Dy persona u vranë dhe gjashtë të tjerë u plagosën pasi një burrë kreu një sulm me thikë dhe hodhi një granatë tymi në një stacion metroje në Tajvan.
Granata e tymit shpërtheu brenda Stacionit Kryesor të Taipeit, qendrës hekurudhore më të ngarkuar të Tajvanit, duke vrarë një burrë 57-vjeçar.
Vdekja e dytë ishte një tjetër burrë 57-vjeçar i përshkruar si një "viktimë hero" i cili u përpoq të ndalonte sulmuesin.
Sulmuesi, i identifikuar si një burrë 27-vjeçar me mbiemrin Chang, thuhet se kërkohej për shmangie të rekrutimit ushtarak.
Ai ishte i armatosur me një mjet të mprehtë dhe granata tymi, sipas raportimeve.
Nga gjashtë personat e plagosur, njëri mbetet në gjendje kritike.
Sulmuesi vdiq gjithashtu gjatë incidentit pasi ra nga një çati ndërsa përballej me policinë.
Udhëheqësi tajvanez, William Lai Ching-te i kërkoi publikut, veçanërisht në zonat e populluara me njerëz dhe qendrat e transportit, që të qëndrojë i qetë dhe të ndjekë udhëzimet zyrtare
"Nëse shihni njerëz, sende ose situata të dyshimta, ju lutemi raportoni menjëherë në polici dhe në stafin e stacionit", tha ai. /AA/
Shtetet e Bashkuara dhe Tajvani kanë njoftuar një paketë armësh prej 11.1 miliardë dollarësh, e cila nëse përfundohet, do të jetë një nga shitjet më të mëdha ushtarake të Uashingtonit në ishull.
Marrëveshja përfshin tetë blerje të ndara, të cilat mbulojnë sistemet e raketave HIMARS, raketat antitank, raketat antiblind, dronë vetëvrasës në lëvizje, softuerë ushtarak dhe pjesë për pajisje të tjera, sipas detajeve të publikuara nga të dyja qeveritë.
Pasi u njoftua marrĂ«veshja, Pekini tha se âe kundĂ«rshton me forcĂ« dhe e dĂ«non fuqishĂ«mâ kĂ«tĂ« veprim.
âPĂ«rpjekja e SHBA-sĂ« pĂ«r tĂ« pĂ«rdorur forcĂ«n pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur pavarĂ«sinĂ« e Tajvanit vetĂ«m sa do tĂ« ketĂ« efekt tĂ« kundĂ«rt dhe pĂ«rpjekja e saj pĂ«r tĂ« frenuar KinĂ«n duke pĂ«rdorur Tajvanin nuk do tĂ« ketĂ« absolutisht suksesâ, tha zĂ«dhĂ«nĂ«si i MinistrisĂ« sĂ« Jashtme kineze, Guo Jiakun.
Bëhet e ditur se Tajvani ka rritur blerjet ushtarake vitet e fundit, ndërsa përballet me presion në rritje nga Pekini, me aeroplanë dhe anije kineze të pranishme pothuajse çdo ditë rreth Tajvanit, si dhe me ushtrime të rregullta në shkallë të gjerë në dhe mbi ujërat përreth, shkruan CNN.
âShtetet e Bashkuara⊠vazhdojnĂ« tĂ« ndihmojnĂ« Tajvanin nĂ« ruajtjen e aftĂ«sive tĂ« mjaftueshme tĂ« vetĂ«mbrojtjes dhe nĂ« ndĂ«rtimin e shpejtĂ« tĂ« parandalimit tĂ« fortĂ« dhe shfrytĂ«zimin e avantazheve tĂ« luftĂ«s asimetrike, tĂ« cilat formojnĂ« themelin pĂ«r ruajtjen e paqes dhe stabilitetit rajonalâ, thuhet nĂ« njĂ« deklaratĂ« nga Ministria e Mbrojtjes e Tajvanit.
Uashingtoni mban lidhje të ngushta jozyrtare me Tajvanin dhe është i detyruar me ligj t'i shesë armë ishullit për vetëmbrojtje.
Shuma totale e marrëveshjes së armëve me SHBA-në e bën atë më të madhen në vite për ishullin.
âQĂ« nga viti 2010, Dega Ekzekutive ka njoftuar Kongresin pĂ«r afĂ«rsisht 49 miliardĂ« dollarĂ« Shitje Ushtarake tĂ« Huaja (FMS) nĂ« Tajvanâ, tha njĂ« zyrtar amerikan.
