Pretendimi: Të gjitha anestetikët dentarë duket se përmbajnë oksid grafeni

Verdikti: E paprovuar

———————————————————

Në rrjetet konspiracioniste, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se të gjithë anestetikët dentarë përmbajnë oksid grafeni, substanca e vendosur në shënjestër që prej lindjes së vaksinave anti-Covid. 

Grafeni është një shtresë e vetme e atomeve të karbonit të rregulluara në një model hoje bletësh. Është tepër i fortë, përçon energji elektrike dhe ka veti unike që e bëjnë atë me interes kërkimor, nga elektronika te mjekësia. Në vetvete, nuk është magnetik. 

Në stomatologji, grafeni ka tërhequr vëmendjen për potencialin e tij për të përmirësuar materialet ose për të zgjatur efektet.

Anestetikët, apo qetësuesit/mpirësit lokalë standardë mjekësorë dhe dentarë, si lidokaina me epinefrinë ose 4% artikainë, janë formula të studiuara mirë dhe të rregulluara që ekzistojnë prej dekadash dhe përdoren për epidurale, anestezi lokale dhe anestezi dentare. Përbërësit e tyre janë agjenti anestetik, një vazokonstriktor dhe një bazë sterile fiziologjike.

Anestetikët lokalë si artikaina janë krijuar për të parandaluar dhimbjen duke bllokuar sinjalet nervore. Shtimi i oksidit të grafenit nuk do të shërbente për ndonjë qëllim të mirëfilltë.

Pretendimet rreth oksidit të grafenit në anestetikë shpesh burojnë nga keqinterpretime ose burime të paverifikuara. Për shembull, një postim përmend një studim të Universitetit të Kolorados që pretendohet se gjeti oksid grafeni në një anestetik të zakonshëm. Megjithatë, asnjë studim shkencor i rishikuar nga kolegët nuk e konfirmon këtë, dhe testimet e serive nga prodhuesit nuk tregojnë aditivë të tillë.

Disa hetues privatë kanë identifikuar çfarë ata besojnë se është oksid grafeni në disa tretësira anestetike dentare. Megjithatë, laboratorë të tjerë që përdorin teknika të ngjashme analitike nuk kanë mundur të konfirmojnë praninë e tij në asnjë nga mostrat e disponuara. Për më tepër, këta studiues deri më tani nuk kanë qenë të gatshëm të botojnë gjetjet e tyre në një forum publik apo botim shkencor të rishikuar nga kolegët.

Studimet kanë eksploruar mundësinë e përdorimit të oksidit të grafenit (GO) për të përmirësuar performancën e anestetikëve lokalë. Një studim i vitit 2022 shqyrtoi hidrogelët e alginatit të përforcuar me oksid grafeni për çlirimin e kontrolluar të hidroklorurit të lidokainës (LH), një anestetik lokal i zakonshëm. Studimi zbuloi se hidrogelët e përforcuar me GO mund të zgjasin çlirimin e lidokainës me kalimin e kohës krahasuar me hidrogelët pa GO, duke sugjeruar potencial për lehtësim më të gjatë të dhimbjes gjatë procedurave mjekësore.

Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se këto zhvillime janë ende në fazën e kërkimit dhe zhvillimit. Grafeni dhe derivatet e tij aktualisht nuk janë miratuar për aplikime anestetike të injektueshme. Asnjë nga anestetikët lokalë të miratuar aktualisht për përdorim në praktikat dentare nuk përmbajnë oksid grafeni ose aditivë të ngjashëm.

Akademia Ndërkombëtare e Stomatologjisë dhe Mjekësisë Biologjike kontraktoi një nanotoksikologe për të testuar një shumëllojshmëri të anestetikëve që përdoren në mënyrë aktive nga dentistët anëtarë të saj. Oksidi i grafenit nuk u identifikua në asnjë mostër të vetme.

Përdorimi i oksidit të grafenit në anestetikët lokalë mbetet hipotetik në këtë pikë.

The post Asnjë provë për oksidin e grafenit në anestetikët dentarë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Zvicra kërkon shtetas të huaj për 85 mijë vende pune me paga deri në 6.500 euro

Verdikti: E pavërtetë

—————————————————————-

Në portalet shqipfolëse po qarkullon lajmi se Zvicra kërkon shtetas të huaj për 85 mijë vende pune me paga deri në 6.500 euro. 

Megjithatë, mos u nxitoni ende të bëni gati valixhet. Lajmet e mësipërme janë të rreme.

Më 21 dhjetor 2025, vetë Ambasada Zvicerane në Shqipëri i përgënjeshtroi lajmet me anë të një postimi në Facebook.

Sipas ambasadës, ndryshe nga ç’pretendohet vetëm një e dhjeta, pra një maksimum prej 8500 punëtorësh dhe specialistësh të kualifikuar nga vendet e treta mund të rekrutohen në Zvicër në 2026.

Ky lajm i rremë rishfaqet shpesh që nga viti 2022. 

Radiotelevizioni Zviceran (RTS) gjurmoi origjinën e mundshme të shifrës prej 85 mijë punëtorësh.

Agjencia zvicerane e punësimit Adecco citohet shpesh në artikuj. Shifra shfaqet në një njoftim për shtyp të kompanisë, por në një kontekst krejtësisht të ndryshëm. Në shkurt 2024, Adecco u zotua të rekrutonte 85 mijë refugjatë dhe të trajnonte 17 mijë njerëz në të gjithë botën deri në fund të vitit 2027. Nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë me Zvicrën dhe mungesën e saj të madhe të fuqisë punëtore të përmendur në artikuj.
Një tjetër origjinë mund të jetë nga një raport i agjencisë së rekrutimit Dynajobs, e cila përmendet në një artikull të 2022 në Blick. Kompania me seli në Aargau pretendon të jetë aktive në ndihmën dhe trajnimin e rekrutimit. Ekspertiza e saj mbetet e vështirë për t’u përcaktuar. Për shembull, asnjë klient nuk është i listuar në faqen e internetit të kompanisë. Në janar 2022, drejtori i Dynajobs publikoi një analizë të tregut të punës pas pandemisë, në të cilën ai vlerësoi se Zvicrës i mungonin afërsisht 85 mijë punëtorë të kualifikuar për të arritur nivelet e rritjes para pandemisë. Është e vështirë të kuptohet saktësisht se si autori e nxori këtë llogaritje. Shifra ekziston, por është nxjerrë plotësisht nga konteksti i saj origjinal.

The post Zvicra nuk “ka hapur dyert” për 85 mijë punëtorë të huaj appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një mace duke pritur një fëmijë që bie nga ballkoni

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

—————————————————————————

Një video që ka marrë mbi 7 mijë pëlqime në Facebook pretendohet se tregon aktin heroik të një maceje të zezë, e cila shpëton një foshnje që po bie nga lartësia.

Megjithatë, video prekëse me gjasa është gjeneruar nga programe kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI), specifikisht modele që gjenerojnë videoklipe të shkurtra bazuar në udhëzimet me tekst të përdoruesit.

Origjina e gjeneruar e videos është e dukshme në detajet jorealiste. 

Në një moment të videos duket sikur krahu i një gruaje kalon tejpërtej trupit të maces për të kapur fëmijën. Më tej, një burrë ngre fëmijën në mënyrë të panatyrshme me dorën e djathtë, duke e ngritur pa e mbajtur. Në një çast, një pllakë e trotuarit ndryshon ngjyrë pa arsye.

http://faktoje.al/wp-content/uploads/2025/12/Untitled-design.mp4

Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

Megjithëse kjo video është e rreme, ka patur raste të vërteta kur një mace ka shpëtuar fëmijë nga rreziku. Në 2014, një mace në Kaliforni shpëtoi fëmijën e familjes nga sulmi i një qeni. Një video e botuar 10 vite më parë tregon një mace duke ndaluar një fëmijë të prekë sobën e nxehtë. Në një tjetër video autentike, një mace duket se ndalon një fëmijë të vogël që të kacavirret nga ballkoni.

