Shtetet e Bashkuara duan të dërgojnë njerëz në Hënë, të dërgojnë reaktorë bërthamorë në hapësirë dhe të zhvillojnë teknologji raketash që mund të lëshohen në hapësirë para fundit të dekadës.

Në një urdhër të ri ekzekutiv gjithëpërfshirës, presidenti i SHBA-së, Donald Trump, përcaktoi një plan pesëvjeçar për atë që administrata e tij do të arrijë në hapësirë, përcjell Telegrafi.

Më poshtë hedhim një vështrim më të afërt në atë që përfshihet në direktivën e re të politikave:

Kthimi në Hënë

I pari në listë është një kthim në Hënë deri në vitin 2028 me krijimin e një "pike të përhershme hënore" deri në vitin 2030.

Administrata Kombëtare e Aeronautikës dhe Hapësirës (NASA) e SHBA-së dhe partnerë si Agjencia Evropiane e Hapësirës (ESA) po përgatiten për nisjen e misioneve Artemis, të cilat do të shohin njerëzit të kthehen në sipërfaqen e Hënës.

Artemis II, e planifikuar të orbitojë rreth Hënës në shkurt të vitit 2026, ka tre astronautë amerikanë dhe një kanadez në bord.

Ndërkohë, ende nuk ka një listë ekuipazhi për misionin e mëvonshëm Artemis III, ku astronautët do të ecin në sipërfaqen e Hënës.

Ekspertët i thanë më parë Euronews Next se misioni, i planifikuar për vitin 2027, ka të ngjarë të vonohet për shkak të testimit të vazhdueshëm të Starship të SpaceX, pajisjes që supozohet të përdorë misioni.

Urdhri ekzekutiv i Trump tha gjithashtu se administrata e tij do të rrisë "efektivitetin e kostos së arkitekturave të lëshimit dhe eksplorimit", siç është krijimi i shërbimeve komerciale të lëshimit, për të sjellë eksplorimin hënor.

SHBA-të do të jenë "kombi i parë që do të zbresë" në Mars

NASA po punon në një të ashtuquajtur “tubacion misioni nga ‘Hëna-në-Mars’”, ku shkencëtarët do të përdorin mësimet nga sipërfaqja e Hënës, si dhe një bazë atje, për të punuar drejt një misioni përfundimtar në Mars.

Megjithatë, Trump ka thënë në të kaluarën se agjencia duhet të përqendrohet vetëm në arritjen e Planetit të Kuq.

Planeti i Kuq u përmend në urdhrin ekzekutiv se Shtetet e Bashkuara "do të jenë kombi i parë që do të zbarkojë një astronaut në Mars".

Trump citohet nga Washington Post gjatë mandatit të tij të parë në vitin 2017 të ketë thënë se do të donte të shihte amerikanët të shkelnin në Mars gjatë mandatit të tij të dytë, por që atëherë nuk janë ndarë afate kohore të azhurnuara.

Raketa të reja hapësinore deri në vitin 2028

Administrata Trump dëshiron të mbrojë "sigurinë jetësore kombëtare dhe ekonomike të Amerikës" në hapësirë duke ndërtuar teknologji të mbrojtjes nga raketat.

Urdhri thotë se teknologjia e raketave të gjeneratës së ardhshme do të përmirësojë projektin e Kupolës së Artë të Trump: një sistem mbrojtës i shtresuar që do të mbrojë vendin nga lloje të ndryshme raketash, duke përfshirë raketat balistike, hipersonike dhe ato të lundrimit.

Ai gjithashtu do të jetë në gjendje të “pushtojë” dronët dhe kërcënimet ajrore të përparuara.

Në maj, Trump njoftoi se Kupola e Artë do të kushtonte rreth 175 miliardë dollarë (mbi 150 miliardë euro) dhe mund të ndërtohej para përfundimit të mandatit të tij të dytë në vitin 2028.

Sistemi mbrojtës hapësinor që do të krijohet përfundimisht do të jetë në gjendje të "zbulojë, karakterizojë dhe kundërshtojë kërcënimet ndaj Shteteve të Bashkuara" nga orbita shumë e ulët e Tokës, duke përfshirë çdo armë bërthamore të vendosur në hapësirë.

Urdhri ekzekutiv i jep gjithashtu qeverisë amerikane gjashtë muaj për të zbatuar një strategji të sigurisë hapësinore.

Zhvillimi i një ekonomie hapësinore komerciale

Urdhri ekzekutiv i Trump thotë se ai “do të lërë mënjanë” gjithashtu të paktën 50 miliardë dollarë (43.15 miliardë euro) për të krijuar një "ekonomi të gjallë hapësinore komerciale" deri në vitin 2028.

Fokusi i administratës do të jetë në krijimin e vendeve të punës me paga të larta në “prodhimin hapësinor, duke rritur numrin e testimeve të lëshimit dhe rihyrjes dhe reformat e politikave”.

