❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Rama sfidon SPAK dhe paralajmëron ndryshime ligjore tek drejtësia

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla– NĂ« konferencĂ«n pĂ«r shtyp tĂ« fundit tĂ« vitit, kryeministri Edi Rama pĂ«rmendi shumĂ« herĂ« fjalĂ«n SPAK, por qĂ« nĂ« nisje tĂ« pĂ«rgjigjeve pĂ«r mediat kreu i qeverisĂ« la tĂ« nĂ«nkuptohej se nuk do tĂ« ishte aq i lehtĂ« miratimi i kĂ«rkesĂ«s sĂ« ProkurorisĂ« Speciale pĂ«r dhĂ«nien e autorizimit pĂ«r arrestimin e zĂ«vendĂ«ses sĂ« tij Belinda Balluku. Gjithashtu edhe pĂ«r dosjen tjetĂ«r tĂ« skandalit tĂ« aferave tĂ« AKSHI-t, Rama doli nĂ« mbrojtje tĂ« ish-drejtoreshĂ«s Mirlinda Karçanaj, aktualisht nĂ« masĂ«n “arrest shtĂ«pie”. Teksa i trajtoi gjatĂ« tĂ« dyja çështjet, kryeministri paralajmĂ«roi edhe ndryshime ligjore, veçanĂ«risht pĂ«rsa i pĂ«rket akuzĂ«s sĂ« “shpĂ«rdorimit tĂ« detyrĂ«s”, gjithashtu sipas tij, masat ekstreme tĂ« “arrestit me burg” janĂ« shqetĂ«sim edhe nga Komisioni Europian.

Reagimi për SPAK  

NdĂ«rsa kreu i qeverisĂ« ende nuk kishte pĂ«rfunduar konferencĂ«n e gjatĂ«, Ambasada e SHBA-ve nĂ« TiranĂ« nĂ«pĂ«rmjet njĂ« mesazhi tĂ« shkurtĂ«r doli nĂ« mbrojtje tĂ« SPAK, duke shprehur vlerĂ«sime pĂ«r ProkurorinĂ« Speciale. “Arritjet e tij do tĂ« forcojnĂ« mĂ« tej bashkĂ«punimin e Shteteve tĂ« Bashkuara me SPAK dhe do tĂ« ndihmojnĂ« nĂ« ndĂ«rtimin e njĂ« tĂ« ardhmeje mĂ« tĂ« sigurt dhe mĂ« tĂ« begatĂ« pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« dhe qytetarĂ«t e saj”, thekson njoftimi i AmbasadĂ«s sĂ« SHBA nĂ« TiranĂ«, duke iu referuar trajnimit nĂ« SHBA tĂ« njĂ« agjenti tĂ« BKH-sĂ«.

Drejtësia dhe Parlamenti

“KĂ«shilli i Mandateve nuk Ă«shtĂ« zyrĂ« noterie Ă«shtĂ« gati gjykatĂ«. Nuk do tĂ« doja ta kisha pĂ«rmendur 16 mijĂ« faqe dhe prova sepse ajo mĂ« provon, mĂ« ka provokuar qĂ« ditĂ«n e parĂ«, po tĂ« isha unĂ« nĂ« KĂ«shillin e  Mandateve, do t’i thoja çohuni ikni dhe kthehuni me njĂ« dosje pĂ«r parlamentin”, tha Rama duke kritikuar formĂ«n qĂ« Ă«shtĂ« qasur prokuroria nĂ« kĂ«tĂ« rast.

Sipas tij, 16 mijĂ« faqe nuk janĂ« hetime, por janĂ« futur brenda kontrata dhe studime tĂ« marra nga arkivi i ministrisĂ« sĂ« InfrastrukturĂ«s dhe EnergjitikĂ«s. Duke u ndalur nĂ« dosjen e AKSHI-t, kryeministri doli nĂ« mbrojtje hapur ish-drejtoreshĂ«s Mirlinda Karçajan, pĂ«r tĂ« cilĂ«n SPAK ka caktuar masĂ«n ‘arrest shtĂ«pie’ pĂ«r akuzĂ«n e shkeljes sĂ« barazisĂ« nĂ« tendera dhe grup tĂ« strukturuar kriminal. “E njoh prej 20 vitesh dhe ka respektin tim. E njohur ndĂ«rkombĂ«tarisht dhe ka respektin tim maksimal. ÇfarĂ« thoni ju sot, bazuar nĂ« copĂ«za tĂ« nxjerra rrugĂ«ve nga ata qĂ« duhet tĂ« ruajnĂ« sekretin hetimor, nuk Ă«shtĂ« e mjaftueshme pĂ«r tĂ« dalĂ« nĂ« pĂ«rfundime pĂ«r tĂ« fajĂ«suar njerĂ«zit”, tha Rama.

83 mandate

NĂ« aspektin politik kryeministri pĂ«rmendi disa herĂ« faktin se ka 83 mandate duke shuar çdo dyshim mbi njĂ« tĂ«rheqje tĂ« mundshme pĂ«r shkak tĂ« shpĂ«rthimit tĂ« disa skandaleve tĂ« dala nga dosjet hetimore tĂ« SPAK. NĂ« lidhje me kĂ«rkesĂ«n e opozitĂ«s pĂ«r dorĂ«heqjen e tij Rama ironizoi se Ă«shtĂ« njĂ« parti pa ide dhe qĂ«ndrime. “Duan tĂ« hyjnĂ« nga dera e hapur dhe tĂ« ulen nĂ« tryezĂ« bujrum. Por ne peng nuk na mbajnĂ« dot. Edhe kĂ«to reforma mirĂ« Ă«shtĂ« t’i bĂ«jmĂ« bashkĂ«, nĂ«se s’duam do t’i bĂ«jmĂ« vetĂ«. Duan qeveri kĂ«shtu apo ashtu, tĂ« fitojnĂ« zgjedhjet. S’i fitojnĂ« dot”, tha Rama.

The post Rama sfidon SPAK dhe paralajmëron ndryshime ligjore tek drejtësia appeared first on Faktoje.al.

↗

Trazirat në plazhin australian jo pasojë e mbylljes së rrjeteve sociale

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Kryeministri i Australisë ndaloi mediat sociale për fëmijët nën 16 vjeç dhe si rezultat, adoleshentët plaçkitën dhe shkatërruan një supermarket në Melbourne.

Verdikti: Mungon konteksti

————————————————————–

Një video që tregon një turmë të rinjsh duke bastisur një dyqan po qarkullon në rrjete sociale me pretendimin se tregon adoleshentë australianë që shkatërrojnë një supermarket në Melbourne si rezultat i ndalimit të mediave sociale për fëmijët nën 16 vjeç në Australi.

ËshtĂ« e vĂ«rtetĂ« se pamjet e mĂ«sipĂ«rme tregojnĂ« njĂ« turmĂ« adoleshentĂ«sh australianĂ« qĂ« pushtuan njĂ« supermarket vendas dhe skelĂ«n Mordialloc, duke shkaktuar shqetĂ«sim publik nĂ« Melbourne mĂ« 17 dhe 18 dhjetor. 

Mbi 20 oficerë me pajisje speciale dhe 20 automjete policie u dërguan në vendngjarje, ku ishin mbledhur mbi 200 të rinj. Autoritetet u thirrën fillimisht në një dyqan Woolworths pak pas orës 3 pasdite pas raportimeve për një përleshje. 

Megjithatë, nuk ka prova se ky incident ka lidhje me ndalimin e mediave sociale për fëmijët nën 16 vjeç, që hyri në fuqi në Australi në fillim të dhjetorit 2025. Raportimet e mediave vendase dhe ndërkombëtare nuk përmendin fare ndalimin e rrjeteve sociale. Madje, policia beson se sherri mund të jetë organizuar në rrjetet sociale.

Në një ditë përvëluese gjatë pushimeve shkollore, të rinj nga periferitë e Melburnit u mblodhën në plazhin Mordialloc, një lloj i zakonshëm tubimi i organizuar nëpërmjet mediave sociale.

Sipas dĂ«shmitarĂ«ve okularĂ« qĂ« folĂ«n pĂ«r mediat vendase, ajo qĂ« pasoi nuk ishte njĂ« “trazirĂ« rinore” e planifikuar paraprakisht, por njĂ« zinxhir ngjarjesh i ngatĂ«rruar i shkaktuar nga njĂ« operacion policor i armatosur rĂ«ndĂ«. Policia pĂ«rmbyti zonĂ«n, duke u pĂ«rballur me turma adoleshentĂ«sh vetĂ«m 12 dhe 13 vjeç. OficerĂ«t pĂ«rdorĂ«n sprej me piper dhe forcĂ«, duke provokuar panik, frikĂ« dhe zemĂ«rim. Disa nga tĂ« rinjtĂ« mĂ« pas vrapuan nĂ«pĂ«r supermarketin Woolworths aty pranĂ«, duke pĂ«rmbysur mallra, duke hedhur qumĂ«sht dhe duke filmuar nĂ« telefonat e tyre. Kjo ishte njĂ« pĂ«rgjigje kaotike dhe e zemĂ«ruar ndaj policisĂ« dhe jo njĂ« plaçkitje e organizuar.

Përsa i përket kufizimeve të reja online, personat nën 16 vjeç në Australi tani e kanë të ndaluar të përdorin faqet kryesore të mediave sociale, duke përfshirë Tiktok, X, Facebook, Instagram, YouTube, Snapchat dhe Threads. Ata nuk mund të krijojnë llogari të reja dhe profilet ekzistuese po çaktivizohen.

Qeveria australiane ka thĂ«nĂ« se kjo politikĂ« do tĂ« zvogĂ«lojĂ« ndikimin negativ tĂ« “karakteristikave tĂ« dizajnit qĂ« inkurajojnĂ« [tĂ« rinjtĂ«] tĂ« kalojnĂ« mĂ« shumĂ« kohĂ« nĂ« ekrane, ndĂ«rkohĂ« qĂ« ofrojnĂ« gjithashtu pĂ«rmbajtje qĂ« mund tĂ« dĂ«mtojĂ« shĂ«ndetin dhe mirĂ«qenien e tyre”.

Një studim i porositur nga qeveria në vitin 2025 zbuloi se 96% e fëmijëve të moshës 10-15 vjeç përdornin mediat sociale dhe se 7 nga 10 prej tyre ishin ekspozuar ndaj përmbajtjes së dëmshme. Kjo përfshinte materiale mizogjine dhe të dhunshme, si dhe përmbajtje që promovonte çrregullime të të ngrënit dhe vetëvrasje.

1 nĂ« 7 raportoi gjithashtu se kishte pĂ«rjetuar sjellje tĂ« tipit “grooming” nga tĂ« rriturit ose fĂ«mijĂ«t mĂ« tĂ« rritur, dhe mĂ« shumĂ« se gjysma thanĂ« se kishin qenĂ« viktimĂ« e bullizmit kibernetik.

The post Trazirat në plazhin australian jo pasojë e mbylljes së rrjeteve sociale appeared first on Faktoje.al.

↗

10 rrenat e vitit 2025 

✇Faktoje
By: Esmeralda Topi

Nga treni elektrik që mbeti kantier, tek aeroporti i Vlorës pa fluturime, nga dëmshpërblimi i banorëve për zjarret deri te nafta e Shpiragut që u shua bashkë me premtimet për 24 orë ujë, dy avionë zjarrfikës, shkolla të reja e legalizime.

Esmeralda Topi

2025 ishte vit zgjedhor, dhe si çdo vit zgjedhor në Shqipëri, premtimet ishin të shumta dhe të përsëritura. Në mbyllje të vitit, faktet flasin për kantierë të pambyllur, projekte të dështuara rrugësh, afate të shtyra dhe qytetarë të zhgënjyer. 

Treni elektrik që nuk u nis 

NĂ« prezantimet 3D tĂ« qeverisĂ«, Tirana lidhet me DurrĂ«sin dhe Rinasin nga njĂ« tren modern elektrik. NĂ« terren, prej mĂ« shumĂ« se katĂ«r vitesh ekziston vetĂ«m njĂ« kantier qĂ« s’po mbaron. Me disa afate tĂ« shkelura, hekurudha Tiranë–DurrĂ«s–Rinas Ă«shtĂ« ende larg pĂ«rfundimit. Afati i ri i operimit tĂ« trenit elektrik Ă«shtĂ« fundi i vitit 2026.  

Aeroporti i Vlorës pa fluturime

NĂ« pranverĂ«, skenari i njohur i “fluturimit elektoral” u rikthye prag zgjedhjesh me zbritjen e avionit tĂ« parĂ« testues nĂ« pistĂ«n e aeroportit ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« VlorĂ«s. Qeveria premtoi se aeroporti i VlorĂ«s do tĂ« niste fluturimet kĂ«tĂ« vit. Por, faktet tregojnĂ« se nĂ« realitet fluturimi i vetĂ«m mbeti ai testues i 8 majit. 

Nafta ‘arabe’ e Shpiragut 

“NaftĂ« premium si e ArabisĂ« Saudite” kĂ«shtu e prezantoi qeveria zbulimin e naftĂ«s nĂ« Shpirag. Por testet e kompanisĂ« SHELL rezultuan zhgĂ«njyese. Gjigandi holandez Ă«shtĂ« drejt largimit nga ShqipĂ«ria. Fondi Sovran mbeti njĂ« Ă«ndĂ«rr e bukur bashkĂ« me premtimin pĂ«r epokĂ« tĂ« re ekonomike nga nafta nĂ« Shpirag.

24 orë ujë të pijshëm 

Që nga 2013, ky është refreni i çdo fushate elektorale por vendi ende vuan nga mungesa e furnizimit me ujë 24 orë. Afati i ri për të njëjtin premtim është shtyrë në 2030. Këtë vit, gjatë fushatës zgjedhore kryeministri Edi Rama premtoi se në 2030-ën 100% të qyteteve dhe 80% e fshatrave do të mbulohen me ujë 24 orë. 

Shqipëria pa avion zjarrfikës

Premtimi i bërë nga kryeministri Edi Rama gjatë fushatës elektorale, se Shqipëria do të kishte dy avionë zjarrfikës të gatshëm për sezonin veror, rezultoi i pambajtur. Këtë verë vendi kaloi një situate dramatike për shkak të zjarreve që shkrumbuan mbi 60 mijë hektarë me pyje dhe kullota. Por të vetmit avionët zjarrfikës ishin ata të ardhur nga vendet e BE-së përmes Mekanizmit të Mbrojtjes Civile. 

Dëmshpërblimet për Gramshin dhe Delvinën 

Qeveria premtoi dĂ«mshpĂ«rblim dhe rindĂ«rtim tĂ« banesave pĂ«r tĂ« gjithĂ« banorĂ«t e zonave tĂ« prekura nga zjarret kĂ«tĂ« verĂ«. NĂ« fund tĂ« vitit, ata ende presin pĂ«rmbushjen e kĂ«tij zotimi. Agjencia KombĂ«tare e Mbrojtjes Civile (AKMC) konfirmoi pĂ«r “Faktoje.al” se inventari me shtĂ«pitĂ« e djegura dhe bagĂ«titĂ« e humbura ende nuk Ă«shtĂ« pĂ«rmbyllur. 

Llogaria elektorale e 450 shkollave të reja 

Në nisje të fushatës, kryeministri Edi Rama deklaroi se qeveria e tij kishte ndërtuar 450 shkolla të reja në dhjetë vite. Faktet tregojnë se janë rindërtuar ose zgjeruar vetëm 43 institucione arsimore. Shifra propagandiste e Ramës përfshin çdo ndërhyrje, nga riparimi i tualeteve tek lyerja e mureve. 

Odisea e rindërtimit pas tërmetit 

6 vite nga tërmeti tragjik i 26 nëntorit 2019, procesi i rindërtimit është afër mbylljes financiare, por jo i përfunduar në terren. Qeveria ka shpenzuar 131 miliardë lekë dhe raporton se 90% e projekteve janë ndërtuar. Zvarritjet vijojnë të mbajnë pezull ende qindra familje që janë pa çati mbi kokë. Afatet shtyhen vit pas viti dhe çdo 26 nëntor sjell një tjetër justifikim. 

‘Flamuri Blu’ pĂ«r plazhet shqiptare 

Ministria e Mjedisit premtoi se ShqipĂ«ria do tĂ« arrinte standardin europian tĂ« “Flamurit Blu” pĂ«r cilĂ«sinĂ« e ujĂ«rave larĂ«s. Por raportet e BE-sĂ« na rendisin nĂ« vendin e fundit nĂ« EvropĂ« pĂ«r cilĂ«sinĂ« e ujĂ«rave bregdetare. Shkaku kryesor? UjĂ«rat e zeza tĂ« patrajtuara qĂ« derdhen nĂ« det, mungesa e impianteve tĂ« trajtimit dhe menaxhimi i dobĂ«t mjedisor.

Legalizimet pa fund 

Ky Ă«shtĂ« premtimi mĂ« i vjetĂ«r i ricikluar. Çdo zgjedhje sjell njĂ« valĂ« tĂ« re legalizimesh tĂ« premtuara. Por procesi nuk ka fund. Dosjet shtohen, afatet shtyhen, dhe qytetarĂ«t mbeten peng tĂ« njĂ« premtimi qĂ« nuk po pĂ«rmbushet. QĂ« nga nisja e procesit tĂ« legalizimeve nĂ« vitin 2006 dhe deri mĂ« tani, legalizimet janĂ« pĂ«rdorur si mjet i rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r mbĂ«shtetje politike, sidomos nĂ« fushata zgjedhore.

Përfundim 

Në këtë artikull përmblodhëm vetëm 10 rrena, por gjatë vitit 2025 Faktoje ka verifikuar gjithsej 87 premtime të politikanëve dhe zyrtarëve të lartë. Nga këto, 52 premtime rezultuan të pambajtura, vetëm 6 u mbajtën plotësisht, ndërsa 29 u realizuan pjesërisht. Verifikimet nxjerrin në pah hendekun mes premtimeve dhe realitetit, veçanërisht në një vit zgjedhor si ky që po lëmë pas. 

The post 10 rrenat e vitit 2025  appeared first on Faktoje.al.

↗

TĂ« gjeneruar policĂ«t specialĂ« qĂ« “trokasin” nĂ« shtĂ«pinĂ« e kryeministrit

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Kjo foto tregon dhjetëra makina policie pranë shtëpisë në Surrel të kryeministrit Edi Rama

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

———————————————————-

Një imazh që po qarkullon së fundmi në rrjetet sociale shqipfolëse pretendohet se tregon shtëpinë e kryeministrit Edi Rama në Surrel të rrethuar nga forca të shumta policie.

Imazhi nisi të shpërndahej një ditë pasi një grup nga Partia Demokratike marshuan në fshatin Surrel duke kërkuar dorëheqjen e Ramës. Nga pamjet televizive, duket se në këtë protestë kishte edhe prani policore. Megjithatë, imazhi i mësipërm nuk tregon momente nga kjo protestë, kryesisht për faktin që protesta ndodhi pas perëndimit të diellit, ndërkohë që në imazhin e mësipërm është ditë.

Në fakt, imazhi që po qarkullon në rrjete sociale është gjeneruar me anë të programeve kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI).

Origjina e gjeneruar e videos duket në një pjesë të videos ku mbishkrimi i disa makinave të policisë është i deformuar. Programet AI shpesh hasin vështirësi në gjenerimin e tekstit brenda imazheve.

Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

The post TĂ« gjeneruar policĂ«t specialĂ« qĂ« “trokasin” nĂ« shtĂ«pinĂ« e kryeministrit appeared first on Faktoje.al.

↗

Vlora nĂ« katastrofĂ« higjenike, tubi apo keqmenaxhimi “unik”?

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla Unik e quajtĂ«n njĂ« copĂ« tub, por po aq unike Ă«shtĂ« qĂ«ndrimi i institucioneve pĂ«rgjegjĂ«se qĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« gjendet njĂ« “rast i dytĂ«â€, pĂ«r justifikimin e prag katasrofĂ«s higjenike nĂ« qytetin e VlorĂ«s. “Pajisjet janĂ« duke ardhur nga Stambolli”, thanĂ« ekspertĂ«t, “kjo Ă«shtĂ« njĂ« fatkeqĂ«si natyrore, 15 bote po furnizojnĂ« institucionet”, tha kryebashkiakja, “ujin e boteve mos e pini”, deklaroi UKV, “as unĂ« nuk jam larĂ«â€, u “ankua” drejtori i AKUK.

