Rregulli i Katër Dhuratave gjatë festave të Vitit të Ri ofron një strukturë dhe mesazh të qartë si për prindërit ashtu edhe për fëmijët - se nevojiten më pak gjëra, por më shumë kuptim, vëmendje dhe zgjedhje të menduara mirë.
Gjatë festave dhe ditëlindjeve, prindërit shpesh përballen me të njëjtën sfidë – shumë dhurata, shumë lodra dhe shumë pak kënaqësi të vërtetë. Kjo është arsyeja pse i ashtuquajturi rregulli i katër dhuratave po bëhet gjithnjë e më popullor, një koncept i thjeshtë që ndihmon në rikthimin e kuptimit të dhënies së dhuratave dhe uljen e konsumizmit të tepërt.
Rregulli bazohet në idenë se një fëmijë merr katër dhurata të zgjedhura me kujdes, secila me qëllimin e vet të qartë. Në vend të një grumbulli gjërash, theksi vihet te cilësia dhe kuptimi.
Katër kategoritë e dhuratave janë:
Diçka që një fëmijë dëshiron - është një dhuratë që fëmija dëshiron - një lodër, një lojë tavoline ose një send për të cilin ka folur për një kohë të gjatë;
Diçka që i nevojitet fëmijës - kjo përfshin gjëra praktike si rroba, këpucë, furnizime shkollore ose një çantë shpine;
Diçka për të lexuar - një libër i përshtatur sipas moshës dhe interesave të fëmijës, i cili stimulon imagjinatën dhe zhvillon dashurinë për leximin;
Diçka për të veshur (ose përdorur) - Më shpesh janë pizhame, një xhaketë, pajisje sportive ose ndonjë aksesor i dobishëm.
Rregulli i katër dhuratave sjell disa përfitime: zvogëlon stresin dhe shpenzimet gjatë festave, i ndihmon fëmijët të vlerësojnë atë që marrin, inkurajon mirënjohjen dhe moderimin dhe ua lehtëson prindërve marrjen e vendimeve për blerje.
Në vend të emocionit afatshkurtër të një grumbulli dhuratash, fëmijët përqendrohen më shumë në vlerën dhe qëllimin e tyre.
Rregulli i katër dhuratave nuk është i ngurtë, por më tepër një udhëzues. Çdo familje mund ta përshtatë atë sipas nevojave, buxhetit dhe traditave të veta. Disa prindër, për shembull, e interpretojnë kategorinë e katërt si "diçka që fëmija mund të bëjë" - një ekskursion, një seminar ose një përvojë e përbashkët.
Ky rregull na kujton se dhënia nuk ka të bëjë me sasinë, por me kujdesin dhe qëllimin. Në një botë plot me gjëra, kjo qasje i ndihmon prindërit t'u përcjellin fëmijëve të tyre vlera të rëndësishme - moderim, mirënjohje dhe gëzim në dhurata të vogla, por të menduara mirë.
Nga afërsia emocionale te kujdesi i hershëm, ja faktorët që ndikojnë në lidhjen mes fëmijëve dhe gjyshërve
Fëmijët, si rregull, nuk kanë të njëjtën afërsi emocionale me të gjithë gjyshërit. Shkenca ka zbuluar se, në shumicën e rasteve, gjyshja nga ana e nënës luan një rol më të madh dhe më të rëndësishëm në jetën e fëmijës sesa gjyshja nga ana e babait.
Studimi i realizuar në Universitetin e Miçiganit tregon se fëmijët shpesh janë emocionalisht më të afërt me gjyshet nga ana e nënës, kalojnë më shumë kohë me to dhe marrin më shumë vëmendje dhe mbështetje krahasuar me gjyshet nga ana e babait. Renditja më e zakonshme e afërsisë për fëmijën është kjo: gjyshja nga ana e nënës, gjyshi nga ana e nënës, gjyshja nga ana e babait, gjyshi nga ana e babait, megjithëse përjashtimet ekzistojnë.
Disa studiues e shpjegojnë këtë dallim me marrëdhënien mes prindërve dhe gjyshërve, si dhe me faktin se kush përfshihet më shumë në kujdesin ndaj fëmijës. Të tjerë theksojnë se raporti mes nënës dhe vjehrrës (gjyshes nga ana e babait) shpesh është më i ndërlikuar, gjë që mund të ndikojë edhe në afërsinë e fëmijës me këtë gjyshe, transmeton Telegrafi.
Afërsia është vendimtare
Nëse nuk ka afërsi mes nuses dhe vjehrrës, ka shumë gjasa që fëmija të mos krijojë një lidhje të fortë emocionale me gjyshen me të cilën nëna nuk ka marrëdhënie të ngushtë. Megjithatë, studimet tregojnë se ka edhe faktorë të tjerë të rëndësishëm që ndikojnë në marrëdhënien mes fëmijëve dhe gjyshërve: afërsia gjeografike, statusi i punës së gjyshërve, shëndeti, gjendja ekonomike dhe tiparet e personalitetit.
Çfarë tjetër ndikon në këtë marrëdhënie?
Një faktor tjetër është numri i nipërve dhe mbesave. Gjyshërit që kanë shumë nipër e mbesa shpesh nuk arrijnë t’u kushtojnë kohë të barabartë të gjithëve, gjë që ndikon në nivelin e afërsisë. Lidhja me gjyshen nga ana e nënës fillon shpesh shumë herët, pasi ajo më shpesh ftohet në sallën e lindjes dhe ka më shumë gjasa të ndihmojë pas ardhjes në jetë të foshnjës.
Kjo ndihmë e hershme krijon një lidhje të fortë emocionale që vazhdon edhe më vonë. Gjyshërit që krijojnë lidhje me nipërit dhe mbesat që në moshë shumë të vogël, zakonisht përfshihen më shpesh në kujdesin dhe aktivitetet e tyre gjatë rritjes. Sa më herët të ndërtohet lidhja, aq më e fortë dhe më e qëndrueshme bëhet ajo me kalimin e viteve. /Telegrafi/
Zvicra duhet të bëjë më shumë për të mbrojtur fëmijët nga rreziqet e mediave sociale.
Kështu është cituar të ketë thënë ministrja e Brendshme, Elisabeth Baume-Schneider të dielën, duke sinjalizuar se ishte e hapur për një ndalim të mundshëm të platformave për të rinjtë.
Pas ndalimit të fundit të mediave sociale nga Australia për personat nën 16 vjeç, Baume-Schneider i tha gazetës SonntagsBlick se Zvicra duhet të shqyrtojë masa të ngjashme, përcjell Telegrafi.
"Debati në Australi dhe BE është i rëndësishëm. Ai duhet të zhvillohet edhe në Zvicër. Unë jam e hapur për një ndalim të mediave sociale", ka thënë ministrja, një anëtare e Social Demokratëve të qendrës së majtë.
"Ne duhet t'i mbrojmë më mirë fëmijët tanë", ka shtuar ajo.
Ajo tha se autoritetet duhet të shqyrtojnë se çfarë duhet të kufizohet, duke renditur opsione të tilla si ndalimi i përdorimit të mediave sociale nga fëmijët, frenimi i përmbajtjes së dëmshme dhe adresimi i algoritmeve që prekin dobësitë e të rinjve.
Diskutimet e hollësishme do të fillojnë në vitin e ri, të mbështetura nga një raport mbi këtë çështje, tha Baume-Schneider, duke shtuar: "Nuk duhet t'i harrojmë vetë platformat e mediave sociale: ato duhet të marrin përgjegjësi për atë që konsumojnë fëmijët dhe të rinjtë".
Ndalimi i Australisë ka marrë lëvdata nga shumë prindër dhe grupe që mbrojnë mirëqenien e fëmijëve, dhe ka marrë kritika nga kompanitë kryesore të teknologjisë dhe mbrojtësit e lirisë së fjalës.
Më parë këtë muaj, parlamenti i kantonit zviceran të Fribourg votoi për të ndaluar fëmijët të përdorin telefona celularë në shkollë deri në moshën rreth 15 vjeç, hapi i fundit i ndërmarrë në nivel lokal në Zvicër për të frenuar përdorimin e tyre në shkolla. /Telegrafi/
Prindërit shpesh ngarkohen me gjëra që në të vërtetë nuk janë thelbësore, ndërsa këto janë ato që fëmijët i mbajnë mend realisht nga koha e rritjes së tyre
Kur mendoni për fëmijërinë tuaj, me shumë gjasë mendimi i parë nuk ka të bëjë me atë se çfarë atlete kishit, por me mënyrën se si jeni ndjerë. Kujtimet më të forta nga fëmijëria lidhen me faktin nëse jemi ndier të sigurt, të dashur, të kuptuar dhe të pranuar. Ndërveprimet e përditshme, disponueshmëria emocionale në momente të vështira dhe vlerat që prindërit ua tregojnë fëmijëve çdo ditë, si mirësia dhe ndershmëria, e formësojnë thellë vetëvlerësimin dhe marrëdhëniet e tyre, duke lënë gjurmë të qëndrueshme edhe pas viteve të para të formimit të personalitetit.