Kjo vjen pas një urdhri tjetër ekzekutiv në gusht, ku ai udhëzoi agjenci të shumta federale të thjeshtonin rregulloret, të përshpejtonin lëshimet dhe të mbështesnin infrastrukturën hapësinore për një ekonomi të re në orbitë.

Urdhri ekzekutiv i gushtit eliminoi gjithashtu rishikimet mjedisore për lëshimet dhe rihyrjet në hapësirë.

Një ekonomi komerciale hapësinore siguron që "Shtetet e Bashkuara të ruajnë rolin e tyre udhëheqës në përdorimin komercial të hapësirës", thuhet në urdhrin e gushtit.

Një pjesë tjetër e urdhrit ekzekutiv të dhjetorit është gjithashtu një thirrje për veprim për kompanitë private për të përmirësuar infrastrukturën e tyre të lëshimit, në mënyrë që Stacioni Ndërkombëtar Hapësinor (ISS) të mund të zëvendësohet deri në vitin 2030. /Telegrafi/

FILADELFIA, 17 dhjetor /ATSH/ – Sonda orbitale e NASA-s, Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) që vëzhgon planetin Mars, ka shënuar një moment historik duke realizuar imazhin e saj të 100 000-të, një arritje që thellon ndjeshëm njohuritë tona rreth planetit të kuq, sipas dailygalaxy.com.

Ky rekord u arrit falë kamerës me rezolucion shumë të lartë HiRISE, e cila prej vitesh furnizon shkencëtarët me pamje jashtëzakonisht të detajuara të sipërfaqes marsiane.

Që prej nisjes së saj, sonda orbitale ka vëzhguar Marsin për gati dy dekada duke dokumentuar me saktësi terrenin, ndryshimet gjeologjike dhe proceset atmosferike të planetit.

Pamjet e kapura nuk kanë vetëm vlerë shkencore, por shërbejnë edhe si bazë për planifikimin e misioneve të ardhshme robotike dhe njerëzore.

Imazhi i 100 000-të, i realizuar në tetor 2025, fokusohet në rajonin Syrtis Major, një zonë me interes të veçantë shkencor për shkak të relievit të saj të larmishëm.

Aty shihen qartë duna rëre, pllaja shkëmbore dhe struktura të formuara nga veprimi afatgjatë i erës, duke ofruar dëshmi të rëndësishme mbi evolucionin e sipërfaqes së Marsit.

Sipas shkencëtarëve të misionit, këto pamje ndihmojnë në kuptimin e mënyrës se si forcat natyrore vazhdojnë të modelojnë planetin edhe sot.

Lëvizja e dunave dhe rrëshqitjet e rërës tregojnë se Marsi nuk është një botë statike, por një planet me procese aktive gjeologjike dhe klimatike./ /Ad.Ab./ a.jor.

The post HAPËSIRË – Sonda orbitale e NASA-s kap imazhin e 100 000-të të Marsit appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

KËLN, 14 dhjetor /ATSH-DPA/ – Regjisori i njohur gjerman Werner Herzog, autor i filmave “Fitzcarraldo” dhe “Grizzly Man”, ka shprehur dëshirën për të udhëtuar në hapësirë dhe madje për të realizuar një film në planetin Mars.

Megjithatë, 83-vjeçari e pranon se një ëndërr e tillë është e vështirë për t’u bërë realitet.

“Udhëtimi në Mars është teknikisht i ndërlikuar, kërkon shumë kohë dhe në fakt është mjaft i pakuptimtë”, tha Herzog në një intervistë, duke shtuar se puna në një set filmi në Mars do të ishte “e pakëndshme”.

Ai pranoi se robotët janë shumë më të përshtatshëm për misione të tilla.

“Ata mund të lëvizin mbi tokë toksike dhe nuk vriten nga rrezatimi kozmik. Për ne, do të ishte njësoj si të futeshim vetë në një furrë me mikrovalë”, u shpreh regjisori.

Për shkak të rrezatimit, Herzog beson se njerëzit do të detyroheshin të gërmonin thellë nën tokë dhe të jetonin në bunkerë të vegjël.

“Është thjesht pa sens,” shtoi ai.

Por i pyetur nëse do të shkonte megjithatë deri atje, regjisori u përgjigj vendosur “po, me kamera”.

Megjithatë, ai nuk pret që kjo të ndodhë.

“Nuk po bëhem më i ri”, tha ai me humor.

Herzog zbuloi gjithashtu se ka aplikuar dy herë për udhëtime turistike në hapësirë, por është refuzuar.

“Jam thjesht shumë i moshuar. Le ta pranojmë”, u shpreh ai.

Në karrierën e tij të gjatë, Herzog ka realizuar dhjetëra filma, përfshirë edhe dokumentarë, shpesh në vende të largëta dhe ekstreme.

Ai konsiderohet një nga regjisorët gjermanë me famë botërore./ /Ad.Ab./ a.jor.

The post KINEMA – Herzog kërkon ”të pushtojë” Marsin me kamerën e tij appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Zeusi leshon furine e tij ne Mars? Nje grup shkencetaresh franceze kanë regjistruar aktivitet elektrik në atmosferën e planetit te kuq për herë të parë, duke sugjeruar se rrufene jane te zakonshme edhe atje.