NdĂ«rsa numri njĂ« i qytetit tĂ« VlorĂ«s flet pĂ«r “fatkeqĂ«si natyrore”, vendi po kalon prej dy javĂ«sh njĂ« mot tĂ« kthjellĂ«t, pa reshje, pa ngrica e rrĂ«shqitje
 MegjithatĂ« “rrĂ«shqitjet institucionale” janĂ« tĂ« dukshme nĂ« qĂ«ndrimet qĂ« mbajnĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« rast tĂ« paprecedent, ku nĂ« mesin e dimrit uji i pijshĂ«m mungon prej pesĂ« ditĂ«sh nĂ« tĂ« gjithĂ« VlorĂ«n.

Defekti nĂ« tubacionin kryesor tĂ« shpĂ«rndarjes sĂ« ujit ndodhi mesnatĂ«n e 24 dhjetorit, ndĂ«rsa tentativat pĂ«r ta riparuar nĂ« kohĂ« dĂ«shtuan, duke ia faturuar problemin “tubit qĂ« vetĂ«m Vlora e ka”. 

E ka kush e ka

Dita e pestĂ« e mungesĂ«s sĂ« ujit solli “revoltĂ«n e vonĂ«â€ tĂ« pak qytetarĂ«ve qĂ« protestuan nĂ« mbrĂ«mjen e sĂ« dielĂ«s ku zyrtarĂ« tĂ« bashkisĂ« ishin mbledhur nĂ« njĂ« “shfaqje artistike”, pĂ«r tĂ« festuar me muzike e shfaqje tĂ« pĂ«rzgjedhura fundin e vitit. Po ashtu mĂ«ngjesin e sotĂ«m qindra banorĂ« kĂ«rkuan mbajtjen e pĂ«rgjegjĂ«sive dhe dorĂ«heqje tĂ« drejtuesve tĂ« bashkisĂ«, ndĂ«rsa lĂ«shuan akuza pĂ«r vjedhje tĂ« fondeve publike dhe nĂ« shenjĂ« revolte hodhĂ«n letra higjenike dhe vezĂ«.

“NĂ« kĂ«tĂ« situatĂ«, ajo qĂ« bie mĂ« shumĂ« nĂ« sy nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m mungesa e ujit, por mungesa e qartĂ«sisĂ« institucionale mbi pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«â€, thotĂ« pĂ«r Faktoje.al, eksperti i çështjeve tĂ« pushtetit lokal, Agron Haxhimali. Kryebashkiakja e VlorĂ«s Brunilda Mersini hoqi pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« nga institucioni qĂ« drejton duke ia faturuar AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« UjĂ«sjellĂ«s Kanalizimeve.

“Bashkia nuk ka varĂ«si ndaj ujĂ«sjellĂ«sit, ujĂ«sjellĂ«si i ka kaluar prej dy vitesh AKUK-sĂ«, por Ă«shtĂ« momenti tĂ« menaxhojmĂ« kĂ«tĂ« fatkeqĂ«si natyrore”, tha Mersini.

“Fakti qĂ« Bashkia VlorĂ«, sĂ« bashku me bashkitĂ« e tjera tĂ« qarkut, zotĂ«rojnĂ« 49% tĂ« aksioneve, nuk i pĂ«rjashton nga pĂ«rgjegjĂ«sia. PjesĂ«marrja nĂ« pronĂ«si do tĂ« thotĂ« edhe detyrim pĂ«r tĂ« reaguar, pĂ«r tĂ« informuar qytetarĂ«t dhe pĂ«r tĂ« ushtruar presion institucional mbi aksionarin shumicĂ«, edhe pse pĂ«rgjegjĂ«sia e bashkisĂ« mbetet aty edhe me mungesĂ«n e shumicĂ«s vendimmarrĂ«se”, sugjeron eksperti Haxhimali.

Premtim i ricikluar

Ndërkohë Faktoje ishte në muajin Gusht në Vlorë dhe u përball me të njëjtin problem të përsëritur.

Të paktën në dekadën e fundit, kryetarët e bashkive në Vlorë kanë kërkuar votën e qytetarëve duke përfshire si prioritet të programit furnizmin me ujë të pijshëm.

Në mesin e gushtit, nga verifikimi në terren i Faktoje.al rezultoi se Vlora vijonte të kishte probleme me furnizimin normal me ujë të pijshëm.

Situata e ditëve të fundit vetëm sa ka rënduar mungesën e një premtimi të pambajtur prej vitesh në këtë qytet për ujë 24 orë.       

Botet me ujĂ« qĂ« s’pihet

Në këtë çoroditje qëndrimesh dhe mungese të theksuar të reagimit në kohë, në Vlorë është shfaqur një tjetër problem, sa higjenik, aq edhe shëndetësor.

Pas tre ditĂ«sh qĂ« njĂ« pjesĂ« e banorĂ«ve janĂ« furnizuar me autobotĂ« erdhi qĂ«ndrimi i UjesjellĂ«s Kanalizimeve VlorĂ«. “UjĂ«sjellĂ«s Kanalizime Rajoni VlorĂ«, njofton qytetarĂ«t se ujin tĂ« cilin po e marrin nga autobotet, duhet t’a pĂ«rdorin pĂ«r nevoja emergjente dhe jo pĂ«r pĂ«rdorim oral”, thuhet nĂ« njoftim.

PĂ«r tĂ« qetĂ«suar revoltĂ«n qytetare tentoi tĂ« komunikonte edhe Drejtori i PĂ«rgjithshĂ«m i AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« UjĂ«sjellĂ«s Kanalizimeve Flauers Shoshi. “E di shqetĂ«simin tuaj, ju kuptoj. Kemi tentuar tre herĂ« ta rregullojmĂ« defektin por nuk kemi mundur ta rregullojmĂ«. Pajisjet janĂ« duke ardhur. Sonte nĂ« mesnatĂ« nis furnizimi me ujĂ«. Kjo Ă«shtĂ« fjala jonĂ«â€, tha ai, ndĂ«rsa deklaratave tĂ« qytetarĂ«ve se nuk mund tĂ« shkojnĂ« nĂ« tualet e as tĂ« lahen pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« ujit, ai iu pĂ«rgjigj: “As unĂ« nuk jam larĂ« dot”.

Shumë institucione, pak ujë

MĂ« shumĂ« se zgjidhje konkrete pĂ«r furnizimin me ujĂ«, nĂ« vitet e fundit janĂ« trumbetuar “strategji kombĂ«tare”, duke e copĂ«tuar pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« nĂ« disa institucione, sa qĂ«ndrore aq edhe lokale.

“Sipas modelit aktual tĂ« riorganizimit tĂ« sektorit tĂ« ujĂ«sjellĂ«s-kanalizimeve, Ministria e InfrastrukturĂ«s dhe EnergjisĂ« Ă«shtĂ« aksionari kryesor, duke kontrolluar 51% tĂ« aksioneve me tĂ« drejtĂ« vote, pĂ«rmes strukturave tĂ« saj dhe AKUM”, thotĂ« eksperti Haxhimali.

Sipas tij, politikat kryesore dhe pĂ«rgjegjĂ«sia e parĂ« pĂ«r funksionimin e shĂ«rbimit janĂ« qendrore. “Problemi real Ă«shtĂ« modeli i ndĂ«rtuar: njĂ« shĂ«rbim i centralizuar nĂ« vendimmarrje, por i decentralizuar nĂ« faj. BashkitĂ« mbeten adresa e parĂ« e zemĂ«rimit qytetar, ndĂ«rsa pushteti real qĂ«ndron larg kamerave dhe pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« publike”, thekson Haxhimali.

Rama: Fajin e ka Saliu

Pas katër ditësh reagoi edhe kryeministri Edi Rama me historinë e vjetër të reagimit se fajin e ka Saliu (Berisha).

“Drejt aeroportit tĂ« Stambollit pĂ«r tĂ« ardhur sot brenda ditĂ«s, pjesĂ«t e reja hidraulike pĂ«r riparimin e difektit tĂ« rĂ«ndĂ« nĂ« ujĂ«sjellĂ«sin e VlorĂ«s, ku nĂ« vitin 2009-2010 janĂ« instaluar pjesë  hidraulike jashtĂ« standarteve, qĂ« nuk e kanĂ« mbajtur dot mĂ« presionin e ujit dhe pĂ«r pasojĂ« tubacioni ka shpĂ«rthyer


VlonjatĂ«ve tĂ« mi u them ndjesĂ« pĂ«r tĂ«rĂ« kĂ«tĂ« peripeci tĂ« pamerituar dhe siç thoshin gjyshet tona plasi mĂ« nĂ« fund edhe syri i keq pas tĂ«rĂ« kĂ«tyre viteve tĂ« mira pĂ«r VlorĂ«n, e ja qĂ« kush i do tĂ« keqen VlorĂ«s, veç tĂ« keqen do i marrĂ«â€, shkruan Rama.

Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.

The post Vlora nĂ« katastrofĂ« higjenike, tubi apo keqmenaxhimi “unik”? appeared first on Faktoje.al.

↗

E rrezikshme terapia ndaj autizmit me nxjerrjen e metaleve të rënda

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Kelatimi i metaleve të rënda nga trupi mund të kurojë simptomat e autizmit.

Verdikti: E paprovuar

————————————————————–

NĂ« rrjete sociale, pĂ«rfshi ato shqipfolĂ«se, po qarkullon pretendimi se “terapia e kelatimit” mund tĂ« kurojĂ« ose zvogĂ«lojĂ« ndjeshĂ«m simptomat e autizmit.

Kelatimi Ă«shtĂ« njĂ« procedurĂ« qĂ« funksionon pĂ«r tĂ« hequr metalet e rĂ«nda si zhiva nga trupi nĂ«pĂ«rmjet konsumit oral ose injektimit intravenoz tĂ« substancave tĂ« ndryshme kimike qĂ« lidhen me metalet nĂ« trup pĂ«r t’u nxjerrĂ« nĂ«pĂ«rmjet urinĂ«s. Substancat e pĂ«rdorura ndonjĂ«herĂ« pĂ«rbĂ«hen nga acidi etilendiaminetetraacetik dinatriumi (EDTA), acidi dimerkaptosukcinik (DMSA) ose acetati i leuprolidit. Edhe pse kushdo mund tĂ« bĂ«jĂ« terapi kelatimi, ajo nuk rekomandohet pĂ«r fĂ«mijĂ«t me probleme tĂ« mĂ«lçisĂ« dhe veshkave.

Ekziston njĂ« hipotezĂ« se individĂ«t me çrregullim tĂ« spektrit tĂ« autizmit kanĂ« nivele mĂ« tĂ« larta tĂ« metaleve tĂ« rĂ«nda toksike nĂ« sistemet e tyre sesa bashkĂ«moshatarĂ«t e tyre. MegjithatĂ«, kjo hipotezĂ« Ă«shtĂ« e pavĂ«rtetuar. ËshtĂ« sugjeruar, por nuk Ă«shtĂ« provuar, qĂ« ashpĂ«rsia e autizmit lidhet drejtpĂ«rdrejt me sasinĂ« e metaleve tĂ« rĂ«nda toksike nĂ« sistemin e individit. Prandaj, teoria qĂ« qĂ«ndron pas kelatimit Ă«shtĂ« se heqja e metaleve do tĂ« zvogĂ«lojĂ« ndjeshĂ«m simptomat e autizmit.

Kelatimi është miratuar për të trajtuar pacientët me helmim nga metalet e rënda, por nuk është miratuar për pacientët me sëmundje dhe çrregullime të tjera. Kelatimi ka dobi në trajtimin e gjendjeve specifike, siç është helmimi nga plumbi. Në këto kontekste, kur toksiciteti dokumentohet, kelatimi mund të ndihmojë në uljen e niveleve toksike të substancave brenda trupit. Megjithatë, nuk ka lidhje të provuar midis toksicitetit të metaleve të rënda dhe autizmit. 

Disa kompani përpiqen të shesin ilaçe të ndryshme kelatimi pa recetë si shtesa dietike ose si një ilaç pa recetë për individët me autizëm, por Administrata amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) i ka paralajmëruar kompanitë të mos e bëjnë këtë pasi është e rrezikshme dhe e paligjshme. Rreziku i marrjes së ilaçeve të kelatimit pa recetë për një diagnozë të verifikuar (p.sh., helmim nga plumbi) mund të rezultojë në efekte anësore serioze.

Njësoj, në faqen e Shërbimit Shëndetësor Kombëtar (NHS) britanik terapia e kelatimit listohet si një trajtim që nuk rekomandohet për autizmin, specifikisht si trajtim për autizmin që është i rremë ose mund të jetë i dëmshëm.

Qendra Kombëtare për Mjekësi Plotësuese dhe Alternative (NCCAM) ka deklaruar se përdorimi i kelatimit për sëmundje dhe çrregullime të pamiratuara ka çuar në afërsisht 800 mijë vizita mjekësore çdo vit, duke e shtuar ngarkesën në sistemin mjekësor. Në vitin 2008, një projekt kërkimor në shkallë të gjerë mbi përdorimin e kelatimit për të trajtuar fëmijët autikë u ndalua për shkak të rreziqeve që shoqëroheshin me të.

NjĂ« studim i vitit 2015 qĂ« pĂ«rfshiu 77 fĂ«mijĂ« autikĂ« gjeti se “nuk ka prova qĂ« sugjerojnĂ« se raunde tĂ« shumta tĂ« DMSA [terapia e kelatimit] orale kanĂ« pasur efekt nĂ« simptomat e [autizmit].” MĂ« tej, “duke pasur parasysh raportet e mĂ«parshme tĂ« ngjarjeve tĂ« padĂ«shiruara serioze, tĂ« tilla si hipokalcemia, dĂ«mtimi i veshkave dhe vdekja e raportuar, rreziqet e pĂ«rdorimit tĂ« kelatimit pĂ«r Çrregullimin e Spektrit Autik aktualisht i tejkalojnĂ« pĂ«rfitimet e provuara.”

Në 23 gusht 2005, 5-vjeçari autik Abubakar Tariq Nadama vdiq ndërsa i nënshtrohej terapisë së kelatimit në klinikën e Dr. Roy Kerry, në Pennsylvania, ShBA. 

Atij iu dha një injeksion me Disodium EDTA dhe ai pësoi arrest kardiak menjëherë pas kësaj. Një autopsi zbuloi se shkaku i vdekjes ishte mungesa e kalciumit në gjak si rezultat i trajtimit. Hetuesit arritën në përfundimin se Dr. Kerry kishte përdorur lëngun e gabuar. Nëse ai do të kishte përdorur Kalcium Disodium EDTA, ai do të kishte qenë i padëmshëm.

The post E rrezikshme terapia ndaj autizmit me nxjerrjen e metaleve të rënda appeared first on Faktoje.al.

↗

ShqipĂ«ria “karton tĂ« verdhĂ«â€ pĂ«r refuzimin e rregulloreve tĂ« BE pĂ«r energjinĂ«

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Bashkimi Europian skualifikon qeverinë shqiptare nga Ministeriali i Energjisë si pasojë e skandaleve dhe aferave të Ministres së Energjisë Belinda Balluku

Verdikti: Mungon konteksti

————————————————————————-

Në 23 dhjetor 2025, mediat shqipfolëse (link, link, link, link) raportuan se Bashkimi Evropian skualifikoi Shqipërinë nga Ministeriali i Komunitetit të Energjisë. Si arsye për këtë masë penalizuese këto lajme përmendin skandalet e ministres së Infrastrukturës dhe Energjisë Belinda Balluku si dhe projektin për ndërtimin e një TEC në Roskovec apo marrëveshjen për prodhimin e energjisë nga TEC-e lundruese të ankoruara në Vlorë. 

Artikujt i referohen një vendimi të datës 18 dhjetor të Këshillit Ministerial të Komunitetit të Energjisë, një organizmi ndërkombëtar që bashkon prej vitit 2005 Bashkimin Evropian dhe 9 vende fqinje kandidate ose kandidate potenciale për në BE, për të krijuar një treg të integruar rajonal të energjisë bazuar në një kuadër ligjërisht të detyrueshëm. Vendet antare, mes tyre dhe Shqipëria janë zotuar që të ndjekin rregulloret e përbashkëta të Bashkimit Evropian në sektorin e energjisë edhe pa qënë vend anëtar i BE-së. Monitorimi i strukturave të Komunitetit të Energjisë shërben si një mundësi për të vlerësuar zbatimin e zotimeve të marra nga vendi ynë në sektorin e energjisë dhe mjedisit në kuadër të integrimit në tregun e përbashkët evropian dhe është i lidhur ngushtësisht me integrimin në Bashkimin Evropian.

Faqja e parë e vendimit

Megjithatë, në dokumentin 2-faqësh nuk deklarohet se Shqipëria është përjashtuar nga ministeriali, mbledhja e ministrave të energjisë së vendeve antare të Komunitetit të Energjisë. Njësoj, aferat për të cilat Balluku akuzohet nga SPAK nuk përmenden në vendim.

Në vendim konstatohet mosrespektimi nga ana e Shqipërisë i detyrimeve të lindura nga 31 dhjetori 2023, si pjesë e Traktatit të Komunitetit të Energjisë, duke mos adoptuar dhe aplikuar një sërë direktivash lidhur me rregullat e përbashkëta për tregun e brendshëm të elektricitetit, përgatitjen për emergjenca në sektorin elektrik, dhe hartimin e një numër udhëzuesish.

MĂ« konkretisht, Rregulloren (BE) 2019/941 — PĂ«rgatitja ndaj rrezikut nĂ« sektorin e energjisĂ« elektrike, dhe Rregulloren (BE) 2017/2196 – Kodi i Rrjetit pĂ«r EmergjencĂ«n dhe Restaurimin e EnergjisĂ« Elektrike (NC ER), tĂ« cilat pĂ«rcaktojnĂ« njĂ« paketĂ« masash tĂ« detyrueshme pĂ«r shtetet anĂ«tare me qĂ«llim garantimin e funksionimit tĂ« sigurt tĂ« sistemit elektronik nĂ« gjendjen e emergjence, blackout-i dhe restaurimi.

Vendimi urdhëron Shqipërinë të marrë masat e duhura për të ndrequr shkeljet e identifikuara dhe të raportojë rregullisht në sekretariat në lidhje me masat e marra deri në korrik 2026, si një afat kur mund të ndërmerren masa të mëtejshme ndaj vendit tonë. 

Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë lëshoi një deklaratë për mediat më 24 dhjetor ku hidhte poshtë pretendimet se Shqipëria ishte përjashtuar nga Komuniteti i Energjisë.

“Diskutimet e zhvilluara sĂ« fundmi kanĂ« qenĂ« vetĂ«m nĂ« nivelin e Sekretariatit tĂ« EnergjisĂ«, njĂ« strukturĂ« teknike e krijuar posaçërisht pĂ«r tĂ« asistuar vendet jo-anĂ«tare dhe nxitur zhvillimin e sektorit energjetik nĂ« linjĂ« me standardet e vendeve te BE,” deklaroi MIE. “GjatĂ« mbledhjes sĂ« Sekretariatit tĂ« EnergjisĂ« tĂ« mbajtur javĂ«n e kaluar, janĂ« identifikuar masa tĂ« pĂ«rgjithshme qĂ« duhet tĂ« pĂ«rmbushen nga tĂ« gjitha vendet anĂ«tare (tĂ« kĂ«tij Traktati) deri nĂ« korrik 2026. NĂ« rastin e ShqipĂ«risĂ«, kĂ«rkesa konsiston nĂ« pĂ«rafrimin e ligjit pĂ«r sektorin e energjisĂ« me Rregulloret e BE.”

Pavarësisht panoramës pozitive që transmeton deklarata e MIE, verifikimi i dokumentacionit zyrtar të sekretariatit të Komunitetit të Energjisë, konfirmon se vendi ynë ka marrë paralajmërimin e fundit për pezullim apo ngrirje të statusit si vend anëtar i këtij organizmi të iniciuar dhe financuar nga Bashkimi Evropian. Pasi ka dështuar prej dy vitesh për të paraqitur një plan kombëtar dhe koordinuar me vendet fqinje në rajon shpalljen e emergjencave të furnizimit me energji elektrike, sipas direktivave të BE-së, lajmet për masa ndëshkuese mund të bëhen realitet në korrikun e ardhshëm. 

Vlen të theksohet se vendi ynë shpalli gjendjen e emergjencës prej 23 nëntor 2021, duke thjeshtuar procedurat e detyrueshme në blerjen dhe furnizimin e energjisë elektrike në tregjet ndërkombëtare. Kjo situatë emergjence u shty disa herë deri në 31 dhjetor 2023 edhe pse kriza energjitike botërore kishte frenuar pasojat e saj në bursat e shitjes së energjisë.