Faktoje ka përgënjeshtruar dhe më parë video të maceve që shpëtojnë fëmijë të gjeneruara me AI.

The post E gjeneruar video e maces heroinë që shpëton foshnjën appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon fermerët protestues në Paris duke spërkatur me pleh organik policët

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

——————————————————————-

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon fermerët protestues në Paris duke spërkatur me pleh organik oficerë policie. 

Megjithatë, ky lajm është i pavërtetë, dhe video që përdoret si dëshmi për të është gjeneruar me programe të inteligjencës artificiale (AI).

Origjina e gjeneruar e videos duket në një pjesë të videos ku mbishkrimi i një prej mburojave të policisë, të cilat janë standarte, ndryshon nga gjithë të tjerat. Programet AI shpesh hasin vështirësi në gjenerimin e tekstit brenda imazheve.

Gjithashtu në një moment të videos, kamera afrohet aq pranë njërit prej policëve, i cili dëgjohet të thotë me audio të cilësisë të lartë: “Sa erë të keqe vijnë bajgat”. Një regjistrim kaq i qartë i zhvillimeve do të ishte i vështirë në një skenë kaotike protestash dhe shpërthime bajgash.

Përtej këtyre gabimeve të AI, pretendimi se fermerët protestues në Paris kanë hedhur pleh organik mbi policët është i pavërtetë. 

Eshtë e vërtetë se fermerët francezë kanë bllokuar rrugët, kanë hedhur pleh organik dhe kanë mbajtur demonstrata për më shumë se dy javë për të protestuar kundër therjes masive të bagëtive të sëmura me dermatit nodular dhe kundër një marrëveshjeje tregtare me bllokun e Amerikës së Jugut, Mercosur. Megjithatë, kjo nuk ka ndodhur në Paris, por kryesisht në jug dhe jugperëndim të Francës.

Në qytetin Millau, fermerët spërkatën pleh të lëngshëm në fasadën e një ndërtese të qeverisjes vendore, por jo mbi oficerët e policisë.

Një traktor spërkat pleh organik të lëngshëm në fasadën e zyrave qeveritare në Millau, Francë qendrore. Foto: AFP

Megjithatë, në Shkurt 2024, fermerët në Bruksel u përleshën me policinë, duke i spërkatur vërtet oficerët me pleh organik të lëngshëm dhe duke hedhur vezë teksa protestonin kundër burokracisë dhe konkurrencës nga importet e lira nga vendet ku standardet relativisht të larta të BE nuk janë të domosdoshme të përmbushen.

Fermerët po protestojnë sërish në Bruksel në Dhjetor 2025 kundër marrëveshjes tregtare midis Bashkimit Evropian dhe vendeve të Amerikës së Jugut, e cila sipas tyre do t’u shkatërrojë jetesën. Megjithatë, deri tani, nuk ka raportime të spërkatjes së policëve me pleh.

The post Kjo spërkatje me bajga e policëve francezë nuk është reale appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Prokurori amerikan Matt Beckwith është arrestuar për tradhëti

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————

Në rrjetet konspiracioniste, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi se një prokuror amerikan, Matt Beckwith, i quajtur “Prokurori i Gjuetisë së Shtrigave J6 i Shtetit të Thellë” dhe “Tradhtari që Burgosi ​​60 Patriotë të Pafajshëm” është arrestuar dhe do dërgohet në burgun famëkeq në Guantanamo Bay.

Si zakonisht, ky pretendim i jashtëzakonshëm nuk shoqërohet me ndonjë provë, burim apo referencë për ta mbështetur atë. 

Matthew Beckwith është një prokuror amerikan që punoi mbi çështjen e kryengritjeve të Kapitolit më 6 janar 2021. Ai tha për Reuters në dhjetor 2025 se ishte pushuar nga puna në janar. Pesë ditë më vonë, protestuesit postuan një listë në rrjete sociale duke emëruar Beckwith dhe të paktën 88 prokurorë të tjerë të 6 janarit, së bashku me thirrje që ata të shkarkoheshin ose të burgoseshin. Një përdorues u përgjigj me një foto të një litari, duke sugjeruar që prokurorët duhet të vareshin. Këto sulme e shqetësuan gruan e Beckwith, e cila ishte pesë muajshe shtatzënë me fëmijën e tyre të parë në atë kohë, tha ai.

Matthew Beckwith

Pretendimi shoqërohet me një imazh i cili pretendohet se tregon prokurorin Beckwith. Megjithatë, me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se burri në foto është Mike Gordon, një tjetër prokuror i kryengritësve të 6 janarit i cili u pushua nga puna pa sqarim. Gordon dhe ish-punonjës të Departamentit të Drejtësisë kanë paditur administratën Trump për shkarkimet nga puna.

Deri më tani, nuk ka asnjë raportim apo provë se Beckwith, Gordon apo ndonjë prokuror tjetër i 6 janarit është arrestuar.

The post I rremë arrestimi i prokurorit të sulmit të Kapitolit appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Izraeli i ka të ndaluara testet e ADN

Verdikti: E pavërtetë

————————————————–

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se në Izrael ndalohen testet e ADN.

Pretendohet se kjo ndodh sepse testet do të zbulonin se shumë izraelitë nuk ishin etnikisht hebrenj ose nuk kishin paraardhës nga Lindja e Mesme.

Megjithëse Izraeli vendos kufizime domethënëse rregullatore mbi testet e ADN, veçanërisht ato që lidhen me lidhjet familjare, pretendimi se testet e ADN janë tërësisht të paligjshme në Izrael është i rremë.

Ligji i Informacionit Gjenetik i Izraelit (2000) rregullon testimin gjenetik për të mbrojtur privatësinë dhe për të parandaluar keqpërdorimin e të dhënave gjenetike. Ligji nuk i ndalon drejtpërdrejt testet e ADN, por vendos rregulla të rrepta, veçanërisht për testet që përcaktojnë marrëdhëniet familjare. Për shembull, testet e atësisë në Izrael mund të kryhen vetëm me urdhër gjykate. “Një test gjenetik për lidhjet familjare […] nuk do të kryhet përveçse me urdhër të një gjykate familjare”, thotë ligji. Kjo është pjesë e një kuadri më të gjerë të hartuar për të mbrojtur individët nga përdorimi i informacionit të tyre gjenetik pa mbikëqyrje të duhur.

Konfirmim i mëtejshëm se testimi gjenetik nuk është plotësisht i paligjshëm në Izrael, por i rregulluar për qëllime specifike mjekësore dhe parandaluese, mund të gjendet në faqen e internetit të Ministrisë së Shëndetësisë të Izraelit. Një seksion i titulluar “Rekomandime për Testimin Gjenetik” përshkruan udhëzimet për testet që synojnë identifikimin e çifteve në rrezik për t’u kaluar fëmijëve të tyre gjendje të rënda gjenetike.

Ministria e Shëndetësisë e Izraelit tha për Snopes se “sipas dispozitave të Ligjit për Informacionin Gjenetik, testet gjenetike mund të kryhen në Izrael vetëm në laboratorët mjekësorë-gjenetikë të miratuar nga Ministria e Shëndetësisë sipas kushteve të specifikuara në ligj. Qëllimi i ligjit është të ruajë cilësinë e testeve, privatësinë dhe konfidencialitetin mjekësor të subjekteve, si dhe mbrojtjen e të drejtave të të miturve dhe popullatave të tjera të veçanta në kontekstin e gjenetikës.”

