Policia moldaviane tha se ka kryer rreth 50 bastisje në vende të shumta në vend, ku ka gjetur prova se një grup i organizuar - i trajnuar më parë në një kamp në Serbi - po planifikonte të shkaktonte trazira në Moldavi.
"Grupi i organizuar dyshohet se veproi me qëllimin për të kryer aktivitete të paligjshme në shkallë të gjerë dhe në këmbim të përfitimit financiar", tha policia moldaviane në një komunikatë.
Në komunikatë thuhet se grupi ishte stërvitur më parë në një kamp në Banja Kovilaça, në Serbinë perëndimore, dhe se qëllimi ishte "të krijonte tension shoqëror, i ndjekur nga nisja e protestave të dhunshme me qëllim që të ndikonte në rendin publik dhe sigurinë e qytetarëve moldavianë".
Më 26 shtator, policia në Serbi arrestoi dy persona të akuzuar për organizimin e trajnimit taktik-luftarak për qytetarët e Moldavisë dhe Rumanisë, i cili kishte për qëllim shkaktimin e trazirave në Moldavi.
Arrestimet ndodhën pasi autoritetet në Kishinjev paralajmëruan publikisht për ekzistencën e kampeve të luftimit në Serbi, duke pretenduar se ato ishin organizuar nga shërbimi sekret rus me qëllim destabilizimin e Moldavisë gjatë zgjedhjeve të fundit në vend.
Moska i ka hedhur poshtë këto akuza.
Policia në Serbi njoftoi se trajnimi u zhvillua nga 16 korriku deri më 12 shtator në një objekt ushqimi pranë Loznicës në Serbinë perëndimore dhe se në të morën pjesë midis 150 dhe 170 qytetarë të Moldavisë dhe Rumanisë.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, tha në tetor se nuk mund të pretendonte se inteligjenca ruse ishte pas kampit, por se policia kishte ndaluar persona me kombësi serbe "që ishin të disponueshëm".
Policia moldaviane shtoi se gjatë kontrollit, ndër të tjera, sekuestroi karta bankare, disa prej të cilave ishin lëshuar nga institucione financiare nga Rusia, mbi 20 pasaporta biometrike me vula për kalimin e kufirit me Serbinë, stacione radioje, dylbi, plumba të kalibrave të ndryshëm për armë vdekjeprurëse dhe jovdekjeprurëse.
Ministria e Punëve të Brendshme dhe Ministria e Punëve të Jashtme në Serbi nuk iu përgjigjën menjëherë kërkesës së Radios Evropa e Lirë për më shumë informacion në lidhje me këtë rast. /REL/
Një dron tjetër i rrëzuar është gjetur së fundmi në Moldavi.
Sipas raportimeve, një banor lokal e pa dronin dhe e transportoi duke përdorur motor-kultivatorin e tij, një mjet që zakonisht përdoret për punë bujqësore.
Ngjarja ka tërhequr vëmendjen e komunitetit, pasi nuk është hera e parë që dronë të tillë gjenden të braktisur në këtë zonë.
Another crashed drone has been found in Moldova â a local resident picked it up and drove it away on his motor-cultivator. pic.twitter.com/359v5PPwrT â NEXTA (@nexta_tv) December 3, 2025
Sipas ekspertëve dhe autoriteteve lokale, shumë nga këto dronë duket se kanë kaluar në mënyrë të paligjshme hapësirën ajrore të Moldavisë, ndërsa Rusia ka kryer sulme të përsëritura ndaj Ukrainës.
Këto incidente kanë ngritur shqetësime për sigurinë e hapësirës ajrore moldave, pasi vendi ndodhet afër kufirit me Ukrainën dhe shpesh është i përfshirë rastësisht në përplasjet ushtarake.
Autoritetet kanë bërë thirrje për kujdes dhe po hetojnë origjinën e dronëve të rrëzuar, duke paralajmëruar se çdo shkelje e hapësirës ajrore mund të ketë pasoja serioze, përfshirë tensione diplomatike dhe rrezik për popullsinë lokale. /Telegrafi/
Autoritetet moldave kanë njoftuar se dronë rusë kanë hyrë në hapësirën ajrore të vendit, duke paraqitur një kërcënim për aviacionin.
Ishte shkelja e tretë e tillë brenda nëntë ditësh, raporton skynews.
Ministria e Brendshme e Moldavisë tha se kishte identifikuar dy dronë si rusë dhe se ata kishin fluturuar mbi territorin moldav, duke detyruar mbylljen e hapësirës ajrore të vendit.
Më pas, dronët fluturuan drejt territorit ukrainas, shtoi ministria. Shteti ish-sovjetik ndodhet midis Ukrainës dhe Rumaniës, anëtare e BE-së.
Në një postim në X, presidentja Maia Sandu tha se "në rrugën e tyre për të vrarë civilë, dronët rusë përsëri shkelën hapësirën ajrore të Moldavisë, duke detyruar mbylljen e saj të përkohshme. Ne i dënojmë këto sulme dhe qëndrojmë pranë Ukrainës".
Moldavia ishte ankuar për një shkelje të ngjashme më 20 nëntor dhe përsëri më herët këtë javë.
Ngjarja e fundit u përshkrua si një akt frikësimi në kontekstin e konfliktit në Ukrainë dhe u dënuan si "veprime të paligjshme dhe të rrezikshme që paraqesin kërcënim për fluturimet civile dhe jetën e njerëzve". /Telegrafi/
Moldavia, që gjendet në kufi me Ukrainën, mbylli hapësirën e saj ajrore për një orë gjatë natës, pas inkursionit të dronëve të rinj, tha Ministria e Mbrojtjes më 29 nëntor.
Ky shtet i vogël që gjendet në kufi me Ukrainën e shkatërruar nga lufta dhe me Rumaninë, vend anëtar të NATO-s, vazhdimisht është përballur me shkelje të hapësirës ajrore që kur Moska nisi pushtimin e Ukrainës në shkurt të vitit 2022.
Incidenti i fundit vjen pasi Moldavia raportoi më herët këtë javë se një dron ishte rrëzuar në territorin e saj, teksa gjithsej gjashtë dronë që kishin kaluar hapësirën e saj ajrore.
HapĂ«sira ajrore e MoldavisĂ« âu mbyll pĂ«rkohĂ«sisht pĂ«r rreth njĂ« orĂ« e 10 minuta, mes orĂ«s 22:43 dhe 23:53, si masĂ« emergjente, pasi dy dronĂ« tĂ« paidentifikuar fluturuan ilegalisht mbi territorin kombĂ«tar, duke krijuar njĂ« kĂ«rcĂ«nim tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r sigurinĂ« e aviacionitâ, tha Ministria e Mbrojtjes nĂ« njĂ« komunikatĂ« pĂ«r media tĂ« shtunĂ«n.
Ajo shtoi se dronĂ«t e tipit Gerbera nuk ishin zbuluar nga radarĂ«t e MoldavisĂ«, por inkursioni i tyre ishte âkonfirmuar nga autoritetet kufitare ukrainaseâ.
âNuk janĂ« identifikuar objekte, copĂ«za apo elemente qĂ« paraqesin rrezik pĂ«r popullsinĂ« dhe tĂ« dy dronĂ«t janĂ« larguar nga hapĂ«sira ajrore kombĂ«tare, duke u futur thellĂ« nĂ« territorin ukrainasâ, tha Ministria e Brendshme.
Megjithatë, tha ajo, dy avionë që po vinin drejt Kishinievit nga Parisi dhe Barcelona gjatë mbylljes së hapësirës ajrore devijuan fluturimet drejt Rumanisë.
Një tjetër aeroplan që po përgatitej të nisej nga Kishinievi u ndalua përkohësisht.
âMoldavia i dĂ«non fuqishĂ«m kĂ«to veprime tĂ« paligjshme dhe tĂ« rrezikshme, tĂ« cilat vunĂ« nĂ« rrezik sigurinĂ« e fluturimeve civile dhe jetĂ«t njerĂ«zoreâ, tha Ministria e Mbrojtjes, duke i cilĂ«suar shkeljet si âakte armiqĂ«sore tĂ« frikĂ«simit dhe destabilizimitâ.
Të mërkurën, Moldavia thirri ambasadorin rus në bisedë për shkak të rrëzimit të një droni, ndërsa vendosi dronin e rrëzuar para Ministrisë së Jashtme dhe i dorëzoi atij një notë proteste./REL
Moldavia më 26 nëntor shfaqi një dron rus që ra në tokën e saj jashtë ministrisë së jashtme, ndërsa thirri për sqarime të dërguarin e Moskës, në një kritikë të hapur ndaj luftës së Rusisë në Ukrainën fqinje.
Republika e vogël ish-sovjetike, e vendosur midis Ukrainës dhe anëtares së NATO-s, Rumanisë, ka parë vazhdimisht shkelje të hapësirës së saj ajrore nga Rusia në vitin 2022 dhe ka dëbuar dhjetëra diplomatë dhe punonjës të ambasadës ruse.
#NEW Several Russian drones were found in Moldova and Romania after a large-scale drone and missile attack on Ukraine this morning.
Dhe pasi thirri Oleg Ozerov, ambasadorin rus në Kishinau, më 26 nëntor, ministria e jashtme e Moldavisë e vendosi dronin e rrëzuar përpara selisë së saj, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
Më vonë, ministria publikoi një video në mediat sociale të Ozerov duke dalë nga ndërtesa dhe duke kaluar pranë dronit të shënuar me një "Z" të kuqe.
The Russian ambassador to Moldova has been summoned by the Moldovan MFA to be presented with the actual drone that fell on a Moldovan house yesterday. pic.twitter.com/5yMfq29xqn â Daractenus (@Daractenus) November 26, 2025
Siç kujtojnë mediat, më 25 nëntor, droni kishte rënë mbi një shtëpi në një fshat në Moldavinë verilindore, afër kufirit me Ukrainën.
Sipas qeverisë, gjashtë dronë në total kishin shkelur hapësirën ajrore të Moldavisë. /Telegrafi/
Ministria e Jashtme e Moldavisë ka thirrur ambasadorin e Rusisë në Moldavi, Oleg Ozerov, për t'i dorëzuar një notë proteste pasi dronët rusë shkelën hapësirën ajrore të vendit.
Pasi diplomati hyri nĂ« ndĂ«rtesĂ«, njĂ« nga dronĂ«t e zbuluar nĂ« lagjen FloreĆti u vendos jashtĂ« ministrisĂ«.
Ministri i JashtĂ«m, Mihai PopĆoi pritet t'i thotĂ« ambasadorit se incidente tĂ« tilla me dron janĂ« tĂ« papranueshme.
Lidhur me pretendimin e Ozerov se Moldavia duhet tĂ« ofrojĂ« prova se fluturaket janĂ« ruse, PopĆoi tha nĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp mĂ« 26 nĂ«ntor se "kjo deklaratĂ« u dĂ«gjua nĂ« MoskĂ« dhe provat u dĂ«rguan" njĂ« ditĂ« mĂ« parĂ«, kur droni u rrĂ«zua nĂ« FloreĆti.
"Siç e kemi deklaruar tashmĂ« nĂ« notat e mĂ«parshme tĂ« protestĂ«s, sovraniteti dhe integriteti territorial i MoldavisĂ« janĂ« nĂ« rrezik kur ndodhin incidente tĂ« tilla. KĂ«to incidente janĂ« tĂ« papranueshme", tha PopĆoi.
I pyetur nĂ«se notat e protestĂ«s janĂ« tĂ« mjaftueshme apo nevojiten masa tĂ« mĂ«tejshme, ai tha: âDuke pasur parasysh pĂ«rvojĂ«n e shteteve tona fqinje, tĂ« cilat kanĂ« reaguar nĂ« mĂ«nyrĂ« proporcionale nĂ« situata tĂ« ngjashme, ne po e kalibrojmĂ« pĂ«rgjigjen tonĂ«, duke marrĂ« parasysh situatĂ«n komplekse tĂ« sigurisĂ« me tĂ« cilĂ«n po pĂ«rballemiâ. /Telegrafi/
Europol ka realizuar një operacion të madh për të shkatërruar një rrjet kriminal ndërkombëtar që furnizohej me kimikate kyçe për prodhimin e metamfetaminës dhe vepronte në disa vende evropiane.
NĂ« hetim ishin pĂ«rfshirĂ« autoritetet nga Bullgaria, Republika Ăeke, Hungaria, Rumania dhe Moldavia, me mbĂ«shtetjen e Europolit.
Eurojust formoi dhe financoi njĂ« ekip hetimor bashkĂ«punues qĂ« pĂ«rfshinte hetues nga Ăekia, Rumania dhe Moldavia, gjĂ« qĂ« i dha mundĂ«si qĂ« tĂ« monitoronin rrjedhĂ«n e lĂ«ndĂ«ve ilegale dhe komunikimet kriminale dhe tĂ« mblidhnin prova.
NĂ« total u arrestuan 11 persona nĂ« Ăeki, 2 nĂ« Hungari dhe Moldavi dhe 1 nĂ« Bullgari.
Gjithashtu, u zbuluan dhe shkatĂ«rruan tre laboratorĂ« sekretĂ« droge â dy nĂ« Moldavi dhe njĂ« nĂ« Hungari.
U sekuestruan:
Mbi 5 kg metamfetaminë
Klix.ba
Rreth 40 kg tableta që përmbanin efedrin
Klix.ba
50 litra toluen (një kimikat)
Klix.ba
0.5 kg fosfor
Klix.ba
280 kg mbetje kimike nga prodhimi i metamfetaminës
Klix.ba
Pajisje specializuese për prodhim droge
Klix.ba
Gjithashtu u konfiskuan dy automjete që përdorej për transport të drogës, pajisje elektronike dhe para.
Sipas hetimeve, anëtarët e rrjetit ishin të përfshirë në çdo fazë të zinxhirit të prodhimit të drogës - nga importi i kimikateve, prodhimi i lëndëve sintetike, deri te kontrabanda në mënyra që të shmangnin kapjen (p.sh. në aeroplanë dhe në pjesë të fshehura të automjeteve).
Hetimi zgjati më shumë se dy vjet, dhe veprimi final i policisë u zhvillua më 4 dhe 5 nëntor 2025, kur u kryen bastisje dhe u arrestuan persona.
Gjatë aksionit, autoritetet konfiskuan 67 mijë euro para të gatshme në Hungari.
Sipas hetimeve, kimikatet ishin transportuar nga Kina nĂ« porte si Hamburg dhe Rotterdam, dhe pastaj anĂ«tarĂ«t e rrjetit i grumbullonin kĂ«to kimikate pĂ«r tâi dĂ«rguar nĂ« Hungari pĂ«r prodhim.
Gjithashtu, ata kishin kapacitet për të prodhuar sasie të mëdha droge dhe kishin infrastrukturë që u mundësonte tyre të furnizonin rrjete të mëdha. /Telegrafi/
Pas seancës stërvitore, për fshf.org folën Arlind Kurti dhe Burak Alili.
Kurti theksoi se, skuadra tashmë është plotësuar dhe se grupi është i përqendruar maksimalisht për përballjen ndaj Moldavisë. Mbrojtësi kuqezi tha se e njohin si kundërshtar, pasi kanë luajtur dy miqësore një vit më parë dhe vuri në dukje rëndësinë e përgatitjeve në kuadër të Europianit 2027.
âTĂ« gjithĂ« djemtĂ« kanĂ« ardhur, jemi bashkuar tĂ« gjithĂ«. Sot Ă«shtĂ« stĂ«rvitja e parĂ« qĂ« do tĂ« bĂ«jmĂ« kĂ«tu. Jemi tĂ« pĂ«rqendruar pĂ«r ndeshjen qĂ« na pret mĂ« 13 nĂ«ntorâ, tha ai.
PĂ«r MoldavinĂ«, ai u shpreh se, âe njohim, pasi kemi zhvilluar edhe dy ndeshje mĂ« parĂ« nĂ« TiranĂ« me ta. Kemi fituar dhe barazuar. ĂshtĂ« ekip qĂ« luan fort dhe Ă«shtĂ« i bashkuar. Ne duhet tĂ« jemi tĂ« pĂ«rqendruar pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ« maksimumin tonĂ«â.
âTani e dimĂ« qĂ« jemi kualifikuar dhe duhet tĂ« pĂ«rgatitemi shumĂ« mirĂ«, sepse nĂ« Europian na presin ndeshje shumĂ« tĂ« vĂ«shtira. KundĂ«rshtarĂ« qĂ« kemi pasur edhe mĂ« parĂ«, si Gjermania dhe Zvicra. JanĂ« ndeshje shumĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, pĂ«r ne nuk ka ndeshje miqĂ«sore. Duhet tĂ« futemi nĂ« fushĂ« pĂ«r tĂ« fituar çdo ndeshjeâ, u shpreh Arlind Kurti.
Ndërkohë, mesfushori Burak Alili vlerësoi atmosferën pozitive në grup dhe theksoi rëndësinë e këtyre dy përballjeve për përgatitjen e skuadrës.
âSot kemi stĂ«rvitjen e parĂ« me ekipin. Atmosfera Ă«shtĂ« shumĂ« e mirĂ«. Po pĂ«rgatitemi sa mĂ« mirĂ« pĂ«r kĂ«to dy ndeshjeâ, tha ai.
PĂ«r MoldavinĂ«, ai tha se, âkemi pasur dy ndeshje mĂ« parĂ«. Kemi fituar dhe barazuar. Do tĂ« japim maksimumin pĂ«r tĂ« fituar mĂ« 13 nĂ«ntorâ.
âJemi tĂ« kualifikuar direkt nĂ« Europian, por kĂ«to ndeshje miqĂ«sore i shohim si ndeshje kualifikuese. Do tĂ« japim maksimumin pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« rezultate sa mĂ« tĂ« mira dhe pĂ«r tĂ« fituar çdo ndeshjeâ, tha Burak Alili.