The post ShqipĂ«ria “karton tĂ« verdhĂ«â€ pĂ«r refuzimin e rregulloreve tĂ« BE pĂ«r energjinĂ« appeared first on Faktoje.al.

↗

E ekzagjeruar këshilla për shërimin e tiroides me çajin e hithrës

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Pretendimi: Konsumi i çajit të hithrës shëron problemet e tiroides përgjithmonë

Verdikti: I pavërtetë

Barbara Halla

Një nga këshillat mjekësore të publikuara në portale së fundmi është dhe ajo për shërimin e problemeve të tiroides nëpërmjet pirjes së çajit të hithrës dy herë në ditë. Në fakt, nuk ka asnjë provë apo studim mjekësor që të mbështesi këtë pretendim. Përdorimi i hithrës nuk ka ndikim tek gjëndja e tiroides, dhe nuk mund ta shërojë atë pa kura mjekësore specifike. 

KĂ«to pretendime pĂ«r vetitĂ« “e jashtĂ«zakonshme shĂ«ruese” tĂ« hithrĂ«s duket se qarkullojnĂ« nĂ« mediat e huaja prej disa vitesh para sĂ« tĂ« mbĂ«rrinin nĂ« faqet shqiptare. PavarĂ«sisht se flitet pĂ«r njĂ« zbulim tĂ« njĂ« mjeku tĂ« njohur,  artikujt nuk pĂ«rmendin identitetin e kĂ«tij mjeku apo tĂ« njĂ« studimi mbi kĂ«tĂ« temĂ«. 

ËshtĂ« e njohur shkencĂ«risht se bima e hithrĂ«s ka pĂ«rmbajtje tĂ« lartĂ« proteinike si dhe vitaminĂ« C, qĂ« forcon imunitetin, si dhe flavonoidĂ« & karotenoidĂ«, antioksidantĂ« tĂ« fuqishĂ«m. PavarĂ«sisht kĂ«tyre vlerave tĂ« njohura, çaji i hithrĂ«s nuk Ă«shtĂ« kurĂ« pĂ«r sĂ«mundje specifike dhe nuk duhet tĂ« zĂ«vendĂ«sojĂ« trajtimin mjekĂ«sor, sidomos pĂ«r probleme hormonale si tiroidja.

PĂ«r kolegĂ«t verifikues tĂ« Kallxo, endokrinologu Amir Rexhepi e hedh poshtĂ« kategorikisht kĂ«tĂ« lloj dezinformimi. “Ne kĂ«shillojmĂ« qĂ« tĂ« mos merret asnjĂ« mjekim pa recetĂ« tĂ« mjekut,” shpjegon ai. “VetĂ«mjekimi mund tĂ« jetĂ« i rrezikshĂ«m pasi mund tĂ« çojĂ« nĂ« marrjen e dozave tĂ« pasakta, nĂ« efekte anĂ«sore ose ndĂ«rveprime me medikamente tĂ« tjera.” Rexhepi thekson se marrja e produkteve pĂ«r tiroidĂ«n pa monitorim mjekĂ«sor Ă«shtĂ« veçanĂ«risht e rrezikshme pĂ«r pacientĂ«t me probleme tĂ« zemrĂ«s.

Një mjeke tjetër, endokrinologia Rreze Serhati Morina sqaron po ashtu se çrregullimet e tiroides kërkojnë trajtim specifik mjekësor. Hipotiroidizmi, ku gjëndra nuk prodhon mjaftueshëm hormone, manifestohet me lodhje, lëkurë të thatë, rënie të flokëve dhe çrregullime menstruale. Hipertiroidizmi, anasjelltas, shkakton djersitje, të rrahura zemre dhe shqetësim të vazhdueshëm. Trajtimi mund të përfshijë barna, përdorim jodi, ose në raste të rënda, ndërhyrje kirurgjikale. Por pirja e çajit të hithrës nuk është mjekim dhe nuk mund të shërojë problemet e tiroides përgjithmonë, ashtu siç premtohet në këshillat online. 

The post E ekzagjeruar këshilla për shërimin e tiroides me çajin e hithrës appeared first on Faktoje.al.

↗

Pavarësisht dëshirës, Trump nuk ndaloi ekspozimin e flamurit LGBT+

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Peretendimi: Trump dhe Gjykata e Lartë amerikane ndaluan ekspozimin në publik të flamujve LGBT+

Verdikti: Mungon Konteksti

Barbara Halla

Kohët e fundit, në rrjetet sociale shqiptare ka qarkulluar pretendimi se presidenti amerikan Donald Trump, i mbështetur edhe nga Gjykata e Lartë, ka ndaluar vendosjen publike të flamurit të komunitetit LGBT+ në të gjithë territorin e Shteteve të Bashkuara. Në të vërtetë, Trump ka bërë deklarata kundër flamurit dhe komunitetit LGBT+, por ende nuk ka marrë një vendim që e ndalon vendosjen e flamurit në ambjente publike. 

Në fillim të mandatit të tij, Trump firmosi një urdhër ekzekutiv ku ndalonte flamurin e komunitetit LGBT (si dhe flamuj të tjerë të çështjeve të të drejtave të njeriut) nga ndërtesa të caktuara federale, duke përfshirë ndërtesat e misioneve diplomatike amerikane jashtë SHBA-ve. 

Megjithatë, ndalimi i shfaqjes së flamurit në ambjentet private publike, ashtu sic pretendohet në postimin e fundit, është një hap që nuk do të kalonte kaq lehtë. 

Verifikimi i mĂ«tejshĂ«m zbulon njĂ« deklaratĂ« qĂ« ka dhĂ«nĂ« Trump me datĂ« 17 shtator 2025 se ai “nuk do ta kishte problem” heqjen e flamujve tĂ« komunitetit LGBT nga rrugĂ«t e Washingtonit, D.C. Kjo deklaratĂ« erdhi gjatĂ« njĂ« bisede nĂ« ZyrĂ«n Ovale me gazetarin Brian Glenn, i cili i tregoi Trumpit njĂ« fotografi tĂ« njĂ« biznesi nĂ« D.C. qĂ« kishte vendosur flamurin e komunitetit LGBT. 

Megjithatë, përgjatë kësaj interviste Trump shprehu një opinion personal dhe nuk nënshkroi asnjë urdhër ekzekutiv apo ligj që ndalon shfaqjen e flamujve LGBT+ në publik në përgjithësi. Ai vetë pranoi se çdo përpjekje e tillë do të përballej me padi ligjore, pasi Gjykata e Lartë e Shteteve të Bashkuara ka gjykuar disa herë se shfaqjet simbolike, përfshirë flamujt, janë të mbrojtura si formë e lirisë së shprehjes.

Për momentin, këto ishin komente të Trump dhe jo veprime konkrete politike. Pra, ndonëse Trump ka shprehur mbështetje e tij për heqjen e flamujve të komunitetit LGBT+, asnjë ndalim zyrtar nuk ekziston nga zyra e tij apo nga kongresi amerikan.

The post Pavarësisht dëshirës, Trump nuk ndaloi ekspozimin e flamurit LGBT+ appeared first on Faktoje.al.

↗

Shqipëria, bum investimesh nga vende me kontroll të dobët financiar

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Jona Cenameri

Një studim i publikuar nga Fondacioni Friedrich Ebert në shtator 2025 hedh dritë mbi dimensionet shqetësuese të pastrimit të parave në sektorin e pasurive të paluajtshme në Shqipëri gjatë dekadës së fundit. Analiza e kryer nga Prof. Asoc. Dr. Adriatik Kotorri dokumenton se një pjesë e konsiderueshme e boomit të ndërtimit në vend mund të jetë financuar nga burime me origjinë të dyshimtë.

Sipas të dhënave të analizuara në studim, gjatë periudhës 2015-2024 në Shqipëri janë dhënë leje ndërtimi për 11.48 milionë metra katrorë me vlerë tregu mesatarisht prej 16.238 miliardë Euro. Nga kjo shumë, vetëm 7.108 miliardë Euro janë identifikuar si të financuara nga burime të ligjshme, konkretisht 5.521 miliardë Euro nga kredia bankare dhe 1.587 miliardë Euro nga investime të huaja direkte.

Diferenca prej së paku 9.13 miliardë Euro ngre pyetje serioze mbi origjinën e fondeve. Ndonëse një pjesë e kësaj diference mund të përfaqësojë sipërfaqe të pashitura ose të financuara nga kursime legjitime, studiuesi Kotorri argumenton se treguesi më shqetësues lidhet me burime të paligjshme.

Investimet e huaja

Një ndër gjetjet më të rëndësishme të studimit lidhet me rritjen dramatike të investimeve të huaja nga vende që kanë qenë ose janë aktualisht në listën gri të Task Forcës për Veprim Financiar (FATF), organizata ndërkombëtare që monitoron pastrimin e parave dhe financimin e terrorizmit.

Rasti i Turqisë është i pari. Investimet nga ky vend janë rritur nga 86 milionë Euro në 2015 në 257 milionë Euro në 2024. Turqia ka qenë pjesë e listës gri të FATF deri në qershor 2024, periudhë që përkon me intensifikimin e investimeve të saj në sektorin shqiptar të pasurive të paluajtshme.

Bullgaria paraqet rastin e dytë në aspektin e rritjes relative. Nga praktikisht zero investime në 2015, ky vend arriti në 74 milionë Euro investime në 2019 dhe vazhdoi me 28 milionë Euro investime në 2024. Bullgaria gjithashtu ka qenë pjesë e listës gri të FATF deri kohët e fundit.

Studiuesi Kotorri thekson se edhe Emiratet e Bashkuara Arabe, një tjetër juridiksion me kontroll historikisht të dobët financiar, kanë rritur investimet nga zero  me një kulm prej 19 milionë eurosh në 2023.

Raporti argumenton se “kĂ«to prurje investimesh, nga vende me kontroll tĂ« dobĂ«t financiar, ngrejnĂ« pikĂ«pyetje mbi natyrĂ«n e vĂ«rtetĂ« tĂ« kĂ«tyre investimeve dhe rrezikun potencial qĂ« ato paraqesin pĂ«r pastrimin e parave nĂ« ShqipĂ«ri”

Mekanizmat e depërtimit

Studimi identifikon disa rrugë kryesore përmes të cilave paratë e paligjshme depërtojnë në sektorin e ndërtimit, siç janë:

Themelimi i kompanive me kapacitete të dyshimta: Nga 2015 në 2023, numri i kompanive të ndërtimit u rrit me 40%, duke arritur në 6,955 kompani. Shqetësuese është se 82% e kompanive të reja kanë vetëm 1-4 të punësuar dhe nuk disponojnë kapacitete reale për të realizuar projekte ndërtimi. Sipas raportit, për periudhën 2017-2019, rreth 59% e kompanive që morën leje për objekte mbi 6 kate nuk kishin kapacitete financiare të mjaftueshme.

Depozitimi i fondeve nĂ« vende tĂ« treta: Metoda pĂ«rfshin depozitimin e fondeve nĂ« banka tĂ« vendeve me kontroll tĂ« dobĂ«t (si Turqia, Bullgaria dhe EBA) dhe rikthimin e tyre nĂ« ShqipĂ«ri si “investime tĂ« huaja direkte”. Kjo skemĂ« mundĂ«son qĂ« paratĂ« me origjinĂ« tĂ« dyshimtĂ« tĂ« fitojnĂ« njĂ« “pamje legjitime” pĂ«rmes sistemit bankar ndĂ«rkombĂ«tar.

Pagesat cash dhe nënvlerësimi: Praktika e deklarimit të vlerave të ulëta në kontrata, ndërsa pjesa tjetër paguhet në dorë, mbetet e zakonshme. Megjithëse çmimet e referencës minimale u vendosën në 2018, diferenca mes çmimeve reale dhe atyre të deklaruara arrin deri në 100% në zonat elitare.

Depozitimi i fragmentuar: Shumat ndahen në depozitime të vogla për të shmangur alarmet automatike bankare (zakonisht nën 7,000 Euro) dhe më pas përdoren për blerje pronash.

Deformimi i tregut

Një ndër gjetjet më alarmante të studimit lidhet me paradokset që ka krijuar ky fenomen në tregun shqiptar të pasurive të paluajtshme.

Paradoksi i sasisë: Gjatë periudhës 2011-2023, ndërsa popullsia ra me 478,590 banorë, numri i banesave u rrit me 74,286 njësi. Megjithatë, numri i familjeve të pastreha u rrit me 88%, nga 70,630 në 132,563 familje. Shqipëria sot ka më shumë banesa se familje, por më shumë njerëz pa strehë.

Paradoksi i çmimit: Çmimet janĂ« rritur me 139% (nga 862 Euro/mÂČ nĂ« 2015 nĂ« 2,057 Euro/mÂČ nĂ« 2024) ndĂ«rkohĂ« qĂ« oferta ka shĂ«nuar njĂ« rritje prej 46%. Kjo shkel logjikĂ«n bazĂ« ekonomike ku rritja e ofertĂ«s duhet tĂ« ulĂ« çmimet.

Ndikimi në aksesibilitetin e strehimit: Në 2015, një personi me pagë mesatare i duheshin 38 vite për të blerë një apartament në periferi. Në 2024, kjo kohë është rritur në 47 vite, një rritje prej 23%. Për një çift, koha është zgjatur nga 19 në 23 vite.

Evazioni

Studimi vlerëson se gjatë periudhës 2015-2024, korrupsioni dhe evazioni fiskal kanë gjeneruar të paktën 8.168 miliardë Euro të ardhura të paligjshme në Shqipëri. Këto shifra bazohen në të dhëna nga ALTAX, i cili shfrytëzon burime zyrtare përfshirë INSTAT, Ministrinë e Financave, SPAK, KLSH, FMN, Bankën Botërore dhe Transparency International.

NjĂ« pjesĂ« e konsiderueshme e kĂ«tyre fondeve besohet tĂ« ketĂ« gjetur rrugĂ« drejt sektorit tĂ« ndĂ«rtimit. Sipas raportit tĂ« “Global Initiative Against Transnational Organized Crime”, pastrimi i vlerĂ«suar i parave nĂ« ShqipĂ«ri vetĂ«m pĂ«r periudhĂ«n 2017-2019 arrin deri nĂ« 1.6 miliardĂ« Euro.

Paradoksalisht, ndërsa fenomeni ka rritur të ardhurat vendore përmes taksave dhe tarifave të ndërtimit (nga 12.9 miliardë lekë në 2015 në 30.5 miliardë lekë në 2022), ai ka krijuar një varësi të rrezikshme. Pesha e taksave të lidhura me pasuritë e paluajtshme në totalin e të ardhurave vendore është rritur nga 37% në 51%.

Performanca

Një ndër kritikuat më të forta të studimit i drejtohet Agjencisë së Inteligjencës Financiare (AIF). Analiza tregon se aktiviteti i AIF ka rënë dramatikisht gjatë 5-vjeçarit të fundit:

Rastet e dërguara në organet ligjzbatuese ranë nga 1,856 (2015-2019) në 1,204 (2020-2024).

Inspektimet në vend u reduktuan nga 806 në 550.

Pasuritë e bllokuara ranë nga 71.4 milionë Euro (2015-2019) në vetëm 15.8 milionë Euro (2020-2024), një rënie 4.5 herë

Veçanërisht shqetësuese është vëzhgimi se aktiviteti i AIF bie në vitet zgjedhore. Me përjashtim të 2019 (kur nuk pati garë elektorale për shkak të bojkotit), në të gjitha vitet zgjedhore (2013, 2015, 2017, 2021, 2023) u shënua rënie e pasurive të bllokuara krahasuar me vitin paraardhës.

Për mosdeklarimin e shumave në kufi, një metodë kyçe e sjelljes së parasë së paligjshme nga jashtë, AIF ka dërguar vetëm 26 raste gjatë dekadës, mesatarisht 2.6 raste në vit, me një rënie të theksuar vitet e fundit.

Dimensioni ndërkombëtar dhe lista gri

Shqipëria ka qenë pjesë e listës gri të FATF për një periudhë trevjeçare, duke u klasifikuar si vend me nivel të ulët të përpjekjeve për parandalimin e pastrimit të parave.

Raporti thekson se, zhvendosja progresive e ekonomisĂ« shqiptare drejt sektorit tĂ« pasurive tĂ« paluajtshme, e shoqĂ«ruar me tolerancĂ« institucionale ndaj fondeve me origjinĂ« tĂ« dyshimtĂ«, ka krijuar njĂ« “terren tĂ« favorshĂ«m” pĂ«r operatorĂ« qĂ« synojnĂ« tĂ« integrojnĂ« kapitale tĂ« paligjshme nĂ« ekonomi.

Vakuumi ligjor

Një gjetje tjetër e rëndësishme lidhet me vakuumin ligjor që karakterizon tregun shqiptar. Ndryshe nga shumica e vendeve evropiane që kanë mekanizma mbrojtës për blerësit e pronave të papërfunduara (si llogaritë Escrow ose garancitë bankare), Shqipëria ofron mbrojtje minimale.

Kontratat e “Premtimit tĂ« Shitjes” dhe “Kalimit tĂ« tĂ« Drejtave”, qĂ« dominojnĂ« tregun, nuk kanĂ« bazĂ« specifike ligjore dhe mbĂ«shteten nĂ« interpretim tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m tĂ« Kodit Civil. Studiuesi Kotorri argumenton se “kontratat me tĂ« cilat shiten pjesa dĂ«rrmuese e pasurive tĂ« paluajtshme nĂ« ShqipĂ«ri janĂ« tĂ« pabazuara nĂ« ligj.”

IndikatorĂ«t e “Kartelit”

Raporti identifikon shenja të një tregu të kontrolluar në mënyrë joformale, me karakteristika të ngjashme me kartelet:

Mungesa e konkurrencës mes projekteve në të njëjtën zonë

Rritje e koordinuar e çmimeve në periudha të njëjta (pranverë dhe vjeshtë)

Çmim pothuajse identik pĂ«r parkingun nĂ« tĂ« gjitha projektet (sĂ« paku 15,000 Euro)

Rritje uniforme e sipërfaqes së përbashkët që i shtohet pronës (nga 7-12% në 17-35%)

Konkluzioni

Raporti  arrin nĂ« konkluzionin se, “pastrimi i parave nĂ« sektorin e ndĂ«rtimit funksionon si njĂ« sistem pĂ«rfitimi tĂ« gjithanshĂ«m, ku tĂ« gjithĂ« aktorĂ«t e pĂ«rfshirĂ«, nga blerĂ«sit me fonde tĂ« dyshimta qĂ« legalizojnĂ« kapitalin, te ndĂ«rtuesit qĂ« sigurojnĂ« financim tĂ« shpejtĂ«, deri te agjentĂ«t imobiliarĂ« qĂ« marrin komisione dhe qeveria qĂ« rrit tĂ« ardhurat tatimore, pĂ«rfitojnĂ« nga ky fenomen”.

Studiuesi Kotorri argumenton se kjo strukturĂ« krijon njĂ« rezistencĂ« tĂ« fortĂ« ndaj reformave: sa mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« jenĂ« pĂ«rfitmet, aq mĂ« e madhe Ă«shtĂ« kundĂ«rshtia pĂ«r ta luftuar fenomenin. Vakuumi ligjor, mungesa e garancive pĂ«r blerĂ«sit dhe roli i agjentĂ«ve imobiliarĂ« si ndĂ«rmjetĂ«s kyç nĂ« negociatat pĂ«r pagesa “cash” janĂ« identifikuar si faktorĂ« qĂ« lehtĂ«sojnĂ« penetrimin e parave tĂ« paligjshme.

Analiza pĂ«rfundon se ndĂ«rtuesit, pĂ«rmes marrĂ«veshjeve tĂ« tipit “kartel”, kanĂ« arritur tĂ« diktojnĂ« tregun nĂ« vend qĂ« tĂ« diktohet nga blerĂ«sit, duke cenuar konkurrencĂ«n dhe rritur çmimet nĂ« mĂ«nyrĂ« artificiale.

BlerĂ«sit vendas dhe investitorĂ«t, nga ana tjetĂ«r, shfaqin atĂ« qĂ« raporti e quan “sjellje tufe” dhe frikĂ« se mos humbasin mundĂ«sinĂ« (FOMO), duke blerĂ« jo nga nevoja reale pĂ«r strehim, por nga perceptimi i njĂ« tregu nĂ« rritje tĂ« vazhdueshme.

Studiuesi Kotorri konkludon se nĂ« kĂ«tĂ« “vallĂ«zim” mes aktorĂ«ve tĂ« ndryshĂ«m tĂ« tregut, ku pĂ«rfitojnĂ« spekulantĂ«t, ndĂ«rtuesit dhe agjentĂ«t, e vetmja palĂ« qĂ« humbet janĂ« familjet dhe çiftet e reja me nevoja reale pĂ«r banesĂ«, tĂ« cilĂ«t e kanĂ« gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« pamundur tĂ« sigurojnĂ« strehim, pavarĂ«sisht ekzistencĂ«s sĂ« njĂ« stoku tĂ« madh apartamentesh tĂ« pabanuara.

The post Shqipëria, bum investimesh nga vende me kontroll të dobët financiar appeared first on Faktoje.al.

↗

Një montazh dita e gjykimit të kryeministrit Rama nga populli

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Kjo foto tregon kryeministrin Edi Rama duke u rrahur nga disa persona me shkopa

Verdikti: E pavërtetë, Foto e modifikuar

———————————————————

Një imazh që po qarkullon në rrjetet sociale shqipfolëse duket se tregon ditën e gjykimit popullor të kryeministrit Edi Rama. Në foto duken disa persona me shkopa në duar duke tentuar të godasin dhunshëm kreun e qeverisë, ndërsa ky i fundit është përkulur në një pozicion shfajësimi. 

Megjithatë, imazhi i mësipërm dukshëm është një montazh.

Me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se imazhi origjinal është nga protestat e fermerëve në Kretë, Greqi në dhjetor 2025, dhe tregon protestuesit duke goditur me shkopin e çobanit një polic.

Imazhi i manipuluar (majtas) dhe imazhi origjinal (djathtas)

The post Një montazh dita e gjykimit të kryeministrit Rama nga populli appeared first on Faktoje.al.

↗

Asnjë bazë shkencore për mjekësinë kuantike të njeriut

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Shërimi kuantik nxjerr jashtë loje spitalet, doktorët e farmacitë

Verdikti: E paprovuar

——————————————————————

NĂ« rrjetet konspiracioniste po qarkullojnĂ« pretendime mbi tĂ« ashtuquajturin “shĂ«rim kuantik,” versioni mĂ« i fundit i kurave çudibĂ«rĂ«se qĂ« parashikohet se do tĂ« nxjerrin mjekĂ«sinĂ« dhe farmaceutikĂ«n jashtĂ« loje.

Deepak Chopra e prezantoi termin “shĂ«rim kuantik” nĂ« librin e tij me tĂ« njĂ«jtin emĂ«r, tĂ« botuar pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« vitin 1989. Ekspertiza e Chopras Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« pikĂ«pyetje pĂ«r shkak tĂ« nĂ«nkuptimit se metodat e tij bazohen nĂ« fizikĂ«n kuantike. 

Shërimi kuantik ka një numër mbështetësish të zëshëm, por komuniteti shkencor e konsideron gjerësisht si të pakuptimtë. Kritika kryesore ka të bëjë me keqinterpretimin sistematik të fizikës moderne, veçanërisht të faktit se objektet makroskopike (si trupi i njeriut ose qelizat individuale) janë shumë të mëdha për të shfaqur veti kuantike të natyrshme si interferenca dhe kolapsi i funksionit të valës.

Sipas encyclopedia.com, “premisa e tij themelore qĂ« postulon njĂ« lidhje tĂ« thellĂ« midis ideve tĂ« fizikĂ«s kuantike dhe marrĂ«dhĂ«nies mendje-trup Ă«shtĂ« shumĂ« e diskutueshme. Edhe mĂ« spekulative Ă«shtĂ« hipoteza e tij se fizika kuantike ofron njĂ« shpjegim shkencor pĂ«r mĂ«nyrĂ«n se si transformimet e thella nĂ« vetĂ«dije prodhojnĂ« forma tĂ« jashtĂ«zakonshme shĂ«rimi nĂ« trup.”

Sadri Hassani, profesor emeritus i fizikĂ«s nĂ« Universitetin ShtetĂ«ror tĂ« Illinois, tha pĂ«r Lead Stories: “Fizika moderne Ă«shtĂ« abuzuar qĂ« nga fillimi. MeqenĂ«se nuk i ndjejmĂ« efektet e saj ‘tĂ« çuditshme’, ajo Ă«shtĂ« shumĂ« e prirur ndaj abuzimit mistik.”

“Ajnshtajni u tĂ«rbua kur Arthur Eddington, fizikani britanik dhe mistik, e lidhi relativitetin me vetĂ«dijen. Ai u tĂ«rbua gjithashtu kur Bohr dhe Heisenberg e lidhĂ«n fizikĂ«n kuantike me misticizmin lindor – po, edhe shkencĂ«tarĂ«t e mĂ«dhenj mund tĂ« ishin mistikĂ« – nĂ«pĂ«rmjet parimit tĂ« komplementaritetit, tĂ« cilin Ajnshtajni e quajti “feja Bohr-Heisenberg”. PĂ«r shkak tĂ« pĂ«rfshirjes sĂ« fizikantĂ«ve tĂ« mĂ«dhenj tĂ« fillimit tĂ« shekullit tĂ« 20-tĂ« nĂ« lidhjen e fizikĂ«s moderne – veçanĂ«risht fizikĂ«s kuantike pĂ«r shkak tĂ« shkallĂ«s sĂ« saj mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« kundĂ«rintuitivitetit – me misticizmin, shkĂ«putja e tyre ka rezultuar jashtĂ«zakonisht e vĂ«shtirĂ«,” shpjegoi Hassani, i cili mban njĂ« doktoraturĂ« nĂ« fizikĂ« teorike nga Universiteti i Princetonit dhe Ă«shtĂ« autor i disa librave, kryesisht mbi fizikĂ«n matematikore.

Fizikani dhe komunikuesi shkencor Brian Cox argumenton se keqpĂ«rdorimi i fjalĂ«s “kuantik”, siç Ă«shtĂ« pĂ«rdorimi i saj nĂ« frazĂ«n “shĂ«rim kuantik”, ka njĂ« efekt negativ nĂ« shoqĂ«ri pasi minon shkencĂ«n e vĂ«rtetĂ« dhe i shkurajon njerĂ«zit tĂ« angazhohen me mjekĂ«sinĂ«. Ai pohon se “pĂ«r disa shkencĂ«tarĂ«, shtrembĂ«rimi dhe pĂ«rvetĂ«simi i pafat i ideve shkencore qĂ« shpesh shoqĂ«ron integrimin e tyre nĂ« kulturĂ«n popullore Ă«shtĂ« njĂ« çmim i papranueshĂ«m pĂ«r t’u paguar”.

The post Asnjë bazë shkencore për mjekësinë kuantike të njeriut appeared first on Faktoje.al.

↗

Air Albania me licencĂ« tĂ« pezulluar, por shitja e biletave “fantazmĂ«â€ vazhdon

✇Faktoje
By: Esmeralda Topi

“Air Albania realisht sillet sikur nuk ekziston” KĂ«shtu e pĂ«rshkruan pĂ«rvojĂ«n e tij Leonard Kurti, njĂ« qytetar qĂ« mbeti pa fluturim, pa sqarime dhe pa asnjĂ« kontakt nga kompania ajrore muajin e shkuar, ndonĂ«se kishte blerĂ« biletĂ« dhe ishte paraqitur nĂ« kohĂ« nĂ« Aeroportin NdĂ«rkombĂ«tar tĂ« TiranĂ«s. 

Ai sĂ« bashku me njĂ« mik kishin bileta pĂ«r fluturimin Tiranë–Milano Malpensa. NĂ« momentin qĂ« mbĂ«rritĂ«n nĂ« aeroport, nĂ« tabelĂ«n e nisjeve zbuluan se fluturimi ishte anuluar. 

“U detyrova tĂ« blej njĂ« biletĂ« tjetĂ«r me Ryanair pĂ«r Bergamo, vetĂ«m qĂ« tĂ« mos humbisja njĂ« vizitĂ« mjekĂ«sore,” tregon Kurti pĂ«r Faktoje.al.

Pas anulimit, ai tentoi tĂ« kontaktonte kompaninĂ« pĂ«rmes dhjetra emaileve dhe telefonatave. “Zero komunikim,” thekson ai.

NĂ« udhĂ«timin e tij tĂ« radhĂ«s, po nĂ« muajin nĂ«ntor, ai vuri re se Air Albania kishte anuluar sĂ«rish fluturimin e radhĂ«s.  “NjĂ« situatĂ« e papranueshme”, pĂ«rfundon Leonardi. 

Por situata e Leonardit nuk ishte një rast i izoluar. Dëshmitë e dhjetëra qytetarëve për Faktoje.al konfirmojnë se Air Albania i ka përsëritur anulimet e fluturimeve në mënyrë sistematike, duke lënë udhëtarët në mes të aeroportit pa asnjë shpjegimdhe as kompensim. 

Edhe rrjetet sociale të kompanisë janë mbushur me ankesa. Dhjetëra qytetarë kërkojnë llogari për fluturime të anuluara në postimet ku komentet lejohen. Në disa raste, si një video e publikuar më 29 nëntor në Instagram, komentet janë bllokuar. 

Ndalim ligjor i panjoftuar

I pyetur nga Faktoje.al Aeroporti ndĂ«rkombĂ«tar “NĂ«nĂ« Tereza” pohon se nuk ka njoftim pĂ«r ndĂ«rprerje fluturimesh nga Air Albania. 

“Ne jemi lajmĂ«ruar vetĂ«m nĂ« rastet e kancelimeve nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« bĂ«het njoftimi i pasagjereve”, sqaron Ornela Bego pĂ«r Faktoje.al. 

Mirëpo, anulimet e përjetuara nga udhëtarët nuk janë probleme operacionale. Ato janë pasojë e një ndalimi ligjor që nuk është bërë publik. 

Që prej 3 dhjetorit 2025, Air Albania-s nuk lejohet të fluturojë. Megjithatë, ky informacion nuk është bërë publik as nga kompania, as nga Autoriteti i Aviacionit Civil. 

Faktoje.al konfirmoi se licenca e operimit të Air Albania është pezulluar më 3 dhjetor, për shkak të pezullimit të Certifikatës së Operatorit Ajror.  

NĂ« pĂ«rgjigjen zyrtare, Aviacioni Civil sqaron se pezullimi nuk ka njĂ« afat fiks pĂ«rfundimi, por varet nga pĂ«rmbushja e detyrimeve tĂ« kompanisĂ«, pĂ«r tĂ« cilat Ă«shtĂ« pĂ«rcaktuar njĂ« afat 6-mujor por nuk bĂ«hĂ«t e qartĂ« se cilat janĂ«. Kjo nĂ«nkupton qĂ« Air Albania duhet t’i pĂ«rmbuyshĂ« detyrimet deri mĂ« 3 qershor tĂ« 2026. 

“Marrja e vendimit tĂ« AAC-sĂ« pĂ«r pezullimin e licencĂ«s nĂ«nkupton pezullimin e transportit ajror tĂ« pasagjerĂ«ve, mallrave dhe postĂ«s”, sqaron Aviacioni Civil. 

Air Albania nuk i është përgjigjur kërkesës për informacion deri në publikimin e këtij shkrimi. 

Shitja e biletave vazhdon

Ndërkohë që licenca është e pezulluar, Air Albania vazhdon të shesë bileta online.

Prej nëntorit, kompania ka ndërprerë një numër të madh destinacionesh ku operonte prej vitesh, përfshirë Vienën, Brukselin, Athinën, Bergamon, Bolonjën, Romën, Trevizon, Veronën, Gjenevën, dhe Ankaranë. 

NĂ« faqen zyrtare sot shfaqen vetĂ«m dy linja: Tiranë–Milano dhe Tiranë–Stamboll. PĂ«r tĂ« dyja destinacionet ofrohen ende bileta nĂ« shitje, me data qĂ« shkojnĂ« pĂ«rtej periudhĂ«s kur kompania ka ndaluar sĂ« fluturuari. 

Faktoje provoi tĂ« blinte njĂ« biletĂ« vajtje-ardhje nga Tirana nĂ« Milano pĂ«r datat 8–10 janar, por, gjatĂ« testimit, blerja nuk mund tĂ« pĂ«rfundonte.

Të dhënat nga Flightradar tregojnë se fluturimi i fundit drejt Milanos është realizuar më 17 nëntor, ndërsa ai drejt Stambollit më 2 dhjetor.

Por pavarësisht biletave në shitje, të dhënat nga flightradar tregojnë se fluturimi i fundit nga operatori kombëtar i fluturimeve ajrore për Milano është bërë më 17 nëntor.

Ndërsa fluturimi i fundit me Stambollin ka si datë 2 dhjetorin. 

DĂ«shtim institucional

Misioni i Autoritetit të Aviacionit Civil është garantimi i një mjedisi aviacioni në përputhje me standardet ndërkombëtare, përmes monitorimit të vazhdueshëm dhe ndërveprimit me operatorët. 

Por nĂ« rastin e Air Albania, institucioni ia lĂ« “topin nĂ« derĂ«â€ kompanisĂ« dhe duke shmangur pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« direkte ndaj publikut. 

“Autoriteti i Aviacionit Civil ka marrĂ« vendimet pĂ«rkatĂ«se pĂ«r pezullimin e CertifikatĂ«s sĂ« Operatorit Ajror dhe LicencĂ«s sĂ« Operimit, pĂ«r tĂ« cilat Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dijeni operatori. NĂ« bazĂ« tĂ« kĂ«tyre pezullimeve operatori ndĂ«rmerr nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pavarur masat pĂ«rkatĂ«se sipas detyrimeve ligjore”, thotĂ« AAC pĂ«r Faktoje.al

Për ekspertin e ekonomisë Eduard Gjokutaj kjo situatë përbën rrezik të drejtpërdrejtë për qytetarët.

“Autoritetet pĂ«rgjegjĂ«se duhet tĂ« ndĂ«rhyjnĂ« urgjentisht pĂ«r tĂ« mbrojtur konsumatorĂ«t dhe kreditorĂ«t, ndĂ«rsa kompania rrezikon mbyllje definitive. Ky rast ilustron nevojĂ«n pĂ«r mbikĂ«qyrje mĂ« tĂ« fortĂ« tĂ« sektorit ajror shtetĂ«ror”, shprehet Gjokutaj. 

Ndërsa Iris Zanaj, me profesion programues, shton se dëmi ekonomik ndaj udhëtarëve mund të ishte shmangur me mbylljen e ëebit të kompanisë.

“Problemi Ă«shtĂ« qĂ« ata ende shesin bileta online dhe kush e di se ç’dĂ«m ekonomik po bĂ«hĂ«t. Duhet t’i dĂ«rgohet njĂ« kĂ«rkesĂ« AKEP tĂ« bllokojĂ« domainin”, sqaron Zanaj.  

Deri në publikimin e këtij artikulli, AKEP nuk i është përgjigjur interesimit tonë mbi Air Albanian.

Përfundim 

E themeluar nĂ« shtator tĂ« vitit 2018 si kompania kombĂ«tare e fluturimeve, “Air Albania” u prezantua si projekti ku shteti do tĂ« ishte garant i interesit publik me 10 pĂ«r qind tĂ« aksioneve pĂ«rmes Albcontrolit, 41 pĂ«r qind nĂ« duart e “MDN Investment” dhe 49 pĂ«r qind nga Turkish Airlines, partneri strategjik qĂ« sipas qeverisĂ« do t’i jepte siguri juridike, financiare dhe teknike ndĂ«rmarrjes. 

Por në fund të nëntorit, bordi i Turkish Airlines njoftoi shkurtimisht se kishte vendosur të shesë të gjitha aksionet e tij në Air Albania, pa dhënë shpjegime për arsyet e largimit. 

Sot, Air Albania është një kompani hije. Aktive në QKB, por pa bilance financiare prej 7 vitesh. Në kërkim të pasagjerëve, por pa avionë në ajër dhe pa partnerin strategjik Turkish Airlines që e braktisi investimin pa shumë bujë. 

“Ëndrra qĂ« mori krahĂ«â€ siç e quajti dikur kryeministri Edi Rama, ka mbetur nĂ« pistĂ«, duke lĂ«nĂ« pas njĂ« faturĂ« financiare dhe morale qĂ«, si gjithmonĂ«, po e paguajnĂ« qytetarĂ«t.

The post Air Albania me licencĂ« tĂ« pezulluar, por shitja e biletave “fantazmĂ«â€ vazhdon appeared first on Faktoje.al.

↗

Bashkëpunim, por jo një ushtri e përbashkët Izrael-Greqi-Qipro

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Izraeli, Greqia dhe Qipro formojnë ushtrinë e përbashkët kundër Turqisë

Verdikti: Mungon konteksti

—————————————————————

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi se Izraeli, Greqia dhe Qipro formuan një ushtri të përbashkët kundër rrezikut turk.

Megjithatë, ky pretendim nuk shoqërohet me ndonjë provë, burim apo referencë që e mbështet atë.

Në fakt, ky lajm nuk është i saktë, megjithëse duket se është frymëzuar nga zhvillime të vërteta.

Specifikisht, një samit trepalësh u mbajt mes krerëve të Izraelit, Greqisë dhe Qipros në Jeruzalem më 22 dhjetor 2025.

Tre udhĂ«heqĂ«sit nĂ«nshkruan njĂ« deklaratĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t pas samitit, nĂ« tĂ« cilĂ«n ranĂ« dakord tĂ« “forcojnĂ« bashkĂ«punimin e vazhdueshĂ«m trepalĂ«sh mbi çështjet e sigurisĂ«, mbrojtjes dhe ushtrisĂ«.”

NĂ« fjalĂ«n e tij, kryeministri izraelit Netanyahu iu referua TurqisĂ«, pa e pĂ«rmendur nĂ« mĂ«nyrĂ« direkte, duke thĂ«nĂ« se “ata qĂ« fantazojnĂ« se mund tĂ« rivendosin perandoritĂ« dhe sundimin e tyre mbi tokat tona” duhet ta “harrojnĂ« atĂ«.”

Një ditë më vonë, krerë ushtarakë grekë, qipriotë dhe izraelitë nënshkruan një plan të përbashkët veprimi dhe një program bashkëpunimi ushtarak Greqi-Izrael-Qipro në Nicosia.

Plani, bazuar në marrëveshjet e arritura nga udhëheqësit e tre vendeve, përfshin trajnim të përbashkët të njësive të operacioneve speciale dhe shkëmbim ekspertize mbi kërcënimet moderne, duke përfshirë sistemet pa pilot (UAV) dhe luftën elektronike.

Në raportimet e mediave vendase nuk përmendet formimi i një ushtrie të përbashkët mes tre vendeve.

Sipas të përditshmes greke Ta Nea, zyrtarë të lartë ushtarakë dhe analistë janë duke diskutuar mundësinë e një brigade reagimi të shpejtë prej rreth 2,500 trupash, me 1,000 ushtarë nga Izraeli dhe Greqia dhe 500 nga Qipro. Megjithatë, deri më tani nuk ka asnjë konfirmim nga burime zyrtare.

The post Bashkëpunim, por jo një ushtri e përbashkët Izrael-Greqi-Qipro appeared first on Faktoje.al.

↗

Asnjë provë për oksidin e grafenit në anestetikët dentarë

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Të gjitha anestetikët dentarë duket se përmbajnë oksid grafeni

Verdikti: E paprovuar

———————————————————

Në rrjetet konspiracioniste, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se të gjithë anestetikët dentarë përmbajnë oksid grafeni, substanca e vendosur në shënjestër që prej lindjes së vaksinave anti-Covid. 

Grafeni Ă«shtĂ« njĂ« shtresĂ« e vetme e atomeve tĂ« karbonit tĂ« rregulluara nĂ« njĂ« model hoje bletĂ«sh. ËshtĂ« tepĂ«r i fortĂ«, pĂ«rçon energji elektrike dhe ka veti unike qĂ« e bĂ«jnĂ« atĂ« me interes kĂ«rkimor, nga elektronika te mjekĂ«sia. NĂ« vetvete, nuk Ă«shtĂ« magnetik. 

Në stomatologji, grafeni ka tërhequr vëmendjen për potencialin e tij për të përmirësuar materialet ose për të zgjatur efektet.

Anestetikët, apo qetësuesit/mpirësit lokalë standardë mjekësorë dhe dentarë, si lidokaina me epinefrinë ose 4% artikainë, janë formula të studiuara mirë dhe të rregulluara që ekzistojnë prej dekadash dhe përdoren për epidurale, anestezi lokale dhe anestezi dentare. Përbërësit e tyre janë agjenti anestetik, një vazokonstriktor dhe një bazë sterile fiziologjike.