Shkarkimet elektrike të quajtura “vetëtima të vogla” u kapën nga regjistrimet audio dhe sinjalet elektromagnetike nepermjet Roverit Perseverance, i vendosur nga agjencia amerikane hapesinore qe prej vitit 2021 ne siperfaqen e planetit, me qellim misione kerkimore mbi shenjat biologjike te jetes.

Shkencëtarët shpresojnë që instrumente të reja për matjen e shkarkimeve atmosferike dhe kamera më të ndjeshme mund të dërgohen në Mars për të provuar dhe konfirmuar gjetjet.

Ekip studiues nga Franca analizoi 28 orë regjistrime audio të bëra nga roveri i NASA-s gjatë dy viteve marsiane (ose 1,374 ditëve tokësore).

Ata zbuluan se shkarkimet elektrike normalisht shoqëroheshin me stuhi pluhuri, dhe vorbulla te vogla qe formohen nga ajri i nxehte qe ngrihet nga siperfaqja tokesore e planetit.

Në shtator të këtij viti, shkencëtarët gjetën shkëmbinj me shenja të pazakonta në Mars.

Shenjat interesante, të quajtura njolla leopardi dhe fara lulekuqeje, përmbajnë minerale të prodhuara nga reaksione kimike që mund të shoqërohen me mikrobe të lashta.

Është e mundur që mineralet të jenë prodhuar nga procese gjeologjike natyrore, por NASA tha se tiparet mund të jenë shenja te mirefillta te jetes ne planet.

Sot, Marsi është një shkretëtirë e ftohtë dhe e thatë. Por miliarda vjet më parë ka prova se ai kishte një atmosferë të trashë dhe ujë, duke e bërë atë një vend premtues për të kërkuar jetë.

SHENZHEN, 25 nëntor /ATSH/ – Shkencëtarët zbuluan shpella të mëdha në Mars që duket se u formuan nga uji miliarda vjet më parë. Këto formacione mund të fshehin prova të jetës së lashtë mikrobiale, sipas “Daily Gakaxy”.

Shpella janë krijuar nga uji acidik që ka tretur shkëmbin e planetit, një proces i ngjashëm me atë që krijon shpella karstike në Tokë. Kjo është hera e parë që shpella të tilla identifikohen në Mars.

Zbulimi u bë nga ekipi i Chunyu Ding në Universitetin e Shenzhenit, Kinë duke përdorur të dhëna nga misionet “Mars Odyssey” dhe “Mars Reconnaissance Orbiter”.  Shpella ndodhen në Hebrus Valles, një zonë me kanale lumi dhe minerale të hidratuara që tregojnë se uji ka rrjedhur dikur aty.

Më shumë se 3,5 miliard vjet më parë, uji ka lënë pas depozita karbonatesh dhe sulfatesh, që sot formojnë shkëmbin rreth shpellave. Ky ambient mund të ketë ofruar një mikroklimë të qëndrueshme për jetë mikrobiale.

Shpella ofrojnë mbrojtje nga temperaturat ekstreme, stuhitë e pluhurit dhe rrezatimi ultraviolet, duke qenë më të sigurta sesa sipërfaqja e Marsit për ruajtjen e dëshmive të jetës.

Eksplorimi i tyre është i vështirë për shkak të tavanit të shpellave, por studiuesit sugjerojnë përdorimin e roverëve, robotëve ngjitës dhe dronëve ajrorë për të marrë mostra nga brenda.

Këto shpella nuk janë të përhapura kudo, por ndodhen në rajone specifike me kushtet e duhura hidrologjike. Ekspertët presin që shpella të tjera të ngjashme të zbulohen në të ardhmen.

Përveç vlerës shkencore, shpella mund të ofrojnë mbrojtje edhe për astronautët e ardhshëm nga rrezatimi dhe stuhitë e pluhurit në sipërfaqe. /Ad.Ab./

The post HAPËSIRË  – Shpella misterioze në Mars mbajnë gjurmë uji të lashtë appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

VERMONT (SHBA), 24 nëntor /ATSH/ – Më shumë se pesë vjet pas fillimit të misionit, ”Perseverance”, roveri i NASA-s, vazhdon të eksplorojë sipërfaqen e planetit të kuq, duke bërë atë që në çdo pesëvjeçar do të bënte, ndalet për të shikuar çdo gur në rrugën e tij, sipas sciencealert.com.

Një nga zbulimet e fundit duket jashtëzakonisht i pazakontë, duke bërë që shkencëtarët të mendojnë se mund të mos ketë ardhur fare nga Marsi.

I gjetur në zonën Vernodden të kraterit Jezero, guri rreth 80 centimetra i gjerë mori emrin Phippsaksla.

NASA ka publikuar dy foto të gurit, një afër dhe një më larg.

Ajo që e bën Phippsakslan  të veçantë në këtë ambient gjeologjik është përbërja e tij; duke qenë i pasur me hekur dhe nikel, duket se nuk ka qenë gjithmonë në Mars, por është një meteor i rënë në planet në të kaluarën.