Fansat e Eurovision Song Contest mund të gëzohen, pasi edicioni i 70-të i festivalit që do të mbahet në Vjenë, do të shënojë rikthimin e tre shteteve të dashura: Bullgarisë, Rumanisë dhe Moldavisë.
Edhe pse jemi ende herët në rrugëtimin drejt 'Eurovision 2026', tashmë kemi disa detaje zyrtare: qytetin pritës (Vjena), datat e tre netëve finale (12, 14 dhe 16 maj), vendin e mbajtjes (Wiener Stadthalle) dhe, së fundmi, tre televizioni që kanë konfirmuar se do të rikthehen në garë pas disa viteve mungesë, shkruan Eurovision.tv.
Bullgaria me BNT (pjesĂ«marrja e fundit: Torino 2022), Rumania me TVR (pjesĂ«marrja e fundit: Liverpool 2023) dhe Moldavia me TRM (qĂ« pushoi vetĂ«m pĂ«r njĂ« vit pas Malmö 2024) do tâi bashkohen edicionit tĂ« madh tĂ« vitit 2026.
Drejtori i Eurovision Song Contest, Martin Green CBE, u shpreh: âĂshtĂ« fantastike tâi mirĂ«presim sĂ«rish BNT, TVR dhe TRM nĂ« Eurovision. Rikthimi i tyre Ă«shtĂ« dĂ«shmi e fuqisĂ« sĂ« qĂ«ndrueshme tĂ« kĂ«tij festivali, i forcĂ«s sĂ« komunitetit tonĂ« dhe i asaj çfarĂ« do tĂ« thotĂ« vĂ«rtet tĂ« jemi tĂ« bashkuar pĂ«rmes muzikĂ«sâ.
Bullgaria â rikthime tĂ« fuqishme dhe hite qĂ« mbeten
Foto: Thomas Hansen / EBU
BNT debutoi në Eurovision në vitin 2005, ndërsa në finalen e madhe u paraqit për herë të parë në Helsinki 2007, ku Elitsa Todorova & Stoyan Yankoulov siguruan një Top 5 mbresëlënës me këngën Water.
Suksesi mĂ« i madh bullgar erdhi nĂ« Kiev 2017 me Kristian Kostov dhe kĂ«ngĂ«n Beautiful Mess, e cila u rendit e dyta me 615 pikĂ« â njĂ« ndĂ«r rezultatet mĂ« tĂ« larta nĂ« historinĂ« e festivalit.
Edhe disa prej këngëve që nuk arritën finalen kanë mbetur të dashura për fansat, si Love Unlimited (2012) dhe DJ, Take Me Away (2008). Ndërkohë, Poli Genova, pas një tentimi të dështuar në 2011, u rikthye fuqishëm në 2016 me If Love Was A Crime, duke i dhënë Bullgarisë vendin e katërt.
Rumania â argĂ«tim, energji dhe dy herĂ« vendi i tretĂ«
Foto: Thomas Hansen / EBU
Rumania u bashkua për herë të parë në Dublin 1994. Pas një rezultati modest, vendi u përmirësua ndjeshëm në vitet në vijim, duke siguruar gjashtë renditje në Top 10.
Dy sukseset më të mëdha janë vendet e treta të arritura në vitin 2005 (Let Me Try) dhe 2010 (Playing With Fire).
Rumania Ă«shtĂ« e njohur pĂ«r performanca tĂ« paharrueshme â nga festa e Balkan Girls (2009), te jodeli i vitit 2017, e deri te hiti plot ritĂ«m Zaleilah (2012). AsnjĂ« festĂ« Eurovisioni nuk duket e plotĂ« pa Tornero (2006) apo LlĂĄmame (2022).
Moldavia â kthime tĂ« suksesshme dhe njĂ« vend i tretĂ« historik
Foto: Corinne Cumming / EBU
Eurovisioni 2026 do të shënojë pjesëmarrjen e 20-të të Moldavisë.
Debutimi i vendit ndodhi nĂ« Kiev 2005, ku Zdob Èi Zdub siguruan vendin e gjashtĂ« me Boonika Bate Toba. Popullariteti i tyre i madh bĂ«ri qĂ« grupi tĂ« rikthehej edhe dy herĂ« tĂ« tjera: mĂ« 2011 dhe nĂ« vitin 2022 me TrenuleÈul, qĂ« arriti vendin e shtatĂ«.
Moldavia njihet edhe pĂ«r artistĂ« qĂ« rikthehen: Natalia Barbu (2024, 2007), Pasha Parfeni (2023, 2012) dhe Natalia Gordienko (2021, 2006). NdĂ«rsa Sunstroke Project u kthyen pas suksesit viral tĂ« Run Away (2010), pĂ«r tĂ« arritur rezultatin mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« vendit deri mĂ« sot â vendin e tretĂ« me Hey Mamma nĂ« vitin 2017.
TRM ka njoftuar se pĂ«rzgjedhja kombĂ«tare pĂ«r Eurovisionin 2026 do tĂ« mbahet mĂ« 17 janar nĂ« ChiÈinÄu Arena. /Telegrafi/
TĂ« gjitha nĂ«ntĂ« vendet kandidate pĂ«r Bashkimin Evropian duhet tĂ« pĂ«rmirĂ«sojnĂ« ligjet e tyre pĂ«r teknologjinĂ« dhe digjitalizimin pĂ«r tâiu pĂ«rshtatur kĂ«rkesave tĂ« bllokut.
Por, si po ecin ato deri më tani në këto fusha?
PĂ«r tâu bashkuar me Bashkimin Evropian, vendet duhet tĂ« harmonizohen me âacquisâ, koleksionin e ligjeve, rregulloreve, standardeve dhe politikave tĂ« bllokut me 27 anĂ«tarĂ«.
Kjo përfshin kërkesat për teknologjinë dhe infrastrukturën digjitale, si portofolët digjitalë dhe shërbimet online qeveritare, si dhe mbrojtjen kibernetike që përputhet me standardet e BE-së dhe rregullon teknologjitë e reja si inteligjenca artificiale (AI).
NdĂ«rsa Euronews pĂ«rgatitet tĂ« organizojĂ« Samitin e Zgjerimit tĂ« BE-sĂ«, portali ka analizuar mĂ«nyrĂ«n se si po ecin vendet kandidate nĂ« disa fusha tĂ« teknologjisĂ« pĂ«r tâiu pĂ«rshtatur standardeve tĂ« Bashkimit Evropian.
Portofolët digjitalë
Në vitin 2024, Bashkimi Evropian miratoi një rezolutë që u kërkon shteteve anëtare të krijojnë portofolë digjitalë gjatë dy viteve të ardhshme si pjesë e një oferte më të gjerë të shërbimeve online për qytetarët e tyre. Portofolët digjitalë janë një mënyrë për qytetarët e BE-së të kenë qasje në ID-të e tyre digjitale për të provuar identitetin dhe për të ruajtur, ndarë dhe nënshkruar dokumente të rëndësishme.
Portofolët duhet të përputhen me të gjitha rregullat e BE-së mbi ndarjen e të dhënave dhe me mbrojtjen e privatësisë sipas Rregullores së Përgjithshme mbi Mbrojtjen e të Dhënave (GDPR), transmeton Telegrafi.
Disa nga vendet kandidate për BE-në, përfshirë Bosnjën dhe Hercegovinën, Maqedoninë e Veriut dhe Moldavinë, kanë ose po testojnë aplikacione për portofolë digjitalë. Deri në vitin 2026, Ukraina, Serbia dhe Shqipëria do të kenë portofolë digjitalë.
NĂ« rastin e MoldavisĂ«, ajo po ndĂ«rton portofolin e saj me ndihmĂ«n e Bashkimit Evropian pĂ«rmes njĂ« programi tĂ« quajtur âWe Build Consortiumâ. Vendi po zhvillon njĂ« seksion pĂ«r dokumente nĂ« platformĂ«n qeveritare tĂ« quajtur EVO, i cili do tĂ« funksionojĂ« si portofol dhe po piloton njĂ« aplikacion pĂ«r nĂ«nshkrim elektronik brenda aplikacionit.
Deri nĂ« fund tĂ« vitit, Maqedonia e Veriut thotĂ« se do tĂ« ketĂ« njĂ« âsuper-aplikacionâ tĂ« quajtur m.Uslugi, i cili gjithashtu do tâu ofrojĂ« qytetarĂ«ve kujtesa pĂ«r afatet, njĂ« postĂ« digjitale dhe njĂ« vend pĂ«r tĂ« ruajtur tĂ« gjithĂ« dokumentet e tyre.
NdĂ«rkohĂ«, mediat shqiptare raportuan se kryeministri Edi Rama tha se ID-ja digjitale e vendit do tĂ« ndĂ«rtohet nga njĂ« kompani shtetĂ«rore e quajtur Identitek, e cila do tâu lejojĂ« qytetarĂ«ve tĂ« pĂ«rdorin ID-nĂ« e qeverisĂ« nĂ« telefona ose kompjuterĂ« si portofolĂ« multifunksionalĂ«.