Anestetikët lokalë si artikaina janë krijuar për të parandaluar dhimbjen duke bllokuar sinjalet nervore. Shtimi i oksidit të grafenit nuk do të shërbente për ndonjë qëllim të mirëfilltë.

Pretendimet rreth oksidit të grafenit në anestetikë shpesh burojnë nga keqinterpretime ose burime të paverifikuara. Për shembull, një postim përmend një studim të Universitetit të Kolorados që pretendohet se gjeti oksid grafeni në një anestetik të zakonshëm. Megjithatë, asnjë studim shkencor i rishikuar nga kolegët nuk e konfirmon këtë, dhe testimet e serive nga prodhuesit nuk tregojnë aditivë të tillë.

Disa hetues privatë kanë identifikuar çfarë ata besojnë se është oksid grafeni në disa tretësira anestetike dentare. Megjithatë, laboratorë të tjerë që përdorin teknika të ngjashme analitike nuk kanë mundur të konfirmojnë praninë e tij në asnjë nga mostrat e disponuara. Për më tepër, këta studiues deri më tani nuk kanë qenë të gatshëm të botojnë gjetjet e tyre në një forum publik apo botim shkencor të rishikuar nga kolegët.

Studimet kanë eksploruar mundësinë e përdorimit të oksidit të grafenit (GO) për të përmirësuar performancën e anestetikëve lokalë. Një studim i vitit 2022 shqyrtoi hidrogelët e alginatit të përforcuar me oksid grafeni për çlirimin e kontrolluar të hidroklorurit të lidokainës (LH), një anestetik lokal i zakonshëm. Studimi zbuloi se hidrogelët e përforcuar me GO mund të zgjasin çlirimin e lidokainës me kalimin e kohës krahasuar me hidrogelët pa GO, duke sugjeruar potencial për lehtësim më të gjatë të dhimbjes gjatë procedurave mjekësore.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se këto zhvillime janë ende në fazën e kërkimit dhe zhvillimit. Grafeni dhe derivatet e tij aktualisht nuk janë miratuar për aplikime anestetike të injektueshme. Asnjë nga anestetikët lokalë të miratuar aktualisht për përdorim në praktikat dentare nuk përmbajnë oksid grafeni ose aditivë të ngjashëm.

Akademia Ndërkombëtare e Stomatologjisë dhe Mjekësisë Biologjike kontraktoi një nanotoksikologe për të testuar një shumëllojshmëri të anestetikëve që përdoren në mënyrë aktive nga dentistët anëtarë të saj. Oksidi i grafenit nuk u identifikua në asnjë mostër të vetme.

Përdorimi i oksidit të grafenit në anestetikët lokalë mbetet hipotetik në këtë pikë.

The post Asnjë provë për oksidin e grafenit në anestetikët dentarë appeared first on Faktoje.al.

↗

Zvicra nuk “ka hapur dyert” pĂ«r 85 mijĂ« punĂ«torĂ« tĂ« huaj

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Zvicra kërkon shtetas të huaj për 85 mijë vende pune me paga deri në 6.500 euro

Verdikti: E pavërtetë

—————————————————————-

Në portalet shqipfolëse po qarkullon lajmi se Zvicra kërkon shtetas të huaj për 85 mijë vende pune me paga deri në 6.500 euro. 

Megjithatë, mos u nxitoni ende të bëni gati valixhet. Lajmet e mësipërme janë të rreme.

Më 21 dhjetor 2025, vetë Ambasada Zvicerane në Shqipëri i përgënjeshtroi lajmet me anë të një postimi në Facebook.

Sipas ambasadĂ«s, ndryshe nga ç’pretendohet vetĂ«m njĂ« e dhjeta, pra njĂ« maksimum prej 8500 punĂ«torĂ«sh dhe specialistĂ«sh tĂ« kualifikuar nga vendet e treta mund tĂ« rekrutohen nĂ« ZvicĂ«r nĂ« 2026.

Ky lajm i rremë rishfaqet shpesh që nga viti 2022. 

Radiotelevizioni Zviceran (RTS) gjurmoi origjinën e mundshme të shifrës prej 85 mijë punëtorësh.

Agjencia zvicerane e punësimit Adecco citohet shpesh në artikuj. Shifra shfaqet në një njoftim për shtyp të kompanisë, por në një kontekst krejtësisht të ndryshëm. Në shkurt 2024, Adecco u zotua të rekrutonte 85 mijë refugjatë dhe të trajnonte 17 mijë njerëz në të gjithë botën deri në fund të vitit 2027. Nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë me Zvicrën dhe mungesën e saj të madhe të fuqisë punëtore të përmendur në artikuj.
NjĂ« tjetĂ«r origjinĂ« mund tĂ« jetĂ« nga njĂ« raport i agjencisĂ« sĂ« rekrutimit Dynajobs, e cila pĂ«rmendet nĂ« njĂ« artikull tĂ« 2022 nĂ« Blick. Kompania me seli nĂ« Aargau pretendon tĂ« jetĂ« aktive nĂ« ndihmĂ«n dhe trajnimin e rekrutimit. Ekspertiza e saj mbetet e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u pĂ«rcaktuar. PĂ«r shembull, asnjĂ« klient nuk Ă«shtĂ« i listuar nĂ« faqen e internetit tĂ« kompanisĂ«. NĂ« janar 2022, drejtori i Dynajobs publikoi njĂ« analizĂ« tĂ« tregut tĂ« punĂ«s pas pandemisĂ«, nĂ« tĂ« cilĂ«n ai vlerĂ«soi se ZvicrĂ«s i mungonin afĂ«rsisht 85 mijĂ« punĂ«torĂ« tĂ« kualifikuar pĂ«r tĂ« arritur nivelet e rritjes para pandemisĂ«. ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« kuptohet saktĂ«sisht se si autori e nxori kĂ«tĂ« llogaritje. Shifra ekziston, por Ă«shtĂ« nxjerrĂ« plotĂ«sisht nga konteksti i saj origjinal.

The post Zvicra nuk “ka hapur dyert” pĂ«r 85 mijĂ« punĂ«torĂ« tĂ« huaj appeared first on Faktoje.al.

↗

E gjeneruar video e maces heroinë që shpëton foshnjën

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Kjo video tregon një mace duke pritur një fëmijë që bie nga ballkoni

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

—————————————————————————

Një video që ka marrë mbi 7 mijë pëlqime në Facebook pretendohet se tregon aktin heroik të një maceje të zezë, e cila shpëton një foshnje që po bie nga lartësia.

Megjithatë, video prekëse me gjasa është gjeneruar nga programe kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI), specifikisht modele që gjenerojnë videoklipe të shkurtra bazuar në udhëzimet me tekst të përdoruesit.

Origjina e gjeneruar e videos është e dukshme në detajet jorealiste. 

Në një moment të videos duket sikur krahu i një gruaje kalon tejpërtej trupit të maces për të kapur fëmijën. Më tej, një burrë ngre fëmijën në mënyrë të panatyrshme me dorën e djathtë, duke e ngritur pa e mbajtur. Në një çast, një pllakë e trotuarit ndryshon ngjyrë pa arsye.

http://faktoje.al/wp-content/uploads/2025/12/Untitled-design.mp4

Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

Megjithëse kjo video është e rreme, ka patur raste të vërteta kur një mace ka shpëtuar fëmijë nga rreziku. Në 2014, një mace në Kaliforni shpëtoi fëmijën e familjes nga sulmi i një qeni. Një video e botuar 10 vite më parë tregon një mace duke ndaluar një fëmijë të prekë sobën e nxehtë. Në një tjetër video autentike, një mace duket se ndalon një fëmijë të vogël që të kacavirret nga ballkoni.

Faktoje ka përgënjeshtruar dhe më parë video të maceve që shpëtojnë fëmijë të gjeneruara me AI.

The post E gjeneruar video e maces heroinë që shpëton foshnjën appeared first on Faktoje.al.

↗

Kjo spërkatje me bajga e policëve francezë nuk është reale

✇Faktoje
By: Pustina Patris

Pretendimi: Kjo video tregon fermerët protestues në Paris duke spërkatur me pleh organik policët

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

——————————————————————-

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon fermerët protestues në Paris duke spërkatur me pleh organik oficerë policie. 

Megjithatë, ky lajm është i pavërtetë, dhe video që përdoret si dëshmi për të është gjeneruar me programe të inteligjencës artificiale (AI).

Origjina e gjeneruar e videos duket në një pjesë të videos ku mbishkrimi i një prej mburojave të policisë, të cilat janë standarte, ndryshon nga gjithë të tjerat. Programet AI shpesh hasin vështirësi në gjenerimin e tekstit brenda imazheve.

Gjithashtu nĂ« njĂ« moment tĂ« videos, kamera afrohet aq pranĂ« njĂ«rit prej policĂ«ve, i cili dĂ«gjohet tĂ« thotĂ« me audio tĂ« cilĂ«sisĂ« tĂ« lartĂ«: “Sa erĂ« tĂ« keqe vijnĂ« bajgat”. NjĂ« regjistrim kaq i qartĂ« i zhvillimeve do tĂ« ishte i vĂ«shtirĂ« nĂ« njĂ« skenĂ« kaotike protestash dhe shpĂ«rthime bajgash.

Përtej këtyre gabimeve të AI, pretendimi se fermerët protestues në Paris kanë hedhur pleh organik mbi policët është i pavërtetë. 

Eshtë e vërtetë se fermerët francezë kanë bllokuar rrugët, kanë hedhur pleh organik dhe kanë mbajtur demonstrata për më shumë se dy javë për të protestuar kundër therjes masive të bagëtive të sëmura me dermatit nodular dhe kundër një marrëveshjeje tregtare me bllokun e Amerikës së Jugut, Mercosur. Megjithatë, kjo nuk ka ndodhur në Paris, por kryesisht në jug dhe jugperëndim të Francës.

Në qytetin Millau, fermerët spërkatën pleh të lëngshëm në fasadën e një ndërtese të qeverisjes vendore, por jo mbi oficerët e policisë.

Një traktor spërkat pleh organik të lëngshëm në fasadën e zyrave qeveritare në Millau, Francë qendrore. Foto: AFP

Megjithatë, në Shkurt 2024, fermerët në Bruksel u përleshën me policinë, duke i spërkatur vërtet oficerët me pleh organik të lëngshëm dhe duke hedhur vezë teksa protestonin kundër burokracisë dhe konkurrencës nga importet e lira nga vendet ku standardet relativisht të larta të BE nuk janë të domosdoshme të përmbushen.

FermerĂ«t po protestojnĂ« sĂ«rish nĂ« Bruksel nĂ« Dhjetor 2025 kundĂ«r marrĂ«veshjes tregtare midis Bashkimit Evropian dhe vendeve tĂ« AmerikĂ«s sĂ« Jugut, e cila sipas tyre do t’u shkatĂ«rrojĂ« jetesĂ«n. MegjithatĂ«, deri tani, nuk ka raportime tĂ« spĂ«rkatjes sĂ« policĂ«ve me pleh.

The post Kjo spërkatje me bajga e policëve francezë nuk është reale appeared first on Faktoje.al.

↗

Dosja e AKSHI, 4 kompani në 9 muaj siguruan tendera në vlerën 57 milionë euro

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Sebi Alla – NĂ« 206 faqe “esencĂ« hetimi”, Prokuroria e Posaçme, SPAK, pĂ«rshkroi veprimtarinĂ« e AKSHI-t AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«risĂ« sĂ« Informacionit, duke zbuluar njĂ« rrjet tĂ« mirĂ«organizuar kriminal nĂ« pĂ«rvetĂ«simin e qindra milionĂ« eurove tendera publike, mes shantazhit, pengmarrjes dhe implikimit tĂ« zyrtarĂ«ve tĂ« lartĂ« shtetĂ«ror dhe policor tĂ« vendit.

“Nga hetimet e kryera rezulton se shtetasit Ergys Agasi, Ermal Beqiri, Mirlinda Karçanaj, Hava Delibashi, Erion Ismaili, Andis Papa, GĂ«zim Hoxha, si dhe persona tĂ« tjerĂ«, nĂ« bashkĂ«punim me njĂ«ri-tjetrin nĂ« formĂ«n e grupit tĂ« strukturuar kriminal, kanĂ« organizuar dhe implementuar njĂ« skemĂ« pĂ«r paracaktimin e fituesve nĂ« proçedurat e prokurimit, tĂ« kryera nĂ« AgjencinĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«rise sĂ« lnformacionit (AKSHl), me qĂ«llim pĂ«rfitimin e paligjshĂ«m tĂ« fondeve publike qĂ« rrjedhin nga pagesat, lidhur me kontratat publike tĂ« prokuruara”, thuhet nĂ« dosjen e ProkurorisĂ« Speciale SPAK, tĂ« cilĂ«n Faktoje.al e disponon.

PĂ«r Agasin dhe Beqirin janĂ« lĂ«shuar urdhĂ«r-arreste pĂ«r akuzat: “Heqjes sĂ« paligjshme tĂ« lirisĂ«â€, “Konkurrenca e paligjshme nĂ«pĂ«rmjet dhunĂ«s”, nĂ« kuadĂ«r tĂ« njĂ« formacioni tĂ« posaçëm, “Grup i strukturuar kriminal” dhe kryerja e veprave penale nga organizata kriminale dhe grupi i strukturuar kriminal”, por nuk janĂ« ekzekutuar pasi dyshohet se janĂ« larguar jashtĂ« vendit. NĂ« arrest shtĂ«pie janĂ« drejtoresha e AKSHI-t Mirlinda Karçanj dhe zĂ«vendĂ«sja e saj Hava Delibashi, ndĂ«rsa ka masĂ« ndalim pĂ«r dalje jashtĂ« vendit pĂ«r biznesmenĂ«t Papa dhe Hoxha, ndĂ«rsa pezullim nga detyra dhe ndalim pĂ«r dalje jashtĂ« vendit pĂ«r numrin dy tĂ« policisĂ« sĂ« TiranĂ«s Erjon Ismaili.

Vetëm fillimi
!

Brurime pranë grupit hetimor, thanë për Faktoje se dosja është ende nën hetim dhe aktualisht janë hapur tre fraksione të tjera, duke nisur nga emrat që dyshohet se janë përfshirë në një skemë të rëndë abuzimi me burim Agjencinë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit. 

JanĂ« dhjetĂ«ra orĂ« filmime ku diskutohen afera me pĂ«rfshirjen e personave tĂ« ndryshĂ«m si nĂ«punĂ«s tĂ« lartĂ« tĂ« shtetit, drejtues policie dhe biznesmenĂ« tĂ« lidhur edhe me krimin e organizuar, duke kontrolluar tĂ« dhĂ«na tĂ« ndjeshme tĂ« sigurisĂ« nĂ« vend. NĂ« njĂ« takim tĂ« datĂ«s 16 mars 2024 mes Karçanajt, Beqirajt dhe Agasit ky i fundit thotĂ«: “Projekti bĂ«n 2 milion, ne do ta bĂ«jmĂ« 4”.

Bisedat pa limit etike, ku diskutohen shuma tĂ« mĂ«dha se kush do i marrĂ« dhe si do tĂ« ndahen, janĂ« nĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« madhe tĂ« filmuara (dyshohet nga vetĂ« Agasi). “Nga kĂ«qyrja e pamjeve filmike, arsyeshĂ«m krijohet bindja mbi lidhjet me interes qĂ« kanĂ« kĂ«ta shtetas me njĂ«ri-tjetrin, e cila, nga analizimi i pĂ«rmbajtjes sĂ« bisedave tĂ« transkriptuara, krijon dyshimin e arsyeshĂ«m mbi realizimin e njĂ« skeme kriminale nĂ« funksion tĂ« paracaktimit tĂ« procedurave tĂ« prokurimit, krijimit tĂ« avantazheve dhe pĂ«rfitimit tĂ« paligjshĂ«m prej tyre”, thotĂ« prokuroria.

Skema

Fillimisht gjendej “preja”, njĂ« shumĂ« e madhe prokurorimi nĂ«n logon e AKSHI-t. MĂ« pas, pĂ«rgatiteshin pĂ«r tĂ« rrĂ«mbyer çdo qindarkĂ« nĂ« fondin limit, ndĂ«rsa “financuesja” Mirlinda Karçanaj, me paratĂ« e buxhetit tĂ« shtetit, qe kthyer nĂ« dorĂ« firmĂ«tare pĂ«r çdo tender nĂ« vlera tĂ« mĂ«dha tĂ« shkonte pĂ«r kompanitĂ« e biznesmenĂ«ve kontroversĂ«, Ermal Beqiraj dhe Ergys Agasi. Diskutimet bĂ«heshin nĂ« zyrĂ«n e Agasit, ku pasi flitej pĂ«r shuma tĂ« mĂ«dha shoqĂ«roheshin me fjalor fyes, tallĂ«s dhe jo etik. Çdo gjĂ« e dokumentuar, ku vetĂ« Agasi kishte vendosur pajisje pĂ«rgjuese video-audio.

Paradoksalisht, numri një i Agjencisë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI), Mirlinda Karçanaj, drejtoresha më jetëgjatë e qeverisjes Rama, e cila presupozohet se ruan çdo të dhënë digjitale shtetërore, edhe të sigurisë dhe rëndësisë së veçantë, përfundoi në zyrën e Agasit me zë dhe figurë në kamerat përgjuese.

Foto nga dosja

NjĂ« ndĂ«r tĂ« paktĂ«t qĂ« u bĂ« pengesĂ«, duke ankimuar procedurat tenderuese, biznesmeni Gerond Meçe drejtues i kompanisĂ« ABS”, u mor peng dhe nĂ«n kĂ«rcĂ«nim, shantazh dhe dhunĂ«, detyrohet qĂ« brenda pak orĂ«sh tĂ« tĂ«rhiqej nga 20 ankimimet. PjesĂ« e kĂ«rcĂ«nimit, sugjerimit dhe shantazhimit dyshohet sipas ProkurorisĂ« Speciale se Ă«shtĂ« edhe numri dy i PolicisĂ« sĂ« TiranĂ«s, Erion Ismaili, edhe ai njĂ« bujtĂ«s i rregullt nĂ« zyrĂ«n e Agasit.

Pengmarrja

Kushdo operator ekonomik qĂ« ankohej pĂ«r skualifikim tĂ« padrejtĂ« nga tenderat e AKSHI-t i “hapej luftĂ«â€ nga treshja Agasi, Beqiri dhe drejtoreshĂ« Karçanaj. “Ndaj operatorevĂ« ekonomik tĂ« skualifikuar, tĂ« cilĂ«t kanĂ« kĂ«rkuar tĂ« drejtĂ«n e tyre nĂ«pĂ«rmjet ankimimit zyrtar pranĂ« Autoritetit Kontraktor, por edhe nĂ« Komisionin e Prokurimit Publik, Ă«shtĂ« pĂ«rdorur dhuna, heqja e paligjshme e lirisĂ« pĂ«r t’i detyruar me forcĂ« qĂ« tĂ« tĂ«rhiqen nga ankimimet, por edhe nga çdo procedurĂ« ku kanĂ« marrĂ« pjesĂ« me qĂ«llim qĂ« tĂ« sigurohej vazhdueshmĂ«ria e kĂ«saj skeme”, thotĂ« SPAK. Provat janĂ« tashmĂ« mjaft tĂ« forta me pamje filmike, dĂ«shmi tĂ« tĂ« marrit peng dhe levizjeve tĂ« kryera qĂ« nĂ« fund shkuan nĂ« favor tĂ« kĂ«rcĂ«nuesve.

foto nga dosja
foto nga dosja

Denoncimi

MĂ« 12 gusht 2025, Gerond Meçe, aksioner i vetĂ«m nĂ« shoqĂ«rinĂ« “ABS” (njĂ« kompanie tĂ« teknologjisĂ«) u mor peng sapo doli nga banesa nĂ« drejtim tĂ« automjetit tĂ« tij. “Jemi SPAK, ejani me ne”, i thotĂ« njĂ« i ri, i cili mbante njĂ« jelek me mbishkrimin “BKH” dhe mĂ« pas tre tĂ« tjerĂ« me jelekĂ« me mbishkrimin “policia” (dyshohet tĂ« falsifikuara) e fusin nĂ« automjet dhe largohen.

Meçe nuk bën asnjë rezistencë por kupton se personat nuk ishin të policisë apo BKH-së pasi devijuan lëvizjen, duke marrë drejtimin nga Elbasani. Në një banesë të braktisur në fshatin Gracen të Elbasanit, Meçe prangoset dhe nis shantazhi, kërcënimet me armë dhe ultimatum për të tërhequr menjëherë ankimet që kishte bërë ndaj 20 procedurave tenderuese të AKSHI-it dhe në KPP (Komisionin e Prokurimit Publik).

