❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Dosja e AKSHI, 4 kompani në 9 muaj siguruan tendera në vlerën 57 milionë euro

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla – NĂ« 206 faqe “esencĂ« hetimi”, Prokuroria e Posaçme, SPAK, pĂ«rshkroi veprimtarinĂ« e AKSHI-t AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«risĂ« sĂ« Informacionit, duke zbuluar njĂ« rrjet tĂ« mirĂ«organizuar kriminal nĂ« pĂ«rvetĂ«simin e qindra milionĂ« eurove tendera publike, mes shantazhit, pengmarrjes dhe implikimit tĂ« zyrtarĂ«ve tĂ« lartĂ« shtetĂ«ror dhe policor tĂ« vendit.

“Nga hetimet e kryera rezulton se shtetasit Ergys Agasi, Ermal Beqiri, Mirlinda Karçanaj, Hava Delibashi, Erion Ismaili, Andis Papa, GĂ«zim Hoxha, si dhe persona tĂ« tjerĂ«, nĂ« bashkĂ«punim me njĂ«ri-tjetrin nĂ« formĂ«n e grupit tĂ« strukturuar kriminal, kanĂ« organizuar dhe implementuar njĂ« skemĂ« pĂ«r paracaktimin e fituesve nĂ« proçedurat e prokurimit, tĂ« kryera nĂ« AgjencinĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«rise sĂ« lnformacionit (AKSHl), me qĂ«llim pĂ«rfitimin e paligjshĂ«m tĂ« fondeve publike qĂ« rrjedhin nga pagesat, lidhur me kontratat publike tĂ« prokuruara”, thuhet nĂ« dosjen e ProkurorisĂ« Speciale SPAK, tĂ« cilĂ«n Faktoje.al e disponon.

PĂ«r Agasin dhe Beqirin janĂ« lĂ«shuar urdhĂ«r-arreste pĂ«r akuzat: “Heqjes sĂ« paligjshme tĂ« lirisĂ«â€, “Konkurrenca e paligjshme nĂ«pĂ«rmjet dhunĂ«s”, nĂ« kuadĂ«r tĂ« njĂ« formacioni tĂ« posaçëm, “Grup i strukturuar kriminal” dhe kryerja e veprave penale nga organizata kriminale dhe grupi i strukturuar kriminal”, por nuk janĂ« ekzekutuar pasi dyshohet se janĂ« larguar jashtĂ« vendit. NĂ« arrest shtĂ«pie janĂ« drejtoresha e AKSHI-t Mirlinda Karçanj dhe zĂ«vendĂ«sja e saj Hava Delibashi, ndĂ«rsa ka masĂ« ndalim pĂ«r dalje jashtĂ« vendit pĂ«r biznesmenĂ«t Papa dhe Hoxha, ndĂ«rsa pezullim nga detyra dhe ndalim pĂ«r dalje jashtĂ« vendit pĂ«r numrin dy tĂ« policisĂ« sĂ« TiranĂ«s Erjon Ismaili.

Vetëm fillimi
!

Brurime pranë grupit hetimor, thanë për Faktoje se dosja është ende nën hetim dhe aktualisht janë hapur tre fraksione të tjera, duke nisur nga emrat që dyshohet se janë përfshirë në një skemë të rëndë abuzimi me burim Agjencinë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit. 

JanĂ« dhjetĂ«ra orĂ« filmime ku diskutohen afera me pĂ«rfshirjen e personave tĂ« ndryshĂ«m si nĂ«punĂ«s tĂ« lartĂ« tĂ« shtetit, drejtues policie dhe biznesmenĂ« tĂ« lidhur edhe me krimin e organizuar, duke kontrolluar tĂ« dhĂ«na tĂ« ndjeshme tĂ« sigurisĂ« nĂ« vend. NĂ« njĂ« takim tĂ« datĂ«s 16 mars 2024 mes Karçanajt, Beqirajt dhe Agasit ky i fundit thotĂ«: “Projekti bĂ«n 2 milion, ne do ta bĂ«jmĂ« 4”.

Bisedat pa limit etike, ku diskutohen shuma tĂ« mĂ«dha se kush do i marrĂ« dhe si do tĂ« ndahen, janĂ« nĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« madhe tĂ« filmuara (dyshohet nga vetĂ« Agasi). “Nga kĂ«qyrja e pamjeve filmike, arsyeshĂ«m krijohet bindja mbi lidhjet me interes qĂ« kanĂ« kĂ«ta shtetas me njĂ«ri-tjetrin, e cila, nga analizimi i pĂ«rmbajtjes sĂ« bisedave tĂ« transkriptuara, krijon dyshimin e arsyeshĂ«m mbi realizimin e njĂ« skeme kriminale nĂ« funksion tĂ« paracaktimit tĂ« procedurave tĂ« prokurimit, krijimit tĂ« avantazheve dhe pĂ«rfitimit tĂ« paligjshĂ«m prej tyre”, thotĂ« prokuroria.

Skema

Fillimisht gjendej “preja”, njĂ« shumĂ« e madhe prokurorimi nĂ«n logon e AKSHI-t. MĂ« pas, pĂ«rgatiteshin pĂ«r tĂ« rrĂ«mbyer çdo qindarkĂ« nĂ« fondin limit, ndĂ«rsa “financuesja” Mirlinda Karçanaj, me paratĂ« e buxhetit tĂ« shtetit, qe kthyer nĂ« dorĂ« firmĂ«tare pĂ«r çdo tender nĂ« vlera tĂ« mĂ«dha tĂ« shkonte pĂ«r kompanitĂ« e biznesmenĂ«ve kontroversĂ«, Ermal Beqiraj dhe Ergys Agasi. Diskutimet bĂ«heshin nĂ« zyrĂ«n e Agasit, ku pasi flitej pĂ«r shuma tĂ« mĂ«dha shoqĂ«roheshin me fjalor fyes, tallĂ«s dhe jo etik. Çdo gjĂ« e dokumentuar, ku vetĂ« Agasi kishte vendosur pajisje pĂ«rgjuese video-audio.

Paradoksalisht, numri një i Agjencisë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI), Mirlinda Karçanaj, drejtoresha më jetëgjatë e qeverisjes Rama, e cila presupozohet se ruan çdo të dhënë digjitale shtetërore, edhe të sigurisë dhe rëndësisë së veçantë, përfundoi në zyrën e Agasit me zë dhe figurë në kamerat përgjuese.

Foto nga dosja

NjĂ« ndĂ«r tĂ« paktĂ«t qĂ« u bĂ« pengesĂ«, duke ankimuar procedurat tenderuese, biznesmeni Gerond Meçe drejtues i kompanisĂ« ABS”, u mor peng dhe nĂ«n kĂ«rcĂ«nim, shantazh dhe dhunĂ«, detyrohet qĂ« brenda pak orĂ«sh tĂ« tĂ«rhiqej nga 20 ankimimet. PjesĂ« e kĂ«rcĂ«nimit, sugjerimit dhe shantazhimit dyshohet sipas ProkurorisĂ« Speciale se Ă«shtĂ« edhe numri dy i PolicisĂ« sĂ« TiranĂ«s, Erion Ismaili, edhe ai njĂ« bujtĂ«s i rregullt nĂ« zyrĂ«n e Agasit.

Pengmarrja

Kushdo operator ekonomik qĂ« ankohej pĂ«r skualifikim tĂ« padrejtĂ« nga tenderat e AKSHI-t i “hapej luftĂ«â€ nga treshja Agasi, Beqiri dhe drejtoreshĂ« Karçanaj. “Ndaj operatorevĂ« ekonomik tĂ« skualifikuar, tĂ« cilĂ«t kanĂ« kĂ«rkuar tĂ« drejtĂ«n e tyre nĂ«pĂ«rmjet ankimimit zyrtar pranĂ« Autoritetit Kontraktor, por edhe nĂ« Komisionin e Prokurimit Publik, Ă«shtĂ« pĂ«rdorur dhuna, heqja e paligjshme e lirisĂ« pĂ«r t’i detyruar me forcĂ« qĂ« tĂ« tĂ«rhiqen nga ankimimet, por edhe nga çdo procedurĂ« ku kanĂ« marrĂ« pjesĂ« me qĂ«llim qĂ« tĂ« sigurohej vazhdueshmĂ«ria e kĂ«saj skeme”, thotĂ« SPAK. Provat janĂ« tashmĂ« mjaft tĂ« forta me pamje filmike, dĂ«shmi tĂ« tĂ« marrit peng dhe levizjeve tĂ« kryera qĂ« nĂ« fund shkuan nĂ« favor tĂ« kĂ«rcĂ«nuesve.

foto nga dosja
foto nga dosja

Denoncimi

MĂ« 12 gusht 2025, Gerond Meçe, aksioner i vetĂ«m nĂ« shoqĂ«rinĂ« “ABS” (njĂ« kompanie tĂ« teknologjisĂ«) u mor peng sapo doli nga banesa nĂ« drejtim tĂ« automjetit tĂ« tij. “Jemi SPAK, ejani me ne”, i thotĂ« njĂ« i ri, i cili mbante njĂ« jelek me mbishkrimin “BKH” dhe mĂ« pas tre tĂ« tjerĂ« me jelekĂ« me mbishkrimin “policia” (dyshohet tĂ« falsifikuara) e fusin nĂ« automjet dhe largohen.

Meçe nuk bën asnjë rezistencë por kupton se personat nuk ishin të policisë apo BKH-së pasi devijuan lëvizjen, duke marrë drejtimin nga Elbasani. Në një banesë të braktisur në fshatin Gracen të Elbasanit, Meçe prangoset dhe nis shantazhi, kërcënimet me armë dhe ultimatum për të tërhequr menjëherë ankimet që kishte bërë ndaj 20 procedurave tenderuese të AKSHI-it dhe në KPP (Komisionin e Prokurimit Publik).

Brenda pak orĂ«sh, Meçe udhĂ«zon administratorin e kompanisĂ« tĂ« tĂ«rhiqte ankimimet, ndĂ«rsa pasi sigurohen se gjithçka ishte nĂ« rregull dhe se kompania e Meçes e lenĂ« tĂ« lirĂ« nĂ«n kĂ«rcĂ«nimin fundor: “Nuk duam probleme nga ty, nuk dua denoncime nga ty, nĂ« tĂ« kundĂ«rt do tĂ« vrasim ty, grua, motĂ«r, nĂ«nĂ«, se babĂ« nuk ke ti..,”, citohet nĂ« dosjen e SPAK, sipas deklarimeve tĂ« Meçes.

Ku të ankohej?

Po ku mund tĂ« ankohej “i marri peng”? Biznesmeni Gerond Meçe kishte aplikuar nĂ« 20 prokurorime me kompaninĂ« e tij, por nĂ« çdo rast ishte skualifikuar dhe tenderat e AKSHI-t ishin fituar nĂ« seri nga kompanitĂ« e Ergys Agasit, Ermal Beqirajt dhe tĂ« tjerĂ«ve pranĂ« tyre.

Meçe nuk kryen denoncim nĂ« polici, nisur edhe nga fakti sipas tij se vetĂ« nĂ«ndrejtori i PolicisĂ« sĂ« TiranĂ«s i kishte sugjeruar mĂ« parĂ«: “Hiq dorĂ« nga AKSHI”. Po ashtu edhe institucioni tjetĂ«r i ankimit administrative KPP rezulton sipas SPAK se ka shkelur procedurat nĂ« rastin e ankimimeve tĂ« Meçajt dhe gjithashtu ka qenĂ« e gatshme qĂ« nĂ« njĂ« kohĂ« tĂ« shpejtĂ« tĂ« “pranojĂ«â€ tĂ«rheqjen nga ankimimi, qĂ« korrespondon me ditĂ«n e pengmarrjes sĂ« tij.

“Nga kjo veprimtari rezulton bindshĂ«m se dhe KPP ka nxituar tĂ« pranojĂ« ankimimet e OE(shĂ«nim: operatorĂ«ve ekonomikĂ«) “ABS” tĂ« cilat i kanĂ« marrĂ« forcĂ«risht nĂ« rrethanat e pĂ«rshkruara nĂ« kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ« çka do tĂ« thotĂ« qĂ« kjo kjo ka qenĂ« e koordinuar me veprimet e grupit tĂ« strukturuar kriminal”, thuhet nĂ« dosjen e SPAK.

Foto nga dosja
Foto nga dosja

57 milionë euro në pak muaj

Prokuroria ka krijuar bindje bazuar në prova (filmime, biseda audio të gërshetuera me dokumente), se kompanitë e Ermal Beqirit, Ergys Agasit dhe bisnesmenëve të tjerë Gezim Hoxha dhe Andis Papa, në një hark kohor prej 9 muajsh kanë siguruar tendera në vlerën 57 milionë euro nga AKSHI, për llogari të disa institucioneve.

NĂ« njĂ«rĂ«n prej tenderave e cila ka pĂ«rshkrimin: “PĂ«rmirĂ«simi i sistemeve pĂ«r ndihmĂ«n ekonomike” Ă«shtĂ« nĂ« vlerĂ«n 226,460,451 lekĂ« pa tvsh. Paradoksalisht, njĂ« familje me ndihmĂ« ekonomike nuk merr mĂ« shumĂ« se 8 mijĂ« lekĂ« nĂ« muaj, por pĂ«r “pĂ«rmirĂ«sim sistemi” janĂ« dhĂ«nĂ« mbi 226 milionĂ« lekĂ« tĂ« reja. NdĂ«r tenderat e tjerĂ« me “flamur tĂ« kuq” cilĂ«sohen edhe disa tĂ« zhvilluara pĂ«r institucione tĂ« tjera shtetĂ«rore, pĂ«rfshi edhe burgjet.

“Nga analiza e kĂ«tyre procedurave tĂ« prokurimit, nĂ« harmoni dhe me shpjegimet e punonjĂ«sve tĂ« shoqĂ«risĂ« “EA Solution”, krijohet bindja se kĂ«to procedura prokurimi, fitohen nga subjektet e kontrolluara nga shtetasi Ermal Beqiri, nĂ« bashkĂ«punim me shtetasin Andis Papa, fitimet e tĂ« cileve, i kalohen nĂ« mĂ«nyrĂ« fiktive subjektit “EA Solution”, nĂ« pronĂ«si tĂ« shtetasit Ergys Agasi”, thekson prokuroria.

Po ashtu SPAK nĂ« gĂ«rshĂ«tim tĂ« provave arrin nĂ« pĂ«rfundimin se tenderat manipuloheshin pĂ«r t’u fituar nga kompania “Soft& Solution” e Beqirajt, kompania “Fastech” e Andis PapĂ«s dhe kompania First sh.p.k e GĂ«zim HoxhĂ«s.

The post Dosja e AKSHI, 4 kompani në 9 muaj siguruan tendera në vlerën 57 milionë euro appeared first on Faktoje.al.

↗

Bosnja, ShqipĂ«ria dhe Kromi: Sa “i GjelbĂ«r” Ă«shtĂ« “Minierimi i GjelbĂ«r” kur bĂ«het nĂ« Ballkan?

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Nga Jona Cenameri e Dejan Rakita – Mbi VareĆĄ, njĂ« qytet me traditĂ« tĂ« gjatĂ« minerare nĂ« Bosnjen dhe HercegovinĂ«n qendrore, po bĂ«hen plane pĂ«r hapjen e njĂ« miniere tĂ« re kromi. Projekti ka nxitur kundĂ«rshtime tĂ« forta tek banorĂ«t lokalĂ« dhe organizatat mjedisore, si edhe shqetĂ«sim te njĂ« pjesĂ« e komunitetit tĂ« ekspertĂ«ve.

Në zonat e fshatrave Duboƥtica dhe Tribija, në kodrat pyjore mbi këtë qytet boshnjak, planifikohet nxjerrja e kromit, një metal që Bashkimi Evropian e konsideron strategjikisht të rëndësishëm për tranzicionin e gjelbër. Megjithatë, për një pjesë të komunitetit lokal, projekti mbart rrezikun e ndikimeve të përhershme mbi burimet ujore, ekosistemet pyjore dhe shëndetin publik. 

Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / FOTO: D. Rakita

Ndërsa autoritetet dhe investitori flasin për vende pune dhe zhvillim, 49 organizata dhe komunitete lokale nga pellgu i lumit Krivaja kanë kërkuar së fundmi ndërprerjen e menjëhershme të koncesionit, duke paralajmëruar se pasojat mund të shtrihen edhe në zonat përreth. Ekspertët thonë se zona e prekur mund të shtrihet në një rreze deri në 120 kilometra, duke përfshirë të gjitha qytetet kryesore në Bosnje dhe Hercegovinë.

Në këto paralajmërime, shpesh përmendet Bulqiza, një qytet minerar në Shqipërinë lindore, i vendosur pothuajse në të njëjtën distancë nga Tirana sa Vareƥi nga Sarajeva, rreth 40 kilometra në vijë ajrore.

Bulqiza, Shqipëri dhe Vareƥ, Bosnje dhe Hercegovinë, të para në hartë përmes Google Earth / Credit: Google Earth

Edhe pse kromi është nxjerrë në Bulqizë për më shumë se shtatë dekada, ky rast nuk shërben si analogji e drejtpërdrejtë apo si parashikim i rezultateve në Vareƥ. Përkundrazi, Bulqiza përdoret këtu si një rast praktik i dokumentuar, një ilustrim i rreziqeve që shfaqen kur nxjerrja e burimeve natyrore ecën më shpejt sesa mbikëqyrja institucionale dhe mekanizmat e llogaridhënies publike.

Bulqiza, Shqipëri, e parë nga masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

ËshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« theksohet se VareĆĄi sot nuk Ă«shtĂ« Bulqiza. JanĂ« dy vende tĂ« ndryshme, me kuadĂ«r ligjor tĂ« ndryshĂ«m dhe me faza tĂ« ndryshme tĂ« zhvillimit minerar. PikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« arsye, krahasimi ka kuptim, jo pĂ«r shkak tĂ« vetĂ« qyteteve, por pĂ«r shkak tĂ« mekanizmave institucionalĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ«. Fokusi i kĂ«tij investigimi Ă«shtĂ« te transparenca e koncesioneve, ekzistenca e monitorimit mjedisor dhe shĂ«ndetĂ«sor, veçanĂ«risht pĂ«r kromin gjashtĂ«valent Cr(VI), menaxhimi i mbetjeve minerare dhe i ujĂ«rave tĂ« minierĂ«s, si edhe balanca mes pĂ«rfitimeve dhe dĂ«meve lokale.

NĂ« letĂ«r, projekti duket i thjeshtĂ«: njĂ« mineral strategjik qĂ« i duhet EvropĂ«s dhe njĂ« investitor qĂ« premton vende tĂ« reja pune. Pyetja kyçe, paralajmĂ«rojnĂ« ekspertĂ«t, Ă«shtĂ« nĂ«se institucionet kanĂ« kapacitetin t’i bĂ«jnĂ« kĂ«to projekte tĂ« ligjshme, tĂ« sigurta dhe tĂ« pĂ«rgjegjshme ndaj publikut.

Nga hekuri te kromi: ndryshim i modelit minerar në Vareƥ

NĂ« zonĂ«n malore DuboĆĄtica-Tribija, mbi pellgun e lumit Krivaja, kompanisĂ« “VareĆĄki minerali” d.o.o. VareĆĄ, e regjistruar deri sĂ« fundmi si “Seven Plus” d.o.o. Sarajevo, iu dha njĂ« koncesion pĂ«r kĂ«rkime gjeologjike dhe nxjerrje tĂ« ardhshme tĂ« mineralit tĂ« kromit. NdĂ«rkohĂ«, projekti Ă«shtĂ« kthyer nĂ« njĂ« nga çështjet mĂ« kontroverse nĂ« Kantonin Zenica-Doboj: nga negociata fillestare tĂ« fshehta dhe prerje pyjore “nĂ« heshtje”, te ndalimet e pĂ«rsĂ«ritura pĂ«r inspektim dhe, mĂ« pas, te thirrja publike pĂ«r ndĂ«rprerjen urgjente tĂ« koncesionit.

Për dekada, Vareƥi ishte i lidhur ngushtë me minierat. Qyteti u zhvillua paralelisht me minierën dhe uzinën e hekurit, ndërsa infrastruktura dhe hapësirat publike u ndërtuan me të ardhurat e gjeneruara nga sektori. Kjo lidhje mbetet ende e pranishme simbolikisht, nga trashëgimia urbane te vitrazhi i Shën Barbarës, shenjtëreshës mbrojtëse të minatorëve, në kishën lokale.

Leon Pendić / Foto: D. Rakita

Prifti Leon Pendić, i cili shĂ«rben prej vitesh nĂ« atĂ« kishĂ« nĂ« VareĆĄ, beson se modelet bashkĂ«kohore tĂ« nxjerrjes sĂ« burimeve nuk ofrojnĂ« mĂ« ndjenjĂ« sigurie afatgjatĂ« pĂ«r komunitetin lokal.