Siguria kibernetike
Një tjetër fushë ku vendet duhet të përputhen është ajo e ligjeve të ndryshme për sigurinë kibernetike, siç janë direktivat për Rrjetet dhe Sistemet e Informacionit (NIS), të cilat unifikojnë zbatimin në 18 sektorë.
Një nga kërkesat është që çdo vend të krijojë strategjinë e vet kombëtare për sigurinë kibernetike, së bashku me një listë të shërbimeve thelbësore që kërkojnë mbrojtje shtesë në shumë sektorë, përfshirë energjinë, transportin, shëndetësinë, financat dhe infrastrukturën digjitale.
Sipas Strategjisë së BE-së për Sigurinë Kibernetike, vendet gjithashtu duhet të jenë të gatshme të ofrojnë inteligjencë mbi kërcënimet dhe ndihmë për anëtarët e tjerë të BE-së në rast të një sulmi të madh.
Ukraina e demonstroi këtë në një marrëveshje të vitit 2023 midis qendrës së saj të koordinimit për sigurinë kibernetike dhe Agjencisë së BE-së për Sigurinë Kibernetike (ENISA) për të zhvilluar më shumë profesionistë në këtë fushë dhe për të shkëmbyer informacion. BE-ja gjithashtu krijoi një laborator kibernetik për Forcat e Armatosura të Ukrainës dhe nënshkroi iniciativën e Mechanizmit të Tallinnit për të mbështetur ndërtimin afatshkurtër dhe afatgjatë të kapaciteteve kibernetike në Ukrainë.
Në vende të tjera, Shqipëria, Mali i Zi, Turqia, Gjeorgjia, Moldavia dhe Maqedonia e Veriut kanë strategji kombëtare për sigurinë kibernetike që përputhen me disa, nëse jo me të gjitha, direktivat e BE-së.
Për shembull, për qeverisjen digjitale, Moldavia po i bashkohet gjithashtu rezervës së ardhshme kibernetike të ENISA-s, një grup ofruesish të besuar në të gjithë bllokun që do të jenë në gjendje të përgjigjen gjatë një sulmi të madh kibernetik.
Strategjia kombëtare e Malit të Zi përfshin krijimin e një Qendre për Ndërtimin e Kapaciteteve për Sigurinë Kibernetike në Ballkanin Perëndimor në vitin 2022, si projekt i përbashkët me autoritetet franceze dhe sllovene.
Megjithatë, jo të gjitha strategjitë janë në përputhje me ligjet e BE-së. Strategjia turke u kritikua nga opozita e vendit, e cila raportoi se ajo mund të mundësojë mbikëqyrje të gjerë dhe të kufizojë lirinë e fjalës, sipas mediave lokale.
Serbia po punon për një strategji kundër krimit kibernetik me mbështetjen e BE-së për të adresuar krimin me teknologji të lartë dhe përdorimin e provave elektronike.
Një nga rregulloret më të reja të BE-së është Ligji i BE-së për Inteligjencën Artificiale (AI Act), i cili vendos një udhëzues bazuar në rrezikun për sistemet e inteligjencës artificiale.
Shfrytëzimi i AI në fusha si arsimi, punësimi, shëndetësia dhe zbatimi i ligjit do të duhet gjithashtu të përmbushë kërkesa strikte për sigurinë, transparencën dhe privatësinë e të dhënave.
Vendet gjithashtu do të duhet të krijojnë autoritete kombëtare për të siguruar përputhshmërinë me rregullat dhe që çdo sistem AI që zhvillojnë të jetë i audituar dhe i gjurmueshëm.
Shqipëria, Moldavia, Serbia dhe Ukraina kanë strategji për AI, por deri tani nuk është miratuar asnjë ligj përkatës.
Sipas mediave lokale, strategjia e Shqipërisë është të përdorë AI në sektorin e energjisë, për prokurimin dhe për luftimin e evazionit fiskal.
Tirana gjithashtu ka krijuar atĂ« qĂ« e quan ministri i parĂ« nĂ« botĂ« pĂ«r AI dhe sĂ« shpejti 83 asistentĂ« politikĂ« qĂ« do tâi ndihmojnĂ« politikanĂ«t nĂ« punĂ«t e tyre administrative dhe mbĂ«shtetĂ«se tĂ« pĂ«rditshme.
Ministria e quajtur Diella Ă«shtĂ« pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r tĂ« marrĂ« tĂ« gjitha vendimet mbi tenderĂ«t publikĂ«, tĂ« cilĂ«t Rama ka thĂ«nĂ« se do tĂ« jenĂ« â100 pĂ«r qind tĂ« lirĂ« nga korrupsioniâ.
Megjithatë, kritikët e ministres prej AI i thanë Euronews se modeli mund të shfaqë paragjykime, si modelet e tjera të AI-së, të cilat mund të ndikojnë në rezultatet e tij.
Përveç një strategjie kombëtare, Serbia ka vendosur udhëzime etike për përdorimin e AI-së dhe një këshill specialistësh që po punon mbi ligjin formal për AI-në në vend. /Telegrafi/
Republika e Moldavisë është ndër vendet në Evropë që nuk e njeh shtetin e Kosovës. Por, së fundi ka pasur një lëvizje ku kosovarët mund të udhëtojnë në këtë ish-republikë sovjetike duke aplikuar për vizë online dhe me pasaportë të Kosovës.
Kjo ndodh nĂ« njĂ« vend qĂ« po âluftonâ pĂ«r anĂ«tarĂ«sim dhe integrim nĂ« Bashkimin Evropian, por qĂ« gjithashtu ndikohet nga Rusia nĂ« ekonomi, politikĂ«, shoqĂ«ri dhe media.
E ardhmja mbetet pĂ«r tâu parĂ«, por nĂ« fund tĂ« tetorit nĂ« kryeqytetin Chisinau u mbajt njĂ« punĂ«tori pĂ«r media â organizuar nga Deutsche Welle (DW, Departamenti i Distribuimit pĂ«r EvropĂ«) me temĂ«n âStrategjitĂ« e mediave sociale pĂ«r publikuesit dhe transmetuesit nĂ« situata krizeâ.
Telegrafi ishte pjesë e këtij aktiviteti, mes përfaqësuesve të mediave nga rreth dhjetë shtete evropiane, përfshirë Bashkimin Evropian, Ballkanin dhe Moldavinë për të ndarë përvoja mbi transformimin digjital, strategjitë e përmbajtjes online dhe rolin e mediave lokale në situata krize dhe dezinformimi.
Në fokus të punëtorisë ishin videot e shkurtra, përmbajtja vizuale, mënyrat për të rritur angazhimin në rrjete sociale dhe ndërtimin e strategjive efektive të komunikimit në kohë sfidash.
Në sesionet e ndarjes së përvojave, u theksua rëndësia e përshtatjes së redaksive tradicionale me platformat e reja, si dhe roli i mediave rajonale në ruajtjen e besueshmërisë dhe etikës profesionale përballë krizave të informacionit.
Programi i punëtorisë përfshiu sesione praktike dhe diskutime profesionale.
Adelheid Feilcke prezantoi strategjinĂ« e DW-sĂ« pĂ«r videot e shkurtra, ndĂ«rsa Johanna RĂŒdiger ndau qasjen e DW-sĂ« pĂ«r ndĂ«rtimin e strategjive tĂ« mediave sociale nĂ« kohĂ« krize.
NjĂ« pjesĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e diskutimit ishte sesioni âNewsfluencer, viral, trend & collabsâ me ekipin e DW-sĂ«, i fokusuar nĂ« mĂ«nyrat kreative tĂ« bashkĂ«punimit dhe pĂ«rfshirjes sĂ« audiencĂ«s nĂ« platformat digjitale.
Pjesëmarrësit patën gjithashtu mundësi të vizitonin redaksi lokale, të diskutonin për situatën politike dhe mediatike në Moldavi, si dhe për sfidat që lidhen me dezinformimin, presionin politik ndaj mediave dhe pavarësinë editoriale në vendet e rajonit lindor të Evropës.
Programi pĂ«rfshiu vizita nĂ« redaksinĂ« e âZiarul de Gardaâ, njĂ« ndĂ«r gazetat e pakta hulumtuese javore qĂ« publikon artikuj kundĂ«r korrupsionit dhe shkeljeve tĂ« tĂ« drejtave tĂ« njeriut.
Gjithashtu, vizita në TV8, një kanal televiziv privat i njohur me qasje pro-evropiane si alternativë ndaj mediave të lidhura me Rusinë dhe pronarët oligarkë të ndikuar nga Moska.
U diskutua gjithashtu me përfaqësues të mediave dhe organizatave nga Moldavia për rregullimin dhe manipulimin mediatik, si dhe për aspektet ligjore të funksionimit të medias.
Ky aktivitet profesional u organizua nga "DW Distribution Europe" si pjesë e nismave për bashkëpunim rajonal në fushën e mediave dhe inovacionit digjital.
PĂ«rfaqĂ«suesit e DW e vlerĂ«suan pjesĂ«marrjen si njĂ« mundĂ«si pĂ«r âshkĂ«mbim idesh dhe pĂ«rvojash ndĂ«rmjet partnerĂ«ve kryesorĂ« tĂ« Deutsche Welle nga rajoni, vendet e Ballkanit dhe BE-sĂ«".