Brenda pak orĂ«sh, Meçe udhĂ«zon administratorin e kompanisĂ« tĂ« tĂ«rhiqte ankimimet, ndĂ«rsa pasi sigurohen se gjithçka ishte nĂ« rregull dhe se kompania e Meçes e lenĂ« tĂ« lirĂ« nĂ«n kĂ«rcĂ«nimin fundor: “Nuk duam probleme nga ty, nuk dua denoncime nga ty, nĂ« tĂ« kundĂ«rt do tĂ« vrasim ty, grua, motĂ«r, nĂ«nĂ«, se babĂ« nuk ke ti..,”, citohet nĂ« dosjen e SPAK, sipas deklarimeve tĂ« Meçes.

Ku të ankohej?

Po ku mund tĂ« ankohej “i marri peng”? Biznesmeni Gerond Meçe kishte aplikuar nĂ« 20 prokurorime me kompaninĂ« e tij, por nĂ« çdo rast ishte skualifikuar dhe tenderat e AKSHI-t ishin fituar nĂ« seri nga kompanitĂ« e Ergys Agasit, Ermal Beqirajt dhe tĂ« tjerĂ«ve pranĂ« tyre.

Meçe nuk kryen denoncim nĂ« polici, nisur edhe nga fakti sipas tij se vetĂ« nĂ«ndrejtori i PolicisĂ« sĂ« TiranĂ«s i kishte sugjeruar mĂ« parĂ«: “Hiq dorĂ« nga AKSHI”. Po ashtu edhe institucioni tjetĂ«r i ankimit administrative KPP rezulton sipas SPAK se ka shkelur procedurat nĂ« rastin e ankimimeve tĂ« Meçajt dhe gjithashtu ka qenĂ« e gatshme qĂ« nĂ« njĂ« kohĂ« tĂ« shpejtĂ« tĂ« “pranojĂ«â€ tĂ«rheqjen nga ankimimi, qĂ« korrespondon me ditĂ«n e pengmarrjes sĂ« tij.

“Nga kjo veprimtari rezulton bindshĂ«m se dhe KPP ka nxituar tĂ« pranojĂ« ankimimet e OE(shĂ«nim: operatorĂ«ve ekonomikĂ«) “ABS” tĂ« cilat i kanĂ« marrĂ« forcĂ«risht nĂ« rrethanat e pĂ«rshkruara nĂ« kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ« çka do tĂ« thotĂ« qĂ« kjo kjo ka qenĂ« e koordinuar me veprimet e grupit tĂ« strukturuar kriminal”, thuhet nĂ« dosjen e SPAK.

Foto nga dosja
Foto nga dosja

57 milionë euro në pak muaj

Prokuroria ka krijuar bindje bazuar në prova (filmime, biseda audio të gërshetuera me dokumente), se kompanitë e Ermal Beqirit, Ergys Agasit dhe bisnesmenëve të tjerë Gezim Hoxha dhe Andis Papa, në një hark kohor prej 9 muajsh kanë siguruar tendera në vlerën 57 milionë euro nga AKSHI, për llogari të disa institucioneve.

NĂ« njĂ«rĂ«n prej tenderave e cila ka pĂ«rshkrimin: “PĂ«rmirĂ«simi i sistemeve pĂ«r ndihmĂ«n ekonomike” Ă«shtĂ« nĂ« vlerĂ«n 226,460,451 lekĂ« pa tvsh. Paradoksalisht, njĂ« familje me ndihmĂ« ekonomike nuk merr mĂ« shumĂ« se 8 mijĂ« lekĂ« nĂ« muaj, por pĂ«r “pĂ«rmirĂ«sim sistemi” janĂ« dhĂ«nĂ« mbi 226 milionĂ« lekĂ« tĂ« reja. NdĂ«r tenderat e tjerĂ« me “flamur tĂ« kuq” cilĂ«sohen edhe disa tĂ« zhvilluara pĂ«r institucione tĂ« tjera shtetĂ«rore, pĂ«rfshi edhe burgjet.

“Nga analiza e kĂ«tyre procedurave tĂ« prokurimit, nĂ« harmoni dhe me shpjegimet e punonjĂ«sve tĂ« shoqĂ«risĂ« “EA Solution”, krijohet bindja se kĂ«to procedura prokurimi, fitohen nga subjektet e kontrolluara nga shtetasi Ermal Beqiri, nĂ« bashkĂ«punim me shtetasin Andis Papa, fitimet e tĂ« cileve, i kalohen nĂ« mĂ«nyrĂ« fiktive subjektit “EA Solution”, nĂ« pronĂ«si tĂ« shtetasit Ergys Agasi”, thekson prokuroria.

Po ashtu SPAK nĂ« gĂ«rshĂ«tim tĂ« provave arrin nĂ« pĂ«rfundimin se tenderat manipuloheshin pĂ«r t’u fituar nga kompania “Soft& Solution” e Beqirajt, kompania “Fastech” e Andis PapĂ«s dhe kompania First sh.p.k e GĂ«zim HoxhĂ«s.

The post Dosja e AKSHI, 4 kompani në 9 muaj siguruan tendera në vlerën 57 milionë euro appeared first on Faktoje.al.

↗

Bosnja, ShqipĂ«ria dhe Kromi: Sa “i GjelbĂ«r” Ă«shtĂ« “Minierimi i GjelbĂ«r” kur bĂ«het nĂ« Ballkan?

✇Faktoje
By: FAKTOJE

Nga Jona Cenameri e Dejan Rakita – Mbi VareĆĄ, njĂ« qytet me traditĂ« tĂ« gjatĂ« minerare nĂ« Bosnjen dhe HercegovinĂ«n qendrore, po bĂ«hen plane pĂ«r hapjen e njĂ« miniere tĂ« re kromi. Projekti ka nxitur kundĂ«rshtime tĂ« forta tek banorĂ«t lokalĂ« dhe organizatat mjedisore, si edhe shqetĂ«sim te njĂ« pjesĂ« e komunitetit tĂ« ekspertĂ«ve.

Në zonat e fshatrave Duboƥtica dhe Tribija, në kodrat pyjore mbi këtë qytet boshnjak, planifikohet nxjerrja e kromit, një metal që Bashkimi Evropian e konsideron strategjikisht të rëndësishëm për tranzicionin e gjelbër. Megjithatë, për një pjesë të komunitetit lokal, projekti mbart rrezikun e ndikimeve të përhershme mbi burimet ujore, ekosistemet pyjore dhe shëndetin publik. 

Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / FOTO: D. Rakita

Ndërsa autoritetet dhe investitori flasin për vende pune dhe zhvillim, 49 organizata dhe komunitete lokale nga pellgu i lumit Krivaja kanë kërkuar së fundmi ndërprerjen e menjëhershme të koncesionit, duke paralajmëruar se pasojat mund të shtrihen edhe në zonat përreth. Ekspertët thonë se zona e prekur mund të shtrihet në një rreze deri në 120 kilometra, duke përfshirë të gjitha qytetet kryesore në Bosnje dhe Hercegovinë.

Në këto paralajmërime, shpesh përmendet Bulqiza, një qytet minerar në Shqipërinë lindore, i vendosur pothuajse në të njëjtën distancë nga Tirana sa Vareƥi nga Sarajeva, rreth 40 kilometra në vijë ajrore.

Bulqiza, Shqipëri dhe Vareƥ, Bosnje dhe Hercegovinë, të para në hartë përmes Google Earth / Credit: Google Earth

Edhe pse kromi është nxjerrë në Bulqizë për më shumë se shtatë dekada, ky rast nuk shërben si analogji e drejtpërdrejtë apo si parashikim i rezultateve në Vareƥ. Përkundrazi, Bulqiza përdoret këtu si një rast praktik i dokumentuar, një ilustrim i rreziqeve që shfaqen kur nxjerrja e burimeve natyrore ecën më shpejt sesa mbikëqyrja institucionale dhe mekanizmat e llogaridhënies publike.

Bulqiza, Shqipëri, e parë nga masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

ËshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« theksohet se VareĆĄi sot nuk Ă«shtĂ« Bulqiza. JanĂ« dy vende tĂ« ndryshme, me kuadĂ«r ligjor tĂ« ndryshĂ«m dhe me faza tĂ« ndryshme tĂ« zhvillimit minerar. PikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« arsye, krahasimi ka kuptim, jo pĂ«r shkak tĂ« vetĂ« qyteteve, por pĂ«r shkak tĂ« mekanizmave institucionalĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ«. Fokusi i kĂ«tij investigimi Ă«shtĂ« te transparenca e koncesioneve, ekzistenca e monitorimit mjedisor dhe shĂ«ndetĂ«sor, veçanĂ«risht pĂ«r kromin gjashtĂ«valent Cr(VI), menaxhimi i mbetjeve minerare dhe i ujĂ«rave tĂ« minierĂ«s, si edhe balanca mes pĂ«rfitimeve dhe dĂ«meve lokale.

NĂ« letĂ«r, projekti duket i thjeshtĂ«: njĂ« mineral strategjik qĂ« i duhet EvropĂ«s dhe njĂ« investitor qĂ« premton vende tĂ« reja pune. Pyetja kyçe, paralajmĂ«rojnĂ« ekspertĂ«t, Ă«shtĂ« nĂ«se institucionet kanĂ« kapacitetin t’i bĂ«jnĂ« kĂ«to projekte tĂ« ligjshme, tĂ« sigurta dhe tĂ« pĂ«rgjegjshme ndaj publikut.

Nga hekuri te kromi: ndryshim i modelit minerar në Vareƥ

NĂ« zonĂ«n malore DuboĆĄtica-Tribija, mbi pellgun e lumit Krivaja, kompanisĂ« “VareĆĄki minerali” d.o.o. VareĆĄ, e regjistruar deri sĂ« fundmi si “Seven Plus” d.o.o. Sarajevo, iu dha njĂ« koncesion pĂ«r kĂ«rkime gjeologjike dhe nxjerrje tĂ« ardhshme tĂ« mineralit tĂ« kromit. NdĂ«rkohĂ«, projekti Ă«shtĂ« kthyer nĂ« njĂ« nga çështjet mĂ« kontroverse nĂ« Kantonin Zenica-Doboj: nga negociata fillestare tĂ« fshehta dhe prerje pyjore “nĂ« heshtje”, te ndalimet e pĂ«rsĂ«ritura pĂ«r inspektim dhe, mĂ« pas, te thirrja publike pĂ«r ndĂ«rprerjen urgjente tĂ« koncesionit.

Për dekada, Vareƥi ishte i lidhur ngushtë me minierat. Qyteti u zhvillua paralelisht me minierën dhe uzinën e hekurit, ndërsa infrastruktura dhe hapësirat publike u ndërtuan me të ardhurat e gjeneruara nga sektori. Kjo lidhje mbetet ende e pranishme simbolikisht, nga trashëgimia urbane te vitrazhi i Shën Barbarës, shenjtëreshës mbrojtëse të minatorëve, në kishën lokale.

Leon Pendić / Foto: D. Rakita

Prifti Leon Pendić, i cili shĂ«rben prej vitesh nĂ« atĂ« kishĂ« nĂ« VareĆĄ, beson se modelet bashkĂ«kohore tĂ« nxjerrjes sĂ« burimeve nuk ofrojnĂ« mĂ« ndjenjĂ« sigurie afatgjatĂ« pĂ«r komunitetin lokal.

“ËshtĂ« thellĂ«sisht e trishtueshme tĂ« shohĂ«sh kompani qĂ« vijnĂ« nĂ« zonĂ«n tonĂ« dhe fokusohen vetĂ«m te nxjerrja e sa mĂ« shumĂ« burimeve dhe largimi i tyre nga komuniteti. Si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« natyra jonĂ«, toka, pyjet dhe xeherori tĂ« merren, ndĂ«rsa asnjĂ« pĂ«rfitim i qĂ«ndrueshĂ«m tĂ« mos mbetet nĂ« kĂ«mbim?” thotĂ« Pendić nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r njĂ« gazetar tĂ« portalit Gerila.

Sot, disa banorë të Vareƥit e perceptojnë minierimin si një proces që kryhet pa përfshirje kuptimplotë të komunitetit lokal. Kjo ndjenjë është përforcuar edhe nga përvoja me minierën ekzistuese Rupice, e vendosur në periferi të qytetit, e cila, pas një sërë ndryshimesh pronësie, iu shit në qershor të këtij viti kompanisë kanadeze Dundee Precious Metals për 1,25 miliardë dollarë amerikanë, pa asnjë përfitim financiar të drejtpërdrejtë për Komunën e Vareƥit.

VareĆĄ / Foto: D. Rakita

Ishte pronari aktual i “VareĆĄki minerali”, MiloĆĄ BoĆĄnjaković, ai qĂ« e nisi projektin minerar nĂ« Rupice, tĂ« cilin mĂ« pas e rishiti. BanorĂ«t e fshatrave PrĆŸići dhe DaĆĄtansko dyshojnĂ« se janĂ« helmuar nga plumbi pĂ«r shkak tĂ« afĂ«rsisĂ« sĂ« vend-depozitimit tĂ« mbetjeve tĂ« minierĂ«s me shtĂ«pitĂ« e tyre, njĂ« shqetĂ«sim qĂ« mbĂ«shtetet nga analiza tĂ« kryera nĂ« fillim tĂ« dhjetorit tĂ« kĂ«tij viti, tĂ« cilat treguan praninĂ« e plumbit nĂ« gjak te tĂ« 44 personat e testuar.

Si pasojë, segmente të komunitetit të ekspertëve dhe mjedisor paralajmërojnë se një model i ngjashëm mund të përsëritet në zonën Duboƥtica-Tribija, me një rrezik shtesë: xeherori i kromit, i cili mund të ketë ndikime mjedisore dhe shëndetësore më të rënda sesa mineralet e mëparshme.

PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, nĂ« bisedat me banorĂ«t lokalĂ«, po dĂ«gjohet gjithnjĂ« e mĂ« shpesh termi “minierim invaziv”, i pĂ«rdorur pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar njĂ« model ku pĂ«rfitimet ekonomike arrihen nĂ« njĂ« afat tĂ« shkurtĂ«r, ndĂ«rsa pasojat afatgjata i ngarkohen territorit dhe popullsisĂ« lokale.

ÇfarĂ« nĂ«nkupton realisht nxjerrja e mineralit tĂ« kromit?

Në deklarata të dhëna ekskluzivisht për këtë artikull investigativ, ekspertë të njohur ndërkombëtarisht në toksikologji, kimi mjedisore, pylltari dhe hidrologji paralajmërojnë se minierimi i kromit në zonën Duboƥtica-Tribija mbart rreziqe të konsiderueshme afatgjata për mjedisin dhe shëndetin publik.

Profesori emeritus i ToksikologjisĂ«, nĂ« disa universitete ndĂ«rkombĂ«tare, Dr. Jasenko Karamehić, paralajmĂ«ron se kromi gjashtĂ«valent Cr(VI) Ă«shtĂ« forma mĂ« e rrezikshme e kĂ«tij metali dhe njĂ« kancerogjen i provuar.

Dr. Jasenko Karamehić / Foto: e vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion

“Format mĂ« tĂ« zakonshme tĂ« kromit janĂ« kromi metalik, trivalent dhe gjashtĂ«valent, ku kromi gjashtĂ«valent Ă«shtĂ« shumĂ« toksik dhe i klasifikuar si substancĂ« kancerogjene. Kromi gjashtĂ«valent dĂ«mton materialin gjenetik dhe nuk ka prag tĂ« sigurt ekspozimi,” deklaron Karamehić.

Ai paralajmëron se aktivitetet minerare mund të çojnë në transformimin e kromit trivalent në formën më toksike gjashtëvalente, edhe kur Cr(VI) nuk është i pranishëm fillimisht në xeheror.

“Ekspozimi nuk ndodh vetĂ«m nĂ« vendin e punĂ«s, por edhe pĂ«rmes pluhurit, ujit dhe ushqimit,” thekson Karamehić, duke nĂ«nvizuar se rreziku nuk mbetet domosdoshmĂ«risht i kufizuar nĂ« sitin minerar.

Një vlerësim të ngjashëm jep edhe Dr. Ulla B. Vogel, toksikologe dhe profesore në Qendrën Kombëtare Kërkimore për Mjedisin e Punës (NFA) në Kopenhagen.

Vogel shpjegon se kromi gjashtëvalent konsiderohet veçanërisht toksik dhe i rrezikshëm në biomonitorim pikërisht për shkak të kancerogjenitetit.

Dr. Ulla B. Vogel / Foto: e vënë në dispozicion

Ajo thekson se Cr(VI) është kancerogjen i provuar për njeriun, i rregulluar në mënyrë të rreptë në Bashkimin Evropian dhe i klasifikuar si kancerogjen pa prag (non-threshold).

“Kjo do tĂ« thotĂ« se nuk ka nivel tĂ« sigurt ekspozimi; pĂ«rkundrazi, vlerat kufi bazohen nĂ« njĂ« nivel tĂ« pranueshĂ«m rreziku,” shpjegon ajo.

Ajo paralajmëron gjithashtu se rreziku nuk kufizohet vetëm në mjediset profesionale.

“NĂ«se kromi gjashtĂ«valent çlirohet nĂ« ajĂ«r ose nĂ« ujĂ«, mund tĂ« pĂ«rbĂ«jĂ« kĂ«rcĂ«nim pĂ«r popullsinĂ« e pĂ«rgjithshme qĂ« jeton pranĂ« impianteve industriale ose zonave minerare,” thotĂ« Vogel, duke kujtuar rastin e njohur tĂ« ndotjes sĂ« ujĂ«rave nĂ«ntokĂ«sore nĂ« Hinkley, Kaliforni, i cili u bĂ« i njohur gjerĂ«sisht pĂ«rmes filmit Erin Brockovich.

Sipas Vogel, lidhja shkakësore midis thithjes së kromit gjashtëvalent dhe rrezikut për kancer të mushkërive është e dokumentuar mirë, gjë që lejon vlerësime të rrezikut në nivele të ndryshme ekspozimi. Ajo përfundon se vlerësimi i rrezikut kimik është thelbësor dhe se çdo tregues i mundshëm i çlirimit të Cr(VI) në mjedis duhet të nxisë vlerësim më të detajuar të ekspozimit dhe shqyrtim të masave parandaluese.

Dr. Dragana Đorđević, kĂ«rkuese kryesore dhe drejtuese e QendrĂ«s sĂ« EkselencĂ«s pĂ«r KiminĂ« dhe InxhinierinĂ« Mjedisore nĂ« Universitetin e Beogradit, paralajmĂ«ron se kromi gjashtĂ«valent mund tĂ« pĂ«rhapet pĂ«rmes ujit, ajrit dhe tokĂ«s, duke pĂ«rfshirĂ« edhe reaksione kimike dytĂ«sore qĂ« burojnĂ« nga kromi trivalent i pranishĂ«m natyrshĂ«m.

“Reshjet shpĂ«lajnĂ« mbetjet minerare, ndotja hyn nĂ« ujĂ«rat sipĂ«rfaqĂ«sore dhe nĂ«ntokĂ«sore, pastaj kalon nĂ« zinxhirin ushqimor,” shpjegon Đorđević, duke paralajmĂ«ruar se pasojat afatgjata tĂ« ekspozimit shpesh janĂ« tĂ« pakthyeshme.

Dr. Dragana Đorđević / Foto: e vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion

Ajo thekson se rreziku është i lidhur me vetë natyrën e xeherorit të kromit, edhe në miniera të kufizuara vetëm në nxjerrje dhe thërrmim.

Veçanërisht, ajo paralajmëron se vend-depozitimet e vjetra dhe grumbullimet e braktisura të mbetjeve shpesh janë burim më i madh ndotjeje sesa objektet aktive, sepse kanë qenë të ekspozuara për dekada ndaj shiut, borës, erës dhe kushteve të tjera atmosferike.

Ajo e përshkruan ekspozimin afatgjatë ndaj kromit gjashtëvalent si rrezik shëndetësor me pasoja shpesh të pakthyeshme, nga kanceri i mushkërive, sinuseve dhe traktit gastrointestinal, te dëmtimet e mëlçisë, veshkave dhe ADN-së, si edhe çrregullime të tiroides dhe dëmtime në zhvillimin e fëmijëve.

Lumi Krivaja si ekosistem i ndjeshëm

Dalibor Ballian, profesor në Fakultetin e Pylltarisë të Universitetit të Sarajevës dhe anëtar korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Bosnjes dhe Hercegovinës, paralajmëron se ndërtimi i një miniere kromi në pellgun e lumit Krivaja do të kishte pasoja serioze për ekosistemet lokale.

Dr. Dalibor Ballian / Foto: D. Rakita

“Me ndĂ«rtimin e njĂ« miniere tĂ« re kromi, do tĂ« humbnim florĂ«n dhe faunĂ«n, si edhe ajrin dhe ujin e pastĂ«r. Gjendja e lumit Krivaja do tĂ« ishte e tillĂ« qĂ« nuk do tĂ« kishte as peshq e as karavidhe, madje nuk do tĂ« kishte as baktere. NĂ«se kjo minierĂ« ndĂ«rtohet, do tĂ« jetĂ« njĂ« bombĂ« atomike ekologjike pĂ«r zonĂ«n pĂ«rreth dhe pĂ«r lumin Krivaja, sepse çdo gjĂ« brenda njĂ« rrezeje prej 120 kilometrash, pĂ«rfshirĂ« tĂ« gjitha qytetet kryesore nĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ«, do tĂ« kontaminohej me krom gjashtĂ«valent, i cili Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht toksik pĂ«r shĂ«ndetin e njeriut,” thekson Ballian.

Profesori Karamehić pajtohet me tĂ«: “Ndotja mund tĂ« pĂ«rhapet nĂ« njĂ« zonĂ« tĂ« gjerĂ«, veçanĂ«risht kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« territor tĂ« madh, nga VareĆĄi brenda njĂ« rrezeje 50, e ndoshta deri nĂ« 100 kilometra, ku ndotja mund tĂ« ketĂ« pasoja serioze dhe afatgjata pĂ«r shĂ«ndetin e njeriut dhe mjedisin”

Lumi Krivaja / Foto: D. Rakita

ParalajmĂ«rime tĂ« ngjashme vijnĂ« nga Muriz Spahić, njĂ« nga hidrologĂ«t kryesorĂ« nĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ« dhe ish-profesor nĂ« Fakultetin e Shkencave tĂ« NatyrĂ«s nĂ« Universitetin e SarajevĂ«s. Ai shpjegon se kromi gjashtĂ«valent mund tĂ« shfaqet si nĂ«nprodukt i aktivitetit minerar dhe tĂ« pĂ«rhapet shpejt nĂ«pĂ«r formacionet karbonike shkĂ«mbore, duke arritur burimet e ujit tĂ« pijshĂ«m.

“Toksina grumbullohet nĂ« sedimente, hyn nĂ« zinxhirin ushqimor dhe dĂ«mi mund tĂ« jetĂ« afatgjatĂ« dhe i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u kthyer mbrapsht,” paralajmĂ«ron Spahić.

Dr. Muriz Spahić / Foto: D. Rakita

Organizatat mjedisore, për rrjedhojë, këmbëngulin që projekti të mos shihet thjesht si investim, por si çështje e shëndetit publik që prek të gjithë pellgun e Krivajës, nga Vareƥi deri te komunitetet në rrjedhën e poshtme.

Një mineral kritik në një peizazh kritik

Kromi është lëndë e parë kyçe për çelikun inox, infrastrukturën e energjisë së rinovueshme, automjetet elektrike dhe industrinë ushtarake, ndaj është përfshirë në listën e Bashkimit Evropian të lëndëve të para kritike.

Në teori, një minierë kromi në Bosnje dhe Hercegovinë mund të përshtatet me strategjinë zhvillimore të BE-së. Në praktikë, Ballian paralajmëron se projekti i planifikuar ndodhet në një nga zonat pyjore, ekologjikisht më të vlefshme të vendit.

Pyjet mbi DuboĆĄtica dhe Tribija / Foto: D. Rakita

“KĂ«to nuk janĂ« toka tĂ« degraduara, por pyje shumĂ« produktive. Pasi tĂ« hiqet baza minerale, rikuperimi i tyre kĂ«rkon breza,” thekson Ballian.

Sipas të dhënave të disponueshme, zona e koncesionit mbulon rreth 3,200 hektarë midis minierës ekzistuese Rupice dhe sitit të planifikuar në Duboƥtica.

Në praktikën evropiane, projekte të tilla shoqërohen me koncesione të aksesueshme publikisht, monitorim të pavarur mjedisor dhe shëndetësor, përfshirë matjet e kromit gjashtëvalent, si edhe garanci financiare për rehabilitim.

Mungesa e këtyre mekanizmave në fazat e hershme shpesh më vonë rezulton të jetë dobësi strukturore në qeverisjen e burimeve natyrore.

Koncesion pa akses, pyetje pa përgjigje

Ndërsa në terren po hapen rrugë pyjore dhe po kryhen punime kërkimore, kontrata e koncesionit për Duboƥtica-Tribija pranë qytetit boshnjak të Vareƥit mbetet e paarritshme për publikun.

Organizatat e shoqĂ«risĂ« civile dhe gazetarĂ«t kanĂ« muaj qĂ« pĂ«rpiqen tĂ« sigurojnĂ« kontratĂ«n e nĂ«nshkruar midis Seven Plus (tani VareĆĄki minerali) dhe QeverisĂ« sĂ« Kantonit Zenica-Doboj. PĂ«rgjigjet institucionale, qĂ« variojnĂ« nga refuzime tĂ« drejtpĂ«rdrejta deri te referencat pĂ«r “sekret tregtar”, kanĂ« penguar aksesin nĂ« njĂ« dokument qĂ«, sipas ligjit, duhet tĂ« jetĂ« publik.

Si rezultat, 49 organizata dhe komunitete lokale nga pellgu i KrivajĂ«s i dorĂ«zuan njĂ« letĂ«r tĂ« hapur qeverisĂ« kantonale, duke kĂ«rkuar ndĂ«rprerjen e koncesionit. NjĂ«ri prej nĂ«nshkruesve, Davor Ć upuković nga shoqata ekologjike Fojničani, thotĂ« se çështja kyçe Ă«shtĂ« mosrespektimi i afateve kontraktuale.

Davor Ơupuković / Foto: D. Rakita

“Punimet nuk nisĂ«n brenda afatit tĂ« dakordĂ«suar, por mĂ« vonĂ« u paraqitĂ«n si tĂ« nisura. Kjo jep njĂ« bazĂ« tĂ« qartĂ« pĂ«r ndĂ«rprerjen e koncesionit,” thotĂ« Ć upuković.

Sipas tij, publiku di vetëm se tarifa e koncesionit është 0.76 euro për ton xeheror dhe 76.7 euro për hektar tokë, ndërsa përmbajtja e plotë e kontratës mbetet e fshehur.

Sipas vendimeve të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjes dhe Hercegovinës dhe të Përfaqësuesit të Lartë, tjetërsimi i pronës shtetërore, përfshirë pyjet, tokën dhe burimet natyrore, është i kufizuar derisa të miratohet një ligj shtetëror për pronën shtetërore; ky regjim zbatohet në të gjithë vendin. Zyra e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) ka të drejtë të ndërhyjë pikërisht kur mungon marrëveshja politike, çka e bën pronën shtetërore një nga çështjet më të ndjeshme kushtetuese në Bosnje.

Pavarësisht këtij kuadri, punimet në Vareƥ, në tokë pyjore në pronësi të shtetit, nisën pa pëlqimin e Zyrës së Avokatit të Shtetit të Bosnjes dhe Hercegovinës. Më 20 gusht 2025, Inspektorati Federal i Pylltarisë kërkoi nga kjo zyrë një opinion ligjor lidhur me ligjshmërinë e lejeve për prerje drurësh dhe për ndryshimin e përdorimit të tokës. Deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi, nuk është dhënë asnjë përgjigje, ndërsa investitori vazhdon aktivitetin.

Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / Foto: e vënë në dispozicion

Disa ekspertë juridikë dhe organizata të shoqërisë civile pretendojnë se në këtë situatë ka pasur shkelje të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe të mandatit të Përfaqësuesit të Lartë.

“Vendimet u morĂ«n pa dĂ«gjesa publike dhe pa pjesĂ«marrjen e komunitetit lokal, duke u bazuar vetĂ«m nĂ« njĂ« vendim tĂ« KĂ«shillit Komunal tĂ« VareĆĄit. Kjo ngre pyetje serioze pĂ«r pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« me kuadrin ligjor ekzistues,” thotĂ« Ć upuković.

Përgjigjet ndaj pyetjeve të dërguara nga portali Gerila, te Ministria e Ekonomisë e Kantonit Zenica-Doboj ishin të përgjithshme, dhe nuk sqaronin pikat kryesore të kontestuara. Zyra e Kryeministrit Kantonal, si edhe Vareƥki minerali, nuk kanë kthyer përgjigje deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi.

Një vakum ligjor si model

PĂ«r Davor Ć upuković, rasti DuboĆĄtica-Tribija nuk Ă«shtĂ« incident i izoluar, por pjesĂ« e njĂ« modeli mĂ« tĂ« gjerĂ« ku boshllĂ«qet ligjore dhe mbikĂ«qyrja e dobĂ«t institucionale shfrytĂ«zohen si kornizĂ« pĂ«r nisjen e investimeve nĂ« zona mjedisore tĂ« ndjeshme.

Sipas tij, plani hapësinor ende në fuqi, që daton nga koha e ish-Jugosllavisë, e kishte përcaktuar këtë zone, përfshirë edhe lumin Krivaja, si zonë të mbrojtur. Ndërkohë, Federata e Bosnjës dhe Hercegovinës nuk ka miratuar ende një plan të ri hapësinor. Ky boshllëk ligjor, argumenton ai, krijon hapësirë për interpretime të ndryshme dhe për zbatim selektiv të rregullave, sidomos kur bëhet fjalë për burimet natyrore më të vlefshme.

Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / Foto: D. Rakita

Ć upuković kujton se pĂ«rpjekje tĂ« ngjashme investimi janĂ« regjistruar edhe nĂ« vende tĂ« tjera, si Mali Ozren, ku projektet u ndalĂ«n pas rezistencĂ«s sĂ« komuniteteve lokale. Presione ndaj aktivistĂ«ve dhe banorĂ«ve nĂ« disa zona janĂ« dokumentuar tashmĂ« pĂ«rmes kallĂ«zimeve penale dhe regjistrave zyrtarĂ«, ndaj disa burime kĂ«rkuan anonimitet.

“Nuk po vihet nĂ« dyshim zhvillimi si i tillĂ«; po kĂ«rkohen investime tĂ« ligjshme, transparente dhe tĂ« kontrolluara institucionalisht,” pĂ«rfundon Ć upuković.

VlerĂ«simet e ekspertĂ«ve dhe kufijtĂ« e “minierimit tĂ« gjelbĂ«r”

NdĂ«rsa autoritetet kantonale e paraqesin projektin si mundĂ«si zhvillimi, njĂ« pjesĂ« e komunitetit tĂ« ekspertĂ«ve paralajmĂ«ron se terma si “modern” dhe “minierim i gjelbĂ«r” shpesh pĂ«rdoren pa mekanizma tĂ« qartĂ« dhe tĂ« verifikueshĂ«m pĂ«r mbrojtjen e mjedisit.

Profesori Dalibor Ballian vĂ« nĂ« dukje se Bosnja dhe Hercegovina ka tashmĂ« rreth 100 mijĂ« hektarĂ« tokĂ« tĂ« shpallur zyrtarisht si e rehabilituar, por qĂ« nĂ« praktikĂ« ka tiparet e njĂ« terreni tĂ« degraduar nga aktiviteti industrial. Me zbatimin e koncesionit tĂ« ri, kĂ«tyre hektarĂ«ve do t’u shtohen edhe 3,2 mijĂ« tĂ« tjerĂ«, qĂ« shtrihen nga Rupice deri nĂ« DuboĆĄtica.

“Rikthimi i ekosistemeve pyjore dhe ujore pas minierimit kĂ«rkon dekada, dhe kthimi i plotĂ« nĂ« gjendjen origjinale nuk Ă«shtĂ« realist brenda kornizave ekzistuese institucionale,” paralajmĂ«ron Ballian.

Minierimi ka qenë shenjë dalluese e Vareƥit prej dekadash / Foto: D. Rakita

Rezerva tĂ« ngjashme shprehen edhe nga profesionistĂ« tĂ« minierave. Azid KaknjaĆĄević, inxhinier minierash nga Olovo, thekson se projekti i planifikuar pĂ«rfshin disa burime tĂ« mundshme ndotjeje, krahas pyetjeve ende tĂ« pazgjidhura mbi ligjshmĂ«rinĂ« dhe pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« me vendimet e GjykatĂ«s Kushtetuese tĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ«s.

Sipas ekspertĂ«ve, pretendimet pĂ«r minierim “tĂ« kontrolluar” ose “tĂ« gjelbĂ«r” tĂ« kromit nĂ« ekosisteme tĂ« ndjeshme janĂ« thellĂ«sisht problematike dhe, nĂ« praktikĂ«, pothuajse tĂ« paarritshme. Siç shpjegon Dr. Dragana Đorđević, kĂ«to pretendime bazohen nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« reduktuar teknikisht disa rreziqe, jo pĂ«r t’i eliminuar ato, sidomos kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r kromin gjashtĂ«valent.

Edhe nĂ« rastet kur nxirret vetĂ«m kromiti si mineral kryesor mbartĂ«s i kromit, dhe kur mbetjet minerare depozitohen formalisht nĂ« mĂ«nyrĂ« “tĂ« kontrolluar”, vetĂ« ekspozimi i mineralit ndaj ajrit, ujit dhe tokĂ«s nxit reaksione kimike natyrore qĂ« nuk mund tĂ« ndalen. Mbetjet minerare, thekson ajo, mbeten nĂ« mjedis pĂ«r dekada apo edhe shekuj, ndĂ«rsa masat e ashtuquajtura tĂ« kontrollit zakonisht projektohen vetĂ«m pĂ«r disa dekada.

“Garantimi i stabilitetit kimik tĂ« miliona tonĂ«ve mbetje pĂ«r periudha kaq tĂ« gjata, nĂ«n ndikimin e reshjeve, ngricave, ndryshimeve tĂ« ph-it dhe proceseve biologjike, Ă«shtĂ« jorealist,” nĂ«nvizon Đorđević.

Kontrolli i erozionit dhe i rrjedhjeve sipĂ«rfaqĂ«sore, shton ajo, Ă«shtĂ« i mundur vetĂ«m me mirĂ«mbajtje aktive tĂ« vazhdueshme dhe mbikĂ«qyrje edhe pas mbylljes sĂ« minierĂ«s, ç’ka ngre njĂ« pyetje themelore pĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«.

Kush do t’i financojĂ« dhe mbikĂ«qyrĂ« kĂ«to sisteme pĂ«r 100 apo 1 mijĂ« vjet? PĂ«rvoja ndĂ«rkombĂ«tare, vĂ«ren ajo, tregon se “mirĂ«mbajtja pasive” pasi investitorĂ«t largohen shpesh kthehet nĂ« braktisje, veçanĂ«risht pĂ«rballĂ« motit ekstrem, pĂ«rmbytjeve tĂ« mĂ«dha, tĂ«rmeteve, kolapsit institucional ose falimentimit tĂ« kompanive.

“AtĂ«herĂ« bĂ«het e qartĂ« se ‘minierimi i gjelbĂ«r’ ekziston kryesisht nĂ« letĂ«r,” pĂ«rfundon ajo.

Perspektiva lokale: përvojë dhe mosbesim

Shqetësimet se Bosnja dhe Hercegovina po trajtohet gjithnjë e më shumë si hapësirë për nxjerrje intensive të burimeve ndahen gjerësisht nga banorët e Vareƥit.

Miroslav Pejčinović, kryetar i komitetit nismĂ«tar tĂ« shoqatĂ«s Opstanak, e cila u krijua pikĂ«risht nga frika ndaj minierĂ«s sĂ« kromit, thotĂ« se kundĂ«rshtimi ndaj projektit buron nga pĂ«rvojat me minierĂ«n ekzistuese Rupice.

Miroslav Pejčinović / Foto: D. Rakita

Ai i referohet edhe njĂ« modeli qĂ«, sipas tij, synon pranimin shoqĂ«ror tĂ« projektit, pĂ«rmes donacioneve pĂ«r organizata sportive dhe kulturore lokale, ndĂ«rkohĂ« qĂ« vlera e burimeve tĂ« nxjerra nuk rikthehet te komuniteti pĂ«rmes tarifave tĂ« koncesionit.“NĂ«se ky model vazhdon, Bosnja dhe Hercegovina rrezikon tĂ« bĂ«het njĂ« vend ku i jepet prioritet shfrytĂ«zimit, jo zhvillimit afatgjatĂ« dhe ruajtjes sĂ« komuniteteve,” thotĂ« ai.

Kromi dhe industria ushtarake: një pyetje e hapur

Përveç shqetësimeve mjedisore dhe ligjore, disa nënshkrues të nismës ngrenë edhe pyetjen e përdorimit përfundimtar të xeherorit. Sipas informacioneve të disponueshme, kromi nga miniera e planifikuar mund të përdoret në industrinë ushtarake, veçanërisht për prodhimin e çeliqeve të specializuara.

Të dhënat nga Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së (USGS) konfirmojnë se kromi dhe ferrokromi konsiderohen materiale strategjike për shkak të përdorimit në mjete të blinduara, struktura ushtarake, motorë reaktivë dhe turbina gazi.

NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, aktivisti Davor Ć upuković shtron njĂ« pyetje qĂ« shkon pĂ«rtej konsideratave teknike dhe ekonomike:

“A duhet Bosnja dhe Hercegovina, si njĂ« shoqĂ«ri pas lufte, tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« zinxhirĂ«t e furnizimit tĂ« prodhimit ushtarak?”

Reagimi institucional

Nisma për ndërprerjen e marrëveshjes së koncesionit për zonën Duboƥtica-Tribija, e nisur nga komunitetet lokale dhe organizatat e shoqërisë civile nga pellgu i Krivajës, së fundmi ka marrë edhe vazhdim institucional në Kuvendin e Kantonit Zenica-Doboj.

VareĆĄ / Foto: D. Rakita

NĂ« seancĂ«n e 46-tĂ« tĂ« Kuvendit Kantonal, mbajtur mĂ« 27 nĂ«ntor, Damir Memić, kryetar i grupit parlamentar tĂ« SDP-sĂ«, e futi zyrtarisht nismĂ«n nĂ« procedurĂ« parlamentare, duke iu referuar kĂ«rkesave tĂ« qytetarĂ«ve dhe kundĂ«rshtimeve tĂ« dokumentuara lidhur me procesin e dhĂ«nies dhe zbatimit tĂ« koncesionit.

Kjo shënoi herën e parë që miniera e planifikuar e kromit u trajtua formalisht në nivel politik kantonal. Ecuria e mëtejshme do të varet nga qëndrimi i shumicës parlamentare dhe vlerësimi i institucioneve kompetente për ligjshmërinë e kontratës ekzistuese.

ÇfarĂ« na tregon ShqipĂ«ria: Bulqiza si pasqyrĂ« e sĂ« ardhmes

Disa qindra kilometra në jugperëndim, në Bulqizë, minierimi i kromit vazhdon prej dekadash dhe shpesh citohet si shembull i asaj që ndodh kur nxjerrja e mineralit ndodh më shpejt sesa mbikëqyrja institucionale. Bulqiza nuk është një histori e së shkuarës, por e pasojave të akumuluara të shfrytëzimit afatgjatë brenda një sistemi të karakterizuar nga dhjetëra operatorë dhe një mozaik kompleks lejesh.

Tabela që tregon drejtimin për te miniera e kromit, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Me të mbërritur në qytet, përshtypja më e fortë nuk vjen nga galeritë, por nga fytyrat e njerëzve.

“A i pe fytyrat e njerĂ«zve kur hyre nĂ« qytet?” e pyeti reporteren minatori Luli Alla.

“TĂ« rrudhura, tĂ« lodhura, tĂ« rraskapitura. TĂ« gjithĂ« kĂ«tu kanĂ« tĂ« paktĂ«n njĂ« familjar qĂ« punon nĂ« minierĂ«â€

Minatori pĂ«rshkruan njĂ« komunitet ku “pothuajse çdo familje” ka dikĂ« qĂ« punon nĂ« minierĂ«, duke shtuar se, sipas pĂ«rvojĂ«s sĂ« tij, shumĂ« minatorĂ« nuk arrijnĂ« moshĂ« tĂ« thyer pas viteve tĂ« punĂ«s sĂ« rĂ«ndĂ«.

