Mjetet e Inteligjencës Artificiale (Al) për të përmirësuar shëndetin e njerëzve fituan terren në vitin 2025, duke premtuar të personalizojnë kujdesin mjekësor, të përshpejtojnë diagnozat, të ndihmojnë në zbulimin e ilaçeve të reja dhe më shumë.
Për shembull, Finlanda po përdor Al për të trajnuar punonjësit e shëndetësisë , ndërsa Estonia po e aplikon atë në analizën e të dhënave mjekësore dhe Spanja po përdor Al për zbulimin e sëmundjeve.
MegjithatĂ«, hulumtimet tregojnĂ« se Al nuk duhet tâi zĂ«vendĂ«sojĂ« profesionistĂ«t mjekĂ«sorĂ« sĂ« shpejti, shkruan euronews.
Chatbot-et ende kanë vështirësi në adresimin e problemeve të shëndetit mendor dhe rrezikojnë të përhapin dezinformata mjekësore.
Ekzistojnë gjithashtu shqetësime të mëdha për sigurinë , me ekspertët e teknologjisë që paralajmërojnë se ekstremistët mund të shfrytëzojnë mjetet e Al për të krijuar armë biologjike të afta të shkaktojnë një pandemi.
Megjithatë, Al po gjen gjithnjë e më shumë rrugën e saj në fushën mjekësore.
Ja pesë mënyra se si ajo ka ndryshuar shëndetin dhe mirëqenien e evropianëve këtë vit.
Parashikimi i rreziqeve shëndetësore
Shkencëtarët zhvilluan një model të Al që mund të parashikojë më shumë se 1,000 gjendje mjekësore - duke përfshirë lloje të caktuara kanceri, atak në zemër dhe diabet - më shumë se një dekadë para se dikush të diagnostikohet zyrtarisht.
Edhe pse nuk Ă«shtĂ« ende gati pĂ«r tâu pĂ«rdorur nĂ« zyrat e mjekĂ«ve, mjeti mund tâi ndihmojĂ« studiuesit tĂ« kuptojnĂ« se si zhvillohen sĂ«mundjet me kalimin e kohĂ«s.
Ndërkohë, mjete të tjera të Al u lansuan këtë vit për të parashikuar nëse mutacionet e rralla gjenetike do të çojnë në sëmundje, për të parashikuar rreziqet e shëndetit të zemrës së grave duke analizuar mamografitë e tyre dhe për të përdorur skanime mjekësore rutinë për të identifikuar stresin kronik.
Përshpejtimi i diagnostikimit të sëmundjeve
Në një rast të parë në Evropë, një asistent me Al i quajtur Prof. Valmed u certifikua këtë vit për të ndihmuar mjekët me diagnostikimin dhe trajtimin, i ndihmuar nga një mori të dhënash mjekësore të pacientëve.
Mjete të tjera diagnostikuese janë gjithashtu në horizont.
Në Mbretërinë e Bashkuar, për shembull, studiuesit thanë se një stetoskop i mundësuar nga Al mund të zbulojë problemet e zemrës në vetëm 15 sekonda.
Gjithashtu në Mbretërinë e Bashkuar , mjekët po përdorin Al për t'u kursyer pacientëve javë pritjeje për një diagnozë të kancerit të prostatës.
Monitorimi i pacientëve pas operacioneve
Një ekip kërkimor gjerman përdori Al për të automatizuar procesin e monitorimit të pacientëve të cilëve u janë implantuar stenta koronare në enët e gjakut të hapura që ishin bllokuar për shkak të sëmundjeve të zemrës.
Zakonisht, ndjekja e procesit të shërimit kërkon shumë kohë dhe mund të çojë në ndërlikime të tjera.
Algoritmi i mundësuar nga Al përdor imazherinë e enëve të gjakut për të analizuar se sa mirë po shërohen pacientët dhe është në gjendje të dallojë shpejt modelet e ndryshme të shërimit me një nivel të ngjashëm saktësie.
Luftimi i rezistencës ndaj antibiotikëve
Shkencëtarët po përdorin Al për të luftuar superbakteret rezistente ndaj antibiotikëve, të cilat përbëjnë një kërcënim në rritje për shëndetin publik në të gjithë Evropën.
Gjatë tre viteve të ardhshme, ata planifikojnë të zhvillojnë një model të Al për të hartuar dhe testuar trajtime të reja për bakteret rezistente ndaj ilaçeve, dhe do ta përdorin atë për të kuptuar më mirë se si sistemi imunitar i përgjigjet një lloji tjetër bakteri, ndërsa kërkojnë një vaksinë efektive.
Lirimi i mjekëve nga puna administrative
Zyrat mjekësore dhe spitalet në të gjithë Evropën po përdorin mjete të Al për t'i ndihmuar ata të menaxhojnë detyrat administrative, siç janë mbajtja e shënimeve dhe referimet.
Qëllimi është t'u jepet mjekëve më shumë kohë me pacientët, mes mungesës në rritje të punonjësve shëndetësorë dhe presioneve të mëdha mbi stafin.
Për shembull, Microsoft e bëri asistentin e saj klinik të Al të disponueshëm në Irlandë këtë vit, ndërsa Tandem Health e Suedisë lansoi sekretarin e saj mjekësor të mundësuar nga Al në Spanjë, Gjermani, Mbretërinë e Bashkuar dhe Finlandë.
Gjithashtu operon në Holandë, Norvegji dhe Danimarkë. /Telegrafi/
Dy persona kanë vdekur në Suedi pasi një stuhi e fuqishme dimërore përfshiu vendet nordike, duke shkaktuar ndërprerje të udhëtimit dhe energjisë elektrike.
Instituti Meteorologjik Suedez lëshoi alarme për erëra të forta për pjesë të mëdha të vendit që u godit nga stuhia Johannes.
Një burrë rreth të 50-ave vdiq pasi u godit nga një pemë në vendpushimin e skive Kungsberget në jug të vendit, raportuan mediat lokale dhe policia; ndërsa kompania rajonale e shërbimeve, Hemab, tha se një nga punonjësit e saj vdiq në një aksident "në fushë".
Dhjetëra mijëra shtëpi në Suedi, Norvegji dhe Finlandë kanë mbetur pa energji elektrike.
Në Suedi, më shumë se 40,000 shtëpi u prekën nga ndërprerjet e energjisë elektrike dhe shumë shërbime hekurudhore u anuluan, raportoi agjencia suedeze e lajmeve TT.
Disa fluturime, shërbime hekurudhore dhe rrugore në pjesë të vendeve nordike janë anuluar. /Telegrafi/
Rojet kufitare të Finlandës po zhvillojnë stërvitje intensive ushtarake në kuadër të përgatitjeve për një përshkallëzim të mundshëm të tensioneve me Rusinë.
Këto ushtrime po mbahen përtej Rrethit Arktik, në zona të izoluara dhe me kushte ekstreme klimatike, shumë pranë kufirit lindor të vendit me Rusinë.
Autoritetet finlandeze kanë bërë të qartë se po përgatiten për skenarin më të keq të mundshëm dhe nuk po e fshehin këtë strategji mbrojtëse.
Finnish border guards are training for a possible war with Russia â CNN
The drills are taking place beyond the Arctic Circle, near the Russian border.
Finland is preparing for the worst-case scenario and is not hiding it.
Pas ndryshimeve të fundit në situatën e sigurisë në Evropë, Finlanda ka rritur ndjeshëm nivelin e gatishmërisë dhe vëmendjes ndaj kufirit të saj lindor.
Pamjet e publikuara tregojnë rojet kufitare gjatë ushtrimeve në kushte të vështira arktike: lëvizje të koordinuara në borë të thellë, patrullime të vazhdueshme në terrene pyjore të dendura, si dhe simulime të reagimit në rast të një pushtimi të armatosur. Stërvitjet fokusohen në mbijetesë, reagim të shpejtë, mbrojtje territoriale dhe bashkëpunim mes njësive.
Këto përgatitje nënvizojnë seriozitetin me të cilin Finlanda po e trajton sigurinë kombëtare dhe mbrojtjen e sovranitetit të saj, veçanërisht në një rajon ku tensionet gjeopolitike mbeten të larta. /Telegrafi/
Shtetet e Bashkuara sapo përfunduan dy ditë bisedimesh me negociatorë ukrainas dhe evropianë në Berlin të Gjermanisë, të ndjekura nga diskutime të tjera mes udhëheqësve në Evropë - të gjitha këto që përfunduan me sinjale pozitive për një marrëveshje paqeje në të ardhmen.
Bisedimet u pĂ«rqendruan te garancitĂ« e sigurisĂ« pĂ«r UkrainĂ«n, me qĂ«llim frenimin e agresionit tĂ« mundshĂ«m rus nĂ« tĂ« ardhmen; njĂ« çështje qĂ« â pavarĂ«sisht deklaratave pozitive â mbetet njĂ« nga pikat kryesore tĂ« mospajtimit nĂ« negociatat me MoskĂ«n.
Pengesa tjetĂ«r madhore Ă«shtĂ« e ardhmja e rajonit tĂ« Donbasit nĂ« UkrainĂ«, pĂ«r tĂ« cilin Rusia kĂ«rkon qĂ« Kievi tâia dorĂ«zojĂ« kontrollin si kusht pĂ«r arritjen e marrĂ«veshjes.
Gjermania njoftoi se ekziston njĂ« mundĂ«si e vogĂ«l, por reale, pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje sĂ« shpejti, duke hedhur gjithashtu idenĂ« e njĂ« armĂ«pushimi gjatĂ« periudhĂ«s sĂ« Krishtlindjeve, ndĂ«rsa presidenti amerikan, Donald Trump tha se âtani jemi mĂ« afĂ«r se kurrĂ« mĂ« parĂ«â. Por ku qĂ«ndrojnĂ« realisht gjĂ«rat?
ĂfarĂ« ndodhi nĂ« bisedimet nĂ« Berlin?
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky dhe kryenegociatori Rustem Umerov u takuan në kryeqytetin gjerman me Steve Witkoff, të dërguarin special të Trumpit, dhe Jared Kushner, dhëndrin e presidentit amerikan. Në bisedime iu bashkua edhe kancelari gjerman Friedrich Merz, ku negociatorët shqyrtuan versionin më të fundit të planit të paqes të mbështetur nga SHBA-ja.
âKjo nuk do tĂ« thotĂ« se tani kemi njĂ« plan tĂ« pĂ«rsosur, por Ă«shtĂ« njĂ« version shumĂ« i zbatueshĂ«mâ, tha Zelensky para gazetarĂ«ve nĂ« Berlin dhe shtoi se âamerikanĂ«t duan njĂ« zgjidhje tĂ« shpejtĂ«; ne kujdesemi qĂ« tĂ« ruajmĂ« cilĂ«sinĂ« edhe me kĂ«tĂ« ritĂ«m. NĂ«se shpejtĂ«sia dhe cilĂ«sia pĂ«rputhen, ne jemi plotĂ«sisht dakordâ.
Zelensky tha tĂ« martĂ«n se gjatĂ« bisedimeve pĂ«r paqen ka punuar me SHBA-nĂ« ânĂ« detaje shumĂ« tĂ« hollĂ«sishme mbi dokumente qĂ« mund ta ndalin luftĂ«n dhe tĂ« garantojnĂ« sigurinĂ«â.
âĂdo detaj i vetĂ«m ka rĂ«ndĂ«si, sepse asnjĂ« detaj nuk duhet tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« shpĂ«rblim pĂ«r agresionin e RusisĂ«â, u tha ai deputetĂ«ve tĂ« parlamentit holandez nĂ« HagĂ«, transmeton Telegrafi.
Aktualisht janĂ« pesĂ« dokumente tĂ« veçanta nĂ« diskutim brenda marrĂ«veshjes sĂ« propozuar tĂ« paqes â ato pĂ«rfshijnĂ« garanci sigurie âligjĂ«risht detyrueseâ qĂ« do tĂ« votoheshin nga Kongresi i SHBA-sĂ«, si edhe plane pĂ«r financimin e rimĂ«kĂ«mbjes sĂ« UkrainĂ«s pas luftĂ«s.
UdhĂ«heqĂ«sit e Bashkimit Evropian, DanimarkĂ«s, FinlandĂ«s, FrancĂ«s, GjermanisĂ«, ItalisĂ«, HolandĂ«s, NorvegjisĂ«, PolonisĂ«, SuedisĂ« dhe MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar u mblodhĂ«n nĂ« Berlin pĂ«r diskutime tĂ« veçanta, pas tĂ« cilave u angazhuan tĂ« punojnĂ« sĂ« bashku me SHBA-nĂ« pĂ«r tĂ« âofruar garanci tĂ« forta sigurie dhe masa mbĂ«shtetĂ«se pĂ«r rimĂ«kĂ«mbjen ekonomike tĂ« UkrainĂ«sâ.
Kremlini tha të martën se ende nuk e kishte parë tekstin e propozimeve më të fundit për garancitë e sigurisë për Ukrainën të ngjashme me ato të NATO-s.
âNe duam paqe; nuk duam njĂ« armĂ«pushim qĂ« tâi japĂ« UkrainĂ«s njĂ« hapĂ«sirĂ« frymĂ«marrjeje dhe ta pĂ«rgatisĂ« pĂ«r vazhdimin e luftĂ«s. Ne duam ta ndalim kĂ«tĂ« luftĂ« dhe tĂ« arrijmĂ« objektivat tona, tĂ« sigurojmĂ« interesat tona dhe tĂ« garantojmĂ« paqe nĂ« EvropĂ« pĂ«r tĂ« ardhmenâ, u tha gazetarĂ«ve zĂ«dhĂ«nĂ«si i Kremlinit, Dmitry Peskov, nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« njĂ« pyetjeje mbi qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« e njĂ« âarmĂ«pushimi tĂ« Krishtlindjeveâ.
Angazhimet e paraqitura në deklaratën e përbashkët evropiane përfshinin:
NjĂ« âforcĂ« shumĂ«kombĂ«she evropiane pĂ«r UkrainĂ«nâ, e udhĂ«hequr nga Evropa, me kontribute trupash nga aleatĂ«t brenda Koalicionit tĂ« tĂ« VullnetshmĂ«ve dhe âtĂ« mbĂ«shtetur nga SHBA-jaâ;
Kjo forcĂ« do tĂ« ndihmojĂ« nĂ« sigurimin e hapĂ«sirĂ«s ajrore dhe detare tĂ« UkrainĂ«s, âpĂ«rfshirĂ« edhe operimin brenda territorit tĂ« UkrainĂ«sâ;
Një mekanizëm monitorimi të armëpushimit të udhëhequr nga SHBA-ja, i cili do të përfshinte pjesëmarrje ndërkombëtare;
Mbështetje të konsiderueshme për Ukrainën për ndërtimin e forcave të saj të armatosura, të cilat duhet të mbeten në një nivel paqeje prej 800 mijë trupash.
Investimet e ardhshme nĂ« UkrainĂ«, qĂ« do tĂ« pĂ«rfshinin marrĂ«veshje tregtare dhe âvĂ«nien nĂ« dispozicion tĂ« burimeve tĂ« mĂ«dha pĂ«r rimĂ«kĂ«mbje dhe rindĂ«rtimâ.
Kjo është pyetja kryesore. Kremlini ka deklaruar se kundërshton çdo skenar që përfshin dislokimin e trupave ushtarake të NATO-s në Ukrainë.
Qeveria ruse mĂ« parĂ« ka shkuar deri aty sa tĂ« kĂ«mbĂ«ngulĂ« qĂ« Ukraina ta sanksionojĂ« nĂ« kushtetutĂ«n e saj se nuk do tâi bashkohet NATO-s dhe se nuk do tĂ« ketĂ« forca tĂ« aleancĂ«s transatlantike tĂ« stacionuara brenda kufijve tĂ« saj. NĂ« muajin nĂ«ntor, Moska kĂ«rkoi gjithashtu qĂ« Kievit tâi vendosej njĂ« kufi pĂ«r madhĂ«sinĂ« e forcave tĂ« armatosura.
Zyrtarët amerikanë pretendojnë se rreth 90 për qind e çështjeve mes Rusisë dhe Ukrainës janë zgjidhur, duke e përshkruar çështjen e lëshimeve territoriale si pikën kryesore të ngecjes.
NjĂ« zyrtar amerikan tha se pala e tyre ka ofruar ide âqĂ« nxisin mendiminâ pĂ«r tĂ« zgjidhur kĂ«tĂ« bllokim, pĂ«rfshirĂ« krijimin e njĂ« zone tĂ« lirĂ« ekonomike nĂ« disa pjesĂ« tĂ« Donbasit.
Ekipi negociator amerikan ka propozuar qĂ« njĂ« zonĂ« e tillĂ« tĂ« çmilitarizohet, ku Ukraina do tĂ« tĂ«rhiqej, por ku forcat ruse nuk do tĂ« hynin. MegjithatĂ«, mbetet e paqartĂ« nĂ«se presidenti rus, Vladimir Putin, do tĂ« heqĂ« dorĂ« nga objektivat e tij maksimaliste tĂ« luftĂ«s pĂ«r tâu pajtuar me kĂ«tĂ« propozim.
Ukraina ka ngritur pikëpyetje rreth asaj se kush do ta menaxhonte atë zonë dhe kush do të siguronte që tërheqjet e trupave të ishin reciproke.
âAmerikanĂ«t po pĂ«rpiqen tĂ« gjejnĂ« njĂ« kompromis⊠Dua ta theksoj edhe njĂ« herĂ«: njĂ« âzonĂ« e lirĂ« ekonomikeâ nuk do tĂ« thotĂ« nĂ«n kontrollin e FederatĂ«s Ruse. KĂ«to janĂ« elemente thelbĂ«sore pĂ«r mua nĂ« çdo format qĂ« lidhet me Donbasinâ, tha Zelensky tĂ« hĂ«nĂ«n, duke shtuar se Ukraina nuk do ta njohĂ« pjesĂ«n e pushtuar pĂ«rkohĂ«sisht tĂ« rajonit lindor tĂ« Donbasit si ruse, as ligjĂ«risht dhe as 'de facto'.
ZyrtarĂ«t amerikanĂ« i pĂ«rshkruan garancitĂ« e sigurisĂ« si âtĂ« ngjashme me Nenin 5â, duke iu referuar parimit tĂ« traktatit tĂ« NATO-s sipas tĂ« cilit njĂ« sulm ndaj njĂ« anĂ«tari konsiderohet sulm ndaj tĂ« gjithĂ«ve.
Zyrtarët refuzuan të hynin në detaje se çfarë do të përfshinte roli i SHBA-së, përtej faktit se ai nuk do të përfshinte trupa amerikane në terren në Ukrainë.
âPara se tĂ« largohemi nga fusha e betejĂ«s, duhet tĂ« jemi absolutisht tĂ« sigurt se cilat janĂ« kĂ«to garanci sigurieâ, tha Zelensky.
Zelensky po vazhdon diskutimet diplomatike, me një vizitë në Holandë të martën për të diskutuar kompensimin nga Rusia për dëmet që ka shkaktuar gjatë luftës.
âBisedimet nuk kanĂ« tĂ« bĂ«jnĂ« vetĂ«m me njĂ« armĂ«pushim, por me garancitĂ« e sigurisĂ«â, tha lideri ukrainas dhe shtoi se âkjo nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m siguri fizike, por ka tĂ« bĂ«jĂ« edhe me faktin qĂ« Rusia mĂ« nĂ« fund tĂ« mĂ«sojĂ« tĂ« jetojĂ« sipas sundimit tĂ« ligjit. Kjo do tĂ« funksionojĂ« vetĂ«m nĂ«se ka pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« vĂ«rtetĂ«, nĂ«se ndĂ«shkimi i agresorit bĂ«het i pashmangshĂ«mâ.
Trump, i cili u lidh me telefon nĂ« darkĂ«n e sĂ« hĂ«nĂ«s tĂ« udhĂ«heqĂ«sve evropianĂ«, tha se âgjĂ«rat duken sikur po shkojnĂ« mirĂ«, por kĂ«tĂ« e kemi thĂ«nĂ« prej kohĂ«sh, dhe Ă«shtĂ« njĂ« çështje e vĂ«shtirĂ«â.
Ai tha se telefonata ishte âshumĂ« e mirĂ«â dhe se kishte pasur njĂ« âbisedĂ« tĂ« gjatĂ«â me Zelenskyn, duke shtuar gjithashtu se SHBA-ja kishte qenĂ« nĂ« kontakt me Putinin.
âMendoj se tani jemi mĂ« afĂ«r se kurrĂ« mĂ« parĂ« dhe do tĂ« shohim se çfarĂ« mund tĂ« bĂ«jmĂ«â, tha Trump tĂ« hĂ«nĂ«n nĂ« ZyrĂ«n Ovale.
âProblemi Ă«shtĂ« se ata [Rusia] do tĂ« duan ta pĂ«rfundojnĂ«, dhe pastaj papritur nuk do ta duan, dhe Ukraina do tĂ« dojĂ« ta pĂ«rfundojĂ«, dhe pastaj papritur nuk do ta dojĂ«. Pra, duhet tâi sjellim nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n linjĂ«â, deklaroi lideri amerikan. /Telegrafi/
NjĂ« skandal i paprecedentĂ« ka pĂ«rfshirĂ« garĂ«n e bukurisĂ« âMiss Finlanda 2025â, pasi organizata ka marrĂ« vendimin drastik pĂ«r tâi hequr kurorĂ«n fitueses sĂ« kĂ«tij viti, Sarah Dzafce, njĂ« 22-vjeçare me origjinĂ« shqiptare nga Kosova. Ky Ă«shtĂ« rasti i parĂ« nĂ« historinĂ« e konkursit qĂ« njĂ« âMissâ humbet zyrtarisht titullin e saj. Ngjarja ndodhi mĂ« [âŠ]
NjĂ« ngjarje e paprecedentĂ« tronditi kĂ«tĂ« javĂ« organizatĂ«n e âMiss Finlandaâ, e cila mori vendimin drastik pĂ«r tâi hequr menjĂ«herĂ« titullin fitueses sĂ« zgjedhur pĂ«r vitin 2025, Sarah Dzafce. 22-vjeçarja me origjinĂ« shqiptare nga Kosova Ă«shtĂ« tashmĂ« e para âMissâ nĂ« historinĂ« e kompeticionit finlandez qĂ« humb zyrtarisht kurorĂ«n e saj, njĂ« hap ekstrem qĂ« nuk ishte marrĂ« kurrĂ« mĂ« parĂ« nĂ« kĂ«tĂ« formĂ«.
Gjithçka ndodhi mĂ« 1 dhjetor, pasi media finlandeze Ilta-Sanomat publikoi njĂ« imazh tĂ« Sarah-s, i cili po qarkullonte me shpejtĂ«si nĂ« Snapchat dhe Instagram. NĂ« foto, ajo shihet duke tĂ«rhequr sytĂ« me gishta pĂ«r tâu dukur âtĂ« pjerrĂ«tâ, njĂ« gjest i njohur ndĂ«rkombĂ«tarisht si tallĂ«s ndaj komuniteteve aziatike. Mbishkrimi nĂ« finlandisht âKiinalaisenkaa syömĂ€sâ (âDuke ngrĂ«nĂ« me njĂ« kinez/ushqim kinezâ) u konsiderua menjĂ«herĂ« pĂ«rmbajtje raciste, duke shkaktuar njĂ« valĂ« tĂ« fuqishme reagimesh publike.
CEO e konkursit, Sunneva Sjögren, doli në një konferencë për shtyp për të shpallur vendimin: pas një shqyrtimi të detajuar, Dhafce humb titullin e saj si Miss Finlanda.
âKy ishte njĂ« vendim i arsyetuar dhe i vĂ«shtirĂ«,â deklaroi Sjögren, duke theksuar se sjelljet diskriminuese nuk janĂ« tĂ« tolerueshme pĂ«r njĂ« figurĂ« qĂ« pĂ«rfaqĂ«son vendin nĂ« skenĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare.
Sarah, e cila nĂ« rrjetet sociale shprehej me krenari pĂ«r ârrĂ«njĂ«t nĂ« malet e KosovĂ«sâ, u shfaq e tronditur nga lajmi.
âNuk e prisja. E mora vesh kĂ«tĂ« mĂ«ngjes. Vendimi u mor me mirĂ«kuptim tĂ« ndĂ«rsjellĂ«,â tha ajo pĂ«r mediat finlandeze.
Heqja e kurorës nga fituesja kryesore është ngjarje që nuk ka ndodhur asnjëherë më parë në këtë kompeticion.
Paqja në Ukrainë është më pranë se kurrë që nga fillimi i pushtimit të plotë rus, ka thënë presidenti finlandez Alexander Stubb.
âJemi mjaft afĂ«r njĂ« marrĂ«veshjejeâ, tha ai nĂ« njĂ« aktivitet nĂ« Helsinki, raporton skynews.
Lideri finlandez zbuloi gjithashtu se negociatat midis zyrtarëve amerikanë, ukrainas dhe evropianë aktualisht përfshijnë dokumentet e mëposhtme të ndara:
Një dokument kornizë, që aktualisht është një plan me 20 pika;
Një dokument mbi garancitë e sigurisë, që dallon mes garancive të forta dhe marrëveshjeve si koalicioni i të gatshmëve;
Një dokument mbi rindërtimin pasluftës të Ukrainës.
Kjo përputhet me komentet që presidenti ukrainas, Volodymyr Zelenskyy bëri gjatë ditës së djeshme para gazetarëve rreth negociatave.
Ndryshe, Stubb ka qenë një nga udhëheqësit evropianë që shërbejnë si ndërmjetës në bisedimet midis SHBA-së dhe Ukrainës.
Ish-golfisti gjysmë-profesionist dhe mbështetës i vendosur i Ukrainës ishte afruar me presidentin amerikan, Donald Trump gjatë një loje golfi në Florida. /Telegrafi/
Në vitin 2024, përdorimi i inteligjencës artificiale (AI) nga mësuesit ndryshonte ndjeshëm në Evropë, me Shqipërinë dhe Kosovën që udhëhiqnin në rajon ndërsa vendet e Evropës Perëndimore zakonisht shënonin nivele më të ulëta.
Përdorimi i inteligjencës artificiale (AI) nga mësuesit ndryshon shumë nëpër Evropë, me disa vende që ndjekin një qasje më të kujdesshme.
Shumica e mësuesve e përdorin kryesisht për përgatitje ndërsa ekspertët presin që përdorimi i saj të rritet, por paralajmërojnë se duhet shfrytëzuar në mënyrë të përgjegjshme, transmeton Telegrafi.
Inteligjenca artificiale po bëhet pjesë e jetës së përditshme. Mjetet dhe mundësitë që ofrojnë kompanitë kryesore të AI-së janë rritur shpejt në vitet e fundit, raporton euronews.
Arsimi nuk bën përjashtim. Autoritetet, mësuesit ose studiuesit tregojnë se si nxënësit përdorin mjete të tilla si ChatGPT për të përfunduar detyrat e shtëpisë, duke përfshirë ese. Në të njëjtën kohë, AI-ja ofron edhe mbështetje të vlefshme për mësuesit.
Sa gjerësisht po e përdorin mësuesit IA-në në Evropë? Cilat vende janë përpara? Dhe për çfarë mbështeten më shumë mësuesit tek AI?
Sipas AnketĂ«s NdĂ«rkombĂ«tare tĂ« MĂ«simdhĂ«nies dhe MĂ«simit tĂ« OrganizatĂ«s pĂ«r BashkĂ«punim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) â TALIS, pĂ«rdorimi i AI-sĂ« nga mĂ«suesit ndryshon ndjeshĂ«m nĂ« EvropĂ« nĂ« vitin 2024.
Nga 32 vende, pjesa e mësuesve të shkollave të mesme të ulëta që përdorin AI-në ndryshon nga 14 për qind në Francë deri në 52 për qind në Shqipëri në vitin 2024. Mesatarja është 32 për qind në Bashkimin Evropian (EU-22), ndërsa në OECD (27 vende) është 36 për qind.
Në anketë, përdorimi i AI-së përfshin parashikime, sugjerimin e vendimeve ose gjenerimin e tekstit.
Ai përfshin përdorimin e AI-së në mësimdhënie ose për të lehtësuar të nxënit e nxënësve gjatë 12 muajve para anketës.
Modelet rajonale të forta nuk shfaqen qartë, megjithatë, përgjithësisht, vendet e Evropës Perëndimore kanë tendencë të kenë një përdorim më të ulët të AI-së nga mësuesit krahasuar me Ballkanin Perëndimor dhe Evropën Lindore.
Përveç Shqipërisë, pjesa e mësuesve që përdorën AI-në të paktën një herë arriti në dy nga pesë ose më shumë në tetë vende/ekonomi.
PĂ«rqindjet e tyre ishin: Malta (46%), Ăekia (46%), Rumania (46%), Polonia (45%), Kosova (43%), Maqedonia e Veriut (42%), Norvegjia (40%) dhe rajoni flaman i BelgjikĂ«s (40%).
Vendete që përdorën më pak AI-në në shkolla ishin: Bullgaria (22%), Hungaria (23%), rajoni francez i Belgjikës (23%), Turqia (24%), Italia (25%), Finlanda (27%), Mali i Zi (28%) dhe Sllovakia (29%).
Pse ndryshon shumë përdorimi i AI-së?
Një zëdhënës i Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Edukim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO) vuri në dukje se qeveritë kanë miratuar politika të ndryshme politike për AI-në në arsim, gjë që mund të ndikojë në vetëdijen dhe përdorimin e AI-së nga mësuesit në Evropë.
âDisa vende kanĂ« qenĂ« mĂ« proaktive nĂ« zhvillimin e strategjive kombĂ«tare pĂ«r AI-nĂ«, qĂ« pĂ«rfshijnĂ« edhe sektorin e arsimit, ndĂ«rsa tĂ« tjerat kanĂ« marrĂ« njĂ« qĂ«ndrim mĂ« tĂ« kujdesshĂ«m ndaj AI-sĂ« dhe pĂ«rdorimit tĂ« AI-sĂ« gjeneruese nĂ« shkollĂ«, duke vendosur rregulla mĂ« tĂ« rrepta sipas moshĂ«s sĂ« nxĂ«nĂ«sveâ, tha zĂ«dhĂ«nĂ«si pĂ«r Euronews Next.
Ruochen Li, menaxher i lartĂ« i projektit nĂ« OECD, vuri nĂ« dukje se âinfrastruktura, kufizimet teknologjike siç janĂ« âfirewallâ-et, qĂ«ndrimet shoqĂ«rore ndaj pĂ«rdorimit tĂ« teknologjisĂ« nĂ« shkolla dhe politikat qĂ« mund tĂ« nxisin ose dekurajojnĂ« mĂ«suesit tĂ« pĂ«rdorin AI-nĂ«â mund tĂ« shpjegojnĂ« dallimet mes vendeve.
âNe shohim njĂ« lidhje tĂ« fortĂ« nĂ« nivel vendi midis sasisĂ« sĂ« trajnimeve tĂ« ofruara pĂ«r pĂ«rdorimin e AI-sĂ« dhe pĂ«rdorimit tĂ« sajâ, tha ai pĂ«r Euronews Next.
Ben Hertz dhe Antoine Bilgin, menaxherë pedagogjikë dhe kërkimorë në European Schoolnet, theksuan se ndryshimet e mëdha në përdorimin e AI-së pasqyrojnë mjedisin politik dhe kulturën arsimore të secilit vend, disa prej të cilëve marrin një qëndrim më të kujdesshëm kombëtar.
âQasja nĂ« mbĂ«shtetje praktike si trajnimi dhe infrastruktura Ă«shtĂ« gjithashtu njĂ« faktor thelbĂ«sor pĂ«r pĂ«rshpejtimin. TĂ« dhĂ«nat e TALIS konfirmojnĂ« se nĂ« sistemet me pĂ«rdorim mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« AI-sĂ«, mĂ«suesit kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa tĂ« kenĂ« marrĂ« mĂ«sim profesional mbi kĂ«tĂ« temĂ«â, thanĂ« Hertz dhe Bilgin pĂ«r Euronews Next.
Për shembull, Franca filloi këtë vit të ofrojë trajnime kombëtare për AI-në në shkollat publike, pas mbledhjes së të dhënave të TALIS.
âKujdesi, rregulla tĂ« paqarta dhe infrastruktura e kufizuar janĂ« faktorĂ« qĂ« mund tĂ« shpjegojnĂ« adoptimin mĂ« tĂ« ngadaltĂ«, veçanĂ«risht nĂ« njĂ« fushĂ« tĂ« re dhe tĂ« debatueshme si AI-jaâ, shtuan ata.
Shkaktarë të mundshëm për këtë hendek janë prania dhe cilësia e trajnimeve, ngarkesa e punës, mungesa e mësuesve, motivimi personal dhe kurioziteti, sipas Martinas Di Ridolfo, koordinatore politike në Komitetin Evropian të Sindikatave për Arsim (ETUCE).
Për çka e përdorin mësuesit AI-në?
Nga mësuesit që përdorin AI-në, mesatarisht në Bashkimin Evropian (EU-22), pothuajse dy të tretat (65 për qind) thonë se e përdorin për të mësuar në mënyrë efikase dhe për të përmbledhur një temë, dhe 64 për qind përdorin AI-në për të gjeneruar plane mësimore ose aktivitete.
Dy përqindjet më të larta tregojnë se AI-ja përdoret kryesisht për përgatitjen e mësuesve vetë.
Mbështesin nxënësit me nevoja të veçanta arsimore (40%)
Rregullojnë automatikisht vështirësinë e materialeve mësimore sipas nevojave të nxënësve (39%)
Gjenerojnë tekste për vlerësime të nxënësve ose komunikime me prindër/përkujdes (31%)
Rishikojnë të dhëna mbi pjesëmarrjen ose performancën e nxënësve (29%)
Vlerësojnë ose notojnë punën e nxënësve (26%)
Këto gjetje sugjerojnë se përdorimi i drejtpërdrejtë në klasë ose drejtuar nxënësve është më pak i zakonshëm.
Mësuesit kryesisht mbështeten te AI për përgatitjen e tyre personale, ndërsa detyrat e vlerësimit janë ato që përdoren më pak.
Hertz dhe Bilgin sugjeruan se shumĂ« mĂ«sues ka gjasa tĂ« pĂ«rdorin AI-nĂ« kryesisht âprapa skenaveâ tani dhe nĂ« tĂ« ardhmen e afĂ«rt.
Ruochen nga OECD sugjeroi se AI mund tâi mbĂ«shtesĂ« mĂ«suesit nĂ« punĂ«t administrative, dhe kjo mund tâu lirojĂ« kohĂ« dhe energji pĂ«r detyra tĂ« tjera mĂ« tĂ« lidhura drejtpĂ«rdrejt me mĂ«simdhĂ«nien.
Ăka do tĂ« sjell nĂ« ardhmen AI nĂ« shkolla?
Ekspertët bien dakord se përdorimi i AI-së në arsim po rritet vazhdimisht dhe do të vazhdojë të zgjerohet. Ata gjithashtu paralajmërojnë se përdorimi me përgjegjësi, udhëzimet e qarta dhe vetëdija për dobësitë e mundshme duhet të jenë pjesë e këtij përparimi.
Hertz dhe Bilgin nga European Schoolnet vunë re se me kalimin e kohës, sistemet e AI-së mund të ndërveprojnë më shpesh direkt me nxënësit, për shembull duke propozuar aktivitete të personalizuara ose duke ofruar reagime në kohë reale.
âPor mĂ«suesit duhet tĂ« mbeten ndĂ«rmjetĂ«sit kryesorĂ« midis nxĂ«nĂ«sit dhe teknologjisĂ«, pĂ«r tĂ« ruajtur autoritetin, mbikĂ«qyrjen etike dhe rolin e kujdestaritâ, thanĂ« ata.
UNESCO thekson rolin qendror të mësuesve ndërsa përdorimi i AI-së në arsim zgjerohet.
âVeglat e AI-sĂ« duhet tĂ« plotĂ«sojnĂ«, jo tĂ« zĂ«vendĂ«sojnĂ«, mĂ«suesit, dhe pĂ«rdorimi i tyre duhet tĂ« jetĂ« nĂ« pĂ«rputhje me standardet etike dhe objektivat arsimore, duke ruajtur autonominĂ« dhe privatĂ«sinĂ« e mĂ«suesve dhe nxĂ«nĂ«sveâ, tha njĂ« zĂ«dhĂ«nĂ«s i UNESCO-s.
Duke pritur qĂ« pĂ«rdorimi i AI-sĂ« tĂ« rritet tek mĂ«suesit dhe nxĂ«nĂ«sit, veçanĂ«risht me veglat gjeneruese, Di Ridolfo ngriti njĂ« shqetĂ«sim tjetĂ«r âduke marrĂ« parasysh mungesĂ«n e theksuar tĂ« mĂ«suesve qĂ« kemi nĂ« EvropĂ«, shohim rreziqe konkrete pĂ«r de-kualifikim dhe humbje tĂ« aftĂ«sive profesionaleâ.
Ajo gjithashtu tërhoqi vëmendjen mbi një kufizim të studimit të OECD-së: të dhënat nuk japin informacion mbi frekuencën e përdorimit. Nuk tregohet nëse mësuesit kanë përdorur AI-në rregullisht apo vetëm disa herë për testim. /Telegrafi/
Përballë ndryshimit të situatës së sigurisë në Evropë, Finlanda ka vendosur të forcojë ndjeshëm kapacitetet e saj mbrojtëse, duke rritur kufirin e moshës për rezervistët ushtarakë.
Ata mund tĂ« angazhohen nĂ« ushtri deri nĂ« moshĂ«n 65-vjeçare, shkruan gazeta gjermane âFrankfurter Allgemeine Zeitungâ.
Edhe pse me njĂ« popullsi prej vetĂ«m 5,5 milionĂ« banorĂ«sh, Finlanda ka njĂ« nga ushtritĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« EvropĂ«, me rreth 280â000 trupa tĂ« gatshme pĂ«r mobilizim tĂ« shpejtĂ« dhe njĂ« rezervĂ« totale prej 870â000 personash.
Sipas planit të ri të qeverisë, kjo shifër pritet të arrijë në rreth një milion deri në vitin 2031.
Ndryshimi kryesor ligjor parashikon që, duke filluar nga viti i ardhshëm, kufiri i moshës për të qenë pjesë e rezervës do të rritet në 65 vjeç për të gjithë, pavarësisht gradës.
Aktualisht, ushtarët e gradave të ulëta qëndrojnë në rezervë deri në moshën 50-vjeçare, ndërsa oficerët deri në 60 vjeç.
Për oficerët me grada të larta (si kolonel e më lart), detyrimi do të jetë pa kufi moshe, për sa kohë ata janë fizikisht të aftë për shërbim.
NjĂ« raport i Komisionit tĂ« Mbrojtjes nĂ« parlamentin finlandez e ka cilĂ«suar propozimin si âjashtĂ«zakonisht tĂ« nevojshĂ«mâ.
Synimi është shfrytëzimi i aftësive të rezervistëve më të vjetër e me përvojë, veçanërisht në fushat e sigurisë kibernetike, infrastrukturës dhe sigurisë së furnizimit - kompetenca këto që kërkohen më shumë se kurrë në mjedisin aktual të sigurisë.
Ky vendim reflekton vigjilencën e vazhdueshme të Finlandës ndaj fqinjit të saj lindor, Rusisë.
Përvoja e hidhur historike e Luftës së Dimrit (1939-1940) kundër Bashkimit Sovjetik mbetet e rrënjosur në kujtesën kombëtare finlandeze.
Presidenti aktual, Alexander Stubb, deklaroi sĂ« fundmi pĂ«r âFrankfurter Allgemeine Zeitungâ se âADN-ja e RusisĂ« Ă«shtĂ« ekspansioni, ndĂ«rsa ajo e FinlandĂ«s Ă«shtĂ« mbijetesaâ.
Ndërkohë, ish-presidenti Sauli Niinistö u ka bërë thirrje liderëve evropianë të mbajnë kontakte direkte me Vladimir Putinin.
Sipas tij, nëse evropianët nuk përfshihen në diskutime, ata rrezikojnë që vendimet për arkitekturën e sigurisë së Evropës dhe Ukrainës të merren pa praninë e tyre në tryezën e bisedimeve. /Telegrafi/
Nga: Tom Fordy / The Telegraph PĂ«rkhtimi: Telegrafi.com
MĂ« 21 dhjetor 1939, Simo HĂ€yhĂ€ - njĂ« snajper finlandez prej kohĂ«sh i mitizuar si âVdekja e BardhĂ«â - theu rekordin e vet pĂ«r numrin e ushtarĂ«ve sovjetikĂ« tĂ« vrarĂ« nĂ« njĂ« ditĂ« tĂ« vetme: 25 tĂ« vdekur. Teksa Finlanda po luftonte kundĂ«r UshtrisĂ« sĂ« Kuqe tĂ« Stalinit nĂ« njĂ« konflikt 104-ditor tĂ« njohur si Lufta e Dimrit, shtypi e cilĂ«soi kĂ«tĂ« numĂ«r rekord vrasjesh si âdhurata e Krishtlindjes sĂ« HĂ€yhĂ€s pĂ«r popullin finlandezâ.