“ËshtĂ« thellĂ«sisht e trishtueshme tĂ« shohĂ«sh kompani qĂ« vijnĂ« nĂ« zonĂ«n tonĂ« dhe fokusohen vetĂ«m te nxjerrja e sa mĂ« shumĂ« burimeve dhe largimi i tyre nga komuniteti. Si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« natyra jonĂ«, toka, pyjet dhe xeherori tĂ« merren, ndĂ«rsa asnjĂ« pĂ«rfitim i qĂ«ndrueshĂ«m tĂ« mos mbetet nĂ« kĂ«mbim?” thotĂ« Pendić nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r njĂ« gazetar tĂ« portalit Gerila.

Sot, disa banorë të Vareƥit e perceptojnë minierimin si një proces që kryhet pa përfshirje kuptimplotë të komunitetit lokal. Kjo ndjenjë është përforcuar edhe nga përvoja me minierën ekzistuese Rupice, e vendosur në periferi të qytetit, e cila, pas një sërë ndryshimesh pronësie, iu shit në qershor të këtij viti kompanisë kanadeze Dundee Precious Metals për 1,25 miliardë dollarë amerikanë, pa asnjë përfitim financiar të drejtpërdrejtë për Komunën e Vareƥit.

VareĆĄ / Foto: D. Rakita

Ishte pronari aktual i “VareĆĄki minerali”, MiloĆĄ BoĆĄnjaković, ai qĂ« e nisi projektin minerar nĂ« Rupice, tĂ« cilin mĂ« pas e rishiti. BanorĂ«t e fshatrave PrĆŸići dhe DaĆĄtansko dyshojnĂ« se janĂ« helmuar nga plumbi pĂ«r shkak tĂ« afĂ«rsisĂ« sĂ« vend-depozitimit tĂ« mbetjeve tĂ« minierĂ«s me shtĂ«pitĂ« e tyre, njĂ« shqetĂ«sim qĂ« mbĂ«shtetet nga analiza tĂ« kryera nĂ« fillim tĂ« dhjetorit tĂ« kĂ«tij viti, tĂ« cilat treguan praninĂ« e plumbit nĂ« gjak te tĂ« 44 personat e testuar.

Si pasojë, segmente të komunitetit të ekspertëve dhe mjedisor paralajmërojnë se një model i ngjashëm mund të përsëritet në zonën Duboƥtica-Tribija, me një rrezik shtesë: xeherori i kromit, i cili mund të ketë ndikime mjedisore dhe shëndetësore më të rënda sesa mineralet e mëparshme.

PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, nĂ« bisedat me banorĂ«t lokalĂ«, po dĂ«gjohet gjithnjĂ« e mĂ« shpesh termi “minierim invaziv”, i pĂ«rdorur pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar njĂ« model ku pĂ«rfitimet ekonomike arrihen nĂ« njĂ« afat tĂ« shkurtĂ«r, ndĂ«rsa pasojat afatgjata i ngarkohen territorit dhe popullsisĂ« lokale.

ÇfarĂ« nĂ«nkupton realisht nxjerrja e mineralit tĂ« kromit?

Në deklarata të dhëna ekskluzivisht për këtë artikull investigativ, ekspertë të njohur ndërkombëtarisht në toksikologji, kimi mjedisore, pylltari dhe hidrologji paralajmërojnë se minierimi i kromit në zonën Duboƥtica-Tribija mbart rreziqe të konsiderueshme afatgjata për mjedisin dhe shëndetin publik.

Profesori emeritus i ToksikologjisĂ«, nĂ« disa universitete ndĂ«rkombĂ«tare, Dr. Jasenko Karamehić, paralajmĂ«ron se kromi gjashtĂ«valent Cr(VI) Ă«shtĂ« forma mĂ« e rrezikshme e kĂ«tij metali dhe njĂ« kancerogjen i provuar.

Dr. Jasenko Karamehić / Foto: e vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion

“Format mĂ« tĂ« zakonshme tĂ« kromit janĂ« kromi metalik, trivalent dhe gjashtĂ«valent, ku kromi gjashtĂ«valent Ă«shtĂ« shumĂ« toksik dhe i klasifikuar si substancĂ« kancerogjene. Kromi gjashtĂ«valent dĂ«mton materialin gjenetik dhe nuk ka prag tĂ« sigurt ekspozimi,” deklaron Karamehić.

Ai paralajmëron se aktivitetet minerare mund të çojnë në transformimin e kromit trivalent në formën më toksike gjashtëvalente, edhe kur Cr(VI) nuk është i pranishëm fillimisht në xeheror.

“Ekspozimi nuk ndodh vetĂ«m nĂ« vendin e punĂ«s, por edhe pĂ«rmes pluhurit, ujit dhe ushqimit,” thekson Karamehić, duke nĂ«nvizuar se rreziku nuk mbetet domosdoshmĂ«risht i kufizuar nĂ« sitin minerar.

Një vlerësim të ngjashëm jep edhe Dr. Ulla B. Vogel, toksikologe dhe profesore në Qendrën Kombëtare Kërkimore për Mjedisin e Punës (NFA) në Kopenhagen.

Vogel shpjegon se kromi gjashtëvalent konsiderohet veçanërisht toksik dhe i rrezikshëm në biomonitorim pikërisht për shkak të kancerogjenitetit.

Dr. Ulla B. Vogel / Foto: e vënë në dispozicion

Ajo thekson se Cr(VI) është kancerogjen i provuar për njeriun, i rregulluar në mënyrë të rreptë në Bashkimin Evropian dhe i klasifikuar si kancerogjen pa prag (non-threshold).

“Kjo do tĂ« thotĂ« se nuk ka nivel tĂ« sigurt ekspozimi; pĂ«rkundrazi, vlerat kufi bazohen nĂ« njĂ« nivel tĂ« pranueshĂ«m rreziku,” shpjegon ajo.

Ajo paralajmëron gjithashtu se rreziku nuk kufizohet vetëm në mjediset profesionale.

“NĂ«se kromi gjashtĂ«valent çlirohet nĂ« ajĂ«r ose nĂ« ujĂ«, mund tĂ« pĂ«rbĂ«jĂ« kĂ«rcĂ«nim pĂ«r popullsinĂ« e pĂ«rgjithshme qĂ« jeton pranĂ« impianteve industriale ose zonave minerare,” thotĂ« Vogel, duke kujtuar rastin e njohur tĂ« ndotjes sĂ« ujĂ«rave nĂ«ntokĂ«sore nĂ« Hinkley, Kaliforni, i cili u bĂ« i njohur gjerĂ«sisht pĂ«rmes filmit Erin Brockovich.

Sipas Vogel, lidhja shkakësore midis thithjes së kromit gjashtëvalent dhe rrezikut për kancer të mushkërive është e dokumentuar mirë, gjë që lejon vlerësime të rrezikut në nivele të ndryshme ekspozimi. Ajo përfundon se vlerësimi i rrezikut kimik është thelbësor dhe se çdo tregues i mundshëm i çlirimit të Cr(VI) në mjedis duhet të nxisë vlerësim më të detajuar të ekspozimit dhe shqyrtim të masave parandaluese.

Dr. Dragana Đorđević, kĂ«rkuese kryesore dhe drejtuese e QendrĂ«s sĂ« EkselencĂ«s pĂ«r KiminĂ« dhe InxhinierinĂ« Mjedisore nĂ« Universitetin e Beogradit, paralajmĂ«ron se kromi gjashtĂ«valent mund tĂ« pĂ«rhapet pĂ«rmes ujit, ajrit dhe tokĂ«s, duke pĂ«rfshirĂ« edhe reaksione kimike dytĂ«sore qĂ« burojnĂ« nga kromi trivalent i pranishĂ«m natyrshĂ«m.

“Reshjet shpĂ«lajnĂ« mbetjet minerare, ndotja hyn nĂ« ujĂ«rat sipĂ«rfaqĂ«sore dhe nĂ«ntokĂ«sore, pastaj kalon nĂ« zinxhirin ushqimor,” shpjegon Đorđević, duke paralajmĂ«ruar se pasojat afatgjata tĂ« ekspozimit shpesh janĂ« tĂ« pakthyeshme.

Dr. Dragana Đorđević / Foto: e vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion

Ajo thekson se rreziku është i lidhur me vetë natyrën e xeherorit të kromit, edhe në miniera të kufizuara vetëm në nxjerrje dhe thërrmim.

Veçanërisht, ajo paralajmëron se vend-depozitimet e vjetra dhe grumbullimet e braktisura të mbetjeve shpesh janë burim më i madh ndotjeje sesa objektet aktive, sepse kanë qenë të ekspozuara për dekada ndaj shiut, borës, erës dhe kushteve të tjera atmosferike.

Ajo e përshkruan ekspozimin afatgjatë ndaj kromit gjashtëvalent si rrezik shëndetësor me pasoja shpesh të pakthyeshme, nga kanceri i mushkërive, sinuseve dhe traktit gastrointestinal, te dëmtimet e mëlçisë, veshkave dhe ADN-së, si edhe çrregullime të tiroides dhe dëmtime në zhvillimin e fëmijëve.

Lumi Krivaja si ekosistem i ndjeshëm

Dalibor Ballian, profesor në Fakultetin e Pylltarisë të Universitetit të Sarajevës dhe anëtar korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Bosnjes dhe Hercegovinës, paralajmëron se ndërtimi i një miniere kromi në pellgun e lumit Krivaja do të kishte pasoja serioze për ekosistemet lokale.

Dr. Dalibor Ballian / Foto: D. Rakita

“Me ndĂ«rtimin e njĂ« miniere tĂ« re kromi, do tĂ« humbnim florĂ«n dhe faunĂ«n, si edhe ajrin dhe ujin e pastĂ«r. Gjendja e lumit Krivaja do tĂ« ishte e tillĂ« qĂ« nuk do tĂ« kishte as peshq e as karavidhe, madje nuk do tĂ« kishte as baktere. NĂ«se kjo minierĂ« ndĂ«rtohet, do tĂ« jetĂ« njĂ« bombĂ« atomike ekologjike pĂ«r zonĂ«n pĂ«rreth dhe pĂ«r lumin Krivaja, sepse çdo gjĂ« brenda njĂ« rrezeje prej 120 kilometrash, pĂ«rfshirĂ« tĂ« gjitha qytetet kryesore nĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ«, do tĂ« kontaminohej me krom gjashtĂ«valent, i cili Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht toksik pĂ«r shĂ«ndetin e njeriut,” thekson Ballian.

Profesori Karamehić pajtohet me tĂ«: “Ndotja mund tĂ« pĂ«rhapet nĂ« njĂ« zonĂ« tĂ« gjerĂ«, veçanĂ«risht kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« territor tĂ« madh, nga VareĆĄi brenda njĂ« rrezeje 50, e ndoshta deri nĂ« 100 kilometra, ku ndotja mund tĂ« ketĂ« pasoja serioze dhe afatgjata pĂ«r shĂ«ndetin e njeriut dhe mjedisin”

Lumi Krivaja / Foto: D. Rakita

ParalajmĂ«rime tĂ« ngjashme vijnĂ« nga Muriz Spahić, njĂ« nga hidrologĂ«t kryesorĂ« nĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ« dhe ish-profesor nĂ« Fakultetin e Shkencave tĂ« NatyrĂ«s nĂ« Universitetin e SarajevĂ«s. Ai shpjegon se kromi gjashtĂ«valent mund tĂ« shfaqet si nĂ«nprodukt i aktivitetit minerar dhe tĂ« pĂ«rhapet shpejt nĂ«pĂ«r formacionet karbonike shkĂ«mbore, duke arritur burimet e ujit tĂ« pijshĂ«m.

“Toksina grumbullohet nĂ« sedimente, hyn nĂ« zinxhirin ushqimor dhe dĂ«mi mund tĂ« jetĂ« afatgjatĂ« dhe i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u kthyer mbrapsht,” paralajmĂ«ron Spahić.

Dr. Muriz Spahić / Foto: D. Rakita

Organizatat mjedisore, për rrjedhojë, këmbëngulin që projekti të mos shihet thjesht si investim, por si çështje e shëndetit publik që prek të gjithë pellgun e Krivajës, nga Vareƥi deri te komunitetet në rrjedhën e poshtme.

Një mineral kritik në një peizazh kritik

Kromi është lëndë e parë kyçe për çelikun inox, infrastrukturën e energjisë së rinovueshme, automjetet elektrike dhe industrinë ushtarake, ndaj është përfshirë në listën e Bashkimit Evropian të lëndëve të para kritike.

Në teori, një minierë kromi në Bosnje dhe Hercegovinë mund të përshtatet me strategjinë zhvillimore të BE-së. Në praktikë, Ballian paralajmëron se projekti i planifikuar ndodhet në një nga zonat pyjore, ekologjikisht më të vlefshme të vendit.

Pyjet mbi DuboĆĄtica dhe Tribija / Foto: D. Rakita

“KĂ«to nuk janĂ« toka tĂ« degraduara, por pyje shumĂ« produktive. Pasi tĂ« hiqet baza minerale, rikuperimi i tyre kĂ«rkon breza,” thekson Ballian.

Sipas të dhënave të disponueshme, zona e koncesionit mbulon rreth 3,200 hektarë midis minierës ekzistuese Rupice dhe sitit të planifikuar në Duboƥtica.

Në praktikën evropiane, projekte të tilla shoqërohen me koncesione të aksesueshme publikisht, monitorim të pavarur mjedisor dhe shëndetësor, përfshirë matjet e kromit gjashtëvalent, si edhe garanci financiare për rehabilitim.

Mungesa e këtyre mekanizmave në fazat e hershme shpesh më vonë rezulton të jetë dobësi strukturore në qeverisjen e burimeve natyrore.

Koncesion pa akses, pyetje pa përgjigje

Ndërsa në terren po hapen rrugë pyjore dhe po kryhen punime kërkimore, kontrata e koncesionit për Duboƥtica-Tribija pranë qytetit boshnjak të Vareƥit mbetet e paarritshme për publikun.

Organizatat e shoqĂ«risĂ« civile dhe gazetarĂ«t kanĂ« muaj qĂ« pĂ«rpiqen tĂ« sigurojnĂ« kontratĂ«n e nĂ«nshkruar midis Seven Plus (tani VareĆĄki minerali) dhe QeverisĂ« sĂ« Kantonit Zenica-Doboj. PĂ«rgjigjet institucionale, qĂ« variojnĂ« nga refuzime tĂ« drejtpĂ«rdrejta deri te referencat pĂ«r “sekret tregtar”, kanĂ« penguar aksesin nĂ« njĂ« dokument qĂ«, sipas ligjit, duhet tĂ« jetĂ« publik.

Si rezultat, 49 organizata dhe komunitete lokale nga pellgu i KrivajĂ«s i dorĂ«zuan njĂ« letĂ«r tĂ« hapur qeverisĂ« kantonale, duke kĂ«rkuar ndĂ«rprerjen e koncesionit. NjĂ«ri prej nĂ«nshkruesve, Davor Ć upuković nga shoqata ekologjike Fojničani, thotĂ« se çështja kyçe Ă«shtĂ« mosrespektimi i afateve kontraktuale.

Davor Ơupuković / Foto: D. Rakita

“Punimet nuk nisĂ«n brenda afatit tĂ« dakordĂ«suar, por mĂ« vonĂ« u paraqitĂ«n si tĂ« nisura. Kjo jep njĂ« bazĂ« tĂ« qartĂ« pĂ«r ndĂ«rprerjen e koncesionit,” thotĂ« Ć upuković.

Sipas tij, publiku di vetëm se tarifa e koncesionit është 0.76 euro për ton xeheror dhe 76.7 euro për hektar tokë, ndërsa përmbajtja e plotë e kontratës mbetet e fshehur.

Sipas vendimeve të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjes dhe Hercegovinës dhe të Përfaqësuesit të Lartë, tjetërsimi i pronës shtetërore, përfshirë pyjet, tokën dhe burimet natyrore, është i kufizuar derisa të miratohet një ligj shtetëror për pronën shtetërore; ky regjim zbatohet në të gjithë vendin. Zyra e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) ka të drejtë të ndërhyjë pikërisht kur mungon marrëveshja politike, çka e bën pronën shtetërore një nga çështjet më të ndjeshme kushtetuese në Bosnje.

Pavarësisht këtij kuadri, punimet në Vareƥ, në tokë pyjore në pronësi të shtetit, nisën pa pëlqimin e Zyrës së Avokatit të Shtetit të Bosnjes dhe Hercegovinës. Më 20 gusht 2025, Inspektorati Federal i Pylltarisë kërkoi nga kjo zyrë një opinion ligjor lidhur me ligjshmërinë e lejeve për prerje drurësh dhe për ndryshimin e përdorimit të tokës. Deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi, nuk është dhënë asnjë përgjigje, ndërsa investitori vazhdon aktivitetin.

Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / Foto: e vënë në dispozicion

Disa ekspertë juridikë dhe organizata të shoqërisë civile pretendojnë se në këtë situatë ka pasur shkelje të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe të mandatit të Përfaqësuesit të Lartë.

“Vendimet u morĂ«n pa dĂ«gjesa publike dhe pa pjesĂ«marrjen e komunitetit lokal, duke u bazuar vetĂ«m nĂ« njĂ« vendim tĂ« KĂ«shillit Komunal tĂ« VareĆĄit. Kjo ngre pyetje serioze pĂ«r pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« me kuadrin ligjor ekzistues,” thotĂ« Ć upuković.

Përgjigjet ndaj pyetjeve të dërguara nga portali Gerila, te Ministria e Ekonomisë e Kantonit Zenica-Doboj ishin të përgjithshme, dhe nuk sqaronin pikat kryesore të kontestuara. Zyra e Kryeministrit Kantonal, si edhe Vareƥki minerali, nuk kanë kthyer përgjigje deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi.

Një vakum ligjor si model

PĂ«r Davor Ć upuković, rasti DuboĆĄtica-Tribija nuk Ă«shtĂ« incident i izoluar, por pjesĂ« e njĂ« modeli mĂ« tĂ« gjerĂ« ku boshllĂ«qet ligjore dhe mbikĂ«qyrja e dobĂ«t institucionale shfrytĂ«zohen si kornizĂ« pĂ«r nisjen e investimeve nĂ« zona mjedisore tĂ« ndjeshme.

Sipas tij, plani hapësinor ende në fuqi, që daton nga koha e ish-Jugosllavisë, e kishte përcaktuar këtë zone, përfshirë edhe lumin Krivaja, si zonë të mbrojtur. Ndërkohë, Federata e Bosnjës dhe Hercegovinës nuk ka miratuar ende një plan të ri hapësinor. Ky boshllëk ligjor, argumenton ai, krijon hapësirë për interpretime të ndryshme dhe për zbatim selektiv të rregullave, sidomos kur bëhet fjalë për burimet natyrore më të vlefshme.

Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / Foto: D. Rakita

Ć upuković kujton se pĂ«rpjekje tĂ« ngjashme investimi janĂ« regjistruar edhe nĂ« vende tĂ« tjera, si Mali Ozren, ku projektet u ndalĂ«n pas rezistencĂ«s sĂ« komuniteteve lokale. Presione ndaj aktivistĂ«ve dhe banorĂ«ve nĂ« disa zona janĂ« dokumentuar tashmĂ« pĂ«rmes kallĂ«zimeve penale dhe regjistrave zyrtarĂ«, ndaj disa burime kĂ«rkuan anonimitet.

“Nuk po vihet nĂ« dyshim zhvillimi si i tillĂ«; po kĂ«rkohen investime tĂ« ligjshme, transparente dhe tĂ« kontrolluara institucionalisht,” pĂ«rfundon Ć upuković.

VlerĂ«simet e ekspertĂ«ve dhe kufijtĂ« e “minierimit tĂ« gjelbĂ«r”

NdĂ«rsa autoritetet kantonale e paraqesin projektin si mundĂ«si zhvillimi, njĂ« pjesĂ« e komunitetit tĂ« ekspertĂ«ve paralajmĂ«ron se terma si “modern” dhe “minierim i gjelbĂ«r” shpesh pĂ«rdoren pa mekanizma tĂ« qartĂ« dhe tĂ« verifikueshĂ«m pĂ«r mbrojtjen e mjedisit.

Profesori Dalibor Ballian vĂ« nĂ« dukje se Bosnja dhe Hercegovina ka tashmĂ« rreth 100 mijĂ« hektarĂ« tokĂ« tĂ« shpallur zyrtarisht si e rehabilituar, por qĂ« nĂ« praktikĂ« ka tiparet e njĂ« terreni tĂ« degraduar nga aktiviteti industrial. Me zbatimin e koncesionit tĂ« ri, kĂ«tyre hektarĂ«ve do t’u shtohen edhe 3,2 mijĂ« tĂ« tjerĂ«, qĂ« shtrihen nga Rupice deri nĂ« DuboĆĄtica.