Kjo punĂ«tori e DW dĂ«shmoi se sfidat e mediave nĂ« epokĂ«n e krizave janĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, por zgjidhjet gjithashtu ekzistojnĂ« â pĂ«rmes bashkĂ«punimit, inovacionit dhe profesionalizmit qĂ« tejkalon kufijtĂ« politikĂ« dhe shtetĂ«rorĂ«. /Telegrafi/.
Shtetet kandidate për Bashkimin Evropian nga Ballkani Perëndimor kanë përjetuar një vonesë me vite në rrugën e tyre drejt anëtarësimit. Përpara samitit të tyre kryesor të zgjerimit më 4 nëntor, Euronews ka analizuar arsyet pse procesi ka humbur hovin në vitet e fundit dhe pse disa qytetarë të rajonit tani kanë rezervime.
âDuke pritur pĂ«r Godonâ, njĂ« dramĂ« teatrale ku protagonistĂ«t presin diçka qĂ« kurrĂ« nuk ndodh, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« shprehje e preferuar e kryeministrit shqiptar, Edi Rama pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar ndjenjĂ«n qĂ« disa vende kandidate kanĂ« ndaj njĂ« anĂ«tarĂ«simi tĂ« mundshĂ«m nĂ« BE.
âShqipĂ«ria Ă«shtĂ« Estragoni, Bashkimi Evropian Ă«shtĂ« Samuel Beckettâ, tha Rama nĂ« qershor tĂ« vitit 2022, pas njĂ« samiti BE-Ballkani PerĂ«ndimor.
Aktualisht, nëntë vende që synojnë të bashkohen me BE-në dhe kanë statusin e kandidatit ndodhen në faza të ndryshme të procesit të anëtarësimit. Shtatë prej tyre kanë hapur tashmë negociatat e anëtarësimit, faza e fundit e rrugës drejt anëtarësimit.
Megjithatë, procesi ka ngecur nga ana e Brukselit të paktën që nga koha e Komisionit të mëparshëm Evropian, i udhëhequr nga Jean-Claude Juncker.
Shtetet e Ballkanit PerĂ«ndimor kanĂ« kĂ«rkuar pĂ«rparim pĂ«r shumĂ« vite. ShqipĂ«ria dhe Serbia aplikuan pĂ«r tâu bashkuar me BE-nĂ« nĂ« 2009, Mali i Zi nĂ« 2008 dhe pĂ«r MaqedoninĂ« e Veriut pritja ka vazhduar qĂ« nga 2004, transmeton Telegrafi.
Kosova ka dorĂ«zuar aplikimin zyrtar pĂ«r tâu bĂ«rĂ« pjesĂ« e BE-sĂ« mĂ« 15 dhjetor tĂ« vitit 2022 dhe deri mĂ« tani kĂ«rkesa nuk Ă«shtĂ« shqyrtuar nga organet e Unionit.
Procesi duket se ka ngadalësuar, gjë që ka shkaktuar zemërimin tek udhëheqësit dhe qytetarët e vendeve të rajonit - deri më tani.
Kroacia, vendi i fundit që u bë anëtar i BE-së në 2013, duhej të priste 10 vjet nga aplikimi deri tek miratimi përfundimtar, ndërsa Rumania dhe Bullgaria duhej të negocionin për 12 vjet.
Shtetet e Ballkanit Perëndimor ende po presin, pavarësisht përpjekjeve të tyre për të përputhur politikat dhe për të zbatuar reforma. Megjithatë, lufta e Rusisë në Ukrainë dhe ndryshimet e shpejta gjeopolitike kanë qenë disa nga arsyet kryesore pas shtytjes së rinovuar për të avancuar procesin e zgjerimit dhe interesit strategjik të Brukselit për të mirëpritur anëtarë të rinj.
Zgjerimi nĂ« jug-lindje konsiderohet gjerĂ«sisht si njĂ« mjet kryesor i politikĂ«s sĂ« jashtme dhe njĂ« prioritet strategjik pĂ«r BE-nĂ« nĂ« tĂ«rĂ«si, aq sa Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen e riemĂ«roi atĂ« si âribashkimi i EvropĂ«sâ nĂ« fjalimin e saj tĂ« fundit pĂ«r Gjendjen e Unionit.
âKa njĂ« ngadalĂ«sim tĂ« procesit tĂ« zgjerimit nĂ«se e krahasojmĂ« me angazhimin retorik qĂ« dĂ«gjohet nga zyrtarĂ«t e lartĂ« dhe politikanĂ«t e BE-sĂ«â, tha Teona Lavrelashvili, bashkĂ«punĂ«tore kĂ«rkimore nĂ« Wilfrid Martens Centre for European Studies, pĂ«r Euronews.
âTĂ« bĂ«hesh anĂ«tar i BE-sĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« shumĂ« mĂ« kĂ«rkues. Vendet duhet tĂ« respektojnĂ« njĂ« sĂ«rĂ« rregullash, tĂ« sigurojnĂ« sundimin e ligjit dhe tĂ« plotĂ«sojnĂ« njĂ« sĂ«rĂ« treguesish tĂ« performancĂ«s, gjĂ« qĂ« nuk ka qenĂ« rasti nĂ« anĂ«tarĂ«simet e mĂ«parshme. Gjithashtu, gjeopolitika Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« shumĂ« mĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r tâu pĂ«rballuar,â shtoi ajo.
PĂ«r tâu bashkuar me BE-nĂ«, çdo vend duhet tĂ« pĂ«rmbushĂ« njĂ« grup standardesh qeverisĂ«se tĂ« njohura si kriteret e KopenhagĂ«s, tĂ« vendosura nĂ« vitin 1993, me Komisionin Evropian qĂ« vlerĂ«son pĂ«rparimin e tyre, ndĂ«rsa votimi pĂ«rfundimtar unanim i takon udhĂ«heqĂ«sve tĂ« 27 shteteve anĂ«tare.
Frika nga shumë veto të vendet e BE-së
Javën e ardhshme, Komisioni Evropian do të prezantojë paketën e zgjerimit për 2025, një studim vjetor për të vlerësuar përparimin e bërë nga kandidatët për BE-në.
KĂ«tĂ« vit, paketa do tĂ« pĂ«rfshijĂ« edhe ârishikimin e politikĂ«s para-zgjerimitâ mbi ndryshimet qĂ« anĂ«tarĂ«t aktualĂ« tĂ« BE-sĂ« duhet tĂ« miratojnĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rfshirĂ« tĂ« ardhurit e rinj, thanĂ« burime nĂ« Bruksel pĂ«r Euronews.
Sipas Lavrelashvilit, shtetet aktuale anëtare të BE-së kanë disa shqetësime për anëtarët e rinj, veçanërisht lidhur me kohezionin.
Por sipas saj, frika kryesore Ă«shtĂ« se njĂ« BE e zgjeruar do tĂ« lĂ«vizte edhe mĂ« ngadalĂ« sesa tani nĂ« çështjet ku kĂ«rkohet unanimiteti. âArkitektura institucionale e BE-sĂ« Ă«shtĂ« elefanti i vĂ«rtetĂ« nĂ« dhomĂ«â, tha ajo.
Të gjitha 27 shtetet anëtare duhet të bien dakord që të merret një vendim në një gamë të gjerë çështjesh, përfshirë politikën e jashtme dhe financiare, dhe shtimi i më shumë anëtarëve pa reformë institucionale të bllokut do të thotë më shumë zëra që mund të përdorin të drejtën e vetos në tavolinën e negociatave.
Parlamenti Evropian, pĂ«r shembull, beson se âproceset e zgjerimit dhe unifikimi evropian duhet tĂ« ecin paralelishtâ dhe se âreformat institucionale dhe financiare tĂ« BE-sĂ« janĂ« tĂ« nevojshme pĂ«r tĂ« pĂ«rballuar sfidat e procesit aktual tĂ« zgjerimit dhe pĂ«r tĂ« siguruar aftĂ«sinĂ« e BE-sĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rthithur anĂ«tarĂ« tĂ« rinj,â thuhet nĂ« rezolutĂ«n e fundit tĂ« miratuar mbi kĂ«tĂ« çështje.
Një mënyrë për të thyer ngërçin?
Gjatë viteve, një nga mënyrat për të thyer këtë ngërç ka ardhur në formën e dhënies së anëtarësimit në BE për të ardhurit e rinj pa të drejtën e vetos.
Aktualisht, nuk ka pasur asnjë diskutim të tillë në asnjë nivel midis vendeve të BE-së për këtë propozim, thanë për Euronews tre burime të ndryshme të BE-së.
Por Steven Blockmans, nga 'think tank' Centre for European Policy Studies (CEPS), mendon se kjo mund të ndryshojë në të ardhmen e afërt.
âNuk mund tĂ« mohohet qĂ« kjo do tĂ« sillte, natyrisht, njĂ« diferencim midis vendeve tĂ« reja dhe atyre ekzistuese. Por do tĂ« ishte nĂ« natyrĂ« tĂ« pĂ«rkohshmeâ, tha Blockmans pĂ«r Euronews.