Në atë moment, Finlanda kishte më pak se një muaj që kishte hyrë në Luftën e Dimrit, e cila u zhvillua nga nëntori i vitit 1939 deri në marsin e vitit 1940. HÀyhÀ - një fermer i shkurtër, modest dhe i thjeshtë - shërbeu vetëm 98 ditë përpara se të plagosej rëndë. Por, në atë kohë ai arriti shifrën që e shndërroi atë në snajperin më vdekjeprurës në histori. Numri i viktimave të tij - sipas legjendës së Vdekjes së Bardhë - ishte 542.
I mbështjellë me kamuflazh të bardhë, HÀyhÀ fshihej dhe priste me durim në terren të mbuluar nga bora, duke përballuar temperatura nga minus 20 deri në minus 40 gradë celsius, dhe përdorte një pushkë të thjeshtë për të eliminuar agresorët sovjetikë - një nga një.
âVdekja e BardhĂ«âBurimi: Arkivi Ushtarak Finlandez
HÀyhÀ ka frymëzuar filmin jashtëzakonisht të dhunshëm finlandez. Sisu (2022), për një veteran të Luftës së Dimrit që nuk mund të vritej dhe i cili asgjësoi një repart SS për shkak se ata ia kishin vjedhur arin. Filmi është plotësisht fiktiv, por skenaristi dhe regjisori i tij, Jalmari Helander, u frymëzua nga tregimet për bëmat e HÀyhÀs; me siguri, ka nuanca të Vdekjes së Bardhë tek antiheroi i tij i heshtur dhe i ashpër, Aatami Korpi (Jorma Tommila).
NjĂ« âskuadĂ«r vdekjeje nĂ« njĂ« njeriâ, qĂ« kishte humbur familjen e tij nĂ« luftĂ«, thuhet se vrau 300 sovjetikĂ« i vetĂ«m. âNjĂ« bastard i keq me tĂ« cilin nuk do doje tĂ« kishe punĂ«â, thotĂ« njĂ« nazist. Personazhi rikthehet nĂ« kinema kĂ«tĂ« javĂ« pĂ«r njĂ« raund tjetĂ«r (madje edhe mĂ« tĂ« mirĂ«) tĂ« dhunĂ«s ekstreme nĂ« Sisu: Rruga drejt hakmarrjes.
Jorma Tommila si Aatami Korpi
Ka pasur disa debate nëse numri i vrasjeve të HÀyhÀs ishte i vërtetë. Sigurisht, ai u bë subjekt i propagandës finlandeze gjatë Luftës së Dimrit dhe arriti status legjendar në vitet që pasuan.
Por, nĂ« vitin 2017, u zbulua memoari i tij sekret, Kujtime lufte, qĂ« dukej se konfirmonte numrin e tij tĂ« vrasjeve - ose siç e quante ai, âlistĂ«n e mĂ«kateveâ. âGjatĂ« gjithĂ« kohĂ«s sime nĂ« luftĂ«, vrava rreth 500 rusĂ«â, shkroi ai.
Kujtimet ishin shkruar në vitin 1940, pasi një plumb eksploziv e kishte goditur HÀyhÀn në fytyrë dhe ia kishte thyer nofullën - një plagë që e shëmtoi dhe kërkoi 26 ndërhyrje korrigjuese kirurgjikale. Madje, edhe biografi i tij, Tapio Saarelainen, i cili e njihte dhe e intervistoi heroin e luftës, nuk kishte asnjë ide se ekzistonte ky memoar 20-faqësh. HÀyhÀ, i cili vdiq në vitin 2002 në moshën 96-vjeçare, mbeti modest. Duke shmangur vëmendjen dhe lavdërimet, dukej i habitur nga lavdia dhe fama.
NĂ« moshĂ«n 17-vjeçare, djali i njĂ« fermeri iu bashkua GardĂ«s Civile, njĂ« milicie vullnetare, dhe fitoi çmime nĂ« shumĂ« gara qitjeje. Ămimet e tij ishin modeste - shpesh vetĂ«m njĂ« lugĂ« (disa prej tĂ« cilave janĂ« ekspozuar nĂ« Muzeun Simo HĂ€yhĂ€ nĂ« vendlindjen e tij, Rautjarvi) - por, ai mĂ« pas ia atribuoi GardĂ«s Civile meritĂ«n pĂ«r mbrojtjen kundĂ«r UshtrisĂ« sĂ« Kuqe tĂ« Stalinit. âGarda stĂ«rvitej shumĂ« dhe burrat e njihnin armĂ«n e tyreâ, shpjegoi HĂ€yhĂ€.
Ai filloi shërbimin e detyrueshëm 15-mujor ushtarak në moshën 19-vjeçare dhe u rikthye në ushtri kur shpërtheu Lufta e Dimrit më 30 nëntor 1939. Konflikti buroi nga tensionet mes sovjetikëve dhe finlandezëve në fillim të Luftës së Dytë Botërore. Pas një incidenti të rremë të inskenuar nga sovjetikët (një granatim i sajuar në kufi), Ushtria e Kuqe invadoi. Por, sovjetikët ishin të paorganizuar dhe të papërgatitur për kushtet ekstreme të dimrit. Ushtria relativisht e vogël finlandeze i zmbrapsi sovjetikët për tre muaj.
NĂ« moshĂ«n 17-vjeçare, HĂ€yhĂ€ iu bashkua GardĂ«s CivileClarĂn
HĂ€yhĂ€ shĂ«rbeu nĂ« KompaninĂ« e GjashtĂ« tĂ« Regjimentit tĂ« KĂ«mbĂ«sorisĂ« nr. 34, me burra tĂ« tjerĂ« nga Rautjarvi. Ata shĂ«rbyen nĂ« Kolla, njĂ« fushĂ«betejĂ« kyçe te lumi Kolla, qĂ« u bĂ« sinonim i rezistencĂ«s finlandeze. Ata komandoheshin nga togeri Aarne Juutilainen, njĂ« disiplinues i ashpĂ«r i njohur si âTerrori i Marokosâ pĂ«r kohĂ«n e tij nĂ« Legjionin e Huaj Francez. I njohur pĂ«r humorin e zi, Juutilainen kĂ«shillonte burrat e tij qĂ« tĂ« godisnin armikun âderisa tâi binte kokaâ.
HÀyhÀ mori pjesë në beteja dhe sulme; në një moment, mori detyrën për të prerë linjat telefonike nën zjarr të rëndë mitralozash sovjetikë. Por, Juutilainen dëgjoi për aftësitë e tij si snajper dhe e caktoi shpejt për misione speciale.
Ushtria finlandeze vuante nga mungesa e furnizimeve - disa ushtarĂ« kishin vetĂ«m njĂ« pushkĂ«. HĂ€yhĂ€ pĂ«rdori pushkĂ«n personale Model 28-30, njĂ« model me nofkĂ«n âSpitzâ. MeqĂ« qĂ«llonte me dorĂ«n e djathtĂ«, ai shpjegoi mĂ« pas se gjithmonĂ« kishte nĂ« shĂ«njestĂ«r qendrĂ«n e objektivit - jo kokĂ«n - dhe shkonte nĂ« mision me 50-60 fishekĂ«. Ai nuk pĂ«rdori dylbi, duke preferuar shĂ«njuesin bazik metalik (pushkĂ«t finlandeze zakonisht nuk kishin dylbi). Sipas, Saarelainenit, ai gjithashtu mbante granata nĂ« rast se armiku afrohej shumĂ«, por nuk dihet nĂ«se i pĂ«rdori ndonjĂ«herĂ«.
HÀyhÀ ishte i aftë në të gjitha aspektet e qitjes. Ai mund të rimbushte pushkën me shpejtësi të jashtëzakonshme. Siç përmendet në librin e Saarelainenit, Snajperi i Bardhë, HÀyhÀ dikur rimbushi dhe qëlloi 16 herë për një minutë, duke goditur objektivin në çdo të shtënë. Shumë i disiplinuar, ai mbante gjithmonë distancën 150 metra - më e zakonshmja në betejë - dhe e mbante armën në gjendje të përsosur.
Jorma Tommila (djathtas), pranë skenaristit dhe regjisorit Jalmari HelanderSony Pictures
Ai ishte po aq i pĂ«rpiktĂ« edhe kur pĂ«rgatiste pozicionin pĂ«r qitje. Analizoi vendin njĂ« ditĂ« mĂ« parĂ« dhe vĂ«zhgoi lĂ«vizjet e armikut, duke krijuar imazhe mendore tĂ« peizazhit dhe terrenit. MĂ« pas zhvendosej nĂ« pozicionin e tij tĂ« qitjes nĂ«n mbulesĂ«n e errĂ«sirĂ«s. Ai preferoi vende tĂ« fshehta natyrore qĂ« nuk kishin nevojĂ« pĂ«r ndonjĂ« ndryshim. NĂ« fakt, nĂ«se HĂ€yhĂ€ vĂ«rente ndonjĂ« ndryshim nĂ« terren nĂ« anĂ«n armike, e dinte se sovjetikĂ«t po pĂ«rgatitnin diçka. MegjithatĂ«, ai lagte tokĂ«n pĂ«rpara vetes me ujĂ« dhe e ngjeshte dĂ«borĂ«n fort, gjĂ« qĂ« pengonte shpĂ«rthimin nga gryka e armĂ«s qĂ« tĂ« ngrinte borĂ«n lartĂ« dhe tĂ« zbulonte pozicionin e tij. âNga njĂ« pozicion i tillĂ«, ishte e lehtĂ« tĂ« qĂ«lloja dhe isha i kĂ«naqur me rezultatetâ, i tha ai Saarelainenit.
HĂ€yhĂ€ gjithashtu vendoste borĂ« nĂ« gojĂ« pĂ«r tĂ« ndaluar avullin nga frymĂ«marrja, pĂ«r tĂ« mos u zbuluar - e pabesueshme po tĂ« mendosh se kushtet e dimrit ishin aq ekstreme sa edhe rusĂ«t mezi ia dilnin - dhe maskonte grykĂ«n e pushkĂ«s me fashĂ«. NjĂ« pjesĂ« e suksesit tĂ« tij ishte kombinimi i durimit ekstrem dhe nervave prej çeliku - duke ditur saktĂ«sisht momentin kur duhej qĂ«lluar. NdonjĂ«herĂ« duke pritur pĂ«r orĂ« tĂ« tĂ«ra pĂ«r njĂ« goditje tĂ« pĂ«rsosur, HĂ€yhĂ€ mbante nĂ« xhepa sheqer dhe bukĂ« thekre pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ« nĂ« heshtje dhe pĂ«r tĂ« ruajtur kaloritĂ«. âAta kurrĂ« nuk e panĂ«â, shkroi Saarelainen nĂ« Snajperi i BardhĂ«. âPrandaj, nuk kishin asnjĂ« paralajmĂ«rim kur plumbi i tij i qĂ«lluar me kujdes dilte nga gryka e armĂ«sâ.