“Rikthimi i ekosistemeve pyjore dhe ujore pas minierimit kĂ«rkon dekada, dhe kthimi i plotĂ« nĂ« gjendjen origjinale nuk Ă«shtĂ« realist brenda kornizave ekzistuese institucionale,” paralajmĂ«ron Ballian.

Minierimi ka qenë shenjë dalluese e Vareƥit prej dekadash / Foto: D. Rakita

Rezerva tĂ« ngjashme shprehen edhe nga profesionistĂ« tĂ« minierave. Azid KaknjaĆĄević, inxhinier minierash nga Olovo, thekson se projekti i planifikuar pĂ«rfshin disa burime tĂ« mundshme ndotjeje, krahas pyetjeve ende tĂ« pazgjidhura mbi ligjshmĂ«rinĂ« dhe pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« me vendimet e GjykatĂ«s Kushtetuese tĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ«s.

Sipas ekspertĂ«ve, pretendimet pĂ«r minierim “tĂ« kontrolluar” ose “tĂ« gjelbĂ«r” tĂ« kromit nĂ« ekosisteme tĂ« ndjeshme janĂ« thellĂ«sisht problematike dhe, nĂ« praktikĂ«, pothuajse tĂ« paarritshme. Siç shpjegon Dr. Dragana Đorđević, kĂ«to pretendime bazohen nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« reduktuar teknikisht disa rreziqe, jo pĂ«r t’i eliminuar ato, sidomos kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r kromin gjashtĂ«valent.

Edhe nĂ« rastet kur nxirret vetĂ«m kromiti si mineral kryesor mbartĂ«s i kromit, dhe kur mbetjet minerare depozitohen formalisht nĂ« mĂ«nyrĂ« “tĂ« kontrolluar”, vetĂ« ekspozimi i mineralit ndaj ajrit, ujit dhe tokĂ«s nxit reaksione kimike natyrore qĂ« nuk mund tĂ« ndalen. Mbetjet minerare, thekson ajo, mbeten nĂ« mjedis pĂ«r dekada apo edhe shekuj, ndĂ«rsa masat e ashtuquajtura tĂ« kontrollit zakonisht projektohen vetĂ«m pĂ«r disa dekada.

“Garantimi i stabilitetit kimik tĂ« miliona tonĂ«ve mbetje pĂ«r periudha kaq tĂ« gjata, nĂ«n ndikimin e reshjeve, ngricave, ndryshimeve tĂ« ph-it dhe proceseve biologjike, Ă«shtĂ« jorealist,” nĂ«nvizon Đorđević.

Kontrolli i erozionit dhe i rrjedhjeve sipĂ«rfaqĂ«sore, shton ajo, Ă«shtĂ« i mundur vetĂ«m me mirĂ«mbajtje aktive tĂ« vazhdueshme dhe mbikĂ«qyrje edhe pas mbylljes sĂ« minierĂ«s, ç’ka ngre njĂ« pyetje themelore pĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«.

Kush do t’i financojĂ« dhe mbikĂ«qyrĂ« kĂ«to sisteme pĂ«r 100 apo 1 mijĂ« vjet? PĂ«rvoja ndĂ«rkombĂ«tare, vĂ«ren ajo, tregon se “mirĂ«mbajtja pasive” pasi investitorĂ«t largohen shpesh kthehet nĂ« braktisje, veçanĂ«risht pĂ«rballĂ« motit ekstrem, pĂ«rmbytjeve tĂ« mĂ«dha, tĂ«rmeteve, kolapsit institucional ose falimentimit tĂ« kompanive.

“AtĂ«herĂ« bĂ«het e qartĂ« se ‘minierimi i gjelbĂ«r’ ekziston kryesisht nĂ« letĂ«r,” pĂ«rfundon ajo.

Perspektiva lokale: përvojë dhe mosbesim

Shqetësimet se Bosnja dhe Hercegovina po trajtohet gjithnjë e më shumë si hapësirë për nxjerrje intensive të burimeve ndahen gjerësisht nga banorët e Vareƥit.

Miroslav Pejčinović, kryetar i komitetit nismĂ«tar tĂ« shoqatĂ«s Opstanak, e cila u krijua pikĂ«risht nga frika ndaj minierĂ«s sĂ« kromit, thotĂ« se kundĂ«rshtimi ndaj projektit buron nga pĂ«rvojat me minierĂ«n ekzistuese Rupice.

Miroslav Pejčinović / Foto: D. Rakita

Ai i referohet edhe njĂ« modeli qĂ«, sipas tij, synon pranimin shoqĂ«ror tĂ« projektit, pĂ«rmes donacioneve pĂ«r organizata sportive dhe kulturore lokale, ndĂ«rkohĂ« qĂ« vlera e burimeve tĂ« nxjerra nuk rikthehet te komuniteti pĂ«rmes tarifave tĂ« koncesionit.“NĂ«se ky model vazhdon, Bosnja dhe Hercegovina rrezikon tĂ« bĂ«het njĂ« vend ku i jepet prioritet shfrytĂ«zimit, jo zhvillimit afatgjatĂ« dhe ruajtjes sĂ« komuniteteve,” thotĂ« ai.

Kromi dhe industria ushtarake: një pyetje e hapur

Përveç shqetësimeve mjedisore dhe ligjore, disa nënshkrues të nismës ngrenë edhe pyetjen e përdorimit përfundimtar të xeherorit. Sipas informacioneve të disponueshme, kromi nga miniera e planifikuar mund të përdoret në industrinë ushtarake, veçanërisht për prodhimin e çeliqeve të specializuara.

Të dhënat nga Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së (USGS) konfirmojnë se kromi dhe ferrokromi konsiderohen materiale strategjike për shkak të përdorimit në mjete të blinduara, struktura ushtarake, motorë reaktivë dhe turbina gazi.

NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, aktivisti Davor Ć upuković shtron njĂ« pyetje qĂ« shkon pĂ«rtej konsideratave teknike dhe ekonomike:

“A duhet Bosnja dhe Hercegovina, si njĂ« shoqĂ«ri pas lufte, tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« zinxhirĂ«t e furnizimit tĂ« prodhimit ushtarak?”

Reagimi institucional

Nisma për ndërprerjen e marrëveshjes së koncesionit për zonën Duboƥtica-Tribija, e nisur nga komunitetet lokale dhe organizatat e shoqërisë civile nga pellgu i Krivajës, së fundmi ka marrë edhe vazhdim institucional në Kuvendin e Kantonit Zenica-Doboj.

VareĆĄ / Foto: D. Rakita

NĂ« seancĂ«n e 46-tĂ« tĂ« Kuvendit Kantonal, mbajtur mĂ« 27 nĂ«ntor, Damir Memić, kryetar i grupit parlamentar tĂ« SDP-sĂ«, e futi zyrtarisht nismĂ«n nĂ« procedurĂ« parlamentare, duke iu referuar kĂ«rkesave tĂ« qytetarĂ«ve dhe kundĂ«rshtimeve tĂ« dokumentuara lidhur me procesin e dhĂ«nies dhe zbatimit tĂ« koncesionit.

Kjo shënoi herën e parë që miniera e planifikuar e kromit u trajtua formalisht në nivel politik kantonal. Ecuria e mëtejshme do të varet nga qëndrimi i shumicës parlamentare dhe vlerësimi i institucioneve kompetente për ligjshmërinë e kontratës ekzistuese.

ÇfarĂ« na tregon ShqipĂ«ria: Bulqiza si pasqyrĂ« e sĂ« ardhmes

Disa qindra kilometra në jugperëndim, në Bulqizë, minierimi i kromit vazhdon prej dekadash dhe shpesh citohet si shembull i asaj që ndodh kur nxjerrja e mineralit ndodh më shpejt sesa mbikëqyrja institucionale. Bulqiza nuk është një histori e së shkuarës, por e pasojave të akumuluara të shfrytëzimit afatgjatë brenda një sistemi të karakterizuar nga dhjetëra operatorë dhe një mozaik kompleks lejesh.

Tabela që tregon drejtimin për te miniera e kromit, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Me të mbërritur në qytet, përshtypja më e fortë nuk vjen nga galeritë, por nga fytyrat e njerëzve.

“A i pe fytyrat e njerĂ«zve kur hyre nĂ« qytet?” e pyeti reporteren minatori Luli Alla.

“TĂ« rrudhura, tĂ« lodhura, tĂ« rraskapitura. TĂ« gjithĂ« kĂ«tu kanĂ« tĂ« paktĂ«n njĂ« familjar qĂ« punon nĂ« minierĂ«â€

Minatori pĂ«rshkruan njĂ« komunitet ku “pothuajse çdo familje” ka dikĂ« qĂ« punon nĂ« minierĂ«, duke shtuar se, sipas pĂ«rvojĂ«s sĂ« tij, shumĂ« minatorĂ« nuk arrijnĂ« moshĂ« tĂ« thyer pas viteve tĂ« punĂ«s sĂ« rĂ«ndĂ«.

Në qarkun e Dibrës, nën qytet shtrihet një nga depozitat më të mëdha të kromit në Evropë, ndërsa në sipërfaqe shihet një kontrast i ashpër mes pasurisë minerare dhe kushteve sociale.

Qendra e Bulqizës, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Në të njëjtën kohë, kapaciteti institucional për monitorim sistematik të ndikimeve mjedisore dhe sociale mbetet i kufizuar. Bashkia e Bulqizës konfirmon se nuk mban një regjistër zyrtar të ankesave të qytetarëve lidhur me ndikimin e minierës në jetën e përditshme.

Megjithëse Shqipëria ka hapur negociatat nën Klasterin 4, përfshirë Kapitullin 27 të acquis të BE-së, i cili kërkon transparencë më të madhe, mbikëqyrje më të fortë mjedisore dhe inspektime më efektive, Bulqiza tregon se sa kompleks është ky proces në mjedise ku aktivitetet minerare kanë paraprirë prej kohësh mekanizmat e kontrollit.

Bulqiza: qyteti dhe miniera si një sistem i vetëm

Bulqiza shtrihet në një luginë të ngushtë të vargmaleve të Dibrës, në një terren të përbërë nga shkëmbinj ultrabazikë serpentinitë. Galeritë minerare fillojnë direkt mbi bërthamën urbane, ndërsa shpatet dhe hapësirat mes lagjeve rrethohen nga grumbuj sterilësh dhe mbetjesh të akumuluara ndër dekada. 

Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Minierimi i kromit nisi në vitin 1948. Në 75 vjet, nga masivi i Bulqizës u nxorën më shumë se 15 milionë ton krom, duke e bërë zonën qendrën kryesore minerare të Shqipërisë për më shumë se gjysmë shekulli.

Pas viteve 1990, me kalimin në ekonomi tregu, masivi minerar u fragmentua në dhjetëra parcela dhe u dhanë një numër i madh licencash. Një ekspert minierash dhe banor i Bulqizës, i cili kërkoi anonimitet për shkak të pasojave profesionale dhe institucionale, e përshkruan këtë kthesë kështu:

“Pas viteve 1990, miniera u copĂ«tua dhe zinxhiri teknik u shemb. GaleritĂ« e vjetra pĂ«rdoren pa kontroll, me hyrje tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, dhe shumĂ« kompani nuk zbatojnĂ« protokollet bazĂ«. Kjo ka rritur rreziqet si pĂ«r punĂ«torĂ«t, ashtu edhe pĂ«r mjedisin”

Sipas tij, pjesë të galerive të vjetra mbeten të pasigurta.

“E dimĂ« qĂ« kromi Ă«shtĂ« shtylla kurrizore e ekonomisĂ« sĂ« BulqizĂ«s, por jeta nĂ« qytet Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« gjithnjĂ« e mĂ« e vĂ«shtirĂ«,” shton ai.

116 licenca në një masiv të vetëm

Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore (AKBN), u përgjigj për Faktoje.al se aktualisht janë 116 licenca minerare aktive në masivin e Bulqizës. 

Masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

“Kur miniera u nda nĂ« njĂ«si tĂ« vogla, zinxhiri teknik u shemb. Kjo rriti rreziqet si pĂ«r punĂ«torĂ«t, ashtu edhe pĂ«r mjedisin,” thotĂ« eksperti nga Bulqiza.

Mbikëqyrja 

Në letër, kuadri rregullator duket i plotë, por sa është efektive në praktikë? 

AKBN mbikëqyr dhënien e licencave, planet teknike dhe ekonomike, si edhe garancitë financiare për rehabilitim. Megjithatë, sipas deklarimeve të institucionit, ajo nuk monitoron ndotjen apo menaxhimin e mbetjeve minerare, duke e kufizuar rolin e saj në verifikimin e përputhjes teknike me licencat.

Ndërkohë, Agjencia Kombëtare e Mjedisit (AKM) kryesisht mbikëqyr operatorët që kanë leje mjedisore të vlefshme.

Nga ana tjetër, Inspektoriati i Punës dhe Mbrojtjes Sociale fokusohet te siguria në punë dhe të drejtat e punës.

Të dhënat e AKM tregojnë se nuk ka stacione monitorimi të cilësisë së ajrit dhe ujit në Bulqizë. 

Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Në të njëjtën kohë, sipas AKM, gjatë pesë viteve të fundit janë marrë vetëm dy masa administrative, për shkelje të kushteve të lejes, mosdorëzim dokumentacioni dhe çështje të mbetjeve minerare. 

Gjatë tremujorit të fundit të vitit 2024, AKM vendosi 26 masa administrative ndaj kompanive në Bulqizë për mosrespektim të rregullave mjedisore. 

Autoritetet vendore

Bashkia e BulqizĂ«s deklaron se nuk ka organizuar dĂ«gjesa publike lokale me qytetarĂ«t mbi minierat nĂ« zonĂ«. Bashkia pretendon se aktivitetet minerare “kryesisht zhvillohen nĂ« zona tĂ« largĂ«ta malore”, gjĂ« qĂ«, sipas tyre, shpjegon mungesĂ«n e ankesave tĂ« regjistruara nĂ« nivel lokal. Bashkia nuk ka kompetencĂ« mbi lejet mjedisore, tĂ« cilat janĂ« nĂ« juridiksionin e MinistrisĂ« sĂ« Turizmit dhe Mjedisit.

Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Bashkia Bulqizë deklaron gjithashtu se nuk ka të dhëna mbi ndotjen e ujit të pijshëm ose kontaminimin e tokës si rezultat i aktivitetit minerar. 

Inspektorati Kombëtar i Mbrojtjes së Territorit (IKMT) vëren se Drejtoria për Inspektimin e Mjedisit dhe Ujit u krijua vetëm në fund të vitit 2020. 

Që nga krijimi i Drejtorisë, IKMT ka kryer 12 inspektime në zonën minerare të Bulqizës, duke vendosur masa administrative ndaj tetë kompanive, për shkelje si depozitimi i paligjshëm i mbetjeve minerare dhe shkelje të tjera të rregullave mjedisore. Në të njëjtën kohë, Inspektorati konfirmon se asnjë aktivitet minerar nuk është pezulluar ndonjëherë për shkak të ndotjes mjedisore ose rreziqeve të sigurisë.

Xhinset e minatorëve pranë minierës ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Siguria 

Pamja më e detajuar institucionale mbi kushtet e sigurisë në sektorin minerar të Bulqizës vjen nga të dhënat e Inspektoratit të Punës dhe Shërbimeve Sociale. Sipas statistikave zyrtare, në sektorin e minierave dhe guroreve në qarkun Dibër u kryen 804 inspektime midis janarit 2016 dhe shtatorit 2025.

Shumica e inspektimeve (73%) ishin të planifikuara, 26% u kryen pas aksidenteve në punë dhe vetëm 2% u nisën mbi bazën e raportimeve të vetë punëtorëve. Në të njëjtën periudhë u regjistruan 194 aksidente në punë, 31 prej tyre me pasojë vdekjen.

Inspektorati raporton se masa administrative u vendosën në 85% të rasteve pas aksidenteve, duke variuar nga paralajmërime dhe ndalim i përkohshëm pune deri te gjobat. Në total u dhanë 596 sanksione, ku shumica ishin paralajmërime (63%), ndërsa pezullimet për shkelje të sigurisë dhe shkelje serioze të të drejtave të punës përbënin rreth një të tretën e masave. Vlera totale e gjobave arriti 7,73 milionë lekë (rreth 73 mijë euro).

Miniera ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Shkeljet më të shpeshta përfshinin mungesën ose vjetërsimin e vlerësimeve të rrezikut, mosfunksionimin e mekanizmave të sigurisë në punë, mungesën e shërbimeve mjekësore dhe përdorimin e pamjaftueshëm të pajisjeve mbrojtëse. 

Mbikëqyrja

Instituti i Shëndetit Publik (ISHP) konfirmon se në Bulqizë nuk janë kryer analiza të ujit të pijshëm për kromin gjashtëvalent për të paktën dhjetë vjet. Në vend të kësaj, analizat janë kufizuar te kromi total. Sipas ISHP, të gjitha mostrat e testuara kanë qenë brenda kufijve të lejuar sipas standardeve kombëtare.

ISHP deklaron gjithashtu se nuk kryen ekzaminime mjekësore sistematike të minatorëve dhe nuk zbaton programe të shëndetit në punë apo rehabilitimi. Monitorimi epidemiologjik kufizohet në regjistrat e përgjithshëm të sëmundjeve jo të transmetueshme. 

Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Ministria e Shëndetësisë konfirmoi se nuk ka të dhëna për sëmundjet profesionale te minatorët, duke deklaruar se kjo përgjegjësi i takon Inspektoratit të Punës.

Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë, përgjegjëse për licencat, inspektimet teknike, nënkontraktorët, planet e mbylljes së minierës dhe vlerësimet e rezervave të kromit, nuk iu përgjigj kërkesave për informacion të paraqitura nga Faktoje.al më 29 tetor 2025.

Eksperti i mjedisit, Danjel Bica paralajmĂ«ron se, edhe pse kompanitĂ« janĂ« tĂ« detyruara ligjĂ«risht tĂ« paguajnĂ« tarifa mjedisore dhe tĂ« sigurojnĂ« garanci financiare, asnjĂ« galeri apo zonĂ« e degraduar nĂ« BulqizĂ« nuk Ă«shtĂ« rehabilituar plotĂ«sisht pas dekadash minierimi. Ai identifikon “vetĂ«-raportimin e kompanive, inspektimet e rralla dhe mungesĂ«n e verifikimit tĂ« pavarur si dobĂ«si kyçe”.

Danjel Bica, ekspert mjedisor nga Bulqiza, Shqipëri / Credit: sherm.org.al

Edhe pse kromi në Bulqizë është kryesisht në formën trivalente, asnjë institucion nuk ka vlerësuar mundësinë e oksidimit të tij në krom gjashtëvalent në ujërat e minierave.

“Pa analizĂ« tĂ« synuar pĂ«r kromin gjashtĂ«valent, Ă«shtĂ« e pamundur tĂ« vlerĂ«sohet ndikimi real i minierimit nĂ« cilĂ«sinĂ« e ujit,” paralajmĂ«ron Bica.

Mbetjet 

Një çështje veçanërisht serioze është depozitimi i pakontrolluar i mbetjeve minerare, të cilat janë grumbulluar për dekada, në shpate të pjerrëta dhe pranë zonave të banuara. 

Grumbujt e sterileve nga minierimi i kromit në Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Dokumentimi në terren nga Faktoje.al tregon grumbuj masivë sterilësh.

AKBN konfirmon se kompanitë janë përgjegjëse për monitorimin e vetë mbetjeve të tyre, ndërsa sistemi mbështetet fort te vetë-raportimi.

Gazetari lokal Sami Curri, i cili ka mbuluar BulqizĂ«n pĂ«r mĂ« shumĂ« se njĂ« dekadĂ«, e pĂ«rshkruan qytetin si tĂ« formĂ«suar nga varĂ«sia ekonomike, frika dhe “padukshmĂ«ria” institucionale.

Sami Curri, gazetar nga Bulqiza, Shqipëri / Credit: Sami Curri

Sipas tij, hapësira për kundërshtim publik është shumë e kufizuar dhe aksidentet në punë rrallë hetohen plotësisht. 

Edhe pse institucionet shëndetësore janë të detyruara të raportojnë dëmtimet e rënda, minatorët rrallë flasin publikisht nga frika se do të humbasin punën ose do të stigmatizohen. 

Curri vëren se, ndotja e ajrit dhe degradimi i tokës janë të dukshme, por asnjë institucion nuk ka lëshuar ndonjë paralajmërim formal për metalet e rënda në ujin e pijshëm.

I pyetur nĂ«se Bulqiza pĂ«rfiton realisht nga minierat, pĂ«rgjigjja e tij Ă«shtĂ« e shkurtĂ«r: “Jo.”

Sipas Currit, një rentë vjetore minerare prej 150-200 mijë euro nuk mjafton as për të shtruar 2 kilometra rrugë.

Pse njerëzit heshtin

Qendra e Bulqizës, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Minatori i hershëm Luli Alla shpjegon se njerëzit rrallë flasin sepse një numër i madh familjesh varen drejtpërdrejt nga miniera.

“ËshtĂ« qytet i vogĂ«l. NjerĂ«zit e mbajnĂ« mend kush tha çfarĂ«â€

Familjet e minatorëve, viktima të aksidenteve fatale, gjithashtu heshtin. 

E veja e një minatori refuzoi të fliste, duke thënë se vëmendja mediatike e mëparshme nuk i solli ndryshim, por vetëm sa i rihapi traumën personale.

Minatorë pa status ligjor

Lëvizja Bashkë (LB) ka kërkuar miratimin e një statusi të veçantë ligjor për minatorët në Shqipëri, me synim garantimin e mbrojtjes statutore dhe sociale për punëtorët në një nga sektorët më të rrezikshëm të vendit.

“Minator Ă«shtĂ« profesioni mĂ« i rrezikshĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri dhe Ă«shtĂ« e papranueshme tĂ« funksionojĂ« pa garanci tĂ« posaçme ligjore,” thotĂ« aktivisti i LB, Emiljando Kita.

Brenda galerive të minierës së kromit në Bulqizë, Shqipëri / Credit: Minator anonim

Sipas Kitës, arsyeja kryesore e mungesës së reformës janë kostot politike dhe fiskale, pasi një legjislacion i tillë do të rriste detyrimet si për shtetin, ashtu edhe për kompanitë e mëdha private që dominojnë sektorin.

Të ardhura të mëdha, por për kë?

AlbChrome, operatori më i madh në sektorin e kromit në Bulqizë, u ble në janar 2022 nga grupi turk Yıldırım, përmes filialit të tij minerar Yılmaden Holding.

Miniera ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Sipas MinistrisĂ« sĂ« Financave tĂ« ShqipĂ«risĂ«, renta minerare e transferuar nĂ« BashkinĂ« e BulqizĂ«s arriti 213 milionĂ« lekĂ« (2,13 milionĂ« euro) nga viti 2015 deri nĂ« shtator 2025. Duke qenĂ« se Ligji nr. 9975 “PĂ«r taksat kombĂ«tare” i alokon vetĂ«m 5% tĂ« tĂ« ardhurave nga renta minerare pushtetit vendor ku kryhet nxjerrja, kjo nĂ«nkupton se qeveria ka mbledhur rreth 4,26 miliardĂ« lekĂ« (42,6 milionĂ« euro) nĂ« atĂ« periudhĂ«.

Ministria nuk ka të dhëna mbi rehabilitimin mjedisor, përdorimin e garancive financiare apo riinvestimin lokal të të ardhurave. Gazetari Sami Curri vëren se shumat që merr bashkia janë të pamjaftueshme për ndonjë investim domethënës në infrastrukturë.

Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Shqipëria është e detyruar formalisht të harmonizojë legjislacionin me direktivat mjedisore të BE-së, përfshirë rregullat për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis (EIA), Direktivën për Mbetjet Minerare (Mining Waste Directive) dhe Direktivën Kuadër të Ujit (Water Framework Directive). Komisioni Evropian ka bërë thirrje të përsëritura për inspektime dhe mbikëqyrje më të fortë.

Detyrimet 

Përvojat nga Bosnja dhe Hercegovina dhe Shqipëria nxjerrin në pah marrëdhënien komplekse midis ambicieve mjedisore të Evropës dhe realiteteve të nxjerrjes minerare. Kromi është lëndë e parë kyçe për teknologjitë moderne, përfshirë sistemet e energjisë së rinovueshme dhe automjetet elektrike, por shembuj si Bulqiza tregojnë se shfrytëzimi i tij mund të ketë pasoja për burimet ujore, ekosistemet pyjore dhe cilësinë e ajrit, sidomos kur mungojnë studime sistematike dhe monitorim i vazhdueshëm.

Në dokumente strategjike, Bashkimi Evropian thekson zinxhirë furnizimi të qëndrueshëm dhe integrimin e rajonit në tranzicionin e gjelbër. Në praktikë, megjithatë, zbatimi i këtyre parimeve në terren mbetet i pasigurt, veçanërisht në mjedise me institucione më të dobëta dhe mekanizma të kufizuar mbikëqyrjeje publike.

Në këtë kontekst, Bosnja dhe Hercegovina ndodhet në një udhëkryq. Ndryshe nga Shqipëria, e cila i ka përjetuar pasojat e minierimit intensiv të kromit për dekada, BiH vetëm tani po hyn në këtë fazë. Kjo krijon një mundësi për të vendosur standarde dhe procedura të qarta, ose, nëse mbikëqyrja dështon, për të përsëritur modele të njohura tashmë.

Tranzicioni i gjelbër, pra, nuk është vetëm çështje teknike, por edhe demokratike: sa përfshihen komunitetet lokale në vendimmarrje, a janë publike kontratat e koncesionit dhe kush e përcakton interesin publik.

Në rastin e Vareƥit, të dhënat e disponueshme nuk tregojnë një reagim të fortë institucional. Autoritetet lokale e mbështesin projektin, por njëkohësisht mbajnë të fshehta informacione kyçe nga popullsia lokale, të cilës do i duhet të jetojë pranë minierës. Për më tepër, komuniteti lokal ka pasur pothuajse asnjë, ose përfitim shumë të kufizuar financiar nga shitja e minierës Rupice.

NĂ« nivel kantonal, institucionet pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« gjatĂ« kanĂ« pĂ«rdorur argumentin e “sekretit tregtar” pĂ«r t’i mohuar publikut nĂ« Bosnje dhe HercegovinĂ« aksesin nĂ« kontratĂ«n e koncesionit, ndĂ«rsa reagimet e institucioneve shtetĂ«rore, pĂ«rfshirĂ« ProkurorinĂ« e Shtetit dhe GjykatĂ«n Kushtetuese, erdhĂ«n me vonesĂ« ose, nĂ« disa raste, munguan krejtĂ«sisht.

Për këto arsye, organizatat e shoqërisë civile dhe komunitetet lokale këmbëngulin se minierimi i kromit duhet trajtuar si çështje sistemike, jo thjesht lokale, me pasoja në nivel kombëtar.

Para se pasojat të bëhen të pakthyeshme


PĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« komunitetit lokal dhe organizatave tĂ« shoqĂ«risĂ« civile nĂ« VareĆĄ, kĂ«rkesa Ă«shtĂ« e qartĂ«: ndĂ«rprerja e koncesionit, pezullimi i tĂ« gjitha aktiviteteve nga kompania “VareĆĄki minerali” dhe rishqyrtimi i modeleve tĂ« zhvillimit qĂ« sjellin rreziqe afatgjata mjedisore dhe pĂ«r shĂ«ndetin publik.

VareĆĄ / Foto: D. Rakita

Për investitorin, një rezultat i tillë do të nënkuptonte humbje kapitali të investuar dhe dëmtim reputacioni. Për autoritetet kantonale, do të nënkuptonte pranim se procesi i koncesionit është zhvilluar me mangësi serioze procedurale dhe ligjore, përfshirë mosrespektim afatesh dhe shpërfillje të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese.

Për banorët e luginës së Krivajës, dilema është shumë më pak abstrakte. Ajo lidhet me cilësinë e ujit, tokës dhe jetës në dekadat që vijnë: a do të mbetet lumi pjesë e përdorimit të përditshëm apo do të kthehet në një enë industriale; a do të mbeten ekosistemet pyjore të paprekura apo do të ndryshohen përgjithmonë.

Në këtë kuptim, nisma e 49 organizatave dhe komuniteteve lokale shkon përtej një projekti të vetëm. Ajo ngre një pyetje më të gjerë mbi llogaridhënien institucionale dhe kapacitetin e shtetit për të menaxhuar burimet natyrore në interes publik.

Përvoja e Bulqizës tregon se çfarë ndodh kur nxjerrja e mineralit ecën më shpejt se mbikëqyrja.

Bulqiza, Shqipëri, e parë nga masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Nëse Vareƥi do të ndjekë të njëjtën rrugë, apo nëse rezultati do të jetë ndryshe, mbetet një vendim që po merret tani, me pasoja që do të zgjasin shumë më tepër se sa një marrëveshje koncesionare.

Ky investigim ndërkufitar u realizua nga gazetarët Jona Cenameri (Tiranë, Shqipëri) dhe Dejan Rakita (Banja Luka, Bosnje dhe Hercegovinë), si pjesë e një projekti të gazetarisë hulumtuese.

The post Bosnja, ShqipĂ«ria dhe Kromi: Sa “i GjelbĂ«r” Ă«shtĂ« “Minierimi i GjelbĂ«r” kur bĂ«het nĂ« Ballkan? appeared first on Faktoje.al.

↗

Kreu i ri i SPAK, në sfidë për tejkalimin e punës së Dumanit

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla Kalimi i detyrĂ«s si kreu i SPAK nuk mund tĂ« ishte vetĂ«m njĂ« stafetĂ« rutinĂ«, ndonĂ«se drejtuesi i ri Klodian Braho u kujdes qĂ« t’i jepte mĂ« shumĂ« rĂ«ndĂ«si institucionit, sesa pozicionit tĂ« lartĂ« qĂ« do tĂ« mbajĂ« nĂ« mandatin 3-vjeçar.

Dy paraardhĂ«sit e tij, Arben Kraja dhe Altin Dumani lanĂ« shenja secili nĂ« formĂ«n e tij, por Braho do tĂ« mbajĂ« edhe njĂ« peshĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ« pasi koha “Dumani” ka lĂ«nĂ« disa shĂ«njime qĂ« pĂ«r kĂ«do qĂ« do e pasonte, ka njĂ« arsye mĂ« shumĂ« pĂ«r tu matur me njĂ« punĂ« tĂ« bĂ«rĂ« dhe punĂ«t qĂ« duhen bĂ«rĂ«.

“Dua tĂ« vlerĂ«soj paraardhĂ«sin nĂ« detyrĂ«, zotin Kraja, si dhe Dumanin pĂ«r integritetin e tij”, tha Braho.

Ai u zgjodh kreu i ri i SPAK me shtatë vota pro nga anëtarë të KLP-së, kundrejt tre rivalëve që morrën përkatësisht tre dhe një votë.  

Hetimi financiar

Kryebashkiakë në detyrë, ish-kryebashkiakë, ish-kryeministra e presidentë, ministra në detyrë të prekur majtas dhe djathtas janë një pjesë e punës së kohës Dumani, madje dy ditë para se të linte detyrën la firmën e fundit në kërkesën drejtuar Parlamentit për të marrë autorizim për arrestimin e zëvendëkryeministres Belinda Balluku.

“Jemi pĂ«rballur me sfida dhe presione, por SPAK Ă«shtĂ« sot mĂ« i fortĂ«, konsoliduar dhe mĂ« i besueshĂ«m se mĂ« parĂ«. Dua tĂ« falĂ«nderoj çdo punonjĂ«s pĂ«r pĂ«rkushtimin dhe sakrificat”, tha Dumani.

NdĂ«rsa emra tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« politikĂ«s sĂ« 30 viteve tĂ« fundit kanĂ« proceset e hapura me drejtĂ«sinĂ«, hetimi finaciar dhe bllokimi i aseteve tĂ« ardhura nga korrupsioni mbetet nĂ« nivele tĂ« ulĂ«ta. “NĂ« ushtimin e detyrĂ«s fokusi im do tĂ« mbetet funksionimi i brendshĂ«m, funksionimi i ligjit. BKH dhe hetimi financiar janĂ« shtylla tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« SPAK”, tha Braho.

NĂ« njĂ« reagim nĂ« rrjetet sociale Misioni i BE-sĂ« nĂ« TiranĂ« uroi Brahon, por gjithashtu nĂ« tĂ« njĂ«tin postim, vlerĂ«soi punĂ«n e Dumanit. “PĂ«rgĂ«zojmĂ« Klodian Brahon, i cili merr detyrĂ«n sot si Kryetar i SPAK-ut dhe i urojmĂ« atij çdo sukses nĂ« kĂ«tĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. Ne gjithashtu pĂ«rgĂ«zojmĂ« SPAK-un pĂ«r qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« e tij pĂ«rballĂ« presionit politik dhe vendosmĂ«rinĂ« dhe integritetin e treguar nga Kryeprokurori nĂ« largim Altin Dumani, nĂ«n udhĂ«heqjen e tĂ« cilit SPAK arriti pĂ«rparim nĂ« luftĂ«n kundĂ«r korrupsionit tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« dhe forcoi besimin e publikut nĂ« drejtĂ«si”, thotĂ« misioni i BE-sĂ«.

Dosjet

Si prokurorr i SPAK, Klodian Braho ka hetuar disa dosje ndër më kryesoret janë Inceneratori i Elbasanit, duke nxjerrë urdhër arresti për shumë persona mes të cilëve Mirel Mërtiri, Stela Gugallja, Klodian Zoto, gjithashtu si pjesë të kësaj dosje ndau hetimin për ish zëvendës kryeministrin Arben Ahmetaj.

Çështja tjetĂ«r qĂ« çoi nĂ« zbulimin e njĂ« skeme korruptive nĂ« BashkinĂ« e TiranĂ«s Ă«shtĂ« e ashtĂ«quajtura dosja 5D, apo edhe “Toyota Auris” ku janĂ« pĂ«rfshirĂ« disa individĂ« nga sistemi i drejtĂ«sisĂ« por njĂ«kohĂ«sisht ka tĂ« hapura edhe dy fraksione tĂ« tjera po pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n dosje.

The post Kreu i ri i SPAK, në sfidë për tejkalimin e punës së Dumanit appeared first on Faktoje.al.

↗

Ligji për partitë politike, sfidat e reformimit dhe zbatimit

✇Faktoje
By: Nevila Gjata

Sondazhet dëshmojnë se ekziston një mendim i gjerë për rolin aktiv që kanë në procese zgjedhore grupet informale dhe kriminale.

Zgjedhjet nuk shihen më vetëm si garë për vota dhe emra kandidatësh, por edhe garë influencash të jashtme, sponsorizimesh, financimesh dhe ndikimesh informale.

Raporti i fundit i OSBE/ODIHR ishte i qartë në kritikat, adresimet dhe rekomandimet e tij. Shqipëria synon të bëhet anëtare e BE dhe për këtë do të duhet të kalojë paraprakisht pengesën kryesore, realizimin e zgjedhjeve të lira, përmes fushatave transparente dhe politikave konkurruese të bazuar në integritet, alternativë dhe llogaridhënie.

Rasti i Jurgis Çyrbja, ish-deputet i PS-sĂ« nĂ« zgjedhjet e 2021 i cili ndodhet nĂ« burg pĂ«r korrupsion nĂ« zgjedhje dhe pĂ«rkrahje tĂ« krimit, tregoi se fenomeni i lidhjes sĂ« politikĂ«s me krimin nuk ishte i izoluar.  NĂ« zgjedhjet e fundit parlamentare u evidentuan raste tĂ« ngjashme nĂ« disa zona si Vora, DurrĂ«si apo Elbasani ku elementĂ« kriminalĂ« ndikuan nĂ« procesin e votimit. “Duke mos i besuar anĂ«tarĂ«sisĂ«, projektit dhe programit tĂ« vet, partitĂ« politike bĂ«jnĂ« lidhje tĂ« shkurtra me elementĂ« tĂ« krimit me idenĂ« se kĂ«ta njerĂ«z sigurojnĂ« vota”, thotĂ« eksperti Lutfi Dervishi nĂ« njĂ« dalje pĂ«r A2CNN.

Krimi

Financimi nga grupet kriminale mbetet njĂ« nga problemet kyçe nĂ« çdo palĂ« zgjedhje nĂ« vend  Drejtori i ISP, Afrim Krasniqi, thotĂ« nĂ« podkast pĂ«r Faktoje se Ă«shtĂ« e papranueshme qĂ« nĂ« vitin 2025 krimi i organizuar tĂ« ketĂ« ndikim nĂ« pĂ«rzgjedhjen e deputetĂ«ve. “Ky Ă«shtĂ« dĂ«shtimi mĂ« i madh i demokracisĂ« shqiptare”, thotĂ« ai  Fenomeni, sipas tij, kĂ«rkon forcimin e mekanizmave tĂ« sigurisĂ« si dhe, hetim tĂ« lidhjeve tĂ« kandidatĂ«ve me krimin

Ligji për financimin e partive

Procesi i reformimit të ligjit për partitë politike, i rekomanduar prej kohësh nga OSBE/ODIHR, është futur si pjesë e punës së komisionit parlamentar për reformën zgjedhore, por ende mbetet e paqartë se deri ku do të shkojë ndërhyrja.

Instituti për Studime Politike ka organizuar disa tryeza konsultative në Tiranë (dhe jashtë saj) me partitë politike, ekspertë dhe shoqërinë civile, me fokus identifikimin dhe adresimin e çështjeve prioritare për ndërhyrje dhe ofrimin e rekomandimeve konkrete për hartimin e Ligjit për Partitë Politike/Kodit Zgjedhor.

Problematika

Problematikat janë të njohura dhe mbeten të njëjta. Shumë prej partive nuk kanë anëtarësi të deklaruar (dhe as detyrim ligjor për dorëzimin në gjykatë), regjistra të rregullt apo struktura funksionale.

Eksperienca ndër vite ka treguar gjithashtu se partitë në përgjithësi nuk zhvillojnë zgjedhje të brendshme. Në praktikë, sipas ekspertit Lutfi Dervishi, gjenden gjithnjë mënyra për të anashkaluar ligjin, duke e bërë transparencën një fasadë formale.

Financimet në fushatë

Kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r financat, KQZ verifikon vetĂ«m dokumentet e dorĂ«zuara. Audituesit e pavarur kanĂ« pĂ«r detyrĂ« tĂ« verifikojnĂ« saktĂ«sinĂ« formale tĂ« deklarimeve, pa mundĂ«si hetimi nĂ« terren apo nĂ« kohĂ« reale.  “NĂ« takime informale na Ă«shtĂ« thĂ«nĂ« jo zyrtarisht nga kandidatĂ«t qĂ« shuma qĂ« ne kemi deklaruar nuk pĂ«rputhet me shumĂ«n e shpenzuar, pra ka njĂ« lloj hipokrizie qĂ« partitĂ« bĂ«jnĂ« sikur po raportojnĂ« dhe institucionet bĂ«jnĂ« sikur po auditojnĂ« dhe ky Ă«shtĂ« njĂ« moment krejt i qartĂ« dhe qĂ« duhet ndĂ«rhyrĂ«â€, thotĂ« Dervishi

Roli i KLSH

Në tryezat e organizuara nga Instituti i Studimeve Politike (ISP) është propozuar që Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) të ketë rol në mbikëqyrjen e partive politike.  Qysh prej vitit 2000, si pasojë e një vendimi të Kushtetueses, partitë mbeten të vetmet institucione, që nuk i nënshtrohen kontrollit të KLSH.

Sipas ekspertit, Erion Tase, KLSH ka kompetencĂ« ligjore vetĂ«m mbi fondet publike dhe jo mbi financimet private, ç’ka e lĂ« propozimin pĂ«r kontrollin e partive nĂ« njĂ« boshllĂ«k ligjor.  PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ekspertĂ« nga shoqĂ«ria civile po shqyrtojnĂ« mundĂ«sinĂ« e propozimit tĂ« zgjerimit tĂ« kompetencave tĂ« KLSH ose krijimin e njĂ« organi tĂ« ri auditimi, qĂ« tĂ« mbikĂ«qyrĂ« financimet private tĂ« partive politike.

Ndarja parti-shtet

Raporti financiar i OSBE/ODIHR theksoi se zgjedhjet në Shqipëri nuk ishin të barabarta. Partia në pushtet përdori burimet shtetërore për avantazh elektoral. Problematike e përsëritur ishte edhe patronazhimi dhe presioni mbi administratën. Eksperienca e zgjedhjeve të fundit parlamentare tregoi gjithashtu se vendimet me efekt financiar u morën para periudhës së ndalimit ligjor, duke prodhuar pasoja gjatë fushatës. Kjo, sipas ekspertit Dervishi, tregon se ligji aktual nuk është i mjaftueshëm për të parandaluar deformimin e garës zgjedhore

Faqet anonime

Një tjetër problem i evidentuar në zgjedhjet e fundit ishte  përdorimi i faqeve anonime në rrjetet sociale për sulme direkte ndaj kandidatëve kundërshtarë. Kufizimi i fushatave negative dhe raportimi i detajuar i shpenzimeve online po shihet nga ekspertë të shoqërisë civile si domosdoshmëri.