The post Izraeli rregullon, por nuk ndalon testet e ADN appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Bleona Mata, 6-vjeçarja e zhdukur në 2010, është gjendur nga Altin Dumani/një emision gjerman

Verdikti: E pavërtetë

———————————————————-

Dy postime të faqes Albania News 247 pretendojnë se e mitura Bleona Mata, e zhdukur në 22 maj 2010 në Kukës, është gjendur, ndërsa lexuesit ftohen të klikojnë një lidhje në komente për të mësuar më shumë. Megjithëse janë postuar brenda dy ditësh nga njëri-tjetri, postimet identifikojnë shpetimtarë të ndryshëm. Në postimin e 17 dhjetorit, pretendohet se Bleona Mata është gjetur nga një emision gjerman, ndërsa në atë të 18 dhjetorit, meritat i jepen kreut të Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, Altin Dumani.

Gjithsesi, të dy pretendimet janë të rreme.

Artikujt e referuar në komente nuk përmbajnë ndonjë provë, burim apo referencë për t’i mbështetur këto pretendime.

Madje, në brendinë e artikullit, shkruhet se një emision gjerman “ka gjetur gjurmë të reja që lidhen që lidhen me zhdukjen misterioze të Bleona Matës,” përkundër pretendimit të titullit që Bleona Mata ishte gjetur. Megjithatë, edhe pretendimi i artikullit është i dyshimtë, duke qenë se nuk jepet emri i emisionit gjerman, apo ndonjë informacion tjetër identifikues. Titulli i artikullit keqinformon me qëllim mbledhjen e sa më shumë klikimeve.

Artikulli që pretendon se kreu i SPAK, Altin Dumani, ka zbuluar vendndodhjen e Bleona Matës është edhe më qartësisht i rremë. Ai është i mbushur me pasaktësi faktike dhe logjike.

Që në fjalinë e parë, Altin Dumani quhet “një nga figurat më të njohura të showbiz-it.” Ndërkohë, Bleona 6-vjeçare përshkruhet si “e njohur për talentin e saj dhe karrierën e suksesshme si këngëtare.” Sipas artikullit, Bleona “kishte zhdukur nga sytë e publikut, duke lënë fansat dhe ndjekësit e saj me shumë pyetje.” Qartazi, artikulli ngatërron 6-vjeçaren Bleona Mata me këngëtaren shqiptare Bleona Qereti. Artikulli, ndërkaq, përdor vazhdimisht foton e Bleonës së mitur.

Ka gjasa që të dy këto artikuj, dhe artikuj te ngjashëm të postuar nga e njejta faqe dhe përgënjeshtruar dhe më parë nga Faktoje, janë gjeneruar me anë të programeve kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI). Ngatërrimi qesharak me këngëtaren Bleona Qereti duket si një ‘delirim’ karakteristik i këtyre programeve gjenerative.

Faktoje ka përgënjeshtruar dhe lajme të mëparshme nga i njejti portal, i cili ka botuar artikuj të trilluar mbi vdekjen e Shpat Kasapit dhe të politikanit shqiptar Azem Hajdari.

Duhet nënvizuar se këto postime tejkalojnë një kufi moral kur zgjedhin të përdorin si karrem për  klikime imazhin e një fëmije që është zhdukur mbi 10 vite më parë. Mediat raportojnë se e ëma e Bleona Matës vazhdon ende ta kërkojë.

The post Të rreme lajmet në rrjet për gjetjen e Bleonës së zhdukur appeared first on Faktoje.al.

Facebook ka nisur testimin e një politike të re që kufizon shpërndarjen e linqeve në platformë, duke i detyruar përdoruesit të paguajnë për të publikuar më shumë lidhje të jashtme. Vendimi pritet të ndikojë negativisht te mediat dhe botuesit online, edhe pse këta të fundit nuk janë përfshirë drejtpërdrejt në fazën e testimit. Kompania Meta […]

The post Facebook teston kufizimin e shpërndarjes së linqeve, përdoruesit pa abonim vetëm dy lidhje në muaj appeared first on BoldNews.al.

Pretendimi: Antenat 5G shkaktojnë ndryshim humori, arrest kardiak dhe ngritjen apo uljen e tensionit

Verdikti: E paprovuar

——————————————————————–

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, vijon të qarkullojë pretendimi se antenat 5G dëmtojnë shëndetin e njeriut. Specifikisht, një postim në Facebook pretendon se këto antena shkaktojnë ndryshim humori, arrest kardiak dhe ngritjen apo uljen e tensionit.

Si zakonisht, këto pretendime të jashtëzakonshme nuk shoqërohen me ndonjë provë, burim apo referencë për t’i mbështetur ato.

5G është një brez i ri i shërbimit të telefonisë celulare. Antenat dërgojnë dhe marrin fusha elektromagnetike me radiofrekuencë (RF EMF). 5G përdor “teknologjinë e formimit të rrezeve”, e cila lejon që fushat elektromagnetike me radiofrekuencë të shkojnë direkt aty ku duhet.

Fusha elektromagnetike (EMF) e gjeneruar nga antenat e telekomunikacionit nuk është jonizuese. Kjo do të thotë se nuk ka ndikim negativ në trupin e njeriut, nuk ndërhyn në strukturën qelizore, nuk e modifikon atë dhe nuk ndikon në funksionet e saj.

Komisioni Ndërkombëtar për Mbrojtjen nga Rrezatimi Jo-Jonizues (ICNIRP), pas 7 vitesh kërkimesh, publikoi udhëzimet e vitit 2020 mbi kufizimin e ekspozimit ndaj fushave elektromagnetike. Ato përfshijnë informacion rreth 5G.

Komisioni thotë se efekti kryesor që fushat elektromagnetike me radiofrekuencë kanë në trupin e njeriut është rritja e temperaturës së indeve të ekspozuara. Trupi mund të përballojë rritje të vogla të temperaturës së trupit, si përmes ushtrimeve fizike, por ekspozimi ndaj radiofrekuencës dhe rritja e temperaturës mund të jenë të rrezikshme mbi një prag të caktuar.

Sipas ICNIRP, “një tjetër karakteristikë e përgjithshme e RF EMF është se sa më e lartë të jetë frekuenca, aq më e ulët është thellësia e depërtimit të EMF në trup. Meqenëse teknologjitë 5G mund të përdorin frekuenca më të larta të EMF (>24 GHz) përveç atyre që përdoren aktualisht (<4 GHz), fuqia nga ato frekuenca më të larta do të përthithet kryesisht më sipërfaqësisht sesa ajo nga teknologjitë e mëparshme të telekomunikacionit celular […] Prandaj, ekspozimet 5G nuk do të shkaktojnë asnjë dëm me kusht që ato t’i përmbahen udhëzimeve të ICNIRP (2020).” 

Eric van Rongen, kryetar i ICNIRP, tha se nuk ka prova që fushat elektromagnetike shkaktojnë efekte shëndetësore si kanceri, elektro-mbindjeshmëria, infertiliteti ose ndonjë gjë tjetër. Dy efektet e vetme shëndetësore të njohura janë stimulimi nervor deri në 10 MHz dhe ngrohja nga 100 kHz.

Marvin C. Ziskin, Profesor Emeritus i Radiologjisë dhe Fizikës Mjekësore, tha se nuk ka bazë për të pritur që 5G do të shkaktojë probleme negative shëndetësore, me kusht që të respektohen kufijtë e ekspozimit.

Ziskin i tha Reuters se “pesha e provave shkencore tregon se emetimet e 5G nuk janë kumulative. Kjo do të thotë, ekspozimet e shumëfishta të ekspozimeve të padëmshme nuk i shtohen njëra-tjetrës për të prodhuar ndonjë efekt të pafavorshëm biologjik. Do të shtoja se nuk ka pasur paralajmërime nga agjencitë shëndetësore në lidhje me rreziqet e mundshme shëndetësore të energjisë RF, duke përfshirë valët milimetrike në nivele ekspozimi që një konsumator mesatar do të përjetonte nga teknologjia e komunikimit. Kjo është në përputhje me vlerësimet e çështjes nga grupet që përcaktojnë standardet, të tilla si IEEE dhe ICNIRP.”

Disa individë raportojnë “mbindjeshmëri” ndaj fushave elektrike ose magnetike. Ata pyesin nëse dhimbjet, dhimbjet e kokës, depresioni, letargjia, çrregullimet e gjumit, madje edhe konvulsionet dhe krizat epileptike mund të kenë lidhje me ekspozimin ndaj fushave elektromagnetike.

Nuk ka prova që mbindjeshmëria nga e cila disa njerëz pretendojnë se vuajnë, madje edhe me simptoma në dukje objektive, lidhet me këto lloje rrezatimi. Në fakt, kjo mund të shpjegohet me efektin nocebo, ku njerëzit vuajnë nga simptomat vetëm sepse presin të sëmuren. 

Studimet e fundit skandinave zbuluan se individët nuk tregojnë reagime të qëndrueshme në kushte të kontrolluara siç duhet të ekspozimit ndaj fushave elektromagnetike. As nuk ka ndonjë mekanizëm biologjik të pranuar për të shpjeguar mbindjeshmërinë. Hulumtimi mbi këtë temë është i vështirë sepse këto janë simptoma shumë subjektive që mund të vijnë si pasojë e faktorëve të ndryshëm që ndërthuren me njëri-tjetrin, përfshi vetë shqetësimin për efektet e rrezatimit.

The post Valët e teknologjisë 5G nuk ndërhyjnë në strukturën qelizore  appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Spitali Johns Hopkins ka botuar ​​një përditësim mbi kancerin ku detajohet se si përhapet kanceri dhe rekomandohen metoda për trajtimin e sëmundjes.

Verdikti: E pavërtetë

———————————————————

Në rrjetet sociale shqipfolëse po qarkullon pretendimi se, pas shumë vitesh që rekomandonte kimioterapinë për trajtimin e kancerit, spitali Johns Hopkins ka vendosur t’u tregojë njerëzve se ka alternativa, duke detajuar se si përhapet kanceri dhe duke rekomanduar metoda për trajtimin e sëmundjes.

Postimi pretendon se Johns Hopkins tha se qelizat kancerogjene nuk shfaqen në testet standarde derisa të shumohen në disa miliarda; qelizat kancerogjene ndodhin midis 6 nga 10 herë gjatë jetës së një personi; një sistem imunitar i fortë shkatërron dhe parandalon qelizat kancerogjene; ​​kanceri tregon mangësi ushqyese; dhe ndryshimet në dietë dhe suplementet do të forcojnë sistemin imunitar.

Teksti vazhdon duke pretenduar se kimioterapia përfshin helmimin e qelizave kancerogjene që rriten me shpejtësi, ndërsa shkakton dëmtime të organeve dhe se rrezatimi dëmton qelizat, indet dhe organet e shëndetshme.

Rekomandimet e pretenduara nga Johns Hopkins përfshijnë ndërprerjen e sheqerit dhe qumështit, ngrënien e peshkut, perimeve të freskëta, lëngjeve, farave dhe arrave dhe shmangien e kafeinës, ndër të tjera.

Në përgjigje ndaj pretendimeve, Johns Hopkins Medicine ka lëshuar ​​një deklaratë duke thënë se nuk e kishte lëshuar këtë informacion dhe se pretendime të ngjashme të rreme qarkullojnë që nga viti 2004.

“Johns Hopkins nuk e publikoi informacionin, i cili shpesh është një bashkëngjitje në email, dhe as nuk e miratojmë përmbajtjen e tij”, thuhet në deklaratë, duke i inkurajuar njerëzit të lexojnë informacionin në faqen e saj të internetit ose në faqen e Institutit Kombëtar të Kancerit. “Emaili gjithashtu përmban një drejtshkrim të gabuar të institucionit tonë si ‘John’ Hopkins; ndërsa drejtshkrimi i saktë është ‘Johns’ Hopkins”.

Deklarata vërren se autorë anonimë zakonisht ua atribuojnë punën e tyre institucioneve të respektuara kërkimore në një përpjekje për të fituar besueshmëri.

“Thelbi i këtij email-i viral është se terapitë e kancerit si kirurgjia, kimioterapia dhe radioterapia nuk funksionojnë kundër sëmundjes dhe njerëzit duhet të zgjedhin një sërë strategjish dietike”, shkroi Johns Hopkins Medicine, duke shtuar se terapitë tradicionale si rrezatimi dhe kimioterapia janë efektive.

Pretendimet e postimit, si ai se të gjithë kanë qeliza kancerogjene, një sistem imunitar i fortë që shkatërron kancerin dhe marrja e suplementeve për të parandaluar kancerin, janë konfirmuar të gjitha si mashtrime nga Johns Hopkins në deklaratën e tyre autentike.

Elizabeth Jaffee, bashkëdrejtoreshë e imunologjisë së kancerit dhe eksperte kryesore për kancerin dhe sistemin imunitar në Johns Hopkins, tha: “Kur bëhet fjalë për kancerin dhe sistemin imunitar, nuk është çështje e fortë apo e dobët siç pretendon raporti fiktiv, por më tepër një çështje njohjeje.”

Ajo shtoi se qeliza kancerogjene maskohet si një qelizë normale dhe e shëndetshme.

Drejtori i Qendrës së Kancerit Kimmel në Johns Hopkins, William Nelson, thotë se ndërsa suplementet ndihmojnë në përmbushjen e mangësive të vitaminave, marrja e dozave shtesë nuk ofron përfitime shtesë.

Nelson tha gjithashtu se kimioterapia dhe radioterapia vrasin qelizat kancerogjene “me selektivitet të jashtëzakonshëm” dhe kufizimi i efekteve anësore të zakonshme të rënies së flokëve dhe parametra të ulëta të gjakut janë pjesë e trajtimit.

Në deklaratë, ekspertët shtojnë se, ndërsa një dietë e dobët dhe mbipesha e shoqëruar me një dietë të dobët është një faktor rreziku për zhvillimin e kancerit, nuk ka prova se ushqime të caktuara mund të shkaktojnë vdekjen ose rritjen e kancerit.

Faktoje ka përgënjeshtruar edhe më parë pretendime mbi kimioterapinë dhe kancerin.

The post I rremë rekomandimi nga Johns Hopkins për shmangien e kimioterapisë appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Një nga autorët e sulmit terrorist të 14 dhjetorit 2025 në Australi, ishte një hebre i quajtur David Cohen

Verdikti: E pavërtetë

——————————————————————-

Më 14 dhjetor 2025, të paktën 16 persona humbën jetën dhe 38 të tjerë u plagosën pasi dy persona të armatosur qëlluan me armë në një aktivitet që shënonte ditën e parë të festës hebraike Hanukkah në Bondi Beach, Australi.

Megjithëse kanë kaluar fare pak ditë nga sulmi terrorist, në rrjete sociale tragjedia ka nisur të frymëzojë keqinformim të shumëllojshëm.

Ndër të tjera, në rrjetet sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se njëri nga autorët është një hebre i quajtur David Cohen. Si provë për këtë sillet pamja e një profili në Facebook me emrin David Cohen. 

Ky pretendim përdoret për të insinuuar se pas sulmit terrorist qëndron Izraeli apo hebrenjtë. 