Ky opsion do të lehtësonte marrjen e vendimeve midis shteteve anëtare, deklaroi profesori.
Sipas tij, do të ishte me kohë të kufizuar dhe e pranueshme nga pikëpamja ligjore.
âNuk do tĂ« krijonte shkelje (nĂ« ligjin e BE-sĂ«) sepse do tĂ« aplikohej pĂ«r tĂ« gjithĂ« kandidatĂ«t e ardhshĂ«m qĂ« do tĂ« bashkohen me BE-nĂ«, kĂ«shtu qĂ« nuk do tĂ« kishte diskriminim midis tyreâ, pĂ«rfundoi ai. /Telegrafi/
Partia pro-evropiane e presidentes moldave Maia Sandu po shkon drejt një fitoreje të qartë, dhe një shumice të re në parlament në zgjedhjet që shihen si kritike për rrugën e ardhshme të vendit të saj drejt BE-së.
Sandu kishte paralajmëruar për "ndërhyrje masive ruse" pas votimit, duke thënë se e ardhmja e vendit të saj, e rrethuar nga Ukraina dhe Rumania, ishte në rrezik, transmeton Telegrafi.
Partia e saj e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS) siguroi 50% të votave, me shumicën e 1.6 milion votave të numëruara, shumë përpara Bllokut Zgjedhor Patriotik pro-rus me nën 25%. Pjesëmarrja ishte 52%, më e lartë se në vitet e fundit.
Një nga udhëheqësit kryesorë të opozitës, Igor Dodon, kishte shpallur fitoren edhe para se të dilnin rezultatet dhe bëri thirrje për protesta jashtë parlamentit të hënën.
Votat e fundit në Moldavi kanë qenë shumë më të ngushta, por përfundimisht u bë e qartë se partia e Sandusë ishte në rrugën e duhur për një shumicë tjetër në parlamentin me 101 vende. Katër vjet më parë, partia e presidentes fitoi 52.8% të votave dhe, bazuar në rezultatet e fundit, tani është gati të sigurojë 55 vende.
Për të formuar një qeveri, nuk do të duhet të mbështetet në mbështetjen e partive të tjera, siç është blloku Alternativa ose Partia Jonë populiste.
Në një masë të tensionit që rrethon votimin, u raportuan frikësime për bomba në qendrat e votimit në Itali, Rumani, Spanjë dhe SHBA.
Frika të ngjashme u raportuan në vetë Moldavinë dhe tre persona u arrestuan me dyshimin për komplotimin e trazirave një ditë pas votimit.
Kreu i partisë së Sandusë, Igor Grosu, fajësoi grupet kriminale të mbështetura nga Moska për incidentet e së dielës dhe bëri thirrje për "durim dhe qetësi" për të lejuar që procesi zgjedhor të vazhdojë.
Moldavia gjithashtu ka një enklavë separatiste pro-ruse të quajtur Transnistria përgjatë kufirit të saj me Ukrainën, e kompletuar me një prani ushtarake ruse.
Banorët në këtë copë toke kanë pasaporta moldave. Shumë janë fuqimisht pro-Moskë dhe kreu i partisë socialiste Igor Dodon tha se kishte pasur "të gjitha llojet e ngacmimeve, duke i ndaluar ata të votonin". /Telegrafi/
Partia pro-evropiane në pushtet e Moldavisë kryeson në zgjedhjet kyçe parlamentare, pasi u numëruan 70% e fletëvotimeve.
Partia e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS), e cila po lufton për të mbajtur shumicën e saj parlamentare, mori 44% të votave kundrejt 28% për Bllokun Patriotik me prirje ruse, raporton Reuters.
Mbajtja e shumicës në dhomën me 101 vende do t'i lejonte PAS të vazhdonte të shtynte përpara qëllimin e saj për t'u bashkuar me BE-në deri në vitin 2030.
Nëse dështon, do të duhej të përpiqej të formonte një koalicion me parti më të vogla, transmeton Telegrafi.
Blloku Patriotik synon të fitojë pushtet dhe ta largojë kombin nga lidhjet më të ngushta me Brukselin dhe BE-në. /Telegrafi/
Moldavët kanë votuar në zgjedhjet parlamentare që shihen si kritike për rrugën e tyre të ardhshme drejt Bashkimit Evropian, mes akuzave për "ndërhyrje masive ruse" para votimit.
Pretendimet, të bëra fillimisht nga forcat e sigurisë së Moldavisë, u përsëritën nga presidentja pro-BE-së, Maia Sandu, e cila u tha gazetarëve jashtë një qendre votimi në kryeqytetin Kishinau se e ardhmja e vendit të saj, e rrethuar nga Ukraina dhe Rumania, ishte në rrezik.
Rezultatet e pjesshme do të dalin në orët në vijim, dhe komisioni zgjedhor tha se pjesëmarrja ishte pak mbi 52% - më e lartë se në vitet e fundit, transmeton Telegrafi.
Dy forca politike shihen pothuajse kokë më kokë në garë: Partia e Veprimit dhe Solidaritetit (PAS) e Sandusë dhe Blloku Zgjedhor Patriotik pro-rus.
Një faktor tjetër i rëndësishëm janë më shumë se 270,000 votues që dolën në votime në diasporën kryesisht pro-perëndimore. Në një masë të tensionit që rrethon votimin, u raportuan frikësime për bomba në qendrat e votimit në Itali, Rumani, Spanjë dhe SHBA.
Frikë të ngjashme u raportuan në vetë Moldavinë. Kreu i partisë së Sandusë, Igor Grosu, fajësoi grupet kriminale të mbështetura nga Moska dhe bëri thirrje për "durim dhe qetësi" që procesi zgjedhor të vazhdojë.
Moldavia gjithashtu ka një enklavë separatiste pro-ruse të quajtur Transnistria përgjatë kufirit të saj me Ukrainën, e kompletuar me një prani ushtarake ruse.
Banorët në këtë copë toke kanë pasaporta moldave, por duhet të kalojnë lumin Dniestër për të votuar. Shumë janë fuqimisht pro-Moskës dhe një nga udhëheqësit e Bllokut Zgjedhor Patriotik, Igor Dodon, tha se ka pasur "të gjitha llojet e ngacmimeve, duke i ndaluar ata të votojnë".
Moldavët janë goditur nga lufta në shkallë të plotë e Rusisë në Ukrainën fqinje, por ata gjithashtu po përballen me rritjen e çmimeve dhe nivelet e larta të korrupsionit.
Presidentja Sandu, 53 vjeç, fitoi një mandat të dytë në nëntorin e kaluar dhe i paralajmëroi moldavët se e ardhmja e demokracisë së tyre ishte në duart e tyre: "Mos luani me votën tuaj ose do të humbni gjithçka".
Nëse partia e saj PAS humb shumicën në parlamentin me 101 vende, do të duhet të kërkojë mbështetje nga dy nga partitë e tjera që pritet të hyjnë në parlament, blloku Alternativa ose Partia Jonë populiste.
Lideri socialist Igor Dodon, i cili është një nga rivalët kryesorë të presidentes Sandu, doli në televizionin kombëtar sapo u mbyllën qendrat e votimit për të pretenduar se aleatët e tij pro-rusë në Bllokun Zgjedhor Patriotik kishin fituar zgjedhjet, pavarësisht se nuk kishte sondazhe daljeje dhe para se të shpalleshin rezultatet e parakohshme.
Duke falënderuar moldavët për votimin "në numër rekord", ai i bëri thirrje qeverisë PAS të largohej nga pushteti dhe mbështetësve të të gjitha partive opozitare të dilnin në rrugë të hënën për të "mbruar" votën e tyre jashtë parlamentit në mesditë.
"Ne nuk do të lejojmë destabilizim. Qytetarët kanë votuar. Vota e tyre duhet të respektohet edhe nëse nuk ju pëlqen", shtoi ai, duke iu drejtuar presidentes Sandu dhe partisë së saj.
Një nga partitë në bllokun e Dodon u ndalua të kandidonte dy ditë më parë, për shkak të financimit të dyshuar të paligjshëm. /Telegrafi/
Dy persona u arrestuan në Shabac të Serbisë me dyshimin se ishin të lidhur me financimin dhe organizimin e kampeve paramilitare ruse për stërvitje të moldavëve dhe rumunëve.
Në të njëjtën kohë, prokuroria moldave njoftoi se disa ditë para zgjedhjeve parlamentare në vend, ajo kishte arrestuar 74 persona të dyshuar se ishin stërvitur për të nxitur trazira në Moldavi para ditës së zgjedhjeve.
Sipas mediave, të arrestuarit më parë kishin bashkëpunuar me Nenad Popoviq, aktualisht ministër pa portofol, raporton nova.rs.
Prokuroria moldave pretendojnë se rusët po stërvitnin moldavë për të shkaktuar trazira përpara zgjedhjeve, dhe të gjitha aktivitetet, sipas njoftimeve, po ndodheshin në kampe në Serbi.
