet me Donbasin”, tha Zelensky të hënën, duke shtuar se Ukraina nuk do ta njohë pjesën e pushtuar përkohësisht të rajonit lindor të Donbasit si ruse, as ligjërisht dhe as 'de facto'.
Zyrtarët amerikanë i përshkruan garancitë e sigurisë si “të ngjashme me Nenin 5”, duke iu referuar parimit të traktatit të NATO-s sipas të cilit një sulm ndaj një anëtari konsiderohet sulm ndaj të gjithëve.
Zyrtarët refuzuan të hynin në detaje se çfarë do të përfshinte roli i SHBA-së, përtej faktit se ai nuk do të përfshinte trupa amerikane në terren në Ukrainë.
“Para se të largohemi nga fusha e betejës, duhet të jemi absolutisht të sigurt se cilat janë këto garanci sigurie”, tha Zelensky.
Zelensky po vazhdon diskutimet diplomatike, me një vizitë në Holandë të martën për të diskutuar kompensimin nga Rusia për dëmet që ka shkaktuar gjatë luftës.
“Bisedimet nuk kanë të bëjnë vetëm me një armëpushim, por me garancitë e sigurisë”, tha lideri ukrainas dhe shtoi se “kjo nuk është vetëm siguri fizike, por ka të bëjë edhe me faktin që Rusia më në fund të mësojë të jetojë sipas sundimit të ligjit. Kjo do të funksionojë vetëm nëse ka përgjegjësi të vërtetë, nëse ndëshkimi i agresorit bëhet i pashmangshëm”.
Trump, i cili u lidh me telefon në darkën e së hënës të udhëheqësve evropianë, tha se “gjërat duken sikur po shkojnë mirë, por këtë e kemi thënë prej kohësh, dhe është një çështje e vështirë”.
Ai tha se telefonata ishte “shumë e mirë” dhe se kishte pasur një “bisedë të gjatë” me Zelenskyn, duke shtuar gjithashtu se SHBA-ja kishte qenë në kontakt me Putinin.
“Mendoj se tani jemi më afër se kurrë më parë dhe do të shohim se çfarë mund të bëjmë”, tha Trump të hënën në Zyrën Ovale.
“Problemi është se ata [Rusia] do të duan ta përfundojnë, dhe pastaj papritur nuk do ta duan, dhe Ukraina do të dojë ta përfundojë, dhe pastaj papritur nuk do ta dojë. Pra, duhet t’i sjellim në të njëjtën linjë”, deklaroi lideri amerikan. /Telegrafi/
Një skandal i paprecedentë ka përfshirë garën e bukurisë “Miss Finlanda 2025”, pasi organizata ka marrë vendimin drastik për t’i hequr kurorën fitueses së këtij viti, Sarah Dzafce, një 22-vjeçare me origjinë shqiptare nga Kosova. Ky është rasti i parë në historinë e konkursit që një “Miss” humbet zyrtarisht titullin e saj. Ngjarja ndodhi më […]
Një ngjarje e paprecedentë tronditi këtë javë organizatën e “Miss Finlanda”, e cila mori vendimin drastik për t’i hequr menjëherë titullin fitueses së zgjedhur për vitin 2025, Sarah Dzafce. 22-vjeçarja me origjinë shqiptare nga Kosova është tashmë e para “Miss” në historinë e kompeticionit finlandez që humb zyrtarisht kurorën e saj, një hap ekstrem që nuk ishte marrë kurrë më parë në këtë formë.
Gjithçka ndodhi më 1 dhjetor, pasi media finlandeze Ilta-Sanomat publikoi një imazh të Sarah-s, i cili po qarkullonte me shpejtësi në Snapchat dhe Instagram. Në foto, ajo shihet duke tërhequr sytë me gishta për t’u dukur “të pjerrët”, një gjest i njohur ndërkombëtarisht si tallës ndaj komuniteteve aziatike. Mbishkrimi në finlandisht “Kiinalaisenkaa syömäs” (“Duke ngrënë me një kinez/ushqim kinez”) u konsiderua menjëherë përmbajtje raciste, duke shkaktuar një valë të fuqishme reagimesh publike.
CEO e konkursit, Sunneva Sjögren, doli në një konferencë për shtyp për të shpallur vendimin: pas një shqyrtimi të detajuar, Dhafce humb titullin e saj si Miss Finlanda.
“Ky ishte një vendim i arsyetuar dhe i vështirë,” deklaroi Sjögren, duke theksuar se sjelljet diskriminuese nuk janë të tolerueshme për një figurë që përfaqëson vendin në skenën ndërkombëtare.
Sarah, e cila në rrjetet sociale shprehej me krenari për “rrënjët në malet e Kosovës”, u shfaq e tronditur nga lajmi.
“Nuk e prisja. E mora vesh këtë mëngjes. Vendimi u mor me mirëkuptim të ndërsjellë,” tha ajo për mediat finlandeze.
Heqja e kurorës nga fituesja kryesore është ngjarje që nuk ka ndodhur asnjëherë më parë në këtë kompeticion.
Paqja në Ukrainë është më pranë se kurrë që nga fillimi i pushtimit të plotë rus, ka thënë presidenti finlandez Alexander Stubb.
“Jemi mjaft afër një marrëveshjeje”, tha ai në një aktivitet në Helsinki, raporton skynews.
Lideri finlandez zbuloi gjithashtu se negociatat midis zyrtarëve amerikanë, ukrainas dhe evropianë aktualisht përfshijnë dokumentet e mëposhtme të ndara:
Një dokument kornizë, që aktualisht është një plan me 20 pika;
Një dokument mbi garancitë e sigurisë, që dallon mes garancive të forta dhe marrëveshjeve si koalicioni i të gatshmëve;
Një dokument mbi rindërtimin pasluftës të Ukrainës.
Kjo përputhet me komentet që presidenti ukrainas, Volodymyr Zelenskyy bëri gjatë ditës së djeshme para gazetarëve rreth negociatave.
Ndryshe, Stubb ka qenë një nga udhëheqësit evropianë që shërbejnë si ndërmjetës në bisedimet midis SHBA-së dhe Ukrainës.
Ish-golfisti gjysmë-profesionist dhe mbështetës i vendosur i Ukrainës ishte afruar me presidentin amerikan, Donald Trump gjatë një loje golfi në Florida. /Telegrafi/
Në vitin 2024, përdorimi i inteligjencës artificiale (AI) nga mësuesit ndryshonte ndjeshëm në Evropë, me Shqipërinë dhe Kosovën që udhëhiqnin në rajon ndërsa vendet e Evropës Perëndimore zakonisht shënonin nivele më të ulëta.
Përdorimi i inteligjencës artificiale (AI) nga mësuesit ndryshon shumë nëpër Evropë, me disa vende që ndjekin një qasje më të kujdesshme.
Shumica e mësuesve e përdorin kryesisht për përgatitje ndërsa ekspertët presin që përdorimi i saj të rritet, por paralajmërojnë se duhet shfrytëzuar në mënyrë të përgjegjshme, transmeton Telegrafi.
Inteligjenca artificiale po bëhet pjesë e jetës së përditshme. Mjetet dhe mundësitë që ofrojnë kompanitë kryesore të AI-së janë rritur shpejt në vitet e fundit, raporton euronews.
Arsimi nuk bën përjashtim. Autoritetet, mësuesit ose studiuesit tregojnë se si nxënësit përdorin mjete të tilla si ChatGPT për të përfunduar detyrat e shtëpisë, duke përfshirë ese. Në të njëjtën kohë, AI-ja ofron edhe mbështetje të vlefshme për mësuesit.
Sa gjerësisht po e përdorin mësuesit IA-në në Evropë? Cilat vende janë përpara? Dhe për çfarë mbështeten më shumë mësuesit tek AI?
Sipas Anketës Ndërkombëtare të Mësimdhënies dhe Mësimit të Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) – TALIS, përdorimi i AI-së nga mësuesit ndryshon ndjeshëm në Evropë në vitin 2024.
Nga 32 vende, pjesa e mësuesve të shkollave të mesme të ulëta që përdorin AI-në ndryshon nga 14 për qind në Francë deri në 52 për qind në Shqipëri në vitin 2024. Mesatarja është 32 për qind në Bashkimin Evropian (EU-22), ndërsa në OECD (27 vende) është 36 për qind.
Në anketë, përdorimi i AI-së përfshin parashikime, sugjerimin e vendimeve ose gjenerimin e tekstit.
Ai përfshin përdorimin e AI-së në mësimdhënie ose për të lehtësuar të nxënit e nxënësve gjatë 12 muajve para anketës.
Modelet rajonale të forta nuk shfaqen qartë, megjithatë, përgjithësisht, vendet e Evropës Perëndimore kanë tendencë të kenë një përdorim më të ulët të AI-së nga mësuesit krahasuar me Ballkanin Perëndimor dhe Evropën Lindore.
Përveç Shqipërisë, pjesa e mësuesve që përdorën AI-në të paktën një herë arriti në dy nga pesë ose më shumë në tetë vende/ekonomi.
Përqindjet e tyre ishin: Malta (46%), Çekia (46%), Rumania (46%), Polonia (45%), Kosova (43%), Maqedonia e Veriut (42%), Norvegjia (40%) dhe rajoni flaman i Belgjikës (40%).
Vendete që përdorën më pak AI-në në shkolla ishin: Bullgaria (22%), Hungaria (23%), rajoni francez i Belgjikës (23%), Turqia (24%), Italia (25%), Finlanda (27%), Mali i Zi (28%) dhe Sllovakia (29%).
Pse ndryshon shumë përdorimi i AI-së?
Një zëdhënës i Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Edukim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO) vuri në dukje se qeveritë kanë miratuar politika të ndryshme politike për AI-në në arsim, gjë që mund të ndikojë në vetëdijen dhe përdorimin e AI-së nga mësuesit në Evropë.
“Disa vende kanë qenë më proaktive në zhvillimin e strategjive kombëtare për AI-në, që përfshijnë edhe sektorin e arsimit, ndërsa të tjerat kanë marrë një qëndrim më të kujdesshëm ndaj AI-së dhe përdorimit të AI-së gjeneruese në shkollë, duke vendosur rregulla më të rrepta sipas moshës së nxënësve”, tha zëdhënësi për Euronews Next.
Ruochen Li, menaxher i lartë i projektit në OECD, vuri në dukje se “infrastruktura, kufizimet teknologjike siç janë ‘firewall’-et, qëndrimet shoqërore ndaj përdorimit të teknologjisë në shkolla dhe politikat që mund të nxisin ose dekurajojnë mësuesit të përdorin AI-në” mund të shpjegojnë dallimet mes vendeve.
“Ne shohim një lidhje të fortë në nivel vendi midis sasisë së trajnimeve të ofruara për përdorimin e AI-së dhe përdorimit të saj”, tha ai për Euronews Next.
Ben Hertz dhe Antoine Bilgin, menaxherë pedagogjikë dhe kërkimorë në European Schoolnet, theksuan se ndryshimet e mëdha në përdorimin e AI-së pasqyrojnë mjedisin politik dhe kulturën arsimore të secilit vend, disa prej të cilëve marrin një qëndrim më të kujdesshëm kombëtar.
“Qasja në mbështetje praktike si trajnimi dhe infrastruktura është gjithashtu një faktor thelbësor për përshpejtimin. Të dhënat e TALIS konfirmojnë se në sistemet me përdorim më të lartë të AI-së, mësuesit kanë më shumë gjasa të kenë marrë mësim profesional mbi këtë temë”, thanë Hertz dhe Bilgin për Euronews Next.
Për shembull, Franca filloi këtë vit të ofrojë trajnime kombëtare për AI-në në shkollat publike, pas mbledhjes së të dhënave të TALIS.
“Kujdesi, rregulla të paqarta dhe infrastruktura e kufizuar janë faktorë që mund të shpjegojnë adoptimin më të ngadaltë, veçanërisht në një fushë të re dhe të debatueshme si AI-ja”, shtuan ata.
Shkaktarë të mundshëm për këtë hendek janë prania dhe cilësia e trajnimeve, ngarkesa e punës, mungesa e mësuesve, motivimi personal dhe kurioziteti, sipas Martinas Di Ridolfo, koordinatore politike në Komitetin Evropian të Sindikatave për Arsim (ETUCE).
Për çka e përdorin mësuesit AI-në?
Nga mësuesit që përdorin AI-në, mesatarisht në Bashkimin Evropian (EU-22), pothuajse dy të tretat (65 për qind) thonë se e përdorin për të mësuar në mënyrë efikase dhe për të përmbledhur një temë, dhe 64 për qind përdorin AI-në për të gjeneruar plane mësimore ose aktivitete.
Dy përqindjet më të larta tregojnë se AI-ja përdoret kryesisht për përgatitjen e mësuesve vetë.
Qëllime të tjera dhe përqindjet e tyre janë:
Ndihmojnë nxënësit të praktikojnë aftësi të reja në skenarë të jetës reale (49%)
Mbështesin nxënësit me nevoja të veçanta arsimore (40%)
Rregullojnë automatikisht vështirësinë e materialeve mësimore sipas nevojave të nxënësve (39%)
Gjenerojnë tekste për vlerësime të nxënësve ose komunikime me prindër/përkujdes (31%)
Rishikojnë të dhëna mbi pjesëmarrjen ose performancën e nxënësve (29%)
Vlerësojnë ose notojnë punën e nxënësve (26%)
Këto gjetje sugjerojnë se përdorimi i drejtpërdrejtë në klasë ose drejtuar nxënësve është më pak i zakonshëm.
Mësuesit kryesisht mbështeten te AI për përgatitjen e tyre personale, ndërsa detyrat e vlerësimit janë ato që përdoren më pak.
Hertz dhe Bilgin sugjeruan se shumë mësues ka gjasa të përdorin AI-në kryesisht “prapa skenave” tani dhe në të ardhmen e afërt.
Ruochen nga OECD sugjeroi se AI mund t’i mbështesë mësuesit në punët administrative, dhe kjo mund t’u lirojë kohë dhe energji për detyra të tjera më të lidhura drejtpërdrejt me mësimdhënien.
Çka do të sjell në ardhmen AI në shkolla?
Ekspertët bien dakord se përdorimi i AI-së në arsim po rritet vazhdimisht dhe do të vazhdojë të zgjerohet. Ata gjithashtu paralajmërojnë se përdorimi me përgjegjësi, udhëzimet e qarta dhe vetëdija për dobësitë e mundshme duhet të jenë pjesë e këtij përparimi.
Hertz dhe Bilgin nga European Schoolnet vunë re se me kalimin e kohës, sistemet e AI-së mund të ndërveprojnë më shpesh direkt me nxënësit, për shembull duke propozuar aktivitete të personalizuara ose duke ofruar reagime në kohë reale.
“Por mësuesit duhet të mbeten ndërmjetësit kryesorë midis nxënësit dhe teknologjisë, për të ruajtur autoritetin, mbikëqyrjen etike dhe rolin e kujdestarit”, thanë ata.
UNESCO thekson rolin qendror të mësuesve ndërsa përdorimi i AI-së në arsim zgjerohet.
“Veglat e AI-së duhet të plotësojnë, jo të zëvendësojnë, mësuesit, dhe përdorimi i tyre duhet të jetë në përputhje me standardet etike dhe objektivat arsimore, duke ruajtur autonominë dhe privatësinë e mësuesve dhe nxënësve”, tha një zëdhënës i UNESCO-s.
Duke pritur që përdorimi i AI-së të rritet tek mësuesit dhe nxënësit, veçanërisht me veglat gjeneruese, Di Ridolfo ngriti një shqetësim tjetër “duke marrë parasysh mungesën e theksuar të mësuesve që kemi në Evropë, shohim rreziqe konkrete për de-kualifikim dhe humbje të aftësive profesionale”.
Ajo gjithashtu tërhoqi vëmendjen mbi një kufizim të studimit të OECD-së: të dhënat nuk japin informacion mbi frekuencën e përdorimit. Nuk tregohet nëse mësuesit kanë përdorur AI-në rregullisht apo vetëm disa herë për testim. /Telegrafi/
Përballë ndryshimit të situatës së sigurisë në Evropë, Finlanda ka vendosur të forcojë ndjeshëm kapacitetet e saj mbrojtëse, duke rritur kufirin e moshës për rezervistët ushtarakë.
Ata mund të angazhohen në ushtri deri në moshën 65-vjeçare, shkruan gazeta gjermane “Frankfurter Allgemeine Zeitung”.
Edhe pse me një popullsi prej vetëm 5,5 milionë banorësh, Finlanda ka një nga ushtritë më të mëdha në Evropë, me rreth 280’000 trupa të gatshme për mobilizim të shpejtë dhe një rezervë totale prej 870’000 personash.
Sipas planit të ri të qeverisë, kjo shifër pritet të arrijë në rreth një milion deri në vitin 2031.
Ndryshimi kryesor ligjor parashikon që, duke filluar nga viti i ardhshëm, kufiri i moshës për të qenë pjesë e rezervës do të rritet në 65 vjeç për të gjithë, pavarësisht gradës.
Aktualisht, ushtarët e gradave të ulëta qëndrojnë në rezervë deri në moshën 50-vjeçare, ndërsa oficerët deri në 60 vjeç.
Për oficerët me grada të larta (si kolonel e më lart), detyrimi do të jetë pa kufi moshe, për sa kohë ata janë fizikisht të aftë për shërbim.
Një raport i Komisionit të Mbrojtjes në parlamentin finlandez e ka cilësuar propozimin si “jashtëzakonisht të nevojshëm”.
Synimi është shfrytëzimi i aftësive të rezervistëve më të vjetër e me përvojë, veçanërisht në fushat e sigurisë kibernetike, infrastrukturës dhe sigurisë së furnizimit - kompetenca këto që kërkohen më shumë se kurrë në mjedisin aktual të sigurisë.
Ky vendim reflekton vigjilencën e vazhdueshme të Finlandës ndaj fqinjit të saj lindor, Rusisë.
Përvoja e hidhur historike e Luftës së Dimrit (1939-1940) kundër Bashkimit Sovjetik mbetet e rrënjosur në kujtesën kombëtare finlandeze.
Presidenti aktual, Alexander Stubb, deklaroi së fundmi për “Frankfurter Allgemeine Zeitung” se “ADN-ja e Rusisë është ekspansioni, ndërsa ajo e Finlandës është mbijetesa”.
Ndërkohë, ish-presidenti Sauli Niinistö u ka bërë thirrje liderëve evropianë të mbajnë kontakte direkte me Vladimir Putinin.
Sipas tij, nëse evropianët nuk përfshihen në diskutime, ata rrezikojnë që vendimet për arkitekturën e sigurisë së Evropës dhe Ukrainës të merren pa praninë e tyre në tryezën e bisedimeve. /Telegrafi/
Nga: Tom Fordy / The Telegraph Përkhtimi: Telegrafi.com
Më 21 dhjetor 1939, Simo Häyhä - një snajper finlandez prej kohësh i mitizuar si “Vdekja e Bardhë” - theu rekordin e vet për numrin e ushtarëve sovjetikë të vrarë në një ditë të vetme: 25 të vdekur. Teksa Finlanda po luftonte kundër Ushtrisë së Kuqe të Stalinit në një konflikt 104-ditor të njohur si Lufta e Dimrit, shtypi e cilësoi këtë numër rekord vrasjesh si “dhurata e Krishtlindjes së Häyhäs për popullin finlandez”.
Në atë moment, Finlanda kishte më pak se një muaj që kishte hyrë në Luftën e Dimrit, e cila u zhvillua nga nëntori i vitit 1939 deri në marsin e vitit 1940. Häyhä - një fermer i shkurtër, modest dhe i thjeshtë - shërbeu vetëm 98 ditë përpara se të plagosej rëndë. Por, në atë kohë ai arriti shifrën që e shndërroi atë në snajperin më vdekjeprurës në histori. Numri i viktimave të tij - sipas legjendës së Vdekjes së Bardhë - ishte 542.
I mbështjellë me kamuflazh të bardhë, Häyhä fshihej dhe priste me durim në terren të mbuluar nga bora, duke përballuar temperatura nga minus 20 deri në minus 40 gradë celsius, dhe përdorte një pushkë të thjeshtë për të eliminuar agresorët sovjetikë - një nga një.
“Vdekja e Bardhë”Burimi: Arkivi Ushtarak Finlandez
Häyhä ka frymëzuar filmin jashtëzakonisht të dhunshëm finlandez. Sisu (2022), për një veteran të Luftës së Dimrit që nuk mund të vritej dhe i cili asgjësoi një repart SS për shkak se ata ia kishin vjedhur arin. Filmi është plotësisht fiktiv, por skenaristi dhe regjisori i tij, Jalmari Helander, u frymëzua nga tregimet për bëmat e Häyhäs; me siguri, ka nuanca të Vdekjes së Bardhë tek antiheroi i tij i heshtur dhe i ashpër, Aatami Korpi (Jorma Tommila).
Një “skuadër vdekjeje në një njeri”, që kishte humbur familjen e tij në luftë, thuhet se vrau 300 sovjetikë i vetëm. “Një bastard i keq me të cilin nuk do doje të kishe punë”, thotë një nazist. Personazhi rikthehet në kinema këtë javë për një raund tjetër (madje edhe më të mirë) të dhunës ekstreme në Sisu: Rruga drejt hakmarrjes.
Jorma Tommila si Aatami Korpi
Ka pasur disa debate nëse numri i vrasjeve të Häyhäs ishte i vërtetë. Sigurisht, ai u bë subjekt i propagandës finlandeze gjatë Luftës së Dimrit dhe arriti status legjendar në vitet që pasuan.
Por, në vitin 2017, u zbulua memoari i tij sekret, Kujtime lufte, që dukej se konfirmonte numrin e tij të vrasjeve - ose siç e quante ai, “listën e mëkateve”. “Gjatë gjithë kohës sime në luftë, vrava rreth 500 rusë”, shkroi ai.
Kujtimet ishin shkruar në vitin 1940, pasi një plumb eksploziv e kishte goditur Häyhän në fytyrë dhe ia kishte thyer nofullën - një plagë që e shëmtoi dhe kërkoi 26 ndërhyrje korrigjuese kirurgjikale. Madje, edhe biografi i tij, Tapio Saarelainen, i cili e njihte dhe e intervistoi heroin e luftës, nuk kishte asnjë ide se ekzistonte ky memoar 20-faqësh. Häyhä, i cili vdiq në vitin 2002 në moshën 96-vjeçare, mbeti modest. Duke shmangur vëmendjen dhe lavdërimet, dukej i habitur nga lavdia dhe fama.
Në moshën 17-vjeçare, djali i një fermeri iu bashkua Gardës Civile, një milicie vullnetare, dhe fitoi çmime në shumë gara qitjeje. Çmimet e tij ishin modeste - shpesh vetëm një lugë (disa prej të cilave janë ekspozuar në Muzeun Simo Häyhä në vendlindjen e tij, Rautjarvi) - por, ai më pas ia atribuoi Gardës Civile meritën për mbrojtjen kundër Ushtrisë së Kuqe të Stalinit. “Garda stërvitej shumë dhe burrat e njihnin armën e tyre”, shpjegoi Häyhä.
Ai filloi shërbimin e detyrueshëm 15-mujor ushtarak në moshën 19-vjeçare dhe u rikthye në ushtri kur shpërtheu Lufta e Dimrit më 30 nëntor 1939. Konflikti buroi nga tensionet mes sovjetikëve dhe finlandezëve në fillim të Luftës së Dytë Botërore. Pas një incidenti të rremë të inskenuar nga sovjetikët (një granatim i sajuar në kufi), Ushtria e Kuqe invadoi. Por, sovjetikët ishin të paorganizuar dhe të papërgatitur për kushtet ekstreme të dimrit. Ushtria relativisht e vogël finlandeze i zmbrapsi sovjetikët për tre muaj.
Në moshën 17-vjeçare, Häyhä iu bashkua Gardës CivileClarín
Häyhä shërbeu në Kompaninë e Gjashtë të Regjimentit të Këmbësorisë nr. 34, me burra të tjerë nga Rautjarvi. Ata shërbyen në Kolla, një fushëbetejë kyçe te lumi Kolla, që u bë sinonim i rezistencës finlandeze. Ata komandoheshin nga togeri Aarne Juutilainen, një disiplinues i ashpër i njohur si “Terrori i Marokos” për kohën e tij në Legjionin e Huaj Francez. I njohur për humorin e zi, Juutilainen këshillonte burrat e tij që të godisnin armikun “derisa t’i binte koka”.
Häyhä mori pjesë në beteja dhe sulme; në një moment, mori detyrën për të prerë linjat telefonike nën zjarr të rëndë mitralozash sovjetikë. Por, Juutilainen dëgjoi për aftësitë e tij si snajper dhe e caktoi shpejt për misione speciale.
Ushtria finlandeze vuante nga mungesa e furnizimeve - disa ushtarë kishin vetëm një pushkë. Häyhä përdori pushkën personale Model 28-30, një model me nofkën “Spitz”. Meqë qëllonte me dorën e djathtë, ai shpjegoi më pas se gjithmonë kishte në shënjestër qendrën e objektivit - jo kokën - dhe shkonte në mision me 50-60 fishekë. Ai nuk përdori dylbi, duke preferuar shënjuesin bazik metalik (pushkët finlandeze zakonisht nuk kishin dylbi). Sipas, Saarelainenit, ai gjithashtu mbante granata në rast se armiku afrohej shumë, por nuk dihet nëse i përdori ndonjëherë.
Häyhä ishte i aftë në të gjitha aspektet e qitjes. Ai mund të rimbushte pushkën me shpejtësi të jashtëzakonshme. Siç përmendet në librin e Saarelainenit, Snajperi i Bardhë, Häyhä dikur rimbushi dhe qëlloi 16 herë për një minutë, duke goditur objektivin në çdo të shtënë. Shumë i disiplinuar, ai mbante gjithmonë distancën 150 metra - më e zakonshmja në betejë - dhe e mbante armën në gjendje të përsosur.
Jorma Tommila (djathtas), pranë skenaristit dhe regjisorit Jalmari HelanderSony Pictures
Ai ishte po aq i përpiktë edhe kur përgatiste pozicionin për qitje. Analizoi vendin një ditë më parë dhe vëzhgoi lëvizjet e armikut, duke krijuar imazhe mendore të peizazhit dhe terrenit. Më pas zhvendosej në pozicionin e tij të qitjes nën mbulesën e errësirës. Ai preferoi vende të fshehta natyrore që nuk kishin nevojë për ndonjë ndryshim. Në fakt, nëse Häyhä vërente ndonjë ndryshim në terren në anën armike, e dinte se sovjetikët po përgatitnin diçka. Megjithatë, ai lagte tokën përpara vetes me ujë dhe e ngjeshte dëborën fort, gjë që pengonte shpërthimin nga gryka e armës që të ngrinte borën lartë dhe të zbulonte pozicionin e tij. “Nga një pozicion i tillë, ishte e lehtë të qëlloja dhe isha i kënaqur me rezultatet”, i tha ai Saarelainenit.
Häyhä gjithashtu vendoste borë në gojë për të ndaluar avullin nga frymëmarrja, për të mos u zbuluar - e pabesueshme po të mendosh se kushtet e dimrit ishin aq ekstreme sa edhe rusët mezi ia dilnin - dhe maskonte grykën e pushkës me fashë. Një pjesë e suksesit të tij ishte kombinimi i durimit ekstrem dhe nervave prej çeliku - duke ditur saktësisht momentin kur duhej qëlluar. Ndonjëherë duke pritur për orë të tëra për një goditje të përsosur, Häyhä mbante në xhepa sheqer dhe bukë thekre për të ngrënë në heshtje dhe për të ruajtur kaloritë. “Ata kurrë nuk e panë”, shkroi Saarelainen në Snajperi i Bardhë. “Prandaj, nuk kishin asnjë paralajmërim kur plumbi i tij i qëlluar me kujdes dilte nga gryka e armës”.
Për dallim, sovjetikët kishin kamuflazh të dobët dhe përdornin dylbi në pushkët e tyre, të cilat ishin të pozicionuara më lart sesa shënjestra metalike e Häyhäs. “Ata gjithmonë duhej të mbanin kokën më lart se unë”, ka thënë Häyhä. “Unë e kisha kokën dhe pushkën në borë, në një strehë të vogël. Nuk mund ta dalloje me sy”.
Në kohën kur theu rekordin ditor - kur vrau 25 burra atë ditë të dhjetorit 1939 - ai veçse kishte vrarë 100 burra.
Sipas tregimeve, sovjetikët frikësoheshin aq shumë nga ky snajper misterioz saqë e quajtën “belaya smert” - Vdekja e Bardhë. Saarelaineni më pas e pyeti Häyhän nëse ishte e vërtetë që sovjetikët kishin caktuar një shpërblim për kokën e tij, të cilës ai iu përgjigj: “E dëgjova vetëm pasi u plagosa dhe dola nga spitali”. Por, Saarelainen dyshoi nëse Häyhä kishte shmangur përgjigjen. Snajperi kujtoi se si sovjetikët bombarduan finlandezët me predha me qëllim për ta eliminuar. Ai pretendoi se 50 predha kishin rënë rreth strehës së tij, por më e keqja që pësoi ishte pak baltë në fytyrë.
Sovjetikët besonin se snajperët finlandezë po qëllonin nga pemët, dhe paralajmëronin njëri-tjetrin, sa herë dëgjonin një zog kukuvajkë, se një rus tjetër do të vritej. Ata e përdorën këtë histori në propagandë për të treguar se ushtarët finlandezë po përdornin taktika të pandershme.
Por, a e njihnin dhe a frikësoheshin vërtet rusët prej tij? Nuk është e sigurt nëse ata e kishin quajtur snajperin e tyre misterioz “Vdekja e Bardhë”, apo nëse ishte thjesht një tregim i krijuar nga shtypi finlandez. Me sa duket, sovjetikët e përdornin emrin “Vdekja e Bardhë” për të përshkruar forcat finlandeze në përgjithësi, si dhe acarët e fortë.
Häyhä ra në qendër të vëmendjes së publikut kur ia dhanë një pushkë unike më 17 shkurt 1940 - një shpërblim për arritjet e tij në Kolla. Dorëzimi i çmimit u mbulua gjerësisht nga mediat finlandeze, duke e kthyer atë në një figurë heroike të gatshme për propagandë. Ai gjithashtu mori medalje dhe admiruesit dërguan dhurata, përfshirë dorashka dhe një orë xhepi.
Familja e tij dëgjoi për dorëzimin e pushkës në radio. Ata nuk kishin asnjë ide për suksesin e tij. Gjithmonë modest, ai nuk e kishte përmendur kurrë këtë në letrat që dërgoi në shtëpi.
Shërbimi i Häyhäs përfundoi më 6 mars 1940 në pyjet e Ulismainenit, kur një këmbësor rus e qëlloi në fytyrë me një plumb eksploziv. Plumbi ia shkatërroi faqen e majtë dhe ia theu nofullën. “Truri ende punonte”, përshkroi Häyhä më pas, “por, nuk mund të lëvizja asnjë pjesë të trupit”.
Mjekët u përpoqën ta ngarkonin në shpinë - mezi u rrotullua që të mos mbytej nga gjaku i vet. Ishte në koma për një javë dhe e rifitoi vetëdijen më 13 mars, ditën kur përfundoi Lufta e Dimrit.
Häyhä iu nënshtrua 26 ndërhyrjeve në fytyrëArkivi Ushtarak Finlandez
U përhapën thashethemet se Häyhä kishte vdekur. Madje, kjo u raportua në lajme. Ai e ruajti një copë gazete ku ishte shpallur vdekja e tij, me humor të mirë, dhe e minimizoi suksesin si snajper.
Si pjesë e traktatit të paqes, Finlanda dha 11 për qind të territorit të saj për Bashkimin Sovjetik, që përfshinte edhe tokën që i përkiste familjes së Häyhäs. Ky është sfondi për Sisu: Rruga drejt hakmarrjes - Korpi bart shtëpinë e tij pjesë-pjesë nga rajoni Kareli, që u pushtua nga sovjetikët, përtej kufirit të ri finlandez (natyrisht, duke masakruar sovjetikët gjatë rrugës).
Kur shpërtheu përsëri lufta me sovjetikët gjatë Luftës së Vazhduar (1941-1944), Häyhä nuk u lejua të kthehej në aksion. Ai iu rikthye bujqësisë dhe minimizoi reputacionin e tij si snajperi më i mirë në botë. Siç tha në një intervistë vetëm një vit para vdekjes: “Bëra atë çfarë kërkohej nga unë - sa më mirë që munda. Finlanda nuk do të kishte mbijetuar nëse të tjerët nuk do të kishin bërë të njëjtën gjë”. /Telegrafi/
Me pensionet, strehimin social, përfitimet e papunësisë, kujdesin mjekësor dhe mbështetjen për personat me aftësi të kufizuara, Evropa ka një nga sistemet më të mira të mbrojtjes sociale në botë.
Por, cilat vende të BE-së janë më bujare kur bëhet fjalë për shpenzimet publike?
Të gjitha vendet e BE-së rritën shpenzimet për mirëqenie në vitin 2024, sipas të dhënave të Eurostat-it, me një rritje globale prej gati 7 për qind, duke çuar buxhetin total social të bllokut në pothuajse 5 trilion euro.
Në krahasim me GDP-në e tyre, shpenzimet mesatare për përfitimet sociale janë tani rreth 27 për qind në të gjithë bllokun.
Por, normat ndryshojnë shumë nga një vend në tjetrin, raporton euronews.
Finlanda, Franca dhe Austria janë anëtarët më bujarë të BE-së, secili duke shpenzuar rreth 32 për qind të GDP-së së tyre për përfitimet sociale.
Shpenzimet e parashikuara të PBB-së për mirëqenie dhe përfitime sociale
Irlanda renditet e fundit me vetëm 12 për qind, një shifër më e ulët se disa vende jashtë BE-së si Bosnja-Hercegovina (20 për qind) dhe Serbia (18 për qind), sipas Eurostat. Por, sipas ekspertëve, ka arsye për këtë, përfshirë demografinë e vendit.
Shoqëria irlandeze është ende relativisht e re krahasuar me ekonomitë e tjera, dhe për këtë arsye shpenzimet për pensione, kujdes afatgjatë dhe kujdes shëndetësor të lidhur me moshën janë më të ulëta, tha profesori Bernhard Ebbinghaus, kryetar i makrosociologjisë në Universitetin e Mannheimit, për Europe in Motion.
"Për më tepër, GDP-ja është paksa e fryrë në Irlandë - si në Luksemburg - për shkak të kompanive ndërkombëtare që përdorin vendin për qëllime tatimore. Për Irlandën, PNP-ja (të ardhurat totale të fituara nga banorët) është një tregues më i mirë se GDP-ja për të kuptuar standardet e jetesës së banorëve të saj", shtoi ai.
Megjithatë, Irlanda nuk është shpenzuesi më i vogël për të gjitha përfitimet sociale: ajo renditet e dyta në BE për sa i përket shpenzimeve për strehim social, proporcionalisht me GDP-në e saj.
Pensionet, papunësia, strehimi - ku janë përfitimet më të mëdha?
Në përgjithësi, pensionet përbëjnë pjesën më të madhe të shpenzimeve sociale të BE-së: 2 trilion euro nga totali i shpenzimeve të bllokut për përfitimet sociale.
Sëmundja dhe kujdesi shëndetësor renditen të dytat me gati 1.5 trilion euro, të ndjekura nga masat e mbështetjes për familjet dhe fëmijët me 0.4 trilion euro dhe mbështetja për personat me aftësi të kufizuara me 0.3 trilion euro.
Pavarësisht reformës së fundit të diskutueshme të pensioneve (aktualisht e pezulluar), e cila kishte për qëllim të kufizonte shpenzimet qeveritare për pensionet, Franca nuk është shpenzuesi më i madh i BE-së për përfitimet e moshës së tretë, duke i kushtuar vetëm 13 për qind të GDP-së së saj.
Tre vendet kryesore janë në fakt Austria (14.7 për qind), Italia (14.6 për qind) dhe Finlanda (14.5 për qind).
Sa i përket kujdesit shëndetësor dhe sëmundjes, Gjermania investon më shumë (9.9 për qind), e ndjekur nga Franca dhe Holanda (9.5 për qind).
Sa i përket mbështetjes për strehimin, Finlanda mban vendin e parë (0.99 për qind e GDP-së), duke kaluar Irlandën (0.72 për qind) dhe Gjermaninë (0.63 për qind), por duket se evropianët do të vlerësonin një rritje të mëtejshme të shpenzimeve në këtë drejtim.
Në një sondazh Eurobarometer të vitit 2025, mungesa e strehimit të përballueshëm u identifikua si problemi më “i menjëhershëm dhe urgjent” në BE, të theksuar nga 40 për qind e të anketuarve (51 për qind mes atyre që jetojnë në qytete).
Bumi i mirëqenies në Estoni - sa lidhet me inflacionin?
Pavarësisht ndarjes lindje-perëndim, shumë nga vendet që shpenzojnë më pak duket se po afrohen me shpenzuesit më të mëdhenj.
Vitit të kaluar, Estonia rriti shpenzimet e saj për mirëqenie me gati 20 për qind - ritmi më i shpejtë në të gjitha vendet e BE-së - e ndjekur nga Kroacia me gati 18 për qind dhe Rumania me 17.5 për qind.
Megjithatë, rritja e shpenzimeve sociale në Estoni është kryesisht rezultat i indeksimit të pensioneve së bashku me rritjen e fortë të pagave, dhe jo për shkak të një ndryshimi politik drejt zgjerimit të shtetit të mirëqenies, sipas Laurit Triin, profesoreshë e politikave publike krahasuese në Universitetin e Tallinn-it.
“Indeksi i pensioneve për vitin 2024 u rrit ndjeshëm për shkak të inflacionit të lartë të mëparshëm dhe pagave që rriteshin shpejt”, tha ajo për Europe in Motion dhe shtoi se “me një popullsi të konsiderueshme pensionistësh, kjo automatikisht rrit shpenzimet”.
“Përfitimet prindërore në Estoni bazohen në paga, kështu që kur pagat mesatare u rritën rreth 10 për qind, edhe kostoja totale e këtyre përfitimeve u rrit. Ndryshimet në pragun e të ardhurave pa taksa dhe presionet e përgjithshme të kostos së jetesës i shtojnë këtij efekti”, deklaroi Triin.
A do të vazhdojë Gjermania të shpenzojë?
Në të njëjtën kohë, rritjet më të ngadalta u panë në Greqi (+3.2 për qind), Suedi (+3.9 për qind), Itali dhe Danimarkë (+4.3 për qind secila), por, në përgjithësi, të gjitha vendet e BE-së rritën shpenzimet për përfitimet sociale.
Sipas vlerësimeve të hershme, rritja e shpenzimeve sociale të Gjermanisë - rreth 6.5 për qind - ishte relativisht e vogël krahasuar me shumicën e vendeve të tjera të BE-së, por ekspertët dyshojnë se vendi do të mbyllë fuqimisht thesarin publik në një të ardhme të afërt.
“Në Gjermani janë ndërmarrë reforma të pensioneve dhe po diskutohen hapa të mëtejshëm, por në 2024, kostot shtesë për shkak të refugjatëve nga Ukraina dhe ngadalësimi ekonomik (pra rritje më e ulët e PBB-së dhe më shumë papunësi) kanë shkaktuar presion më të madh mbi shpenzimet”, tha Ebbinghaus. /Telegrafi/
Ministrat e Mbrojtjes nga vendet nordike dhe baltike, së bashku me ministrin e Jashtëm të Islandës, njoftuan sot një kontribut të përbashkët prej 500 milionë dollarësh për nevojat ushtarake të Ukrainës.
Pas një takimi në Helsinki, ministrat e Danimarkës, Estonisë, Finlandës, Letonisë, Lituanisë, Norvegjisë dhe Suedisë, së bashku me ministrin e Jashtëm të Islandës lëshuan deklaratë të përbashkët duke theksuar se siguria e Ukrainës është "themelore për sigurinë evropiane".
"Ne jemi të bashkuar në ndjekjen e një paqeje të qëndrueshme dhe të drejtë, në respekt të plotë të sovranitetit të Ukrainës dhe aspiratave legjitime të popullit të saj", thanë ministrat.
Vendet janë të përkushtuara për të ofruar mbështetje ushtarake afatgjate, të parashikueshme dhe të koordinuar, përfshirë zhvillimin e kapaciteteve, bashkëpunimin mbrojtës-industrial dhe forcimin e aftësisë së Ukrainës për të penguar agresionin e ardhshëm rus.
Si pjesë e kësaj përpjekjeje, grupi njoftoi një kontribut prej 500 milionë dollarësh për iniciativën e Listës së Kërkesave të Prioriteteve të Ukrainës (PURL), mekanizëm që mundëson blerjen e pajisjeve kritike të mbrojtjes të prodhuara në SHBA për Ukrainën.
Ministrat thanë se paketa do të "kontribuojë drejtpërdrejt në rezistencën dhe mbrojtjen e Ukrainës kundër agresionit rus", duke shtuar se iniciativa është një nga shumë mënyrat se si vendet nordike dhe baltike vazhdojnë të mbështesin Kievin.
Duke dënuar pushtimin në shkallë të plotë të Rusisë, deklarata thekson se "Lufta e Moskës është kërcënim afatgjatë për sigurinë evropiane, komunitetin transatlantik dhe rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla".
"Ne nuk do ta lejojmë që ajo të ketë sukses. Siguria e Ukrainës është e lidhur drejtpërdrejt me tonën", thanë ministrat. /AA/
Presidenti i Finlandës, Alexander Stubb, ka paralajmëruar se bota ka hyrë në "një epokë të re bërthamore", ndërsa tensionet e sigurisë globale intensifikohen dhe roli i armëve bërthamore po rritet.
Duke folur në hapjen e “Finland’s 254th National Defence Course” në Helsinki të hënën, Stubb tha se mjedisi i sigurisë së vendit është bërë "më i ashpër nga sa do të preferonim", kryesisht për shkak të luftës së vazhdueshme të Rusisë në Ukrainë.
"Vlerësimi i mjedisit tonë të sigurisë fillon me Rusinë, objektivat e saj dhe mjetet që përdor për të ndjekur këto objektiva", ka thënë ai, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
"Një nga këto mjete është lufta, dhe, në të vërtetë, Rusia tani është në vitin e katërt të luftës në Ukrainë", shtoi ai, duke theksuar se Ukraina "po lufton jo vetëm për ekzistencën e saj, por edhe për të gjithë Evropën dhe demokracinë".
Stubb theksoi se mbështetja e Ukrainës i sjell dobi edhe Finlandës, duke vënë në dukje se përvoja e Kievit në luftën moderne ofron mësime të vlefshme.
"Ukraina ka një kuptim të pakrahasueshëm të luftës moderne, dhe ne po mësojmë shumë prej tyre. Bashkëpunimi është një rrugë me dy drejtime", tha ai.
Ai tha se Rusia nuk përbën një kërcënim të menjëhershëm ushtarak për Finlandën, por theksoi se investimet e vazhdueshme në frenim dhe mbrojtje janë çelësi për parandalimin e rreziqeve të ardhshme.
Stubb e përshkroi botën e sotme si një botë "krizash shumëdimensionale", të nxitura nga kërcënimet hibride dhe nevoja për të mbrojtur jo vetëm infrastrukturën fizike dhe dixhitale, por edhe atë që ai e quajti "infrastrukturë mendore", qëndrueshmërinë dhe unitetin e shoqërisë.
"Ne kemi kaluar në një epokë të re bërthamore ku, për fat të keq, roli që luajnë armët bërthamore është rritur", ka shtuar ai.
Presidenti reflektoi gjithashtu mbi rolin në ndryshim të SHBA-së, duke e përshkruar bashkëpunimin ushtarak të Finlandës me Uashingtonin si "të lulëzuar", por duke pranuar se fokusi strategjik i Amerikës "po kthehet pjesërisht diku tjetër".
Duke tërhequr paralele me luftërat e kaluara, Stubb tha se lufta e Rusisë në Ukrainë i bën jehonë konflikteve të armatosura të viteve 1940, ndërsa prezanton edhe elementë modernë siç janë sistemet autonome të armëve.
“Paqja dhe liria kanë një çmim”, përfundoi Stubb, duke iu referuar anëtarësimit të Finlandës në NATO, blerjes së 64 aeroplanëve luftarakë F-35 dhe rritjes së shpenzimeve të mbrojtjes nga qeveria, si hapa thelbësorë për të mbrojtur sigurinë kombëtare dhe rajonale. /Telegrafi/
Kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin Kurti, ka zhvilluar një sërë takimesh bilaterale në Paris, në kuadër të Forumit të Paqes, me përfaqësues të lartë politikë nga tri shtete evropiane: Finlanda, Belgjika dhe Franca.
Gjatë qëndrimit në Paris, Kurti u takua me Johannes Koskinen, Kryetar të Komitetit për Punë të Jashtme të Parlamentit të Finlandës, Peter De Roover, President të Dhomës së Përfaqësuesve të Belgjikës, dhe Bruno Fuchs, Kryetar të Komisionit për Punë të Jashtme në Asamblenë Kombëtare të Francës.
Në këto takime, kryeministri në detyrë tha se është diskutuar për marrëdhëniet dypalëshe, bashkëpunimin ekzistues dhe mundësitë për zhvillim të partneriteteve të reja, si dhe për progresin e Kosovës në rrugën e saj drejt integrimeve evropiane.
Kurti vlerësoi se Finlanda, Belgjika dhe Franca janë shtete mike e aleate që kanë qenë pranë Kosovës në momentet më të rëndësishme të çlirimit, pavarësimit dhe shtetndërtimit.
“Te Finlanda gjejmë shtetin e mirëqenies dhe kujdesit për qytetarët tanë, te Belgjika orientimin tonë euroatlantik, e te Franca, Republikën e fortë, dashurinë për liri dhe angazhimin për barazi”, u shpreh Kurti.
Donald Trump duhet ta lejojë Ukrainën të përdorë raketat amerikane me rreze të gjatë veprimi Tomahawk për të goditur objektiva thellë brenda Rusisë, tha kryeministri finlandez Petteri Orpo. Në një intervistë me POLITICO, Orpo paralajmëroi se Rusia përfaqëson një “kërcënim të përhershëm” për sigurinë evropiane, dhe i kërkoi presidentit të SHBA-së t’i japë Ukrainës armët […]
Presidenti finlandez Alexander Stubb përgëzoi presidentin e SHBA-së, Donald Trump për përpjekjet e tij për të sjellë paqe në Lindjen e Mesme dhe për të arritur një marrëveshje në Rripin e Gazës, duke shprehur shpresën se një marrëveshje paqeje për Ukrainën do të jetë qëllimi i ardhshëm për administratën Trump.
"Mendoj se kjo [marrëveshja e paqes për Ukrainën] do të jetë marrëveshja e madhe e radhës", ka thënë presidenti finlandez gjatë një takimi me Trump në Shtëpinë e Bardhë të enjten, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
Stubb kujtoi se ai dhe disa udhëheqës të tjerë evropianë ishin takuar me presidentin Trump në Shtëpinë e Bardhë në gusht, duke vënë në dukje: "Mendoj se kemi bërë shumë përparime të mira dhe të rëndësishme në marrëveshjet e sigurisë".
Ai gjithashtu vlerësoi qëndrimin e Trump për presionin ndaj kombeve evropiane për të ndaluar blerjen e hidrokarbureve ruse dhe përshëndeti vendimin për të rritur angazhimet e mbrojtjes së NATO-s në 5% të PBB, një veprim i iniciuar nga presidenti i SHBA-së.
Udhëheqësi finlandez theksoi se Rusia është dobësuar si ekonomikisht ashtu edhe ushtarakisht, duke theksuar rëndësinë e mbështetjes së vazhdueshme për Ukrainën.
“Mendoj se Rusia aktualisht, si ekonomikisht ashtu edhe ushtarakisht, nuk është në një pozicion shumë të fortë, dhe mendoj se kjo për shkak të angazhimeve që kemi marrë ndaj Ukrainës”, tha Stubb.
Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, nga ana tjetër, përsëriti se zgjidhja e konfliktit midis Rusisë dhe Ukrainës mbetet sfida më e vështirë.
Ai iu referua edhe një herë mijëra viktimave që lufta shkakton çdo javë, duke e quajtur atë “të tmerrshme”.
Në të njëjtën kohë, Trump shprehu optimizëm për perspektivat e paqes: “Ne do ta zgjidhim këtë”, tha ai. /Telegrafi/
Ish-kryeministrja e Finlandës, Sanna Marin, ka bërë thirrje për një orar pune më fleksibël, të përbërë nga një javë me katër ditë pune nga gjashtë orë punë në ditë.
Marin ka thënë se një orar pune fleksibël do t'u jepte punonjësve më shumë kohë për të kaluar me familjet e tyre.
Aktualisht në Finlandë, një javë normale përbëhet nga pesë ditë në javë me nga tetë orë në ditë.
Bëhet e ditur se Marin udhëheq një koalicion të qendrës së majtë me katër parti të tjera, të gjitha të kryesuara nga lidere gra.
Ndryshe, përpara se të bëhej kryeministre, ajo mbante një pozicion si Ministre e Transportit për Finlandën.
Si Ministre e Transportit, Marin ishte zëshëm në favor të javëve më të shkurtra të punës si një përfitim për raportin dhe produktivitetin e punonjësve.
"Unë besoj se njerëzit meritojnë të kalojnë më shumë kohë me familjet e tyre, të dashurit, hobet dhe aspekte të tjera të jetës, të tilla si kultura. Ky mund të jetë hapi tjetër për ne në jetën e punës", ka komentuar kryeministrja propozimin e ri. /Telegrafi/
Televizioni shtetëror iranian ka “mjegulluar” këmbët e ministreve të Jashtme të Finlandës dhe Suedisë gjatë transmetimit të një takimi në OKB.
Në pamjet e shpërndara nga takimi i Elina Valtonen me homologun iranian Abbas Araghchi, këmbët e saj dhe të Maria Malmer Stenergard u fshehën me “mjegullim dixhital”.
Ky veprim është parë gjerësisht si pasqyrë e kufizimeve të rënda ndaj grave në Iran.
Surreal: Iran’s regime covered the legs of Finland & Sweden’s foreign ministers on State TV, afraid their men would be “tempted.” Can we all agree: when a regime needs to hide women’s ankles to keep men from ‘sinning,’ they’re not a government, they’re a frat house of horny… pic.twitter.com/bzP4boqmIH — Masih Alinejad 🏳️ (@AlinejadMasih) September 26, 2025
Valtonen e cilësoi incidentin “të trishtueshëm” dhe tha se nuk ndryshon veshjen sipas personit që takon.
Pamjet u shpërndanë gjerësisht në rrjete sociale, përfshirë nga aktivistja Masih Alinejad.
Partia e saj në Finlandë reagoi gjithashtu, duke e quajtur rastin një shembull të qartë të shkeljes së të drejtave të grave. /Telegrafi/
Fluturime të paautorizuara mbi objekte strategjike rrisin alarmet e sigurisë në disa shtete evropiane.
Prej më shumë se një jave, dronë të paidentifikuar janë vërejtur duke fluturuar mbi qiejt e disa shteteve të kontinentit të Evropës.
Territorin e Danimarkës, përfshirë edhe mbi baza ushtarake, e kanë përfshirë fluturimet e pajustifikuara të objekteve të paidentifikuara, të cilat kanë ngritur shqetësime serioze për sigurinë kombëtare.
Këto incidente janë regjistruar si në hapësirën ajrore civile, ashtu edhe në atë ushtarake, duke vënë në pikëpyetje nivelin e mbrojtjes dhe kontrollit që ushtron Danimarka mbi qiellin e saj sovran.
Pavarësisht shqetësimeve të thella për sigurinë, autoritetet daneze nuk kanë ndërmarrë veprime për rrëzimin e tyre, për shkak të rrezikut që paraqet një veprim i tillë në zonat e banuara.
Bashkimi Evropian ka hedhur hije dyshimi mbi Rusinë, duke sugjeruar një përfshirje të mundshme të saj, ndërsa Danimarka deri tani nuk ka identifikuar publikisht ndonjë fajtor.
Megjithatë, autoritetet vendase e kanë cilësuar autorin e fluturimeve si një "aktor profesionist", duke theksuar faktin që dronët janë të mëdhenj dhe kanë kapacitet të qëndrojnë në ajër për shumë orë.
Raste të ngjashme janë raportuar edhe në Gjermani, Norvegji dhe Suedi, ku dronë të panjohur janë parë pranë një baze detare.
Ndërkohë, në kryeqytetin e Lituanisë, Vilnius, policia ka regjistruar fluturimin e tre dronëve pranë aeroportit, duke detyruar pezullimin e operacioneve ajrore për arsye sigurie.
Në Finlandë, televizioni kombëtar Yle raportoi se një dron fluturoi mbi një hidrocentral, pavarësisht se mbi të gjitha objektet energjetike janë vendosur zona ndalim-fluturimi që nga muaji gusht. Policia finlandeze e konfirmoi incidentin, por nuk dha detaje të mëtejshme për hetimet.
Shumica e këtyre fluturimeve misterioze kanë ndodhur në kohë dhe vende ku janë raportuar se në afërsi ka prani të anijeve me ngarkesa të lidhura me Rusinë. Ky fakt ka rritur dyshimet për një operacion të koordinuar të mbikëqyrjes apo testimi të reagimit të vendeve evropiane.
Hetimet po vazhdojnë në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar, ndërkohë që autoritetet evropiane janë në gatishmëri të lartë për të parandaluar ndonjë incident më të rrezikshëm në të ardhmen. /Telegrafi/
🚨Does This Drone Look Familiar? Aalborg Denkmark, Sep 25, 2025
The video was recorded in Denmark, the still images are NJ Drones.
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, priti sot në takim Ministren e Punëve të Jashtme të Finlandës, njëkohësisht Kryesuese të OSBE-së, znj. Elina Valtonen.
Sipas njoftimit për media gjatë takimit, Osmani e falënderoi Finlandën për mbështetjen e vazhdueshme ndaj Republikës së Kosovës, veçanërisht në proceset e shtetndërtimit, demokratizimit dhe forcimit të institucioneve.
"Në cilësinë e kryesueses së OSBE-së, znj. Valtonen u informua nga Presidentja Osmani mbi zhvillimet e fundit në Kosovë, përkushtimin e institucioneve ndaj paqes dhe stabilitetit si dhe zbatimin e rendit dhe ligjit", thuhet në njoftim.
Siç bëhet e ditur në njoftim Osmani ritheksoi përkushtimin e Kosovës për bashkëpunim të ngushtë me OSBE-në në procesin e reformave, transparencës institucionale dhe të drejtave të njeriut.
"Në këtë kontekst, Presidentja Osmani theksoi se pret që OSBE-ja do të vazhdojë t`i mbështesë prioritetet kyçe të Kosovës, përfshirë barazinë gjinore dhe fuqizimin e të drejtave të njeriut", thuhet në njoftim. /Telegrafi/
Ministrja finlandeze e Punëve të Jashtme, Elina Valtonen, të hënën ka arritur në Kosovë ndërkaq me 16 shtator do të shkojë edhe në Serbi për të forcuar partneritetin e OSBE-së me rajonin.
Gjatë vizitës së saj,Valtonen do të takohet me zyrtarë të nivelit të lartë, anëtarë të personelit të operacionit në terren të OSBE-së dhe përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile.
Ministrja do të takohet gjithashtu me përfituesit e Qendrës për Integrimin e të Rinjve në Beograd, si dhe me përfaqësuesit e Rrjetit të Alumnëve të Akademisë së Dialogut të OSBE-së në Prishtinë.
“Është vërtet frymëzuese të shohësh se si OSBE-ja dhe operacionet e saj në terren nxisin ndryshime pozitive në rajon. Personeli i operacioneve në terren angazhohet në bashkëpunim të vlefshëm rajonal në fusha kyçe si angazhimi i të rinjve, njohuritë mediatike dhe gazetaria. Projektet e përbashkëta janë thelbësore për zhvillimin e të gjithë rajonit dhe për promovimin e paqes dhe sigurisë”, ka thënë Valtonen.
Valtonen thekson se si kryetare e OSBE-së, Finlanda do të forcojë punën e organizatës në Evropën Juglindore mbi bazën e parimeve të dakordësuara bashkërisht.
"Në këtë rol, Finlanda në mënyrë sistematike tërheq vëmendjen te parimet e Aktit Final të Helsinkit, të cilat kanë qenë në fuqi që nga viti 1975. Ky vit shënon 50-vjetorin e miratimit të Aktit Final të Helsinkit".
It's an honor to welcome @OSCE Chairperson-in-Office, Finnish Foreign Minister @elinavaltonen to Prishtinë/Priština this evening. Looking fwd to joining her tomorrow as we meet our partners, listen to their perspectives, and advance the work of @OSCEKosovo together with our CIO. pic.twitter.com/1loa8vhAAx — Ambassador Gerard McGurk (@OSCEKosovo_HoM) September 15, 2025
Pretendimi: Finlanda po teston një tunel nëntokësor për transportin e mallrave me kapsula magnetike me shpejtësi 500 km/h.
Verdikti: E pavërtetë
——————————————————–
Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullonlajmi se “Helsinki po eksploron një projekt revolucionar për transportin e mallrave me kapsula magnetike nëntokësore, që pritet të arrijnë shpejtësi deri në 500 km/h.”
Pretendimi duket se ka origjinën nga një postim i 15 gushtit 2025 në “Cinesign’s Blog” një faqe që nuk ka një autor të identifikuar.
Disa nga këto postime citojnë si burim Qendrën e Kërkimeve Teknike VTT të Finlandës.
Qendra e Kërkimeve Teknike VTT e Finlandës është një qendër e vërtetë kërkimore finlandeze. Seksioni i lajmeve i faqes së saj së internetit nuk përmban asnjë njoftim për shtyp në lidhje me ndonjë projekt sadopak të ngjashëm me projektin e pretenduar.
Kontaktuar nga kolegët në LeadStories, Liisa Hertz, drejtuese e komunikimit dhe markës në VTT, deklaroi më 28 gusht 2025 se postimi “për fat të keq është lajm i rremë.”
Login