Në qarkun e Dibrës, nën qytet shtrihet një nga depozitat më të mëdha të kromit në Evropë, ndërsa në sipërfaqe shihet një kontrast i ashpër mes pasurisë minerare dhe kushteve sociale.

Qendra e Bulqizës, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Në të njëjtën kohë, kapaciteti institucional për monitorim sistematik të ndikimeve mjedisore dhe sociale mbetet i kufizuar. Bashkia e Bulqizës konfirmon se nuk mban një regjistër zyrtar të ankesave të qytetarëve lidhur me ndikimin e minierës në jetën e përditshme.

Megjithëse Shqipëria ka hapur negociatat nën Klasterin 4, përfshirë Kapitullin 27 të acquis të BE-së, i cili kërkon transparencë më të madhe, mbikëqyrje më të fortë mjedisore dhe inspektime më efektive, Bulqiza tregon se sa kompleks është ky proces në mjedise ku aktivitetet minerare kanë paraprirë prej kohësh mekanizmat e kontrollit.

Bulqiza: qyteti dhe miniera si një sistem i vetëm

Bulqiza shtrihet në një luginë të ngushtë të vargmaleve të Dibrës, në një terren të përbërë nga shkëmbinj ultrabazikë serpentinitë. Galeritë minerare fillojnë direkt mbi bërthamën urbane, ndërsa shpatet dhe hapësirat mes lagjeve rrethohen nga grumbuj sterilësh dhe mbetjesh të akumuluara ndër dekada. 

Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Minierimi i kromit nisi në vitin 1948. Në 75 vjet, nga masivi i Bulqizës u nxorën më shumë se 15 milionë ton krom, duke e bërë zonën qendrën kryesore minerare të Shqipërisë për më shumë se gjysmë shekulli.

Pas viteve 1990, me kalimin në ekonomi tregu, masivi minerar u fragmentua në dhjetëra parcela dhe u dhanë një numër i madh licencash. Një ekspert minierash dhe banor i Bulqizës, i cili kërkoi anonimitet për shkak të pasojave profesionale dhe institucionale, e përshkruan këtë kthesë kështu:

“Pas viteve 1990, miniera u copĂ«tua dhe zinxhiri teknik u shemb. GaleritĂ« e vjetra pĂ«rdoren pa kontroll, me hyrje tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, dhe shumĂ« kompani nuk zbatojnĂ« protokollet bazĂ«. Kjo ka rritur rreziqet si pĂ«r punĂ«torĂ«t, ashtu edhe pĂ«r mjedisin”

Sipas tij, pjesë të galerive të vjetra mbeten të pasigurta.

“E dimĂ« qĂ« kromi Ă«shtĂ« shtylla kurrizore e ekonomisĂ« sĂ« BulqizĂ«s, por jeta nĂ« qytet Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« gjithnjĂ« e mĂ« e vĂ«shtirĂ«,” shton ai.

116 licenca në një masiv të vetëm

Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore (AKBN), u përgjigj për Faktoje.al se aktualisht janë 116 licenca minerare aktive në masivin e Bulqizës. 

Masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

“Kur miniera u nda nĂ« njĂ«si tĂ« vogla, zinxhiri teknik u shemb. Kjo rriti rreziqet si pĂ«r punĂ«torĂ«t, ashtu edhe pĂ«r mjedisin,” thotĂ« eksperti nga Bulqiza.

Mbikëqyrja 

Në letër, kuadri rregullator duket i plotë, por sa është efektive në praktikë? 

AKBN mbikëqyr dhënien e licencave, planet teknike dhe ekonomike, si edhe garancitë financiare për rehabilitim. Megjithatë, sipas deklarimeve të institucionit, ajo nuk monitoron ndotjen apo menaxhimin e mbetjeve minerare, duke e kufizuar rolin e saj në verifikimin e përputhjes teknike me licencat.

Ndërkohë, Agjencia Kombëtare e Mjedisit (AKM) kryesisht mbikëqyr operatorët që kanë leje mjedisore të vlefshme.

Nga ana tjetër, Inspektoriati i Punës dhe Mbrojtjes Sociale fokusohet te siguria në punë dhe të drejtat e punës.

Të dhënat e AKM tregojnë se nuk ka stacione monitorimi të cilësisë së ajrit dhe ujit në Bulqizë. 

Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Ndërkohë, gjatë tremujorit të fundit të vitit 2024, AKM vendosi 26 masa administrative ndaj kompanive në Bulqizë për mosrespektim të rregullave mjedisore. 

Autoritetet vendore

Bashkia e BulqizĂ«s deklaron se nuk ka organizuar dĂ«gjesa publike lokale me qytetarĂ«t mbi minierat nĂ« zonĂ«. Bashkia pretendon se aktivitetet minerare “kryesisht zhvillohen nĂ« zona tĂ« largĂ«ta malore”, gjĂ« qĂ«, sipas tyre, shpjegon mungesĂ«n e ankesave tĂ« regjistruara nĂ« nivel lokal. Bashkia nuk ka kompetencĂ« mbi lejet mjedisore, tĂ« cilat janĂ« nĂ« juridiksionin e MinistrisĂ« sĂ« Turizmit dhe Mjedisit.

Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Bashkia Bulqizë deklaron gjithashtu se nuk ka të dhëna mbi ndotjen e ujit të pijshëm ose kontaminimin e tokës si rezultat i aktivitetit minerar. 

Inspektorati Kombëtar i Mbrojtjes së Territorit (IKMT) vëren se Drejtoria për Inspektimin e Mjedisit dhe Ujit u krijua vetëm në fund të vitit 2020. 

Që nga krijimi i Drejtorisë, IKMT ka kryer 12 inspektime në zonën minerare të Bulqizës, duke vendosur masa administrative ndaj tetë kompanive, për shkelje si depozitimi i paligjshëm i mbetjeve minerare dhe shkelje të tjera të rregullave mjedisore. Në të njëjtën kohë, Inspektorati konfirmon se asnjë aktivitet minerar nuk është pezulluar ndonjëherë për shkak të ndotjes mjedisore ose rreziqeve të sigurisë.

Xhinset e minatorëve pranë minierës ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Siguria 

Pamja më e detajuar institucionale mbi kushtet e sigurisë në sektorin minerar të Bulqizës vjen nga të dhënat e Inspektoratit të Punës dhe Shërbimeve Sociale. Sipas statistikave zyrtare, në sektorin e minierave dhe guroreve në qarkun Dibër u kryen 804 inspektime midis janarit 2016 dhe shtatorit 2025.

Shumica e inspektimeve (73%) ishin të planifikuara, 26% u kryen pas aksidenteve në punë dhe vetëm 2% u nisën mbi bazën e raportimeve të vetë punëtorëve. Në të njëjtën periudhë u regjistruan 194 aksidente në punë, 31 prej tyre me pasojë vdekjen.

Inspektorati raporton se masa administrative u vendosën në 85% të rasteve pas aksidenteve, duke variuar nga paralajmërime dhe ndalim i përkohshëm pune deri te gjobat. Në total u dhanë 596 sanksione, ku shumica ishin paralajmërime (63%), ndërsa pezullimet për shkelje të sigurisë dhe shkelje serioze të të drejtave të punës përbënin rreth një të tretën e masave. Vlera totale e gjobave arriti 7,73 milionë lekë (rreth 73 mijë euro).

Miniera ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Shkeljet më të shpeshta përfshinin mungesën ose vjetërsimin e vlerësimeve të rrezikut, mosfunksionimin e mekanizmave të sigurisë në punë, mungesën e shërbimeve mjekësore dhe përdorimin e pamjaftueshëm të pajisjeve mbrojtëse. 

Mbikëqyrja

Instituti i Shëndetit Publik (ISHP) konfirmon se në Bulqizë nuk janë kryer analiza të ujit të pijshëm për kromin gjashtëvalent për të paktën dhjetë vjet. Në vend të kësaj, analizat janë kufizuar te kromi total. Sipas ISHP, të gjitha mostrat e testuara kanë qenë brenda kufijve të lejuar sipas standardeve kombëtare.

ISHP deklaron gjithashtu se nuk kryen ekzaminime mjekësore sistematike të minatorëve dhe nuk zbaton programe të shëndetit në punë apo rehabilitimi. Monitorimi epidemiologjik kufizohet në regjistrat e përgjithshëm të sëmundjeve jo të transmetueshme. 

Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Ministria e Shëndetësisë konfirmoi se nuk ka të dhëna për sëmundjet profesionale te minatorët, duke deklaruar se kjo përgjegjësi i takon Inspektoratit të Punës.

Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë, përgjegjëse për licencat, inspektimet teknike, nënkontraktorët, planet e mbylljes së minierës dhe vlerësimet e rezervave të kromit, nuk iu përgjigj kërkesave për informacion të paraqitura nga Faktoje.al më 29 tetor 2025.

Eksperti i mjedisit, Danjel Bica paralajmĂ«ron se, edhe pse kompanitĂ« janĂ« tĂ« detyruara ligjĂ«risht tĂ« paguajnĂ« tarifa mjedisore dhe tĂ« sigurojnĂ« garanci financiare, asnjĂ« galeri apo zonĂ« e degraduar nĂ« BulqizĂ« nuk Ă«shtĂ« rehabilituar plotĂ«sisht pas dekadash minierimi. Ai identifikon “vetĂ«-raportimin e kompanive, inspektimet e rralla dhe mungesĂ«n e verifikimit tĂ« pavarur si dobĂ«si kyçe”.

Danjel Bica, ekspert mjedisor nga Bulqiza, Shqipëri / Credit: sherm.org.al

Edhe pse kromi në Bulqizë është kryesisht në formën trivalente, asnjë institucion nuk ka vlerësuar mundësinë e oksidimit të tij në krom gjashtëvalent në ujërat e minierave.

“Pa analizĂ« tĂ« synuar pĂ«r kromin gjashtĂ«valent, Ă«shtĂ« e pamundur tĂ« vlerĂ«sohet ndikimi real i minierimit nĂ« cilĂ«sinĂ« e ujit,” paralajmĂ«ron Bica.

Mbetjet 

Një çështje veçanërisht serioze është depozitimi i pakontrolluar i mbetjeve minerare, të cilat janë grumbulluar për dekada, në shpate të pjerrëta dhe pranë zonave të banuara. 

Grumbujt e sterileve nga minierimi i kromit në Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Dokumentimi në terren nga Faktoje.al tregon grumbuj masivë sterilësh.

AKBN konfirmon se kompanitë janë përgjegjëse për monitorimin e vetë mbetjeve të tyre, ndërsa sistemi mbështetet fort te vetë-raportimi.

Gazetari lokal Sami Curri, i cili ka mbuluar BulqizĂ«n pĂ«r mĂ« shumĂ« se njĂ« dekadĂ«, e pĂ«rshkruan qytetin si tĂ« formĂ«suar nga varĂ«sia ekonomike, frika dhe “padukshmĂ«ria” institucionale.

Sami Curri, gazetar nga Bulqiza, Shqipëri / Credit: Sami Curri

Sipas tij, hapësira për kundërshtim publik është shumë e kufizuar dhe aksidentet në punë rrallë hetohen plotësisht. 

Edhe pse institucionet shëndetësore janë të detyruara të raportojnë dëmtimet e rënda, minatorët rrallë flasin publikisht nga frika se do të humbasin punën ose do të stigmatizohen. 

Curri vëren se, ndotja e ajrit dhe degradimi i tokës janë të dukshme, por asnjë institucion nuk ka lëshuar ndonjë paralajmërim formal për metalet e rënda në ujin e pijshëm.

I pyetur nĂ«se Bulqiza pĂ«rfiton realisht nga minierat, pĂ«rgjigjja e tij Ă«shtĂ« e shkurtĂ«r: “Jo.”

Sipas Currit, një rentë vjetore minerare prej 150-200 mijë euro nuk mjafton as për të shtruar 2 kilometra rrugë.

Pse njerëzit heshtin

Qendra e Bulqizës, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Minatori i hershëm Luli Alla shpjegon se njerëzit rrallë flasin sepse një numër i madh familjesh varen drejtpërdrejt nga miniera.

“ËshtĂ« qytet i vogĂ«l. NjerĂ«zit e mbajnĂ« mend kush tha çfarĂ«â€

Familjet e minatorëve, viktima të aksidenteve fatale, gjithashtu heshtin. 

E veja e një minatori refuzoi të fliste, duke thënë se vëmendja mediatike e mëparshme nuk i solli ndryshim, por vetëm sa i rihapi traumën personale.

Minatorë pa status ligjor

Lëvizja Bashkë (LB) ka kërkuar miratimin e një statusi të veçantë ligjor për minatorët në Shqipëri, me synim garantimin e mbrojtjes statutore dhe sociale për punëtorët në një nga sektorët më të rrezikshëm të vendit.

“Minator Ă«shtĂ« profesioni mĂ« i rrezikshĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri dhe Ă«shtĂ« e papranueshme tĂ« funksionojĂ« pa garanci tĂ« posaçme ligjore,” thotĂ« aktivisti i LB, Emiljando Kita.

Brenda galerive të minierës së kromit në Bulqizë, Shqipëri / Credit: Minator anonim

Sipas Kitës, arsyeja kryesore e mungesës së reformës janë kostot politike dhe fiskale, pasi një legjislacion i tillë do të rriste detyrimet si për shtetin, ashtu edhe për kompanitë e mëdha private që dominojnë sektorin.

Të ardhura të mëdha, por për kë?

AlbChrome, operatori më i madh në sektorin e kromit në Bulqizë, u ble në janar 2022 nga grupi turk Yıldırım, përmes filialit të tij minerar Yılmaden Holding.

Miniera ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Sipas MinistrisĂ« sĂ« Financave tĂ« ShqipĂ«risĂ«, renta minerare e transferuar nĂ« BashkinĂ« e BulqizĂ«s arriti 213 milionĂ« lekĂ« (2,13 milionĂ« euro) nga viti 2015 deri nĂ« shtator 2025. Duke qenĂ« se Ligji nr. 9975 “PĂ«r taksat kombĂ«tare” i alokon vetĂ«m 5% tĂ« tĂ« ardhurave nga renta minerare pushtetit vendor ku kryhet nxjerrja, kjo nĂ«nkupton se qeveria ka mbledhur rreth 4,26 miliardĂ« lekĂ« (42,6 milionĂ« euro) nĂ« atĂ« periudhĂ«.

Ministria nuk ka të dhëna mbi rehabilitimin mjedisor, përdorimin e garancive financiare apo riinvestimin lokal të të ardhurave. Gazetari Sami Curri vëren se shumat që merr bashkia janë të pamjaftueshme për ndonjë investim domethënës në infrastrukturë.

Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Shqipëria është e detyruar formalisht të harmonizojë legjislacionin me direktivat mjedisore të BE-së, përfshirë rregullat për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis (EIA), Direktivën për Mbetjet Minerare (Mining Waste Directive) dhe Direktivën Kuadër të Ujit (Water Framework Directive). Komisioni Evropian ka bërë thirrje të përsëritura për inspektime dhe mbikëqyrje më të fortë.

Detyrimet 

Përvojat nga Bosnja dhe Hercegovina dhe Shqipëria nxjerrin në pah marrëdhënien komplekse midis ambicieve mjedisore të Evropës dhe realiteteve të nxjerrjes minerare. Kromi është lëndë e parë kyçe për teknologjitë moderne, përfshirë sistemet e energjisë së rinovueshme dhe automjetet elektrike, por shembuj si Bulqiza tregojnë se shfrytëzimi i tij mund të ketë pasoja për burimet ujore, ekosistemet pyjore dhe cilësinë e ajrit, sidomos kur mungojnë studime sistematike dhe monitorim i vazhdueshëm.

Në dokumente strategjike, Bashkimi Evropian thekson zinxhirë furnizimi të qëndrueshëm dhe integrimin e rajonit në tranzicionin e gjelbër. Në praktikë, megjithatë, zbatimi i këtyre parimeve në terren mbetet i pasigurt, veçanërisht në mjedise me institucione më të dobëta dhe mekanizma të kufizuar mbikëqyrjeje publike.

Në këtë kontekst, Bosnja dhe Hercegovina ndodhet në një udhëkryq. Ndryshe nga Shqipëria, e cila i ka përjetuar pasojat e minierimit intensiv të kromit për dekada, BiH vetëm tani po hyn në këtë fazë. Kjo krijon një mundësi për të vendosur standarde dhe procedura të qarta, ose, nëse mbikëqyrja dështon, për të përsëritur modele të njohura tashmë.

Tranzicioni i gjelbër, pra, nuk është vetëm çështje teknike, por edhe demokratike: sa përfshihen komunitetet lokale në vendimmarrje, a janë publike kontratat e koncesionit dhe kush e përcakton interesin publik.

Në rastin e Vareƥit, të dhënat e disponueshme nuk tregojnë një reagim të fortë institucional. Autoritetet lokale e mbështesin projektin, por njëkohësisht mbajnë të fshehta informacione kyçe nga popullsia lokale, të cilës do i duhet të jetojë pranë minierës. Për më tepër, komuniteti lokal ka pasur pothuajse asnjë, ose përfitim shumë të kufizuar financiar nga shitja e minierës Rupice.

NĂ« nivel kantonal, institucionet pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« gjatĂ« kanĂ« pĂ«rdorur argumentin e “sekretit tregtar” pĂ«r t’i mohuar publikut nĂ« Bosnje dhe HercegovinĂ« aksesin nĂ« kontratĂ«n e koncesionit, ndĂ«rsa reagimet e institucioneve shtetĂ«rore, pĂ«rfshirĂ« ProkurorinĂ« e Shtetit dhe GjykatĂ«n Kushtetuese, erdhĂ«n me vonesĂ« ose, nĂ« disa raste, munguan krejtĂ«sisht.

Për këto arsye, organizatat e shoqërisë civile dhe komunitetet lokale këmbëngulin se minierimi i kromit duhet trajtuar si çështje sistemike, jo thjesht lokale, me pasoja në nivel kombëtar.

Para se pasojat të bëhen të pakthyeshme


PĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« komunitetit lokal dhe organizatave tĂ« shoqĂ«risĂ« civile nĂ« VareĆĄ, kĂ«rkesa Ă«shtĂ« e qartĂ«: ndĂ«rprerja e koncesionit, pezullimi i tĂ« gjitha aktiviteteve nga kompania “VareĆĄki minerali” dhe rishqyrtimi i modeleve tĂ« zhvillimit qĂ« sjellin rreziqe afatgjata mjedisore dhe pĂ«r shĂ«ndetin publik.

VareĆĄ / Foto: D. Rakita

Për investitorin, një rezultat i tillë do të nënkuptonte humbje kapitali të investuar dhe dëmtim reputacioni. Për autoritetet kantonale, do të nënkuptonte pranim se procesi i koncesionit është zhvilluar me mangësi serioze procedurale dhe ligjore, përfshirë mosrespektim afatesh dhe shpërfillje të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese.

Për banorët e luginës së Krivajës, dilema është shumë më pak abstrakte. Ajo lidhet me cilësinë e ujit, tokës dhe jetës në dekadat që vijnë: a do të mbetet lumi pjesë e përdorimit të përditshëm apo do të kthehet në një enë industriale; a do të mbeten ekosistemet pyjore të paprekura apo do të ndryshohen përgjithmonë.

Në këtë kuptim, nisma e 49 organizatave dhe komuniteteve lokale shkon përtej një projekti të vetëm. Ajo ngre një pyetje më të gjerë mbi llogaridhënien institucionale dhe kapacitetin e shtetit për të menaxhuar burimet natyrore në interes publik.

Përvoja e Bulqizës tregon se çfarë ndodh kur nxjerrja e mineralit ecën më shpejt se mbikëqyrja.

Bulqiza, Shqipëri, e parë nga masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri

Nëse Vareƥi do të ndjekë të njëjtën rrugë, apo nëse rezultati do të jetë ndryshe, mbetet një vendim që po merret tani, me pasoja që do të zgjasin shumë më tepër se sa një marrëveshje koncesionare.

Ky investigim ndërkufitar u realizua nga gazetarët Jona Cenameri (Tiranë, Shqipëri) dhe Dejan Rakita (Banja Luka, Bosnje dhe Hercegovinë), si pjesë e një projekti të gazetarisë hulumtuese.

The post Bosnja, ShqipĂ«ria dhe Kromi: Sa “i GjelbĂ«r” Ă«shtĂ« “Minierimi i GjelbĂ«r” kur bĂ«het nĂ« Ballkan? appeared first on Faktoje.al.

❌