Teksa fëmijët rriten dhe bëhen të rritur, kujtimet e tyre për fëmijërinë pushojnë së qeni të përqendruara te lodrat apo momentet “perfekte” prindërore. Në vend të kësaj, ata kujtojnë se si janë ndier me prindërit e tyre: të sigurt, të dashur, të kuptuar apo të dëgjuar. Këto kujtime emocionale ndikojnë në mënyrë të heshtur te vetëvlerësimi, marrëdhëniet dhe parimet e tyre edhe më vonë në jetë.
Ja çfarë fëmijët zakonisht i mbajnë mend më së shumti për prindërit e tyre kur rriten, trasnmeton Telegrafi.
1. Sa e sigurt ishte shtëpia, jo sa e madhe ishte
Fëmijët rrallë e mbajnë mend nëse shtëpia ishte e madhe apo luksoze. Ajo që u mbetet është nëse ndiheshin të sigurt në atë shtëpi. Kujtojnë nëse u lejohej të flisnin, të qanin pa frikë apo të gabonin pa u gjykuar. Një shtëpi e mbushur me ndjenjë sigurie krijon një ndjesi rehatie që fëmijët e kërkojnë edhe kur rriten.
2. Nëse prindërit u kushtonin vëmendje
Fëmijët i mbajnë mend momentet kur ndiheshin vërtet të parë dhe të dëgjuar, por edhe ato kur ndiheshin “të padukshëm”. Kujtojnë rastet kur prindërit nuk i dëgjonin me vëmendje, po ashtu edhe kur vlerësonin idetë e tyre - dhe pikërisht këto gjëra lënë gjurmë. Edhe kur të rriturit nuk kanë përgjigje për gjithçka, gatishmëria për të dëgjuar është ajo që ka rëndësi. Si të rritur, fëmijët i kujtojnë këto momente si dëshmi se emocionet e tyre ishin të rëndësishme dhe të respektuara.
3. Si reagonin prindërit ndaj gabimeve
Fëmijët nuk e mbajnë mend përsosmërinë; ata mbajnë mend reagimet. Kujtojnë nëse gabimet priteshin me durim apo me frustrim. Prindërit që i trajtonin gabimet me butësi dhe mbështetje u tregonin fëmijëve se dështimi është pjesë e natyrshme e të mësuarit. Këto kujtime shpesh ndikojnë në mënyrën se si fëmijët, kur rriten, sillen në situata të ngjashme.
4. Koha cilësore e përbashkët, jo angazhimet kaotike
Fëmijët mund të mos e kujtojnë sa të zënë ishin prindërit e tyre me punë. Ajo që kujtojnë janë momentet e kaluara bashkë: vaktet e përbashkëta, tregimet para gjumit apo ritualet e vogla. Momente të shkurtra, por domethënëse, i bënin fëmijët të ndiheshin të rëndësishëm. Këto rituale të zakonshme më vonë shndërrohen në kujtime të çmuara.
5. Disponueshmëria emocionale në situata të vështira
Kur fëmijët përballen me sëmundje, presion shkollor apo ndjenja trishtimi, ata mbajnë mend ata që ishin emocionalisht të pranishëm. Fjalët qetësuese, inkurajimi apo thjesht prania kultivojnë ndjenjën e sigurisë. Këto përvoja u tregojnë fëmijëve se nuk janë vetëm në momente të tilla.
6. Mënyrat se si shprehej dashuria çdo ditë
Fëmijët i mbajnë mend shprehjet e dashurisë përmes veprimeve, përqafimeve, mbështetjes dhe vërejtjeve të buta. Ata ruajnë komplimentet më shumë se qortimet dhe afeksionin më shumë se rregullat. Këto shprehje të përditshme dashurie ndikojnë në mënyrën se si fëmijët i përjetojnë marrëdhëniet në jetën e tyre të rritur.
7. Parimet që praktikohen, jo ato që vetëm mësohen
Fëmijët mbajnë mend atë që prindërit praktikojnë, jo vetëm atë që thonë. Mirësia, ndershmëria, durimi dhe respekti, kur jetohen çdo ditë, lënë gjurmë të qëndrueshme. Këto vlera shpesh i udhëheqin zgjedhjet e fëmijëve shumë kohë pasi të jenë rritur. /Telegrafi/
Vetëm përgjatë tre javëve të para të muajit dhjetor 2025 janë regjistruar tre episode të ndryshme dhune ndërmjet nxënësve në disa qytete kryesore të vendit, ku grupe adoleshentësh janë sulmuar midis njëri-tjetrit fare pranë ambienteve të shkollave në Sarandë, Shkodër dhe Durrës. Në një rast me pasojë tragjike humbjen e jetës. Dukshëm, vendimi i qeverisë […]
Prindërit shpesh u blejnë dhurata fëmijëve të tyre gjatë festave, por ekspertët thonë se teprimi mund të çojë në pasoja të padëshiruara.
Konkretisht, ekspertët shpjegojnë se materializmi shoqërohet me nivele më të ulëta lumturie, dhe këto modele fillojnë në fëmijëri, duke formësuar mënyrën se si fëmijët mësojnë mirënjohjen, të kuptojnë përpjekjen dhe një ndjenjë kënaqësie.
Qëllimet e prindërve janë gjithmonë të mira, por ekspertët thonë se dhuratat mund të kenë efektin e kundërt nga ai që synohet. Psikoterapisti Shon Grover theksoi se prindërit që u blejnë fëmijëve të tyre shumë dhurata shpesh më vonë vënë re probleme të caktuara të sjelljes.
"Fëmijët që marrin dhurata me padurim gjatë festave më vonë zhvillojnë modele negative sociale dhe emocionale. Fëmijë të tillë kanë më shumë gjasa të bien në borxhe si të rritur dhe janë më të prirur për blerje kompulsive. Shpërthimi i shkurtër i lumturisë zbehet shpejt, por ndjenja e vazhdueshme se ata kanë nevojë për më shumë mbetet", tha Grover për YourTango.
Gjithashtu, vetëvlerësimi i qëndrueshëm bazohet në identitet, jo në sasinë e gjërave që zotëron një fëmijë.
"Nuk ka lidhje midis pasurisë materiale dhe lumturisë apo vetëbesimit. Fëmijët që kanë më pak gjëra, por marrëdhënie të forta me prindërit dhe bashkëmoshatarët arrijnë rezultate më të larta në testet e vetëvlerësimit, kanë më pak probleme sjelljeje dhe tregojnë rezistencë më të madhe", tha psikoterapisti.
Ekspertët thonë se njerëzit i vlerësojnë më shumë dhuratat që u japin të tjerëve sesa dhuratat që blejnë për veten e tyre.
"Ata që japin dhurata gjithashtu shënojnë më shumë pikë në listat e kënaqësisë personale. Fëmijët që zhvillojnë bujari fitojnë një ndjenjë më të fortë lidhjeje dhe më shumë lumturi, ndërsa fëmijët që përqendrohen vetëm në marrjen e dhuratave më shpesh zhvillojnë mungesë empatie dhe egoizëm", tha Grover.
Si ta përgatisni fëmijën për një takim festiv pa stres dhe lot
Në periudhën para festave, është pothuajse e pamundur të shmanget fakti që fëmija ta shohë diku Babadimrin - në reklama, në billboarde apo ndoshta në kopsht.
Tek shumë fëmijë, plaku simpatik me mjekër të bardhë shkakton entuziazëm, por tek disa të tjerë mund të shkaktojë edhe frikë.
Psikologët kanë shpjeguar pse është normale që fëmijët të kenë frikë nga Babadimri, si dhe çfarë duhet të bëni nëse ndodh kjo, në mënyrë që ta ndihmoni fëmijën të kapërcejë frikën.
Frika nga Babadimri është normale
Psikologët thonë se nga pikëpamja zhvillimore është krejtësisht normale që fëmijët e vegjël të hezitojnë dhe të ndiejnë ankth kur duhet t’i afrohen ose të krijojnë kontakt me një të rritur që nuk e njohin mirë.
- Ndjenja natyrore e vetëmbrojtjes tek fëmijët shpesh aktivizohet kur ata detyrohen të ulen pranë një personi që nuk e njohin, sidomos nëse ai person ka mjekër të dendur të bardhë, zë depërtues dhe vesh një kostum të çuditshëm të kuq, thotë psikologia nga organizata Kids First, Amy Jensen-Sturgeon.
- Ironikisht, ne u mësojmë fëmijëve për “rrezikun nga të panjohurit”, vetëm për ta përmbysur këtë mësim gjatë festave, duke i nxitur të tregojnë sekrete një personi të panjohur, vetëm që të bëjmë një fotografi për album, shton ajo.
Ajo thekson se ka disa gjëra që mund t’i bëni për ta përgatitur fëmijën për takimin me Babadimrin dhe për ta qetësuar, në mënyrë që ky takim të kalojë më i relaksuar.
5 këshilla se si takimi me Babadimrin të jetë argëtues
Flisni me fëmijët për atë që ka gjasa të ndodhë gjatë takimit me Babadimrin. Kur fëmijët e dinë çfarë të presin kur takojnë një njeri me kostum të kuq, e kanë më të lehtë të përballen me ankthin e tyre. Shpjegojini se çfarë do të ndodhë gjatë takimit dhe sigurojini se do të jeni aty për t’i mbështetur.
1. Kërkoni ndihmën e një fëmije më të madh
Shumë fëmijë mësojnë duke vëzhguar të tjerët, prandaj inkurajoni fëmijën tuaj të frikësuar të shikojë nga larg se si një vëlla, motër apo shok i tyre ulet pranë Babadimrit. Kur fëmija e kupton se vizita te Babadimri është në fakt diçka argëtuese, ndoshta do të dëshirojë të marrë pjesë edhe vetë.
2. Njoftojeni fëmijën me Babadimrin paraprakisht
Para se ta çoni fëmijën në një qendër tregtare të mbushur me njerëz për të takuar një njeri të çuditshëm me kostum të kuq, tregojini histori për Babadimrin, në mënyrë që ta njohë këtë personazh dhe ta shohë si miqësor dhe të gëzuar, e jo si dikë të ri dhe potencialisht frikësues. Librat me tregime, videot, madje edhe prezantimet online të Babadimrit, mund ta ndihmojnë fëmijën të përgatitet më mirë për këtë takim.
3. Jini të durueshëm
Kur e çoni fëmijën për ta takuar Babadimrin, filloni nga larg dhe gradualisht inkurajojeni të afrohet, ashtu siç ndihet më rehat. Mund të jetë e nevojshme të bëni dy ose tre “kalime” pranë Babadimrit përpara se fëmija të mbledhë guximin t’i afrohet vërtet. Kjo është plotësisht normale!
4. Nëse nuk funksionon - gjithmonë ka një vit tjetër!
Nëse asgjë nga këto nuk arrin ta qetësojë fëmijën, mos këmbëngulni. Është krejtësisht normale që fëmijët e vegjël të kenë frikë nga Babadimri, ashtu si edhe nga personazhe të tjerë të veshur me kostume. Shumica e fëmijëve e kapërcejnë këtë frikë me kalimin e kohës dhe ka edhe mënyra të tjera për t’i shënuar festat. Në vend të kësaj, provoni të bëni fotografi pranë bredhit të Vitit të Ri. Fëmija do të ndihet më rehat, ndërsa ju do të keni gjithsesi një kujtim të bukur për ta ruajtur dhe për ta ndarë me gjyshërit, familjarët dhe miqtë.
5. Ndihma profesionale
Nëse ju duket se ankthi i fëmijës suaj është më i theksuar sesa tek bashkëmoshatarët e tij, mos hezitoni të kërkoni ndihmë nga një psikolog për fëmijë, i cili mund ta ndihmojë vogëlushin ta kapërcejë këtë frikë dhe të shijojë më qetë festat. /Telegrafi/
Përqafimi i prindit është një nga mesazhet më të fuqishme dhe të thella që një fëmijë mund të marrë, që nga fillimi i jetës. Edhe pse duket i thjeshtë dhe pothuajse i përditshëm, ai mbart një potencial të fortë emocional dhe zhvillimor, siç konfirmojnë edhe studimet.
Në një përqafim, një fëmijë jo vetëm që merr afërsi fizike, por edhe një ndjenjë sigurie, pranimi dhe dashurie pa kushte. Është një moment në të cilin një fëmijë ndien se nuk është vetëm dhe se ka dikë që e mbron dhe e kupton, edhe kur fjalët nuk janë të nevojshme.
Kontakti i hershëm fizik me prindin luan një rol kyç në zhvillimin e stabilitetit emocional. Kur një fëmijë ndjen përqafimin e prindit, niveli i stresit në trupin e tij zvogëlohet dhe ndjenja e qetësisë dhe besimit rritet. Kjo ndjenjë sigurie bëhet themeli mbi të cilin fëmija më vonë ndërton marrëdhënie me veten dhe të tjerët. Fëmijët që rriten me ngrohtësi dhe afërsi zhvillojnë më lehtë vetëbesimin, qëndrueshmërinë dhe aftësinë për të krijuar marrëdhënie të shëndetshme.
Shkencëtarët kanë konfirmuar gjithashtu se një përqafim është një nga "ilaçet" më të mira për mirëqenien, për një ndjenjë sigurie dhe ngrohtësie.
Një studim nga Universiteti Toho në Japoni ka vërtetuar se për fëmijët - veçanërisht ata nën moshën tre vjeç - ilaçi më i mirë është një përqafim nga nëna ose babai i tyre. Kjo u vërtetua në një eksperiment në të cilin morën pjesë prindërit me foshnjat e tyre katërmuajshe. Domethënë, zemrat e fëmijëve filluan të rrihnin më ngadalë dhe më qetë në krahët e nënës dhe babait të tyre, ndërsa kjo nuk ndodhi me të huajt. Thuhet se një interval më i gjatë midis dy rrahjeve të zemrës tregon një shkallë më të madhe relaksimi tek fëmijët.
"Ky studim tregoi se përqafimet prindërore luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e hershëm të fëmijës dhe në lidhjen me prindërit. Ne e dinim që fëmijëve u pëlqen të përqafohen nga prindërit e tyre", tha autori kryesor i studimit, Profesor Sachine Yoshida nga Universiteti Toho në Japoni, duke shtuar: "Por ne, si shkencëtarë, u habitëm nga sa pak dimë në të vërtetë për ndikimin e përqafimeve tek fëmijët."
Një grup shkencëtarësh vëzhguan prindërit dhe foshnjat e tyre nën një vjeç gjatë studimit, duke kontrolluar rrahjet e zemrës së tyre ndërsa i përqafonin. Ata gjithashtu kontrolluan rrahjet e zemrës së foshnjave kur një person i panjohur i mbante në krahë në vend të prindërve. Rezultatet e studimit arritën në përfundimin se vetëm një përqafim nga njëri prej prindërve kishte një efekt qetësues tek foshnja.
Edhe pse foshnjat e vogla nuk flasin ende, ky studim tregoi se ato tashmë mund t’i njohin prindërit e tyre përmes një përqafimi, tha Yoshida, duke rekomanduar që prindërit të mos dyshojnë kurrë se fëmija i tyre mund ta ndiejë dashurinë dhe ngrohtësinë e tyre përmes prekjes.
Pasi t’i jepni fëmijës ilaçin, duhet të prisni 20 minuta para se të filloni me dushin. Ja pse
Edhe pse shpesh shkakton shqetësim te prindërit, temperatura te foshnjat nuk është sëmundje, por shenjë se trupi po lufton kundër një infeksioni. Vlerat normale të temperaturës trupore mund të ndryshojnë në varësi të temperaturës së ambientit ose mjedisit ku qëndron fëmija (hapësirë e ngrohur ose ekspozim në diell), nëse pak më parë ka qenë fizikisht aktiv (lojë, vallëzim etj.) si dhe sa rroba ka veshur.
Po ashtu, temperatura në mëngjes është rreth 0,3 gradë më e ulët se ajo e matur në orët e mbrëmjes. Temperatura trupore është më e ulëta rreth orës katër të mëngjesit, ndërsa vlerat më të larta i arrin kur metabolizmi është më i përshpejtuar, zakonisht ndërmjet orës 16 dhe 20.
Temperatura normale te foshnjat dhe fëmijët zakonisht sillet nga 36,4 deri në 37°C, ndërsa temperaturë e lartë ose ethe konsiderohet zakonisht temperatura prej 38°C ose më shumë. Duhet theksuar se temperatura e matur në gojë, vesh ose rektalisht mund të jetë për 0,5 deri në 1 gradë më e lartë se ajo e matur nën sqetull. Kështu, temperatura normale e matur rektalisht është rreth 37,5°C.
Në vijim mësoni kur rekomandohet ulja e temperaturës dhe çfarë duhet pasur parasysh, transmeton Telegrafi.
Matja e temperaturës dhe llojet e termometrave
Temperatura te foshnjat matet rektalisht, ndërsa te fëmijët më të rritur se një vit matet në vesh ose nën sqetull. Ekspertët e Universitetit Johns Hopkins theksojnë se matja rektale është më e besueshmja, veçanërisht te foshnjat më të vogla se tre muaj.
Versionet moderne të termometrave kanë mundësi leximi digjital të temperaturës, si dhe sinjal zanor që tregon përfundimin e matjes.
Temperatura matet në vesh vetëm pas moshës gjashtë muajsh, sepse te foshnjat e vogla kanali i veshit është i ngushtë dhe maja e termometrit nuk mund ta lexojë saktë temperaturën e daulles së veshit, theksojnë nga Klinika Mayo, duke shtuar se matja e temperaturës nën sqetull nuk është e besueshme te fëmijët më të vegjël se katër vjeç. Fëmijët e kësaj moshe shpesh janë të lëvizshëm, ndaj termometri mund të zhvendoset gjatë matjes dhe të tregojë vlera të pasakta.
Për matjen rektale të temperaturës rekomandohet që maja e termometrit të lyhet me vazelinë. Fëmija duhet shtrirë në shpinë, t’i ngrihen kofshët dhe maja e termometrit të futet nga 1,3 deri në 2 centimetra në rektum. Termometri duhet mbajtur në vend derisa të dëgjohet sinjali zanor.
Ulja e temperaturës
Nëse foshnja ose fëmija ka temperaturë të lartë trupore, zakonisht nuk është e nevojshme vizita te pediatri, pasi temperatura në shumicën e rasteve mund të trajtohet lehtë në shtëpi. Sipas udhëzimeve të përgjithshme, te fëmijët rekomandohet ulja e temperaturës kur ajo arrin 38°C ose më shumë.
Megjithatë, vlerat që tregon termometri nuk janë treguesi i vetëm se duhet ulur temperatura. Shumë më e rëndësishme është të vëzhgoni fëmijën dhe gjendjen e tij të përgjithshme, sepse disa fëmijë e përballojnë më vështirë temperaturën e lartë se të tjerët dhe mund të jenë nervozë apo të duken të lodhur edhe në vlera rreth 38°C ose pak më të ulëta.
Si të ulet temperatura?
Temperatura te foshnjat dhe fëmijët ulet me barna që quhen antipiretikë, si paracetamoli dhe ibuprofeni, të cilët gjenden në formë shurupi ose supozitori. Ilaçi i përshtatshëm dhe doza ditore përcaktohen nga pediatri sipas peshës trupore dhe moshës së fëmijës, dhe këto doza duhet respektuar me përpikëri.
Paracetamoli zakonisht jepet në doza prej 15 mg për kilogram të peshës trupore, çdo katër deri në gjashtë orë, ndërsa ibuprofeni në doza prej 10 mg për kilogram të peshës trupore, çdo gjashtë deri në tetë orë.
Përveç shumë barnave pa recetë për uljen e temperaturës, ajo mund të ulet edhe me ftohje. Megjithatë, kur kombinohen këto dy metoda, duhet respektuar rregulli i 20 minutave. Konkretisht, pasi t’i jepni fëmijës ilaç për uljen e temperaturës, rekomandohet të prisni rreth 20 minuta para se të përdorni metodën e uljes së temperaturës me dush.
Gjatë këtyre 20 minutave, ilaçi do ta bllokojë përkohësisht qendrën e dridhjes, mekanizmin vetërregullues që trupi përdor për ta rritur temperaturën kur percepton se ajo po bie.
Nëse fëmija ftohet me dush ose në vaskë para se të kalojnë 20 minuta, kjo mund të shkaktojë dridhje të trupit dhe rritje të temperaturës madje për 1 deri në 2°C. Metoda më e mirë e ftohjes është ajo me ujë të vakët, pavarësisht nëse bëhet fjalë për dush apo për përdorimin e kompresave.
Kur duhet shkuar te mjeku?
Është jashtëzakonisht e rëndësishme ta vëzhgoni fëmijën gjatë kohës që ka temperaturë të lartë dhe të reagoni në rastet që kërkojnë ndihmë mjekësore.
Shkoni te pediatri nëse:
foshnja është më e vogël se 3 muaj dhe ka temperaturë 38°C ose më të lartë
foshnja është nga 3 deri në 6 muaj dhe ka temperaturë 39°C ose më të lartë
foshnja ose fëmija është në gjendje shumë të keqe, pavarësisht temperaturës së matur
foshnja ose fëmija, përveç temperaturës së lartë, ka edhe shenja të tjera sëmundjeje, si p.sh. skuqje në lëkurë
foshnja ose fëmija ka temperaturë të lartë që zgjat 5 ditë ose më shumë
foshnja ose fëmija nuk dëshiron të hajë ose nuk sillet si zakonisht dhe jeni të shqetësuar
foshnja ose fëmija duket më i përgjumur se zakonisht ose keni vështirësi ta zgjoni
foshnja ose fëmija ka diarre ose vjell
foshnja ose fëmija ka shenja dehidratimi: buzë të thata, gjuhë të zbardhur, sy të futur, mungesë lotësh gjatë të qarit dhe më pak pelena të lagura se zakonisht
Çfarë tregojnë nyjet limfatike të zmadhuara te fëmijët dhe kur kërkojnë vlerësim mjekësor
Dr. Flora Selimi Pediatër i përgjithshëm Subspecialist hematolog 044 411 543
Sistemi limfatik (i përbërë nga gjëndrat limfatike dhe enët limfatike) përshkon gjithë trupin tonë, ashtu si enët e gjakut. Si pjesë e sistemit imunitar, ai ndihmon në mbrojtjen e trupit kundër agjentëve të jashtëm. Gjëndrat limfatike filtrojnë limfën (një lëng që vjen nga indet) dhe e pastrojnë atë nga trupat e huaj dhe agjentët e jashtëm.
Gjëndrat limfatike gjenden kudo në trupin tonë. Gjithsesi, ato janë më të shumta në qafë, në nofullën e poshtme, në rrëzë të kofshës, në sqetull dhe përreth organeve të brendshme.
Madhësia dhe forma e tyre mund të ndryshojnë: ato janë të sheshta, në formën e fasules, me madhësi rreth 1 cm në nofull; janë të rrumbullakëta dhe më pak se 0.5 cm në qafë; janë të stërzgjatura dhe rreth 1.5 cm në rrëzë të kofshës.
Vendndodhja, konsistenca, natyra e dhimbshme ose jo, si dhe lëvizshmëria janë karakteristikat e nyjeve limfatike që ndihmojnë mjekun të orientohet rreth shkakut të zmadhimit të tyre:
▪ Nyjet e ënjtura në një zonë të trupit, p.sh. në qafë gjatë faringitit. ▪ Nyjet e ënjtura në disa vende të ndryshme, p.sh. limfoma. ▪ Normalisht, nyjet limfatike janë të buta, elastike dhe pak të lëvizshme. ▪ Nyjet e ënjtura janë të dhimbshme dhe të forta në prekje. ▪ Nyjet limfatike kanceroze janë më të forta, jo të dhimbshme dhe jo të lëvizshme.
Çrregullime të mundshme shoqëruese janë: shenjat e inflamacionit (p.sh. shenjat e ftohjes: skuqje e qafës, ethe, rrufë, dhimbje të fytit etj.), dhimbje, puçrra në lëkurë, djersitje gjatë natës.
Cilat janë sëmundjet që shkaktojnë këtë simptomë?
Shkaqet e zmadhimit të gjëndrave limfatike janë të shumta: që nga infeksionet e lehta (p.sh. faringiti ose gripi), e deri te sëmundjet malinje (p.sh. limfoma). Gjithashtu, ato mund të zmadhohen edhe kur ka plagë të infektuara.
Nuk mund të bëni asgjë për të ndihmuar veten nëse keni nyje limfatike të enjtura. Nëse shkaku është një faringit i zakonshëm, mund të prisni për një kohë dhe të vëzhgoni ecurinë e tyre. Nyjet limfatike duhet të zvogëlohen paralelisht me zhdukjen e infeksionit.
Disa sëmundje (përfshirë infeksionet dhe inflamacionet) që shkaktojnë zmadhim të nyjeve limfatike mund të parandalohen nëpërmjet masave parandaluese ose mjeteve të thjeshta. Pjesë e kësaj strategjie është edhe parandalimi ose zbulimi i hershëm i sëmundjeve kancerogjene.
Kur duhet të konsultoheni me mjekun?
Një mjek duhet të konsultohet kur nyjet limfatike janë të zmadhuara në rastet e mëposhtme:
▪ Ënjtje e pashpjeguar e nyjeve limfatike që nuk zvogëlohen pas 2 javësh. ▪ Nyje limfatike të enjtura që vazhdojnë të zmadhohen. ▪ Nyje limfatike të zmadhuara dhe të dhimbshme. ▪ Dhimbje dhe skuqje e lëkurës pranë një nyjeje limfatike të zmadhuar. ▪ Nyjet limfatike janë të zmadhuara, të forta dhe jo të lëvizshme. ▪ Pacienti paraqet gjithashtu temperaturë të lartë, djersitje gjatë natës ose humbje të pavullnetshme në peshë. ▪ Çrregullime të gëlltitjes dhe të frymëmarrjes që lidhen me nyjet limfatike të zmadhuara.
Tek cili mjek duhet të shkoni?
Mjeku i familjes (mjek i përgjithshëm), pediatri, pediatri hematolog, si dhe mjeku ORL (otorinolaringolog) dhe kirurgu maksilofacial.
Ekzaminimet mjekësore
Për të krijuar një ide të qartë mbi problemet aktuale dhe shkaqet e mundshme të tyre, mjeku pyet fillimisht pacientin për simptomat dhe historinë mjekësore (anamnezën), pastaj kryen një ekzaminim fizik (inspektimin, palpacionin, auskultimin, perkusionin, ekzaminimet funksionale, etj.). Më pas, sipas rastit, mund të nevojiten edhe ekzaminime mjekësore shtesë.
Ekzaminimi fizik
Ekzaminimi fizik konsiston fillimisht në inspektimin e nyjeve limfatike të zmadhuara. Mjeku vlerëson konsistencën e tyre (të forta ose të buta), lëvizshmërinë dhe dhimbjen ose jo të ganglionit. Gjithashtu, kontrollon nëse ka nyje limfatike të tjera të zmadhuara në pjesë të tjera të trupit, duke kërkuar njëkohësisht edhe shenja të mundshme të infeksionit ose inflamacionit. Gjatë ekzaminimit të barkut, mjeku shqyrton madhësinë e shpretkës, një organ që i përket sistemit limfatik dhe gjendet në pjesën e sipërme të majtë të barkut.
Ekzaminime të tjera / ekzaminime mjekësore shtesë
▪ Testi i gjakut: vlerësohet përbërja e qelizave të gjakut, proteinat etj. ▪ Ekografia e nyjeve limfatike të zmadhuara. ▪ Biopsia e nyjeve limfatike. ▪ Ekzaminimet imazherike: radiografia, CT-skaneri dhe MRI (Rezonanca Magnetike).
Trajtimi mjekësor
Trajtimi i nyjeve limfatike të zmadhuara gjithmonë varet nga shkaku i tyre.
Kështu:
▪ Gjatë infeksioneve lokale (p.sh. faringiti), nuk nevojitet ndonjë trajtim i veçantë. Ato zvogëlohen spontanisht pasi sëmundja kalon. ▪ Infeksionet bakteriale trajtohen me antibiotikë. ▪ Gjatë infeksioneve virale, të tilla si fruthi ose mononukleoza, trajtimi është simptomatik. Infeksione të tjera virale, siç është HIV-i, kërkojnë trajtim antiviral (medikamente që pengojnë riprodhimin e virusit). ▪ Limfomat trajtohen me kimioterapi dhe radioterapi (rrezatim).
Kim Kardashian ka zbuluar një mënyrë të veçantë se si fëmijët e saj e mbajnë të përmbajtur dhe me këmbë në tokë. Në episodin e fundit të serialit The Kardashians, 45-vjeçarja hapi derën e shtëpisë së saj për kamerat, duke treguar rutinën e mëngjesit me familjen.
Ndërsa përgatit fëmijët për shkollë, Kim rrëfen se shpesh merr “check-in realiteti” nga të vegjëlit e saj. “Çdo gjë që bëj është për fëmijët e mi dhe ata gjithmonë më mbajnë me këmbë në tokë,” shprehet ajo me humor. Sipas saj, fëmijët thonë gjëra të çuditshme: “Njëri mund të thotë, ‘Je kaq e mërzitshme! Nuk mund të besoj që nuk e di këtë fjalë.’” Apo, “Kur do të bësh një facelift si Lovey?”
Kim është nënë e katër fëmijëve: North, 12, Saint, 10, Chicago, 7, dhe Psalm, 6. Ajo ka treguar gjithashtu se vajza e saj më e madhe, North, ka një stil të vetin dhe nuk e shqetësojnë shumë kritikat e të tjerëve, madje edhe kur vendosi një piercing në gisht.
Ylli i SKIMS ka pranuar se ndonjëherë bën gabime si prind, sidomos kur lejon fëmijët të zgjedhin veshje të veçanta, por kërkon vetëm pak durim dhe mirëkuptim. Për më tepër, Kim është kundër detyrave për shtëpi, duke argumentuar se fëmijët tashmë kalojnë shumë kohë në shkollë dhe duhet të kenë mundësi të merren me sport dhe kohë familjare.
Kim Kardashian ka zbuluar një mënyrë të veçantë se si fëmijët e saj e mbajnë të përmbajtur dhe me këmbë në tokë. Në episodin e fundit të serialit The Kardashians, 45-vjeçarja hapi derën e shtëpisë së saj për kamerat, duke treguar rutinën e mëngjesit me familjen.
Ndërsa përgatit fëmijët për shkollë, Kim rrëfen se shpesh merr “check-in realiteti” nga të vegjëlit e saj. “Çdo gjë që bëj është për fëmijët e mi dhe ata gjithmonë më mbajnë me këmbë në tokë,” shprehet ajo me humor. Sipas saj, fëmijët thonë gjëra të çuditshme: “Njëri mund të thotë, ‘Je kaq e mërzitshme! Nuk mund të besoj që nuk e di këtë fjalë.’” Apo, “Kur do të bësh një facelift si Lovey?”
Kim është nënë e katër fëmijëve: North, 12, Saint, 10, Chicago, 7, dhe Psalm, 6. Ajo ka treguar gjithashtu se vajza e saj më e madhe, North, ka një stil të vetin dhe nuk e shqetësojnë shumë kritikat e të tjerëve, madje edhe kur vendosi një piercing në gisht.
Ylli i SKIMS ka pranuar se ndonjëherë bën gabime si prind, sidomos kur lejon fëmijët të zgjedhin veshje të veçanta, por kërkon vetëm pak durim dhe mirëkuptim. Për më tepër, Kim është kundër detyrave për shtëpi, duke argumentuar se fëmijët tashmë kalojnë shumë kohë në shkollë dhe duhet të kenë mundësi të merren me sport dhe kohë familjare.
Kim Kardashian ka zbuluar një mënyrë të veçantë se si fëmijët e saj e mbajnë të përmbajtur dhe me këmbë në tokë. Në episodin e fundit të serialit The Kardashians, 45-vjeçarja hapi derën e shtëpisë së saj për kamerat, duke treguar rutinën e mëngjesit me familjen.
Ndërsa përgatit fëmijët për shkollë, Kim rrëfen se shpesh merr “check-in realiteti” nga të vegjëlit e saj. “Çdo gjë që bëj është për fëmijët e mi dhe ata gjithmonë më mbajnë me këmbë në tokë,” shprehet ajo me humor. Sipas saj, fëmijët thonë gjëra të çuditshme: “Njëri mund të thotë, ‘Je kaq e mërzitshme! Nuk mund të besoj që nuk e di këtë fjalë.’” Apo, “Kur do të bësh një facelift si Lovey?”
Kim është nënë e katër fëmijëve: North, 12, Saint, 10, Chicago, 7, dhe Psalm, 6. Ajo ka treguar gjithashtu se vajza e saj më e madhe, North, ka një stil të vetin dhe nuk e shqetësojnë shumë kritikat e të tjerëve, madje edhe kur vendosi një piercing në gisht.
Ylli i SKIMS ka pranuar se ndonjëherë bën gabime si prind, sidomos kur lejon fëmijët të zgjedhin veshje të veçanta, por kërkon vetëm pak durim dhe mirëkuptim. Për më tepër, Kim është kundër detyrave për shtëpi, duke argumentuar se fëmijët tashmë kalojnë shumë kohë në shkollë dhe duhet të kenë mundësi të merren me sport dhe kohë familjare.
Kim Kardashian ka zbuluar një mënyrë të veçantë se si fëmijët e saj e mbajnë të përmbajtur dhe me këmbë në tokë. Në episodin e fundit të serialit The Kardashians, 45-vjeçarja hapi derën e shtëpisë së saj për kamerat, duke treguar rutinën e mëngjesit me familjen.
Ndërsa përgatit fëmijët për shkollë, Kim rrëfen se shpesh merr “check-in realiteti” nga të vegjëlit e saj. “Çdo gjë që bëj është për fëmijët e mi dhe ata gjithmonë më mbajnë me këmbë në tokë,” shprehet ajo me humor. Sipas saj, fëmijët thonë gjëra të çuditshme: “Njëri mund të thotë, ‘Je kaq e mërzitshme! Nuk mund të besoj që nuk e di këtë fjalë.’” Apo, “Kur do të bësh një facelift si Lovey?”
Kim është nënë e katër fëmijëve: North, 12, Saint, 10, Chicago, 7, dhe Psalm, 6. Ajo ka treguar gjithashtu se vajza e saj më e madhe, North, ka një stil të vetin dhe nuk e shqetësojnë shumë kritikat e të tjerëve, madje edhe kur vendosi një piercing në gisht.
Ylli i SKIMS ka pranuar se ndonjëherë bën gabime si prind, sidomos kur lejon fëmijët të zgjedhin veshje të veçanta, por kërkon vetëm pak durim dhe mirëkuptim. Për më tepër, Kim është kundër detyrave për shtëpi, duke argumentuar se fëmijët tashmë kalojnë shumë kohë në shkollë dhe duhet të kenë mundësi të merren me sport dhe kohë familjare.
Studimi zbulon se grindjet e shpeshta ndryshojnë mënyrën si fëmijët e lexojnë frikën, zemërimin dhe emocionet e të tjerëve
Nuk është as sekret, as ndonjë urtësi e madhe që nuk duhet të debatojmë , e aq më pak të zihemi para fëmijëve. Tashmë e dimë se konfliktet në prani të tyre ndikojnë në shumë nivele, por sot kemi edhe prova të reja: ato ndryshojnë mënyrën se si fëmijët i përjetojnë emocionet e të tjerëve.
Natyrisht, nuk na duhet ndonjë studim i thellë për të kuptuar se grindjet para fëmijëve nuk janë të shëndetshme. Dhe po, është e qartë se jo gjithmonë mund të shmangim çdo debat me partnerin. Jeta reale sjell tensione, lodhje dhe situata të paparashikuara.
Megjithatë, kur konfliktet ndodhin shpesh, fëmijët fillojnë t’i interpretojnë ndryshe emocionet. Aftësia e tyre për të njohur dhe kuptuar ndjenjat e njerëzve të tjerë transformohet dhe kjo në mënyrë të dukshme krahasuar me fëmijët që nuk ekspozohen rregullisht ndaj grindjeve.
Këto gjetje u botuan në Journal of Family Psychology, pas një studimi ku u krahasuan fëmijët nga familje me konflikt të lartë dhe konflikt të ulët, sipas të dhënave nga nënat e tyre. Më pas, shkencëtarët analizuan aktivitetin e trurit të fëmijëve ndërsa ata shikonin fotografi të të rriturve me shprehje të ndryshme: fytyra të zemëruara, të lumtura dhe neutrale, transmeton Telegrafi.
Rezultati ishte i qartë: Fëmijët nga familjet me konflikte të shpeshta tregonin aktivitet më të lartë të trurit kur shihnin fytyra të zemëruara. Kjo u mat përmes testimit EEG, të njohur si P-3, i cili studion aftësinë e trurit për t’u përqendruar dhe për të interpretuar një stimul.
Me fjalë të tjera: edhe pse nuk mund t’i shmangni të gjitha debatet, ia vlen të përpiqeni të evitoni ato të panevojshmet. Po, ekzistojnë grindje të panevojshme dhe po, mund të shmangen.
E nëse megjithatë ndodhin, është e rëndësishme t’u drejtoheni fëmijëve më vonë: t’ua shpjegoni shkurt çfarë ka ndodhur, t’i siguroni se nuk kanë asnjë faj dhe se nuk janë në rrezik. Sepse pikërisht ideja e rrezikut bën që truri i tyre të reagojë ndryshe. Dhe këtë, natyrisht, askush nuk e dëshiron. /Telegrafi/
TIRANË, 10 dhjetor /ATSH/ Nën drejtimin e kryetarit të Kuvendit, Niko Peleshi, u zhvillua sot mbledhja për konstituimin e Grupit Parlamentar Vullnetar “Miqtë e Fëmijëve”, një nga mekanizmat më aktivë të angazhuar në mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve dhe forcimin e rolit mbikëqyrës të parlamentit në këtë fushë.
Në takim morën pjesë deputetë nga të gjitha grupet parlamentare, përfaqësues të UNICEF-it, të kryesuar nga Murat Sahin, si dhe të rinj nga Bordi Këshillimor i Adoleshentëve të UNICEF Albania.
Kryetari i Kuvendit, në cilësinë e drejtuesit të këtij grupi, theksoi se konstituimi i Grupit “Miqtë e Fëmijëve” nuk është thjesht një procedurë formale, por një angazhim institucional i fortë për ta vendosur mirëqenien e fëmijëve në qendër të ligjbërjes dhe politikëbërjes.
Ai nënvizoi se, çdo vendim që merret në Kuvend ka ndikim të drejtpërdrejtë mbi fëmijët dhe se Kuvendi ka përgjegjësinë të miratojë ligje, të ushtrojë kontroll parlamentar efektiv dhe të sigurojë prioritete buxhetore që mbështesin realisht të drejtat e tyre.
Peleshi u ndal edhe te sfidat e reja me të cilat përballen fëmijët sot, duke përmendur teknologjinë, kanalet e reja të komunikimit dhe rreziqet prej zhvillimeve të shpejta digjitale. Ai theksoi se përballimi i këtyre sfidave kërkon dialog, konsensus dhe standarde të matshme, veçanërisht në fusha si parandalimi i dhunës, aksesi i barabartë në arsim e shërbime si dhe mbrojtje në mjedisin digjital.
Në mbledhje u prezantuan edhe tre nënkryetaret e reja të grupit, Bora Muzhaqi, Ina Zhupa dhe Erisa Xhixho, të cilat do të bashkëdrejtojnë veprimtarinë dhe nismat e grupit.
Pjesëmarrësit vlerësuan bashkëpunimin e ngushtë me UNICEF-in dhe rolin e tij, si partner kyç në mbështetjen e nismave parlamentare për fëmijët.
Kuvendi riafirmoi angazhimin për ta bërë Grupin “Miqtë e Fëmijëve” një instrument të qëndrueshëm, aktiv dhe funksional në mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve në Shqipëri, duke u bërë një “sy i kujdesshëm” dhe një zë i vazhdueshëm për brezin e ardhshëm.
TIRANË, 9 dhjetor /ATSH/ Drejtuesi i Autoritetit Kombëtar për Sigurinë Kibernetike, Igli Tafa u shpreh sot se është i nevojshëm një kuadër të ri ligjor ndaj të gjitha masave që duhet të merren mbi kërcënimet online ndaj fëmijëve.
Tafa e bëri këtë deklaratë gjatë tryezës së zhvilluar me temë “Mbrojtja e Fëmijëve Online” organizuar nga Autoriteti Kombëtar për Sigurinë Kibernetike.
Në këtë tryezë e pranishme ishte edhe ministrja e Arsimit, Mirela Kumbaro, e cila tha se MA ka nxjerrë urdhrin i cili ndalon përdorimin e telefonëve celularë gjatë orarit të mësimit, ndërsa bëhet një punë e vazhdueshme që ky urdhër të vijojë të zbatohet.
“Ministria e Arsimit këtë shtator ka nxjerrë një udhëzim i cili ndalon futjen e celularëve në klasë, në të gjitha shkollat e Shqipërisë. Nga ky shtator, janë ndërtuar nëpër klasa kutitë e vogla dhe mësuesit dhe drejtorët e shkollës janë përgjegjës që të gjithë nxënësit që nxënësit t’i fusin celularët në mëngjes në ato kuti dhe i marrin kur dalin. Është tentuar disa herë, por këtë vit është bërë taksative, po zbatohet me rreptësi dhe nuk po them që u zgjidh, por vazhdojmë rregullisht t’iu kërkojmë mësuesve dhe drejtorëve ta zbatojnë me rreptësi. Nga ana tjetër, fëmija në shkollë kalon nga 4-6 orë dhe po marrim një tjetër iniciativë që ta zgjasim kohën e qëndrimit të tij në shkollë për të ekuilibruar atë hapësirë të kohës me një program më të madh që e kemi quajtur program passhkollor duke futur dhe aktivitete të tjera, si programi “Art dhe Zeje””, tha ministrja Kumbaro.
Më tej, në diskutimin e saj, ministrja e Arsimit nënvizoi se është futur përdorimi i teknologjisë në shkolla që në klasat fillore dhe mësuesit trajnohen intensivisht, për të krijuar një ekuilibër të shëndetshëm mes përdorimit të saj, por edhe aktiviteteve kreative, edukative dhe socializuese, ndërsa bashkëpunimi me prindërit është kyç në arritjen e një suksesi të përbashkët.
“Ne kemi futur lëndën e TIK (teknologji informacioni dhe komunikimi), kemi futur SmartLab-et, ndërsa brenda dy viteve të ardhshme do të pajisim një mijë shkolla me SmartLabe, me laboratorë inteligjentë që për klasat fillore deri tek gjimnazistët, me të gjithë tabelat inteligjente dhe 5500 laptopë me të cilët do të pajisen 5500 mësues të gjimnazeve, është një investim i madh teknologjik që shoqërohet me gjithë kurrikulën dhe një paketë trajnimi shumë intensiv nga Agjencia e Sigurimit të Cilësisë së Arsimit Parauniversitar për mësuesit”, tha Kumbaro.
“Por mësuesit dhe shkollat, pa prindërit nuk mund të kenë sukses. Dhe me prindërit nuk funksionon as me urdhra, as me detyrim, as me ligj. Vetëm me komunikim. Ne nuk do të kemi asnjë betejë të fituar po nuk u ndërgjegjësuam të gjithë dhe ky ndërgjegjësim u ngjan rrathëve të ujit. Nëpër shkolla kemi futur TIK-un, por po fusim edhe “Art dhe Zeje”, që fëmijët të bëjnë sa më shumë aktivitete me duart e tyre, por në një mënyrë sa më atraktive. Ministria e Arsimit është në ndërtim të të gjitha mundësive për të ecur paralelisht me bashkëjetesën pa kushte dhe të domosdoshme me teknologjinë e cila është e sotmja dhe e ardhmja, por sa më shumë të jetë e mundur edhe me mbajtjen e kontakteve me disa aktivitete të tjera që janë edukative, por edhe njerëzore”, përfundoi ministrja Kumbaro.
Nga ana tjetër, drejtori i përgjithshëm Autoritetit Kombëtar për Sigurinë Kibernetike, Igli Tafa, u shpreh se është shumë i nevojshëm koordinimi institucional që do t’i shërbejë një kuadri të ri ligjor në Kodin e Ri Penal ndaj kërcënimeve online.
“Bota online, aq e nevojshme dhe e domosdoshme për të gjitha transformimet digjitale të ekonomisë së vendit, bëhet njëkohësisht edhe një ambient i rrezikshëm në raste të caktuara për fëmijët tanë. Sot jemi dëshmitarë që fëmijët tanë përballen me bullizmin online, shantazhimin online, por edhe me një teknologji tashmë të re siç është “Deep Fake”. E kemi shumë të nevojshëm mbledhjen, organizimin dhe koordinimin për atë që do të çojë në një kuadër të ri ligjor ndaj të gjitha masave që duhet të merren mbi kërcënimet online ndaj fëmijëve duke bërë bashkë të gjithë aktorët”, u shpreh ai.
Edhe pse lodrat janë një pjesë e rëndësishme e fëmijërisë, ekspertët po paralajmërojnë gjithnjë e më shumë se një sasi e tepërt lodrash mund të ketë efektin e kundërt nga ai i dëshiruar.
Prindërit shpesh duan t'u japin fëmijëve të tyre gjithçka që munden, duke përfshirë një shumëllojshmëri lodrash, me qëllimet më të mira. Megjithatë, në dëshirën e tyre për t'u siguruar atyre një fëmijëri "më të pasur", ata shpesh harrojnë se për një zhvillim të shëndetshëm nevojitet shumë më pak sesa mendojmë ne.
Ekspertët theksojnë se mbipopullimi i dhomave të fëmijëve me lodra nuk kontribuon në lumturinë ose zhvillimin e një fëmije, por mund ta ngatërrojë, ta mbingarkojë dhe ta largojë atë nga loja e vërtetë, e lirë dhe krijuese.
Në vend që të inkurajojnë kreativitetin, përqendrimin dhe imagjinatën, dollapët dhe raftet e rrëmujshme shpesh çojnë në rezultate të kundërta - shpërqendrim, humbje interesi dhe lojë sipërfaqësore.
Kur një fëmijë ka shumë lodra, në fakt ka më shumë gjasa të heqë dorë nga loja. Zgjedhja e vazhdueshme dhe rrëmuja vizuale mund ta mbingarkojnë atë, duke e bërë të ndihet i ngopur më shpejt dhe duke pasur vështirësi në përqendrim. Kur kanë më pak objekte, fëmijët u afrohen atyre në mënyrë më krijuese: ata shpikin skenarë të rinj, përfshihen më shumë dhe qëndrojnë në lojë më gjatë.
Në vend që të grumbulloni lodra të reja, ekspertët rekomandojnë të investoni në disa artikuj cilësorë, të qëndrueshëm dhe që stimulojnë zhvillimin. Lodra të tilla u ofrojnë fëmijëve më shumë mundësi për të eksploruar, bashkëpunuar dhe zgjidhur probleme, gjë që forcon aftësitë e tyre njohëse dhe sociale në planin afatgjatë.
Një hapësirë e rrëmujshme mund të jetë stresuese si për fëmijët ashtu edhe për prindërit. Më pak lodra e bëjnë më të lehtë mbajtjen e gjërave të rregullta, dhe fëmijët në një mjedis më të rregullt e kanë më të lehtë të lundrojnë dhe të zgjedhin me çfarë të luajnë. Përveç kësaj, fëmijët kanë më shumë gjasa të mësojnë vlerën e kujdesit për gjërat, pasi ata lidhen më lehtë me më pak objekte.
Kur fëmijëve u jepet një numër i madh lodrash rregullisht, ata humbasin ndjenjën e të qenit të veçantë. Të kesh më pak lodra i inkurajon fëmijët t’i vlerësojnë ato, të zhvillojnë një lidhje emocionale me to dhe të mësojnë mirënjohjen. Ata gjithashtu e kuptojnë më mirë se çdo gjë e re ka vlerën e vet dhe se nuk është e nevojshme të marrësh gjithmonë më shumë.
Dashuria merr një formë të re kur hyn në botën e birësimit. Ajo shtrihet përmes dokumenteve dhe udhëtimeve të panumërta, netëve pa gjumë dhe bisedave të gjata, të kaluarave të ndërthurura dhe fillimeve të reja.
Pavarësisht nëse jeni vetëm në rrugën e birësimit apo tashmë po e jetoni atë realitet, e dini se ky nuk është një vendim i vetëm, por një marrëdhënie që zgjat gjithë jetën. Procesi i të mësuarit mund të jetë i vështirë, por është gjithashtu i butë dhe i bukur, dhe mësimet më të mira fshihen në momentet e vogla, të përditshme, shkruan Mother.ly.
Më poshtë, lexoni disa mësime rreth dashurisë që birësimi u mëson familjeve. Çdo mësim përfshin këshilla praktike që mund t’i zbatoni sot.
Përshtatini ato sipas moshës së fëmijës suaj dhe nevojave të familjes suaj dhe mos harroni se është në rregull të mësoni gjatë procesit.
Dashuria respekton të gjithë historinë e një fëmije
Birësimi na mëson se dashuria përfshin si gëzimin ashtu edhe humbjen. Historia e fëmijës suaj nuk filloi me ju, dhe respektimi i këtij fakti është thelbësor për ndërtimin e besimit.
Një këshillë praktike është të keni një "raft origjinash" në shtëpinë tuaj me foto ose objekte që simbolizojnë kulturën e lindjes së fëmijës suaj ose familjen e parë. Thuaji fëmijës tënd: "Historia jote filloi para se të takoheshim dhe çdo pjesë e saj është e rëndësishme".
Dashuria praktikon hapjen me ritmin e sigurisë
Hapja në familjet adoptuese mund të nënkuptojë shumë gjëra - nga shkëmbimi i letrave deri te takimet ballë për ballë. Është e rëndësishme ta mbash derën hapur, por gjithmonë duke respektuar kufijtë e të gjithëve të përfshirë.
Akademia Amerikane e Pediatrisë thekson se përdorimi i termave të qartë si "birësim" dhe "familje biologjike" që në moshë të vogël i ndihmon fëmijët të ndërtojnë besim dhe të zvogëlojnë konfuzionin. Të paktën një herë në vit, rishikoni planin tuaj të kontaktit me familjen biologjike dhe pyeteni veten: "Çfarë do të ishte e sigurt dhe e rehatshme për të gjithë në këtë kohë?" Përshtateni planin ndërsa fëmija juaj rritet.
Dashuria përdor fjalë të sakta dhe të kujdesshme
Fëmijët e marrin gjuhën fjalë për fjalë, prandaj është e rëndësishme të përdoren terma të qartë dhe precizë. Terma si "familje biologjike" ose "birësim" zvogëlojnë konfuzionin dhe turpin. Për shembull, në vend që të thoni "ajo ju braktisi", përdorni "ajo bëri një plan birësimi për ju". Shpjegojini fëmijës suaj: "Prindi juaj biologjik bëri një plan për t'ju mbajtur të sigurt dhe të dashur".
Dashuria u përgjigjet pyetjeve para se ato të bëhen
Mos prisni momentin e përsosur për të folur për birësimin. Prindërit që e kuptojnë procesin sjellin fakte të përshtatshme për moshën herët dhe shpesh. Para gjumit ose gjatë kohës së lojës, mund ta filloni bisedën duke thënë: "Çdo familje formohet ndryshe. Birësimi është pjesë e historisë së formimit të familjes sonë".
Dashuria përqafon kompleksitetin e emocioneve
Fëmija juaj mund të ndihet mirënjohës dhe i trishtuar, kurioz dhe i zemëruar, krenar dhe i pasigurt në të njëjtën kohë. Roli juaj është të siguroni një hapësirë të sigurt për të gjitha këto ndjenja. Kur lindin emocione të forta, qëndroni të qetë dhe thoni: "Mund të jesh i zemëruar dhe prapë të jesh i sigurt me mua. Unë jam këtu për ty".
TIRANË, 5 dhjetor/ATSH/ Mbrojtja e fëmijëve në Shqipëri është një prej prioriteteve të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mirëqenies.
Në një njoftim zyrtar, MSHMS bën me dije se për herë të parë po hartohet një projektligj për familjet kujdestare, një hap që garanton se asnjë fëmijë nuk mbetet pa kujdes.
Sipas MSHMS, ky projektligj, i propozuar nga kjo ministri mbron të drejtat e fëmijëve pa kujdes prindëror ose në rrezik për ta humbur atë, duke i vendosur ata në një mjedis familjar të sigurt, mbështetës dhe gjithëpërfshirës, gjithmonë në përputhje me parimin e interesit më të lartë të fëmijës.
Ligji i ri për Kujdesin Alternativ, i cili po finalizohet, është një prej shtyllave kryesore të reformës së deinstitucionalizimit dhe një angazhim kyç në kuadër të Kapitullit 23 të negociatave për anëtarësim në Bashkimin Evropian.
Ligji pritet të modernizojë të gjithë sistemin e kujdesit për fëmijët që nuk mund të rriten me prindërit e tyre, duke vendosur standarde të reja në garantimin e interesit më të lartë të fëmijës dhe ndërtimin e një modeli funksional të kujdestarisë profesionale.
Kompania “Meta”, ka nisur heqjen e fëmijëve australianë nën 16-vjeç nga platformat “Instagram”, “Facebook” dhe “Threads”, vetëm një javë para se të hyjë në fuqi ndalimi zyrtar për adoleshentët në rrjetet sociale, raporton BBC.
Kompania teknologjike, njoftoi muajin e kaluar se kishte filluar të informonte përdoruesit e moshës 13 deri në 15-vjeç, se llogaritë e tyre do të fillonin të mbylleshin nga data 4 dhjetor.
Pritet që rreth 150,000 përdorues të “Facebook-ut” dhe 350,000 llogari në “Instagram” të preken nga masa. “Threads”, platformë e ngjashme me X (ish-Twitter), mund të aksesohet vetëm përmes një llogarie në Instagram.
Ndalimi i rrjeteve sociale për të miturit, i pari i këtij lloji në botë, hyn në fuqi më 10 dhjetor.
Sipas ligjit të ri, kompanitë do të përballen me gjoba deri në 49.5 milionë dollarë australianë nëse nuk marrin “masa të arsyeshme” për të ndaluar fëmijët nën 16-vjeç të hapin ose të mbajnë llogari në platformat e tyre.
Prindërit shpesh duan të ndërtojnë marrëdhënie pozitive me fëmijët e tyre dhe t'i ndihmojnë ata të rriten në të rritur të qëndrueshëm, por ndonjëherë ata anashkalojnë rëndësinë e zakoneve të përditshme që forcojnë karakterin dhe marrëdhënien prind-fëmijë.
Konsulentja e prindërve Judith Pinto thekson tre gjëra kryesore që, sipas saj, prindërit duhet të bëjnë çdo ditë për të mbështetur zhvillimin e shëndetshëm të fëmijëve të tyre. Pra, ajo ndau tre zakone të prindërve që rrisin fëmijë me karakter të fortë.
Refuzimi i planeve tuaja për fëmijët
Pinto thekson se fëmijët lindin për t’u bërë ata që janë, jo për t’u bërë ata që dikush tjetër e ka imagjinuar. “Imponimi i planeve për atë që fëmijët duhet të bëjnë ose të bëhen mund të çojë në frustrim dhe alienim, në vend të suksesit të dëshiruar. Në vend të kësaj, njiheni dhe pranoni individualitetin e fëmijës suaj; vlerësoni atë që e bën atë unik”, tha ajo për YourTango.
Vëmendje e plotë
Këshilluesja thekson gjithashtu rëndësinë e pranisë së vërtetë, e cila përfshin lënien mënjanë të teknologjisë dhe kushtimin e kohës për aktivitete të përbashkëta, të tilla si loja, ecja ose leximi. Ajo beson se fëmijët kanë nevojë për vëmendje dhe disponueshmëri emocionale në të gjitha fazat e rritjes, përfshirë vitet e adoleshencës. Ajo e përshkruan kohën cilësore si një domosdoshmëri të përditshme, edhe nëse janë vetëm disa minuta vëmendje e përqendruar.
Kufij të qëndrueshëm dhe të arsyeshëm
"Fëmijëve duhet t'u bëhet e qartë se mendimet dhe ndjenjat lejohen, por se sjellja ka kufij dhe pasoja", thotë Pinto. Ai thotë se nëpërmjet kësaj qasjeje, fëmijët mësojnë përgjegjësinë dhe zhvillojnë aftësitë e nevojshme për marrëdhënie të shëndetshme në të ardhmen. Ai arrin në përfundimin se kombinimi i ngrohtësisë dhe kufijve të qëndrueshëm është themeli që fëmijët të rriten për t'u bërë njerëz që respektojnë veten dhe të tjerët.
Studimi paralajmëron rreziqe serioze për shëndetin e fëmijëve
Një studim i ri, i publikuar në revistën prestigjioze Pediatrics, paralajmëron se posedimi i një telefoni të mençur para moshës 12 vjeç mund të ketë pasoja serioze për shëndetin mendor dhe fizik të fëmijëve. Studiuesit kanë identifikuar rrezik të shtuar për depresion, probleme me gjumin dhe obezitet te fëmijët që kanë pasur telefon personal që në fillim të adoleshencës.
Çfarë zbuluan hulumtuesit
Ekipi hulumtues nga Spitali Pediatrik i Filadelfias, Universiteti i Kalifornisë në Berkeley dhe Universiteti Columbia analizoi të dhënat e më shumë se 10.000 adoleshentëve amerikanë, pjesëmarrës në studimin kombëtar ABCD, studimi më i madh afatgjatë mbi zhvillimin e trurit dhe shëndetin e fëmijëve në SHBA. Mbi 63% e fëmijëve në studim kishin smartfon personal dhe mosha mesatare kur e kishin marrë ishte 11 vjeç. Sa më i vogël të ishte fëmija kur merrte telefonin, aq më i madh rreziku për çrregullime të gjumit ose shtim të peshës trupore.
Pse rreziku lidhet me vetë telefonin, jo me përmbajtjen
Studiuesit nuk analizuan se çfarë bëjnë fëmijët në telefon, por vetëm ndikimin e faktit të posedimit të pajisjes. “Pyetja ishte e thjeshtë: a ndikon vetë fakti që fëmija në këtë moshë ka telefoni personal në rezultatet shëndetësore?”, shpjegoi për CBS News dr. Ran Barzilay, psikiatër për fëmijë dhe autori kryesor i studimit. Rezultatet treguan se fëmijët që deri në moshën 12 vjeç nuk kishin telefon, një vit më vonë kishin mirëqenie mendore dukshëm më të mirë sesa bashkëmoshatarët me telefon. Edhe kur u mor parasysh përdorimi i tabletëve, rezultatet mbetën të pandryshuara, transmeton Telegrafi.
shitterstock
Paralajmërimi për prindërit
Dr. Barzilay thekson se prindërit duhet ta kuptojnë se telefoni i mençur është “faktor i rëndësishëm në shëndetin e adoleshentëve” dhe vendimi për blerjen nuk duhet të jetë impulsiv. Ai shton se telefonat kanë edhe anë pozitive, lehtësojnë komunikimin, mësimin dhe japin ndjenjë sigurie, por përdorimi duhet të jetë i mbikëqyrur për të shmangur përmbajtjet e papërshtatshme dhe çrregullimet e gjumit. Në fazën e ardhshme, ekipi synon të analizojë sjelljet specifike të lidhura me përdorimin e telefonit që mbartin rrezikun më të madh dhe të studiojë fëmijët që marrin telefon para moshës 10 vjeç.
Çfarë thonë ekspertët e tjerë
Shqetësimet për kohën e tepërt para ekranit janë ngritur prej vitesh. Ish-kirurgu i përgjithshëm amerikan, dr. Vivek Murthy, që në vitin 2023 rekomandoi krijimin e “zonave pa teknologji” dhe nxitjen e fëmijëve për të ndërtuar miqësi jashtë rrjeteve sociale. Disa shtete amerikane tashmë kanë ndaluar përdorimin e telefonave në shkolla.
Sa fëmijë posedojnë smartfon
Sipas Pew Research Center (2024), 95% e adoleshentëve 13-17 vjeç kanë smartfon. Më shumë se gjysma e fëmijëve 11-12 vjeç kanë telefon, ndërsa shifrat janë të larta edhe te moshat më të ulëta: gati një e treta e fëmijëve 8-10 vjeç, 12% e fëmijëve 5-7 vjeç dhe 8% e fëmijëve nën 5 vjeç. Aktualisht nuk ka të dhëna të besueshme publike për numrin e fëmijëve nën 12 vjeç që posedojnë telefon në Kosovë. /Telegrafi/
Login