Reklamat

Ligji ndalon gjithashtu reklamat në media, por raportet e KQZ tregojnë miliona euro borxhe të partive ndaj televizioneve për reklama të papaguara, një problematikë që duhet riparë, referuar diskutimeve në këtë drejtim  

“NjĂ« votĂ«, njĂ« euro”

Aktualisht, financimi i partive politike nĂ« ShqipĂ«ri lidhet kryesisht me numrin e mandateve parlamentare dhe jo me votat e fituara. Drejtori i ISP, Afrim Krasniqi, ka propozuar modelin gjerman “njĂ« votĂ«, njĂ« euro”, ku çdo votĂ« pĂ«rkthehet nĂ« mbĂ«shtetje financiare tĂ« barabartĂ« nga buxheti i shtetit, duke shmangur, sipas tij, deformimet qĂ« sjell sistemi i mandateve. “Kjo ka prodhuar situata absurde ku njĂ« parti me vetĂ«m 8 mijĂ« vota nĂ« njĂ« qark merr financim tĂ« rregullt parlamentar dhe zyra falas, ndĂ«rsa njĂ« parti lokale qĂ« fiton nĂ« dhjetĂ«ra bashki nuk merr asnjĂ« mbĂ«shtetje financiare. Ky model Ă«shtĂ« projektuar pĂ«r tĂ« ruajtur monopolin e PS dhe PD, duke shtypur prirjet e reja politike dhe duke i mbajtur partitĂ« e vogla jashtĂ« loje”, thotĂ« Krasniqi.

Juristi Altin Gjeta e ka zgjeruar këtë ide, duke theksuar se ligji gjerman jo vetëm favorizon financimin publik mbi bazën e votave dhe kontributeve të anëtarësisë, por vendos edhe një tavan buxhetor dhe mekanizma penalizues efektivë për rastet e shkeljeve.

PartitĂ« dhe “oligarkĂ«t”

Ligji ndalon financimet e partive nga kompani me kontrata publike, por deri mĂ« sot asnjĂ« biznesmen i madh qĂ« ka fituar tendera nuk figuron nĂ« listĂ«n zyrtare tĂ« donatorĂ«ve tĂ« partive. Sipas tĂ« dhĂ«nave tĂ« Faktoje, nĂ« periudhĂ«n janar–prill 2025 Ă«shtĂ« vĂ«rejtur njĂ« rritje e pĂ«rqendrimit tĂ« parave publike nĂ« pak duar krahasuar me tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« vitit 2024, kur nuk kishte zgjedhje. Afrim Krasniqi  thotĂ« se financimet e partive nga grupe te caktuara tĂ« interesit realizohen nĂ« mĂ«nyra tĂ« tjera, shpesh tĂ« kamufluara pĂ«rmes emrave fiktivĂ«.

Propozimet

Legjislacioni mbi dekriminalizimin dhe integritetin (përfshirë AIDSSH) përcakton kritere të qarta për kandidatët në poste publike.  ISP propozon që këto kritere të përfshihen edhe në ligjin për partitë politike dhe në statutet partiake, duke përfshirë pra edhe strukturat drejtuese. Sipas ISP, partitë duhet të publikojnë CV-të e stafeve drejtuese (kryesia, sekretariati ekzekutiv, kryetarët e degëve).

ISP propozon gjithashtu që ligji për partitë të ndalojë sponsorizimin financiar nga individë me të shkuar kriminale ose me aktivitet kriminal ekonomik. Në rast shkelje, ISP propozon vendosjen e sanksioneve.

Propozohet gjithashtu që individët me rekorde kriminale të përjashtohen nga e drejta për të marrë me qira ose blerë media vizive, audio ose të shkruara për përdorim electoral. Por sipas propozimeve të ISP,  një subjekt politik duhet të humbasë mandatin nëse kandidati i zgjedhur rezulton i inkriminuar. Volitet  gjithashtu dispozitë ligjore për të parandaluar presionin ndaj grave kandidate për dorëheqje paszgjedhore në listat shumëemërore.

ISP kĂ«rkon pĂ«rmes njĂ« pakete propozimesh qĂ« kufizimet e votĂ«s sipas ligjit tĂ« dekriminalizimit, tĂ« aplikohen edhe tek partitĂ« politike dhe listat e votuesve tĂ« diasporĂ«s. Ligji “PĂ«r garantimin e integritetit tĂ« personave qĂ« zgjidhen, emĂ«rohen apo ushtrojnĂ« funksione publike” dhe vendimi i Kuvendit nĂ« funksion tĂ« tij, sipas ISP, duhet tĂ« zgjerohet pĂ«r tu aplikuar pĂ«rtej BE-sĂ«, duke pĂ«rfshirĂ« vende tĂ« tjera evropiane dhe rajonale ku ka komunitete tĂ« mĂ«dha shqiptare, si Zvicra apo Turqia.

Ky artikull bĂ«het nĂ« kuadĂ«r tĂ« projektit “PĂ«rmirĂ«simi i kuadrit ligjor pĂ«r partitĂ« politike pĂ«rmes Ligjit pĂ«r PartitĂ« Politike dhe/ose Kodit Zgjedhor”, i cili realizohet nga Instituti i Studimeve Politike (ISP) me Fondacionin Westminster pĂ«r Demokraci (WFD) me mbĂ«shtetje financiare nga Ambasada Britanike nĂ« TiranĂ«.

The post Ligji për partitë politike, sfidat e reformimit dhe zbatimit appeared first on Faktoje.al.

↗

Si u shtrembĂ«rua deklarata se “NATO do tĂ« godasĂ« e para RusinĂ«â€

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Jona Cenameri GjatĂ« ditĂ«ve tĂ« fundit, disa media shqiptare dhe platforma nĂ« rrjete sociale publikuan lajme me tituj alarmues si “NATO po konsideron tĂ« godasĂ« e para RusinĂ«â€ apo “GjeneralĂ«t e NATO-s pĂ«rgatiten pĂ«r sulm” 

Raportimet u paraqitĂ«n si zhvillime tĂ« reja strategjike, duke krijuar pĂ«rshtypjen se Aleanca e Atlantikut tĂ« Veriut po shqyrton seriozisht njĂ« sulm tĂ« parĂ« ushtarak ndaj RusisĂ«, nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« asaj qĂ« pĂ«rshkruhet si “sulme hibride” nga Moska. 

Burimi i këtyre lajmeve ishte një intervistë e admiralit Giuseppe Cavo Dragone, kryetar i Komitetit Ushtarak të NATO-s, dhënë për gazetën britanike Financial Times. 

ÇfarĂ« tha admiral Giuseppe Cavo Dragone

Në intervistën për Financial Times, Dragone foli për rritjen e shqetësimeve brenda NATO-s lidhur me sulmet hibride ruse, përfshirë sabotimet, sulmet kibernetike dhe kërcënimet ndaj infrastrukturës kritike në vendet anëtare. Në këtë kontekst, ai theksoi se Aleanca po diskuton se si duhet të reagojë ndaj një forme agresioni që nuk përbën domosdoshmërisht sulm të drejtpërdrejtë ushtarak.

Dragone pranoi se, nĂ« nivel teorik, disa vende aleate po ngrenĂ« pyetjen nĂ«se veprime mĂ« tĂ« vendosura, pĂ«rfshirĂ« masa qĂ« shkojnĂ« pĂ«rtej reagimit tradicional, mund tĂ« konsiderohen vetĂ«mbrojtje nĂ« rrethana tĂ« caktuara. MegjithatĂ«, ai e bĂ«ri tĂ« qartĂ« se njĂ« qasje e tillĂ« “shkon pĂ«rtej mendimit tradicional” dhe se mbeten ende pyetje thelbĂ«sore ligjore dhe institucionale, pĂ«rfshirĂ« atĂ« se kush do tĂ« kishte kompetencĂ«n pĂ«r njĂ« veprim tĂ« tillĂ«.

“Ndoshta duhet tĂ« veprojmĂ« mĂ« agresivisht se kundĂ«rshtari,” tha Dragone, duke shtuar menjĂ«herĂ« se dilemat kryesore lidhen me kornizĂ«n ligjore dhe zinxhirin e vendimmarrjes.

Në asnjë moment ai nuk deklaroi se NATO ka marrë një vendim për sulm të parë, apo se po përgatitet për një goditje parandaluese ndaj Rusisë.

Si u shtrembërua deklarata në raportime

Në raportimet e publikuara në disa media shqiptare, ky debat konceptual u paraqit si një ndryshim konkret i doktrinës së NATO-s. Diskutimi teorik mbi reagimin ndaj sulmeve hibride u shndërrua në tituj që sugjeronin përgatitje për luftë ose planifikim operacional për sulm.

NATO

Dokumentet bazë të NATO-s, përfshirë Konceptin Strategjik të miratuar në vitin 2022, e përkufizojnë qartë Aleancën si një strukturë mbrojtëse, të ndërtuar mbi parimin e parandalimit dhe mbrojtjes kolektive. NATO thekson se nuk kërkon përshkallëzim të konfliktit dhe se veprimet e saj synojnë të parandalojnë agresionin, jo ta nisin atë.

Edhe në raport me Rusinë, NATO ka deklaruar vazhdimisht se qëndrimi i saj është reagues dhe mbrojtës, në përputhje me të drejtën ndërkombëtare. 

AsnjĂ« dokument apo deklaratĂ« zyrtare nuk flet pĂ«r njĂ« strategji tĂ« “goditjes sĂ« parĂ«â€.

Kufijtë e vetëmbrojtjes

Sipas Kartës së Kombeve të Bashkuara, përdorimi i forcës lejohet vetëm në rast vetëmbrojtjeje ndaj një sulmi të armatosur. Koncepti i vetëmbrojtjes parandaluese mbetet shumë i debatueshëm në të drejtën ndërkombëtare dhe zbatohet vetëm në rrethana jashtëzakonisht të kufizuara, kur një kërcënim është i menjëhershëm dhe i pashmangshëm.

Vetë Dragone e pranon këtë paqartësi ligjore, duke theksuar se pikërisht këto dilema e bëjnë një qasje të tillë objekt diskutimi teorik dhe jo politikë të miratuar.

PĂ«rfundimi

Pretendimi se NATO po planifikon të godasë e para Rusinë nuk qëndron. Deklarata e admiralit Giuseppe Cavo Dragone është nxjerrë nga konteksti dhe është interpretuar gabimisht si paralajmërim për sulm, kur në fakt ajo lidhej me një diskutim strategjik mbi reagimin ndaj sulmeve hibride dhe me dilema të hapura ligjore e politike.

NATO mbetet, sipas dokumenteve dhe praktikës zyrtare, një aleancë mbrojtëse. 

The post Si u shtrembĂ«rua deklarata se “NATO do tĂ« godasĂ« e para RusinĂ«â€ appeared first on Faktoje.al.

↗

Hapësirat publike në Tiranë, zaptim dhe gjysmë lirim

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla NjĂ« muaj pasi kishte marrĂ« detyrĂ«n e kryebashkiakut tĂ« TiranĂ«s, Erion Veliaj u la afat njĂ« javĂ« tĂ« gjithĂ« subjekteve qĂ« kishin bllokuar hapĂ«sirat publike, veçanĂ«risht lokaleve nga tavolinat dhe çadrat nĂ« trotuare. “TĂ« gjithĂ« ata qĂ« kanĂ« okupuar hapĂ«sirat publike kanĂ« njĂ« javĂ« afat pĂ«r t’i liruar kĂ«to hapĂ«sira. NĂ« fund tĂ« javĂ«s tjetĂ«r do tĂ« nxjerrim urdhĂ«r ekzekutiv qĂ« ata qĂ« shesin nĂ« rrugĂ«, lokalet qĂ« kanĂ« nxjerrĂ« karrige dhe tavolina nĂ« mes tĂ« rrugĂ«s, ata qĂ« kanĂ« zĂ«nĂ« parkingjet, çdo gjĂ« do tĂ« sekuestrohet”, deklaroi Veliaj nĂ« gusht tĂ« vitit 2015.

Më pas në dy fushatat zgjedhore lokale, 2019 dhe 2023, Veliaj ripremtonte lirimin e hapësirave publike në kryeqytet dhe relativisht ajo ndodhi, plot dhjetë vite më pas.

Në muajin gusht 2025 nisi akioni masiv për lirimin e hapësirave publike, por me urdhër të kryeministrit Rama, ndërsa Veliaj që nga 10 shkurti i këtij viti ndodhet në burg, me 9 akuza në 13 raste të dyshuara.

Aksioni

“Sot Ă«shtĂ« 1 gusht, ka skaduar afati pĂ«r heqjen e rraqeve buzĂ« rrugĂ«ve kombĂ«tare dhe nga sot do fillojĂ« hap pas hapi ndĂ«rhyrja e forcave pĂ«rkatĂ«se tĂ« kontrollit me territorin. Ambicia jonĂ« Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« jemi kampionĂ« tĂ« Ballkanit nĂ« turizĂ«m. Forcat pĂ«rkatĂ«se do duhet tĂ« angazhohen shumĂ« mĂ« tepĂ«r tash e mbrapa sepse na duhet tĂ« jetojmĂ« dhe tĂ« bashkĂ«jetojmĂ« mĂ« idenĂ« qĂ« tĂ« gjithĂ« sĂ« bashku duhet t’i japim njĂ« cilĂ«si tĂ« re vendit tonĂ« si njĂ« destinacion turistik, por edhe si njĂ« shtet i sĂ« drejtĂ«s pĂ«r tu bĂ«rĂ« anĂ«tarĂ« tĂ« BE”, tha Rama.

Duke iu referuar Tiranës ai tha se do të shkonte deri në 20 mijë metra katrorë lirim të hapësirave publike.

Çlirim, por edhe devijim

Në Tiranë aksioni për lirimin e hapësirave publike përfshiu strukturat e Policisë Bashkiake, asaj të rendit dhe Inspektoriatin e Mbrojtjes së Territorit, Tiranë.

NĂ« njĂ« pĂ«rgjigje zyrtare pĂ«r Faktoje, IMT tha se “ishin liruar nĂ« total 1483 hapĂ«sira publike nga tĂ« cilat 1,214 çmontime vullnetare dhe 269 ekzekutime vendimesh, 56,421 m2 sipĂ«rfaqe e liruar nĂ« total, ndĂ«rkohĂ« 1791 subjekte ishin njoftuar pĂ«r tĂ« kryer lirimin vullnetar”.

Në disa zona të Tiranës lirimi i hapësirave publike, nga vetë subjektet, apo me ndërhyrjen e IMT-së ka ndodhur duke liruar kryesisht trotuaret, por edhe hapësirat e përbashkëta ndërmjet apartamenteve. Pavarësisht aksionit masiv disa subjekte tregtare vijojnë të zhvillojnë aktivitet

PĂ«rfundimi

Premtimi për lirimin e hapësirave publike në Tiranë do e konsiderojmë gjysmë të mbajtur, pasi në kryeqytet ka ende hapësira publike të zëna nga subjekte private. Premtimet e njëpasnjëshme u vunë në zbatim në fund të verës së këtij viti. 

Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.

The post Hapësirat publike në Tiranë, zaptim dhe gjysmë lirim appeared first on Faktoje.al.

↗

Ngrohja që u premtua me gazifikimin e Korçës

✇Faktoje
By: Esmeralda Topi

U premtua gaz natyror, por Korça vazhdon tĂ« ngrohet me dru. Dy vite pas fushatĂ«s elektorale dhe “lajmit fantastik” pĂ«r gazifikimin, Faktoje.al gjeti nĂ« terren tym, soba druri dhe qytetarĂ« qĂ« nuk dinĂ« asgjĂ« pĂ«r ecurinĂ« e projektit. Dokumentet tregojnĂ« vonesa, kosto tĂ« larta pĂ«r banorĂ«t dhe afate tĂ« shtyra deri nĂ« 2027.

Esmeralda Topi

Pak ditĂ« para se korçarĂ«t t’i drejtoheshin kutive tĂ« votimit, kryebashkiaku socialist Sotiraq Filo, nĂ« kĂ«rkim tĂ« mandatit tĂ« tretĂ«, premtoi zgjidhjen pĂ«rfundimtare tĂ« problemit tĂ« ngrohjes pĂ«rmes gazifikimit tĂ« qytetit. NjĂ« “lajm fantastik”, siç e quajti ai vetĂ«, i shoqĂ«ruar me garancinĂ« politike tĂ« kryeministrit Edi Rama.

“Lajmi fantastik i zgjidhjes pĂ«rfundimtare tĂ« problemit tĂ« ngrohjes pĂ«r Korçën pĂ«rmes projektit tĂ« madh tĂ« GAZIFIKIMIT jo rastĂ«sisht ishte sot nĂ« fjalĂ«n e kryeministrit Rama nĂ« takimin e tij nĂ« Korçë me mijĂ«ra vajza e gra!”, premtoi Filo. 

NĂ« fushatĂ«, korçarĂ«ve ju premtua gaz natyror nĂ« çdo shtĂ«pi, fund i druve tĂ« zjarrit, ajĂ«r mĂ« i pastĂ«r dhe kosto mĂ« tĂ« ulĂ«ta. Kryeministri Edi Rama dhe ministrja Belinda Balluku prezantuan publikisht projektin, ndĂ«rsa Rama shkoi edhe mĂ« tej, duke folur pĂ«r “hapjen e çelĂ«sit tĂ« gazit” dhe duke hedhur si afat fundin e vitit 2026. 

Por dy vite më vonë premtimet janë larg realitetit. Faktoje udhëtoi drejt juglindjes në muajin tetor.  

Edhe këtë vit, ngrohja në qytet vazhdonte me dru. Banorët e qendrës dhe të lagjeve përreth nuk kishin asnjë dijeni për ecurinë e projektit të gazifikimit, as për afate dhe as për hapa konkretë. Ajo që dinin me siguri ishte i ftohti i mbrëmjeve të tetorit dhe sobat që duhej të ndizeshin herët. 

“Kemi nisur t’i ndezim stofat qĂ« para njĂ« muaji, se bĂ«n ftohtĂ« nĂ« darkĂ«â€, na tregoi njĂ« banor.  

Tymi ndihej kudo. Oxhaqet lëshonin shtellunga të dendura që mbulonin rrugët dhe oborret, duke e kthyer ajrin e Korçës në një përzierje të rëndë druri të djegur, si dëshmi se premtimi i ngrohjes moderne mbetej ende larg realitetit.

Një metër kub dru këtë vit shkonte në 55 mijë lekë të vjetra. 

“Mua mĂ« duhen deri nĂ« 15 metĂ«r”, pohoi njĂ« pensioniste, duke bĂ«rĂ« llogaritĂ« e dimrit qĂ« ende s’kishte hyrĂ« mirĂ«. 

Shkelje afatesh

Në nëntor 2024, qeveria njoftoi nga Azerbajxhani nënshkrimin e një Memorandumi Mirëkuptimi me kompaninë shtetërore SOCAR dhe Albgaz-in, duke e paraqitur gazifikimin e Korçës si gur themeli të zhvillimit të sektorit të gazit në Shqipëri. 

Edhe Filo, nĂ« intervista publike, fliste pĂ«r zbatim tĂ« shpejtĂ« dhe pĂ«r rezultate tĂ« dukshme “brenda dy viteve”.

Një vit më vonë, një përgjigje zyrtare nga Bashkia Korçë tregon se projekti ndodhet ende në fazën e parafizibilitetit. 

“Studimi nga SOCAR ka pĂ«rfunduar, por pritet ende marrĂ«veshja mes qeverisĂ« shqiptare dhe asaj azerbajxhanase”, tha pĂ«r Faktoje.al Bashkia e Korçës.

Pa këtë hap, nuk ka afate konkrete dhe as punime në terren.

Kosto e gazifikimit

Ndërkohë, plani 10-vjeçar i investimeve të Albgaz-it parashikon nisjen e projektit në vitin 2025 dhe dorëzimin në 2027. Pra, më vonë se afatet optimiste të përmendura në fushatë dhe, si zakonisht, me rrezikun e shtyrjeve të mëtejshme.

Sipas skenarit bazë, kostoja totale e gazifikimit të Korçës është rreth 20.8 milionë euro. Prej tyre, 13.3 milionë euro pritet të investohen nga vetë rezidentët, ndërsa bashkia parashikon rreth 7 milionë euro për zëvendësimin e burimeve aktuale të ngrohjes dhe instalacionet përkatëse. Me fjalë të tjera, barra kryesore financiare bie mbi qytetarët që sot mezi përballojnë drutë e dimrit.