PĂ«r dallim, sovjetikĂ«t kishin kamuflazh tĂ« dobĂ«t dhe pĂ«rdornin dylbi nĂ« pushkĂ«t e tyre, tĂ« cilat ishin tĂ« pozicionuara mĂ« lart sesa shĂ«njestra metalike e HĂ€yhĂ€s. âAta gjithmonĂ« duhej tĂ« mbanin kokĂ«n mĂ« lart se unĂ«â, ka thĂ«nĂ« HĂ€yhĂ€. âUnĂ« e kisha kokĂ«n dhe pushkĂ«n nĂ« borĂ«, nĂ« njĂ« strehĂ« tĂ« vogĂ«l. Nuk mund ta dalloje me syâ.
Në kohën kur theu rekordin ditor - kur vrau 25 burra atë ditë të dhjetorit 1939 - ai veçse kishte vrarë 100 burra.
Sipas tregimeve, sovjetikĂ«t frikĂ«soheshin aq shumĂ« nga ky snajper misterioz saqĂ« e quajtĂ«n âbelaya smertâ - Vdekja e BardhĂ«. Saarelaineni mĂ« pas e pyeti HĂ€yhĂ€n nĂ«se ishte e vĂ«rtetĂ« qĂ« sovjetikĂ«t kishin caktuar njĂ« shpĂ«rblim pĂ«r kokĂ«n e tij, tĂ« cilĂ«s ai iu pĂ«rgjigj: âE dĂ«gjova vetĂ«m pasi u plagosa dhe dola nga spitaliâ. Por, Saarelainen dyshoi nĂ«se HĂ€yhĂ€ kishte shmangur pĂ«rgjigjen. Snajperi kujtoi se si sovjetikĂ«t bombarduan finlandezĂ«t me predha me qĂ«llim pĂ«r ta eliminuar. Ai pretendoi se 50 predha kishin rĂ«nĂ« rreth strehĂ«s sĂ« tij, por mĂ« e keqja qĂ« pĂ«soi ishte pak baltĂ« nĂ« fytyrĂ«.
Sovjetikët besonin se snajperët finlandezë po qëllonin nga pemët, dhe paralajmëronin njëri-tjetrin, sa herë dëgjonin një zog kukuvajkë, se një rus tjetër do të vritej. Ata e përdorën këtë histori në propagandë për të treguar se ushtarët finlandezë po përdornin taktika të pandershme.
Por, a e njihnin dhe a frikĂ«soheshin vĂ«rtet rusĂ«t prej tij? Nuk Ă«shtĂ« e sigurt nĂ«se ata e kishin quajtur snajperin e tyre misterioz âVdekja e BardhĂ«â, apo nĂ«se ishte thjesht njĂ« tregim i krijuar nga shtypi finlandez. Me sa duket, sovjetikĂ«t e pĂ«rdornin emrin âVdekja e BardhĂ«â pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar forcat finlandeze nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, si dhe acarĂ«t e fortĂ«.
HÀyhÀ ra në qendër të vëmendjes së publikut kur ia dhanë një pushkë unike më 17 shkurt 1940 - një shpërblim për arritjet e tij në Kolla. Dorëzimi i çmimit u mbulua gjerësisht nga mediat finlandeze, duke e kthyer atë në një figurë heroike të gatshme për propagandë. Ai gjithashtu mori medalje dhe admiruesit dërguan dhurata, përfshirë dorashka dhe një orë xhepi.
Familja e tij dëgjoi për dorëzimin e pushkës në radio. Ata nuk kishin asnjë ide për suksesin e tij. Gjithmonë modest, ai nuk e kishte përmendur kurrë këtë në letrat që dërgoi në shtëpi.
ShĂ«rbimi i HĂ€yhĂ€s pĂ«rfundoi mĂ« 6 mars 1940 nĂ« pyjet e Ulismainenit, kur njĂ« kĂ«mbĂ«sor rus e qĂ«lloi nĂ« fytyrĂ« me njĂ« plumb eksploziv. Plumbi ia shkatĂ«rroi faqen e majtĂ« dhe ia theu nofullĂ«n. âTruri ende punonteâ, pĂ«rshkroi HĂ€yhĂ€ mĂ« pas, âpor, nuk mund tĂ« lĂ«vizja asnjĂ« pjesĂ« tĂ« trupitâ.
Mjekët u përpoqën ta ngarkonin në shpinë - mezi u rrotullua që të mos mbytej nga gjaku i vet. Ishte në koma për një javë dhe e rifitoi vetëdijen më 13 mars, ditën kur përfundoi Lufta e Dimrit.
HÀyhÀ iu nënshtrua 26 ndërhyrjeve në fytyrëArkivi Ushtarak Finlandez
U përhapën thashethemet se HÀyhÀ kishte vdekur. Madje, kjo u raportua në lajme. Ai e ruajti një copë gazete ku ishte shpallur vdekja e tij, me humor të mirë, dhe e minimizoi suksesin si snajper.
Si pjesë e traktatit të paqes, Finlanda dha 11 për qind të territorit të saj për Bashkimin Sovjetik, që përfshinte edhe tokën që i përkiste familjes së HÀyhÀs. Ky është sfondi për Sisu: Rruga drejt hakmarrjes - Korpi bart shtëpinë e tij pjesë-pjesë nga rajoni Kareli, që u pushtua nga sovjetikët, përtej kufirit të ri finlandez (natyrisht, duke masakruar sovjetikët gjatë rrugës).
Kur shpĂ«rtheu pĂ«rsĂ«ri lufta me sovjetikĂ«t gjatĂ« LuftĂ«s sĂ« Vazhduar (1941-1944), HĂ€yhĂ€ nuk u lejua tĂ« kthehej nĂ« aksion. Ai iu rikthye bujqĂ«sisĂ« dhe minimizoi reputacionin e tij si snajperi mĂ« i mirĂ« nĂ« botĂ«. Siç tha nĂ« njĂ« intervistĂ« vetĂ«m njĂ« vit para vdekjes: âBĂ«ra atĂ« çfarĂ« kĂ«rkohej nga unĂ« - sa mĂ« mirĂ« qĂ« munda. Finlanda nuk do tĂ« kishte mbijetuar nĂ«se tĂ« tjerĂ«t nuk do tĂ« kishin bĂ«rĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n gjĂ«â. /Telegrafi/
Me pensionet, strehimin social, përfitimet e papunësisë, kujdesin mjekësor dhe mbështetjen për personat me aftësi të kufizuara, Evropa ka një nga sistemet më të mira të mbrojtjes sociale në botë.
Por, cilat vende të BE-së janë më bujare kur bëhet fjalë për shpenzimet publike?
Të gjitha vendet e BE-së rritën shpenzimet për mirëqenie në vitin 2024, sipas të dhënave të Eurostat-it, me një rritje globale prej gati 7 për qind, duke çuar buxhetin total social të bllokut në pothuajse 5 trilion euro.
Në krahasim me GDP-në e tyre, shpenzimet mesatare për përfitimet sociale janë tani rreth 27 për qind në të gjithë bllokun.
Por, normat ndryshojnë shumë nga një vend në tjetrin, raporton euronews.
Finlanda, Franca dhe Austria janë anëtarët më bujarë të BE-së, secili duke shpenzuar rreth 32 për qind të GDP-së së tyre për përfitimet sociale.
Shpenzimet e parashikuara të PBB-së për mirëqenie dhe përfitime sociale
Irlanda renditet e fundit me vetëm 12 për qind, një shifër më e ulët se disa vende jashtë BE-së si Bosnja-Hercegovina (20 për qind) dhe Serbia (18 për qind), sipas Eurostat. Por, sipas ekspertëve, ka arsye për këtë, përfshirë demografinë e vendit.
Shoqëria irlandeze është ende relativisht e re krahasuar me ekonomitë e tjera, dhe për këtë arsye shpenzimet për pensione, kujdes afatgjatë dhe kujdes shëndetësor të lidhur me moshën janë më të ulëta, tha profesori Bernhard Ebbinghaus, kryetar i makrosociologjisë në Universitetin e Mannheimit, për Europe in Motion.
"Për më tepër, GDP-ja është paksa e fryrë në Irlandë - si në Luksemburg - për shkak të kompanive ndërkombëtare që përdorin vendin për qëllime tatimore. Për Irlandën, PNP-ja (të ardhurat totale të fituara nga banorët) është një tregues më i mirë se GDP-ja për të kuptuar standardet e jetesës së banorëve të saj", shtoi ai.
Megjithatë, Irlanda nuk është shpenzuesi më i vogël për të gjitha përfitimet sociale: ajo renditet e dyta në BE për sa i përket shpenzimeve për strehim social, proporcionalisht me GDP-në e saj.
Pensionet, papunësia, strehimi - ku janë përfitimet më të mëdha?
Në përgjithësi, pensionet përbëjnë pjesën më të madhe të shpenzimeve sociale të BE-së: 2 trilion euro nga totali i shpenzimeve të bllokut për përfitimet sociale.
Sëmundja dhe kujdesi shëndetësor renditen të dytat me gati 1.5 trilion euro, të ndjekura nga masat e mbështetjes për familjet dhe fëmijët me 0.4 trilion euro dhe mbështetja për personat me aftësi të kufizuara me 0.3 trilion euro.
Pavarësisht reformës së fundit të diskutueshme të pensioneve (aktualisht e pezulluar), e cila kishte për qëllim të kufizonte shpenzimet qeveritare për pensionet, Franca nuk është shpenzuesi më i madh i BE-së për përfitimet e moshës së tretë, duke i kushtuar vetëm 13 për qind të GDP-së së saj.
Tre vendet kryesore janë në fakt Austria (14.7 për qind), Italia (14.6 për qind) dhe Finlanda (14.5 për qind).
Sa i përket kujdesit shëndetësor dhe sëmundjes, Gjermania investon më shumë (9.9 për qind), e ndjekur nga Franca dhe Holanda (9.5 për qind).
Sa i përket mbështetjes për strehimin, Finlanda mban vendin e parë (0.99 për qind e GDP-së), duke kaluar Irlandën (0.72 për qind) dhe Gjermaninë (0.63 për qind), por duket se evropianët do të vlerësonin një rritje të mëtejshme të shpenzimeve në këtë drejtim.
NĂ« njĂ« sondazh Eurobarometer tĂ« vitit 2025, mungesa e strehimit tĂ« pĂ«rballueshĂ«m u identifikua si problemi mĂ« âi menjĂ«hershĂ«m dhe urgjentâ nĂ« BE, tĂ« theksuar nga 40 pĂ«r qind e tĂ« anketuarve (51 pĂ«r qind mes atyre qĂ« jetojnĂ« nĂ« qytete).
Bumi i mirëqenies në Estoni - sa lidhet me inflacionin?
Pavarësisht ndarjes lindje-perëndim, shumë nga vendet që shpenzojnë më pak duket se po afrohen me shpenzuesit më të mëdhenj.
Vitit të kaluar, Estonia rriti shpenzimet e saj për mirëqenie me gati 20 për qind - ritmi më i shpejtë në të gjitha vendet e BE-së - e ndjekur nga Kroacia me gati 18 për qind dhe Rumania me 17.5 për qind.
Megjithatë, rritja e shpenzimeve sociale në Estoni është kryesisht rezultat i indeksimit të pensioneve së bashku me rritjen e fortë të pagave, dhe jo për shkak të një ndryshimi politik drejt zgjerimit të shtetit të mirëqenies, sipas Laurit Triin, profesoreshë e politikave publike krahasuese në Universitetin e Tallinn-it.
âIndeksi i pensioneve pĂ«r vitin 2024 u rrit ndjeshĂ«m pĂ«r shkak tĂ« inflacionit tĂ« lartĂ« tĂ« mĂ«parshĂ«m dhe pagave qĂ« rriteshin shpejtâ, tha ajo pĂ«r Europe in Motion dhe shtoi se âme njĂ« popullsi tĂ« konsiderueshme pensionistĂ«sh, kjo automatikisht rrit shpenzimetâ.
âPĂ«rfitimet prindĂ«rore nĂ« Estoni bazohen nĂ« paga, kĂ«shtu qĂ« kur pagat mesatare u rritĂ«n rreth 10 pĂ«r qind, edhe kostoja totale e kĂ«tyre pĂ«rfitimeve u rrit. Ndryshimet nĂ« pragun e tĂ« ardhurave pa taksa dhe presionet e pĂ«rgjithshme tĂ« kostos sĂ« jetesĂ«s i shtojnĂ« kĂ«tij efektiâ, deklaroi Triin.
A do të vazhdojë Gjermania të shpenzojë?
Në të njëjtën kohë, rritjet më të ngadalta u panë në Greqi (+3.2 për qind), Suedi (+3.9 për qind), Itali dhe Danimarkë (+4.3 për qind secila), por, në përgjithësi, të gjitha vendet e BE-së rritën shpenzimet për përfitimet sociale.
Sipas vlerësimeve të hershme, rritja e shpenzimeve sociale të Gjermanisë - rreth 6.5 për qind - ishte relativisht e vogël krahasuar me shumicën e vendeve të tjera të BE-së, por ekspertët dyshojnë se vendi do të mbyllë fuqimisht thesarin publik në një të ardhme të afërt.
âNĂ« Gjermani janĂ« ndĂ«rmarrĂ« reforma tĂ« pensioneve dhe po diskutohen hapa tĂ« mĂ«tejshĂ«m, por nĂ« 2024, kostot shtesĂ« pĂ«r shkak tĂ« refugjatĂ«ve nga Ukraina dhe ngadalĂ«simi ekonomik (pra rritje mĂ« e ulĂ«t e PBB-sĂ« dhe mĂ« shumĂ« papunĂ«si) kanĂ« shkaktuar presion mĂ« tĂ« madh mbi shpenzimetâ, tha Ebbinghaus. /Telegrafi/
Ministrat e Mbrojtjes nga vendet nordike dhe baltike, së bashku me ministrin e Jashtëm të Islandës, njoftuan sot një kontribut të përbashkët prej 500 milionë dollarësh për nevojat ushtarake të Ukrainës.
Pas një takimi në Helsinki, ministrat e Danimarkës, Estonisë, Finlandës, Letonisë, Lituanisë, Norvegjisë dhe Suedisë, së bashku me ministrin e Jashtëm të Islandës lëshuan deklaratë të përbashkët duke theksuar se siguria e Ukrainës është "themelore për sigurinë evropiane".
"Ne jemi të bashkuar në ndjekjen e një paqeje të qëndrueshme dhe të drejtë, në respekt të plotë të sovranitetit të Ukrainës dhe aspiratave legjitime të popullit të saj", thanë ministrat.
Vendet janë të përkushtuara për të ofruar mbështetje ushtarake afatgjate, të parashikueshme dhe të koordinuar, përfshirë zhvillimin e kapaciteteve, bashkëpunimin mbrojtës-industrial dhe forcimin e aftësisë së Ukrainës për të penguar agresionin e ardhshëm rus.
Si pjesë e kësaj përpjekjeje, grupi njoftoi një kontribut prej 500 milionë dollarësh për iniciativën e Listës së Kërkesave të Prioriteteve të Ukrainës (PURL), mekanizëm që mundëson blerjen e pajisjeve kritike të mbrojtjes të prodhuara në SHBA për Ukrainën.
Ministrat thanë se paketa do të "kontribuojë drejtpërdrejt në rezistencën dhe mbrojtjen e Ukrainës kundër agresionit rus", duke shtuar se iniciativa është një nga shumë mënyrat se si vendet nordike dhe baltike vazhdojnë të mbështesin Kievin.
Duke dënuar pushtimin në shkallë të plotë të Rusisë, deklarata thekson se "Lufta e Moskës është kërcënim afatgjatë për sigurinë evropiane, komunitetin transatlantik dhe rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla".
"Ne nuk do ta lejojmë që ajo të ketë sukses. Siguria e Ukrainës është e lidhur drejtpërdrejt me tonën", thanë ministrat. /AA/
Presidenti i Finlandës, Alexander Stubb, ka paralajmëruar se bota ka hyrë në "një epokë të re bërthamore", ndërsa tensionet e sigurisë globale intensifikohen dhe roli i armëve bërthamore po rritet.
Duke folur nĂ« hapjen e âFinlandâs 254th National Defence Courseâ nĂ« Helsinki tĂ« hĂ«nĂ«n, Stubb tha se mjedisi i sigurisĂ« sĂ« vendit Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« "mĂ« i ashpĂ«r nga sa do tĂ« preferonim", kryesisht pĂ«r shkak tĂ« luftĂ«s sĂ« vazhdueshme tĂ« RusisĂ« nĂ« UkrainĂ«.
"Vlerësimi i mjedisit tonë të sigurisë fillon me Rusinë, objektivat e saj dhe mjetet që përdor për të ndjekur këto objektiva", ka thënë ai, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
"Një nga këto mjete është lufta, dhe, në të vërtetë, Rusia tani është në vitin e katërt të luftës në Ukrainë", shtoi ai, duke theksuar se Ukraina "po lufton jo vetëm për ekzistencën e saj, por edhe për të gjithë Evropën dhe demokracinë".
Stubb theksoi se mbështetja e Ukrainës i sjell dobi edhe Finlandës, duke vënë në dukje se përvoja e Kievit në luftën moderne ofron mësime të vlefshme.
"Ukraina ka një kuptim të pakrahasueshëm të luftës moderne, dhe ne po mësojmë shumë prej tyre. Bashkëpunimi është një rrugë me dy drejtime", tha ai.
Ai tha se Rusia nuk përbën një kërcënim të menjëhershëm ushtarak për Finlandën, por theksoi se investimet e vazhdueshme në frenim dhe mbrojtje janë çelësi për parandalimin e rreziqeve të ardhshme.
Stubb e përshkroi botën e sotme si një botë "krizash shumëdimensionale", të nxitura nga kërcënimet hibride dhe nevoja për të mbrojtur jo vetëm infrastrukturën fizike dhe dixhitale, por edhe atë që ai e quajti "infrastrukturë mendore", qëndrueshmërinë dhe unitetin e shoqërisë.
"Ne kemi kaluar në një epokë të re bërthamore ku, për fat të keq, roli që luajnë armët bërthamore është rritur", ka shtuar ai.
Presidenti reflektoi gjithashtu mbi rolin në ndryshim të SHBA-së, duke e përshkruar bashkëpunimin ushtarak të Finlandës me Uashingtonin si "të lulëzuar", por duke pranuar se fokusi strategjik i Amerikës "po kthehet pjesërisht diku tjetër".
Duke tërhequr paralele me luftërat e kaluara, Stubb tha se lufta e Rusisë në Ukrainë i bën jehonë konflikteve të armatosura të viteve 1940, ndërsa prezanton edhe elementë modernë siç janë sistemet autonome të armëve.
âPaqja dhe liria kanĂ« njĂ« çmimâ, pĂ«rfundoi Stubb, duke iu referuar anĂ«tarĂ«simit tĂ« FinlandĂ«s nĂ« NATO, blerjes sĂ« 64 aeroplanĂ«ve luftarakĂ« F-35 dhe rritjes sĂ« shpenzimeve tĂ« mbrojtjes nga qeveria, si hapa thelbĂ«sorĂ« pĂ«r tĂ« mbrojtur sigurinĂ« kombĂ«tare dhe rajonale. /Telegrafi/
Kryeministri në detyrë i Kosovës, Albin Kurti, ka zhvilluar një sërë takimesh bilaterale në Paris, në kuadër të Forumit të Paqes, me përfaqësues të lartë politikë nga tri shtete evropiane: Finlanda, Belgjika dhe Franca.
Gjatë qëndrimit në Paris, Kurti u takua me Johannes Koskinen, Kryetar të Komitetit për Punë të Jashtme të Parlamentit të Finlandës, Peter De Roover, President të Dhomës së Përfaqësuesve të Belgjikës, dhe Bruno Fuchs, Kryetar të Komisionit për Punë të Jashtme në Asamblenë Kombëtare të Francës.
Në këto takime, kryeministri në detyrë tha se është diskutuar për marrëdhëniet dypalëshe, bashkëpunimin ekzistues dhe mundësitë për zhvillim të partneriteteve të reja, si dhe për progresin e Kosovës në rrugën e saj drejt integrimeve evropiane.
Kurti vlerësoi se Finlanda, Belgjika dhe Franca janë shtete mike e aleate që kanë qenë pranë Kosovës në momentet më të rëndësishme të çlirimit, pavarësimit dhe shtetndërtimit.
âTe Finlanda gjejmĂ« shtetin e mirĂ«qenies dhe kujdesit pĂ«r qytetarĂ«t tanĂ«, te Belgjika orientimin tonĂ« euroatlantik, e te Franca, RepublikĂ«n e fortĂ«, dashurinĂ« pĂ«r liri dhe angazhimin pĂ«r baraziâ, u shpreh Kurti.
Presidenti finlandez Alexander Stubb përgëzoi presidentin e SHBA-së, Donald Trump për përpjekjet e tij për të sjellë paqe në Lindjen e Mesme dhe për të arritur një marrëveshje në Rripin e Gazës, duke shprehur shpresën se një marrëveshje paqeje për Ukrainën do të jetë qëllimi i ardhshëm për administratën Trump.
"Mendoj se kjo [marrëveshja e paqes për Ukrainën] do të jetë marrëveshja e madhe e radhës", ka thënë presidenti finlandez gjatë një takimi me Trump në Shtëpinë e Bardhë të enjten, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
Stubb kujtoi se ai dhe disa udhëheqës të tjerë evropianë ishin takuar me presidentin Trump në Shtëpinë e Bardhë në gusht, duke vënë në dukje: "Mendoj se kemi bërë shumë përparime të mira dhe të rëndësishme në marrëveshjet e sigurisë".
Ai gjithashtu vlerësoi qëndrimin e Trump për presionin ndaj kombeve evropiane për të ndaluar blerjen e hidrokarbureve ruse dhe përshëndeti vendimin për të rritur angazhimet e mbrojtjes së NATO-s në 5% të PBB, një veprim i iniciuar nga presidenti i SHBA-së.
Udhëheqësi finlandez theksoi se Rusia është dobësuar si ekonomikisht ashtu edhe ushtarakisht, duke theksuar rëndësinë e mbështetjes së vazhdueshme për Ukrainën.
âMendoj se Rusia aktualisht, si ekonomikisht ashtu edhe ushtarakisht, nuk Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« pozicion shumĂ« tĂ« fortĂ«, dhe mendoj se kjo pĂ«r shkak tĂ« angazhimeve qĂ« kemi marrĂ« ndaj UkrainĂ«sâ, tha Stubb.
Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, nga ana tjetër, përsëriti se zgjidhja e konfliktit midis Rusisë dhe Ukrainës mbetet sfida më e vështirë.
Ai iu referua edhe njĂ« herĂ« mijĂ«ra viktimave qĂ« lufta shkakton çdo javĂ«, duke e quajtur atĂ« âtĂ« tmerrshmeâ.
NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, Trump shprehu optimizĂ«m pĂ«r perspektivat e paqes: âNe do ta zgjidhim kĂ«tĂ«â, tha ai. /Telegrafi/
Ish-kryeministrja e Finlandës, Sanna Marin, ka bërë thirrje për një orar pune më fleksibël, të përbërë nga një javë me katër ditë pune nga gjashtë orë punë në ditë.
Marin ka thënë se një orar pune fleksibël do t'u jepte punonjësve më shumë kohë për të kaluar me familjet e tyre.
Aktualisht në Finlandë, një javë normale përbëhet nga pesë ditë në javë me nga tetë orë në ditë.
Bëhet e ditur se Marin udhëheq një koalicion të qendrës së majtë me katër parti të tjera, të gjitha të kryesuara nga lidere gra.
Ndryshe, përpara se të bëhej kryeministre, ajo mbante një pozicion si Ministre e Transportit për Finlandën.
Si Ministre e Transportit, Marin ishte zëshëm në favor të javëve më të shkurtra të punës si një përfitim për raportin dhe produktivitetin e punonjësve.
"Unë besoj se njerëzit meritojnë të kalojnë më shumë kohë me familjet e tyre, të dashurit, hobet dhe aspekte të tjera të jetës, të tilla si kultura. Ky mund të jetë hapi tjetër për ne në jetën e punës", ka komentuar kryeministrja propozimin e ri. /Telegrafi/
Televizioni shtetĂ«ror iranian ka âmjegulluarâ kĂ«mbĂ«t e ministreve tĂ« Jashtme tĂ« FinlandĂ«s dhe SuedisĂ« gjatĂ« transmetimit tĂ« njĂ« takimi nĂ« OKB.
NĂ« pamjet e shpĂ«rndara nga takimi i Elina Valtonen me homologun iranian Abbas Araghchi, kĂ«mbĂ«t e saj dhe tĂ« Maria Malmer Stenergard u fshehĂ«n me âmjegullim dixhitalâ.
Ky veprim është parë gjerësisht si pasqyrë e kufizimeve të rënda ndaj grave në Iran.
Surreal: Iranâs regime covered the legs of Finland & Swedenâs foreign ministers on State TV, afraid their men would be âtempted.â Can we all agree: when a regime needs to hide womenâs ankles to keep men from âsinning,â theyâre not a government, theyâre a frat house of horny⊠pic.twitter.com/bzP4boqmIH â Masih Alinejad đłïž (@AlinejadMasih) September 26, 2025
Valtonen e cilĂ«soi incidentin âtĂ« trishtueshĂ«mâ dhe tha se nuk ndryshon veshjen sipas personit qĂ« takon.
Pamjet u shpërndanë gjerësisht në rrjete sociale, përfshirë nga aktivistja Masih Alinejad.
Partia e saj në Finlandë reagoi gjithashtu, duke e quajtur rastin një shembull të qartë të shkeljes së të drejtave të grave. /Telegrafi/
Fluturime të paautorizuara mbi objekte strategjike rrisin alarmet e sigurisë në disa shtete evropiane.
Prej më shumë se një jave, dronë të paidentifikuar janë vërejtur duke fluturuar mbi qiejt e disa shteteve të kontinentit të Evropës.
Territorin e Danimarkës, përfshirë edhe mbi baza ushtarake, e kanë përfshirë fluturimet e pajustifikuara të objekteve të paidentifikuara, të cilat kanë ngritur shqetësime serioze për sigurinë kombëtare.
Këto incidente janë regjistruar si në hapësirën ajrore civile, ashtu edhe në atë ushtarake, duke vënë në pikëpyetje nivelin e mbrojtjes dhe kontrollit që ushtron Danimarka mbi qiellin e saj sovran.
Pavarësisht shqetësimeve të thella për sigurinë, autoritetet daneze nuk kanë ndërmarrë veprime për rrëzimin e tyre, për shkak të rrezikut që paraqet një veprim i tillë në zonat e banuara.
Bashkimi Evropian ka hedhur hije dyshimi mbi Rusinë, duke sugjeruar një përfshirje të mundshme të saj, ndërsa Danimarka deri tani nuk ka identifikuar publikisht ndonjë fajtor.
Megjithatë, autoritetet vendase e kanë cilësuar autorin e fluturimeve si një "aktor profesionist", duke theksuar faktin që dronët janë të mëdhenj dhe kanë kapacitet të qëndrojnë në ajër për shumë orë.
Raste të ngjashme janë raportuar edhe në Gjermani, Norvegji dhe Suedi, ku dronë të panjohur janë parë pranë një baze detare.
Ndërkohë, në kryeqytetin e Lituanisë, Vilnius, policia ka regjistruar fluturimin e tre dronëve pranë aeroportit, duke detyruar pezullimin e operacioneve ajrore për arsye sigurie.
Në Finlandë, televizioni kombëtar Yle raportoi se një dron fluturoi mbi një hidrocentral, pavarësisht se mbi të gjitha objektet energjetike janë vendosur zona ndalim-fluturimi që nga muaji gusht. Policia finlandeze e konfirmoi incidentin, por nuk dha detaje të mëtejshme për hetimet.
Shumica e këtyre fluturimeve misterioze kanë ndodhur në kohë dhe vende ku janë raportuar se në afërsi ka prani të anijeve me ngarkesa të lidhura me Rusinë. Ky fakt ka rritur dyshimet për një operacion të koordinuar të mbikëqyrjes apo testimi të reagimit të vendeve evropiane.
Hetimet po vazhdojnë në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar, ndërkohë që autoritetet evropiane janë në gatishmëri të lartë për të parandaluar ndonjë incident më të rrezikshëm në të ardhmen. /Telegrafi/
đšDoes This Drone Look Familiar? Aalborg Denkmark, Sep 25, 2025
The video was recorded in Denmark, the still images are NJ Drones.
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, priti sot në takim Ministren e Punëve të Jashtme të Finlandës, njëkohësisht Kryesuese të OSBE-së, znj. Elina Valtonen.
Sipas njoftimit për media gjatë takimit, Osmani e falënderoi Finlandën për mbështetjen e vazhdueshme ndaj Republikës së Kosovës, veçanërisht në proceset e shtetndërtimit, demokratizimit dhe forcimit të institucioneve.
"Në cilësinë e kryesueses së OSBE-së, znj. Valtonen u informua nga Presidentja Osmani mbi zhvillimet e fundit në Kosovë, përkushtimin e institucioneve ndaj paqes dhe stabilitetit si dhe zbatimin e rendit dhe ligjit", thuhet në njoftim.
Siç bëhet e ditur në njoftim Osmani ritheksoi përkushtimin e Kosovës për bashkëpunim të ngushtë me OSBE-në në procesin e reformave, transparencës institucionale dhe të drejtave të njeriut.
"Në këtë kontekst, Presidentja Osmani theksoi se pret që OSBE-ja do të vazhdojë t`i mbështesë prioritetet kyçe të Kosovës, përfshirë barazinë gjinore dhe fuqizimin e të drejtave të njeriut", thuhet në njoftim. /Telegrafi/
Login
2024/08/putin.jpg 
2023/11/zelensky.jpeg 
âVdekja e BardhĂ«âBurimi: Arkivi Ushtarak Finlandez
Jorma Tommila si Aatami Korpi
NĂ« moshĂ«n 17-vjeçare, HĂ€yhĂ€ iu bashkua GardĂ«s CivileClarĂn
Jorma Tommila (djathtas), pranë skenaristit dhe regjisorit Jalmari HelanderSony Pictures
HÀyhÀ iu nënshtrua 26 ndërhyrjeve në fytyrëArkivi Ushtarak Finlandez
