Në fjalimin e saj më të fundit për gjendjen e Bashkimit Europian, Presidentja e Komisionit Europian, Ursula von der Leyen, paraqiti një axhendë ambicioze që preku sferat kryesore të politikës së brendshme dhe të jashtme të Evropës: nga forcimi i mbrojtjes, pavarësia në prodhim dhe investimet në teknologji, tek agjenda e gjelbërt dhe mbështetja për Ukrainën. 

Ndërkohë që retorika ishte e fuqishme, ekspertët vënë në dukje për Faktoje se realizimi i këtyre objektivave përballet me pengesa të konsiderueshme, si brenda BE-së ashtu edhe në kontekstin global.

Ushtria europiane

Një nga pikat më të theksuara gjatë fjalimit të Von der Leyen ishte domosdoshmëria që Europa të sigurojë vetë mbrojtjen e hapësirës së saj dhe sigurinë. Koncepti për një ushtri të përbashkët europiane që ka qarkulluar për dekada, së fundi u risoll në vëmendje pas  deklaratave të Donald Trump gjatë fushatës presidenciale të vitit 2024, që ngritën dyshime sa i përket qëndrueshmërisë së NATO-s. Gjithësesi kjo ide asnjëherë nuk ka marrë formë konkrete. 

Ilir Kalemaj thekson se pavarësisht propozimeve të vazhdueshme për një ushtri europiane, që kanë ardhur kryesisht nga presidentët francezë si Chirac, Sarkozy apo Macron, asgjë nuk ka ndodhur për shkak të NATO-s dhe mungesës së mbështetjes panevropiane.

“Për shkak të nevojës për fuqizim të NATO-s, thellim të partneritetit euro-atlantik, shpenzimet që duhet të shkojnë deri në 5% të PBB-së të vendeve anëtare deri në vitin 2035, mendoj se do ishte gati i pamundur krijimi i një ushtrie të BE në këto kushte

Ilir Kalemaj – Studiues dhe lektor në Shkenca Politike, Marrëdhënie Ndërkombëtare dhe Studime të BE-së

Madje të panevojshëm e vlerëson Kalemaj krijimin e një ushtrie të tillë.

Për ish-komandantin e Forcave Detare, Artur Meçollari, ideja e pavarësisë ushtarake të Evropës vjen si pasojë e situatës globale. Kjo nënkupton pavarësi nga SHBA-ja, gjë që duket tejet e vështirë për BE-në për shkak të disa faktorëve sipas tij. 

“Ende (BE) nuk ka një kuptim të përbashkët mbi kërcënimin rus, ka përplasje interesash të forta midis anëtarëve lidhur me buxhetin e mbrojtjes dhe ndihmën ndaj Ukrainës, dhe për më tepër BE nuk ka një shtet lider, fuqia e të cilit të krijojë ballanca të brendshme unifikuese.  Kjo, mund të ilustrohet me shprehjen se ‘NATO nuk mund të ekzistojë pa SHBA”

Artur Meçollari, ish-komandant i Forcave Detare

“Ende (BE) nuk ka një kuptim të përbashkët mbi kërcënimin rus, ka përplasje interesash të forta midis anëtarëve lidhur me buxhetin e mbrojtjes dhe ndihmën ndaj Ukrainës, dhe për më tepër BE nuk ka një shtet lider, fuqia e të cilit të krijojë ballanca të brendshme unifikuese.  Kjo, mund të ilustrohet me shprehjen se ‘NATO nuk mund të ekzistojë pa SHBA”, argumenton Meçollari.

Realizimi i një ushtrie të tillë përballet edhe me kufizime të mëdha praktike në këndvështrimin e Ledion Krisafit, ekspert i marrëdhënieve ndërkombëtare. Kjo sepse, sipas tij, Evropa ka mungesa të mëdha ushtarake, dhe ekonomikisht është në vendnumëro krahasuar me SHBA-në dhe Kinën. 

“Madje edhe teknologjikisht [Europa] është shumë mbrapa SHBA-ve dhe Kinës. Nuk ka asnjë kompani të madhe teknologjike që të jetë në Europë. Vështirë që pa zhvillim ekonomik, pa zhvillim teknologjik dhe me një emigracion masiv që po shpartallon strukturën sociale dhe demografike të vendeve evropiane, të arrijë të realizojë reforma të tilla në 4 vitet e ardhshme”

Ledion Krisafi – ekspert i marrëdhënieve ndërkombëtare

Marrëdhënia BE – SHBA

Një skenar më realist dhe i mundshëm është një bashkëpunim mes Washingtonit dhe Bashkimit Europian në forcimin e mbrojtjes dhe sigurisë së kontinentit të vjetër. E ndonëse ideja e një ushtrie europiane mund të duket si kërcënim, në fakt ajo mund të jetë thjesht një formë presioni mbi SHBA-në që të rishikojë angazhimin e saj për sigurinë në Europë.

Nëse Washingtoni do e shohë vizionin e shprehur nga Presidentja Von der Leyen si marrje të më shumë përgjegjësive të shteteve anëtare, duke ruajtur rolin e NATO-s dhe SHBA në sigurinë Europiane, atëherë jemi përpara një zhvillimi pozitiv sipas Artur Meçollarit.

Për Ilir Kalemajn, Washingtoni është i interesuar dhe e ka shprehur që kërkon që vendet europiane të investojnë më shumë brenda NATO-s, dhe nëse BE-ja e ka mundesinë, kapacitetet dhe aftësinë për të zhvilluar dhe një ushtri paralele evropiane, kjo nuk do të përbënte shqetësim real për Washingtonin.

Edhe Ledion Krisafi nuk e sheh të “kërcënuar” aleancën euro-atlantike nga Europa. Sipas tij, BE-ja mbetet e varur nga SHBA për sigurinë e saj, në kushtet e mungesës së një ushtrie të përbashkët dhe të aftësive të kufizuara. “Rritja e buxheteve të mbrojtjes dhe forcimi i mekanizmave europianë është një hap drejt autonomisë, por jo një kërcënim real për NATO-n”, vlerëson ai.

Në fjalimin e saj, Von der Leyen e theksoi disa herë nevojën për të mbështetur fortë Ukrainën dhe kërkoi mobilizim të fondeve për rindërtimin e vendit. Ekspertët vënë në dukje se zhvillimet në Ukrainë do të jetë sprova e madhe jo vetëm që do të tregojë sa e angazhuar është  SHBA-ja në mbrojtjen e Europës, por edhe se sa i qëndrueshëm është Bashkimi Europian në vetvete.

“Nëse lufta në Ukrainë vazhdon, BE do të jetë e detyruar të ndërhyjë më shumë. Kjo situatë mund të vërë në dyshim të ardhmen e Bashkimit Europian,” vlerëson Krisafi.

Impikimet për Ballkanin Perëndimor dhe Shqipërinë

Sesi këto ambicie politike të Bashkimit Europian do të ndikojnë mbi politikat e zgjerimit dhe mbi të ardhmen e vendeve të Ballkanit Perëndimor, kjo do të shihet me kohën, vlerësojnë ekspertët.

Ajo që dihet deri më sot, si vijshmëri e proceseve të mëparshme historike të BE-së qysh prej fillimeve të saj, sipas Ilir Kalemajt, është se anxhendat e thellimit, ku përfshihen edhe mekanizmat e mbrojtjes dhe sigurisë, shkojnë në drejtim të kundërt me përpjekjet për zgjerim.

Në anën tjetër, një nga pasojat e mundshme të politikave të parashtruara nga Von der Leyen sipas Ledion Krisafit është hapësira për kompromis më të madh ndaj vendeve kandidate për anëtarësim në BE.

“Zgjerimi në fund të fundit ka qenë gjithmonë një vendim politik. As Bullgaria e Rumania në 2007-ën nuk ishin gati për në BE, por u pranuan. E njëjta gjë më shumë mundësi do ndodhë dhe me Shqipërinë apo Malin e Zi. Po bëhen 12 vjet nga anëtarësimi i Kroacisë dhe 15 e më shumë vite që vendet e Ballkanit Perëndimor janë kandidate për në BE dhe një periudhë kaq e gjatë kohe mund të dekurajojë shumë nga këto vende”,  argumenton Krisafi. 

Përfundim: Ambicie dhe realitet

Analiza e ekspertëve tregon se, me gjithë retorikën ambicioze të Von der Leyen, realizimi i objektivave të saj mbetet i kufizuar nga kapacitetet reale të BE-së. 

“Objektivat që shpalosi Von der Leyen janë gati të pamundura për tu realizuar, duke marrë parasysh buxhetin e Komisionit dhe fuqinë politike të saj, veçanërisht kur disa grupe në Parlamentin Europian kanë kërkuar mocion mosbesimi”, vëren  Ilir Kalemaj.

Megjithatë, fjalimi shërben si orientim strategjik, duke treguar drejtimin e Komisionit Europian dhe duke sinjalizuar nevojën për një pavarësi më të madhe në fushën e mbrojtjes dhe politikës së jashtme. Sipas ekspertëve, sfidat janë të mëdha, por qasja e qartë dhe ambicioze e Von der Leyen mund të shërbejë si motor për diskutime dhe reforma të nevojshme në dekadën e ardhshme.

The post Fjalimi i madh i Europës – Ambicie të larta, sfida reale për BE-në appeared first on Faktoje.al.

Ishte 12 maji i vitit 2023 kur Fisnik Qosja, ende kandidat për kryetar bashkie, përshkruante me fjalë projektin me render që kishte sjellë për televizionin ku po jepte intervistën: një rrugë panoramike që niste nga Kisha e Shna Premtës, zbriste drejt bulevardit Josif Buda dhe përfundonte në det, përmes një nënkalimi te përroi i Lëshnikës“.

“Unë këtë e kam synim. Brenda 4-vjeçarit tim, unë o e bëj këtë ose nuk kandidoj më,” deklaroi Qosja tre ditë pasi u votëbesua nga banorët e Kavajës, duke e shpallur ndërtimin e rrugës si “pikën kryesore” të mandatit të tij.

Me një gjatësi rreth 4.5 kilometra dhe një kosto të parashikuar prej 11 milionë eurosh, projekti kishte gjithçka: një studim fizibiliteti, një kryebashkiak të vendosur dhe një premtim të madh. Dy vjet më vonë, rruga e bregdetit nuk është reale por ekziston ende vetëm si metaforë.

Premtim në letër

Kur Faktoje pyeti Bashkinë e Kavajës për ecurinë e projektit, përgjigjja ishte: “Punimet nuk kanë nisur. Jemi në bashkëbisedim me qeverinë për ndërtimin e kësaj rruge” 

Në terren, Faktoje përshkoi rrugën e premtuar.