Projekti parashikon një rrjet të gjerë tubacionesh dhe stacionesh, si dhe furnizimin me gaz të rreth 6 mijë banesave dhe 30 institucioneve. Por edhe këtu ka një kusht kritik, bashkia duhet të sigurojë buxhet për instalimet e brendshme të gazit në shkolla, kopshte, muze dhe zyra publike. 

“ËshtĂ« kritike pĂ«r suksesin e projektit qĂ« Bashkia tĂ« sigurojĂ« buxhet pĂ«r ndĂ«rtimin e instalimeve tĂ« brendshme tĂ« gazit pĂ«r institucionet nĂ«n drejtimin e tij (shkolla, kopshte, muze, zyra publike), si kĂ«to, sĂ« bashku me industriale kompanitĂ«, do tĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« konsumatorĂ«t ankorues rreth tĂ« cilĂ«ve do tĂ« ndĂ«rtohen tubacionet kryesore”, thekson plani. 

PĂ«rfundim

Gazifikimi i Korçës është listuar si projekt prioritar në zonën e juglindjes. Në letër, gjithçka duket premtuese. Në terren, oxhaqet vazhdojnë të nxjerrin tym, pensionistët numërojnë metrat e druve dhe dimri vjen çdo vit, pa pritur memorandume.

Deri sa gazi tĂ« mbĂ«rrijĂ« realisht nĂ« shtĂ«pitĂ« e korçarĂ«ve, “lajmi fantastik” mbetet njĂ« premtim elektoral, ndĂ«rsa ngrohja vazhdon tĂ« matet me dru, tym dhe fatura qĂ« rriten.

Nisur nga informacionet e mbledhura dhe verifikimi në terren, premtimin e kryebashkiakut Sotiraq Filo për zgjidhjen përfundimtare të problemit të ngrohjes përmes gazifikimit të qytetit, e kategorizojmë të pambajtur. 

*Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.

The post Ngrohja që u premtua me gazifikimin e Korçës appeared first on Faktoje.al.

↗

I rremë arrestimi i prokurorit të sulmit të Kapitolit

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Prokurori amerikan Matt Beckwith është arrestuar për tradhëti

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————

NĂ« rrjetet konspiracioniste, pĂ«rfshi ato shqipfolĂ«se, po qarkullon lajmi se njĂ« prokuror amerikan, Matt Beckwith, i quajtur “Prokurori i GjuetisĂ« sĂ« Shtrigave J6 i Shtetit tĂ« ThellĂ«â€ dhe “Tradhtari qĂ« Burgosi ​​60 PatriotĂ« tĂ« PafajshĂ«m” Ă«shtĂ« arrestuar dhe do dĂ«rgohet nĂ« burgun famĂ«keq nĂ« Guantanamo Bay.

Si zakonisht, ky pretendim i jashtëzakonshëm nuk shoqërohet me ndonjë provë, burim apo referencë për ta mbështetur atë. 

Matthew Beckwith është një prokuror amerikan që punoi mbi çështjen e kryengritjeve të Kapitolit më 6 janar 2021. Ai tha për Reuters në dhjetor 2025 se ishte pushuar nga puna në janar. Pesë ditë më vonë, protestuesit postuan një listë në rrjete sociale duke emëruar Beckwith dhe të paktën 88 prokurorë të tjerë të 6 janarit, së bashku me thirrje që ata të shkarkoheshin ose të burgoseshin. Një përdorues u përgjigj me një foto të një litari, duke sugjeruar që prokurorët duhet të vareshin. Këto sulme e shqetësuan gruan e Beckwith, e cila ishte pesë muajshe shtatzënë me fëmijën e tyre të parë në atë kohë, tha ai.

Matthew Beckwith

Pretendimi shoqërohet me një imazh i cili pretendohet se tregon prokurorin Beckwith. Megjithatë, me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se burri në foto është Mike Gordon, një tjetër prokuror i kryengritësve të 6 janarit i cili u pushua nga puna pa sqarim. Gordon dhe ish-punonjës të Departamentit të Drejtësisë kanë paditur administratën Trump për shkarkimet nga puna.

Deri më tani, nuk ka asnjë raportim apo provë se Beckwith, Gordon apo ndonjë prokuror tjetër i 6 janarit është arrestuar.

The post I rremë arrestimi i prokurorit të sulmit të Kapitolit appeared first on Faktoje.al.

↗

Këshilli i Mandateve, pa datë dosja 10 mijë faqe e Ballukut

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla Në një ditë të ngjeshur diskutimesh, debatesh, mbledhjesh dhe takimesh, PS dhe qeveria me forcën e kartonit siguroi kohë të gjatë për të diskutuar fatin e mandatit të Belinda Ballukut, duke rrëzuar kërkesat e opozitës dhe SPAK-ut për një vendimarrje sa më të shpejtë për shkak të dosjes dhe rrezikut të dëmtimit të hetimeve.

Ende nuk ka një datë të saktë se kur do thirret sërish mbledhja, por përfaqësuesit e PS-së kërkojnë një kohë të gjatë për tu njohur me provat e paraqitura nga prokuroria.

NdĂ«rsa diskutimi juridik mbetet i hapur, ai politik ka qenĂ« mjaft i ngjeshur ku e pandehura Balluku Ă«shtĂ« filmuar nĂ« momentin e futjes nĂ« kryeministri, ku i pranishĂ«m ishte edhe kreu i qeverisĂ« Edi Rama. ZĂ«vendĂ«skryeministrja dhe Ministrja e InfrastrukturĂ«s dhe EnergjitikĂ«s Belinda Balluku akuzohet nga SPAK pĂ«r “shkelje tĂ« barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrĂ«sve nĂ« tendera ose ankande publike” nĂ« tetĂ« raste. NĂ« kĂ«rkesĂ«n e datĂ«s 16 pĂ«r autorizim pĂ«r arrestim, (heqje lirie), SPAK thotĂ« se: “
nĂ« kuadĂ«r tĂ« procedimit penal nr. 136 tĂ« vitit 2025, ka paraqitur kĂ«rkesĂ« pĂ«r dhĂ«nien e autorizimit nga Kuvendi i RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ« pĂ«r arrestimin/ heqjen e lirisĂ« sĂ« deputetit, ministrit, zĂ«vendĂ«skryeministrit”

Provat në rrezik?

PĂ«r çështjen Balluku nĂ« mbledhjen e KĂ«shillit tĂ« Mandateve, anĂ«tarĂ«t e opozitĂ«s dhe tre prokurorĂ«t e SPAK kanĂ« qenĂ« thuajse nĂ« njĂ« linjĂ« dhe kjo lidhej me rrezikun e prishjes sĂ« provave nga zĂ«vendĂ«skryeministrja Balluaku, apo edhe kĂ«rcĂ«nimi i dĂ«shmitarĂ«ve nĂ« procesin e saj. “SPAK kĂ«mbĂ«ngul se kjo kĂ«rkesĂ« Ă«shtĂ« e ngushtme, SPAK thotĂ« se po intimdon vartĂ«sit. Tani ajo do marrĂ« dĂ«shmitĂ« e çdo personi dhe ne do i japim 1 muaj derisa t’i intimidojĂ« tĂ« gjithĂ«?”, tha Bardhi.

USB-ja me vete

Pesë orët e mbledhjes u mbyllën pa një datë të përcaktuar se kur do të mbidhet sërish Këshilli i Mandateve, ndërsa diskutimet kanë qenë të shumta që në nisje të mbledhjes. Sipas anëtarit të opozitës në këtë komision, Gazmend Bardhi, tre orët e para të diskutimeve ishin debate mbi mënyrën sesi anëtarët e komisionit dhe avokati mbrojtës do të njiheshin me provat. PS fillimisht ka kërkuar që provat të shiheshin aty në sallë, duke refuzuar që tu japeshin palëve me vete.  Pas një diskutimi fillestar mbi mënyrën e marrjes së provave të paraqitura nga SPAK, u vendos që USB-ja tu vihej në dispozicion të gjithë anëtarëve të komisionit dhe avokatit mbrojtës të Ballukut.

Koha

Çështja ku palĂ«t u ndanĂ« ishte pikĂ«risht koha qĂ« do tĂ« merrej vendimi nga KĂ«shilli i Mandateve dhe Rregullores. PĂ«rfaqĂ«sues tĂ« opozitĂ«s kĂ«rkuan qĂ« pavarĂ«sisht dosjes voluminoze (10 mijĂ« faqe), anĂ«tarĂ«t mund ta shqyrtonin brenda tre ose katĂ«r ditĂ«sh. Nga ana tjetĂ«r Ardian Kalia, avokat i tĂ« pandehurĂ«s Belinda Balluku, kĂ«rkoi tre javĂ« kohĂ« pĂ«r tu njohur me materialet dhe pĂ«rgatitej pĂ«r mbrojtjen e klientes sĂ« saj. Kjo kĂ«rkesĂ« u kundĂ«rshtua nga dy prokurorĂ«t qĂ« po hetojnĂ« numrin 2 tĂ« qeverisĂ« pĂ«r shkelje tĂ« barazisĂ« nĂ« 11 tenderĂ«, Dritan Prençi Dorina Bejko, por edhe kreu i ri i saj Klodian Braho.

Nga ana tjetër, PS tejkaloi edhe kërkesën e avokatit mbrojtës të Ballukut, duke kërkuar që mbledhja të mbahej më 20 janar të vitit të ardhshëm.

Opozita

NĂ« shfrytĂ«zim tĂ« hapĂ«sirave ligjore dhe rregullores sĂ« Kuvendit, pesĂ« anĂ«tarĂ«t e opozitĂ«s pritet qĂ« tĂ« kĂ«rkojnĂ« mbledhjen nĂ« fillim tĂ« javĂ«s sĂ« ardhshme. “Sipas rregullores ka 2 forma se si mblidhet kĂ«shilli. NjĂ«, e thĂ«rret kryetar i Kuvendit. E dyta, 1/2 e anĂ«tarĂ«ve tĂ« kĂ«shillit. 5 anĂ«tarĂ«t e opozitĂ«s nĂ« kĂ«shill do thĂ«rrasin mbledhjen e kĂ«shillit tĂ« hĂ«nĂ«n, maksimumi tĂ« martĂ«n e fillim javĂ«s qĂ« vjen, pĂ«r tĂ« mos krijuar asnjĂ« vonesĂ«â€, tha Bardhi.

NĂ« referim tĂ« rasteve tĂ« mĂ«parshme, anĂ«tari i KĂ«shillit tĂ« Mandateve, njĂ«herĂ«sh edhe kreu i Grupit Parlamentar tĂ« PD-sĂ« tha se: “
Ahmetaj (shĂ«nim: I referohet Arben Ahmetajt), ka pasur 15 mijĂ« faqe dhe i Ă«shtĂ« lĂ«nĂ« vetĂ«m 48 orĂ« kohĂ«â€.

The post Këshilli i Mandateve, pa datë dosja 10 mijë faqe e Ballukut appeared first on Faktoje.al.

↗

Izraeli rregullon, por nuk ndalon testet e ADN

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Izraeli i ka të ndaluara testet e ADN

Verdikti: E pavërtetë

————————————————–

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se në Izrael ndalohen testet e ADN.

Pretendohet se kjo ndodh sepse testet do të zbulonin se shumë izraelitë nuk ishin etnikisht hebrenj ose nuk kishin paraardhës nga Lindja e Mesme.

Megjithëse Izraeli vendos kufizime domethënëse rregullatore mbi testet e ADN, veçanërisht ato që lidhen me lidhjet familjare, pretendimi se testet e ADN janë tërësisht të paligjshme në Izrael është i rremë.

Ligji i Informacionit Gjenetik i Izraelit (2000) rregullon testimin gjenetik pĂ«r tĂ« mbrojtur privatĂ«sinĂ« dhe pĂ«r tĂ« parandaluar keqpĂ«rdorimin e tĂ« dhĂ«nave gjenetike. Ligji nuk i ndalon drejtpĂ«rdrejt testet e ADN, por vendos rregulla tĂ« rrepta, veçanĂ«risht pĂ«r testet qĂ« pĂ«rcaktojnĂ« marrĂ«dhĂ«niet familjare. PĂ«r shembull, testet e atĂ«sisĂ« nĂ« Izrael mund tĂ« kryhen vetĂ«m me urdhĂ«r gjykate. “NjĂ« test gjenetik pĂ«r lidhjet familjare [
] nuk do tĂ« kryhet pĂ«rveçse me urdhĂ«r tĂ« njĂ« gjykate familjare”, thotĂ« ligji. Kjo Ă«shtĂ« pjesĂ« e njĂ« kuadri mĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ« hartuar pĂ«r tĂ« mbrojtur individĂ«t nga pĂ«rdorimi i informacionit tĂ« tyre gjenetik pa mbikĂ«qyrje tĂ« duhur.

Konfirmim i mĂ«tejshĂ«m se testimi gjenetik nuk Ă«shtĂ« plotĂ«sisht i paligjshĂ«m nĂ« Izrael, por i rregulluar pĂ«r qĂ«llime specifike mjekĂ«sore dhe parandaluese, mund tĂ« gjendet nĂ« faqen e internetit tĂ« MinistrisĂ« sĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ« tĂ« Izraelit. NjĂ« seksion i titulluar “Rekomandime pĂ«r Testimin Gjenetik” pĂ«rshkruan udhĂ«zimet pĂ«r testet qĂ« synojnĂ« identifikimin e çifteve nĂ« rrezik pĂ«r t’u kaluar fĂ«mijĂ«ve tĂ« tyre gjendje tĂ« rĂ«nda gjenetike.

Ministria e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« e Izraelit tha pĂ«r Snopes se “sipas dispozitave tĂ« Ligjit pĂ«r Informacionin Gjenetik, testet gjenetike mund tĂ« kryhen nĂ« Izrael vetĂ«m nĂ« laboratorĂ«t mjekĂ«sorĂ«-gjenetikĂ« tĂ« miratuar nga Ministria e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« sipas kushteve tĂ« specifikuara nĂ« ligj. QĂ«llimi i ligjit Ă«shtĂ« tĂ« ruajĂ« cilĂ«sinĂ« e testeve, privatĂ«sinĂ« dhe konfidencialitetin mjekĂ«sor tĂ« subjekteve, si dhe mbrojtjen e tĂ« drejtave tĂ« tĂ« miturve dhe popullatave tĂ« tjera tĂ« veçanta nĂ« kontekstin e gjenetikĂ«s.”

The post Izraeli rregullon, por nuk ndalon testet e ADN appeared first on Faktoje.al.

↗

Të rreme lajmet në rrjet për gjetjen e Bleonës së zhdukur

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Bleona Mata, 6-vjeçarja e zhdukur në 2010, është gjendur nga Altin Dumani/një emision gjerman

Verdikti: E pavërtetë

———————————————————-

Dy postime të faqes Albania News 247 pretendojnë se e mitura Bleona Mata, e zhdukur në 22 maj 2010 në Kukës, është gjendur, ndërsa lexuesit ftohen të klikojnë një lidhje në komente për të mësuar më shumë. Megjithëse janë postuar brenda dy ditësh nga njëri-tjetri, postimet identifikojnë shpetimtarë të ndryshëm. Në postimin e 17 dhjetorit, pretendohet se Bleona Mata është gjetur nga një emision gjerman, ndërsa në atë të 18 dhjetorit, meritat i jepen kreut të Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, Altin Dumani.

Gjithsesi, të dy pretendimet janë të rreme.

Artikujt e referuar nĂ« komente nuk pĂ«rmbajnĂ« ndonjĂ« provĂ«, burim apo referencĂ« pĂ«r t’i mbĂ«shtetur kĂ«to pretendime.

Madje, nĂ« brendinĂ« e artikullit, shkruhet se njĂ« emision gjerman “ka gjetur gjurmĂ« tĂ« reja qĂ« lidhen qĂ« lidhen me zhdukjen misterioze tĂ« Bleona MatĂ«s,” pĂ«rkundĂ«r pretendimit tĂ« titullit qĂ« Bleona Mata ishte gjetur. MegjithatĂ«, edhe pretendimi i artikullit Ă«shtĂ« i dyshimtĂ«, duke qenĂ« se nuk jepet emri i emisionit gjerman, apo ndonjĂ« informacion tjetĂ«r identifikues. Titulli i artikullit keqinformon me qĂ«llim mbledhjen e sa mĂ« shumĂ« klikimeve.

Artikulli që pretendon se kreu i SPAK, Altin Dumani, ka zbuluar vendndodhjen e Bleona Matës është edhe më qartësisht i rremë. Ai është i mbushur me pasaktësi faktike dhe logjike.

QĂ« nĂ« fjalinĂ« e parĂ«, Altin Dumani quhet “njĂ« nga figurat mĂ« tĂ« njohura tĂ« showbiz-it.” NdĂ«rkohĂ«, Bleona 6-vjeçare pĂ«rshkruhet si “e njohur pĂ«r talentin e saj dhe karrierĂ«n e suksesshme si kĂ«ngĂ«tare.” Sipas artikullit, Bleona “kishte zhdukur nga sytĂ« e publikut, duke lĂ«nĂ« fansat dhe ndjekĂ«sit e saj me shumĂ« pyetje.” Qartazi, artikulli ngatĂ«rron 6-vjeçaren Bleona Mata me kĂ«ngĂ«taren shqiptare Bleona Qereti. Artikulli, ndĂ«rkaq, pĂ«rdor vazhdimisht foton e BleonĂ«s sĂ« mitur.

Ka gjasa qĂ« tĂ« dy kĂ«to artikuj, dhe artikuj te ngjashĂ«m tĂ« postuar nga e njejta faqe dhe pĂ«rgĂ«njeshtruar dhe mĂ« parĂ« nga Faktoje, janĂ« gjeneruar me anĂ« tĂ« programeve kompjuterike tĂ« inteligjencĂ«s artificiale (AI). NgatĂ«rrimi qesharak me kĂ«ngĂ«taren Bleona Qereti duket si njĂ« ‘delirim’ karakteristik i kĂ«tyre programeve gjenerative.

Faktoje ka përgënjeshtruar dhe lajme të mëparshme nga i njejti portal, i cili ka botuar artikuj të trilluar mbi vdekjen e Shpat Kasapit dhe të politikanit shqiptar Azem Hajdari.

Duhet nënvizuar se këto postime tejkalojnë një kufi moral kur zgjedhin të përdorin si karrem për  klikime imazhin e një fëmije që është zhdukur mbi 10 vite më parë. Mediat raportojnë se e ëma e Bleona Matës vazhdon ende ta kërkojë.

The post Të rreme lajmet në rrjet për gjetjen e Bleonës së zhdukur appeared first on Faktoje.al.

↗

Valët e teknologjisë 5G nuk ndërhyjnë në strukturën qelizore 

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Antenat 5G shkaktojnë ndryshim humori, arrest kardiak dhe ngritjen apo uljen e tensionit

Verdikti: E paprovuar

——————————————————————–

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, vijon të qarkullojë pretendimi se antenat 5G dëmtojnë shëndetin e njeriut. Specifikisht, një postim në Facebook pretendon se këto antena shkaktojnë ndryshim humori, arrest kardiak dhe ngritjen apo uljen e tensionit.

Si zakonisht, kĂ«to pretendime tĂ« jashtĂ«zakonshme nuk shoqĂ«rohen me ndonjĂ« provĂ«, burim apo referencĂ« pĂ«r t’i mbĂ«shtetur ato.

5G Ă«shtĂ« njĂ« brez i ri i shĂ«rbimit tĂ« telefonisĂ« celulare. Antenat dĂ«rgojnĂ« dhe marrin fusha elektromagnetike me radiofrekuencĂ« (RF EMF). 5G pĂ«rdor “teknologjinĂ« e formimit tĂ« rrezeve”, e cila lejon qĂ« fushat elektromagnetike me radiofrekuencĂ« tĂ« shkojnĂ« direkt aty ku duhet.

Fusha elektromagnetike (EMF) e gjeneruar nga antenat e telekomunikacionit nuk është jonizuese. Kjo do të thotë se nuk ka ndikim negativ në trupin e njeriut, nuk ndërhyn në strukturën qelizore, nuk e modifikon atë dhe nuk ndikon në funksionet e saj.

Komisioni Ndërkombëtar për Mbrojtjen nga Rrezatimi Jo-Jonizues (ICNIRP), pas 7 vitesh kërkimesh, publikoi udhëzimet e vitit 2020 mbi kufizimin e ekspozimit ndaj fushave elektromagnetike. Ato përfshijnë informacion rreth 5G.