Meteorët me hekur-nikel janë shumë më të rrallë se ata prej gurit dhe zakonisht formohen nga bërthamat e asteroidëve të mëdhenj, ku mineralet e rënda përqendrohen në qendër të gurëve të ngrohtë në ditët e hershme të Sistemit Diellor.

Shkencëtarët e NASA-s e vunë re fillimisht për formën e tij unike. Dukeshin më të mëdhenj dhe më të lartë se gurët përreth, me një pamje të gdhendur kurioze.

Analiza e mëtejshme do të jetë e nevojshme për të konfirmuar nëse është vërtet një meteor mbi sipërfaqen e Marsit, por nëse është, do të jetë një tjetër arritje e rëndësishme për ”Perseverance” dhe do të na japë më shumë informacione rreth planetit të kuq dhe historisë së tij.

Që nga ulja në Mars në shkurt 2021, ”Perseverance” ka arritur shumë. Ka udhëtuar rreth shtretërve të liqeneve të lashta, ka zbuluar gurë të pazakontë dhe ka gjetur shenja që mund të kenë ekzistuar dikur forma jete në planet./  /Ad.Ad./

The post HAPËSIRË – NASA zbulon një gur në Mars që nuk i përket atij planeti appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Më shumë se pesë vjet pas fillimit të misionit, ”Perseverance”, roveri i NASA-s, vazhdon të eksplorojë sipërfaqen e planetit të kuq, duke bërë atë që në çdo pesëvjeçar do të bënte, ndalet për të shikuar çdo gur në rrugën e tij, sipas sciencealert.com.

Një nga zbulimet e fundit duket jashtëzakonisht i pazakontë, duke bërë që shkencëtarët të mendojnë se mund të mos ketë ardhur fare nga Marsi.

I gjetur në zonën Vernodden të kraterit Jezero, guri rreth 80 centimetra i gjerë mori emrin Phippsaksla.

NASA ka publikuar dy foto të gurit, një afër dhe një më larg.

Ajo që e bën Phippsakslan  të veçantë në këtë ambient gjeologjik është përbërja e tij; duke qenë i pasur me hekur dhe nikel, duket se nuk ka qenë gjithmonë në Mars, por është një meteor i rënë në planet në të kaluarën.

Meteorët me hekur-nikel janë shumë më të rrallë se ata prej gurit dhe zakonisht formohen nga bërthamat e asteroidëve të mëdhenj, ku mineralet e rënda përqendrohen në qendër të gurëve të ngrohtë në ditët e hershme të Sistemit Diellor.

Shkencëtarët e NASA-s e vunë re fillimisht për formën e tij unike. Dukeshin më të mëdhenj dhe më të lartë se gurët përreth, me një pamje të gdhendur kurioze.

Analiza e mëtejshme do të jetë e nevojshme për të konfirmuar nëse është vërtet një meteor mbi sipërfaqen e Marsit, por nëse është, do të jetë një tjetër arritje e rëndësishme për ”Perseverance” dhe do të na japë më shumë informacione rreth planetit të kuq dhe historisë së tij.

Që nga ulja në Mars në shkurt 2021, ”Perseverance” ka arritur shumë. Ka udhëtuar rreth shtretërve të liqeneve të lashta, ka zbuluar gurë të pazakontë dhe ka gjetur shenja që mund të kenë ekzistuar dikur forma jete në planet.

Blue Origin e Jeff Bezos ka lëshuar me sukses raketën e saj të madhe “New Glenn” dhe ka rikuperuar për herë të parë booster-in, duke shënuar një moment të rëndësishëm në garën me SpaceX të Elon Muskut. Dy sondat Escapade të NASA-s janë nisur drejt Marsit dhe priten të mbërrijnë në vitin 2027 për të […]

The post Jeff Bezos lëshon raketën ‘New Glenn’, pritet të mbërrijë në Mars në 2027-n appeared first on BoldNews.al.

Duke sulmuar me raketa me precizion të prodhuara në SHBA dhe dronë kamikazë të prodhuar në vend, Ukraina të shtunën dhe të dielën goditi dhe shkatërroi një digë në rajonin perëndimor të Belgorodit të Rusisë, duke përmbytur fshatrat dhe rrugët logjistike të përdorura nga trupat kufitare të Kremlinit.

Të paktën gjashtë raketa me rreze të gjatë veprimi të lëshuara nga brenda Ukrainës goditën digën e rezervuarit të Belgorodit gjatë orëve të ditës të shtunën duke dëmtuar sipërfaqen e rrugës së digës, një portë kanali dhe ndërtesa teknike. Mediat sociale lokale regjistruan të paktën dy goditje të drejtpërdrejta.

Diga e epokës sovjetike në lumin Siversky Donets që rrjedh në jug mban një rezervuar prej rreth 76 milionë metrash kub (rreth 30,000 pishina olimpike) ujë që është burimi kryesor i ujit për qytetin rus të Belgorodit dhe periferitë e tij, ku jetojnë rreth 420,000 njerëz.