Disa ditë para zgjedhjeve parlamentare në Moldavi, 74 persona u ndaluan, të dyshuar se ishin trajnuar në Serbi për të krijuar trazira në ditën e zgjedhjeve të 28 shtatorit, transmeton Telegrafi.
NĂ« njĂ« video tĂ« publikuar nga organet gjyqĂ«sore moldave me titull âKampet ushtarake nĂ« Serbi qĂ« organizoheshin nga shĂ«rbimet sekrete ruseâ shfaqen arrestime, mesazhe tĂ« brendshme mes tĂ« dyshuarve, para, uniforma, armĂ« dhe eksploziv, dhe thuhet se janĂ« pĂ«rfshirĂ« edhe agjentĂ« rusĂ«.
NĂ« deklaratĂ«n zyrtare thuhet se personat L. P. (37 vjeç) dhe S. S. (47 vjeç) akuzohen pĂ«r organizimin e stĂ«rvitjeve ushtarako-taktike pĂ«r shtetas moldavĂ« dhe rumunĂ«, me qĂ«llim, sipas dyshimeve, tâi mĂ«sojnĂ« atyre se si tĂ« rezistojnĂ« nĂ« raste trazirash policore nĂ« ditĂ«n e zgjedhjeve nĂ« Moldavi.
Moldavia pretendon se stĂ«rvitjet u zhvilluan nĂ« njĂ« lokal pranĂ« LoznicĂ«s dhe ishin organizuar nĂ« periudhĂ«n nga 16 korriku deri mĂ« 12 shtator, pĂ«r rreth 150â170 shtetas moldavĂ« dhe rumunĂ«.
NjĂ« person me emrin Lazar Popoviq, i cili mĂ« parĂ« ka qenĂ« kĂ«shilltar i Nenad Popoviqit, thuhet se ishte njĂ« prej organizatorĂ«ve kryesorĂ«. Savo Stevanoviq, gjithashtu, ka bashkĂ«punuar sipas akuzave dhe dikur ishte anĂ«tar i partisĂ« sĂ« Popoviq, mĂ« vonĂ« kaloi nĂ« fraksionin e kryetarit tĂ« komunĂ«s Ăajetina, Milan Stamatoviq.
Presidentja e Moldavisë, Maia Sandu, tha se këto akte cenojnë pavarësinë dhe rrugën evropiane të vendit të saj. Rusia i mohoi akuzat dhe deklaroi se Sandu favorizon ndjenjat antiruse për të fituar vota.
Komisioni Evropian kërkon një hetim të pavarur mbi këtë çështje. Në Serbi, Policia Kriminalistike ka lëshuar deklaratë rreth arrestimeve të bërë në Shabac. /Telegrafi/
Maqedonia e Veriut, Kosova dhe Moldavia janë ndër vendet që përjetojnë rënien më të madhe të popullsisë në botë, sipas një raporti të ri të Bankës Botërore, njofton "H1".
Arsyeja kryesore për këtë trend është emigrimi masiv, veçanërisht nga vendet e Evropës Lindore ku hendeku i pagave me vendet e Evropës Perëndimore dhe mundësitë e hapura nga integrimi në Bashkimin Evropian inkurajojnë emigrimin e fuqisë punëtore.
Shqipëria renditet e nënta në listën e 42 vendeve dhe territoreve me rënien më të madhe të popullsisë.
Sipas Bankës Botërore, rajoni i Evropës Lindore ka qenë një nga më të prekurit nga ky trend demografik në dekadat e fundit./Telegrafi/
Serbia edhe njĂ« herĂ« po pĂ«rballet me akuza se operativĂ« tĂ« dyshuar rusĂ« kanĂ« trajnuar qytetarĂ« nga Moldavia nĂ« territorin serb, me qĂ«llim qĂ« ata tĂ« nxisnin âtrazira masiveâ para zgjedhjeve parlamentare qĂ« mbahen kĂ«tĂ« fundjavĂ«.
MĂ« 22 shtator, autoritetet moldaviane thanĂ« se kanĂ« kryer 250 bastisje dhe kanĂ« arrestuar dhjetĂ«ra persona si pjesĂ« e njĂ« hetimi lidhur me njĂ« plan tĂ« dyshuar dhe âtĂ« koordinuar nga Federata Ruse pĂ«rmes elementeve kriminaleâ.
Ata thanĂ« se shumica e tĂ« dyshuarve ishin âtrajnuarâ nĂ« Serbi.
Deri më tani, Serbia as nuk e ka mohuar e as pranuar këtë pretendim, raporton rel.
Eksperti moldavian pĂ«r politika publike dhe tĂ« sigurisĂ« nga instituti WatchDog.MD, Andrei Curararu, tha pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« se ânuk ka asnjĂ« arsye pĂ«r tĂ« dyshuarâ pĂ«r kĂ«tĂ« hetim dhe gjetjet e tij.
âTĂ« njĂ«jtat seanca trajnuese po pĂ«rsĂ«riten, vetĂ«m qĂ« kĂ«tĂ« herĂ« nĂ« Serbi, por po flasim pĂ«r njĂ« organizatĂ« tĂ« ngjashme dhe pĂ«rfshirjen e personave me tĂ« kaluar tĂ« ngjashmeâ, tha ai.
Kjo Ă«shtĂ« hera e dytĂ« qĂ« autoritetet e MoldavisĂ« pretendojnĂ« se Serbia Ă«shtĂ« âmikpritĂ«seâ e qytetarĂ«ve moldavianĂ«, tĂ« cilĂ«t, nĂ«n patronazhin e strukturave ruse, pretendohet se po trajnohen pĂ«r tĂ« nxitur trazira nĂ« Moldavi.
Hera e parë kur u bën këto pretendime ishte para mbajtjes së zgjedhjeve parlamentare dhe referendumit në tetor të vitit 2024, kur Bosnja dhe Hercegovina po ashtu u përmend.
ĂfarĂ« zbuloi hetimi moldavian?
Zyrtarët e sigurisë në Moldavi thanë se operativët e inteligjencës ruse trajnuan shtetas moldavianë në Serbi për taktikat e protestave.
Hetimi nisi në qershor, tha Victor Furtuna, kreu i Zyrës së Prokurorit për Luftimin e Krimit të Organizuar në Moldavi.
Prokurorët zbuluan se një grup personash, nga mosha 19 deri në 45 vjeç, të cilët udhëtuan për në Serbi, ku dyshohet se u trajnuan për të thyer kordonët e policisë, për të rezistuar ndaj forcave të rendit, për të përdorur shkopinj gome, pranga dhe madje armë zjarri, në disa raste.
Për çdo seancë trajnuese supozohet se ata merrnin rreth 400 euro.
Në total, 111 persona janë të përfshirë në këtë rast penal.
Gjatë bastisjeve u sekuestruan pasaporta, kartela SIM, kartela të huaja bankare dhe armë. Shtatëdhjetë e katër persona u dërguan në paraburgim.
âShumĂ« persona dhanĂ« deklarata shumĂ« tĂ« detajuara: si udhĂ«tuan pĂ«r nĂ« Serbi, pĂ«r organizatorĂ«t e udhĂ«timit dhe pĂ«r instruktorĂ«tâ, tha Furtuna.
Shefi i PolicisĂ«, Viorel CernauÈeanu, tha se disa nga tĂ« dyshuarit nuk ishin nĂ« dijeni pĂ«r qĂ«llimin e vĂ«rtet tĂ« kĂ«tij udhĂ«timi. Sipas tij, atyre u ishte thĂ«nĂ« se do tĂ« ishte njĂ« pelegrinazh dhe vetĂ«m mĂ« vonĂ« u pĂ«rfshinĂ« ânĂ« trajnime pĂ«r trazira dhe destabilizimâ.
Kreu i Shërbimit të Inteligjencës së Moldavisë (SIS), Alexandru Musteata, deklaroi se personi që koordinonte trajnimet në Serbi prezantohej si punonjës i shërbimeve speciale ruse dhe se përdorte nofkën Bes (djall, në rusisht), por identiteti i tij i vërtetë ende nuk është përcaktuar.
Një tjetër organizator i trajnimeve, tha ai, është Andrei Pavlov, oficer nga Ministria ruse e Mbrojtjes.
âAi dyshohet se ka planifikuar dhe organizuar aktivitetet subversive nĂ« territorin e RepublikĂ«s sĂ« MoldavisĂ«, tĂ« financuara nga Federata Ruse, duke pĂ«rdorur rrjetin e grupit âShorâ pĂ«r tĂ« rekrutuar mĂ« shumĂ« personaâ, tha Musteata.
Sipas tij, Pavlov njihet për organizimin e disa aktiviteteve subversive në shtete të Bashkimit Evropian, Azisë dhe Afrikës.
BE: Po e shikojmë këtë rast
Komisionarja për Zgjerim e BE-së, Marta Kos, deklaroi më 23 shtator se Komisioni Evropian është në dijeni për përpjekjet e Rusisë për të ndikuar në zgjedhjet parlamentare në Moldavi përmes blerjes së votave dhe metodave të tjera.