Megjithatë, pamja e profilit të David Cohen qartazi është gjeneruar me anë të programeve kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI). Kjo vërrehet në defektet logjike karakteristike të përmbajtjeve të prodhuara nga AI. 

Ikona e mesazhit shkruan “Emsage” në vend të “Message.” Shkrimi hebraik në pjesën e sipërme djathtas nuk ka asnjë kuptim dhe nuk përkthehet në asgjë. Një nga seksionet e profilit shkruan “Eeopis” (ndoshta në vend të “Friends”), një fjalë pa kuptim që nuk përkthehet. Programet AI shpesh hasin vështirësi në gjenerimin e tekstit brenda imazheve.

Profili “David Cohen” nuk përputhet me paraqitjen ose formatimin e llogarive të vërteta në Facebook. Nën seksionin “About”, shkruan “Shto një mik të ri”, një opsion që nuk gjendet në llogaritë e vërteta të Facebook.

Më tej, disa nga miqtë e supozuar të listuar në profil kanë emra absurdë, të tillë si “Jewish (Hebre) Bronnen” dhe “Jewish (Hebre) Maridlend”.

Policia ka deklaruar se një nga sulmuesit ishte 50-vjeçari Sajid Akram, shtetas indian, që kishte jetuar në Australi për dekada. Ai u vra në një shkëmbim zjarri me oficerët. Personi tjetër ishte djali i tij 24-vjeçar, Naveed Akram, i cili ka pasaportë australiane. Ai u qëllua gjithashtu dhe mbahet në spital nën mbikëqyrjen e policisë.

Naveed u akuzua për 15 vrasje pasi u zgjua nga koma më 17 dhjetor, si dhe për kryerjen e një “akti terrorist” dhe vendosjen e një bombe me qëllim dëmtimin.

Autoritetet australiane kanë thënë se Naveed Akram është një shtetas i lindur në Australi. Nuk ka asnjë provë se ai është izraelit apo hebre.

The post I rremë profili hebre i atentatorit të plazhit Bondi në Australi appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Këto ngjarje janë parashikuar nga seriali The Simpsons

Verdikti: E pavërtetë

————————————————————-

Një video që po qarkullon në hapësirat konspiracioniste, përfshi ato shqipfolëse, duket se tregon ngjarje të viteve të fundit dhe paralelizmat e tyre të ‘parashikuara’ nga seriali vizatimor The Simpsons. 

Rezulton se imazhet që shfaqen në video, megjithëse i përngjajnë stilit vizatimor të The Simpsons, nuk janë shfaqur kurrë në ndonjë episod të serialit. 

Ato me gjasa janë prodhuar me anë të një prej shumë programeve kompjuterike të disponueshme online që transformojnë foto në imazhe të stilit The Simpsons.

Kështu, imazhet e videos janë krijuar duke kthyer në ‘stil Simpsons’ pikërisht skenat të cilat ato pretendohet se kanë ‘parashikuar.’

“Fatkeqësisht, është shumë e lehtë të krijosh ‘parashikime’ të tilla të rreme nga The Simpsons me qëllim mashtrimin e njerëzve,” tha Matt Selman, producent ekzekutiv i serialit për Reuters.

Më parë, seriali “The Simpsons” ka ‘parashikuar’ disa ngjarje, duke përfshirë këtu zgjedhjen e Donald Trump si president i ShBA në 2016, fituesin e një çmimi Nobel, dhe një grip të rrezikshëm që filloi në Azi, ndër të tjera. 

Kjo, sipas vetë autorëve të serialit, nuk vjen si pasojë e ndonjë aftësie mbinatyrore për të parë të ardhmen, por thjesht si pasojë e faktit që seriali ka mbi 700 episode dhe transmetohet që nga viti 1989. “Nëse bën më shumë episode për më shumë dekada se gjithë serialet e tjera, do të parashikosh më shumë gjëra saktësisht,” tha autori Selman. Ndërsa Bill Oakley, një ish-skenarist i The Simpson, tha për Hollywood Reporter se çfarë shihet nga disa si ‘parashikime’ të bëra nga seriali janë në fakt thjesht koinçidenca “sepse episodet janë aq të vjetra sa historia ripërsëritet. Shumica e këtyre episodeve janë bazuar në ngjarje të vërteta që kanë ndodhur në vitet ‘60, ‘70 ose ‘80.”

Faktoje ka përgënjeshtruar dhe më parë ‘parashikime’ të supozuara nga The Simpsons.

The post Teknologjia pas këtyre parashikimeve të serialit The Simpson appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kryeministri i Britanisë së Madhe, Keir Starmer u flak jashtë parlamentit sepse nuk bëri shumë mbi reformat për emigrantët

Verdikti: E pavërtetë

——————————————————————————————

Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se kryeministri britanik Keir Starmer është nxjerrë jashtë nga parlamenti sepse “nuk bëri shumë mbi reformat për emigrantët.”

Pretendimi shoqërohet edhe me një video që duket se tregon kryetarin e parlamentit britanik duke qortuar kryeministrin Keir Starmer. 

Megjithatë, kjo është e gjitha një trillim.

Video e kryetarit të parlamentit që qorton kryeministrin është reale, por kryeministri në fjalë nuk është Keir Starmer, por paraardhësi i tij Rishi Sunak.

Video është shkëputur nga një seancë parlamentare e 17 janarit 2024, kur kryetari i parlamentit Sir Lindsay Hoyle qortoi kryeministrin e atëhershëm Rishi Sunak për përdorimin e një ‘objekti skene’: një fotokopje të kopertinës së librit të udhëheqësit të Partisë Laburiste, Keir Starmer.

Ndërkaq, nuk ka asnjë raportim në mediat ndërkombëtare apo vendase se kryeministri Starmer është nxjerrë jashtë parlamentit për çfarëdo arsyeje.

The post Kryeministri Starmer nuk u kritikua për reformat ndaj emigrantëve appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ky imazh tregon një pamje nga dekori i festave të fundvitit 2025 në Roskovec

Verdikti: Mungon konteksti

———————————————————–

Në rrjetet sociale shqipfolëse po qarkullon një imazh që duket se tregon një strukturë dekori festiv që formon numrin 2206, në vend të 2026, viti i ardhshëm. Ai shoqërohet me pretendimin se pamjet tregojnë qytetin e Roskovecit në Shqipëri.

Megjithatë, me anë të motorit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se imazhi i mësipërm është botuar më parë në Twitter, me një përshkrim që e vendos atë në Ulqin, Mal i Zi.

Megjithatë, kjo nuk majfton për të konfirmuar se ky imazh tregon vërtet dekorin festiv të Ulqinit.

Me anë të Google Lens, Faktoje gjeti se një imazh thuajse identik me atë që po qarkullon tani në rrjete sociale është shpërndarë gjerësisht 5 vjet më parë. I vetmi ndryshim janë numrat e viteve: 2026 dhe 2022.

Në atë kohë, ky gabim humoristik u raportua gjithashtu si një ngjarje e ndodhur në Ulqin.

Raportimet e asokohe përfshinë edhe foto të strukturës nga kënde të ndryshme dhe në kohë të ndryshme. Më tej, sekretari i Drejtorisë së Turizmi në UIqin, Fitim Avdiu, tha në atë kohë për mediat se fëmijët e qytetit kishin ndërruar numrat e strukturës. 

Ndërsa një krahasim mes imazhit ‘2206’ dhe atij ‘2202’ tregon se imazhet janë identike përveçse në një zonë të pamjes, rreth shifrës ‘6’.

http://faktoje.al/ëp-content/uploads/2025/12/Screen-Recording-2025-12-17-120606.mp4

Kjo do të thotë se me shumë gjasa imazhi 2206 është krijuar duke modifikuar atë të 5 viteve më parë, dhe nuk tregon vërtet Ulqinin në 2025.