Komisioni thotë se efekti kryesor që fushat elektromagnetike me radiofrekuencë kanë në trupin e njeriut është rritja e temperaturës së indeve të ekspozuara. Trupi mund të përballojë rritje të vogla të temperaturës së trupit, si përmes ushtrimeve fizike, por ekspozimi ndaj radiofrekuencës dhe rritja e temperaturës mund të jenë të rrezikshme mbi një prag të caktuar.

Sipas ICNIRP, “njĂ« tjetĂ«r karakteristikĂ« e pĂ«rgjithshme e RF EMF Ă«shtĂ« se sa mĂ« e lartĂ« tĂ« jetĂ« frekuenca, aq mĂ« e ulĂ«t Ă«shtĂ« thellĂ«sia e depĂ«rtimit tĂ« EMF nĂ« trup. MeqenĂ«se teknologjitĂ« 5G mund tĂ« pĂ«rdorin frekuenca mĂ« tĂ« larta tĂ« EMF (>24 GHz) pĂ«rveç atyre qĂ« pĂ«rdoren aktualisht (<4 GHz), fuqia nga ato frekuenca mĂ« tĂ« larta do tĂ« pĂ«rthithet kryesisht mĂ« sipĂ«rfaqĂ«sisht sesa ajo nga teknologjitĂ« e mĂ«parshme tĂ« telekomunikacionit celular [
] Prandaj, ekspozimet 5G nuk do tĂ« shkaktojnĂ« asnjĂ« dĂ«m me kusht qĂ« ato t’i pĂ«rmbahen udhĂ«zimeve tĂ« ICNIRP (2020).” 

Eric van Rongen, kryetar i ICNIRP, tha se nuk ka prova që fushat elektromagnetike shkaktojnë efekte shëndetësore si kanceri, elektro-mbindjeshmëria, infertiliteti ose ndonjë gjë tjetër. Dy efektet e vetme shëndetësore të njohura janë stimulimi nervor deri në 10 MHz dhe ngrohja nga 100 kHz.

Marvin C. Ziskin, Profesor Emeritus i Radiologjisë dhe Fizikës Mjekësore, tha se nuk ka bazë për të pritur që 5G do të shkaktojë probleme negative shëndetësore, me kusht që të respektohen kufijtë e ekspozimit.

Ziskin i tha Reuters se “pesha e provave shkencore tregon se emetimet e 5G nuk janĂ« kumulative. Kjo do tĂ« thotĂ«, ekspozimet e shumĂ«fishta tĂ« ekspozimeve tĂ« padĂ«mshme nuk i shtohen njĂ«ra-tjetrĂ«s pĂ«r tĂ« prodhuar ndonjĂ« efekt tĂ« pafavorshĂ«m biologjik. Do tĂ« shtoja se nuk ka pasur paralajmĂ«rime nga agjencitĂ« shĂ«ndetĂ«sore nĂ« lidhje me rreziqet e mundshme shĂ«ndetĂ«sore tĂ« energjisĂ« RF, duke pĂ«rfshirĂ« valĂ«t milimetrike nĂ« nivele ekspozimi qĂ« njĂ« konsumator mesatar do tĂ« pĂ«rjetonte nga teknologjia e komunikimit. Kjo Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje me vlerĂ«simet e çështjes nga grupet qĂ« pĂ«rcaktojnĂ« standardet, tĂ« tilla si IEEE dhe ICNIRP.”

Disa individĂ« raportojnĂ« “mbindjeshmĂ«ri” ndaj fushave elektrike ose magnetike. Ata pyesin nĂ«se dhimbjet, dhimbjet e kokĂ«s, depresioni, letargjia, çrregullimet e gjumit, madje edhe konvulsionet dhe krizat epileptike mund tĂ« kenĂ« lidhje me ekspozimin ndaj fushave elektromagnetike.

Nuk ka prova që mbindjeshmëria nga e cila disa njerëz pretendojnë se vuajnë, madje edhe me simptoma në dukje objektive, lidhet me këto lloje rrezatimi. Në fakt, kjo mund të shpjegohet me efektin nocebo, ku njerëzit vuajnë nga simptomat vetëm sepse presin të sëmuren. 

Studimet e fundit skandinave zbuluan se individët nuk tregojnë reagime të qëndrueshme në kushte të kontrolluara siç duhet të ekspozimit ndaj fushave elektromagnetike. As nuk ka ndonjë mekanizëm biologjik të pranuar për të shpjeguar mbindjeshmërinë. Hulumtimi mbi këtë temë është i vështirë sepse këto janë simptoma shumë subjektive që mund të vijnë si pasojë e faktorëve të ndryshëm që ndërthuren me njëri-tjetrin, përfshi vetë shqetësimin për efektet e rrezatimit.

The post Valët e teknologjisë 5G nuk ndërhyjnë në strukturën qelizore  appeared first on Faktoje.al.

↗

I rremë rekomandimi nga Johns Hopkins për shmangien e kimioterapisë

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Spitali Johns Hopkins ka botuar ​​njĂ« pĂ«rditĂ«sim mbi kancerin ku detajohet se si pĂ«rhapet kanceri dhe rekomandohen metoda pĂ«r trajtimin e sĂ«mundjes.

Verdikti: E pavërtetë

———————————————————

NĂ« rrjetet sociale shqipfolĂ«se po qarkullon pretendimi se, pas shumĂ« vitesh qĂ« rekomandonte kimioterapinĂ« pĂ«r trajtimin e kancerit, spitali Johns Hopkins ka vendosur t’u tregojĂ« njerĂ«zve se ka alternativa, duke detajuar se si pĂ«rhapet kanceri dhe duke rekomanduar metoda pĂ«r trajtimin e sĂ«mundjes.

Postimi pretendon se Johns Hopkins tha se qelizat kancerogjene nuk shfaqen nĂ« testet standarde derisa tĂ« shumohen nĂ« disa miliarda; qelizat kancerogjene ndodhin midis 6 nga 10 herĂ« gjatĂ« jetĂ«s sĂ« njĂ« personi; njĂ« sistem imunitar i fortĂ« shkatĂ«rron dhe parandalon qelizat kancerogjene; ​​kanceri tregon mangĂ«si ushqyese; dhe ndryshimet nĂ« dietĂ« dhe suplementet do tĂ« forcojnĂ« sistemin imunitar.

Teksti vazhdon duke pretenduar se kimioterapia përfshin helmimin e qelizave kancerogjene që rriten me shpejtësi, ndërsa shkakton dëmtime të organeve dhe se rrezatimi dëmton qelizat, indet dhe organet e shëndetshme.

Rekomandimet e pretenduara nga Johns Hopkins përfshijnë ndërprerjen e sheqerit dhe qumështit, ngrënien e peshkut, perimeve të freskëta, lëngjeve, farave dhe arrave dhe shmangien e kafeinës, ndër të tjera.

NĂ« pĂ«rgjigje ndaj pretendimeve, Johns Hopkins Medicine ka lĂ«shuar ​​njĂ« deklaratĂ« duke thĂ«nĂ« se nuk e kishte lĂ«shuar kĂ«tĂ« informacion dhe se pretendime tĂ« ngjashme tĂ« rreme qarkullojnĂ« qĂ« nga viti 2004.

“Johns Hopkins nuk e publikoi informacionin, i cili shpesh Ă«shtĂ« njĂ« bashkĂ«ngjitje nĂ« email, dhe as nuk e miratojmĂ« pĂ«rmbajtjen e tij”, thuhet nĂ« deklaratĂ«, duke i inkurajuar njerĂ«zit tĂ« lexojnĂ« informacionin nĂ« faqen e saj tĂ« internetit ose nĂ« faqen e Institutit KombĂ«tar tĂ« Kancerit. “Emaili gjithashtu pĂ«rmban njĂ« drejtshkrim tĂ« gabuar tĂ« institucionit tonĂ« si ‘John’ Hopkins; ndĂ«rsa drejtshkrimi i saktĂ« Ă«shtĂ« ‘Johns’ Hopkins”.

Deklarata vërren se autorë anonimë zakonisht ua atribuojnë punën e tyre institucioneve të respektuara kërkimore në një përpjekje për të fituar besueshmëri.

“Thelbi i kĂ«tij email-i viral Ă«shtĂ« se terapitĂ« e kancerit si kirurgjia, kimioterapia dhe radioterapia nuk funksionojnĂ« kundĂ«r sĂ«mundjes dhe njerĂ«zit duhet tĂ« zgjedhin njĂ« sĂ«rĂ« strategjish dietike”, shkroi Johns Hopkins Medicine, duke shtuar se terapitĂ« tradicionale si rrezatimi dhe kimioterapia janĂ« efektive.

Pretendimet e postimit, si ai se të gjithë kanë qeliza kancerogjene, një sistem imunitar i fortë që shkatërron kancerin dhe marrja e suplementeve për të parandaluar kancerin, janë konfirmuar të gjitha si mashtrime nga Johns Hopkins në deklaratën e tyre autentike.

Elizabeth Jaffee, bashkĂ«drejtoreshĂ« e imunologjisĂ« sĂ« kancerit dhe eksperte kryesore pĂ«r kancerin dhe sistemin imunitar nĂ« Johns Hopkins, tha: “Kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r kancerin dhe sistemin imunitar, nuk Ă«shtĂ« çështje e fortĂ« apo e dobĂ«t siç pretendon raporti fiktiv, por mĂ« tepĂ«r njĂ« çështje njohjeje.”

Ajo shtoi se qeliza kancerogjene maskohet si një qelizë normale dhe e shëndetshme.

Drejtori i Qendrës së Kancerit Kimmel në Johns Hopkins, William Nelson, thotë se ndërsa suplementet ndihmojnë në përmbushjen e mangësive të vitaminave, marrja e dozave shtesë nuk ofron përfitime shtesë.

Nelson tha gjithashtu se kimioterapia dhe radioterapia vrasin qelizat kancerogjene “me selektivitet tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m” dhe kufizimi i efekteve anĂ«sore tĂ« zakonshme tĂ« rĂ«nies sĂ« flokĂ«ve dhe parametra tĂ« ulĂ«ta tĂ« gjakut janĂ« pjesĂ« e trajtimit.

Në deklaratë, ekspertët shtojnë se, ndërsa një dietë e dobët dhe mbipesha e shoqëruar me një dietë të dobët është një faktor rreziku për zhvillimin e kancerit, nuk ka prova se ushqime të caktuara mund të shkaktojnë vdekjen ose rritjen e kancerit.

Faktoje ka përgënjeshtruar edhe më parë pretendime mbi kimioterapinë dhe kancerin.

The post I rremë rekomandimi nga Johns Hopkins për shmangien e kimioterapisë appeared first on Faktoje.al.

↗

Çështja “Balluku” mes flakadanĂ«ve, GJKKO dhe dosjes sekrete  

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla Mes tensionit, ku shumë nga 35 deputetët e opozitës që e mbështetën, protestonin edhe kundër tij, Endri Shabani u betua në Parlament si Avokat i Popullit dhe në ikje dha një puthje jo pa ironi deputetëve të opozitës.

Në këtë mënyrë nisi zyrtarisht puna e Avokatit të Popullit me mandat 5-vjeçar.

Opozita protestoi sot mes kaosit kundër zëvendëskryeministres dhe Ministres së Infrastrukturës dhe Energjitikës, Belinda Balluku, për të cilën SPAK ka kërkuar leje për arrestim (heqje imuniteti), e akuzuar për shkelje të barazisë së pjesëmarrësve në tendera në tetë raste.

Në shenjë revolte karrigia e zëvendëskryeministres u përmbys në sallë dhe pavarësisht tensionit të krijuar seanca zgjati pak, duke vijuar me rendin e ditës.

Gjykata

NdĂ«rsa nĂ« Parlament pĂ«rplasja mes deputetĂ«ve tĂ« opozitĂ«s dhe mazhorancĂ«s vijoi gjatĂ«, nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n orĂ«, nĂ« GjykatĂ«n e Apelit KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar nisi seanca gjyqĂ«sore pĂ«r vlerĂ«simin e masĂ«s sĂ« sigurisĂ« tĂ« vendosur mĂ« parĂ« nga GJKKO e shkallĂ«s sĂ« parĂ« “pezullim nga detyra dhe ndalim pĂ«r daljen jashtĂ« vendit tĂ« ministres Balluku”. 

Masa “pezullim nga detyra” tashmĂ« konsiderohet nul, pasi njĂ« vendim i ndĂ«rmjetĂ«m i GjykatĂ«s Kushtetuese caktoi datĂ«n 22 janar pĂ«r shqyrtim nĂ« themel dhe deri nĂ« shprehjen pĂ«rfundimtare pezullimi rrĂ«zohej, duke rikthyer nĂ« detyrĂ« Ballukun.

Vendimi i Kushtetueses u dha mĂ« datĂ« 12, por vetĂ«m katĂ«r ditĂ« mĂ« pas, Prokuroria Speciale, SPAK, nisi nĂ« Kuvend kĂ«rkesĂ«n pĂ«r “dhĂ«nien leje” pĂ«r arrestimin e Ballukut, tashmĂ« me disa element tĂ« tjerĂ« tĂ« veprĂ«s penale, e dyshuar pĂ«r ndikim nĂ« “shkeljen e barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrsve nĂ« tendera”, nĂ« tetĂ« raste. Apeli i GJKKO-sĂ« la nĂ« fuqi masĂ«n e ndalimit pĂ«r tĂ« dalĂ« jashtĂ« vendit pĂ«r zv/kryeministren Belinda Balluku, ndĂ«rsa nĂ« lidhje me “pezullimin ndga detyra” kjo gjykatĂ« vendosi pezullimim tĂ« shqyrtimit tĂ« kĂ«rkesĂ«s pĂ«r aq kohĂ« sa Gjykata Kushtetuese e ka rikthyer nĂ« detyrĂ«.

Debati në Këshill

Çështja sa juridike Ă«shtĂ« edhe politike. Kryetari i Kuvendit, Niko Peleshi, informoi zyrtarisht anĂ«tarĂ«t e KĂ«shillit tĂ« Mandateve dhe Imuniteteve pĂ«r zhvillimin e mbledhjes mĂ« datĂ« 19 dhjetor.

Gazment Bardhi tha se vota e tyre do të jetë pro heqjes së imunitetit të Ballukut, për të cilën SPAK kërkon të caktojë masë sigurisë arrest me burg ose arrest shtëpie.

“ShqiptarĂ«t nuk mund tĂ« jenĂ« peng i njĂ« qeverisje tĂ« korruptuar dhe qĂ« bashkĂ«punon me krimin e organizuar. Prandaj unĂ« dua t’i shpreh mirĂ«njohjen secilit deputet tĂ« grupit parlamentar tĂ« PartisĂ« Demokratike, qĂ« sot u ngrit nĂ« lartĂ«sinĂ« e detyrĂ«s sĂ« tij pĂ«r t’i shĂ«rbyer interesit publik. SĂ« dyti, po, ne do tĂ« marrim nesĂ«r pjesĂ« nĂ« mbledhjen e KĂ«shillit tĂ« Rregullores dhe Imuniteteve, ku vota jonĂ« dhe qĂ«ndrimi jonĂ« Ă«shtĂ« i qartĂ«, pro drejtĂ«sisĂ« dhe pro pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« tĂ« njĂ« zyrtari tĂ« korruptuar, zyrtari mĂ« tĂ« korruptuar pas Edi RamĂ«s, qĂ« Ă«shtĂ« Belinda Balluku. E kam thĂ«nĂ« edhe dje, nuk do tĂ« ketĂ« asnjĂ« mundĂ«si askush nĂ« atĂ« Kuvend qĂ« ta mbyllĂ« korrupsionin e Belinda Ballukut nĂ« kasafortĂ«â€, tha Bardhi.

Ai përmendi edhe përplasjen me kryetarin e Kuvendit, Niko Peleshi, të cilin e akuzon se po fsheh provat kundër Belinda Ballukut.

USB-ja pĂ«r Ballukun “mollĂ« sherri”

Kjo akuzĂ« e Bardhit vjen pasi provat e SPAK pĂ«r Ballukun, njĂ« USB qĂ« Ă«shtĂ« depozituar nĂ« Kuvend, ende nuk iu janĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion anĂ«tarĂ«ve tĂ« KĂ«shillit. Materialet qĂ« pĂ«rmban USB-ja janĂ« konsideruar sekret hetimor nga Peleshi dhe janĂ« kyçur nĂ« kasafortĂ«n e protokollit. Peleshi thotĂ« se mbledhjen qĂ« do tĂ« mbahet nesĂ«r do tĂ« diskutohet nĂ« prani tĂ« prokurorĂ«ve tĂ« SPAK nĂ«se materiali sekret do t’iu vendoset nĂ« dispozicion deputetĂ«ve.

Aty pritet tĂ« shihet edhe nga do tĂ« anojĂ« vota e mazhorancĂ«s nĂ«se do tĂ« japĂ« ose jo leje pĂ«r arrestimin “heqjen e imunitetit” pĂ«r numrin dy tĂ« qeverisĂ«. NjĂ« tjetĂ«r mundĂ«si Ă«shtĂ« qĂ« Parlamenti tĂ« mos e kalojĂ« çështjen pĂ«r votim pĂ«r tre muaj, çka automatikisht rrĂ«zon kĂ«rkesĂ«n e SPAK.

NĂ« njĂ« qĂ«ndrim nĂ« rrjetin social X, kryeministri Edi Rama tha se: “
 do tĂ« angazhohemi me tĂ« gjithĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« tonĂ« pĂ«rpara shqiptarĂ«ve qĂ« na dhanĂ« 83 mandate, e do tĂ« pĂ«rgatitemi pĂ«r tĂ« mbajtur njĂ« qĂ«ndrim tĂ« drejtĂ«, tĂ« qartĂ« e tĂ« denjĂ«, si forca udhĂ«heqĂ«se e vendit dhe e ReformĂ«s nĂ« DrejtĂ«si”.

The post Çështja “Balluku” mes flakadanĂ«ve, GJKKO dhe dosjes sekrete   appeared first on Faktoje.al.

↗

I rremë profili hebre i atentatorit të plazhit Bondi në Australi

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Një nga autorët e sulmit terrorist të 14 dhjetorit 2025 në Australi, ishte një hebre i quajtur David Cohen

Verdikti: E pavërtetë

——————————————————————-

Më 14 dhjetor 2025, të paktën 16 persona humbën jetën dhe 38 të tjerë u plagosën pasi dy persona të armatosur qëlluan me armë në një aktivitet që shënonte ditën e parë të festës hebraike Hanukkah në Bondi Beach, Australi.

Megjithëse kanë kaluar fare pak ditë nga sulmi terrorist, në rrjete sociale tragjedia ka nisur të frymëzojë keqinformim të shumëllojshëm.

Ndër të tjera, në rrjetet sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se njëri nga autorët është një hebre i quajtur David Cohen. Si provë për këtë sillet pamja e një profili në Facebook me emrin David Cohen. 

Ky pretendim përdoret për të insinuuar se pas sulmit terrorist qëndron Izraeli apo hebrenjtë. 

Megjithatë, pamja e profilit të David Cohen qartazi është gjeneruar me anë të programeve kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI). Kjo vërrehet në defektet logjike karakteristike të përmbajtjeve të prodhuara nga AI. 

Ikona e mesazhit shkruan “Emsage” nĂ« vend tĂ« “Message.” Shkrimi hebraik nĂ« pjesĂ«n e sipĂ«rme djathtas nuk ka asnjĂ« kuptim dhe nuk pĂ«rkthehet nĂ« asgjĂ«. NjĂ« nga seksionet e profilit shkruan “Eeopis” (ndoshta nĂ« vend tĂ« “Friends”), njĂ« fjalĂ« pa kuptim qĂ« nuk pĂ«rkthehet. Programet AI shpesh hasin vĂ«shtirĂ«si nĂ« gjenerimin e tekstit brenda imazheve.

Profili “David Cohen” nuk pĂ«rputhet me paraqitjen ose formatimin e llogarive tĂ« vĂ«rteta nĂ« Facebook. NĂ«n seksionin “About”, shkruan “Shto njĂ« mik tĂ« ri”, njĂ« opsion qĂ« nuk gjendet nĂ« llogaritĂ« e vĂ«rteta tĂ« Facebook.

MĂ« tej, disa nga miqtĂ« e supozuar tĂ« listuar nĂ« profil kanĂ« emra absurdĂ«, tĂ« tillĂ« si “Jewish (Hebre) Bronnen” dhe “Jewish (Hebre) Maridlend”.

Policia ka deklaruar se një nga sulmuesit ishte 50-vjeçari Sajid Akram, shtetas indian, që kishte jetuar në Australi për dekada. Ai u vra në një shkëmbim zjarri me oficerët. Personi tjetër ishte djali i tij 24-vjeçar, Naveed Akram, i cili ka pasaportë australiane. Ai u qëllua gjithashtu dhe mbahet në spital nën mbikëqyrjen e policisë.