Guvernatori i Belgorodit, Vyacheslav Gladkov, në një deklaratë, tha se tre raketa GMLRS të prodhuara në SHBA, të lëshuara nga sistemet e raketave me lëshim të shumëfishtë HIMARS (MLRS), goditën digën pranë fshatit Grafovka, duke plagosur dy persona dhe duke dëmtuar strukturën.

Përmbytja e zonave kufitare ishte "e mundur" dhe rreth 1,000 njerëz që potencialisht do të ndodheshin në rrugën e ujit, nëse diga do të shembej, do të evakuoheshin nga autoritetet, tha Gladkov, transmeton Telegrafi.

Forcat e Armatosura të Ukrainës operojnë dy sisteme lëshimi, lëshuesin HIMARS me rrota dhe lëshuesin M270 me binar, të cilët janë të aftë të lëshojnë GMLRS (Sistemi i Raketave me Lëshim të Shumëfishtë të Udhëzuar) të prodhuar në SHBA, një municion i udhëhequr me precizion zakonisht i armatosur me një kokë me shpërthim të lartë prej 23 kilogramësh.

Grafovka dhe diga janë në një distancë të drejtë prej rreth 13 kilometrash nga rajoni i Kharkivit të Ukrainës dhe në një rreze të lehtë veprimi nga një sulm raketor GMLRS.

Platformat ruse të lajmeve, pavarësisht deklaratës së Gladkov se diga nuk ishte dëmtuar ndjeshëm, raportuan një rënie prej 1 metri në rezervuarin e Belgorodit brenda 24 orëve.

Ministria ruse e Mbrojtjes, në një deklaratë të dielën, tha se njësitë e saj të mbrojtjes ajrore interceptuan dhe shkatërruan 34 "raketa" dhe dronë ukrainas që synonin digën, dhe se nuk u shënuan goditje të dëmshme.

Video dhe imazhe të gjeo-lokuara që arritën në domenin publik nëpërmjet mediave sociale me bazë në Belgorod, treguan një çarje 4 metra të gjerë në digë me ujë që derdhej përmes një porte të rrënuar të kanalit, një rrugë me vrima dhe kratere në majë të digës dhe ndërtesa teknike të rrënuara. /Telegrafi/

Raketa Starship e SpaceX ka përfunduar me sukses fluturimin e saj të 11-të testues më 13 tetor, duke shënuar një tjetër hap përpara drejt misionit ambicioz për të dërguar njerëz në Mars deri në vitin 2026.

Fluturimi u realizua nga baza Starbase në Teksas në orën 18:23 me orën lokale dhe zgjati një orë e gjashtë minuta, përpara se raketa të zbriste butë në Oqeanin Indian. Në një video të publikuar nga SpaceX në platformën X, Starship shihet duke kaluar përmes reve përpara se të bëjë një ulje spektakolare në ujë.

“Kemi konfirmim të zbritjes! Urime të gjithë ekipit të SpaceX për fluturimin e suksesshëm të Starship,” shkroi kompania.

Sipas SpaceX, ky ishte fluturimi i fundit për raketën e gjeneratës së dytë dhe booster-in Super Heavy të gjeneratës së parë. Gjatë testit, të gjitha objektivat kryesore u arritën, përfshirë një manovër të avancuar uljeje që do të përdoret në gjeneratën e ardhshme të raketave.

Në minutat e fundit, Starship kreu një manovër dinamike për të simuluar kthimin në Tokë në misionet e ardhshme, duke përdorur katër krahët e saj për të drejtuar uljen.

Ky sukses vjen pas shpërthimit të raketës gjatë testit të 10-të në qershor dhe problemeve në testin e nëntë, por SpaceX duket se po e kthen sërish kursin drejt së ardhmes.

Rruga për në Mars mbetet e gjatë, por çdo ulje e butë është një hap më afër.

The post Starship përfundon me sukses testimin e 11-të: Një hap më afër Marsit appeared first on iconstyle.al.

NASA thotë se një mostër shkëmbi e mbledhur nga roveri i saj Perseverance Mars në Kraterin Jezero mund të përmbajë prova të jetës së lashtë mikrobike në Mars.

Roveri zbuloi një shkëmb të quajtur Ujëvarat Cheyava në korrik 2024. Mostra, e quajtur Kanioni Sapphire, tregon atë që shkencëtarët e përshkruajnë si biofishnkrita “potenciale” – substanca ose struktura që mund të kenë një origjinë biologjike, por kërkojnë më shumë studim.

Zbulimi zgjeron mundësinë që Marsi mund të ketë qenë i banueshëm më gjatë sesa mendohej dikur.

Ndërkaq, kërkesa e presidentit amerikan Donald Trump për buxhetin e NASA-s për vitin fiskal 2026 nuk financon programin origjinal të kthimit të mostrave.

Megjithatë, administratori thotë se agjencia do të marrë në konsideratë buxhetin, kohën dhe teknologjinë që ka për të marrë mostrat mbrapsht më shpejt.

Zbulohen në thellësitë e planetit Mars gjurmë të impakteve të forta të ndodhura rreth 4.5 miliardë vite më parë. Vrojtimi i tyre është realizuar falë sondës InSight e të analizuar në studimin e drejtuar nga Imperial College I Londrës, studim I publikuar në revistën ndërkombëtare Science.

Eskpertët shpjegojnë se gjatë periudhës së krijimit, planetët e sistemit diellor patën një fazë mjaft problematike të shoqëruar me përplasje të dhunshme me asteroid e kometa, që ndikuan në plazmimin e sipërfaqes së planetëve, duke gjeneruar oqeanet dhe magmën që u ngurtësua gradualisht.

Zbulimi është i rëndësishëm, pasi është tregues që ende arrijmë të gjejmë gjurmë të lëna 4.5 miliardë vite më parë, çka tregon sa i ngadaltë është procesi i ripërtëritjes së thellësive të planetit Mars.

Zbulimi është realizuar falë të dhënave të regjistruara nga valët sizmike të cilat janë vëzhguar dhe studiuar imtësisht.

I njëjti fenomen nuk ndodh me Tokën, pasi ndryshe nga Marsi, këtu ka ende aktiv veprimtarinë e brendshme me lëvizjet e mantelit që riciklojnë vazhdimisht koren e planetit, duke eliminuar gjurmët e së kaluarës./KultPlus.com

Një ekip shkencëtarësh evropianë ka zhvilluar një projekt inovativ që synon përdorimin e robotëve inteligjentë për të eksploruar shpellat e lavës në Hënë dhe Mars, hapësira që në të ardhmen mund të shërbejnë si strehime natyrore për njerëzit, raporton The Sun.

Studimi, i botuar në revistën Science Robotics, është testuar në ishullin vullkanik Lanzarote në Spanjë, i zgjedhur për shkak të ngjashmërive me terrenet e Hënës dhe Marsit. Projekti udhëhiqet nga Qendra për Inovacion në Robotikë pranë Qendrës Gjermane për Inteligjencë Artificiale (DFKI).

Sipas studiuesve, shpellat e lavës ofrojnë mbrojtje natyrore nga rrezatimi kozmik dhe goditjet e meteorëve, duke i bërë ato vende ideale për ngritjen e kampeve hapësinore. Për testimet u përdorën tre lloje robotësh, të cilët kaluan terrene të vështira me lava e kratere dhe arritën të zbulojnë një hyrje që çonte në një shpellë të nëndheshme.

Shkencëtarët e DFKI e cilësuan këtë arritje një hap të madh drejt misioneve të ardhshme hapësinore, duke theksuar se bashkëpunimi i sistemeve robotike autonome është thelbësor për eksplorimin e planetëve të tjerë.

Ky zhvillim shoqërohet edhe me paralajmërime nga studimet e vitit 2024, sipas të cilave jeta në Mars mund të ndryshojë dukshëm biologjinë e njeriut. Ekspertët thonë se graviteti i ulët i Marsit (rreth 38% i Tokës) mund të çojë në zhvillimin e tipareve të reja tek kolonët e parë, duke i bërë ndryshe nga njerëzit në Tokë./KultPlus.com

Lady Gaga, Bruno Mars dhe Kendrick Lamar janë artistët me më shumë nominime për edicionin e sivjetshëm të çmimeve MTV Video Music Awards (VMAs).

Ndër artistët më të nominuar janë gjithashtu edhe Sabrina Carpenter dhe Ariana Grande, të cilat kanë pasur një vit të suksesshëm në muzikën pop.

Dy ikonat e muzikës Beyoncé dhe Taylor Swift, që ndajnë rekordin për më shumë çmime VMA të fituara ndonjëherë (nga 30 secila), këtë vit janë nominuar vetëm në një kategori, artistja e vitit. Edhe pse asnjëra nuk ka publikuar album gjatë vitit të fundit, të dyja kanë zhvilluar turne të mëdha dhe të suksesshme.

Taylor Swift mban rekordin si artistja me më shumë trofe “Moonman” si soliste, ndërsa shumë prej çmimeve të Beyoncé përfshijnë bashkëpunime. Kujtojmë se vitin e kaluar Swift ishte fituesja më e madhe e mbrëmjes, duke marrë shtatë çmime, përfshirë dy më kryesoret: artistja e vitit dhe videoja e vitit.

Për vitin 2025, Lady Gaga udhëheq me 12 nominime, Bruno Mars me 11, ndërsa reperi Kendrick Lamar ndjek me 10. Këngëtarja e hitit “Espresso”, Sabrina Carpenter, është nominuar në tetë kategori.

Ndër nominimet e Lady Gaga përfshihen artistja e vitit dhe albumi më i mirë për projektin e saj “Mayhem”. Artistja 39-vjeçare është aktualisht në një turne në SHBA.