Ç’ka është e sigurt, megjithatë, është se imazhi me numrin 2206 nuk tregon dekorin e Roskovecit, siç pretendojnë portalet.

The post Urimi për vitin 2206 jo në bashkinë Roskovec appeared first on Faktoje.al.

💾

Pretendimi: Soda e bukës shëron reumatizmën përgjithmonë

Verdikti: Mungon konteksti

Barbara Halla

Në ditët e fundit, një seri postimesh në mediat shqiptare kanë promovuar lajmin se soda e bukës është një sekret natyral që mund të shërojë reumatizmën dhe artritin përgjithmonë. Këto këshilla rezultojnë të ekzagjeruara dhe nuk mbështeten nga studime shkencore të plota.

Artikulli në fjalë nuk përmend asnjë burim shkencor përsa i përket pretendimit se soda e bukës shëron reumatizmat. Nevojitet të theksohet se ka patur disa studime të cilat analizojnë sesi ushqimet dhe mjekimet që konsumojnë personat që vuajnë nga reumatizma ndikojnë tek simptomat e tyre. Për shembull, një studim i vogël i vitit 2018, i kryer nga Kolegji Mjekësor i Georgias në Universitetin e Augustës në SHBA, zbuloi se soda e bukës (natriumi bikarbonat) mund të ketë veti anti-inflamatore. Pra, ajo mund të uli ndjesinë e dhimbjes apo djegies që ndejnë personat me reumatizëm. 

Ky studim më pas u qarkullua në mediat anglisht-folëse si provë se soda e bukës shëron reumatizmin, nga ku është shpërndarë prej vitesh në internet dhe ekzagjeruar. 

Studimi u krye mbi minj dhe njerëz dhe tregoi se kur njerëzit pinin një solucion që përmban sodë buke, kjo nxiste qelizat e nevojshme të ulin përgjigjen e sistemit imunitar. Është pikërisht sistemi imunitar që kur akvitizohet për t’ju përgjigjur një problemi në trupin e njeriut, pastaj shkakton edhe dhimbje, inflamacion, apo fryrje. 

Megjithatë, këto gjetje bazohen në një studim shumë të vogël, i cili nuk është konfirmuar nga studime të mëtejshme më të gjera. Për me tepër, studimi nuk thotë se soda e bukës “shëron reumatizmën përgjithmonë.” Ushqimet apo barna me sodë buke mund të ulin dhimbjen, por nuk zhdukin problemin e reumatizmit. 

Për më tepër, ky studim përfshinte vetëm minj dhe njerëz të shëndetshëm, jo individë që jetojnë me reumatizëm apo probleme të ngjashme. Aktualisht nuk ekziston asnjë provë konkrete se soda e bukës ndihmon në lehtësimin e sigurt të simptomave të reumatizmës. Siç e shpjegonë Scarleet Bergam për revistën mjeksore myRAteam, e cila fokusohet tek problemet e reumatizmit, konsumimi i tepërt i sodës së bukës mund të çojë në rreziqe shëndetësore serioze. Sasia e madhe mund të prishë ekuilibrin natyror të pH-së dhe elektroliteve të trupit. Soda e bukës mund të ndërveprojë negativisht edhe me ilaçe të tjera, si diuretikët. Në SHBA, Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA), nuk e ka rekomanduar klinikisht marrjen nga goja të sodës së bukës për trajtimin e reumatozës.

The post Kujdes nga këshilla për shërimin e reumatizmës me sodë buke appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon se si ngjyrosen frutat dhe perimet që i shiten publikut

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

—————————————————————–

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon pamje të frutave dhe perimeve që ngjyrosen me kimikate duke shkaktuar pasoja shëndetësore për popullatën. 

Megjithatë, video e mësipërme nuk është autentike. Ajo është gjeneruar me anë të programeve kompjuterike që përdorin inteligjencë artificiale (AI).

Një tregues parësor i kësaj është etiketa në cepin e majtë lart të videos ku shkruan “AI.” Mbishkrimi në gjuhën kineze në pjesën e poshtme të videos përkthehet në: “Pamjet video janë të kompozuara dixhitalisht dhe nuk ekzistojnë në realitet.”

Më tej, me anë të motorrit të kërkimit pamor Google Lens, Faktoje gjeti se video e mësipërme është postuar për herë të parë në TikTok nga një llogari që poston përmbajtje të gjeneruar nga inteligjenca artificiale.

Pamjet e videos, gjithashtu, përmbajnë një numër treguesish se ajo nuk është autentike.

Sikur videoja të ishte e vërtetë, boja e aplikuar në këtë mënyrë do të kishte ngjyrosur jo vetëm frutat dhe perimet, por edhe sipërfaqen rreth tyre.

Në një skenë tjetër, ngjyra jeshile e pishinës së bojës artificiale nuk përputhet me rezultatin e mollës së kuqe. Për më tepër, personi arrin të mos i bëjë duart me bojë pavarësisht se nuk përdor doreza mbrojtëse.

Në këtë skenë, mollët nuk çahen edhe pse një njeri po ecën mbi to, duke sfiduar forcën e gravitetit.

Shohim që disa nga luleshtrydhet ndryshojnë ngjyrë vetë, përpara se të spërkaten.

Facebook i detyron përdoruesit të etiketojnë imazhet dhe videot e gjeneruara me AI si të tilla.

“Faktoje” ka verifikuar dhe më parë imazhe që shpërndahen si të ishin të vërteta, por janë krijuar në fakt me anë të programeve AI. Shpresojmë që identifikimi i këtyre rasteve të përdorimit të inteligjencës artificiale t’ju shërbejë lexuesve për të qënë më vigjilentë në besimin e imazheve dhe videove që u serviren online si prova të teorive të rreme. 

The post Të gjeneruara këto pamje të spërkatjes me kimikate të frutave appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Ministrja e Inteligjencës Artificiale Diella u arrestua për korrupsion

Vlerësimi: E pavërtetë

Jona Cenameri

Një artikull i publikuar në 5 dhjetor në versionin shqip të gazetës ruse Pravda, njofton arrestimin e ministres shqiptare virtuale Diella, nën akuzën e korrupsionit në tendera. Lajmi shoqërohet edhe me një foto, dukshëm të krijuar nga Inteligjenca Artificiale, të një toge policësh që shoqëron një ekran kompjuteri ku dallohet imazhi i Diellës.

Verifikim i mëtejshëm tregon se kjo media paraqet si lajm të vërtetë, një histori që në fakt buron nga një artikull satirik i medias kroate NewsBar. Në pamje të parë, artikulli i Pravda-s krijon përshtypjen e një raportimi serioz. Titulli, gjuha dhe struktura janë tipike të lajmeve të kronikës së zezë, ndërsa fotografia shoqëruese i përket qartësisht burimit origjinal kroat. Megjithatë, në asnjë moment Pravda nuk informon lexuesin se NewsBar është një portal satirik, i njohur në Kroaci për parodi politike dhe humor të zi.

Vetë teksti përmban elementë absurdë dhe humoristikë, si “kalimi i ministres në offline mode”, “avokati që është një algoritëm ChatGPT”, apo zëvendësimi i saj me një kalkulator Casio “moralisht më të qëndrueshëm”. Për më tepër, në rrjetet sociale të NewsBar, përfshirë Instagram dhe Facebook, faqja e përshkruan veten qartë si satirë dhe humor. Ky kontekst është plotësisht i munguar në versionin e Pravda-s.

Media kroate prezantohet si një faqe satirike

Përkundrazi, artikulli paraqitet si zhvillim real në Shqipëri dhe i atribuohet një burimi të paqartë në Telegram, “dimsmirnov175”, pa asnjë verifikim apo kontekst shtesë.

Konteksti i një lajmi të tillë që vë në lojë jehonën që shkaktoi në mediat ndërkombëtare përfshirja e Inteligjencës Artificiale në një kabinet qeveritar, mer një tjetër konotacion i publikuar nga media ruse. Rrjeti “Pravda” është identifikuar në verifikime europiane si dhe nga Faktoje, si një ekosistem faqesh me prirje pro-Kremlinit, i përdorur për përhapje narrativash dezinformuese në disa vende dhe gjuhë, përfshirë Ballkanin Perëndimor.

Një raport i fundit i verifikuesve të fakteve të Hibrid.info në Kosovë, zbuloi se  platforma pro-Kremlinit, që operon në mbi 80 shtete, është operacionale në gjuhën shqipe prej marsit të vitit 2024. Gjatë vitit të fundit, kjo faqe ka publikuar 2,699 artikuj, shumica e të cilëve janë kopje nga burime zyrtare ruse si RT, Sputnik dhe Telegram-i i Ambasadës Ruse në Tiranë.

Pas publikimit nga Pravda, historia është ricikluar edhe nga portale të tjera shqiptare, por me dallime në mënyrën e paraqitjes. Disa prej tyre e përmendin natyrën satirike vetëm në fund të artikullit ose në një fjali dytësore, ndërsa të tjerë e theksojnë në titull. Megjithatë, në të gjitha rastet, titujt sensacionalë dhe formulimi i paqartë kanë kontribuar në konfuzion, duke bërë që një pjesë e audiencës ta perceptojë historinë si lajm real.

Ky keqinterpretim i satirës nuk ka mbetur vetëm në nivelin e portaleve shqiptare. Në dhjetor 2025, kryetari i Dumës ruse, Vjacheslav Volodin, iu referua të njëjtës histori gjatë një bisede me presidentin Vladimir Putin, duke e paraqitur si shembull real të “korrupsionit të inteligjencës artificiale” në Evropë.

Mediat ndërkombëtare raportuan se historia që ai citoi ishte një meme dhe një lajm i rremë i qarkulluar në internet, me origjinë nga portali satirik kroat NeësBar. Ky episod tregon se si një përmbajtje humoristike, kur shkëputet nga konteksti, mund të keqpërdoret jo vetëm nga media për klikime, por edhe në diskurs politik në nivele të larta.

#factchecking #dezinformim #faktoje #DIELLA #AIminister #SPAK #AI #pravda

The post Media ruse “arreston” ministren virtuale Diella për korrupsion   appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Një nga autorët e sulmit terrorist të 14 dhjetorit 2025 në Australi, ishte një ushtar që shërbeu në Gaza

Verdikti: E paprovuar

——————————————————————-

Më 14 dhjetor 2025, të paktën 16 persona humbën jetën dhe 38 të tjerë u plagosën pasi dy persona të armatosur qëlluan me armë në një aktivitet që shënonte ditën e parë të festës hebraike Hanukkah në Bondi Beach, Australi.

Megjithëse kanë kaluar fare pak ditë nga sulmi terrorist, në rrjete sociale tragjedia ka nisur të frymëzojë keqinformim të shumëllojshëm.

Ndër të tjera, në rrjetet sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon pretendimi se njëri nga autorët e dyshuar të masakrës, Naveed Akram, është një ushtar i forcave izraelite që kishte shërbyer në Gaza dhe ishte kthyer në Australi. Më tej, sulmi terrorist në një aktivitet hebraik, pretendohet se ishte organizuar për të implikuar në mënyrë të rreme myslimanët.

Megjithatë, nuk jepet asnjë provë, burim, apo referencë që e mbështet këtë pretendim të jashtëzakonshëm.

Komisioneri i Policisë së New South Wales, Mal Lanyon, tha se bëhet fjalë një sulm terrorist i kryer nga dy burra me lidhje familjare. Njëri prej tyre, 50-vjeçar, vdiq pasi u qëllua nga policia gjatë shkëmbimit të zjarrit që ndodhi gjatë sulmit, ndërsa tjetri, një burrë 24-vjeçar, u plagos rëndë dhe u arrestua nga policia.

Të dy burrat u identifikuan si Sajid Akram dhe djali i tij Naveed Akram, raportuan më vonë mediat australiane. Siç specifikuan më vonë autoritetet vendase, Sajid Akram kishte një leje të vlefshme për armëmbajtje, të marrë pas përmbushjes së kritereve të pranueshmërisë për një leje gjuetie, zyrtarisht e lidhur me gjashtë armë zjarri, katër prej të cilave u përdorën në sulm. Ai u zhvendos nga Pakistani në Australi në 1998 me një vizë studentore dhe ndërtoi familje në këtë vend.

Djali i tij, Naveed Akram, megjithatë, është një shtetas australian që punon si murator. Autoritetet e kanë identifikuar 24-vjeçarin si banor të periferisë perëndimore të Sidney, Bonnyrigg. Ai ndoqi shkollën e mesme Cabramatta, raportoi Sydney Morning Herald.

Sipas kryeministrit australian Anthony Albanese, Naveed Akram ishte vënë nën shqyrtim nga inteligjenca australiane në tetor 2019 për lidhjet e tij të dyshuara me njerëz të konsideruar të rrezikshëm, por nuk u gjet se ai përbënte një kërcënim. ABC News raportoi, duke cituar burime që kërkuan anonimitet, se në atë kohë, Naveed Akram ishte hetuar për lidhjet e tij të ngushta me një qelizë terroriste me bazë në Sydney të të ashtuquajturit Shtet Islamik (ISIS), dhe se policia beson se dy sulmuesit ishin besnikë ndaj ISIS. Deri më tani, nuk ka pasur konfirmim zyrtar të këtyre raporteve.

Si përfundim, nuk ka prova se Naveed Akram është një ushtar i ushtrisë izraelite që u kthye në Australi nga Gaza. 

The post Autori i masakrës në Australi nuk kishte luftuar në Gaza për IDF appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Kjo video tregon një familje të përmbytur nga shirat në Gaza

Verdikti: E pavërtetë, Gjeneruar me AI

————————————————————————————-

Një video që po qarkullon në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, pretendohet se tregon një familje në Gaza, tenda e të cilëve është përmbytur.

Në 11 dhjetor 2025, shira të rrëmbyeshëm përfshinë Rripin e Gazës, duke përmbytur qindra tenda që strehonin familjet e zhvendosura nga dy vjet luftë dhe duke çuar në vdekjen e një vajze 8 muajshe nga i ftohti.

Një raport i OKB tha se 761 vende zhvendosjeje që strehojnë rreth 850 mijë njerëz janë në rrezik të lartë përmbytjeje dhe mijëra njerëz janë zhvendosur në pritje të shirave të rrëmbyeshëm.

Megjithatë, video që po qarkullon në rrjete sociale nuk tregon pamje nga përmbytjet në Gaza. Në të vërtetë, ajo është gjeneruar me anë të programeve kompjuterike të inteligjencës artificiale (AI).

Tregues kryesor i kësaj janë gabimet logjike dhe mospërputhjet me realitetin, si, në këtë rast, koka e ‘fëmijës’ me bluzë të verdhë, e cila është kthyer mbrapsht në mënyrë jo realiste. 

Llogaritë në TikTok po shpërndajnë sasi të mëdha videosh të gjeneruara nga inteligjenca artificiale që imitojnë pamje reale të përmbytjeve nga Rripi i Gazës. Kjo lloj përmbytjeje me përmbajtje AI është e zakonshme gjatë krizave, pasi klipet janë të dizenjuara për të gjeneruar shikime dhe ndjekës.

The post E gjeneruar video e çadrave të përmbytura në Gaza appeared first on Faktoje.al.