Njoftimi i SHBA-së për shitjet erdhi nëpërmjet Agjencisë së Bashkëpunimit dhe Sigurisë së Mbrojtjes, e cila menaxhon shitjet ushtarake të huaja të SHBA-së.
Marrëveshjet ende kërkojnë miratimin e Kongresit, por Tajvani gëzon mbështetje të përgjithshme dypartiake në Kongresin e SHBA-së.
Ministria e Mbrojtjes e Tajvanit tha se midis tetë artikujve, pesë - HIMARS, raketat dhe dronët - janë menduar të paguhen si pjesë e një buxheti historik special të mbrojtjes prej 40 miliardë dollarësh që presidenti Lai Ching-te propozoi në fund të nëntorit, i cili ende nuk ka marrë miratimin në legjislaturën e Tajvanit.
Paketa prej 11.1 miliardë dollarësh është marrëveshja e dytë e armëve me Tajvanin e njoftuar nga administrata e dytë Trump, pas një marrëveshjeje prej 330 milionë dollarësh në nëntor për pjesë dhe riparim për aeroplanë. /Telegrafi/
Padituria e plotë, e ushqyer nga qëllimet dashakeqe, paragjykimet historike dhe moskuptimi i ndërsjellë, janë shpesh shkëndija vendimtare që ndez konfliktet ndërkombëtare që vlojnë. Nëse Adolf Hitleri - shumë i padijshëm ndaj ShBA-së - do ta kishte kuptuar vërtet fuqinë industriale amerikane, a do të kishte bërë atë shpallje fatale lufte ndaj Uashingtonit në vitin 1941?
Kur Bashkimi Sovjetik pushtoi Afganistanin nĂ« vitin 1979, duket qartĂ« se nuk kishte asnjĂ« ide se nĂ« çfarĂ« po futej. Humbja poshtĂ«ruese kontribuoi ndjeshĂ«m nĂ« shpĂ«rbĂ«rjen e mĂ«vonshme tĂ« vendit. NĂ« vitin 1990, Sadam Huseini i Irakut sulmoi Kuvajtin, i bindur se kishte njĂ« âdritĂ« tĂ« gjelbĂ«râ nga ShtĂ«pia e BardhĂ«. NĂ« tĂ« gjitha kĂ«to raste, marrĂ«zia pati gjykime tĂ« gabuara katastrofale qĂ« rezultuan tĂ« jenĂ« fatale.
MarrĂ«dhĂ«niet pĂ«rçarĂ«se tĂ« KinĂ«s me demokracitĂ« perĂ«ndimore vuajnĂ« nga verbĂ«ritĂ« e ngjashme tĂ« rrezikshme. Publikimi i fundit nĂ« mediat shtetĂ«rore i artikujve âshpjeguesâ, me sa duket i synuar pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ« siguri rreth sĂ« ardhmes sĂ« Tajvanit nĂ«n sundimin kinez, e pĂ«rfaqĂ«son kĂ«tĂ« mungesĂ« njohjeje tĂ« ndĂ«rsjellĂ« - deri nĂ« nivel komik.
Kur (jo nĂ«se) Kina merr kontrollin, âpatriotĂ«tâ e verifikuar do tĂ« qeverisin Tajvanin nĂ«n njĂ« regjim tĂ« miratuar nga Pekini, i modeluar sipas Hong-Kongut, thuhej nĂ« artikuj. Si? Nga kĂ«ndvĂ«shtrimi i Taipeit dhe PerĂ«ndimit, Hong-Kongu Ă«shtĂ« tregim paralajmĂ«rues pĂ«r shtypje tĂ« tmerrshme, ligje brutale sigurie, censurĂ« - dhe premtime tĂ« thyera kineze qĂ« nga dorĂ«zimi i vitit 1997 nga Britania.
Sa e habitshme Ă«shtĂ« qĂ« edhe burokrati mĂ« i indoktrinuar komunist mund tĂ« mendojĂ« se qytetarĂ«t e Tajvanit, tĂ« cilĂ«t çmojnĂ« demokracinĂ« dhe pavarĂ«sinĂ« de facto tĂ« tyre, do ta ndiqnin me vullnet kĂ«tĂ« rrugĂ«. PĂ«r tĂ« siguruar paqe dhe mirĂ«qenie, separatistĂ«t do tĂ« shtypeshin, deklaruan me gