Sali Berisha, deklaroi sot për mediat se regjistrime ambientale të biznesmenit Gerond Meçe dëshmojnë, sipas tij, se bashkëshortja e kryeministrit, Linda Rama, është “padronia e tenderave në AKSHI”. Gjatë një deklarate publike, Berisha tha se këto materiale janë bërë publike prej tij rreth dy vite më parë dhe, sipas tij, nuk janë përgënjeshtruar asnjëherë. Ai […]

The post “Dosja në SPAK”, Berisha: Regjistrimet ambientale dëshmojnë se Linda Rama është padrone e tenderave te AKSHI appeared first on BoldNews.al.

Ka një moment kur një popull nuk duron më. Ka një pikë ku durimi kthehet në shpërthim, zemërimi në vendim, dhe heshtja në revoltë morale. Shqipëria sot është pikërisht aty. Belinda Balluku.
 Mirlinda Karçanaj.
 Linda Rama. Tre emra që nuk janë më thjesht pjesë e qeverisë — janë simboli i një shteti të përdhunuar, një […]

The post Belinda, Mirlinda dhe Linda/ Tre gra, një kryeministër dhe një shtet i grabitur appeared first on BoldNews.al.

TIRANË, 18 dhjetor/ATSH/ Kryeministri Edi Rama, tha se momenti kur Linda pranoi të ishte bashkëshortja e tij, është një prej më të rëndësishmëve të jetës së tij, publike dhe asaj private.

Në intervistën televizive për “Opinion”, Rama tha, se Linda është aty për të qenë plotësuese dhe për të vendosur gjithmonë me ekuilibër qenien e përbashkët që është burrë dhe grua.

“Më ka dhënë qetësi, më ka dhënë mundësinë që ta shoh veten vazhdimisht nga një këndvështrim tjetër. Më ka vendosur vazhdimisht përballë sfidës së të argumentuarit të gjërave në një mënyrë krejt ndryshe nga sa isha mësuar”, tha Rama.

Rama u ndal edhe në momentin e martesës, duke e cilësuar atë si më mbresëlënësin.

“Më mbresëlënësi është që unë u bëra burrë i martuar 24 karat. Nuk ishte hera e parë që martohesha, por ishte hera e parë që martohesha me dasëm, me miq, me shokë, me familje, me njerëz. Ishte mbresëlënëse ta shihja veten në atë pozicion pasi kisha ndërtuar një filozofi të tërë që nuk dua as martesë, as shtëpi. Se unë asnjëherë nuk kam pasur në periudhën më pas, asnjëherë shtëpinë time. Mjafton një shtëpi me qira, se shtëpia ime jam vetë. Këto të dyja më ranë në tokë si kolona filozofike”, pohoi Rama.

(Intervistë e datës 4 dhjetor 2025)

/e.i/r.e/a.f/

The post Rama: Martesa me Lindën, momenti më mbresëlënës i jetës sime appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Kryetari i Partisë Demokratike, Sali Berisha, në një deklaratë për mediat ka ngritur akuza të forta ndaj drejtuesve të AKSHI-t dhe personave të lidhur me institucionin. Ai tha se paratë e përfituara nga tenderat kanalizoheshin përmes grupit “Çopja”, të cilin e cilësoi si “lavatriçe” të skemës së pastrimit të parave. Sipas Berishës, në këtë skemë […]

The post Berisha: Paratë e vjedhura nga tenderat e AKSHI-t pastroheshin nga lavatriçja e ‘Çopjave’ appeared first on BoldNews.al.

Linda Rama mori pjesë në një forum me titull “Lidershipi përballë një bote në transformim” në Katar, ku mbajti bisedoi me Laila Humairah në Qendrën për Lidership të Katarit. Sesioni u organizua nga Qatar Leadership Centre në Doha, më 23 nëntor 2025, në kuadër të programit “Spotlight” për alumnët e qendrës. E pyetur rreth shprehjes së famshme që “pas çdo burri të madh, qëndron një grua e madhe”…

Source

Pas ceremonisë mortore të ish liderit socialist Fatos Nano, kryeministri Edi Rama së bashku me bashkëshorten e tij Lindën, janë parë së bashku duke kaluar një moment intim. Teksa Linda po largohej, Rama e ka përshëndetur duke e puthur në buzë, ndërsa ka vijuar të jetë prezent në përcjelljen e arkmortit. Ky ishte një moment […]

The post Rama dhe Linda kapen ‘mat’ duke u puthur në lamtumirën e Fatos Nanos/ VIDEO appeared first on BoldNews.al.

💾

Bashkëshortja e kryeministrit Edi Rama, Linda Rama ka mbajtur një fjalë gjatë darkës së organizuar për të ftuarit e formimit ndërkombëtarë të sigurisë dhe politikave globale mbajti një fjalim. Linda Rama theksoi edhe se globalizmi ka afruar njerëzit dhe ka krijuar mundësi të reja për njohje dhe bashkëpunim. ”Isha 28- vjeç kur kalova kufirin dhe u largova nga vendi im i vogël, ishte hera e parë…

Source

TIRANË, 21 tetor/ATSH/ Linda Rama, bashkëshortja e kryeministrit Edi Rama, mbajti sot një fjalë në darkën e organizuar për të ftuarit e forumit ndërkombëtar të sigurisë dhe politikave globale në Londër, një ngjarje që bashkon përfaqësues të lartë politikë, ekspertë të sigurisë dhe drejtues institucionesh ndërkombëtare.

Diskutimet u fokusuan në sfidat e sigurisë globale, bashkëpunimin ndërkombëtar dhe rolet strategjike të vendeve të rajonit në ruajtjen e stabilitetit dhe paqes.

Në fjalën e saj Linda Rama theksoi se, “integrimi ynë europian i konfirmuar në çdo forum ndërkombëtar, e mbështetur nga shumica dërrmuese e shqiptarëve në vend e jashtë, do të kishte mbetur i kufizuar në një ëndërr që zbehej nëse nuk do të kishim ndarë ecurinë e pareshtur përpara që solli globalizimi”.

“Pa përfitimin e globalizimit, bukuria natyrore shqiptare do të mbetej e izoluar. 12 milionë vizitorë erdhën vitin e kaluar në një vend me më pak se 3 milionë banorë. Çdo takim, çdo vakt i bashkëndarë, çdo foto e bërë në brigjet, malet tona apo në zonat tona kulturore është Shqipëria që po rizbulon vendin e saj në historinë globale”, theksoi Linda Rama.

Duke u ndalur tek globalizimi politik, Linda Rama tha se “ai duket rrezikshëm i fragmentuar, legjitimiteti i institucioneve globale është rrezikshëm në pikëpyetje, varfëria e pabarazia vazhdon të jenë kokëfortë; të pranishme rivalitetet gjeopolitike, po rriten në mënyrë të ndjeshme, prirjet izolacioniste po rishfaqen, ëndrrat nacionaliste po dalin sërish në sipërfaqe. Luftërat po përhapen e ndikimet e tyre përtej kufijve, lëvizjet antiemigrante po rriten, të drejtat e arritura po gërryhen”.

Fjala e plotë e Linda Ramës në Forumin Ndërkombëtar të Sigurisë dhe Politikave Globale

Ndihem thellësisht e nderuar që gjendem mes jush sonte dhe sinqerisht, jo krejt e sigurt që meritoj një hapësirë kaq të veçantë në një mbledhje kaq të veçantë.

Falendeminderit Fjona! Vërtet do të thotë shumë që të konsiderohesh nga ti, e denjë për këtë detyrë dhe nuk mund të mos përmend një person tjetër mjaft të dashur këtë mbrëmje, një grua që e vlerësoj, jo vetëm për thellësinë e saj të gjykimit, por mbi të gjitha për forcën e karakterit të saj. Ajo është Cherie Blair dhe kurrë nuk do të mund ta falenderoj mjaftueshëm që më ka ndihmuar si një mike e vërtetë të tejkaloj një paragjykim të rrezikshëm, idenë që puna ime profesionale nuk mund të vazhdonte normalisht, në momentin që bashkëshorti im do të bëhej kryeministër.

Të dashur miq,

Në një takim kaq kuptimplotë si ky, do të kishte pak kuptim të bëja leksione për askënd këtu për globalizimin, për atë që funksionon dhe për atë që nuk funksionon, po ndoshta është kuptimplotë të ndaj mendimet për pyetjen “A po jetojmë ende në epokën e globalizimit?”, kur kjo pyetje zgjohet tek dikush si unë që ka kaluar përmes tunelit të komunizmit.

Kam qenë 28 vjeç kur kalova për herë të parë kufirin dhe u largova nga vendi im i vogël, e njëjta moshë kur përdora së pari librin “Essential” të gjuhës angleze për të folur me një të huaj, kur mbajta kartmonedhën e parë të dollarit amerikan dhe bëra këmbimin e parë me këtë monedhë, kur hyra në një bibliotekë me libra të huaj.

Ishte 1992. Sapo kisha parë dritën e një tuneli shumë të gjatë.

Ëndrra jonë më e madhe ishte liria. Liria për të lëvizur , për të votuar, për të folur, për të besuar apo mosbesuar në Zot, për të punuar.

Ëndrra e lirisë na kishte rrëmbyer tërësisht edhe pse nuk e dinim ç’të bënim me të, apo se çfarë do të sillte në jetët tona. Pikërisht në atë moment bota  e lirë e zhvilluar po ndiqte ëndrrën e saj të madhe që ishte globalizimi, një botë përtej fundit të historisë me asnjë ideologji, pa mure, pa kufi, me një liri më të madhe me një jetesë më të mirë.

Kujtesa e luftës dhe plagët e përçarjes së madhe e bënin dëshirën për unitet e paqe edhe më të fortë mes kombeve. Ndërkohë që, ne arratiseshim nga komunizmi dhe ëndërronim të bëheshim pjesë e botës suaj, ju ëndërronit fshatin global dhe me shpejtësi po e realizonit.

Është e drejtë të thuash se askush prej nesh nuk ishte i ndërgjegjshëm se çfarë na priste.

Për dikë që ka lindur në një vend që gjithmonë ka prodhuar më shumë histori sa mund të tretë, fundi i historisë dukej si një bekim dhe çelja e rrugëve, deteve e qiejve për t’u bërë sërish pjesë e civilizimit tuaj, dukej një mrekulli.

Sot di më shumë. Të gjithë ne dimë më shumë dhe edhe pse nuk do të kthehesha kurrë pas, kthimi pas i historisë me detërat e turbulluar dhe qiejt e stuhishëm e bëjnë rrugën përpara më pak të sigurt sesa dukej më parë.

Ne e dimë avantazhet e globalizimit që i ka sjellë njerëzimit dhe vendeve. I ka lidhur njerëzit në mënyra më parë të paimagjinushme. Ka bërë ekonomitë të prodhojnë më shumë, më mirë, duke u shtrirë edhe tek shumë prej tyre, pa të cilët globalizimi do të përpëlitej për të mbijetuar.

Novacioni lulëzon përmes bashkëpunimit global në shkencë, në teknologji, duke sjellë suksese të mëdha në mjekësi, energji të ripërtëritshme, komunikim. Muzika, filmi e arti rrugëtojnë të lirë, duke mbartur talente, tingujt e histori përtej kulturave, duke na ndihmuar të kuptojmë e të njohim njëri-tjetrin më mirë.

Komunikimi është më i shpejtë e më i përhapur se sa kurrë më parë; kompjuterizimi përmes resë, gjithashtu edhe inteligjencë artificial (IA) ndërveprim online janë thelluar, kanë thelluar integrimin digjital, përtej çdo gjëje që kemi imagjinuar.

Këto janë avantazhet që i lejojnë vendeve të vogla si Shqipëria, të ndihen e të veprojnë pa kufinj, ashtu si bija jonë, Nënë Terez, tha dikur; “me gjak jam shqiptare, nënshtetësi indiane, por thirrja ime e brendshme, me thirrjen e brendshme, i përkas botës’’.

Ajo na kujton se identiteti nuk është një mur, por një urë që përkatësia kur ndahet, nuk mpak, shumëfishon. Kaq pa kufinj ishin dhe veprat e Ismail Kadaresë, të shkrimtarit tonë të shkëlqyer, përkthyer në më shumë se 45 gjuhë dhe të shqiptareve si Dua Lipa, Ermonela Jaho, Mira Murati që kanë arritur majat e artit, shkencës e teknologjisë globale.

Pa përfitimin e globalizimit, bukuria natyrore shqiptare do të mbetej e izoluar. 12 milionë vizitorë erdhën vitin e kaluar në një vend me më pak se 3 milionë banorë. Çdo takim, çdo vakt i bashkëndarë, çdo foto e bërë në brigjet, malet tona apo në zonat tona kulturore është Shqipëria që po rizbulon vendin e saj në historinë globale. Po kështu, integrimi ynë europian i konfirmuar në çdo forum ndërkombëtar, e mbështetur nga shumica dërrmuese e shqiptarëve në vend e jashtë, do të kish mbetur i kufizuar në një ëndërr që zbehej nëse nuk do të kishim ndarë ecurinë e pareshtur përpara që solli globalizimi.

Por po kështu e dimë që ky iluzion i mrekullueshëm që vrapon më shpejt se rrahja e zemrës së vet, siç e përshkruan dikush, nuk është thjesht, duke u shpërbërë e duke minuar kontradiktën e vet, siç në fakt dikush vëren me të drejtë.

Sot, globalizimi politik duket rrezikshëm i fragmentuar, legjitimiteti i institucioneve globale është rrezikshëm në pikëpyetje, varfëria e pabarazia vazhdon të jenë kokëfortë; të pranishme rivalitetet gjeopolitike, po rriten në mënyrë të ndjeshme, prirjet izolacioniste po rishfaqen, ëndrrat nacionaliste po dalin sërish në sipërfaqe.

Luftërat po përhapen e ndikimet e tyre përtej kufijve, lëvizjet anti-emigrante po rriten, të drejtat e arritura po gërryhen.

Media sociale e jeta digjitale po na çorienton, e pasiguria mbizotëron botën virtuale që banojmë në të përditshmen tonë, ku të dhënat tona zhduken në një terr që nuk e shohim.

Në 2025, ajo çfarë dikur e shihnim si historia më e madhe e njerëzimit, e progresit,  tashmë vihet në dyshim e bombardohet çdo ditë me pikëpyetje, ndërkohë që pasiguritë e çdo lloji rrisin stresin, ankthin dhe tensionet ndërbreznore.

Arsyet, sigurisht, janë më të mëdha sesa kapaciteti im për t’i kuptuar, por duke u mbështetur në të shkuarën time komuniste-parakomuniste dhe të tri dekadave të tranzicionit, unë do të ndalesha te një faktor thelbësor:  Ende nuk kemi mësuar si të jetojmë e të sillemi globalisht në këto rrethana të reja. Nuk mund ta dinim, si dhe ende nuk dimë mjaftueshëm, ndërsa globalizimi shtrihej në territore të tjera, duhet të ishte zgjeruar edhe reflektimi i të mësuarit tonë, por si reflektimi ashtu edhe të nxënit, kanë qenë të pamjaftueshme matur me shkallën e gjerë të rritjes të globalizimit.

Edhe pse mendimtarët e studiuesit mbërrijnë te ne sot më me lehtësi përmes medias sociale, podcasteve dhe programeve të panumërta, ne dëgjojmë shumë pak filozofët, ekonomistët, sociologët, psikologët, teknikët, ekspertët e teknologjisë, linguistët apo doktorët. Dëgjojmë edhe më pak njerëzit e zakonshëm dhe betejat e tyre të përditshme. Kësisoj, përpiqemi të menaxhojmë një botë tejet komplekse e dinamike, me praktika, bindje e kufizimet e së shkuarës, në vend që të kuptojmë, të mësojmë e të përshtatemi së bashku me të.

A po jetojmë ende në epokën e globalizimit? Po, po jetojmë, sepse ashtu siç thotë Toni Bler, “globalizimi nuk është një zgjedhje, është realitet’’.

Për ta përmbyllur, ndërkohë që përgatisja këto fjalë, nuk mundesha përpos të hiqja një paralele midis skenës së sotme të globalizimit, e mbushur plot me sfida e pikëpyetje dhe çantës së shkollës së Zahos, djalit tim 11- vjeçar.

A ju kujtohet si në brezin tonë çantat e shkollës i mbanim në dorë? Ja pse quheshin çanta dore-shkolle, ndërkohë që sot asnjë fëmijë nuk e mban në dorë çantën e shkollës. E mbajnë në shpinë të gjithë.

E në fakt, për shkak se edhe gjatë viteve çantat e shkollës u bënë gjithmonë e më të mëdha e më të rënda, e kaq të mëdha saqë asnjë fëmijë i vogël nuk mund t’i mbante tjetërsoj.

E kështu fëmijët tanë shkojnë e vijnë nga shkolla përditë të përkulur nën këtë peshë. A e dini pse? Sepse në atë çantë shpine, në shpinën e atij fëmije qëndron e shkuara dhe e tashmja. Brenda kësaj çante shpine është iPad apo kompjuteri personal, e po kështu edhe libra tradicionalë  lapsi digjital, e kutia plot me lapsat e tjerë, makina llogaritëse, e po kështu, edhe fletorja e shënimeve me kuti, ku matematika, logjika matematike mësohet si në ditët e vjetra.

Këto fletore për shënime për çdo temë e fletoret e detyrave të shtëpisë, si më pare, në shkolla ka mësues, të cilët ende nuk e dinë se ku mbaron e shkuara e ku niset tashmja në metodat e tyre edukuese e sjelljet, sepse edhe ato veç duhet të bëhen studentë edhe njëherë për të mbajtur hapin me ndryshimin digjital.

Pastaj vijmë ne prindërit në panik për misterin e së ardhmes, duke zbatuar pafund rregullat e së shkuarës. Kjo është “çanta e shpinës” e globalizimit mbi shpatullat e Zahos, por plot mundësi për të mësuar, e megjithatë, e rëndë hutuese, e herë-herë kaotike.

Të gjithë mbarë mbajmë këtë çantë shpine sot, është çanta e shpinës së globalizimit.

Të dashur miq!

Është e drejtë që të jemi thellësisht të shqetësuar,  kur shohim vendimet e përditshme që sfidojnë parimet e objektivat e ëndrrës fillestare të globalizimit. Por, nuk duhet të alarmohemi nga ngadalësimi i tij. Ky ngadalësim mund të jetë në fakt një dhuratë që na jep kohën të reflektojmë, për ta bëjmë rrugëtimin më të lehtë, më të qartë, më pak stres e më të lehtë për t’u mbajtur nga fëmijët tanë.

/k.s/r.e/a.f/

The post Linda Rama: Shqipëria po rizbulon vendin e saj, globalizimi na ka lidhur me botën appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Pas mbylljes së pjesës së parë të seancës konstituive të Kuvendit, Edi Rama ka bërë një postim ironizues në rrjetet sociale ndaj opozitës për tensionet që shkaktoi. Rama, komentin e jep përmes Diellës, “ministres” me Inteligjencë Artificiale që njoftoi një ditë më parë, dhe zbulon edhe “bisedën” me të. Diella pa parlamentin sot dhe sapo […]

The post Rama ironizon PD-në me “Diellën”/ Bardhi: Ajo është pseudonimi i Linda Ramës, pyete për AKSHI-n appeared first on BoldNews.al.

TIRANË, 18 gusht/ATSH/ Linda Rama, bashkëshortja e kryeministrit Edi Rama rrëfen në një intervistë për revistën “Newsbomb.al” shumë të pathëna nga jeta familjare, por edhe një mendim të saj mbi reformat dhe intensitetin e punës së qeverisë në fund të mandatit të tretë e në vigjilje të mandatit të katërt.

Intervista e plotë e Linda Ramës për Anila Bashën:

Faleminderit që pranuat këtë intervistë për NEWSBOMB. Dua ta filloj thjeshtë dhe për së afërmi: si nis një ditë e zakonshme për ju? Zgjon Edi Lindën, apo Linda Edin? Apo është Zaho ai që ju zgjon të dyve? Si duket një ditë tipike për ju, larg syve të publikut?

Kur dita zbardh më gjen 100% të zgjuar. Kështu që zgjuesja jam unë qëkurse Zaho s’është më bebja që na zgjonte pa u gdhirë. Tani ai është në moshën kur shkëputja nga gjumi është e vështirë, megjithë të përkëdhelurat e mia dhe të Edit. Në kohë pushimesh, zgjimi i Zahos ndodh bashkë me pyetjen “mami ça do bëj unë sot?”. Ndërsa në kohën e shkollës, zgjimi pararendet nga lutja “aman të fle dhe pesë minuta, aman pesë minuta”. Dhe zgjat duart drejt meje symbyllur, që të më marrë edhe mua bashkë me ato pesë minuta. Kurse unë të them të drejtën ato pesë minuta nuk ja refuzoj edhe sikur të jemi vertetë shumë vonë për shkollë. Më kujtohet kur ishim në moshën e tij, të njëjtën lutje të përsëritur kishim për prindërit kur na zgjonin, të rrinim dhe pesë minuta më shumë. Një pesëminutësh i artë për t’u ndarë paqësisht me natën, me gjumin, me ndjesinë përkëdhelëse që të përcjell ngrohtësia e shtratit. Dhe për ta filluar edhe ditën paqësisht, pa urdhëra.

Pjesa tjetër përgjithësisht është rutinë mëngjesore, por megjithatë ritmike për mua që duhet t’ja dalë të bëj gjithçka përmban menuja e punëve të mëngjesit për gruan e shtëpisë, të celebroj kur mundem fillimin e ditës me aromën e një kafeje të shpejtë me Edin, dhe të dal në kohë nga shtëpia me Zahon për të mos mbetur në radhën e shoferëve të makinave të bëra vargan në rrugën e shkollës.

–Si e balanconi ju dhe Kryeministri jetën familjare me atë politike? A flisni për politikë gjatë darkave, apo përpiqeni ta mbani tryezën e familjes larg temave të pushtetit?

Ju po më pyesni për të ditur për 24 orët e jetës sonë të përditshme në 12 vite të punës së Edit si kryeministër dhe pyetja juaj tingëllon kaq e qetë, kaq e patrazuar, kaq relaksuese madje, sa më vjen shumë keq që ta trazoj e komplikoj unë me të gjithë të kundërtat e këtyre ndjesive. Sidoqoftë, sa për ta filluar mund të them që nën çatinë e shtëpisë sonë nuk ka dy jetë të ndara, njëra familjare për të gjithë ne dhe njëra politike për Edin. Ka vetëm një. Natyrisht secili bën punën e tij të përditshme, por pa e harruar në asnjë moment që Edi është kryeministër, domethënë në një pozicion që në mënyrë të paevitueshme krijon ngarkesë mbi supe, kushtëzim të hapave dhe shqetësim të një lloji fare të veçantë e të pashprehur në mendje dhe në zemër. Mund t’ju duket çudi, po pozicioni i Edit, përtej Edit, i krijon këto kushtëzime dhe preokupime veçanërisht tek unë dhe fëmijët, që vijnë bashkë me ngarkesën që ka njeriu në jetën e tij të zakonshme. Dhe, mos harroni, unë i kam jetuar të dyja.

–Përpara se të ishit bashkëshortja e Kryeministrit, ju ishit – dhe mbeteni – një grua me profil të qartë profesional: akademike, ekonomiste, pjesë e shoqërisë civile. Si arrini ta ruani këtë identitet në sytë e publikut dhe në raport me veten?

Duke mos pranuar që në ditën e parë të Edit në pushtet dhe në asnjë ditë të Edit kryeministër që ta lejoj thelbin tim qytetar, profesional dhe mënyrën time të të jetuarit brenda dhe jashtë shtëpisë të ndikohet nga ngjitja e tim shoqi në majë, kam krijuar qysh atë ditë e çdo ditë më tej, një distancë të sigurtë higjenike nga pushteti. Ky term që më ka pëlqyer shumë që në sekondën që e kam dëgjuar shumë kohë më parë prej Arbën Xhaferrit. I kam rezistuar kështu çdo përpjekjeje për të më konsideruar si paradhomë të zyrës së Edit dhe i kam bërë ballë çdo keqkuptimi kur njerëz të afërt a të panjohur, më janë adresuar si pëshpëritëse në veshin e tij. Kam ruajtur ritualet e mia, që nga vendi ku prej 26 vjetësh pi çdo mëngjes kafen para se të ngjitem në po atë zyrë, lidhjet e mia të afërta a të largëta po ashtu, duke mbajtur ndezur kontaktet njerezore dhe ndjeshmërinë e shqetësimin për të përbashkëtën. Duke e bërë punën time çdo ditë me të njëjtin seriozitet, përkushtim e pasion profesional. Të merresh me ekonominë dhe me politikat publike në profesion, të kesh ndjeshmëri për grupet vulnerabël dhe të drejtat dhe të kesh bashkëshortin kryeministër nuk është edhe aq kollaj dhe gjithashtu nuk është aspak e lehtë të kapërcesh dyshimet apo përballësh paragjykimet dhe gjykimet, të cilat kanë forcën të të shqetësojnë megjithëse apo sidomos sepse në shumicën dërmuese të rasteve, s’kanë të bëjnë me ty po me stereotipin e bashkëshortes së kryeministrit, që është kaq i fortë sa që nganjëherë habitesh se si edhe dikush që të njeh prej vitesh keqkuptohet deri në pikën e të pabesueshmes. Por njëkohësisht është edhe një oportunitet për të provuar veten dhe për të jetuar në një dimension të pazakontë.

–Pak para nisjes së fushatës për zgjedhjet e 11 majit, u bëtë subjekt i një sërë akuzash publike nga opozita. U dërguan letra tek partnerët ndërkombëtarë që kërkonin largimin tuaj nga disa projekte ku jeni e përfshirë. A ju shqetësoi kjo fushatë? Patët ndonjë reagim nga partnerët ndërkombëtarë? E kishit parashikuar që do të ishit në fokus në këtë mënyrë?

U dërgua nga burrat dhe fatkeqësisht edhe gratë deputete të grupit parlamentar të Partisë Demokratike një letër apo ndjesë për përcaktimin e saktë, një ferman turpi politik, drejt institucioneve ndërkombëtare që mbështesin Shqipërinë. Ai ferman që në fakt konfirmonte aftësitë e mia profesionale duke u shprehur se “ne nuk gjykojmë kapacitet profesionale të zonjës Rama”, u kërkonte ndërkombëtarëve të mos më angazhonin në projektet e tyre ose e thënë ndryshe, të më pushonin nga puna, për shkak se isha bashkëshortja e kryeministrit. Them të më pushonin nga puna sepse unë dhe zyra ime nuk jemi financuar gjermësot nga asnjë qindarkë e buxhetit të shtetit shqiptar. Pra ata burra dhe ato gra kërkonin që institucionet ndërkombëtare të më mohonin arbirtrarisht të drejtën për të bërë punën që bëj me ta qysh prej vitit 1999, kur dola apo më saktë më thanë se nuk isha më e nevojshme si shërbëtore e shtetit shqiptar.

Fillimisht m’u duk një çudi e madhe që përfaqësimi më i lartë institucional opozitar, në vigjilje të fushatës elektorale, i kishte mbledhur të gjitha forcat dhe firmat e veta, për të më hequr nga puna mua. Jo Edin. Domethënë në atë moment parazgjedhor për opozitën pushteti për t’u luftuar nuk ishte Edi me të vetët, por isha unë dhe studimet e mia.

Besoj që ajo letër së pari dhe mbi të gjitha ishte shprehja më e qartë e dëshpërimit kolektiv të kundërshtarëve të Edit, që pas përpjekjes së dështuar 12 vjeçare për të gjetur qoftë dhe një rast të pikëtakimit tim të çfarëdollojshëm me pushtetin e Edit, përfunduan tek një sulm publik frontal ndaj të vetmit pushtet timit: punës profesionale.

Ai ferman ishte edhe një akt ezaurimi i dikujt që u përpoq të thurrte mijëra fjalë të liga ndaj famijes tonë, por nuk mundi dot që në mijëra faqe studime të miat të botuara në vite të gjente një shifër apo një argument që të hedhë dyshimin më të vogël mbi qëllimin, seriozitetin dhe cilësinë e ushtrimit të profesionit tim apo mbi korrektësinë profesionale ndaj institucioneve me të cilat punoj prej më shumë se 25 vitesh.

Ai ferman i firmosur si ato listat e zborit kur tërhiqnim uniformën jeshile dhe pushkët e drurit, është një dëshmi ulëritëse hipokrizie – besoj do të mbetet në analet e parlamentarizmit shqiptar – e të gjithë atyre deputetëve që votojnë e angazhohen për zbatimin e të gjitha konventave për të drejtat e njeriut e plot të tjerë dokumenta të lidhur me parimet demokratike. Por pa asnjë turp i japin vetes të drejtën dhe partisë firmën që t’ia heqin të drejtën e punës dikujt që punën e ka krijuar me mundin dhe me djersën e vet.

Fermani që çuditi të madh e të vogël në rrethet profesionale dhe në institucionet ndërkombëtare, u hartua në pragun e fushatës elektorale, kur ethet e pasigurisë mes deputetëve për vendin në listën e kandidatëve ishin më të forta se sa besnikëria e tyre ndaj parimeve demokratike apo konventave ndërkombëtare. Firmat e tyre ishin shumë më mjerane se sa ato të dëshmitarëve të rremë në kohën e mallkuar kur humbja e testit të besnikërisë ndaj partisë të hante kokën, sepse testi i tyre i besnikërisë nuk lidhej me kokën po me ulësen në parlamentin e radhës. Secili prej tyre, pa përjashtim, burrë apo grua, duke firmosur për të ekzekutuar të drejtën time për të punuar, për të ruajtur ulësen e vet, provoi se ishte i gatshëm të ekzekutonte këdo që do t’i kërkohej për besnikëri ndaj ulëses së vet. Bashkëshorti pedagog në universitet, ëndrra e fëmijës së mirëarsimuar, kontrata e punës së motrës konsulente në BE, Bankë Botërore, EBRD apo UN, humbën zyrtarisht përballë ulëses. Madje për ulësen janë krejt të natyrshme të firmosen edhe rivrarja në varr e gjyshit të persekutuar nga letrat e të paudhëve apo syrgjynosja e vëllait që është në punën e tij në një institucion publik.

Zgjedhjet politike kanë përfunduar, deputetët fitues të listës së mbyllur e të hapur të Partisë Demokratike janë shpallur, por për mua, deputetët që e siguruan ulësen duke firmosur atë ferman turpi politik, janë dhe do të mbeten të vetëdënuar si humbës.

Ndërkohë, institucionet ndërkombëtare u përgjigjën publikisht duke qartësuar se transparenca, mosdiskriminimi, konkurenca e hapur, profesionalizmi, integriteti dhe pavarësia janë kriteret e përzgjedhjes së bashkëpunëtorëve të tyre ndërsa burra dhe gra, figura të njohura të medias dhe të shoqërisë civile reaguan gjithashtu publikisht duke e quajtur absurd dhe të padrejtë sulmin e grupit parlamentar të Partisë Demokratike ndaj meje.

Më pyetët a ju shqetësoi kjo fushatë. Aspak. Kisha bërë durimplotë gjithçka kisha patur në dorë për të mos cënuar profesionin dhe lirinë time. Kur ajo letër u publikua në media isha e qartë që duhej të prisja të tjerët të bënin të tyren. Dhe e bënë duke më dhënë ndjesinë e triumfit që mbart dija, puna e devotshme, pavarësia dhe integriteti profesional, liria për të bërë zgjedhjet që do dhe kurajo për të qenë i drejtpërdrejtë e për t’u ballafaquar pa bërë llogari të vogla dhe kompromise. Ky është pushteti i madh i njerzve të thjeshtë që duke i besuar vetes, profesionit dhe punës, e provokojnë dhe sfidojnë me lirinë e tyre politikën dhe pushtetin e saj.

–Që nga vitet ’90 e këtej, Shqipëria ka pasur disa kryeministra, dhe me ta edhe bashkëshorte që kanë marrë role të ndryshme publike. Zonja Liri Berisha është parë aktive në fusha sociale. Rexhina Nano dhe më pas Xhoana Nano, gjithashtu. Edhe ju keni ndërtuar një profil të veçantë publik. A mendoni se roli i bashkëshortes së Kryeministrit ka ndryshuar ndër vite? Dhe a duhet të ndryshojë më tej?

Për bashkëshorten e Kryeministrit nuk ka rol të parashikuar në ligjet dhe rregulloret e shtetit shqiptar, përveç pranisë së saj në pak raste protokollare. Kështu ka qenë gjithnjë. Për këtë shkak, angazhimi publik i bashkëshortes si e tillë, është një zgjedhje personale. Nuk ka as traditë, as guida, as ndonjë asistencë institucionale për të. Është një zgjedhje personale që nuk mësohet po zbulohet, me përpjekje e me eksperiencë, pak nga pak dhe me shumë durim duke iu shmangur terreneve të minuara. Por kur s’ka “kopje” apo mundësi përsëritjeje modelesh të gatshme, bëhet më e natyrshme të transmetosh atë që ti je, duke u munduar mishërosh atë që ti beson dhe të kontribuosh me atë që ty të vjen ndoresh. Në këto 3 dekada e gjysëm, profili publik që bashkëshortet kanë zgjedhur dhe kanë kultivuar ka qenë i ndryshëm. E rendësishme mendoj është që profili i bashkëshortes të kryeministrit të jetë  komplementar për bashkëshortin në funksionin e tij publik pa u bërë e tepërt për njerëzit në përditshmërinë e tyre.

-Ju nuk jeni një figurë që shfaqet shpesh në media apo në rrjete sociale. Është vështirë të gjesh një foto tuajën me nipin, apo me familjen në momente intime. Pse keni zgjedhur këtë diskrecion? Është mbrojtje, filozofi, apo diçka tjetër?

Avi tashmë ka edhe një motër që quhet Rui, mbesa ime që sapo ka mbushur katër muaj. Zaho, Avi dhe Rui janë tre zogj që, kur jemi sëbashku, na mbështjellin me një larmi të hatashme zërash e tingujsh, të qarash e të qeshurash, zënkash, ngacmimesh e përqafimesh fëminore. Ndërsa momentet intime familjare secili i konsumon për veten, ndryshe nuk do të quheshin intime. Qysh në vogëli e kam patur të fortë instiktin e moslejimit të prekjes së territorit tim të privatësisë dhe po kështu e kam respektuar këtë territor tek të tjerët. Privatësia është shije e një lloji të veçantë që të përket vetëm ty, është respekt për jetën tënde, por dhe për jetën e tjetrit, për kohën tënde dhe kohën e tjetrit. Ajo hapësirë është eskluziviteti yt.

-Zonja Brigitte Macron, me të cilën qëndruat bashkë gjatë vizitës zyrtare të çiftit Macron në Tiranë, ka thënë se “nuk dëshiron të jetë e padukshme, edhe pse nuk ka një funksion institucional”. A mendoni se bashkëshortet e liderëve politikë duhet të kenë një zë më të fortë publik?

Brigitte është grua shumë speciale dhe ndjehem me fat që rasti e ka sjellë për mua që ta takoj dhe të kem mundësi të kaloj kohë me të. Brigitte zotëron fuqinë që të jetë Zonjë e Parë në çdo mjedis ku gjendet, jo thjeshtë dhe vetëm se është Zonja e Parë e Francës por sepse është vetë Ajo. Me elegancë, kujdes, vemendje për këdo pranë saj ajo ja del mrekullisht mirë të ndajë shqetësimet e mëdha të botës dhe gëzimet e kuptimet e vogla por domethënëse të jetës. Në vizitën e saj zyrtare të para tre muajve në Shqipëri sëbashku me Presidentin Macron, Brigitte zhvilloi një bisedë me nxënësit e seksionit frankofon në shkollën e mesme “Asim Vokshi” në Tiranë dhe të disa nxënësve të tjerë të ardhur nga Korça. Aty pashë se si papritur Zonja e Parë e Francës u kthye lehtësisht në mësuesen pasionante që i fliste nxënësve për rëndësinë e përqendrimit në shkollë dhe moslejimin e problemeve të të përditshmes, sfidave emocionale dhe marrëdhënieve sentimentale që të shpërqendrojnë vëmendjen nga mësimi. Pashë se si i inkurajonte për të shkruar lirshëm mendimet, shqetësimet apo ngjarjet e ditës menjëherë pasi ato ndodhin si mënyrë e shëndetshme për të përpunuar ndjenjat dhe për të rikthyer ekuilibrin emocional. Pashë sa e vështirë u bë për nxënësit të shkëpusnin bisedën me Brigitte për letërsinë frenge dhe autorët e mëdhenj francezë. Dhe më tej pashë se si në fund u rishfaq në bisedë përsëri Zonja e Parë e Francës teksa komplimentonte e impresionuar nxënësit bashkëbisedues për nivelin e dijes dhe seriozitetin ndaj shkollës duke i krahasuar dhe me bashkëmoshatarët e tyre në Francë. Brigitte Macron është një grua e fortë dhe sfiduese që me origjinalitetin e saj të spikatur ka aftësinë të provokojë dhe të inspirojë.

–Dua të ndalem në këtë grup pyetjesh të dyta tek zgjedhjet e post-zgjedhjet. Si t’u duk fitorja e PS. E prisje që do të ndodhte kështu?

Zgjedhjet parlamentare janë momenti politik më i rendësishëm i vlerësimit të punës të katër viteve dhe shprehja më e rëndësishme e besimit për katër vitet e ardhshme. Sigurisht ato janë një moment i rendësishëm për Edin, por mbeten padyshim  të tilla edhe për mua dhe fëmijët. Më vjen mirë që Edi rimorri besimin e shumicës dhe uroj që të jetë i merituar në çdo ditë të ushtrimit të mandatit.

–Nga pozicioni i ekspertes së shoqërisë civile, besoj dhe ju e keni ndjekur debatin e madh që bëhet në media – (ndryshe nga Edi për shkak të natyrës së punës suaj ju lexoni dhe dëgjoni lajme) – lidhur me ndërhyrjen e kryeministrit në kompetencat e pushtetit vendor. Kërkesa on-block të dorëheqjeve të drejtorëve nëpër bashki, në një kohë që është kompetencë e kryebashkiakëve. A keni ndonjë koment për këtë?

E kam ndjekur këtë zhvillim që në fakt është i pazakontë pikërisht për atë që ju artikuloni, imponimin e autoritetit ekzekutiv qëndror tek autoriteti ekzekutiv i disa bashkive të mëdha. Nga sa është shpjeguar, ky zhvillim ka marrë shkas pikërisht nga niveli i besimit të marrë në zgjedhje dhe pritshmëria e qytetarëve për një zhvillim të ri edhe në raport me hapërsirën publike. Por mbase mosushtrimi në kohë apo siç duhet i disa prej kompetencave në fushën e juridiksionit të pushtetit vendor, në kushtet kur sfidat e qyteteve të mëdha janë bërë edhe më të mëdha, ka sjellë në rendin e ditës nevojën për një shkundje tërësore në mbështetje të zhvillimit të qëndrueshëm të qyteteve. Unë nuk ka se si ti di të gjithë argumentet dhe kundërargumentet mbi këtë zhvillim. Ajo që mund të them është që performanca e pushtetit lokal është përfitim apo kosto e përditshme për qytetarin dhe cilësi e rritur apo e munguar jetese për të. Se çfarë nuk funksionon në mekanizmin zbatues, atë të kontrollit dhe llogaridhënies në bashkitë tona, nevojitet të kuptohet. Dhe për një kuptim të drejtë duhet të shprehen së pari vetë bashkitë, një serë agjencish të lidhura me to, shumë organizata të shoqërisë civile që për tri dekada kanë mbështetur bashkitë. Duhet të shprehen ministritë e linjës dhe sigurisht të zgjedhurit e qytetarëve në parlament. Nuk e di nëse e keni kërkuar opinionin e tyre, por di që asnjë prej tyre nuk mund t’i shmanget përgjegjësisë funksionale dhe qytetare për problematikat lokale. Njëkohësisht na lipset të përshpejtojmë agjendën lokale të zhvillimit inteligjent që është mundësia e artë për shërbime efikase. Por a mund ta realizojnë vetë bashkitë zhvillimin inteligjent të tyre? Nisur nga konkluzionet e një studimi të para pak viteve për financat dhe cilësinë e shërbimeve në bashkitë e vendit, mund të them që përveç bashkisë së Tiranës që i kishte mundësitë për të qenë avangardë në disa aspekte, bashkitë e tjera nuk i kishin këto mundësi. Mbase kjo ka ndryshuar dhe Tirana s’është më e vetmja, por kjo nuk e ndryshon faktin që bashkitë duhen mbështetur. Natyrisht, me premisën që ato vetë të jenë të interesuara dhe vullnetmira që të ecin në këtë drejtim.

–A nuk janë këta njerëz, sido që të jenë, që kanë kontribuar mjaftueshëm në fitoren e Partisë Socialiste me 83 mandate. A duhet të largoheshin kështu? Me turp?

Zyrtari publik paguhet nga ne të gjithë për t’i shërbyer publikut dhe jo aktivizmit politik e ambicjeve të partive, apo jo?! Ndërsa sipas meje, turp është të përdorësh si argument kontributin në një parti fituese, për të mos i ndenjur gatitu ligjit dhe qytetarit në funksionin tënd zyrtar apo edhe më keq, për t’i renë në qafë qytetit e komunitetit tënd, duke fjetur gjumë në krye të detyrës, duke mbyllur sytë përpara shkeljeve të ligjit.

–Po e nis nga Thethi, por Rilindja Urbane 2.0 po shkakton jo pak trauma. Pikërisht në pikun e sezonit. Ndërtimet aty kanë qenë gjithmonë. Ose në këto 10 vite janë shtuar si kërpudhat nën sytë dhe vëzhgimin e çdo administratori në administratën publike. Tani turistët po ankohen për kaosin; bizneset po ankohen për punën; njerëzve po u shkaktohet panik. E keni ndjerë këtë? A ishte një masë e duhur një reformë prishjesh e menjëhershme, apo reforma duhet të vinte natyrshëm, qetë, jo kaq e dhimbshme…

Të prishësh ndërtime pa leje nuk është reformë. Është një masë apo një veprim korigjues i dhimbshëm. Ndërsa reforma është më shumë sesa një veprim dhe mund të pyesni qeverinë se çfarë ka parasysh me një fazë të dytë zbatimi të programit të rilindjes urbane. Lejimi i një ndërtimi apo aktiviteti të paligjshëm dhe mospengimi në kohë është një mëkat i dënueshëm ligjërisht për cilindo zyrtar publik që e ka kryer edhe pse fenomeni nuk mund të shpjegohet vetëm me këtë element. Dihet se taksapaguesit i paguajnë zyrtarët për të shërbyer e për të orientuar drejt qytetarin, jo për ta futur atë në kurthe duke i kërkuar rryshfet apo për t’u joshur nga ryshfeti i këtij të fundit. Por nga ana tjetër fakti që zyrtarë të tillë fatkeqësisht nuk mungojnë nuk e justifikon qytetarin që të shkelë ligjin, për më tepër kur të tjerë qytetarë më parë kanë vuajtur pasojat e paligjshmërisë së ndërtimeve të tyre. Ndërtimet pa leje janë një traumë që vazhdojmë ta vuajmë edhe pas 35 vitesh, por është detyrë e shtetit të gjejë mënyrën si ta mbyllë përfundimisht këtë kapitull.

–Zonja Rama, besoj se edhe ju e keni ndjekur debatin e fundit mes Bardhës dhe Muçit, që u bë viral në rrjet si simbolikë e asaj çfarë po ndodh realisht në vend. Shumëkush e ironizoi zyrtarin e tatimeve në Sarandë dhe ndjeu keqardhje për thirrjet e Bardhës, që lutet për mbijetesë.

Ndërkohë, Adri Nurellari, në analizën e botuar në numrin e kaluar të revistës Newsbomb.al, shkruan: “Një sistem fiskal si i yni, që favorizon luksin përballë prodhimit, nuk është më një sistem konkurrues, por klientelist”. Ai nënvizon se “Big”-ët janë të privilegjuar, ndërsa “të vegjlit” si Bardha penalizohen.

Ju, si ekonomiste — e ndjeni këtë shqetësim? A ndani këtë perceptim për sistemin aktual fiskal dhe për mënyrën si trajtohen sot të vegjlit në ekonominë shqiptare? Fermeri, peshkatari, biznesmeni me tendën buzë rrugës përballë kullave të mëdha pa leje apo atyre biznesmenëve me status special si të stimuluar…

Le të pëpiqemi t’i marrim një nga një. Fillimisht, të shkëputemi për një moment nga komentet për personat konkretë dhe të ndërtojmë llogjikën e debatit midis inspektorit zyrtar dhe subjektit tregtar. Ai debat më kujtoi fëmijërinë time, kohën kur tre – katër javë të pushimeve verore, së bashku me vëllain i kalonim në Krujë, tek gjyshërit. Disa prej kushërirave të mamasë sime ishin moshatare me mua. Me to, një pjesë të kohës e kalonim duke mbledhur lule kamomili dhe lule mullage. Ndërkohë që shumë gra shkonin në malin e Krujës për të mbledhur sherebelë dhe mbanin ekonominë e tyre familjare edhe me të ardhurat nga shitja e sherbelit. Kamomilin dhe lulet e mullagës që mblidhja i hapja në oborr mbi një çarçaf dhe i thaja. Lulet e thara, në fund të pushimeve, i fusja në një qese dhe i çoja tek një pikë grumbullimi e bimëve mjeksore që ndodhej tek Xim Zeneli, emri me të cilin identifikohej ajo zonë. Aty i peshonin dhe më jepnin në këmbim paratë që më përkisnin. Ishin pak, por të mjaftueshme për të ndjerë kënaqësinë e punës dhe për të dhënë kënaqësinë e ndonjë dhurate fare simbolike për prindërit apo motrën e vogël. Nga pika e grumbullimit bimët e thara ndiqnin zinxhirin e përpunimit dhe tregtimit në tregun vendas apo eksport. Pra kushdo që mbledh bimë mjekësore në mal a fushë, peshkon në det, mbledh maré apo manaferra e veçanërisht kush prodhon vezë nga pulat në kotecin e tij, qumësht e mish nga bagëtia që zotëron mund t’i konsumojë, por nëse vendos t’i tregtojë tek të tjerë atëherë duhet të jetë i lejuar, i licensuar, i autorizuar, i kontrolluar nga shteti. Në mënyrë që konsumatori të jetë i mbrojtur. Kjo quhet siguri ushqimore dhe është një nga funksionet më të rendësishme të shtetit. Për t’iu kthyer rastit konkret, inspektori ka për detyrë të verifikojë burimin e furnizimit të produktit ushqimor që tregtohet dhe e vetmja mënyrë është nëpërmjet faturave midis subjektit furnizues, që është dhe garantuesi i cilësisë, dhe subjektit tregtues. Në rastin konkret që ju flisni, diskutimi që lidhet me sigurinë ushqimore është absolutisht më i rendësishëm se sa thjeshtë diskutimi mbi detyrimin fiskal. Dhe në diskutimin për sigurinë ushqimore ne duhet të solidarizohemi të gjithë shumë seriozisht si konsumatorë pasi lidhet me shëndetin tonë, të fëmijve dhe prindërve tanë. Për më tepër, tashmë që turizmi po kthehet në industri që do të thotë që gjatë një viti të mos jemi 2.5 milionë konsumatorë por të jemi 12.5 milionë apo edhe më shumë. Jemi të vonuar në këtë drejtim dhe nëse vijojmë kështu do të jetë me pasoja të mëdha dhe afatgjatë për individin dhe për ekonominë.

Le të vijojmë më tej me pyetjen tuaj në të cilën keni deduktuar edhe dy shqetësime kryesore.

Së pari, sistemin fiskal shqiptar e quani, po kuotoj frazat tuaja, “sistem fiskal që favorizon luksin përballë prodhimit, sistem jo konkurrues, por klientelist, sistem që privilegjon “Big”-ët, ndërsa “të vegjlit” i penalizon”.
Është një deduksion që qëndron në ekstrem dhe për sa kohë bëhet fjalë për sistemin fiskal le t’i referohemi raportit të fundit të BE për progresin e Shqipërisë dhe raportit të stafit të FMN, dy institucione që na mbikëqyrin prej fillimit të viteve ‘90. Ato konstatojnë që Shqipëria qysh prej vitit 2016 kontrollon financat publike nëpërmjet rregullit fiskal të miratuar, performanca fiskale është përmirësuar ndjeshëm, rregulli fiskal është zbatuar ndërsa politikat e kujdesshme fiskale kanë kontribuar në ulje të ndjeshme të borxhit publik. Pra, alarmi që bie në revistën tuaj për sistemin fiskal shqiptar nuk rezulton të jetë shqetësues as për BE dhe as për FMN.

Shqetësimi i dytë lidhet për trajtimin e diferencuar të subjekteve ekonomike nga administrata fiskale, po ju kuotoj përsëri “të të mëdhenjve ekonomikë me status special, ndërtues të kullave të mëdha pa leje krahasuar me të vegjlit apo fermerin, peshkatarin, biznesmenin me tendën buzë rrugës” .

Po, është shqetësim. Ekzistojnë probleme të politikave të diferencuara tatimore dhe veçanërisht problematika të administrimit tatimor. Ndaj këto raporte sugjerojnë uljen e informalitetit në përgjithësi si dhe trajtimin e kujdesshëm të tarifave të reduktuara në sektorë si ai i turizmit, të përjashtimeve tatimore për nxitjen e investimeve strategjike, të përjashtimeve tatimore për kategori të caktuara të biznesit e të tjera si këto pasi krijojnë kushte për informalitet, konkurencë të pandershme dhe korrupsion të zyrtarëve tatimorë. Presioni i vijueshëm që duhet të ushtrojmë të gjithë mbi shtetin, vetë bizneset në rradhë të parë, për ta sjellë në shina korrekte të përditshmen e tij me qytetarin dhe biznesin është i domosdoshëm. Vetëm kështu do të mundim të kemi ekonomi të shëndetshme, klimë motivuese investimesh, paqe e drejtësi sociale. Për më tepër, vetëm kështu ajo çfarë i mësojmë e kërkojmë fëmijëve në shkollë do të jetë ajo që fëmijët dëgjojnë e mësojnë në shtëpi.

–Vizitat e nivelit të lartë, samitet në Tiranë, dy vizita të Presidentit Macron, ardhja e pritur e Presidentit Trump për samitin e NATO-s… Po jetojmë një moment të artë për Shqipërinë në planin ndërkombëtar. Sipas jush, kjo ndodh për shkak të rrethanave, lidershipit, apo sepse kemi punuar vërtet shumë mirë si shtet?

Po, është e vërtetë që vitet e fundit janë vite shumë të mira për Shqipërinë. Vite që kanë çliruar frikërat dhe kanë zbehur komplekset e Shqiptarëve këtu dhe anembanë botës duke bërë të ndjehemi të gjithë mirë. Nuk ka dyshim besoj që merita i takon vizionit të qartë të Edit, lidershipit inspirues, inkurajues, insistues e transformues të tij, punës së jashtëzakonshme të shqiptarëve për ta bërë Shqipërinë të jetueshme, të vizitueshme, të reklamueshme si dhe me kapacitetet  e nevojshme për të pritur e organizuar me dinjitet aktivitete ndërkombëtare që do të kulmojnë në vitin 2027 kur do të presim samitin e NATO-s.

–Nëse kemi punuar kaq mirë, atëherë pse po ikin shqiptarët nga Shqipëria?

Besoj se arsyet e emigrimit nuk janë vetëm ekonomike. Janë të ndërlidhura me faktorë të tjerë kulturorë, socialë, komunitarë dhe gjinorë – me fjalë të tjera, edhe me faktorë psiko-socialë. Përmirësimi i të ardhurave është një përpjekje individuale, ndërsa trajtimi i gjithçkaje që lidhet me trashëgiminë kulturore, sociale dhe komunitare, si dhe me marrëdhëniet njerëzore, kërkon punë si me veten, ashtu edhe me të tjerët.

Individi përballet ende me presionin e familjes, të afërmve, të komunitetit – dhe padyshim, ndikimi i rrjeteve sociale sot është i madh. Ekziston gjithashtu presioni nga lajmet apo nga retorika e ashpër politike. Çlirimi i individit nga ky presion mbetet një mision i rëndësishëm për familjen, shkollën, median, institucionet dhe shoqërinë civile.

Na nevojitet gjithashtu të ndërtojmë një bisedë më kuptimplotë dhe të sinqertë me të rinjtë. Duhet t’i dëgjojmë ata dhe t’i mbështesim. Ndërtimi i dialogut me ta është me rëndësi të madhe për të ardhmen.

-Kjo ulja e Edit në gjunjë përballë kryeministres Giorgia Meloni nuk ka ndodhur veç një herë. Ka marrë vëmendjen e medias ndërkombëtare. Si e keni perceptuar ju vetë si bashkëshortja e Edit?

Bëhet fjalë për të njëjtin Edi që shkon në takimin me Presidentin Macron apo në takime të tjera të rëndësishme me atlete të bardha apo Edin që në një rast bënte dirigjentin e liderave të vendeve të BE përpara se aparati fotografik të shkrepte foton familjare diku në Bruksel apo Edin që nuk nguron të marrë tabakanë e të bëjë kamerierin për të ftuarit e tij në fund të një aktiviteti kulturor në COD. Edi është atipik dhe atipizmi i tij nuk ka se si të mos marrë vëmendjen e medieve ndërkombëtare të cilat jetojnë me lajmin. Mua vetë, artistikisht, më ka pëlqyer kur kam parë Edin më të shkurtër se Giorgia Meloni.

–Ne që jemi në media e ndjejmë shpesh dhunën ndaj grave. Shumë thonë se vjen si pasojë e kulturës, mosarsimimit, shoqërisë patriarkale që kemi trashëguar me breza. Cilat janë sipas jush sfidat më të mëdha me të cilat përballet sot gruaja në Shqipëri?

Të gjitha këto që thatë ju duke shtuar dhe varësinë ende të lartë ekonomike të gruas dhe përplasjen midis brezave, veçanërisht në komunitetet e periferisë urbane dhe atyre rurale.

A ka një grua të veçantë – shqiptare apo ndërkombëtare – që ju ka inspiruar thellësisht? Që duhet të jetë një model?

Ndërsa po flasim, kam tri mikesha që janë në betejë me kancerin. Kushërira ime studente gjendet në këtë betejë gjithashtu. Kam edhe mikesha që janë nën presion të madh jetësor për shkak të rrethanave të pafat të jetës. Dhe ka shumë e shumë të tjera në kushte të ngjashme anembanë Shqipërisë. Forca, kurajo, aftësia për të mobilizuar më të mirën e tyre dhe për të shpëtuar ndjenjat dhe jetën e të tjerëve përreth tyre është sublime dhe e admirueshme. Sublim dhe i admirueshëm është përkushtimi i palodhshëm i nënës sime ndaj babait dhe ndaj nesh, dhe i admirueshëm është babai im për dinjitetin me të cilin jeton problemet e shëndetit. I admiroj ata dhe shumë të tjerë që çdo ditë i përkushtohen fëmijëve me nevoja të veçanta, që kujdesen për të moshuarit, që vënë veten pas për të tjerët. Ata mbeten modeli dhe inspirimi im i përditshëm.

–Hillary Clinton shpesh theksonte se gratë nuk duhet të zgjedhin mes ambicies dhe familjes. A e ndjeni ende këtë presion në shoqërinë shqiptare?

Po, patjetër që e ndjej. Po aq sa e shoh që ka gjithnjë dhe më shumë vajza e gra që sot gjenden në një ekuilibër të arësyeshëm të karierës, familjes dhe jetës.

–Nëse do të ishit e lirë të lanconit një projekt në vend, totalisht juaji personal, cili do të ishte? Ku do të fokusoheshit? Ose një mision tuajin, larg politikës…

Arsimi. Më intrigon shumë arsimi, si përfituesi dhe njëkohësisht i sfiduari më i madh në epokën që po jetojmë.

The post Intervista e plotë e Linda Ramës: Liria është pushteti im! appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

TIRANË, 16 gusht/ATSH/ Linda Rama, bashkëshortja e kryeministrit Edi Rama rrëfen në një intervistë për revistën “Newsbomb.al” shumë të pathëna nga jeta familjare, por edhe një mendim të saj për reformat dhe intensitetin që ka filluar të punojë qeveria në fund të mandatit të tretë e në vigjilje të mandatit të katërt.

“Kam krijuar një distancë të sigurt higjienike nga pushteti…I kam rezistuar çdo përpjekjeje për të më konsideruar si paradhomë të zyrës së Edit dhe i kam bërë ballë çdo keqkuptimi kur njerëz të afërt a të panjohur, më janë adresuar si pëshpëritëse në veshin e tij”, shprehet Linda Rama.

Pak kohë më parë në një media gjermane kryeministri Edi Rama tha se opozitën e vërtetë e kishte në familje, duke nënkuptuar debatet me Lindën.

Por Linda Rama thotë se në familje nuk krijojnë dy jetë paralele, atë politike e atë familjare. Padyshim që gjërat fliten mes tyre, por Linda tregon se ajo kryen në familje ato detyra të çdo nëne e gruaje tjetër, që nga zgjimi i Zahos në mëngjes, e deri tek nxitimi për të mos kapur trafikun e rënduar të çuarjes së tij në shkollë.

Linda tregon në intervistë se prej 4 muajsh është bërë gjyshe për herë të dytë, pasi Rea, vajza e saj, ka sjellë në jetë një një vajzë, Rui. E tashmë familja e tyre është rritur shumë me gjithë fëmijët që vijnë vërdallë.

“Zaho, Avi dhe Rui janë tre zogj që, kur jemi së bashku, na mbështjellin me një larmi të hatashme zërash e tingujsh, të qarash e të qeshurash, zënkash, ngacmimesh e përqafimesh fëminore. Ndërsa momentet intime familjare secili i konsumon për veten, ndryshe nuk do të quheshin intime”, tregon Linda Rama.

Më tej, si eksperte e shoqërisë civile, Linda ka folur edhe për ndjesitë e përjetuara nga letra që një grup deputetësh të Partisë Demokratike dërguan në institucionet ndërkombëtare duke u kërkuar atyre ta përjashtonin nga punët studimore meqenëse ishte bashkëshortja e kryeministrit.

“Fillimisht mu duk një çudi e madhe që përfaqësimi më i lartë institucional opozitar, në vigjilje të fushatës elektorale, i kishte mbledhur të gjitha forcat dhe firmat e veta, për të më hequr nga puna mua. Jo Edin. Domethënë në atë moment parazgjedhor për opozitën pushteti për t’u luftuar nuk ishte Edi me të vetët, por isha unë dhe studimet e mia”, shprehet Linda.

Gjatë kësaj interviste, Linda Rama u është përgjigjur edhe shumë pyetjeve të tjera; për punën e saj, për familjen, për ritmin e vrullshëm të Rilindjes Urbane 2.0, për debatin mbi sistemin fiskal, për marrëdhëniet ndërkombëtare, sfidat dhe idhujt që e frymëzojnë.

/m.m/ /a.g/

The post Linda Rama për “Newsbomb.al”: Liria është pushteti im appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Prokuroria e Fier ka dhënë detaje të reja lidhur me vrasjen makabre të 56-vjeçarit Anesti Rama, që dyshohet se u dhunua dhe u mbyt me tel nga vajza e tij Emalinda Rama dhe i dashuri i saj, Çlirim Dogani.

Prokuroria njofton se mbrëmjen e datës 23 korrik, rreth orës 21:16 në sallën Operative Fier është bërë një telefonatë, dyshohet nga Emalinda Rama ku kërkohej një ambulancë pasi një person ishte gjetur i lënduar në tualet.

Në momentin që ambulanca ka shkuar në banesën e familjes Rama, trupi i pajetë i të ndjerit Anesti Rama qëndron në sallonin e shtëpisë veshur me këmishë dhe kostum.

“Nga veprimet e para hetimore rezultoi se, në datë 23.07.2025, rreth orës 21:16 në Sallën Operative Fier, u bë një telefonatë ku kërkohej dërgimi i ambulancës, pasi një shtetas ishte dëmtuar në ambientet e tualetit të banesës së tij të ndodhur në fshatin Frashër. Ambulanca e Spitalit Rajonal Fier ka shkuar në banesën e shtetasit A.R., të cilin e ka gjetur të shtrirë në sallonin e banesës së tij, të veshur me kostum dhe këmishë. Personeli mjekësor konstatoi se shtetasi A.R. kishte humbur jetën dhe ka njoftuar Sallën Operative se “personi për të cilin kërkuan ndihmë mjekësore është i vdekur”, thuhet në njoftimin e Prokurorisë.

Pas kryerjes së eksaminimeve nga grupi mjekësor, u konstatua që personi për të cilin u kërkua ndihmë ishte i vdekur. Personeli mjekësor vuri re shenja dhe çarje në pjesën e ballit dhe mbi vetull. Ndërkohë që vajza, e dyshuara kryesore për këtë vrasje, Emalinda Rama dhe mamaja e saj deklaruan para grupit hetimor se Anesti Ramën e kishin gjetur të gjakosur dhe pa shenja jete në tualetin e shtëpisë.

“Në zbatim të procedurës hetimore të parashikuar në raste të tilla, në vendin e ngjarjes shkoi grupi hetimor. Nga këqyrja e jashtme e trupit të të ndjerit, u konstatua se ai kishte çarje në pjesën ballore, çarje mbi vetull, një dërmishje mbi vetullën e djathtë, si dhe dëmtime të tjera.”

E bija e të ndjerit, shtetasja E.R. dhe bashkëshortja e tij, shtetasja V.R., i deklaruan grupit hetimor se e kishin gjetur të ndjerin në tualetin e banesës pa shenja jete dhe të gjakosur, kishin njoftuar fqinjët se ky shtetas ishte rrëzuar në tualet dhe në vijim ishte njoftuar ambulanca dhe policia. Ato e kanë lëvizur të ndjerin nga tualeti, e kanë pastruar dhe veshur, me qëllim kryerjen e riteve mortore, si dhe kanë pastruar vendin e ngjarjes.”

Por, pas kryerjes së hetimeve rezultoi se 56-vjeçari Anesti Rama ishte goditur dhe mbytur me tel, nga vajza e tij, 26-vjeçarja Emalinda Rama në bashkëpunim me Çlirim Doganin, me të cilin dyshohet se ka pasur lidhje intime. Kurse mamaja e saj, ka ndihmuar në fshehjen e ngjarjes së rëndë, duke e inskenuar fillimisht si aksidentale.

Prokuroria e Fierit akuzon Emalinda Ramën për kryerjen e veprës penale “Vrasja për shkak të marrëdhënieve familjare”, e kryer në bashkëpunim. Valbona Ramës, e dyshuar për kryerjen e veprës penale “Veprime që pengojnë zbulimin e së vërtetës”. Kurse Çlirim Dogani, i dyshuar për kryerjen e veprës penale “Vrasja për shkak të marrëdhënieve familjare”, e kryer në bashkëpunim.

“Pas kryerjes së veprimeve të para hetimore, përfshirë edhe përdorimin e metodave proaktive të hetimit, u bë arrestimi në flagrancë i shtetases E.R., e dyshuar për kryerjen e veprës penale“Vrasja për shkak të marrëdhënieve familjare”, e kryer në bashkëpunim, parashikuar nga nenet 79/c dhe 25 të Kodit Penal, i shtetases V.R. e dyshuar për kryerjen e veprës penale “Veprime që pengojnë zbulimin e së vërtetës”, parashikuar nga neni 301 i Kodit Penal, si dhe ndalimi me iniciativë i shtetasit Ç.D., i dyshuar për kryerjen e veprës penale “Vrasja për shkak të marrëdhënieve familjare”, e kryer në bashkëpunim, parashikuar nga nenet 79/c dhe 25 të Kodit Penal. Prokuroria pranë Gjykatës së Shkallës së Parë të Juridiksionit të Përgjithshëm Fier kërkoi vleftësimin e ligjshëm të arrestimeve dhe të ndalimit, si dhe caktimin e masës së sigurimit “arrest në burg” për të tre personat nën hetim, kërkesa të cilat u pranuan nga gjykata.”/abcnews.al

“Nuk dimë asgjë kush e ka vrarë, ne thjesht e kemi gjetur të vdekur”, kanë deklaruar para togave të zeza në Gjykatën e Fierit, Emalinda Rama dhe nëna e saj, Valbona Rama, të akuzuara për vrasjen e kryefamiljarit Anesti Rama, krim i ndodhur mbrëmjen e 23 Korrikut në fshatin Frashër. Përfaqësuesi i ligjor nënë e […]

The post Vrau babain në Fier, e reja pranon marrëdhënien intime me 55-vjeçarin: E kemi bërë para 1 viti appeared first on BoldNews.al.

Këtë të hënë, kanë mbërritur në Gjykatën e Fierit, tre autorët e dyshuar si të përfshirë në vrasjen e Anesti Ramës, që sipas hetimeve të deritanishme është mbytur me tel nga e bija 26-vjeçare, Ermalinda Rama, si edhe i dashuri i saj 55-vjeçar, Çlirim Dogani.

Në pamjet e siguruara shihet momenti, kur del nga furgoni i policisë fillimisht Çlirim Dogani, i martuar dhe baba i dy fëmijëve, e më pas nënë e bijë, me veshje me lule dhe të lidhura bashkë me pranga.

Ata dolën para trupit gjykues të përbërë nga gjyqtar Klodiana Keyeziu dhe prokurore Lorena Sallillari, ku do të njihen me masat e sigurisë.

Të tre akuzohen për vrasjen makabre të 56-vjeçarit, i cili fillimisht mësohet se është goditur në organet gjenitale me sende të forta dhe më pas është mbytur me tel.

Dinamika e krimit:

Anesti Rama dyshohet se mbyt me tel mbërmjen e 23 Korrikut nga vajza e tij 26-vjeçare, Ermalinda Rama në bashkëpunim me 55-vjeçarin Çlirim Dogani, me të cilin ajo sipas burimeve kishte nisur një lidhje intime.

Mësohet se në banesën ku ndodhi krimi, në fshatin Frashër të Fierit, në momentin e ngjarjes kanë qenë vajza e viktimës, i dashuri i saj Çlirim Dogani dhe e ëma e 26-vjeçares, Valbona Rama (njëkohësisht bashkëshortja e Anesti Ramës), të tre tashmë të vendosur në prangat e policisë.

Fillimisht dyshohet se Ermalinda ka goditur të atin në organet gjenitale dhe pasi 56-vjeçari ka rënë në tokë, Çlirim Dogani e ka mbajtur nga duart teksa 26-vjeçarja e mbyste me tel, raporton TCH.

Sipas policisë, dy autorët e dyshuar të krimit kanë përdorur sende të forta dhe mjete prerëse për kryerjen e vrasjes.

Ndërkohë bashkëshortja e viktimës akuzohet se ka ndihmuar vajzën e saj 26-vjeçare në fshehjen e gjurmëve duke pastruar gjakun nga trupi i viktimës.

Përfshirja në krim e 55-vjeçarit dhe lidhja intime me vajzën e Anesti Ramës është zbuluar nga përgjigjimi i telefonit, pasi Ermalinda ka komunikuar me të pas vrasjes së të atit.

Sipas burimeve, motra e Emalindës, e cila aktualisht jeton në Itali, është e martuar në fshatin Suk të Roskovecit.

Ajo mbante të motrën herë pas herë në shtëpinë e saj, ku punonte në serat e fermerëve të zonës Suk 1, Suk 2 si edhe në Arapaj, ku mësohet se Ermalinda është njohur me Çlirimin dhe dyshohet se kanë krijuar lidhje dashurore.

55-vjeçari, i cili u vendos në pranga më 26 Korrik, në dëshminë e dhënë për policinë pas arrestimit ka mohuar të gjitha akuzat.

Ai ka pretenduar se ndodhej në fshatin e tij Arapaj, shumë larg vendit të ngjarjes kur ndodhi krimi.

Çlirim Dogani mësohet se ishte i martuar dhe me fëmijë në moshë madhore. Ndërsa sipas burimeve, 26-vjeçarja ka qenë e fejuar 3 herë, por është ndarë.

Dyshimet janë se ajo i mori jetën të atit, 56-vjeçarit Anesti Rama, pasi e shihte si pengesë për lidhjen e re që kishte me 55-vjeçarin.

Njoftimi i policisë:

Punë e pandërprerë hetimore për zbardhjen e plotë të rrethanave të ngjarjes së ndodhur në fshatin Frashër, ku shtetasja E. R. vrau për motive të dobëta, babanë e saj.

Vihet në pranga bashkëpuntori i 26-vjeçares.

Në vijim të hetimeve të kryera me qëllim dokumentimin e plotë të rrethanave të ngjarjes, specialistët e Seksionit për Hetimin e Krimeve Kundër Personit të Drejtorisë Vendore të Policisë Fier bënë ndalimin e shtetasit Ç. D., 55 vjeç, banues në fshatin Arapaj, Roskovec.

Nga kryerja e hetimeve dyshohet se ky shtetas ka bashkëpunuar me shtetasen E. R., në vrasjen e babait të saj nëpërmjet strangulimit (mbytje me tel), si edhe duke përdorur sende të forta dhe mjete prerëse.

Materialet procedurale iu referuan Prokurorisë së Fierit, për veprime të mëtejshme.

 

The post U mbyt me tel nga e bija/ Mbërrijnë në Gjykatë autorët e vrasjes së Anesti Ramës, vajza dhe e ëma me veshje me lule, të lidhura bashkë me pranga appeared first on Albeu.com.

TIRANË, 26 korrik/ATSH/ Linda Rama, bashkëshortja e kryeministrit Edi Rama ishte e ftuar sot në Podcastin “Inside Albania” në Euronews Albania, me gazetaren britanike Alice Taylor, në një bisedë mbi rolin dhe kontributin e saj si akademike në fushën e ekonomisë, në të shkuarën dhe aktualisht.

Rama ndau mendime dhe reflektime mbi tranzicionin e viteve ’90, kohën e ndryshimeve të mëdha dhe ndikimin në ekonominë shqiptare, perspektivën e zhvillimit të vendit dhe rolin e të rinjve në këtë drejtim, si dhe pozicionimin e saj si zë i shoqërisë civile.

Alice Taylor : Përshëndetje dhe mirë se vini në Inside Albania me mua. Sot në studio jam e shoqëruar nga Linda Rama. Ajo është ekonomiste, akademike, pedagoge, profesoreshë, dhe një avokate për të drejtat e grave dhe fëmijëve. Është gjithashtu bashkëshortja e Kryeministrit, por kjo nuk është arsyeja pse është këtu sot. Do të flasim për tranzicionin nga vitet ’90, ekonominë shqiptare në të kaluarën, tani dhe në të ardhmen, dhe shumë më tepër  përtej tyre.

Alice Taylor : -Linda, mirë se erdhët në Inside Albania. Faleminderit që u bashkuat me mua sot.

Linda Rama: Po, faleminderit që më ftuat, Alice, dhe dua ta bëj këtë lëvizje. Ashtu siç e bën ti, sepse më pëlqen shumë.

Alice Taylor : Kur të bëjmë tjetrën, do të të ftoj që të bësh një cameo.

Linda Rama: Do ta bëj, kënaqësi të vij sërish këtu.

Alice Taylor : Dua t’i qasemi kësaj interviste në një mënyrë kronologjike, duke filluar nga fillimi. Ti ke punuar në Agjencinë Kombëtare të Privatizimit që herët, në fillim të tranzicionit të Shqipërisë, në fillim të viteve ’90. Dhe mendoj se aty nis gjithçka. Ishte një kohë e vështirë. Ishte një kohë e trazuar, kalimi nga komunizmi në  ekonomi tregu të lirë, dhe ishte shumë e vështirë… Cila ishte sfida më e madhe për ty në atë kohë dhe, kur e shikon pas në kohë, çfarë mund të kishe bërë ndryshe?

Linda Rama: Po flasim për vitin 1993. Pra, fillova të punoj atje vetëm dy ose tre vjet pasi ra komunizmi.

Ndërkohë, në atë moment isha pjesë e dy projekteve, projekte ndërkombëtare që merreshin me çështje ekonomike të vendeve në tranzicion. Dhe, në fakt, kur hyra, kur fillova të punoja për agjencinë, mendoja vetëm për reformën ekonomike. Dhe atje kuptova kompleksitetin e gjithë procesit. Kështu që, pata mundësinë, mundësinë e rrallë, dhe ndihem me fat, gjithmonë jam ndjerë me fat për këtë, të takoja grupe interesi shumë të ndryshme dhe shumë njerëz të ndryshëm që ishin të interesuar për privatizimin në atë kohë. Takova të burgosur politikë dhe të burgosur të tjerë për shkak të regjimit. Takova ish-pronarë të tokave dhe godinave. Takova punëtorë dhe drejtues. Atje takova, në fakt, edhe investitorë, investitorët e parë të huaj ndërkombëtarë që po vinin, të interesuar për të marrë pjesë në proces, por edhe investitorët e parë shqiptarë. Dhe, në fakt, ajo ishte edhe koha kur unë pata kontaktin tim të parë me politikën, në aspektin e qeverisjes dhe institucioneve, por edhe në aspektin e figurave politike të asaj kohe.

Kështu që hyra si ekonomiste në agjencinë e privatizimit, por në fakt dola prej andej si dikush që mendonte më shumë për njerëzit. Ishte një reformë e jashtëzakonshme. Mendoj se përtej emergjencës, përtej krizës së ushqimit dhe përtej përpjekjeve për të mbajtur rendin publik nën kontroll në ato vite, privatizimi i pronës shtetërore dhe ndarja e tokës ishin dy reformat më të rëndësishme që përcaktuan të gjithë ecurinë e tranzicionit në vend, përcaktuan ecurinë e investimeve, të drejtësisë, si edhe paqen sociale.

Çfarë mund të kishim bërë ndryshe, thatë ju?! Kam menduar për këtë me kalimin e kohës. Kam gjetur njëfarë paqeje në zemrën dhe mendjen time. Sepse sa më shumë mendoj për atë… besoj se ndoshta kjo ishte e vetmja mënyrë si mund ta bënim, duke marrë parasysh faktin se po vinim nga dy ndikime shumë fatkeqe historike. Njëri ishte ndikimi i Perandorisë Osmane. Ne ishim periferia më e largët e Perandorisë Osmane, në një prapambetje shumë të thellë. Dhe i dyti ishte regjimi komunist. Pesë dekada regjim komunist nuk mund të kalonin pa një kosto. Dhe kjo ishte kostoja që mendoj se duhej ta paguanim. Është shumë e vështirë për mua të besoj se kishte një rrugë tjetër në ato vite.

 Alice Taylor: Sepse, në njëfarë mënyre, ishte si të kishe një faqe bosh, por në të njëjtën kohë kishe gjithë mbetjet e regjimit komunist në veçanti. Nuk është se regjimi komunist dhe gjithë pushteti i tij thjeshtë u zhduk brenda natës. Duhet të ketë qenë e vështirë të hyje dhe t’i përmbysje gjërat dhe të gjeje atë faqe bosh për të nisur prej saj. A është ky një vlerësim i drejtë?

 Linda Rama: Po, është e vërtetë.

 Alice Taylor: Shumë pengesa, në njëfarë mënyre njerëz që donin atë nivel ndryshimi.

Linda Rama: Të gjithë njerëzit ëndërronin për ndryshimin, por nuk e dinin çfarë ishte ndryshimi. Pra, ata ëndërronin të ishin të lirë nga komunizmi, por liria nuk ishte në mënyrën siç e njohim tani, çfarë do të thotë liri. Ishte nevoja për t’u çliruar nga presioni i plotë nën të cilin kishin qenë për 5 dekada. Nga kushte shumë ekstreme apo të varfëra ekonomike dhe nga mënyra e jetës që kishim, sidomos pas viteve ’80.

Pra, ata thjeshtë kishin nevojë të hiqnin qafe atë, ndërkohë që sa më i izoluar je, aq më shumë ëndrra ndërton dhe mendon që pjesa tjetër e botës është pa probleme. Partia dhe shteti i asaj kohe na bënte lavazh truri, duke na thënë sa të mëdhenj ishim, sa të pathyeshëm ishim, sa të fortë ishim, sa më të mirët në botë ishim. Por, nga ana tjetër ne e dinim që një jetë tjetër ekzistonte përtej. Ne ndiheshim krenarë për atë që bënim. Por në të njëjtën kohë, në imagjinatën tonë po ndërtonim një botë që, në fakt, ishte shumë e zhvilluar, por në të njëjtën kohë kërcënuese; me mundësi, por në të njëjtën kohë shumë e rrezikshme. Sepse gjithë kohës përballeshe me gjëra ku të tregonin një realitet, dhe një realitet tjetër të shfaqej para syve. Dhe Shqipëria ishte i vetmi realitet që njihnim. Dhe nga ana tjetër, merrnim sinjale nga ata që ishin jashtë. Sinjale të heshtura që ndërtonin tek ne një imagjinatë ndryshe. E gjitha ishte kaotike dhe ngatërruese për mendjen e njerëzve.

Alice Taylor: E shoh ende, në një farë mënyre. Kjo ndodh kur njerëzit më thonë: “Ti erdhe këtu nga Anglia, pse doje të rrije këtu me kaq shumë probleme?” Ata mendojnë se Anglia është një vend perfekt, ku gjithçka funksionon, të gjithë janë të pasur dhe rrugët janë të lyera me ar. Ende ekziston kjo lloj mendësie, që këtu është tmerr dhe jashtë është gjithçka e mrekullueshme, perfekte dhe funksionale. Dhe unë u them: nuk është aspak kështu. 

 Linda Rama: Është e vërtetë. Sot e gjithë bota po jeton në pasiguri shumë të mëdha. Dhe fatkeqësisht, disa vite më parë ishim të sigurt që po u linim fëmijëve tanë një botë shumë më të mirë. Nuk mendoj se flasim sot me të njëjtin gjuhë. Mendojmë dy herë para se ta themi këtë. Dhe kjo sepse edhe vendet e zhvilluara po përballen me shumë sfida, e lëre më të flasim për sfida që lidhen me çështje më të mëdha të përbashkëta, si për shembull mjedisi – planeti. Ne ndajmë një planet për të cilin çdo ditë po vërtetojmë që nuk jemi në gjendje të kontribuojmë. Dhe teknologjia. Teknologjia sot është një sfidë shumë e madhe për çdo vend dhe ti sheh që çdo vend, në një mënyrë apo një tjetër, po përpiqet të kuptojë – madje edhe vendet nordike që janë shumë të avancuara – po përpiqen të kuptojnë, cila duhet të jetë qasja për të mbajtur shoqërinë të sigurt në rrethana që askush më parë nuk i ka njohur. Vetëm si shembull, disa javë më parë, doli një studim në Suedi, nëse nuk gaboj, në lidhje me përdorimin e pajisjeve digjitale nga fëmijët në shkolla. Ata ishin të parët që futën këto pajisje në shkolla. Tani, disa vite më vonë, janë të parët që flasin kundër tyre, sepse studimet kanë treguar se ka efekte negative. Pra, ende nuk kemi gjetur përvoja apo le të themi praktika, as në vendet e zhvilluara, mbi të cilat mund të mbështetemi. Kështu që sot Shqipëria është në të njëjtën pozitë si këto vende për sa i përket këtyre sfidave. Dhe sa herë që janë gati t’i adresojnë një sfidë apo që BE mund të bjerë dakord për diçka, çështja ka evoluar. Dinamika është shumë e shpejtë, Alice.

Alice Taylor : Çështja e klimës është njëra anë. Mendoj se tani, çdo vit që kalon, është më nxehtë, ka më shumë zjarre, është më shqetësuese, dhe e shoh vajzën time dhe mendoj: “I madhi Zot, si do të jetë për ty pas 20 vitesh, 30 vitesh, 40 vitesh?”
Rrjetet sociale, inteligjenca artificiale, më trembin. E mbaj larg çdo pajisjeje tani për tani, por dua të them – sa gjatë do të jem realisht në gjendje ta bëj këtë, nëse ato fillojnë të përdoren në shkolla, për shembull?!

 Linda Rama: Dhe nuk di kur duhet të fillosh të flasësh për këtë, sepse ta mbash larg – përpiqesh vetëm të mbrohesh dhe të përballosh pasiguritë që ke. Por, në të njëjtën kohë, duhet të flasim me ta për të gjitha rreziqet dhe të gjitha përfitimet që lidhen me përdorimin e teknologjisë sot. Qasja ime me djalin tim është: “Kjo është diçka që mund ta përdorësh për mësimin. Nuk është argëtim.” Kjo është qasja që kam unë. Djali im është njëmbëdhjetë vjeç dhe kjo është një temë e vazhdueshme, pra një temë që nuk mbaron kurrë çdo ditë – përpiqem të shmang në njëfarë mënyre gjithë keqkuptimet që ai mund të ketë dhe tërheqjet që dikush mund të ketë me pajisjet.

 Alice Taylor: Po, është e vështirë, e di që do të ketë shumë “luftëra” mes meje dhe vajzës sime kur të rritet. Ju përmendet investitorët e parë që erdhën në Shqipëri nga jashtë vendit, dhe ata duhet të kenë qenë mjaft guximtarë në atë kohë, duke hyrë në një territor të panjohur. Por tani po pyes, 30 e ca vjet më vonë, cilat mendon se janë sfidat që mbeten për investitorët e huaj që duan të vijnë në Shqipëri? Po shohim çdo vit e më shumë që vijnë, në forma të ndryshme, por duke përdorur ekspertizën tuaj, cilat sfida mendon se duhet të hiqen për ta shtuar më tej këtë?

Linda Rama: Ne kemi një listë treguesish, në fakt. Dhe aspekte që kanë rëndësi për të marrë vendimin për një investitor që të investojë në një vend të caktuar. Dhe kjo vlen për të gjitha vendet, në thelb. Diçka që është interesante për t’u thënë është se bota nuk vuan për mungesë financimesh. Madje as Shqipëria nuk vuan për mungesë financimesh. Ne kemi shumë para që qëndrojnë jashtë sistemit bankar, por edhe brenda bankave, që ende nuk janë përdorur dhe që presin të përdoren nga investitorët. Është e njëjta situatë edhe në institucionet financiare jashtë vendit. Pra, gjëja më e rëndësishme, përveç faktit që ke financime, është që të bindësh investitorët të financojnë. Nga pikëpamja makroekonomike – që është një aspekt shumë i rëndësishëm – mund të themi se kemi bërë përparime shumë të mira në vitet e fundit.

Nuk kemi paqëndrueshmëri politike, që është një element shumë i rëndësishëm, as paqëndrueshmëri të qeverisë. Një studim që përfundova para dy vitesh, një ose dy vjet më parë, mbi financimet, tregoi qartë – pas një analize të 30 viteve tranzicion – se, në rast se ndodh paqëndrueshmëri politike apo destabilitet qeverisës në një vend, investimet e huaja reagojnë shumë shpejt, duke u distancuar nga vendi. Dhe të duhen më shumë se dhjetë vite për ta rikuperuar dëmin. Pra, ky është një element shumë i rëndësishëm.

Një tjetër element pozitiv është se kemi ligje dhe kuadër rregullator që mbron investimet. Jemi në një proces që është Integrimi Evropian, i cili në fakt rrit shumë besimin e investitorëve. Dhe investimet, investimet e huaja direkte, sidomos në vitet e fundit në krahasim me vitin 2012 kanë pësuar një bum. Kemi pasur më pak se 1 miliardë dollarë investime të huaja direkte në atë kohë. Po flas për stokun. Dhe tani është rreth 1.7 miliardë. Pra, është rritur ndjeshëm. Por ende, si përqindje e PBB-së është e ulët dhe natyrisht që kemi nevojë për më shumë investime të huaja direkte. Keni shumë të drejtë kur pyesni se çfarë duhet të bëjmë për ta rritur këtë nivel. Mendoj se kemi nevojë për sundimin e ligjit, që është jashtëzakonisht i rëndësishëm. Dhe mund të kemi ligje që garantojnë, le të themi, aktivitetin e investimeve të huaja, por në të njëjtën kohë ka shumë mosmarrëveshje që mund të lindin. Një pjesë e tyre lidhen edhe me të drejtat pronësore. Siç e përmenda, prona ishte një nga reformat që ka shkaktuar shumë probleme ndër vite dhe problemet vijojnë ende. Na duhet të kemi një sistem gjyqësor shumë efikas dhe të besueshëm. Dhe në veçanti në gjykatat e shkallës së parë dhe të dytë. Gjykime më të shpejta dhe më të drejta. Dhe duhet të japim prova për këtë, sepse kjo është thelbësore për investimet. Dicka tjetër pozitive që po ndodh është se edhe Plani i Rritjes për Ballkanin Perëndimor në kuadrin e anëtarësimit në BE është zhvendosur nga reformat  institucionale drejt reformave të infrastrukturës, gjë që është jetike për vendin. Me reformat në infrastrukturë nënkuptoj, përveç gjithçkaje që kemi përparuar, edhe investimet në infrastrukturën e ujit, infrastrukturën e kanalizimeve, energjinë – që të jenë me standardet e duhura dhe me aksesin e duhur dhe me të gjitha parametrat teknikë.

Dhe kjo është shumë e rëndësishme, mendoj, për të ecur përpara. Dhe, sigurisht, na duhet gjithashtu të kuptojmë cilat janë avantazhet tona krahasuese. Kjo është thelbësore. Duhet të përcaktojmë profilin tonë, sepse tregu ynë është shumë i vogël. Dhe na duhet të përdorim investimet e huaja duke përdorur avantazhet tona krahasuese, për të rritur madhësinë e tregut tonë dhe për të kontribuar në shtyllat e ekonomisë, gjë që është jashtëzakonisht e rëndësishme për momentin kur do ta gjejmë veten në Bashkimin Evropian.

Alice Taylor : Cilat avantazhe mendoni se ka Shqipëria ose ku mund të fokusohet për të përfituar?

Linda Rama: Po ne kemi profilin sektorial. Zhvillimi bazohet në sektorë. Dhe kjo është arsyeja pse them “cilat janë avantazhet që duhet të përdorim”, sepse duhet të përcaktojmë, të jemi më të qartë, se çfarë do të jetë Shqipëria në 20 vitet e ardhshme. Dhe dinamika është shumë, shumë e madhe. Turizmi, për shembull, padyshim që do të jetë e ardhmja. Nuk ishte aq e qartë më parë sa është tani.

Prandaj, duhet të mendojmë çfarë duhet të bëjmë që të mos e humbasim këtë mundësi, të bëhemi të qëndrueshëm, por gjithashtu të bëhemi një tërheqje e madhe për ata investitorë, investitorët e huaj që sjellin standard në vend. Dhe përmes standardeve ne mund të ngushtojmë hendekun që ekziston mes nesh dhe vendeve të tjera që janë shumë të avancuara në turizëm. Diçka tjetër shumë interesante është sektori i TIK-ut, duke qenë se po flasim për dinamika. Ne bëmë një studim tre vite më parë, në vitin 2021. Sepse zbuluam që TIK-u, bashkë me shërbimet e outsourcing-ut, pra ekonomia e kujdesit, të gjitha shërbimet profesionale, ishin dy sektorë me një rritje shumë të madhe. Dhe ata na u shfaqën si sektorë në zhvillim për ekonominë. Sigurisht, kontributi në PBB është shumë i vogël, por efekti që kanë në të gjithë ekonominë është i madh – nëse flasim për TIK-un, për shembull. Bëmë të njëjtin studim për vitin 2024 i cili sapo ka përfunduar. Dhe zbuluam që nga një sektor në zhvillim, sektori i TIK-ut – pjesa që është e përqendruar në ofrimin e shërbimeve të TIK-ut – tashmë është maturuar. Kemi një treg të maturuar në këtë fushë. Pra, për tri vite jemi në një situatë krejtësisht tjetër, ekstreme. Dhe tjetra shumë interesante ishte që sektori që ofron shërbime, jo ai që konsumon TIK, ofron më shumë se 50% të shërbimeve për eksport. Nuk e kishim menduar kurrë që, kompanitë tona të TIK-ut, sot po ofrojnë këtë lloj shërbimi jashtë vendit. Duket që jemi të fortë brenda vendit, pavarësisht shifrave të ulëta për të cilat flasim. Pra, na duhet të shohim në mënyrë dinamike dhe të qartësojmë vetveten se cilat janë avantazhet që kemi, në mënyrë që t’i përdorim.

Alice Taylor : E kam thënë gjithmonë që sektori i TIK-ut është një sektor shumë i rëndësishëm, sepse ka gjithmonë kërkesë për të, paguhet mirë dhe shpesh këto lloj kompanish u japin mundësi njerëzve të punojnë në distancë – dhe kjo është diçka që unë e shoh si ndihmë për çështjet demografike tek të rinjtë. Nëse mund të jetosh dhe punosh në Shqipëri, të punosh në IT, për një kompani që eksporton shërbime ose mund të punosh në distancë në një mënyrë apo tjetër, kjo është një mënyrë shumë e mirë për të mbajtur talentin, njerëzit vendas në rajon. Sepse sfidat demografike janë një problem i madh. Shumë njerëz po ikin dhe mendoj që kjo është një mënyrë shumë e mirë.

Si e perceptoni këtë ikje të njerëzve nga vendi? E di që njerëzit ikin, por ka dhe nga ata që po kthehen tani, por si e shihni nga pozicioni juaj si ekonomiste?
Çfarë do t’u thonit njerëzve që thonë “Unë dua të iki të jetoj në Angli, këtu nuk ka mundësi”?

Linda Rama: Kemi folur shumë – për arsye të ndryshme – gjatë gjithë tranzicionit, sidomos në dy dekadat e fundit, për çështje ekonomike si arsyet që shtyjnë njerëzit të largohen nga vendi, sidomos të rinjtë. Mendoj se kjo mund të jetë e vërtetë, por në të njëjtën kohë, nuk është e gjithë e vërteta.

Mendoj se asnjëherë nuk kemi gjetur mundësinë dhe kohën, ndoshta as vullnetin, dhe kur them vullnetin, behet fjalë në të gjitha nivelet… për të menduar përtej arsyeve ekonomike. Dhe këtu kam parasysh problemet sociale dhe psikologjike që ekzistojnë në komunitetet tona. Dhe për këto probleme flasim çdo ditë, por nuk i lidhim në rrëfimin tonë me emigrimin. Këto janë probleme për të cilat flasim nga mëngjesi në darkë në vendimmarrje.

Dhe mendoj se, për shkak të së shkuarës sonë, kemi vënë shumë presion mbi jetën tonë. Dhe shumë nga ky presion sot ende rëndon mbi supet e individëve. Me “presion” kam parasysh të gjitha stereotipet e së shkuarës në familje. Kam parasysh të afërmit që ushtrojnë presion, komunitetin që ushtron presion, rrjetet sociale që ushtrojnë shumë presion. Ndoshta edhe në shkolla ka presion, dhe politika gjithashtu ushtron presion me gjuhën dhe ndonjëherë me agresivitetin që përdor.

Kështu që, mendoj se duhet të flasim për të gjitha këto lloj presionesh dhe duhet të punojmë, jo thjeshtë për t’i bindur të rinjtë të mos largohen, por që ata të kuptojnë cilat mund të jenë arsyet e vërteta, dhe të flasim të njëjtën gjuhë me ta, atë që ata ndiejnë, që ata dinë. Dhe problemi është që ata duhet të ndajnë mendimet e tyre, dhe ne duhet të flasim me ta, dhe të çlirojmë, të përpiqemi të çlirojmë shoqërinë nga të gjitha këto lloj presionesh.

Dhe mendoj se vetëm nëse përpiqemi ta zbusim sadopak këtë lloj presioni që vjen nga e kaluara dhe nga të gjitha problemet që kemi pasur gjatë gjithë tranzicionit, atëherë mund të kemi, në fakt, një proces vendimmarrjeje më të qartë dhe më logjik – se ku duam ta ndërtojmë jetën.

Alice Taylor: Kjo ishte, në fakt, një nga pyetjet që do të të bëja. Unë kam thënë që ka një anë ekonomike, po, por mendoj që kjo është arsyeja më sipërfaqësore. Unë besoj se arsyeja pse shumë njerëz duan të largohen është sepse ata mbajnë me vete traumën e brezit – hidhërimin, zemërimin, mllefin, zhgënjimin nga brezat e tjerë, nga komunizmi, ndoshta edhe më gjatë, përmes tranzicionit – dhe edhe nëse nuk kanë lindur në atë kohë, e marrin nga prindërit.

Linda Rama: Sigurisht. Ata e marrin këtë pakënaqësi, këtë zemërim, këtë padrejtësi – dhe nuk i vënë një emër, por thjesht mendojnë: “Dua të iki prej këtej, këtu nuk ka asgjë për mua!”
Për shembull, si ilustrim, nëse ka një fëmijë në një familje dhe babai ose nëna punon në administratën publike, vetëm si shembull, ose në një kompani private, dhe ai fëmijë sheh që padrejtësisht nëna apo babai largohet nga puna pa arsye – pa arsye të vërteta – thjeshtë për shkak të një vendimi të dikujt që është më lart… atëherë mendoj se efekti që ka një fëmijë në perceptim, dhe vetë prindërit, është i madh.

Ata nuk duan që historia e tyre të përsëritet te fëmija, dhe fëmija nuk dëshiron të përballet me të njëjtën gjë që ka parë tek prindi. Prandaj mendoj që duhet ta marrim këtë shumë seriozisht, në të gjitha nivelet, sepse veprime të caktuara – qoftë në sektorin privat apo në qeveri apo në të gjithë sektorët e tjerë, përfshirë median – nuk rezonojnë vetëm me individin dhe shoqërinë, por prekin direkt fëmijët.

Këto janë momente traume që mund të lënë gjurmë shumë të thella në mendjen e tyre. Dhe kjo ndodh edhe sepse askush nuk ka kohë të merret me traumat në mënyrë të dedikuar.
Ndaj, ka ardhur koha për ta, që ta marrim seriozisht –– në veprimet që ndërmarrim.

Alice Taylor: Si të shërohen këto plagë të së shkuarës, kur koha po ecën përpara, shumë njerëz nuk duan t’i adresojnë, nuk duan të flasin për to – “ka ndodhur, ishte në të kaluarën” – por është e qartë që ende i mbajnë peshë edhe sot. Dhe sa më shumë kalojnë vitet, aq më shumë largohet brezi i vjetër… A do të zgjidhen ndonjëherë këto?
Si mund të bëhet kjo në nivel qeveritar, politik, shoqëror? Mendon se është shumë vonë?

Linda Rama: Ky është një proces. Sërish, ashtu siç thashë më parë, ndoshta ka qenë e vështirë të shmangej gjithë trashëgimia fatkeqe që kemi nga e kaluara. Sigurisht që ka përpjekje çdo ditë, në të gjitha nivelet, për të korrigjuar. Mendoj që shoqëria duhet të jetë shumë më e pranishme. Duhet të ulim pak kohën që i kushtojmë kronikës së zezë apo politikës, dhe të lëmë pak më shumë hapësirë pikërisht për të folur për këto çështje.

Diçka që mund të theksoj është që me të rinjtë, nuk mendoj se kemi, le të themi, një shkëmbim kuptimplotë. Si brez, ne kemi humbur një autoritet që  prindërit tanë e kishin. Dhe kjo për shkak të kohës ku po jetojmë. Ndërkohë që brezi i ri ka fituar një autoritet, që është autoriteti i informacionit. Për shembull, kur po vija këtu në mëngjes, po mendoja si do të ishte intervista, dhe po udhëtoja me Zahon për në zyrë. Dhe i thashë: “Zaho, si i quani këto pjesët në makinë?” – po i referohesha frenës dhe pedalit të gazit. Dhe ai po ma jepte versionin në anglisht, versionin e saktë. Pastaj i thashë: “Si i thoni babait të gjyshit?” – sepse nuk më kujtohej saktë– dhe ai tha: “Great-grandfather”. Pra, ata dinë gjëra për të cilat ne mund të ndihemi të pasigurt.

Ata të thonë çdo ditë informacione që i marrin nga burime të ndryshme.
Kështu që, në vend që të përpiqemi t’ua imponojmë gjërat, apo t’u japim slogane të gatshme si “mos ik nga Shqipëria”, ne kemi nevojë të ndërtojmë një rrëfim.
Duhet t’i njohim– çfarë mendojnë, si e perceptojnë botën, cilat janë pasiguritë e tyre – që ata të ndihen të vlefshëm në këtë bisedë.

Dy javë më parë ose tre javë më parë, isha e ftuar – ishte shumë e çuditshme sepse nuk e dija që ekzistonte ai grup – nga një grup profesionistësh të rinj. Në fakt, ata ishin në të 40-at, por disa prej tyre ishin në të 30-at. Ishin jo të rinj në kuptimin përkufizues, por të rinj, shumë të rinj në frymë. Dhe ata punonin në nivelet më të larta të menaxhimit në kompani private.

Kërkuan të kishin një bisedë me mua. U impresionova jashtëzakonisht shumë. Ishte një bisedë dy orëshe. Çdo pyetje që ata bënin ishte shumë e pjekur. Nuk mund ta besoja që asnjë pyetje që vinte prej tyre nuk ishte pa interes për mua. Çdo pyetje ishte me një interes të jashtëzakonshëm. Dhe gjëja tjetër që më la shumë mbresë ishte që, përpara se të flisnin me mua, nga pyetjet kuptova që kishin lexuar gjithçka që kishte rreth meje si informacion nga puna që unë bëja. Dhe, nga pyetjet, përsëri kuptova që ishin njerëz që kishin jo vetëm interes, por edhe një lloj ankthi për të gjetur përgjigje për gjëra për të cilat vetë nuk arrinin t’i jepnin dot përgjigje.

Tani, problemi është që jam e sigurt që askush nuk e di që ata ekzistojnë dhe që kanë jetën e tyre. Po flas për sferën publike. Dhe do të doja shumë që ata të inkurajoheshin, që si individë ose si grup të dilnin dhe të flisnin për atë që pëlqejnë dhe që nuk pëlqejnë. Sepse vetëm në këtë mënyrë ata do të marrin pjesë dhe do të gjejnë edhe ata, në një mënyrë a tjetër, kontributin e tyre në shoqëri.

Alice Taylor: Pra, si mund ta arrijë sistemi arsimor shqiptar këtë hap? Dhe këtë botë që, siç e thashë më herët, evoluon vazhdimisht – që në momentin që ne e kemi arritur, ajo ka ndryshuar sërish – dhe këtë rini që është shumë përpara nesh, përtej çdo gjëje që mund të kuptojmë. Vajza ime do të shkojë në një shkollë publike në shtator dhe unë besoj se kjo është zgjedhja më e duhur. Por sa shpejt duhet të evoluojë sistemi këtu për të përballuar këto sfida dhe për ta mbajtur rininë të angazhuar?

Linda Rama: Të flasësh për arsimin mund të nevojitet e gjithë intervista, sepse mendoj që është sektori më i rëndësishëm. Dinamika sot e sistemit arsimor është kaq e madhe për shkak të të gjitha ndryshimeve, sa që është një makineri e madhe që duhet ta mendosh në dinamikë çdo ditë – gjë që nuk është aspak e lehtë. Mendoj që shkollat publike kanë sfida – shumë sfida – por edhe shkollat private kanë sfidat e tyre. Është e vështirë të vësh gishtin në një pikë të vetme, por modernizimi i kurrikulës është një domosdoshmëri, në kuptimin që ajo duhet të pasqyrojë të gjitha ndryshimet që ndodhin me kalimin e kohës.

Për shembull, një nga arritjet që u përmend dhe që u mat vite më parë ishte STEM. STEM është shkurtimi për Shkencë, Teknologji, Inxhinieri dhe Matematikë. Në një moment të caktuar, STEM u bë STEAM. U shtua një A. Pse? A për Art – Artet. Sepse u kuptua që mendimi krijues dhe lidhja mes arteve dhe lëndëve të tjera mund të krijojnë bazën për të nxitur mendimin krijues.

Pra, modernizimi i kurrikulës dhe vënia e theksit te aftësitë analitike – si ato për të cilat po flasim – por edhe te aftësitë digjitale, është një domosdoshmëri në kohët që po jetojmë. Transformimi digjital i sistemit arsimor është një tjetër element shumë, shumë i rëndësishëm. Pse? Sepse përmes transformimit digjital mund të shmangim subjektivitetin dhe ndikimin njerëzor në të gjithë vlerësimet e performancës. Gjithashtu, mund ta ngremë në një nivel tjetër të gjithë mënyrën se si aktorët në arsim ndikojnë në sistem. Trajnimi i mësuesve është jashtëzakonisht i rëndësishëm. Tani nuk kemi më mësues të TIK-ut dhe mësues të tjerë. Të gjithë mësuesit duhet të kenë aftësi digjitale, sepse duhet t’i përfshijnë ato në procesin mësimor. Pra, po jetojmë në kohën më interesante të mundshme – por duhet të shfrytëzojmë të gjitha mundësitë dhe të mos presim. Duhet thjesht të vazhdojmë përpara duke e rizbuluar veten.

Alice Taylor: Më pëlqen STEAM – përfshirja e Artit – gjë që mendoj se është shumë e rëndësishme. Mendoj që lëndët artistike shpesh nuk konsiderohen si akademike. Po e çoj vajzën time në shkollën e muzikës dhe arteve, sepse ajo është shumë e interesuar për lëndët akademike, por është edhe shumë kreative. E di që, nëse e ke atë krijimtari brenda vetes, është më mirë të ndodhesh në një mjedis ku ajo mund të lulëzojë dhe të zhvillosh lëndë artistike që të mësojnë shumë gjëra – si disiplinë, logjikë – të cilat mund t’i aplikosh pastaj edhe në gjëra të tjera.

Por po, unë zgjodha sistemin shtetëror arsimor sepse kam parë ndryshime të mëdha në të ndër vite. Mamaja ime është mësuese; ajo e çon vajzën time në shkollë pothuajse çdo mëngjes dhe ajo ka qenë mësuese për 45 vjet në Mbretërinë e Bashkuar dhe ishte shumë e impresionuar nga ajo që kishte parë – kështu që për mua kjo ishte një votë shumë e madhe besimi. Digjitalizimi është hapi tjetër, mendoj – mësimi i kodimit.

 Linda Rama: Përpjekjet për digjitalizim kanë nisur; e di që janë vendosur 100 klasat e para në shkollat fillore dhe fokusi duhet të jetë që kjo të jetë një qasje e hapur ndaj gjithë kurrikulës së programimit, që për fëmijët duhet të fillojë në një moshë të hershme. Dhe, në të njëjtën kohë, mendoj që ata do të jenë brezi që do të sigurojë përmirësimin e aftësive digjitale në industri dhe në sektorin privat – si aftësi të nevojshme për të gjitha profesionet.

Alice Taylor: Më kujtohet një mësues që më thoshte kur isha fëmijë: “Duhet të mësosh si të bësh shumëzimin e gjatë. Nuk do të ecësh gjithmonë me një makinë llogaritëse në xhep.” Ende kemi nevojë për këtë. Ende kemi nevojë për këtë. Unë vuajta me shumëzimin e gjatë dhe pjesëtimin e gjatë. 

Linda Rama: Djali im, herë pas here, më thotë: “Mami, pse po e bëj këtë?”Dhe i them: “Duhet ta bësh sepse aftësitë matematikore janë shumë të rëndësishme për aftësitë analitike. Për të zhvilluar trurin në një fazë tjetër, për të parë dhe për të gërmuar brenda tij.”

Nuk mendoj që bota do të lodhet ndonjëherë duke mësuar matematikë në mënyrën tradicionale – dhe kjo është arsyeja pse “M” është në STEAM – sepse këto aftësi analitike që në moshë të hershme janë shumë, shumë të rëndësishme. Kalkulatorët mund ta bëjnë trurin “të fjetur” në një fazë të hershme – dhe kjo është diçka e keqe.

Alice Taylor: Linda, çfarë do t’i thoshe një vajze të re shqiptare që aspiron të punojë në akademi, në kërkim shkencor, apo edhe në politikë, ose në sektorin e qeverisjes?
Çfarë këshille do t’i jepje?

Linda Rama: Të japësh këshilla është… Unë jap ndonjë sugjerim herë pas here. U them: “do të donit një këshillë prej meje?” Sepse përvoja dhe gjithë puna që kam bërë ndoshta më kanë ndihmuar të kuptoj disa gjëra. Por për gratë, unë jam vërtet shumë e ndjeshme ndaj zhvillimeve, ndaj mënyrës si po zhvillohemi në të gjitha nivelet – edhe në ato që përmendni ju: akademia dhe fushat e tjera.

Mendoj se në çdo fushë ku ndodhemi si gra… kemi dëshmuar në Shqipëri që numrat nuk mjaftojnë. Është një e drejtë për një grua të punojë, është një e drejtë të përdorë talentet e saj, të jetë e dobishme për shoqërinë, të trajtohet në mënyrë të barabartë, të ketë një ekuilibër të mirë mes jetës dhe punës. Këto janë të gjitha të drejta. Problemi është se, për aq kohë sa këto të drejta nuk ekzistonin, mendoj se gjithë beteja jonë ishte që këto të drejta të vendoseshin. Tani, prej vitesh, kemi bërë përparim të mirë në përfaqësimin e grave, në nivele të ndryshme të politikës, qeverisë, administratës publike, gjyqësorit, në qeverisjen vendore dhe gjithashtu në sektorin privat.

Kam bërë një studim vite më parë, nuk e kam përsëritur atë studim, por është e qartë që gratë kanë role shumë të rëndësishme në menaxhimin e kompanive private gjithashtu.

Problemi është që ndoshta duhet të mendojmë pak më shumë për disa kapacitete të tjera– cila është gruaja e duhur, profili i duhur. Sepse të kesh thjesht numra të grave, nuk mendoj se ka rëndësi. Është shumë e rëndësishme, por nuk mjafton.… Gratë vetë duhet të pyesin: çfarë profili na duhet në parlament? Çfarë profili na duhet në qeveri? Dhe çfarë vajzash të reja na duhen në politikë? Dinjiteti, integriteti dhe aftësia për të mos u përdorur dhe për të mos u abuzuar janë thelbësore për një grua. Mendoj që për gratë… dhe kjo vlen për çdo sektor në thelb… mendoj që për gratë është shumë e rëndësishme të dinë si të përballen me konkurrencën dhe si të përdorin gjithë njohuritë dhe aftësitë për të qenë në atë konkurrencë – le të themi fituese – por përmes konkurrencës. Mendoj se gratë duhet të jenë shumë të kujdesshme kur janë në politikë, sepse duhet të pranojnë të fitojnë, por edhe të humbasin.

Alice Taylor: Po

Linda Rama: Dhe nuk mendoj që një grua ka të drejtë të sfidojë gjithçka që është në thelb të demokracisë – çfarëdo që të votojnë njerëzit. Gjithçka duhet të bazohet në meritë, në demokraci. Vota, çfarëdo që njerëzit të votojnë, duhet të respektohet seriozisht. Numërimi i çdo vote është shumë i rëndësishëm. Dhe ne kemi përparuar shumë në atë drejtim. Por çdo votë ka rëndësi për të përcaktuar se kush është fituesi. Dhe askush nuk ka të drejtë të kapërcejë vullnetin e njerëzve, nëse ti kërkon nga njerëzit që të të besojnë dhe të të votojnë, bazuar në rregullat që ne i kemi pranuar si rregulla të vendit tonë, pas dekadave katastrofike të votimeve dhe zgjedhjeve të rreme.

Alice Taylor: Totalitarizmi

Linda Rama: Mendoj që mënyra se si gratë përballen me kundërshtarët e tyre është gjithashtu shumë e rëndësishme. Dhe kam parë, në disa raste, gra që thërrasin  origjinën e tyre. Përmendin gjyshërit, përmendin ndonjëherë komunitetet e tyre. I thërrasin për të mbrojtur pozicione të caktuara. Ndërkohë që ankohen se po sulmohen, nga mëngjesi në darkë sulmojnë vetë. Ose thonë se po bullizohen, ndërkohë që bullizojnë vetë.

Nuk mendoj që gratë kanë ndonjë ekskluzivitet mbi gjërat që ne nuk i pëlqejmë në shtëpitë tona të ndodhin, apo që nuk duam që t’i shohin fëmijët tanë. Vetëm të jesh grua nuk e justifikon diçka. Përkundrazi, shoqëria pret nga gratë cilësi më të mira – dhe për këtë kemi luftuar shumë. Dhe mendoj që ky kontribut më i mirë është i rëndësishëm sidomos për gratë dhe vajzat e tjera.

Dhe e di çfarë, Alice?! Ndonjëherë, gratë solidarizohen me gra të tjera kur ato ndodhen në pozicione të gabuara vetëm sepse janë gra. Tani, kjo është edhe më keq. Kushdo grua që vendos të jetë në anën e një gruaje tjetër, edhe kur shoqëria ka mendime shumë të kundërta, vetëm sepse ajo është grua – mendoj se kjo është edhe më keq sesa vetë gruaja që është gabim. Prandaj duhet të jemi shumë të kujdesshme në kohën që po jetojmë, sepse tashmë mbajmë mbi supe të gjitha stereotipet dhe të gjitha problemet që historia dhe shekujt i kanë sjellë profilit të gruas. Nëse një burrë vendos njëfarë energjie, ne duhet të vendosim qindfish më shumë për të na marrë seriozisht. Që të mos paragjykohemi, që të na jepen mundësi – dhe kjo është koha kur duhet të ndërtojmë një profil që, në fakt, e meritojmë të kemi. Sepse ky profil do të shërbejë shumë si model për vajzat e reja dhe gratë e reja, që mund të gjejnë frymëzim për të mos prekur karakterin dhe thelbin e tyre – ndërsa mendojnë se duhet ta ndryshojnë për të ecur përpara. Dhe kjo vlen për çdo sektor, kjo vlen për çdo nivel – dhe kjo vlen për gjithçka në jetë.

Alice Taylor: Po, jam dakord – nuk është vetëm sepse je grua, por sepse e meriton. E meriton të jesh aty sepse është gjëja e duhur për të bërë.
Kjo do të jetë pyetja ime e fundit. Do të doja të kishim më shumë kohë, por kjo që thatë më bëri t’ju pyes këtë… A keni menduar ndonjëherë të futeni në politikë, apo e preferoni më shumë të qëndroni pas skenës? Sepse mënyra si flisni me kaq shumë bindje për këto tema dhe keni këtë pasion në mënyrën si e shprehni veten… A keni menduar ndonjëherë për këtë?

Linda Rama: E kam kuptuar shumë herët në jetën time që, për të hyrë në politikë, duhet të jesh fituese.
Dhe, sigurisht, kur dola nga agjencia, në fakt, u gjenda përballë një dileme: çfarë të bëj më pas?
Dhe në atë moment, për shkak të gjithë përballjes që kisha pasur me politikën – sepse isha në një pozicion që, në fakt, përballesha shumë me të – vendosa që do të isha shumë më e dobishme si pjesë e shoqërisë civile, si pjesë e, le të themi, kërkimit dhe këshillimit të pavarur, së bashku me institucionet ndërkombëtare që janë të pranishme në Shqipëri.

E vlerësoj jashtëzakonisht shumë këdo që është në politikë. Kështu që nuk kam paragjykime.
Por, në të njëjtën kohë, përgjegjshmëria e tyre ka shumë rëndësi për mua.
Dhe mendoj që duhet bërë shumë nga politikanët dhe kushdo që është në politikë për të merituar respektin dhe për të përmbushur gjithçka që u është ngarkuar – sepse është një privilegj i madh të kesh këtë mundësi.

Dhe kur bëtë këtë pyetje, më erdhën ndër mend shumë miq të mi që, në fakt, mund të kishin qenë politikanë fantastikë, deputetë fantastikë dhe ministra fantastikë. Ata tashmë janë në administratën publike. Dhe mendoj që shumë prej tyre – dhe kjo është arsyeja pse procesi i “screening”-ut i surprizoi të gjithë në BE – disi i befasoi të gjithë për nivelin… Sepse në atë nivel ka ekspertë patriotë që në fakt kujdesen shumë për vendin dhe japin çdo ditë më të mirën e tyre. Kështu që, fakti që disave u është dhënë mundësia të jenë në politikë – ata kurrë nuk duhet ta harrojnë që ka shumë të tjerë që e meritojnë të jenë në politikë, por që nuk iu dha mundësia të jenë aty. Prandaj ne duhet të shohim prej tyre maksimumin e mundshëm, në mënyrë që të mos mbeten në borxh me gjithë ata të tjerë, që në fakt, kishin gjithë kapacitetin për t’u bërë dikush. Por që nuk do të mund ta shohin këtë kapacitet të përfaqësuar në këto pozicione gjatë jetës së tyre.

Alice Taylor: Fjalë shumë të mençura. Linda, faleminderit.


Linda Rama: Faleminderit shumë, Alice!

 

/e.i/ /gj.m/

The post Linda Rama: Shqipëria ka potencial për më shumë investime të huaja appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Linda Rama, bashkëshortja e kryeminsitrit Edi Rama, ka folur lidhur me ndikimin e teknologjisë dhe pasiguritë që ajo sjell për brezat e rinj. Duke u bazuar në përvojën personale si nënë, Rama theksoi se përdorimi i teknologjisë duhet të shoqërohet me edukim të vazhdueshëm dhe qasje të kujdesshme edhe në familje.

Në intervistën për emisionin “Inside Albania” në Euronews Albania, Linda Rama solli shembullin e dialogut të përditshëm që zhvillon me djalin e saj 11-vjeçar, Zahon, të cilin e orienton drejt përdorimit të teknologjisë për qëllime mësimore dhe jo argëtuese.

Ajo shtoi më te se të gjitha shoqëritë, përfshirë edhe ato më të avancuarat në Europë, po përballen me sfida të mëdha në raport me teknologjinë, rrjetet sociale dhe zhvillimin e inteligjencës artificiale, ndaj edhe Shqipëria ndodhet përballë të njëjtave sfida globale.

Pjesë nga intervista:

Alice Taylor: E shoh ende, në një farë mënyre. Kjo ndodh kur njerëzit më thonë: “Ti erdhe këtu nga Anglia, pse doje të rrije këtu me kaq shumë probleme?” Ata mendojnë se Anglia është një vend perfekt, ku gjithçka funksionon, të gjithë janë të pasur dhe rrugët janë të lyera me ar. Ende ekziston kjo lloj mendësie, që këtu është tmerr dhe jashtë është gjithçka e mrekullueshme, perfekte dhe funksionale. Dhe unë u them: nuk është aspak kështu.

Linda Rama: Është e vërtetë. Sot e gjithë bota po jeton në pasiguri shumë të mëdha. Dhe fatkeqësisht, disa vite më parë ishim të sigurt që po u linim fëmijëve tanë një botë shumë më të mirë. Nuk mendoj se flasim sot me të njëjtin gjuhë. Mendojmë dy herë para se ta themi këtë. Dhe kjo sepse edhe vendet e zhvilluara po përballen me shumë sfida, e lëre më të flasim për sfida që lidhen me çështje më të mëdha të përbashkëta, si për shembull mjedisi – planeti. Ne ndajmë një planet për të cilin çdo ditë po vërtetojmë që nuk jemi në gjendje të kontribuojmë. Dhe teknologjia. Teknologjia sot është një sfidë shumë e madhe për çdo vend dhe ti sheh që çdo vend, në një mënyrë apo një tjetër, po përpiqet të kuptojë – madje edhe vendet nordike që janë shumë të avancuara – po përpiqen të kuptojnë cila duhet të jetë qasja për të mbajtur shoqërinë të sigurt në rrethana që askush më parë nuk i ka njohur. Vetëm si shembull, disa javë më parë, doli një studim në Suedi, nëse nuk gaboj, në lidhje me përdorimin e pajisjeve digjitale nga fëmijët në shkolla. Ata ishin të parët që futën këto pajisje në shkolla. Tani, disa vite më vonë, janë të parët që flasin kundër tyre, sepse studimet kanë treguar se ka efekte negative. Pra, ende nuk kemi gjetur përvoja apo le të themi praktika, as në vendet e zhvilluara, mbi të cilat mund të mbështetemi. Kështu që sot Shqipëria është në të njëjtën pozitë si këto vende për sa i përket këtyre sfidave. Dhe sa herë që janë gati t’i adresojnë një sfidë apo që BE mund të bjerë dakord për diçka, çështja ka evoluar. Dinamika është shumë e shpejtë, Alice.

Alice Taylor: Çështja e klimës është njëra anë. Mendoj se tani, çdo vit që kalon, është më nxehtë, ka më shumë zjarre, është më shqetësuese, dhe e shoh vajzën time dhe mendoj: “I madhi Zot, si do të jetë për ty pas 20 vitesh, 30 vitesh, 40 vitesh?”
Rrjetet sociale, inteligjenca artificiale, më trembin. E mbaj larg çdo pajisjeje tani për tani, por dua të them – sa gjatë do të jem realisht në gjendje ta bëj këtë, nëse ato fillojnë të përdoren në shkolla, për shembull?!

Linda Rama: Dhe nuk di kur duhet të fillosh të flasësh për këtë, sepse ta mbash larg – përpiqesh vetëm të mbrohesh dhe të përballosh pasiguritë që ke. Por, në të njëjtën kohë, duhet të flasim me ta për të gjitha rreziqet dhe të gjitha përfitimet që lidhen me përdorimin e teknologjisë sot. Qasja ime me djalin tim është: “Kjo është diçka që mund ta përdorësh për mësimin. Nuk është argëtim.” Kjo është qasja që kam unë. Djali im është njëmbëdhjetë vjeç dhe kjo është një temë e vazhdueshme, pra një temë që nuk mbaron kurrë çdo ditë – përpiqem të shmang në njëfarë mënyre gjithë keqkuptimet që ai mund të ketë dhe tërheqjet që dikush mund të ketë me pajisjet.

Alice Taylor: Po, është e vështirë, e di që do të ketë shumë “luftëra” mes meje dhe vajzës sime kur të rritet.

The post “Teknologjia nuk është argëtim”, Linda Rama: Djalin tim 11-vjeçar e orientoj drejt përdorimit të teknologjisë për qëllime mësimore appeared first on Albeu.com.

Kanë dalë në dritë detaje të reja tronditëse nga ngjarja e rëndë e ndodhur mbrëmjen e 23 korrikut në fshatin Frashër të Patosit, ku 26-vjeçarja Ermalinda Rama mbyti me tel të atin, Anesti Rama, 56 vjeç, në banesën familjare. Ngjarja që fillimisht u raportua si aksident, ka marrë një tjetër kthesë me arrestimin e një […]

The post Zbardhet vrasja e Anest Ramës/ E bija e mbyti me të dashurin 55-vjeçar (Dinamika) appeared first on BoldNews.al.

Detaje tronditëse janë zbardhur nga ngjarja makabre në fshatin Frashëri të Fierit, ku Ermalinda Rama dyshohet se masakroi të atin mbrëmjen e 23 korrikut në bashkëpunim me 55-vjeçarin Çlirim Dogani. Grupi hetimor ka dyshime të forta se Ermalinda ka qenë në një lidhje intime me 55-vjecarin, i cili është i martuar dhe me fëmijë në […]

The post Bashkëpunëtor në krimin horror/ Çlirim Dogani dyshohet se ishte në lidhje me vajzën e Anesti Ramës appeared first on BoldNews.al.

26-vjeçarja Ermalinda Rama ka pranuar përpara grupit hetimor se ka vrarë të atin, Anesti Rama, 56 vjeç, duke e mbytur me tel ne fyt. Në dëshminë e saj, ka rrëfyer se jetonte nën presion për shkak se i ati ishte fanatik dhe e mbante të mbyllur. Vajza e dytë e viktimës e cila jeton jashtë, tha se fliste shpesh me ta në telefon dhe nuk kishte parë asnjë shqetësim. ”Më mori motra në telefon dhe më…

Source

Një plan i mirë menduar është krimi në fshatin Frashër të Fierit. 26-vjeçarja Ermalinda Rama mbyti me tel babain Anesti Rama. Në këtë krim vajzën e ka ndihmuar edhe nëna e saj. Ato kanë tentuar që të fshihnin ngjarjen, duke pastruar trupin e 56-vjeçarit, teksa e kanë veshur me qëllim kryerjen e procesionit mortor dhe më pas kanë sajuar inskenimin e ngjarjes si aksidentale. Viktima ka pasur edhe…

Source