âJemi nĂ« dijeni pĂ«r kĂ«tĂ« gjĂ« dhe sa i pĂ«rket kĂ«tij rasti tĂ« veçantĂ«, jemi duke e shikuar: kush, kur dhe si ishte e mundur qĂ« kjo tĂ« ndodhteâ, tha Kos nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r Radion Evropa e LirĂ«.
Serbia hesht
Marko Savkoviq nga Qendra pĂ«r ĂĂ«shtje NdĂ«rkombĂ«tare dhe tĂ« SigurisĂ«,i tha Radios Evropa e LirĂ« se ai nuk pret qĂ« Qeveria serbe tĂ« pĂ«rgjigjet ndaj pretendimeve tĂ« bĂ«ra nga autoritetet moldaviane.
âAktualisht, sipas kushteve aktuale tĂ« konfrontimit mes EvropĂ«s dhe RusisĂ«, do tĂ« ishte shumĂ« e rrezikshme qĂ« Serbia tĂ« shĂ«rbente si vend pĂ«r kĂ«tĂ« lloj trajnimi, dhe kjo duhet tĂ« merret shumĂ« seriozishtâ, tha ai.
âMegjithatĂ«, duke parĂ« raportimet nĂ« mediat proqeveritare, qĂ« ndjekin politikĂ«n shtetĂ«rore, nuk shoh se kjo çështje po merret seriozisht nĂ« Serbiâ, shtoi ai.
Eksperti moldavian për politika publike dhe siguri, Andrei Curararu, u pajtua.
âDyshoj se autoritetet serbe do tĂ« ishin bashkĂ«punuese nĂ« nisjen e njĂ« hetimi, duke pasur parasysh qĂ«ndrimin e hapur prorus qĂ« Qeveria atje ka treguarâ, theksoi ai.
Akuza para zgjedhjeve në Moldavi më 2024
Para zgjedhjeve dhe referendumit të mbajtur më 2024, u bënë publike detaje që tregonin ekzistencën e vendeve në Bosnje dhe Hercegovinë dhe Serbi ku të rinjtë ishin trajnuar nga individë të lidhur me grupet mercenare ruse, Ferma dhe Wagner.
Disa institucione shtetërore në Bosnje më pas nisën hetime për këto pretendime. Nuk dihet nëse një hetim për këtë çështje është iniciuar edhe në Serbi.
Atëbotë, Moldavia arrestoi disa persona për pjesëmarrje në këto trajnime.
Aktualisht, më shumë se 40 persona janë nën hetim dhe kundër afër dhjetë prej tyre po zhvillohen procedura penale.
Në atë kohë, Policia në Moldavi tha se rrjeti ishte financuar nga oligarku prorus, Ilan Shor, i cili aktualisht gjendet në arrati. Ai u dënua në mungesë me 15 vjet burgim lidhur me zhdukjen e 1 miliard dollarëve nga sistemi bankar moldavian më 2014.
Zgjedhje të rëndësishme
Zgjedhjet parlamentare që do të mbahen më 28 shtator në Moldavi mund të jenë vendimtare për përpjekjet e shtetit për anëtarësim në BE. Autoritetet moldaviane pretendojnë se Moska po përpiqet ta pengojë rrugën evropiane përmes taktikave si dezinformimi, organizmi i trazirave masive dhe blerjes së votave.
Muajin e kaluar, oligarku Ilan Shor, haptazi u ofroi qytetarëve moldavianë pagesa mujore prej 3.000 dollarësh në këmbim të bashkimit në protestat antiqeveritare.
Presidentja moldave, Maia Sandu, lëshoi një paralajmërim të ashpër për qytetarët më 22 shtator, duke thënë se sovraniteti, pavarësia dhe e ardhmja evropiane e vendit janë nën kërcënim nga përpjekjet e Rusisë për të ndërhyrë në proceset e saj demokratike.
Komentet e saj vijnë vetëm disa ditë para zgjedhjeve parlamentare të Moldavisë, në të cilat një grup partish miqësore me Rusinë do të sfidojnë Partinë pro-evropiane të Veprimit dhe Solidaritetit (PAS) në pushtet më 28 shtator.
"Sot, me gjithë seriozitetin, ju them se sovraniteti, pavarësia, integriteti dhe e ardhmja jonë evropiane janë në rrezik", tha Sandu në një fjalim, transmeton Telegrafi.
Zyrtarët moldavë kanë paralajmëruar prej kohësh kundër përpjekjeve të Rusisë për të destabilizuar vendin, dhe provat e reja tregojnë për skemat e Kremlinit për të ndërhyrë në votimet parlamentare dhe për të penguar ambiciet e Moldavisë për në BE.
Sipas presidentes, Kremlini po shpenzon "qindra miliona euro për të blerë qindra mijëra vota në të dy brigjet e lumit Nistru, si dhe jashtë vendit", ndërsa përmbyt sferën publike me "dhjetëra gënjeshtra çdo ditë".
Ajo tha se "qindra njerëz paguhen për të provokuar çrregullime, dhunë dhe për të frikësuar njerëzit".
Sandu paralajmëroi se nëse Rusia arrin të ushtrojë kontroll mbi Moldavinë, "pasojat do të jenë të drejtpërdrejta dhe të rrezikshme për vendin tonë dhe për të gjithë rajonin".
Ajo vuri në dukje rreziqet për sigurinë e Ukrainës dhe stabilitetin më të gjerë evropian.
"Evropa do të përfundojë në kufirin e Moldavisë. Fondet evropiane do të ndalen në Prut. Liria e lëvizjes mund të marrë fund. Toka jonë mund të bëhet një pikënisje për infiltrimin drejt rajonit të Odesës. Rajoni i Transnistrisë do të destabilizohej", tha ajo.
Presidentja theksoi se Moska nuk vepron vetëm.
"Kremlini ka bashkëpunëtorë në Moldavi. Njerëz që kanë treguar shumë herë në të kaluarën se për para shesin edhe vendin e tyre", tha Sandu.
"Ata duan një Moldavi të dobët, një sistem drejtësie të korruptuar që nuk do t'i mbajë përgjegjës për korrupsion ose për tradhti", shtoi ajo.
Sandu u bĂ«ri thirrje moldavĂ«ve tâi rezistojnĂ« ndikimit tĂ« huaj dhe korrupsionit nĂ« kutitĂ« e votimit: âKremlini mendon se tĂ« gjithĂ« jemi nĂ« shitje, se jemi shumĂ« tĂ« vegjĂ«l pĂ«r tâi rezistuar, se nuk jemi njĂ« vend, por njĂ« territor. Por Moldavia Ă«shtĂ« shtĂ«pia jonĂ« dhe shtĂ«pia jonĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« shitjeâ. /Telegrafi/
Pak para zgjedhjeve parlamentare në Republikën e përçarë të Moldavisë u dënua me shtatë vjet burg një politikane e njohur pro-ruse. Evghenia Gutul, guvernatore e rajonit të Gagauzisë, u gjet fajtore nga trupi gjykues për financim ilegal të partisë.
Në proces bëhej fjalë për financimin e partisë përkohësisht të ndaluar Sor, parti që mban emrin e themeluesit të saj, oligarkut moskovit Ilan Sor. Gutul në vitet 2019 dhe 2022 nuk i ka deklaruar financimet ruse që janë lëvruar në Moldavi. Guvernatorja i hedh poshtë akuzat. Avokati i saj deklaroi, ankimimin e vendimit.
Moska: Vendimi i motivuar politikisht
Rusia vendimin ndaj governatores Gutul e konsideron si politik dhe se qeveria pro-europiane me qëllim do të nxisë frymën kundër forcave pro-ruse. Zëdhënësi i Kremlinit Dmitri Peskov e quajti vendimin të motivuar politikisht. Opozita në Moldavi po shtypet, tha ai për agjencinë shtetërore ruse të lajmeve, Tass.
38-vjeçarja Gutul qĂ« nga viti 2023 ndodhet nĂ« krye tĂ« GaugazisĂ«, ku popullsia turkofone e GaugazisĂ« vetĂ«administrohet. Kjo krahinĂ« tradicionalisht konsiderohet e afĂ«rt me RusinĂ«. Pas marrjes sĂ« detyrĂ«s Gutul disa herĂ« ka udhĂ«tuar pĂ«r nĂ« MoskĂ«, pĂ«r tâu takuar me kreun e Kremlinit, Vladimir Putin.
Zgjedhjet parlamentare në fund të shtatorit
Në Moldavi më 28 shtator zhvillohen zgjedhjet për parlamentin e ri. Ish-republika e vogël sovjetike, që shtrihet ndërmjet Ukrainës dhe Rusisë prej dekadash luhatet mes afrimit me Perëndimin dhe nga ana tjetër edhe me Rusinë. Presidente e Moldavisë është Maia Sandu, aktualisht në pushtet janë forcat politike që përkrahin BE-në.
Sandu javën e kaluar u shpreh për një influencim masiv rus ndaj zugjedhjeve parlamentare. Presidentja prej vitesh angazhohet për avancimin e procesit të afrimit me BE-në. Moldavia në vitin 2024 filloi negocitat e antarësimit me BE-në./DW
Login