Kënga Die With A Smile, një bashkëpunim mes Lady Gaga dhe Bruno Mars (edhe ai 39 vjeç), është nominuar për këngën e vitit. Dy artistët janë gjithashtu në garë për kategoritë bashkëpunimi më i mirë, kënga më e mirë pop, dhe videoja e vitit.

Këtë vit, ceremonia e VMA-ve sjell dy kategori të reja: artisti më i mirë country dhe artisti më i mirë pop.

Shfaqja do të zhvillohet më 7 shtator në UBS Arena në New York.

Nga ana tjetër, deri më tani nuk janë shpallur plane për edicionin e MTV Europe Music Awards për vitin 2025, me raportime që tregojnë se eventi është përkohësisht në pauzë./BBC/KultPlus.com

Një meteorid 25 kilogramësh, i njohur si NWA 16788 dhe që besohet se është fragmenti më i madh i Marsit i gjetur ndonjëherë në planetin tonë, u shit në ankand për 5.3 milionë dollarë.

Meteoritët janë pjesa që mbeten kur një kometë, asteroid ose meteoroid mbijeton kalimin e tij nëpër atmosferën e Tokës, shkruan CNN.

I zbuluar në nëntor 2023 në rajonin e largët Agadez të Nigerit, NWA 16788 është një “eksemplar monumental” që është rreth 70% më i madh se pjesa tjetër më e madhe e Marsit e gjetur ndonjëherë në Tokë, sipas shtëpisë së ankandeve, Sotheby’s.

Meteori përbën rreth 7% të të gjithë materialit marsian të njohur në Tokë dhe është 70% më i madh se fragmenti i dytë më i madh i gjetur deri më sot. Testimet laboratorike kanë konfirmuar se ai ka përbërje identike me shkëmbinjtë marsianë të studiuar nga sonda “Viking” në vitin 1976.

Ankandi ishte pjesë e “Javës së Geek-ut 2025” në Sotheby’s dhe përfshin gjithashtu fosile, meteorë dhe minerale të rralla. Pasioni për historinë natyrore dhe shkencën po tërheq gjithnjë e më shumë koleksionistë që janë gati të paguajnë miliona për të pasur një copëz nga universi ose nga koha e dinozaurëve./abcnews.al

Një nga sendet më të rralla që është zbuluar ndonjëherë në Tokë do të dalë në ankand të mërkurën në New York. Bëhet fjalë për një meteorid 25 kilogramësh, i njohur si NWA 16788, i cili besohet se është fragmenti më i madh i Marsit i gjetur ndonjëherë në planetin tonë.

Shtëpia e ankandeve Sotheby’s ka vlerësuar çmimin e tij nga 2 deri në 4 milionë dollarë.
Ky shkëmb i jashtëzakonshëm, me ngjyra të kuqe, kafe dhe gri, besohet se është flakur nga sipërfaqja e Marsit pas një goditjeje të fuqishme nga një asteroid dhe ka përshkuar rreth 225 milionë kilometra për të rënë në shkretëtirën e Saharës, në Niger, në nëntor të vitit 2023.

Sipas Sotheby’s, meteori përbën rreth 7% të të gjithë materialit marsian të njohur në Tokë dhe është 70% më i madh se fragmenti i dytë më i madh i gjetur deri më sot. Testimet laboratorike kanë konfirmuar se ai ka përbërje identike me shkëmbinjtë marsianë të studiuar nga sonda “Viking” në vitin 1976.

Në të njëjtin ankand do të dalë edhe një tjetër zbulim mbresëlënës: skeleti i një Ceratosauri të ri, një dinozaur që jetoi rreth 150 milionë vite më parë. Skeleti, i cili është mbi 2 metra i lartë dhe afro 3.5 metra i gjatë, u zbulua në vitin 1996 në Wyoming të SHBA-së dhe është rikonstruktuar me përpikmëri nga ekspertët.

Ky ankand është pjesë e “Javës së Geek-ut 2025” në Sotheby’s dhe përfshin gjithashtu fosile, meteorë dhe minerale të rralla. Pasioni për historinë natyrore dhe shkencën po tërheq gjithnjë e më shumë koleksionistë që janë gati të paguajnë miliona për të pasur një copëz nga universi ose nga koha e dinozaurëve./abcnews.al

Për herë të parë në historinë e njerëzimit, po përjetojmë atë që dikur dukej si fantashkencë:

po shohim diellin të perëndojë në Mars.
Dhe jo nëpër faqe librash, por në kohë pothuaj reale, falë robotikës dhe teknologjive të avancuara të lidhjes së të dhënave.

Atmosfera e hollë dhe pluhuri i kuq i Marsit bëjnë që perëndimet atje të jenë krejt të ndryshme nga ato të Tokës.

Në vend të ngjyrave të zjarrta që njohim, Marsi na dhuron një dritë të ftohtë, blu të zbehtë, pothuajse melankolike, por mahnitëse në veçantinë e saj.

Një peizazh nga një botë tjetër, që ngjitet drejt kujtesës sonë kolektive:
kështu duket horizonti i së ardhmes.

The post Ne jemi brezi i parë që shohim perëndimin e diellit në Mars appeared first on iconstyle.al.