Nga Kisha e Shna Premtës, një godinë e vetmuar mbi një kodër, e rrethuar nga heshtja dhe një qen roje në koliben e tij, deri te shëtitorja Josif Buda, rruga ekzistuese ishte 2.6 kilometra e gjatë dhe zgjaste 6-7 minuta.

Nga aty, sipas projektit të kryebashkiakut Qosja, rruga do të zgjatej deri në fshatin Stan i Ri e më pas në bregdet.

Por në vend të kantierëve apo shenjave të punimeve, hasëm vetëm rrugë të ngushta e të papastra.

Përfundimi

Nisur nga vetë përgjigja e Bashkisë së Kavajës, verifikimi në terren dhe mungesa e veprimeve konkrete, premtimi i kryebashkiakut për ndërtimin e rrugës së bregdetit kategorizohet si i pambajtur.

The post “Rruga e bregdetit” e kryebashkiakut Qosja, premtim ende në letër appeared first on Faktoje.al.

Gjatë fushatës për zgjedhjet vendore të 14 majit 2023, Fisnik Qosja, kandidati i koalicionit “Bashkë Fitojmë”, premtoi zgjidhjen përfundimtare të furnizimit me ujë të pijshëm për fshatrat Karpen dhe Rrakull. “Ne kemi një projekt që përfshin bashkë me Karpenin edhe fshatin Rrakull, i cili do të mundësojë furnizim 24 orë me ujë të pijshëm, aq të rëndësishëm për banorët dhe turizmin!” ,  shkruante Qosja më 3 maj 2023.

Dy vjet më vonë, realiteti në terren duket ndryshe. 

Banorët flasin

Vizita në terren në dy fshatrat tregoi një tablo të qartë të mungesës së ujit. Një zonjë nga Karpeni, që nuk pranoi të identifikohej me emër, na tregoi: “Ne ujim e marrim nga pusi që kemi në shtëpi. Atë ujë përdorim për të larë, shplarë dhe për të gatuar. Ujin e pijshëm e blejmë në dyqan”

Ajo kujtoi se dikur, shumë vite më parë, kishin pasur ujë nga rubineti, por sistemi ishte ndalur dhe nuk kishte ardhur më. Kur u pyet për premtimet e kryebashkiakut, reagimi i saj ishte i rezervuar: “Nuk marr vesh unë nga politika”

Situata nuk është ndryshe në Rrakull. Një i ri nga fshati na tha: “Unë nuk di të kemi patur ndonjëherë ujë nga ujësjellësi.” Banorët e atjeshëm gjithashtu varen nga pusët dhe uji i blerë për nevojat bazë.

Bashkia shmang përgjegjësinë

Faktoje iu drejtua Bashkisë së Kavajës me një kërkesë për informacion lidhur me këtë zotim, por përgjigjja zyrtare e shmangu përgjegjësinë nga pushteti vendor tek një tjetër institucion: Ujësjellës Kanalizime Durrës. “Janë linjat e furnizimit me ujë shumë të vjetra. Duhet t’i drejtoheni shoqërisë së Ujësjellës Kanalizimeve Durrës,” thuhej në përgjigje.

Kjo edhe pse sipas asaj që shkruante në rrjete sociale, kandidati Fisnik Qosja ishte tashmë “në dijeni për situatën e linjës furnizuese dhe tubave të ujësjellësit” në këto fshatra.

“Por ne kemi një projekt që përfshin bashkë me Karpenin edhe fshatin Rrakull”, vijonte Qosja dy vjet më parë. 

Faktoje.al dërgoi një kërkesë për informacion edhe tek Ujësjellës Kanalizime Durrës, por deri në momentin e publikimit të këtij artikulli, nuk ka marrë asnjë përgjigje.

Premtimi që synonte adresimin e një shqetësimi të madh të banorëve, rezulton se nuk u shoqërua me një plan konkret zbatimi. 

Përgjegjësia e Bashkisë në këte rast nuk mund t’i kalojë vetëm një institucioni tjetër, sidomos kur kandidati ishte i njohur me problemet e zonës dhe rrjetit ekzistues ujesjellës.

Përfundimi

Nisur nga verifikimi në terren dhe informacionet e mbledhura, premtimi i kryebashkiakut Fisnik Qosja për furnizimin me ujë të pijshëm të fshatrave Karpen dhe Rrakull deri më tani mbetet i pambajtur. Banorët vazhdojnë të varen nga pusët dhe uji i blerë, ndërsa projekti i premtuar nuk “duket” deri më sot.

The post Bashkia Kavajë la pa ujë edhe këtë vit banorët e fshatit Karpen dhe Rrakull appeared first on Faktoje.al.

Një nga premtimet kryesore të Fisnik Qoses kur kërkoi votën për t’u bërë kryebashkiak i Kavajës ishte i thjeshtë dhe i drejtpërdrejtë: “Asnjë qytetar, turist apo sipërmarrës nuk do të shohë më pamjet e shëmtuara të makinës së pastrimit në mes të ditës, orë e pa orë,” tha ai më 23 shkurt 2023, duke shpallur pastrimin si prioritet për qytetin e Kavajës.

Dy vjet më vonë, fakti që qyteti duket më i pastër varet kryesisht nga këndvështrimi: nëse sheh koshat e boshatisur apo rrugët përreth tyre.

Premtimi dhe realiteti

Përmes një kërkese për informacion, Faktoje pyeti Bashkinë e Kavajës për oraret e pastrimit dhe nismat e ndërmarra në sezonin veror. Përgjigjja zyrtare ishte e shkurtër: “Koshat pastrohen dy herë në ditë, ndërsa gjatë verës tre herë në ditë”

Më 3 shtator, një ekip i Faktoje udhëtoi drejt qytetit për të parë nga afër se çfarë ndodh vërtetë në Kavajë. Në qendër, situata dukej e menaxhuar. Kosha të shumtë, shumica të boshatisur, dëshmonin se shërbimi i pastrimit të mbledhjes së mbetjeve funksiononte.

Në rrugët e qendrës, edhe pse koshët ishin bosh, përreth tyre mbeteshin shpesh mobilje të vjetra, mbetje ndërtimi apo degë të krasitura pemësh. Një kujtesë vizuale se pastrimi i qytetit nuk është vetëm çështje boshatisjeje koshash, por edhe mirëmbajtjeje të hapësirave publike, përgjegjësi që bie mbi Bashkinë.

Por periferitë tregonin një histori tjetër,  koshë të amortizuar, mbetje të shpërndara në trotuare dhe grumbuj plehrash të lënë rrugëve.

Në disa momente, makinat e pastrimit u panë në veprim, por ajo që mbeti i dukshëm ishte kontrasti i fortë midis lagjeve kryesore dhe zonave më të anashkaluara.

Zëri i qytetarëve

Bisedat me banorët e konfirmuan këtë tablo të përzier. “Koshat i pastrojnë çdo ditë, ndonjëherë edhe jo, por jemi edhe ne që i hedhim keq,” pranon një zonjë e moshuar, që nuk dëshiroi të identifikohej. 

Një tjetër qytetare foli për diferencat mes lagjeve: “Këtej në periferi jo edhe aq. Andej nga rrugët kryesore ku jetoj unë vijnë dy herë në ditë, në mëngjes dhe në darkë”.

Përfundim

Faktoje ka ndjekur këtë premtim edhe gjatë vitit 2024, dhe situata nuk ndryshon shumë nga vera e 2025. Koshat pastrohen me rregull, por hapësirat përreth shpesh mbeten jashtë vëmendjes.

Në këtë kuptim, premtimi i kryebashkiakut Qosja për ta bërë pastrimin “punën e parë” të mandatit të tij nuk mund të konsiderohet as i dështuar, por as plotësisht i mbajtur. Ai mbetet, për momentin, diku në mes — pjesërisht i mbajtur.

*Faktoje.al, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.

The post Kavajë, bashkia pastron koshat e mbeturinave por “harron” papastërtinë në rrugë appeared first on Faktoje.al.

Më 11 nëntor të vitit 2024, kryebashkiaku i Tiranës, Erion Veliaj, zgjodhi sërish skenën e tij të preferuar, rrjetet sociale për njoftimin e rradhës. Me emoji zemrash dhe me ton optimist, ai premtonte rindërtimin e shkollës “Edith Durham” brenda një kohe rekord.

“9 muajt që vijnë do të jenë një sprint pune për ne”,  deklaronte Veliaj, duke i lënë të gjithë me idenë se në shtator të 2025-s, fëmijët do të hynin në klasat e reja.

Tenderi ishte hapur më 2 gusht 2024, kontrata u fitua nga kompania “Inerti SHPK” në shtator, dhe sipas dokumenteve, punimet do të zgjasnin 10 muaj. 

Më 12 nëntor, vetëm një ditë pas publikimit të projektit të shkollës, Veliaj u shfaq në kantier për t’u siguruar që publiku e pa momentin e parë të shembjes së ndërtesës së vjetër, duke njoftuar se kishte nisur puna.

Në janar 2025, ai u kthye aty bashkë me ministren (atëkohë) të Financave, Delina Ibrahimaj, për të dhënë edhe njëherë këtë afat: Shtatori i 2025-s. “Mezi pres t’i japim një çikë gaz këto kohë, që çunat dhe gocat, engjëjt e vegjël të Njësisë 5, në shtator të futen te shkolla e re”,  tha ai.

Por korriku solli një tjetër skenar. Bashkia Tiranë i tha Faktojes se punimet ishin vetëm 80% të përfunduara, megjithatë premtoi se “ambientet mësimore do të jenë në dispozicion të fëmijëve për vitin shkollor 2025-2026”.

Shtatori erdhi dhe në oborrin e shkollës “Edith Durham” nuk u dëgjuan zëra fëmijësh, por zhurma punimesh. Mësuesit u njoftuan se do të vijonin mësimin në orët e pasdites te shkolla “Emin Duraku”, pa një datë kthimi.

Ndërkohë kryebashkiaku Erion Veliaj ndodhet në qelinë e paraburgimit prej datës 10 shkurt 2025, pas një urdhër arresti të kërkuar nga SPAK në kuadër të hetimeve për disa vepra penale. Në krye të Bashkisë së Tiranës momentalisht është komansuar Anuela Ristani.

Në ditën e parë të shkollës, deputeti socialist Erjon Braçe publikoi një video në Instagram, ku së bashku me ndërtuesin “Flori” premtuan një tjetër afat: 30 tetor 2025. Në video, “Flori” sigurohej të sqaronte se punimet kishin nisur më 1 janar, duke anuluar praktikisht njoftimin e Veliajt në nëntorin e një viti më parë.

Pra, sipas një zyrtari, punimet nisën në nëntor 2024. Sipas një tjetri, në janar 2025. Dhe sipas ndërtuesit punimet duket se do të zgjasin deri në fund të Tetorit.

Fëmijët e “Edith Durham” nuk e dinë ende kur do të kthehen në klasat e tyre, por janë të detyruar të besojnë se tetori, ose ndoshta nëntori, do të sjellë më shumë se sa thjesht një tjetër njoftim në rrjete sociale. Deri atëherë, premtimin e kryebashkiakut Veliaj se shtatori do i gjente nxënësit e shkollës Edith Durham në shkollën e re, e kategorizojmë të pambajtur.

The post Shkolla “Edith Durham” dhe premtimi i radhës: Fëmijët hyjnë në klasë në tetor… ndoshta appeared first on Faktoje.al.

Më 4 gusht 2025, pasi u paraqit në Prokurorinë e Posaçme SPAK për çështjen e 21 Janarit, kryetari i Partisë Demokratike Sali Berisha iu drejtua gazetarëve me një deklaratë që zuri vend në titujt e të gjitha mediave. 21 Janari ishte krim shtetëror pa dashje, deklaroi Berisha për dhjetëra mikrofona gazetarësh që interesoheshin për procesin hetimor të SPAK lidhur me këtë ngjarje famëkeqe.

“A mund të lexosh fjalimet e Sali Berishës vite me radhë përpara, i cili e ka quajtur krim shtetëror. E kam quajtur unë përpara,” tha Berisha, duke shtuar se ka ndryshim mes krimit shtetëror me dashje dhe atij pa dashje. “Krim shtetëror pa dashje është kur ndodh nga rikosheta, ndodh nga detyra, sepse garda ka patur një ligj. Unë e kam thënë 5-6 vjet para, që është krim shtetëror, krim shtetëror pa dashje”,  përfundoi Berisha.

Ngjarja e njohur nga të gjithë qytetarët e Shqipërisë, ku mbetën të vrarë katër qytetarë gjatë protestës së opozitës socialiste të kohës në bulevardin “Dëshmorët e Kombit” më 21 janar 2011, ka mbetur një nga momentet më të debatueshme të tranzicionit politik shqiptar. Berisha përsëriti atë që ka mbështetur gjithmonë, se nuk ka patur asnjë urdhër për të qëlluar mbi protestuesit dhe se viktimat u vranë nga armët e shtetit, por jo me qëllim. Ai gjithashtu kujtoi se viktimat ishin dëmshpërblyer dhe cilësoi përgjegjës kryesor për protestën e dhunshme të asaj dite kryeministrin Edi Rama.

Nisur nga kjo deklaratë, Faktoje verifikoi pretendimin e Berishës se ai kishte pranuar “pesë a gjashtë vjet më parë” se ngjarja e 21 janarit ishte një krim shtetëror pa dashje. Një kërkim i zgjeruar në arkivat e fjalimeve dhe daljet publike të kryedemokratit nuk tregoi përdorim të termit “krim shtetëror” në lidhje me 21 janarin.

Në deklaratat e tij publike në janar të vitit 2020 në studio televizive Berisha është shprehur se “asnjëri prej tyre [viktimave] nuk janë vrarë me urdhër” dhe se “garda ka qëlluar në përputhje absolute me ligjin”. Këto deklarata mbeten në përputhje me vijën mbrojtëse që Berisha ka mbajtur për vite me radhë, duke theksuar mungesën e urdhrit dhe duke i atribuar veprimet e gardës si të ligjshme.

Kërkimi tregoi se termi “krim shtetëror” për ngjarjet e 21 janarit është përdorur nga kundërshtari i tij politik, Edi Rama disa herë dhe ndër vite.

Sa i përket kryedemokratit Berisha, ai termin “vrasje shtetërore pa dashje” sipas rekordeve në rrjet e ka përdorur në një kontekst tjetër.

Në vitin 2019, Berisha pranoi përgjegjësi morale për tragjedinë e Gërdecit të vitit 2008 dhe e cilësoi atë si një “vrasje shtetërore pa dashje”. “Kam shprehur keqardhjen më të madhe për Gërdecin dhe jam i vetmi që e kam quajtur vrasje shtetërore,” tha ai atëherë. Kjo tregon se koncepti është përdorur prej tij, por jo për ngjarjen e 21 janarit.

Faktoje iu drejtua edhe Partisë Demokratike dhe kryetarit të saj me një kërkesë për të treguar një rast, dokument apo video, që mbështet pretendimin e Berishës.

“Deklarata ime është 100% e vërtetë në parlament, por mendoj edhe në studio televizive unë kam kërkuar që të njihet si krim shtetëror pa dashje, në mënyrë që familjet e viktimave të shpërblehen sipas këtij kategorizimi dhe këtë deklaratë kundërshtarët e mi e kanë përdorur më shumë se një herë kundër meje”, Sali Berisha për Faktoje.

Pavarësisht qëndrimit publik, zoti Berisha nuk ofroi asnjë provë të deklaratës së pretenduar dhe deri tani, në materialet publike të aksesueshme, nuk gjendet asnjë rast ku Berisha e ka quajtur më parë ngjarjen e 21 janarit “krim shtetëror pa dashje”. Për këtë arsye, deklaratën e tij se e ka thënë disa vite më parë se 21 Janari ishte krim shtetëror pa dashje do e kategorizojmë si të pavërtetë.

The post Berisha (nuk) tha se 21 janari ishte krim shtetëror appeared first on Faktoje.al.

Pothuajse dy vite pasi kryeministri Edi Rama premtoi se qytetarët do të mund të ndërvepronin me një asistent virtual me zë dhe figurë në portalin e-Albania, shërbimi ka nisur më në fund të ofrojë disa funksione automatike, edhe pse pjesërisht.

Jona Plumbi

Asistenti virtual i portalit qeveritar e-Albania, i quajtur Diella, duhej të vihej në funksion brenda vitit 2024. Kështu njoftoi kryeministri Edi Rama në fund të vitit 2023. Afati u shty, dhe në fund të vitit 2024 Rama përsëriti zotimin, duke shtuar një detaj të rëndësishëm. 

Sipas tij, në fillim të vitit 2025 qytetarët jo vetëm do të kërkonin ndihmë me zë dhe figurë, por do të mund të merrnin automatikisht shërbimin përmes komandave zanore nga asistenti virtual.

Por në mars 2025, Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit (AKSHI) pranoi për Faktojen se Diella ende nuk realizonte shërbimet, si për shembull shkarkimin e një çertifikate, për përdoruesit.

Vetëm në mesin e vitit 2025 platforma nisi të mundësonte marrjen automatike të disa dokumenteve bazë përmes komandave me shkrim ose me zë.

Sipas AKSHI-t, aktualisht asistenti ofron 54 dokumente përmes një komande zanore, ndërsa puna vijon për të zgjeruar gamën e shërbimeve.

Institucioni nuk dha një afat përfundimtar dhe refuzoi të publikonte koston e zhvillimit, duke argumentuar se ajo varet nga përdorimi dhe kapacitetet teknologjike.

Nisma vjen në sfondin e vendimit të vitit 2022 për mbylljen e sporteleve fizike dhe kalimin e të gjitha shërbimeve vetëm online. Ky tranzicion rezultoi i vështirë për shumë qytetarë dhe i papërballueshëm për të tjerë. Tre vite më vonë, nw Korrik 2025 qeveria u detyrua të vendoste ndihmë në zyrat e bashkive dhe njësive administrative për qytetarët që nuk arrijnë të përdorin portalin.

Duke qenë se disa shërbime tashmë mund të merren automatikisht nga asistenti virtual i portalit e-Albania, por premtimet e kryeministrit janë shtyrë në mënyrë të përsëritur dhe nuk janë plotësisht të realizuara, zotimin e tij e vlerësojmë si pjesërisht të mbajtur.

The post Asistenti virtual i e-Albania fillon të ofrojë shërbime automatike, por me vonesë dhe kufizime appeared first on Faktoje.al.

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, ka deklaruar shpesh herë se ai nuk ndërhyn dhe nuk i komenton vendimet e gjykatave. Ishte një prej atyre parimeve që ai i shfaqte si trofe të reformës në drejtësi: “Për sa kohë e kemi zgjedhur këtë sistem, duhet të pajtohemi edhe me faktin se pushtetet e pavarura mund të marrin vendime që nuk na pëlqejnë. Unë nuk dua t’i komentoj vendimet e gjykatave sepse nuk më takon,” shkruante ai në shkurt të vitit 2022.

Në të njëjtin muaj, kur u pyet për dënimin me burg të ish-ministrit të Brendshëm, Saimir Tahiri, Rama përsëriti të njëjtën linjë: “Unë nuk komentoj asnjëherë vendimet e gjykatave. Unë e kam ditur mirë çfarë kam bërë kur kam udhëhequr reformën në drejtësi”

Mos komentimin e vendimeve të gjykatës, madje, kryeministri e përdori edhe për të treguar ndryshimin mes tij dhe opozitës. Kur gjykata dënoi deputetin demokrat Ervin Salianji për shpifje Rama shkroi se, nuk komentonte vendimet e gjykatave kur ato nuk janë përfundimtare, por theksoi se ka të drejtë të shprehë publikisht opinionin e tij kur gjykatat japin drejtësi deri në fund.

“…Kundërvënia me egërsi ndaj një vendimi gjykate të formës së prerë (…) flet shumë qartë për dallimin mes dy botëve që ndajnë shumicën e Shqipërisë me Mbretërinë e Shpifarakëve”- shkruante asokohe kryeministri.

Por, ashtu siç shpesh ndodh në politikën shqiptare, parimet duket se kanë jetëgjatësi më të shkurtër se statuset në rrjete sociale.

Një vit më vonë, kryeministri u shndërrua nga spektator i heshtur në komentator i zjarrtë kur zgjodhi të sulmonte drejtpërdrejt një gjykatës, Hazbi Balliun e Gjykatës Administrative, për vendimin e tij që ndalonte vendosjen e Agjencisë Shtetërore të Kadastrës në një objekt të konfiskuar nga shteti.

Objekti në fjalë është ende pjesë e një beteje gjyqësore, pra nuk ka vendim të formës së prerë. Por kjo nuk e pengoi kryeministrin të komentonte përmes një postimi në Instagram, ku akuzoi gjykatësin për “marrje në mbrojtje” të ndërtuesve të paligjshëm dhe vuri në dyshim integritetin e tij profesional.

“Më në fund gjykatësi Balliu e nxorri arsyetimin e shkruar të vendimit të tij skandaloz… Se si mund të angazhohen prokurorë a gjykatës të Republikës në favor të ndërtuesve të paligjshëm kjo kërkon të kesh akses në trurin e prokurore Gjelit a të gjykatës Balliut,” shkroi Rama.

Kryeministri, i cili dikur theksonte rëndësinë e stoicizmit institucional dhe që drejton institucionet përgjegjëse për ndalimin e ndërtimeve pa leje, por që shpesh i kanë lejuar dhe më pas legalizuar ato, sot akuzon gjyqtarët se mbrojnë ndërtuesit e paligjshëm, për një proces gjyqësor ende të papërfunduar.

Në fund, ajo që duket qartë është se pretendimi i kryeministrit se nuk komenton vendimet e gjykatave, sot mbetet një premtim politik i dhënë dikur, por i pambajtur.

The post Kur kryeministri “nuk komenton” vendimet e gjykatave, përveçse kur i komenton appeared first on Faktoje.al.

Takimi mes presidentit rus Vladimir Putin dhe ish-presidentit amerikan Donald Trump në Alaskë nuk prodhoi një rezultat konkret mbi çështjen që ka përfshirë botën, luftën në Ukrainë. Por ajo që la pas ishte një lumë narrativash të cilat, në mungesë të fakteve, morën jetë nëpër media online dhe rrjete sociale, duke spekuluar mbi gjithçka: nga shëndeti i Putinit deri te “roli shpëtimtar” i Trump.

Një gju që dridhet dhe shumë teori

Pak minuta pas daljes së tyre të përbashkët para mediave, një video që tregonte Putinin teksa përshëndetej me Trump u bë virale. Në pamjet e shpërndara gjerësisht, lideri rus shihej duke lëvizur gjurin dhe majën e këmbës së majtë në mënyrë të përsëritur, ç’ka u interpretua si “dridhje të dyshimta” ose “këmbë xhelatinoze.”

Kaq mjaftoi që në media ndërkombëtare, dhe me shpejtësi edhe në ato shqiptare, të shpërndaheshin hipoteza për një sëmundje misterioze të presidentit rus. Tituj si “Putin i sëmurë? Momenti kur këmbët i dridhen gjatë bisedës me Trump”, u kthyen në klishe për të tërhequr klikime.

Teza të tjera shkuan edhe më tej: disa pretenduan se Putin nuk kishte zbritur fare në Alaskë dhe se në vend të tij ishte dërguar një sozi.

Por narrativat nuk u ndalën vetëm te dridhjet e gjunjëve. Në median shqiptare qarkulloi një tjetër ide: se Rusia është “shumë pranë fitores” në Ukrainë. Artikuj të cilwt riprodhuan një shkrim të publikuar në gazetën italiane “La Repubblica” me tituj që njoftonin fitoren e Rusisë si “Ushtarë dhe dronë, një përparim i pandalshëm” u shpërndanë gjerësisht, por pa analizuar nëse realiteti në front përputhej me këtë lloj triumfalizmi.

“Nëse Trump do të ishte president…”

Një tjetër narrativë u ushqye drejtpërdrejt nga deklarata e vetë Putinit. Në një intervistë të dhënë pas takimit, ai pohoi se “nëse Trump do të ishte president i SHBA-së në vitin 2022, Rusia nuk do ta kishte sulmuar Ukrainën.” Ky version, i riprodhuar me tituj të mëdhenj në mediat shqiptare, pasqyroi deklaratën e Putin pa dhënë asnjë kontekst apo analizë mbi arsyet e dhënies së kësaj deklarate apo asaj që Putin kërkon të arrijë me mbështetjen e kësaj narrative.

Ky mesazh, në përputhje me linjën e mëparshme të Kremlinit për ta paraqitur Trump si një figurë “më të pranueshme” për Rusinë, u përhap si konfirmim se mes dy liderëve ekziston një marrëdhënie e veçantë.

Në disa media online, ngjarja u përdor për të përhapur lajme të brendshme me tituj keqinformues si “Takimi Trump–Putin/ Berisha befason me reagimin surprizë në ‘Alaskë’…”, por brenda lajmit nuk kishte asnjë befasi, vetëm qëndrime të parashikueshme të liderit të opozitës shqiptare, në linjë me retorikën pro-Trump.

Narrativa që largojnë vëmendjen

Në vend që të përqendrohej tek të kuptuarit dhe analizimi i situatës dhe rezultatit që takimi prodhoi, shpesh diskursi publik u zhvendos drejt spekulimeve, interpretimit të gjesteve trupore dhe komenteve anësore, duke ushqyer opinionin publik më shumë me thashetheme sesa me fakte.

Në këndvështrimin e studiuesit të marrëdhënieve ndërkombëtare Ledion Krisafi, Trump po nxiton për të arritur një marrëveshje ndërkohë që rusët kanë për qëllim ta shtyjnë sa më shumë situatën deri sa Trump të mërzitet dhe të heqë dorë.

“Më duket e pamundur që Rusia të ndalojë luftën në këtë pikë. Që territori i pushtuar nga Rusia do i ngelet Rusisë në një mënyrë ose tjetër, kjo është e qartë pak a shumë tashmë. Qëllimi i Rusisë është shkatërrimi i plotë i popullit ukrainas”, vijon Krisafi.

Sipas tij, tashmë thelbi është tek garancitë e sigurisë që mund t’i jepen Ukrainës.

“Garancitë vështirë se funksionojnë në një situatw të tillë sepse vende si Gjermania, Britania, Franca, Italia që mund të çojnë trupat e tyre në Ukrainë vështirë se mund të luftojnë me Rusinë nëse ndodh një incident a provokim në vijën e re të kontaktit,  vlerëson ai.

The post Takimi Trump–Putin në Alaskë dhe narrativat që shpërndanë mjegull appeared first on Faktoje.al.

Në një përpjekje të re për të pozicionuar veten si një aktor të vogël, por ambicioz në industrinë globale të mbrojtjes, Shqipëria ka nisur një proces të ngadaltë, por të vendosur për të ringjallur industrinë e saj ushtarake. Objektivi është i qartë: të prodhojë armë dhe pajisje me vulën “Made in Albania”, të afta për t’u përdorur nga ushtria shqiptare dhe potencialisht për t’u eksportuar në tregje ndërkombëtare deri në vitin 2030.

Për vite me radhë, uzinat ushtarake të Mjekësit, Gramshit dhe Poliçanit, që dikur furnizonin me armatim regjimin komunist u lanë të kalben nën barin e egër dhe kujtimet e një ekonomie të mbyllur. Por në prill të vitit 2024, Kryeministri Edi Rama shpalli publikisht ambicien për të ringjallur prodhimin ushtarak në vend dhe për të kthyer Shqipërinë në një eksportues të mundshëm të armatimeve brenda dekadës.

“Ambicia jonë është që brenda vitit 2030 ne të kemi edhe eksporte ushtarake të markës “Made in Albania” dhe nga ana tjetër sigurisht që ushtria jonë të fillojë të pajiset edhe me mjete ushtarake të markës “Made in Albania’’. – EDI RAMA KRYEMINISTËR I SHQIPËRISË, 03.04.2024

Ky premtim politik është pasuar me disa hapa. Qeveria miratoi ligjin për krijimin e një shoqërie shtetërore që do të merret ekskluzivisht me prodhimin dhe tregtimin e armëve, municioneve dhe pajisjeve ushtarake. Shoqëria “KAYO” sh.a., e themeluar më vonë atë vit, u ngarkua me misionin për të rilindur një industri të zhdukur.

Që në muajt e parë të ekzistencës së saj, KAYO mori nën administrim hapësirat fizike të tre uzinave historike të vendit si Uzina e Lëndëve Plasëse në Mjekës, Uzina Mekanike në Gramsh dhe tani është në proces të marrjes edhe të Kombinatit Mekanik në Poliçan. Njëkohësisht me Vendim të Këshillit të Ministrave, KAYO-s iu transferuan edhe ish-Uzina e pjesëve të ndërtimit të automjeteve në Tiranë si dhe ish-uzina e përpunimit të bakrit në Rubik.

Gjatë kësaj kohe KAYO i tha Faktojes se ka firmosur pesë memorandume mirëkuptimi me kompani ndërkombëtare të mëdha që janë aktorë në nivel global për prodhimin e teknologjive dhe sistemeve ushtarake. Por përmbajtja e këtyre memorandumeve mbetet konfidenciale për shkak të marrëveshjeve të konfidencialitetit dhe sekretit industrial dhe se ato do të bëhen publike në momentin e krijimit të shoqërive të përbashkëta për nisjen e aktivitetit prodhues – sqaron KAYO.

Ndërkohë, qeveria ka ndarë një sërë fondesh për të mbështetur këtë ringjallje industriale. Deri tani, janë alokuar 440 milionë lekë në dy drejtime: nga njëra anë, për të shlyer borxhet historike të uzinave ndaj punonjësve dhe bashkive, dhe nga ana tjetër, për të themeluar strukturën ligjore dhe organizative të KAYO-s. Në anën tjetër buxheti ka financuar edhe shpenzimet e vetë kompanisë. Për vitin 2024 janë disbursuar 150 milionë lekë nga buxheti i Ministrisë së Mbrojtjes për këtë ndërmarrje, ndërsa për vitin 2025 është parashikuar një shumë e njëjtë, e cila pritet të lëvrohet në muajt e ardhshëm sipas përgjigjes që Ministria e Financave dha për Faktojen.

Megjithatë, pyetjet e mëdha mbeten. A është e arritshme ambicia për të eksportuar armë shqiptare brenda pesë viteve të ardhshme?

Në fakt, përpjekjet e deritanishme të KAYO-s për të rilindur këtë industri janë kufizuar tek puna për të themeluar një shkollë fluturimi në Vlorë — e cila pritet të përgatisë pilotë, instruktorë dhe teknikë – tek negociimi për prodhimin apo përshtatjen e mjeteve motorrike të posaçme apo tek prodhimi i veshjeve dhe aksesorëve ushtarakë.

Nga ana e tij, ish-komandanti i Forcave Detare, kapiteni i rangut të parë Artur Meçollari, e sheh industrinë ushtarake jo vetëm si element të sigurisë, por edhe si mundësi ekonomike. Ai ngre dyshime në lidhje me qëndrueshmërinë e politikave të mbrojtjes në Shqipëri. Si shembull sjell shkëputjen e bashkëpunimit me kompani si “Lockheed Martin” – kompania që ndërtoi dhe mirëmbajti sistemin e vëzhgimit të hapësirës ajrore dhe detare – dhe “Damen Shipyards” – kompania holandeze e prodhimit të anijeve – duke vënë kështu në pikëpyetje besueshmërinë e vendit në arenën ndërkombëtare.

Në aspektin buxhetor, Shqipëria ka përmbushur angazhimin e saj ndaj NATO-s për të shpenzuar 2% të Prodhimit të Brendshëm Bruto për mbrojtjen, një standard që u arrit të përmbushet për herë të parë në vitin 2024. Në projektbuxhetin e vitit 2025, Ministria e Mbrojtjes parashikohet të marrë 52.6 miliardë lekë, që përbëjnë pikërisht këtë 2%.

Pavarësisht ksaj, kapërcimi drejt eksportit mbetet një sfidë e madhe në këndvështrimin e Artur Meçollarit pasi tregu global i armatimeve është i rregulluar rreptësisht dhe i ndikuar nga zhvillimet gjeopolitike. “Shqipëria nuk mund ta ringjallë industrinë pa partnerë të fuqishëm, dhe më parë duhet të rifitojë besueshmërën si vend serioz dhe i sigurtë”, përfundon Meçollari.

Sipas Demirajt, Shqipëria duhet t’i kthejë sytë edhe nga vendet e rajonit për bashkëpunime pasi sipas tij “potenciali ekziston jo vetëm për të mbuluar nevojat e Shqipërisë, por edhe për të eksportuar armë të këmbësorisë, dhe në të ardhmen edhe sisteme luftarake si dronë apo artileri, duke bashkëpunuar me vende si Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Kroacia”. Edhe Meçollari thekson se “Shqipëria dhe Kosova duhet të bashkëpunojnë për nevojat e përbashkëta në modernizimin dhe pajisjen e strukturave respektive dhe shmangjen e konkurencës midis tyre.

Por qeveria dhe Ministria e Mbrojtjes duhet të jenë seriozë, vlerëson Demiraj, pasi e vetmja mënyrë që të futesh në tregjet ndërkombëtare është nëpërmjet prodhimit të materialeve dhe armatimeve cilësore, që në ditët e sotme janë lehtësisht të testueshme. Për momentin, përpjekja duket më shumë si një projekt industrial me vlerë strategjike dhe simbolike, sesa një burim i afërt të ardhurash. Por në një kohë kur siguria në Evropë është vënë sërish në pikëpyetje dhe vendet kërkojnë më shumë diversifikim të burimeve të furnizimit, Shqipëria mund të gjejë një vend në këtë panoramë të re — nëse i çon deri në fund projektet që ka nisur.

The post Shqipëria synon rindërtimin e industrisë së armëve, me sytë nga tregu ndërkombëtar appeared first on Faktoje.al.

Njoftimi se Donald Trump dhe Vladimir Putin kanë rënë dakord të takohen për të diskutuar luftën në Ukrainë prodhoi një valë lajmesh dhe titujsh sensacionalë në disa media shqiptare. Në shumë raste, theksi nuk është vendosur te faktet e konfirmuara, por te parashikime, interpretime dhe informacion i paverifikuar.

Shembulli më i spikatur është titulli “Më në fund po ndodh! Trump dhe Putin konfirmojnë lajmin e madh! Çfarë e pret botën”.

Kush e lexon këtë titull mund të mendojë se është arritur një marrëveshje paqeje, apo edhe se lufta mund të ketë përfunduar. Në realitet, i vetmi fakt i konfirmuar deri më tani është se të dy liderët kanë pranuar të zhvillojnë një takim. Nuk ka asnjë marrëveshje të shpallur, asnjë plan të detajuar për t’i dhënë fund luftës. Kjo, madje, shpjegohet edhe në tekstin e lajmit me titull tepër optimist dhe çorientues.

Lajme keqkuptuese dhe shpesh keqinformuese mbi këto zhvillime u shpërndanë edhe për aspekte të tjera të ndodhisë. Një prej tyre u nxit nga paqartësitë e deklaratave të vetë presidentit amerikan Donald Trump.

Disa media raportuan se Trump nuk do të takohej me Putin nëse ky i fundit nuk pranonte të takohej edhe me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky.

Kjo ishte deklarata e një zyrtari të Shtëpisë së Bardhë, por që pa kaluar as një ditë, zëdhënësja e Shtëpisë së Bardhë, Karoline Levitt deklaroi se Trump ishte i hapur për t’u takuar me Putin-in, edhe pse më e mira do të ishte një takim trepalësh. Kjo u konfirmua më vonë edhe nga një deklaratë publike e presentit Trump, i cili tha se “jo, ai [Putin] nuk duhet ta bëjë këtë”.

Pavarësisht këtij informacioni të përditësuar, lajmet në disa media online në Shqipëri mbeten të papërditësuara dhe ende përmbajnë informacionin e vjetër, tashmë të kundërshtuar nga vetë presideni Trump.

Në të vërtetë, asnjë njoftim zyrtar nuk konfirmoi vendndodhjen deri dy ditë më vonë. Dhe ajo ishte Alaska.

Një tjetër informacion i pakonfirmar dhe i shpërndarë në media të ndryshme shqiptare ishte ai për një plan të supozuar nga kampi i Trump, sipas të cilit Rusia do të ndalte luftën në këmbim të mbajtjes së territoreve të pushtuara dhe heqjes së sanksioneve nga SHBA dhe BE. Kjo informatë, e botuar fillimisht nga një gazetë polake, nuk është verifikuar nga burime të tjera dhe mbetet e pakonfirmuar.

Ndërkohë në një deklaratë publike, presidenti amerikan Donald Trump deklaroi se ai do të mundohet që territoret e Ukrainës të pushtuara nga Rusia t’i kthehen pas ukrainasve. Në anën tjetër, Zelensky e ka refuzuar vazhdimisht çdo plan që i jep Moskës territore të pushtuara, çka e bën edhe më të diskutueshme mundësinë e një marrëveshjeje të tillë.

Sipas Ledion Krisafit, ekspert për marrëdhënie ndërkombëtare, takimi mes Trump dhe Putin mund të shërbejë për të fituar kohë nga ana e Rusisë. Ai vëren se Kremlini e sheh Trump-in si mundësinë më të mirë, krahasuar me eurpianët, për të marrë shumicën e kërkesave që ata kanë në lidhje me Ukrainën.

Në anën tjetër – vijon Krisafi – Putin mund ta përdorë këtë takim si një mjet për të shmangur veprimet e padëshiruara të Trump ndaj Rusisë dhe për të projektuar një imazh të gatishmërisë për dialog, pa pasur realisht synim të ndalë luftën në këtë fazë. Nga ana tjetër, edhe Trump mund ta paraqesë takimin si një hap drejt paqes.

Në fund, rezultati që Ledion Krisafi parashikon nuk është ai që Trump trumpeton.

Takimi i Trump dhe Putin për të folur mbi luften në Ukrainë u trajtua gjerësisht në media pasi përbën një nga çështjet më me interes në zhvillimet gjeopolitike botërore. Raportimi i saktë i informacioneve dhe verifikimi i tyre është thelbësor për të përmbushur misionin e informimit të publikut. Përfitimi nga situata e luftës në Ukrainë duke përdorur tituj keqinterpretues apo raportimi i deklaratave të njëanshme si fakte të kryera, vetëm çorienton lexuesit dhe ul besimin e tyre tek mediat.

The post Takimi Trump–Putin: Midis fakteve, spekulimeve dhe titujve të egzagjeruar appeared first on Faktoje.al.

Në një kohë kur Shqipëria po kalon një situate dramatike për shkak të zjarreve të favorizuara nga temperatuarat ekstremisht të larta dhe avionët zjarrëfikës të ardhur nga vendet e BE-së nga flota e Mekanizmit të Mbrojtjes Civile po ndihmojnë Shqipërinë të përballojë situatën, zyrtarët e lartë duket se po “fshihen” pas propagandës duke maskuar të vërtetën mbi shkallën e përgatitjes shtetërore për emergjenca të tilla.

 Më 29 korrik 2025, Ministri i Mbrojtjes Pirro Vëngu deklaroi publikisht se “janë alokuar fondet, kemi buxhetin dhe kemi realizuar edhe procedurën për blerjen e dy avionëve zjarrfikës”. Kjo deklaratë erdhi fill pas publikimit nga Faktoje të një artikulli ku dokumentohej se qeveria shqiptare nuk e kishte mbajtur premtimin për të siguruar dy avionë zjarrfikës për sezonin e zjarreve në verën 2025.

Por sa e vërtetë është kjo deklaratë?

Çfarë thotë Ministria e Mbrojtjes?

Pas kësaj deklarate Faktoje u interesua për më shumë detaje përmes një kërkese për informacion. Në përgjigjen e saj zyrtare për Faktoje, Ministria e Mbrojtjes sqaroi se nuk bëhet fjalë për avionë zjarrfikës, siç pretendoi ministri Vëngu, por për avionë shumërolësh, të cilët do të pajisen edhe me kapacitete për fikjen e zjarreve nga ajri. Këta avionë nuk janë të dedikuar për emergjenca civile apo shuarje zjarresh, por do të kenë gjithashtu funksione ushtarake.

Për më tepër, në kundërshtim me deklaratën e ministrit që pretendonte përfundimin e procedurës së blerjes, Ministria e pranoi se procesi është ende në zhvillim:

Gjithashtu, Ministria nuk dha informacione mbi koston e këtyre avionëve, si dhe refuzoi të tregojë afatet se kur do të merren në dorëzim ato, duke u justifikuar me klasifikimin “për qëllime ushtarake”.

Një histori që përsëritet

Kjo nuk është hera e parë që Ministria e Mbrojtjes i referohet këtyre avionëve shumërolësh si zgjidhje për përballimin e zjarreve. Në shtator 2024, në një tjetër përgjigje për Faktoje, institucioni parashikonte se avionët do të viheshin në funksion në fund të vitit 2025 ose fillim të vitit 2026.

Pra, edhe një vit më vonë, nuk ka ndryshuar as statusi i procedurës dhe as mungesa e transparencës.

Për këtë arsye, Faktoje e kategorizon deklaratën e ministrit Pirro Vëngu si të pavërtetë.

Në një kohë kur vendi përballet çdo verë me dhjetëra vatra aktive zjarri dhe një sistem të kufizuar menaxhimi të emergjencave, nevojitet më shumë transparencë dhe përgjegjshmëri në komunikimin publik, e jo deklarata që nuk qëndrojnë përballë fakteve.

Rama justifikon situatën

Menjëherë pas publikimit të artikullit nga Faktoje.al, Kryeministri Edi Rama reagoi në rrjete sociale duke shmangur përgjegjësinë direkte dhe duke vendosur debatin në një perspektivë më të gjërë. Ai theksoi se zjarret nuk zgjidhen vetëm me një apo dy avionë zjarrfikës dhe se Shqipëria ka më shumë mjete ajrore këtë vit se çdo vit tjetër, falë mbështetjes nga Mekanizmi Europian dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.

Rama bëri krahasime me vendet e tjera, duke treguar se edhe Greqia, Italia, Turqia dhe Spanja përballen me zjarre të shumta, pavarësisht kapaciteteve të tyre. Ai nënvizoi gjithashtu se parandalimi i shkaqeve të zjarreve dhe menaxhimi strategjik janë po aq të rëndësishëm sa reagimi emergjent, duke sugjeruar se fokusimi vetëm tek numri i avionëve nuk ofron zgjidhje të plotë.

Ky artikull u rishikua duke shtuar reagimin e Kryeministrit Edi Rama mbi situatën e zjarreve dhe perspektivën e qeverisë.

Shqipëria nuk ka asnjë avion zjarrfikës, ndonëse u premtuan të paktën dy

Nevoja urgjente e Shqipërisë për avionë zjarrfikës

The post Shqipëria nuk i ka mbyllur procedurat për blerjen e dy avionëve zjarrfikës siç deklaroi ministri Vëngu appeared first on Faktoje.al.

Zjarret në peizazh përbëjnë një kërcënim serioz dhe një sfidë gjithnjë në rritje për rajonin e Ballkanit Perëndimor, duke lënë pasoja afatgjata në ekosisteme, komunitete dhe ekonomi. Përmes koordinimit të përmirësuar rajonal dhe veprimit të përbashkët nga ministritë kompetente, Programi për Menaxhimin e Zjarreve në Peizazh në Ballkanin Perëndimor hedh themelet për rritjen e ndërgjegjësimit publik mbi rreziqet nga zjarret në peizazh dhe forcimin e qëndrueshmërisë së peizazhit përmes menaxhimit të qëndrueshëm të ekosistemit.

Në vend që të mbështetet vetëm në qasjet tradicionale që fokusohen ekskluzivisht te shuarja e zjarreve, programi zbaton konceptin e menaxhimit të integruar të zjarreve në peizazh — duke nxitur bashkëpunimin ndërsektorial, forcimin e kapaciteteve vendore dhe ndërtimin e peizazheve të qëndrueshme që janë në gjendje të përballen në mënyrë efektive me kërcënimet nga zjarret.

Parandalimi është kryefjala e kësaj nisme, me synimin për të siguruar një menaxhim të qëndrueshëm të burimeve natyrore në mënyrë që të mbrohen njëkohësisht njerëzit dhe ekosistemet. Qëllimi është krijimi i peizazheve dhe komuniteteve të qëndrueshme ndaj zjarrit, të cilat do të vazhdojnë ta çojnë përpara këtë nismë edhe në të ardhmen, në nivel rajonal.

Nisma rajonale mbështetet nga Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, si partner strategjik dhe përfshin aktivitete edukative, zhvillim politikash dhe angazhim praktik në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor.

Natyra është përgjegjësi e përbashkët, dhe çdo hap drejt parandalimit bën një ndryshim të rëndësishëm. Mbi 95% e zjarreve të peizazheve në rajon shkaktohen nga pakujdesia njerëzore — një fakt që tregon qartë se zgjidhjet janë në duart tona. Programi bën thirrje për ndërgjegjësim, pjesëmarrje dhe përgjegjësi kolektive për të mbrojtur peizazhet tona dhe për të siguruar një të ardhme të sigurt për brezat që vijnë. Përmes përpjekjeve të përbashkëta dhe një vizioni afatgjatë, mund të ndjekim një qëllim ambicioz, por të arritshëm: zero zjarre të shkaktuara nga faktorë njerëzorë.

Falë mbështetjes së vazhdueshme dhe partneritetit me Ministrinë e Turizmit dhe Mjedisit, kjo nismë po ndërton një themel të fortë për ndikim afatgjatë dhe të qëndrueshëm në rajon. Ne besojmë fort se një veprim i vetëm mund të ndryshojë gjithçka.

The post Nisma rajonale për menaxhimin e zjarreve në Ballkanin Perëndimor appeared first on Faktoje.al.

Në fushatën zgjedhore të 11 majit, kryeministri Edi Rama e nisi garën me një shifër premtuese për qytetarët: 500 euro. Kaq do të bëhet paga minimale në Shqipëri, sipas tij, deri në vitin 2026. 

Hapi i parë drejt përmbushjes së këtij premtimi, miratimi i vendimit nga Këshilli i Ministrave.

“Në qershor do ta bëjmë pagën minimale 500 euro dhe do të hyjë në efekt nga janari i 2026-ës”, njoftoi kryeministri Rama pak përpara zgjedhjeve, duke shtuar se kjo rritje do të ndodhë pa vendosur “asnjë taksë shtesë” për biznesin në 18 muajt e parë. Një premtim i lehtë dhe i kuptueshëm për të gjithë votuesit.

Por dy muaj pas zgjedhjeve të 11 majit, kur tymi i fishekzjarreve elektoralë është shuar, Faktoje vendosi të verifikojë nëse është hedhur ndonjë hap konkret drejt realizimit të këtij premtimi.

Për të marrë përgjigje, dërguam një kërkesë për informacion pranë Këshillit të Ministrave, për të kuptuar nëse vendimi,  i njoftuar se do të merrej në qershor, është miratuar.

Përgjigjja erdhi qartë dhe shkurt: “Deri tani nuk ka asnjë akt të miratuar lidhur me rritjen e pagës minimale në 500 euro”

Pra deri në fund të korrikut premtimi mbetet vetëm në arkivin e fjalimeve të kryeministrit.

Rritja e pagës minimale është premtim i përsëritur i kryeministrit, i cili përpara zgjedhjeve vendore 2023 tha se paga minimale do të shkonte 450 euro. Ky premtim nuk u mbajt dhe paga minimale ende sot është rreth 400 euro. 

Zgjedhjet parlamentare të 2025-ës sollën një rast të ri për ta përdorur pagën minimale si kartë elektorale. Premtimi, këtë herë për 500 euro deri tani ka mbetur, (siç ndodh shpesh në politikën shqiptare), një kapitull entuziast i fushatës zgjedhore, që duket se nuk ka kaluar ende në letrat e administratës.

Afati i përmendur nga kryeministri, (janari i vitit 2026),  ende mund të përmbushet. Por deri tani, aktet zyrtare të premtuara mungojnë. Për këtë arsye premtimin e kryeministrit për miratimin në qershor të vendimit për pagën minimale 500 euro e konsiderojmë të pambajtur.

The post Vendimi për pagën minimale 500 euro nuk është miratuar ende appeared first on Faktoje.al.

Më 23 korrik, rrjetet sociale të qeverisë shqiptare u përmbytën nga një valë entuziazmi zyrtar. Ministri i Jashtëm Igli Hasani shpalli një arritje historike: Shqipëria, sipas tij, kishte “hapur të gjithë kapitujt e negociatave” me Bashkimin Europian.

Në një video të publikuar nga Kryeministria, qytetarët u informuan se hapja e “grupkapitullit 5”, që përfshin bujqësinë dhe kohezionin, do të sjellë modernizim të sektorit, ndihmë për fermerët dhe standarde më të larta të sigurisë ushqimore. Kryetarja e Kuvendit shkoi më tej, duke deklaruar se ky zhvillim “përmbyll çeljen e të gjithë kapitujve të negociatave”.

Por, kur premtimet e politikës përballen me faktet, realiteti shpesh del të jetë më i ndërlikuar.

Çfarë thotë Bashkimi Europian?

Në përgjigje të një kërkese zyrtare për informacion nga “Faktoje”, Delegacioni i Bashkimit Europian në Tiranë ofroi një panoramë të qartë të progresit të Shqipërisë në procesin e negociatave.

Deri më tani, sipas Delegacionit, janë hapur vetëm katër nga gjashtë grupkapitujt e parashikuar në metodologjinë e re të zgjerimit:

• Grup-kapitulli 1: Themelet e demokracisë – hapur në tetor 2024
• Grup-kapitulli 6: Marrëdhëniet e jashtme – hapur në dhjetor 2024
• Grup-kapitulli 2: Tregu i brendshëm – hapur në prill 2025
• Grup-kapitulli 3: Rritje konkurruese dhe përfshirëse – hapur në maj 2025

Ndërsa grupi Grup-kapitulli 4 (Agjenda e gjelbër dhe lidhshmëria e qëndrueshme) dhe Grup-kapitulli 5 (Burimet, bujqësia dhe kohezioni) mbeten ende të pahapura.

Dakordësia s’është hapje

Mospërputhjet mes deklaratave të zyrtarëve të lartë shqiptar dhe delegacionit europian në Tiranë duket se vijnë për shkak të interpretimit të një akti diplomatik. Dakordësia e vendeve anëtare të BE-së për të ftuar Shqipërinë të paraqesë pozicionin negociues për Cluster-in 5. Ky është një hap i rëndësishëm, por jo i barazvlefshëm me hapjen formale të grupkapitullit, thekson Blerjana Bino nga qendra SciDev për Faktoje.

Sipas metodologjisë së zgjerimit, një grupkapitull konsiderohet i hapur vetëm pas përfundimit të Konferencës Ndërqeveritare, për të cilin nuk ka ende një datë. Deri atëherë, hapja është vetëm një projekt politik në pritje.

Kronologji politike vs. kronologji zyrtare

Tendenca e qeverisë për të përshpejtuar kronologjinë e progresit europian të vendit nuk është e re. Në një vend ku integrimi europian është kauzë e mbështetur gjerësisht nga publiku, retorika optimiste politike ofron një valë të shpejtë miratimi popullor – edhe kur nuk mbështetet nga faktet.

Megjithatë, për të qenë të saktë dhe të përgjegjshëm ndaj qytetarëve, dallimi mes dakordësisë për nisjen e negociatave dhe hapjes formale të kapitujve nuk është thjesht një detaj teknik – është një tregues i maturisë institucionale dhe saktësisë në komunikim.

Transparenca dhe qartësia e komunikimit publik mbi statusin real të negociatave është kyç për informimin e qytetarëve mbi kompleksitetin e procesit dhe shmangien e keqkuptimeve, pritshmërive jorealiste dhe mosbesimit ndaj procesit, thekson Blerjana Bino.

Faktoje kontaktoi edhe Ministrinë e Jashtme e cila në përgjigje të kërkesës për informacion konfirmoi se Shqipëria ka hapur deri tani katër nga gjashtë grupkapitujt e negociatave për antarësim me Bashkimin Europian.

Përfundimi: Po, progres ka. Por jo të gjithë grup-kapitujt janë hapur.

Shqipëria ka bërë hapa të rëndësishëm përpara në procesin e integrimit europian dhe ka hapur zyrtarisht katër nga gjashtë grupkapitujt duke iu afruar synimit për të mbyllur hapjen e të gjithë grup-kapitujve brenda vitit 2025, premtim ky i dhënë gjatë fushatës elektorale për zgjedhjet parlamentare të 11 majit. Por, deklaratat e zyrtarëve të lartë që pretendojnë se “të gjithë kapitujt janë hapur” janë të pasakta dhe çorientuese.

Në mungesë të një Konference Ndërqeveritare për grup-kapitujt 4 dhe 5, procesi mbetet i papërfunduar. E vërteta është se Shqipëria është afër, por ende jo në përfundim të hapjes së të gjithë grup-kapitujve. Dhe Integrimi europian, ashtu si demokracia, është një proces që kërkon më shumë se vetëm entuziazëm – kërkon transparencë dhe përmbajtje. Ndaj nisur nga këto të dhëna, deklaratën e ministrit të jashtëm Igli Hasani se Shqipëria hapi negociatat për grup-kapitullin e fundit të negociatave me BE-ne do e kategorizojmë të pavërtetë.

The post Shqipëria hap grup-kapitullin e fundit me BE-në? Bashkimi Europian: Jo plotësisht appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Videoja tregon balenat e bardha që kanë dalë në breg pas cunamit në Rusi të datës 29 Korrik 2025

Përfundimi: Jashtë konteksti

Një video e publikuar në rrjete sociale që tregon katër balena të bardha (beluga) të bllokuara në breg të detit, ndërsa dy persona përpiqen t’i ndihmojnë duke i lagur me ujë, është shpërndarë në 31 korrik me përshkrimin: “Balenat dalin në breg në Japoni pas tërmetit të fuqishëm në Rusi që shkaktoi cunami…”

Pretendimi ngjall besueshmëri – veçanërisht pasi më 29 korrik 2025, Rusia u godit vërtet nga një tërmet i fuqishëm i ndjekur nga një cunami që arriti valë deri në 3-4 metra. Por videoja që po shpërndahet nuk ka asnjë lidhje me këtë ngjarje.

Faktoje bëri një kërkimme motorin e kërkimit Google lens mbi pamjet e videos, dhe gjeti se ato janë publikuar për herë të parë më gusht 2023, pra thuajse dy vite përpara se tërmeti të ndodhte. Një version më i gjatë i videos është ngarkuar në YouTube më 16 gusht 2023, dhe është shpërndarë nga disa media ndërkombëtare dhe portale lokale ruse.

Kërkimi me fjalë kyçe çoi në raportimin e medias Newsweek, që konfirmon se pamjet janë regjistruar në Lindjen e Largët të Rusisë, pranë grykëderdhjes së lumit Tigil, ku pesë balena të bardha – katër të rritura dhe një këlysh – mbetën të bllokuara në breg. Ato u shpëtuan nga peshkatarë lokalë që i mbajtën të lagura dhe i ushqyen me peshk deri sa u kthye vala.

Rusia u godit nga një tërmet i fortë më 29 korrik, me epiqendër në afërsi të rajonit të Kamçatkas. Autoritetet njoftuan për një cunami me valë deri në 4 metra, që preku disa zona të bregdetit Paqësor. Disa banorë u evakuuan, dhe dëmet materiale janë ende në vlerësim. Deri tani nuk ka raportime zyrtare që lidhin ndonjë fenomen të ngjashëm me baticat ose sjelljen e balenave në ato zona.

Videoja që shfaq balenat beluga në breg është autentike, por nuk ka asnjë lidhje me tërmetin dhe cunamin e korrikut 2025. Ajo i përket një ngjarjeje të vitit 2023 dhe është ripërdorur në kontekst të gabuar.

The post Këto balena beluga nuk dolën në breg nga cunami në Japoni appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Videoja tregon kontrollet që policia bën në transportin publik në Berlin

Përfundimi: Jashtë konteksti

Një video e shpërndarë në rrjetet sociale tregon një situatë të tensionuar brenda një treni në Gjermani, ku udhëtarët duken duke ngritur duart në ajër, ndërsa policia e armatosur rëndë hyn në vagon.

Përshkrimi i videos që qarkullon në gjuhën shqipe është: “Berlin – kontrolle në transportin publik”, duke lënë të kuptohet se kjo është një praktikë e zakonshme apo e përsëritur e autoriteteve në mjetet e transportit publik në Berlin.

Me një kërkim në rrjet përmes Google Reverse Image Search, Faktoje arriti të verifikojë burimin dhe kontekstin e videos përmes mediave gjermane dhe gjeti se ky në fakt nuk ishte një kontroll rutinë, por një aksion special policor i zhvilluar më 4 korrik 2025 në stacionin Wannsee të linjës S-Bahn në Berlin, pas një denoncimi për një person të armatosur në tren.

Sipas raportimit të mediave gjermane, një dëshmitar kishte njoftuar policinë se kishte parë një person me armë në një nga vagonët e linjës S7 që udhëtonte drejt Potsdamit. Pas kësaj, policia federale dhe ajo e landit ndërhynë me forca të shumta dhe armë automatike për të siguruar trenin dhe për të arrestuar të dyshuarin. Në videon e plotë të publikuar nga mediat dallohet momenti kur pasagjerët evakuohen në panik dhe disa ngrejnë duart në shenjë bindjeje ndaj urdhrave të policisë.

Pas ndërhyrjes, rezultoi se alarmi ishte i rremë. I dyshuari ishte një person i veshur për një festival dhe arma që mbante ishte një lodër që ngjante shumë me një armë të vërtetë. Ai u ndalua, por më pas u lirua, dhe autoritetet po shqyrtojnë nëse do të ngrihen akuza për shkelje të ligjit mbi armët apo ndonjë kundërvajtje tjetër. Pretendimi se videoja paraqet një kontroll të zakonshëm të transportit publik në Berlin është i pavërtetë dhe i nxjerrë jashtë kontekstit. Shpërndarja e kësaj videoje me përshkrime të pasakta mund të kontribuojë në dezinformim dhe nxitje të panevojshme të frikës.

The post Policia gjermane nuk kontrollon brutalisht udhëtarët në trena appeared first on Faktoje.al.

Raportimet mediatike në Kosovë për një tragjedi në liqenin e Ujmanit morën trajta qesharake kur vëmendja u spostua jo më tek ngjarja e rëndë e një të riu që humbi jetën në liqen, por tek propaganda e qeverisë Kurti dhe më pas akuzat e pabaza për modifikim të fotografive.

Një publikim në rrjetin social Facebook nga Ministri i Mbrojtjes së Kosovës, Ejup Maqedonci, i cili njoftonte ndërhyrjen e njësive të specializuara të zhytjes dhe kërkim shpëtimit të Forcave të Sigurisë së Kosovës për kërkimin e trupit të një 33 vjeçari shqiptar të mbytur në liqenin e Ujmanit në Zubin Potok, u përdor për shkëmbim akuzash propagandistike dhe për karrema klikimesh.

Por do të kishte mjaftuar një kërkim në rrjet për të gjetur burimin e këtyre fotografive për të kuptuar se në fakt nuk bëhet fjalë për modifikim të imazheve.

Media në Kosovë Kallxo publikoi në rrjetin e saj social Facebook një album me fotografi në orën 8:40 min të datës 29 Korrik ku qartësisht duken të dy imazhet e mësipërme.

Madje kjo verifikohet më tej edhe nga videoja e shpërndarë nga Kallxo, ku plani i parë është pikërisht imazhi i shpërndarë nga ministri i mbrojtjes Maqedonci.

Verifikimi nëse ministri i ka manipuluar dhe modifikuar vërtetë imazhet apo jo nuk ka qenë qëllimi kryesor i mediave që shpërndanë këtë pretendim. Ndaj, keqinformimi – i nxitur nga etja për të “zbardhur” një gënjeshtër qeveritare propagandistike – u përhap me shpejtësi në media.

Vërtetësia e dy imazheve u konfirmua sërisht nga vetë gazetari i Kallxo, Artan Hamiti në një video ku shpjegonte se ishte ai autori i të dy imazheve dhe se asnjë prej tyre nuk është i manipuluar. Pavarësisht kësaj, mediat që shpërndanë lajmin dezinformues vijojnë të mbajnë në rrjet lajmin e tyre të pandryshuar.

E ndërsa lëvizja Vetëvendosje e përdori rastin për të ndërtuar narrativë triumfaliste mbi praninë e FSK në Veri, kjo ishte lehtësisht e mbështetur nga faktet dhe dëshmitë e ish-pjesëtarëve të FSK-së. Reagime lidhur me këtë pati edhe nga përfaqësitë e Gjermanisë dhe Francës në Kosovë, të cilat kërkuan mospolitizimin, respektin dhe mirënjohjen e merituar për forcat e KFOR duke përshëndetur mediat të cilat e pasqyruan qartë rolin e tyre në operacionin për gjetjen e trupit të të riut të mbytur në Ujman.

Përzgjedhja e imazheve nga ministri Maqedonci – që dukshëm kërkonte të mbështeste këtë narrativë të Vetëvendosjes – u bë subjekt për përhapje të informacioneve të pavërteta dhe keqinformuese duke errësuar edhe më shumë pamjen, në vend që të ndriçonte të vërtetën. Në fund të fundit, propagandës i duhet kujdesi po aq sa kritikës – përndryshe, lexuesit humbasin mundësinë për tu informuar me fakte.

The post Kosova u mburr me ushtrinë në Veri, por nuk modifikoi imazhet appeared first on Faktoje.al.

Në një vend ku zjarret kanë shkatërruar qindra mijëra hektarë tokë në dekadën e fundit, premtimet politike për përforcimin e flotës ajrore me avionë zjarrfikës nuk janë çështje retorike, por çështje jetike. Megjithatë premtimi i bërë nga kryeministri Edi Rama gjatë fushatës elektorale të vitit 2025, se Shqipëria do të kishte dy avionë zjarrfikës të gatshëm për sezonin veror, rezulton i pambajtur.

“Flota jonë ajrore do të ketë në dispozicion duke filluar nga kjo verë, janë bërë marrëveshjet, dy avionë zjarrfikës në gatishmëri për ne pa pritur që të vijnë nga një vend apo nga një vend tjetër” , tha kryeministri gjatë fushatës elektorale në 29 Mars 2025.

Vera erdhi, zjarret nisën, por Shqipëria ende nuk ka asnjë avion zjarrfikës.

Një kërkesë për informacion që Faktoje i drejtoi Ministrisë së Mbrojtjes konfirmon zyrtarisht se, ndryshe nga sa u premtua, Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë nuk disponojnë asnjë avion zjarrfikës. Në përgjigjen e kthyer zyrtarisht, ministria njofton thjesht:

“Ju informojmë se Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë (FARSH) aktualisht nuk disponojnë avionë zjarrfikës.”

E në fakt për zjarret aktive në vend avionët zjarrfikës erdhën nga vendet e Bashkimit Europian në kuadër të programit EU Solidarity.

Gjatë ditëve të fundit flakët kanë përfshirë zona të ndryshme të Shqipërisë si Delvina, Bulqiza, Borshi, Lukova, Kanina, Berati dhe Pusteci. Agjencia Kombëtare e Mbrojtjes civile njoftoi më 28 Korrik se “gjatë 24 orëve të fundit janë evidentuar 34 vatra zjarri nga të cilat 17 janë ende aktive, 6 janë nën monitorim dhe 11 janë shuar”.

Mungesa e avionëve zjarrfikës është denoncuar edhe nga kreu i institutit për Bashkitë e Shqipërisë, Agron Haxhimali, sipas të cilit Shqipëria është i vetmi vend në rajon që nuk disponon asnjë avion apo helikopter të dedikuar për shuarjen e zjarreve nga ajri.

Premtimi i ricikluar për avionë zjarrfikës

Premtimi për avionë zjarrfikës nuk është i ri për qeverinë socialiste. Ai është një riciklim i deklaratave të mëparshme.

Në janar të vitit 2023, ministri i atëhershëm i Mbrojtjes, Niko Peleshi, njoftoi publikisht se Shqipëria po përgatiste dokumentacionin për blerjen e dy avionëve shumëfunksionalë, të përshtatshëm për ndërhyrje në raste zjarresh dhe për mbështetje agrokulturore.

“Janë disa mjete më modeste në kosto, më të manovrueshme dhe më të përshtatshme për situatat tona të zjarreve,” u shpreh ministri Peleshi asokohe.

Pyetjet që ngrihen nga kjo mospërputhje mes deklaratave politike dhe realitetit janë disa. Sa ka kushtuar dështimi për të pajisur vendin me avionë zjarrfikës në kohë? Sa sipërfaqe mund të ishte shpëtuar? Sa jetë njerëzish dhe burimesh janë vënë në rrezik për shkak të mungesës së logjistikës ajrore?

Në mungesë të transparencës, publiku nuk ka mundësi të gjykojë nëse vonesat janë për arsye financiare, burokratike apo thjesht për mungesë vullneti politik. Asnjë informacion për tendera, kontrata apo faza të prokurimit nuk është bërë publik deri më sot.

Nisur nga të dhënat, premtimi i bërë gjatë fushatës zgjedhore për vendosjen e dy avionëve zjarrfikës në dispozicion të flotës ajrore shqiptare konsiderohet i pambajtur.

Nevoja urgjente e Shqipërisë për avionë zjarrfikës

The post Shqipëria nuk ka asnjë avion zjarrfikës, ndonëse u premtuan të paktën dy appeared first on Faktoje.al.

Në dukje, Shqipëria qëndron larg rrjedhave të errëta të kapitalit rus. Në praktikë, ekspertët paralajmërojnë se ky mund të jetë vetëm një iluzion i rehatshëm. Ndonëse investimet ruse në territor janë minimale dhe të padukshme në sipërfaqe, struktura të cunguara mbikëqyrjeje, tregje të pambrojtura dhe një mjedis i lartë informaliteti krijojnë hapësira të rrezikshme për depërtimin e kapitalit të padëshiruar — përfshirë atë me origjinë nga Moska.

Nga Jona Plumbi

Në korrik 2025 komisioni i posaçëm parlamentar kundër dezinformimit dhe ndërhyrjeve të huaja miratoi stratëgjinë në bazë të të cilës do të zbatojë punën e tij. Kryetari i Komisionit, Erion Braçe, e quajti luftën ndaj dezinformimit dhe ndërhyrjes së huaj keqdashëse një prioritet kombëtar që kërkon vëmendje në nivelin më të lartë legjislativ. Ndërsa grupi i ekspertëve pranë këtij komisioni përgatiti disa propozime për mbrojtjen ndaj ndikimeve të huaja, ku përfshihet ngritja e një platforme bashkëpunimi ndërmjet bankave si dhe komunikimin mes institucioneve financiare.

Këtë shqetësim e kanë edhe ekspertët e ekonomisë me të cilët Faktoje bisedoi lidhur me rrezikun e mundshëm që i kanoset Shqipërisë për ndërhyrjen e parasë “së pisët” nga vende keqdashëse si Rusia. Edhe pse sot për sot Shqipëria duket se nuk është shumë e ekspozuar ndaj kapitalit rus, rreziku qëndron.

Në kërkim të gjurmëve të padukshme

“Shqipëria është më pak e ekspozuar ndaj kapitalit rus se vendet e tjera të rajonit,” thotë Ilir Brasha, ekspert ekonomie për Faktoje. Ai thekson se për momentin nuk ka të dhëna konkrete për investime direkte të fshehura nga Rusia. Një kërkim në databazën Open Corporates tregon vetëm 43 biznese me origjinë ruse të regjistruara në vend, dy prej të cilave themeluar në vitin 2023. Por kjo nuk do të thotë se gjithçka është në rregull.

Sipas tij tregu i pasurive të paluajtshme është tejet i pambrojtur dhe veçanërisht zonat turistike si Saranda, Vlora, Lezha, Shkodra apo Tirana shihen si mënyra idelae për të legalizuar fonde të dyshimta.

Arben Malaj, një nga ekspertët që dha propozime në komisionin për dezinformimin dhe ndërhyrjet e huaja në kuvendin e Shqipërisë, thekson edhe nevojën për të “skanuar” të gjithë ato biznese që në dukje e kanë një problem.

Pikat e dobëta të shtetit

Edhe pse Shqipëria ka përditësuar legjislacionin për të qenë në përputhje me direktivat e Bashkimit Europian, institucionet e saj mbeten të papërgatitura për të ndaluar kapitalin e kamufluar. Gjokutaj gjykon se Agjencia e Inteligjencës Financiare (AIF) funksionon me kapacitete të kufizuara dhe nuk disponon mjete të avancuara të analizës. Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare (AMF) ushtron mbikëqyrje kryesisht formale, ndërsa Drejtoria e Tatimeve nuk ka akses të plotë mbi të dhënat e transaksioneve ndërkombëtare.

Ekspertët vlerësojnë se në mungesë të një sistemi për verifikimin e përfituesve fundorë të kapitalit, gjurmimi bëhet gati i pamundur. Mekanizmi i vetëm që duhet të funksionojë për të identifikuar lidhjet me vendet e sanksionuara si Rusia, është ai i pronësisë përfundimtare – dhe ai mungon.

Njëkohësisht “Shqipëria nuk aplikon kontrolle të forta për kapitalin që vjen nga juridiksione offshore, si Qipro, Malta apo Ishujt Virgjër, ku fshihet shpesh pronësia”, vlerëson Gjokutaj.

Një tjetër portë që Shqipëria ka lënë hapur për ndërhyrje të tilla është Ligji për Investimet Strategjike, vlerëson Gjokutajt. Ligji ofron përjashtime dhe përfitime të mëdha, pa hetim të thelluar mbi origjinën e fondeve, duke krijuar hapësirë për kapitalin që kërkon të fshehë gjurmët e veta.

Sot, ndikimi rus në ekonominë shqiptare duket i vogël dhe periferik. Por ekspertët paralajmërojnë se Shqipëria nuk duhet të mashtrohet nga kjo qetësi relative.

Kjo mund të përbëjë një kërcënim serioz nëse flukset financiare nga Rusia fillojnë të devijojnë nga shtetet më të kontrolluara drejt vendeve si Shqipëria, ku kontrolli është më i brishtë.

Çfarë duhet bërë?

Shqipëria e ka shmangur ekspozimin e drejtpërdrejtë, pavarësisht përpjekjeve për hyrje të kapitalit kinez dhe rus në disa raste – përfshirë blerjen e Albpetrol nga Gazprom në vitin 2012 apo zotërimin e përkohshëm të Aeroportit “Nënë Tereza” nga një kompani kineze.

Ekspertët bien dakord për disa hapa urgjentë që duhet të ndërmarrë Shqipëria. Krijimi i një regjistri të detyrueshëm dhe publik të përfituesve përfundimtarë të çdo investimi të huaj është ai që i bën bashkë të gjithë ekspertët. Gjithashtu shkëmbimi në kohë reale i të dhënave mes institucioneve si AIF, Banka e Shqipërisë, AMF, DPT dhe SHISH është kyç në kndvështrimin e Eduart Gjokutajt.

Ligji për Investimet Strategjike – i miratuar si ligj i përkohshëm por që ka pësuar shtyrje të njëpasnjëshme të afatit për përfundimin e tij – duhet të vendosë filtra të fortë mbi origjinën e kapitalit. Themelimi i një task-force të përhershme për hetimin e flukseve financiare të dyshimta nga vendet e sanksionuara dhe forcimi i rolit të bankave në raportimin dhe analizimin e transfertave ndërkombëtare të dyshimta është një tjetër hap që duhet ndërmarrë sipas ekspertëve.

Përfundim

Ndërkohë që flukset financiare nga Rusia në dukje janë minimale në Shqipëri, ekspertët paralajmërojnë se nuk është çështja “nëse”, por “kur” do të tentohet një formë më agresive e depërtimit. Pa një arkitekturë mbrojtëse të mirëfilltë, Shqipëria rrezikon të shndërrohet në hallkën e dobët të sigurisë ekonomike në Ballkan.

Në një botë ku luftërat nuk bëhen më vetëm me armë, por me para, mosvëmendja ndaj kapitalit të padukshëm është një luks që Shqipëria nuk mund ta përballojë.

The post Kapitali në hije: A është Shqipëria në shënjestër të financimit rus? appeared first on Faktoje.al.