Pretendimi: Elementi kimik eter është fshehur nga tabela periodike e Mendelejevit

Verdikti: Mungon konteksti

————————————————

Në rrjetet konspiracioniste shqipfolëse po qarkullon pretendimi se një element kimik i quajtur eter është fshirë qëllimisht nga tabela periodike e Mendelejevit nga “shkenca akademike botërore.”

Për të mbështetur këtë pretendim, postimi përfshin gjithashtu një version të tabelës periodike të Mendelejevit të botuar në librin e tij “Themelet e Kimisë” në 1906. 

Shkencëtarët në përgjithësi ia atribuojnë kimistit rus Dimitri Mendelejev krijimin e tabelës së parë moderne periodike të elementeve, në vitin 1869. Ajo që e bën tabelën periodike kaq të dobishme është se ajo i rendit elementët në grupe bazuar në modele të përsëritura në vetitë e tyre. Kur Mendelejev e bëri këtë, ai mundi të identifikonte boshllëqet në tabelën e tij dhe të parashikonte vetitë e elementeve ende të pazbuluara që mund t’i mbushnin ato. Përmes kësaj metode, Mendelejev parashikoi me sukses elementë si skandiumi, galiumi dhe germaniumi vite para se kimistët t’i zbulonin ato.

Megjithatë, jo të gjitha parashikimet e Mendelejevit ishin të sakta. Ai jetoi në një kohë kur eteri ndriçues ishte një ide shkencore e pranuar gjerësisht, dhe një nga parashikimet e tij më të pasakta është se edhe eteri vinte në formën e një atomi. Mendelejevi parashikoi se eteri do të ishte një element më i lehtë se hidrogjeni. 

Deri më tani, askush nuk e ka zbuluar kurrë eterin.

Këtu, “eter” në fakt i referohet një ideje të vjetëruar që rridhte nga supozime të pasakta rreth mënyrës se si funksionon universi.

Shkencëtarët shpikën idenë e eterit për të shpjeguar se si e shohim dritën. Sot, ne e dimë se drita mund të lëvizë nëpër një boshllëk, një hapësirë ​​pa materie. Ky është një parim kyç i teorisë së relativitetit special të Albert Ajnshtajnit. Por shkenca nuk e dinte gjithmonë këtë. Përpara se Ajnshtajni të botonte punimet e tij të para mbi relativitetin special në vitin 1905, shumica e shkencëtarëve supozonin se valët e dritës silleshin si valë zanore, të cilat kanë nevojë për materie për të udhëtuar.

Ky supozim ngriti pyetjen se si mundet që drita nga Dielli ose nga yjet e largët të udhëtojë nëpër boshllëkun e hapësirës për të arritur sytë tanë. Në shekujt e kaluar, shkencëtarët iu përgjigjën kësaj pyetjeje duke arritur në përfundimin se hapësira boshe nuk ishte në të vërtetë bosh. Përkundrazi, universi ishte i mbushur me një material të padukshëm që mund të mbante dritën. Shkencëtarët e quajtën këtë substancë hipotetike “eter ndriçues.”

Shumica e shkencëtarëve besonin se bashkëveprimi me eterin ishte shumë i vështirë, siç shkruan kimisti Gábor Pecs.

Kur fizikantët u përpoqën të testonin për eterin ndriçues, ata nuk gjetën prova të ekzistencës së tij. 

Testi më i famshëm i eterit është eksperimenti Michelson-Morley. Nëse hapësira është e mbushur me eter, atëherë Toka që rrotullohet në orbitën e saj do të lëvizte përmes eterit si një anije përmes ujit. Në atë rast, dy valë drite që udhëtojnë në drejtime të ndryshme në Tokë duhet të lëvizin me shpejtësi të ndryshme (imagjinoni ndryshimin midis lundrimit kundër erës dhe lundrimit me erën prapa.)

Në 1887, dy fizikanë të quajtur Albert A. Michelson dhe Edward W. Morley u përpoqën ta matnin këtë ndryshim duke matur shpejtësinë e dritës në drejtime të ndryshme përgjatë një tavoline. Ata kryen të njëjtin eksperiment në kohë të ndryshme të vitit, kur Toka duhet të ketë qenë duke lëvizur nëpër eter në kënde të ndryshme. Eksperimenti i tyre nuk gjeti asnjë ndryshim.

Këto rezultate sugjeruan që Toka nuk po lëvizte nëpër asnjë substancë të vëzhgueshme. Fizikanët e përsëritën eksperimentin e tyre vazhdimisht gjatë dekadave në vijim me instrumente gjithnjë e më të ndjeshme, dhe prapë nuk gjetën asnjë gjurmë të eterit ndriçues.

Në retrospektivë, fizikantët e shohin eksperimentin Michelson-Morley si provë të hershme të relativitetit special, i cili është ndërtuar rreth idesë se drita lëviz nëpër vakum me një shpejtësi konstante, pavarësisht drejtimit. Kjo ide do të thotë se nuk ka nevojë për eter ndriçues në kuptimin tonë të universit. Në kontrast me teorinë e eterit ndriçues, relativiteti special është rikonfirmuar në eksperimente. Fizikantët kanë qenë në gjendje të testojnë me sukses idetë e relativitetit special.

Në kundërshtim me pretendimine postimit, nuk ka prova që dikush është përpjekur të fshehë ekzistencën e eterit ndriçues. E gjithë kjo histori është mjaft mirë e dokumentuar. Në fakt, meqenëse idetë shkencore shpesh kërkojnë pak kohë për t’u zbehur, disa shkencëtarë madje e mbajtën idenë e eterit ndriçues deri në gjysmën e dytë të shekullit XX, pavarësisht mungesës së provave.

Askush nuk ka zbuluar ndonjëherë një atom eteri. Në kohën kur eteri ishte një ide e pranuar shkencore, parashikohej se një ditë mund të gjenim një atom eteri, por siç e sqaruam, eteri u diskreditua si një ide shkencore përpara se kjo të mund të ndodhte.

Sot, me kuptimin tonë modern të fizikës atomike dhe bërthamore, dimë se tabela periodike nuk ka vend për eterin. Ne dimë se atomet e secilit element përmbajnë një numër unik dhe specifik protonesh. Hidrogjeni është elementi më i lehtë i mundshëm. Çdo atom hidrogjeni përmban një proton. Nuk është e mundur të ketë një atom me më pak se një proton, dhe nuk është e mundur të ketë një element më të lehtë se hidrogjeni, siç parashikoi Mendelejevi.

Nuk ka vend për eter askund tjetër në tabelën periodike. Deri në momentin e shkrimit të këtij artikulli, ka 118 elementë të njohur, asnjëri prej të cilëve nuk është eter. Elementet e zbuluara më së fundmi mbushin pjesët e sipërme të tabelës periodike, dhe ato kanë atome aq të rënda sa janë shumë të paqëndrueshme dhe zbërthehen në elementë të tjerë brenda fraksioneve të sekondës. Kimistët nuk i zbulojnë këto elementë në natyrë, dhe shumë shkencëtarë dyshojnë se atome kaq të rënda mund të ekzistojnë fare në natyrë. Në vend të kësaj, kimistët i bëjnë këto elementë në laborator. E njëjta gjë pothuajse me siguri do të jetë e vërtetë për çdo element të ri që kimistët zbulojnë në të ardhmen.

Mendimi shkencor është gjithmonë në zhvillim. Eshtë në natyrën e shkencës që t’i rivlerësojë gjërat ndërsa shfaqen prova të reja. Vetëm pse mendjet e shquara dikur besonin në një ide të diskredituar, kjo nuk e bën idenë e diskredituar më të vlefshme sot.

The post Asnjë agjendë sekrete pas fshirjes së elementit kimik Eter appeared first on Faktoje.al.