Naveed u akuzua pĂ«r 15 vrasje pasi u zgjua nga koma mĂ« 17 dhjetor, si dhe pĂ«r kryerjen e njĂ« “akti terrorist” dhe vendosjen e njĂ« bombe me qĂ«llim dĂ«mtimin.

Autoritetet australiane kanë thënë se Naveed Akram është një shtetas i lindur në Australi. Nuk ka asnjë provë se ai është izraelit apo hebre.

The post I rremë profili hebre i atentatorit të plazhit Bondi në Australi appeared first on Faktoje.al.

↗

11 mijë pensione pas vdekjes? Si u keqinterpretua raporti i KLSH-së

✇Faktoje
By: Esmeralda Topi

Nuk ka vjedhje dhe as mashtrim me 11 mijë pensione. Raporti i KLSH-së për Institutin e Sigurimeve Shoqërore flet për pagesa të parapaguara dhe diferenca që rikuperohen ligjërisht. ISSH sqaroi për Faktoje se rastet abuzive në Shqipëri janë vetëm dy, jo mijëra siç u keqinformua në media. 

Esmeralda Topi 

NĂ« fund tĂ« muajit nĂ«ntor, njĂ« raport i Kontrollit tĂ« LartĂ« tĂ« Shtetit (KLSH) mbi Institutin e Sigurimeve ShoqĂ«rore (ISSH) u bĂ« lajm viral. Portale tĂ« ndryshme e interpretuan si “11 mijĂ« pensione tĂ« marra pas vdekjes”, duke krijuar pĂ«rshtypjen e njĂ« skandali masiv. 

Lajmi u publikua në të njëjtën javë kur Italia u trondit nga një rast mashtrimi me pensionin që buri bujë. Një burrë 56-vjeçar mbante trupin e nënës së tij për tre vite në shtëpi, ndërsa vazhdonte të merrte pensionin e saj, duke përfituar rreth 53 mijë euro në vit. 

Ky rast dramatizoi situatën në Shqipëri, duke keqinterpretuar raportin e Kontrollit të Lartë të Shtetit. Por krahasimi nuk qëndron.

ÇfarĂ« thotĂ« raporti i KLSH-sĂ«?

Auditimi i Kontrollit të Lartë të Shtetit pranë ISSH-së gjatë vitit 2024 evidentoi 11,030 raste pagesash pas vdekjes, me një dëm financiar prej 114,8 milionë lekësh. Nga këto, mbi 100 milionë lekë janë rikuperuar, ndërsa rreth 14,7 milionë lekë mbeten ende në proces arkëtimi.

Por raporti i KLSH sqaron diçka thelbësore që mediat e kanë anashkaluar. 

“pĂ«rfshihen tĂ« gjitha rastet e tĂ«rheqjes pas datĂ«s sĂ« vdekjes, gjithashtu edhe rastet kur pĂ«rfituesi i pensionit e ka tĂ«rhequr vetĂ« pensionin, por ka ndĂ«rruar jetĂ« nĂ« po atĂ« muaj. MeqĂ«nĂ«se pensioni Ă«shtĂ« njĂ« pagesĂ« qĂ« merret paradhĂ«nie, pjesa pas datĂ«s sĂ« vdekjes duhet mbajtur nga granti”, shkruhet nĂ« raport. 

Pra nuk bëhët fjalë për mashtrime nga persona të tjerë apo familjarë, por për pensionistë që kanë marrë pensionin dhe më pas kanë ndërruar jetë. 

ISSH: Nuk ka vjedhje

Drejtori i Institutit të Sigurimeve Shoqërore, Astrit Hado, sqaron për Faktoje.al natyrën e këtyre pagesave. Ai theksoi se shifra 11 mijë është keqinterpretuar. 

“Ajo qĂ« dua tĂ« sqaroj Ă«shtĂ« kjo: ato nuk janĂ« pensione tĂ« njerĂ«zve qĂ« kanĂ« vdekur dhe kanĂ« marrĂ« pensione pasi kanĂ« vdekur, pra i ka tĂ«rhequr dikush tjetĂ«r. PĂ«rgjithĂ«sisht kĂ«to janĂ« raste kur qytetarĂ«t kanĂ« ndĂ«rruar jetĂ« pasi kanĂ« marrĂ« pensionin”

Hado shpjegon më tej se pensionet në Shqipëri parapaguhen në fillim të muajit. Për shembull, nëse një pensionist merr pensionin më 1 dhjetor dhe ndërron jetë më 10 dhjetor, ai ka tërhequr pensionin e plotë, por ligjërisht i takon vetëm pjesa deri në datën e vdekjes. Diferenca duhet rikthyer në fondin e sigurimeve shoqërore. Dhe shifra 11 mijë përfaqëson këtë fenomen.

“NĂ« kĂ«tĂ« rast nuk ka vjedhje, nuk ka marrje tĂ« pensionit tĂ« pamerituar, nuk ka shkelje, nuk ka abuzim. DĂ«mi ka qenĂ« diku tek 37 milionĂ« lekĂ«, janĂ« rikuperuar 29.5 dhe janĂ« pĂ«r t’u rikuperuar 6.7. Nuk ka dĂ«m ekonomik”,  thekson Hado.

Sipas ekspertëve të ekonomisë, keqinformimi mbi raportin e KLSH-së nuk është vetëm çështje financiare. Ata paralajmërojnë se raportimi i pasaktë dëmton reputacionin dhe krijon konfuzion shoqëror.

“DĂ«mi sĂ« pari pĂ«r vetĂ« gazetarĂ«t: humbasin besimin si burim informacioni dhe analizash serioze; dĂ«mtojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« jo tĂ« drejtĂ« reputacionin e institucioneve duke i bĂ«rĂ« ato mĂ« tĂ« dobĂ«ta para publikut. E gjithĂ« kjo, me kohĂ«, krijon njĂ« çoroditje shoqĂ«rore dhe zhvlerĂ«sim tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s”, thekson Selami Xhepa. 

2 raste mashtrimi

Instituti i Sigurimeve Shoqërore pranon se ka patur edhe raste abuzive, por ato janë të izoluara dhe nuk bëhët fjalë për mijëra. Përkundrazi, janë vetëm dy raste.

“Edhe ShqipĂ«ria nuk bĂ«n pĂ«rjashtim nga kĂ«to lloj mashtrimesh sepse ka individĂ« qĂ« mund tĂ« ndĂ«rrojnĂ« jetĂ« dhe familjet nuk i ç’regjisrojnĂ«. Dhe kĂ«to raste ne sigurisht i kontrollojmĂ«â€, thotĂ« drejtori Astrit Hado, duke shtuar se kryesisht janĂ« raste nĂ«pĂ«r rrethe apo fshatra.

“NjĂ« nĂ« fakt ka dalĂ« nga njĂ« emision investigativ qĂ« kishte 8-9 vjet qĂ« kishte ndĂ«rruar jetĂ« nuk ishte deklaruar. Dhe rezultoi qĂ« as i biri se kishte marr nĂ« fakt, e kishin marrĂ« punonjĂ«sit e postĂ«s me njĂ« administrator”, tregon drejtori i ISSH-sĂ«.

“NjĂ« rast tjetĂ«r qĂ« kishim, ishte individ qĂ« kishte ndĂ«rruar jetĂ« para 10 vjetĂ«sh nĂ« SpanjĂ« dhe ishte marrĂ« pensioni. Jo nga familjarĂ«t, nga dikush tjetĂ«r. Rast qĂ« e investiguam deri nĂ« fund dhe morĂ«m edhe masat e nevojshme”, pĂ«rfundon Hado. 

Por ndonëse të pakta në numër, për ekspertin e ekonomisë Klodian Muço edhe këto raste kërkojnë zgjidhje.

“Duhet gjetur njĂ« mekanizĂ«m i kontrollit tĂ« vazhdueshĂ«m ndĂ«rmjet atyre qĂ« pĂ«rfitojnĂ« pensionin dhe atyre qĂ« kontrollojnĂ«. Problematikat ndodhin kur personat qĂ« humbasin jetĂ«n nuk ç’regjsitrohen dhe familjarĂ«t pĂ«rfitojnĂ« nga kjo situatĂ«, mĂ« tepĂ«r se koordinim, duhet zgjidhje”, argumenton ai. 

PĂ«rfundim

11 mijë pagesa pas vdekjes nuk do të thotë 11 mijë vjedhje pensionesh. Bëhet fjalë kryesisht për një mekanizëm teknik të parapagimit të pensionit dhe për raste që korrigjohen ligjërisht. Mashtrimet ekzistojnë, por janë të rralla dhe jo skandal masiv.

The post 11 mijë pensione pas vdekjes? Si u keqinterpretua raporti i KLSH-së appeared first on Faktoje.al.

↗

Teknologjia pas këtyre parashikimeve të serialit The Simpson

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Këto ngjarje janë parashikuar nga seriali The Simpsons

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————-

NjĂ« video qĂ« po qarkullon nĂ« hapĂ«sirat konspiracioniste, pĂ«rfshi ato shqipfolĂ«se, duket se tregon ngjarje tĂ« viteve tĂ« fundit dhe paralelizmat e tyre tĂ« ‘parashikuara’ nga seriali vizatimor The Simpsons. 

Rezulton se imazhet që shfaqen në video, megjithëse i përngjajnë stilit vizatimor të The Simpsons, nuk janë shfaqur kurrë në ndonjë episod të serialit. 

Ato me gjasa janë prodhuar me anë të një prej shumë programeve kompjuterike të disponueshme online që transformojnë foto në imazhe të stilit The Simpsons.

KĂ«shtu, imazhet e videos janĂ« krijuar duke kthyer nĂ« ‘stil Simpsons’ pikĂ«risht skenat tĂ« cilat ato pretendohet se kanĂ« ‘parashikuar.’

“FatkeqĂ«sisht, Ă«shtĂ« shumĂ« e lehtĂ« tĂ« krijosh ‘parashikime’ tĂ« tilla tĂ« rreme nga The Simpsons me qĂ«llim mashtrimin e njerĂ«zve,” tha Matt Selman, producent ekzekutiv i serialit pĂ«r Reuters.

MĂ« parĂ«, seriali “The Simpsons” ka ‘parashikuar’ disa ngjarje, duke pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu zgjedhjen e Donald Trump si president i ShBA nĂ« 2016, fituesin e njĂ« çmimi Nobel, dhe njĂ« grip tĂ« rrezikshĂ«m qĂ« filloi nĂ« Azi, ndĂ«r tĂ« tjera. 

Kjo, sipas vetĂ« autorĂ«ve tĂ« serialit, nuk vjen si pasojĂ« e ndonjĂ« aftĂ«sie mbinatyrore pĂ«r tĂ« parĂ« tĂ« ardhmen, por thjesht si pasojĂ« e faktit qĂ« seriali ka mbi 700 episode dhe transmetohet qĂ« nga viti 1989. “NĂ«se bĂ«n mĂ« shumĂ« episode pĂ«r mĂ« shumĂ« dekada se gjithĂ« serialet e tjera, do tĂ« parashikosh mĂ« shumĂ« gjĂ«ra saktĂ«sisht,” tha autori Selman. NdĂ«rsa Bill Oakley, njĂ« ish-skenarist i The Simpson, tha pĂ«r Hollywood Reporter se çfarĂ« shihet nga disa si ‘parashikime’ tĂ« bĂ«ra nga seriali janĂ« nĂ« fakt thjesht koinçidenca “sepse episodet janĂ« aq tĂ« vjetra sa historia ripĂ«rsĂ«ritet. Shumica e kĂ«tyre episodeve janĂ« bazuar nĂ« ngjarje tĂ« vĂ«rteta qĂ« kanĂ« ndodhur nĂ« vitet ‘60, ‘70 ose ‘80.”

Faktoje ka pĂ«rgĂ«njeshtruar dhe mĂ« parĂ« ‘parashikime’ tĂ« supozuara nga The Simpsons.

The post Teknologjia pas këtyre parashikimeve të serialit The Simpson appeared first on Faktoje.al.

↗

Kryeministri Starmer nuk u kritikua për reformat ndaj emigrantëve

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Kryeministri i Britanisë së Madhe, Keir Starmer u flak jashtë parlamentit sepse nuk bëri shumë mbi reformat për emigrantët

Verdikti: E pavërtetë

——————————————————————————————

NĂ« rrjete sociale, pĂ«rfshi ato shqipfolĂ«se, po qarkullon pretendimi se kryeministri britanik Keir Starmer Ă«shtĂ« nxjerrĂ« jashtĂ« nga parlamenti sepse “nuk bĂ«ri shumĂ« mbi reformat pĂ«r emigrantĂ«t.”

Pretendimi shoqërohet edhe me një video që duket se tregon kryetarin e parlamentit britanik duke qortuar kryeministrin Keir Starmer. 

Megjithatë, kjo është e gjitha një trillim.

Video e kryetarit të parlamentit që qorton kryeministrin është reale, por kryeministri në fjalë nuk është Keir Starmer, por paraardhësi i tij Rishi Sunak.

Video Ă«shtĂ« shkĂ«putur nga njĂ« seancĂ« parlamentare e 17 janarit 2024, kur kryetari i parlamentit Sir Lindsay Hoyle qortoi kryeministrin e atĂ«hershĂ«m Rishi Sunak pĂ«r pĂ«rdorimin e njĂ« ‘objekti skene’: njĂ« fotokopje tĂ« kopertinĂ«s sĂ« librit tĂ« udhĂ«heqĂ«sit tĂ« PartisĂ« Laburiste, Keir Starmer.

Ndërkaq, nuk ka asnjë raportim në mediat ndërkombëtare apo vendase se kryeministri Starmer është nxjerrë jashtë parlamentit për çfarëdo arsyeje.

The post Kryeministri Starmer nuk u kritikua për reformat ndaj emigrantëve appeared first on Faktoje.al.

↗

Parkingu publik me kate në Durrës u hap përfundimisht

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Jona Cenameri Më 20 nëntor 2025, kryeministri Edi Rama dhe kryebashkiakja Emiriana Sako përmes rrjeteve sociale njoftuan hapjen e parkimit publik me kate në Durrës. 

Rama e prezantoi objektin si një strukturë moderne me rreth 400 vende parkimi, energji të vetëprodhuar nga panelet diellore, hapësira për biçikleta, ambiente për zyra dhe hapësira social-kulturore.

Kryebashkiakja Sako e cilĂ«soi objektin si “Qendra Multimodale e Mobilitetit nĂ« DurrĂ«s”, njĂ« investim qĂ«, sipas saj, rigjeneron njĂ« zonĂ« tĂ« tĂ«rĂ« dhe shĂ«rben si nyje e re mobiliteti, komuniteti dhe sipĂ«rmarrjeje.

Premtimi i prezantuar në 2022-2023

Parkimi publik me kate në qendër të Durrësit u prezantua fillimisht në tetor 2022 nga kryebashkiakja Emiriana Sako, e cila konfirmoi se investimi do të financohej nga qeveria përmes FSHZH-së. Projekti u rikthye si premtim elektoral gjatë fushatës së prillit 2023 dhe u paraqit si zgjidhja kryesore për trafikun e rënduar, mungesën e hapësirave të parkimit dhe nevojën për një qendër moderne të mobilitetit urban.

Sipas Bashkisë Durrës, objekti do të shërbente për të lehtësuar qarkullimin në qendër, për të ofruar një infrastrukturë të dedikuar për biçikleta, për të krijuar ambiente të reja publike dhe për të mbështetur transformimin e qytetit drejt një modeli të ri lëvizshmërie.

Tetor 2023

NĂ« tetor 2023, gjatĂ« verifikimit tĂ« parĂ« tĂ« “Faktoje”, u konstatua se punimet ishin ende nĂ« fazĂ« fillestare. 

Në tabelën e kantierit ishte shënuar një afat i ri përfundimi: prill 2024. Banorët e qendrës së Durrësit vijonin të përballeshin me mungesë vendesh parkimi, ndërsa objekti i premtuar mbetej ende larg përfundimit.

Tetor 2024

NĂ« vitin 2024, FSHZH raportoi pĂ«r “Faktoje” se punimet kishin avancuar deri nĂ« rreth 75% dhe njoftoi njĂ« afat tĂ« tretĂ« pĂ«r pĂ«rfundimin e projektit: tetorin 2024. Por verifikimi i dytĂ« tregoi se, pavarĂ«sisht progresit nĂ« strukturĂ«, godina mbetej e mbyllur, e papĂ«rfunduar dhe jo funksionale pĂ«r publikun.

Tetor 2025

NĂ« tetor 2025, “Faktoje” u rikthye pĂ«r verifikimin e tretĂ«. SĂ« jashtmi, godina dukej e pĂ«rfunduar, por mbetej e mbyllur dhe nĂ« brendĂ«si kryheshin ende punime teknike, pastrim i ndĂ«rtesĂ«s dhe testime tĂ« rrjeteve tĂ« brendshme. FSHZH njoftoi se procesi i kolaudimit ishte nĂ« fazĂ«n pĂ«rfundimtare, ndĂ«rsa Bashkia DurrĂ«s sqaroi se nuk ishte institucioni zbatues i projektit, por vetĂ«m pĂ«rfitues.

Afatet e zvarritura

Sipas Open Procurement, kontrata për ndërtimin e parkimit publik u lidh më 13 dhjetor 2022, me një kohëzgjatje 12-mujore, duke përcaktuar dhjetorin 2023 si afat të parë përfundimi. Afatet u shtynë disa herë: fillimisht në prill 2024, më pas në tetor 2024, ndërsa objekti u hap realisht vetëm më 20 nëntor 2025.

Kjo vonesĂ« e konsiderueshme u dokumentua gjatĂ« tre verifikimeve tĂ« “Faktoje”, qĂ« evidentuan jofunksionalitetin e objektit pĂ«rtej çdo afati tĂ« shpallur mĂ« herĂ«t nga institucionet pĂ«rgjegjĂ«se.

PĂ«rfundimi

Pas tri verifikimeve dhe mĂ« shumĂ« se dy vite shtyrjesh tĂ« afateve zyrtare, parkimi publik me kate nĂ« qendĂ«r tĂ« DurrĂ«sit u hap pĂ«rfundimisht, duke pĂ«rmbushur premtimin. “Faktoje” e kategorizon kĂ«tĂ« premtim si tĂ« mbajtur.

Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.

The post Parkingu publik me kate në Durrës u hap përfundimisht appeared first on Faktoje.al.

↗

Urimi për vitin 2206 jo në bashkinë Roskovec

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Ky imazh tregon një pamje nga dekori i festave të fundvitit 2025 në Roskovec

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————–

Në rrjetet sociale shqipfolëse po qarkullon një imazh që duket se tregon një strukturë dekori festiv që formon numrin 2206, në vend të 2026, viti i ardhshëm. Ai shoqërohet me pretendimin se pamjet tregojnë qytetin e Roskovecit në Shqipëri.

Megjithatë, me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se imazhi i mësipërm është botuar më parë në Twitter, me një përshkrim që e vendos atë në Ulqin, Mal i Zi.

Megjithatë, kjo nuk majfton për të konfirmuar se ky imazh tregon vërtet dekorin festiv të Ulqinit.

Me anë të Google Lens, Faktoje gjeti se një imazh thuajse identik me atë që po qarkullon tani në rrjete sociale është shpërndarë gjerësisht 5 vjet më parë. I vetmi ndryshim janë numrat e viteve: 2026 dhe 2022.

Në atë kohë, ky gabim humoristik u raportua gjithashtu si një ngjarje e ndodhur në Ulqin.

Raportimet e asokohe përfshinë edhe foto të strukturës nga kënde të ndryshme dhe në kohë të ndryshme. Më tej, sekretari i Drejtorisë së Turizmi në UIqin, Fitim Avdiu, tha në atë kohë për mediat se fëmijët e qytetit kishin ndërruar numrat e strukturës. 

NdĂ«rsa njĂ« krahasim mes imazhit ‘2206’ dhe atij ‘2202’ tregon se imazhet janĂ« identike pĂ«rveçse nĂ« njĂ« zonĂ« tĂ« pamjes, rreth shifrĂ«s ‘6’.

http://faktoje.al/Ă«p-content/uploads/2025/12/Screen-Recording-2025-12-17-120606.mp4

Kjo do të thotë se me shumë gjasa imazhi 2206 është krijuar duke modifikuar atë të 5 viteve më parë, dhe nuk tregon vërtet Ulqinin në 2025.

Ç’ka Ă«shtĂ« e sigurt, megjithatĂ«, Ă«shtĂ« se imazhi me numrin 2206 nuk tregon dekorin e Roskovecit, siç pretendojnĂ« portalet.

The post Urimi për vitin 2206 jo në bashkinë Roskovec appeared first on Faktoje.al.

đŸ’Ÿ

❌