Paga mesatare në ekonomi ishte 82.2 mijë lekë në tremujorin e parë të vitit, me rënie të lehtë në krahasim me fundin e 2024-s kur arriti rekordin e 83.4 mijë lekëve.

Kjo tendencë rënëse në tremujorin e parë është sezonale, teksa në fund të vitit pagat janë gjithnjë e më të larta si rrjedhojë e shpërblimeve të fundvitit.

Ndërsa në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë, pagat vijojnë rritjen dyshifrore.

Sipas INSTAT, gjatë tremujorit të parë 2025, paga mesatare mujore bruto për një të punësuar me pagë në Shqipëri ishte 82.210 lekë, me një rritje prej 11,6%, krahasuar me tremujorin e parë 2024.

Pagat sipas aktiviteteve ekonomike dhe profesioneve

Aktivitetet ekonomike me pagë mesatare më të lartë se mesatarja kombëtare:

o Aktivitetet Financiare dhe të Sigurimit

o Informacioni dhe komunikacioni

Rritja më e madhe e pagës, krahasuar me tremujorin I 2024:

o Administrata publike, sigurimi social i detyrueshëm, arsimi, shëndetësia dhe aktivitetet e punës sociale: +16,7%

Rritja më e vogël, krahasuar me tremujorin I 2024:

o Industria: +5,2%

Profesionet me pagë mesatare më të lartë se mesatarja kombëtare:

o Menaxherë, Ligjvënës, Drejtorë ekzekutivë

o Specialistë me arsim të lartë (profesionistë)

Rritja më e madhe e pagës, krahasuar me tremujorin I 2024:

o Forcat e armatosura dhe Specialistë me arsim të lartë përkatësisht prej 23,1% dhe 13,7%

Rritja më e vogël, krahasuar me tremujorin I 2024:

o Punonjës të kualifikuar të bujqësisë pyjeve dhe peshkimit: +5,3%

Sipas të dhënave, gjatë kësaj periudhe është vërejtur ulje e numrit të punonjësve me pagë minimale dhe një rritje e numrit të punonjësve me paga më të larta./Monitor

The post INSTAT: Paga mesatare zbret në 82 mijë lekë për periudhën janar-mars 2025/ Renditja sipas profesioneve appeared first on Albeu.com.

Vijat e errëta enigmatike në shpatet e planetit Mars nuk janë shenja uji. Ky është përfundimi i një analize të kryer nga një grup kërkimor i udhëhequr nga Universiteti Amerikan Brown dhe Universiteti Zviceran i Bernës, botuar në revistën Nature Communications. Analiza, duke përdorur inteligjencën artificiale, shqyrtoi rreth 86 000 imazhe satelitore dhe sugjeroi që vijat e errëta mund të shkaktohen nga era dhe rrëshqitja e shkëmbinjve.

Të vërejtura për herë të parë në vitet 1970 nga misionet e para “Viking”, në Mars u panë disa vija të errëta enigmatike, dhjetëra metra të gjata, të quajtura “linja të pjerrësisë përsëritëse”, të cilat ngjajnë me mbetjet e rrjedhave të ujit të lëngshëm. Vija që mund të shfaqen papritur ose të shtrihen për dhjetëra metra në një kohë të shkurtër. Megjithatë, planeti është një shkretëtirë e madhe dhe e ftohtë dhe deri më tani nuk janë gjetur gjurmë uji të lëngshëm, përveç pranisë së mundshme të disa liqeneve të mëdha nëntokësore. Por sipas disa studiuesve, atje mund të ketë kushte të caktuara në të cilat sasi të vogla uji të lëngshëm, të pasura me kripë, mund të arrijnë sipërfaqen dhe të fillojnë të rrjedhin në tokë, duke prodhuar këto shenja të errëta enigmatike që shfaqen veçanërisht në disa rajone.

Për të hedhur dritë mbi këtë fenomen, studiuesit tani janë mbështetur në një algoritëm të inteligjencës artificiale, të cilit i kërkuan të krahasonte imazhet e vijave të errëta me një përzierje shumë të pasur të dhënash, siç janë temperatura, shpejtësia e erës, hidratimi ose aktiviteti sizmik. “Pastaj ishim në gjendje të kërkonim korrelacione në qindra mijëra raste për të kuptuar më mirë kushtet në të cilat formohen këto karakteristika”, – tha Valentin Bickel i universitetit zviceran. Analizat tregojnë se vijat nuk shoqërohen përgjithësisht me ujin, por formohen në vende me shpejtësi ere dhe depozitim pluhuri më të lartë se mesatarja, vende ku formimi i vorbullave të pluhurit ose rrëshqitjeve të vogla të dheut është gjithashtu më i zakonshëm. Sipas autorëve, shenjat mund të jenë prodhuar nga rrëshqitja e shkëmbinjve të vegjël përgjatë shpateve dhe jo nga rrjedhjet e ujit. ©LAPSI.al

The post Studimi/ Zbulohet misteri i vijave të errëta në Mars appeared first on Lapsi.al.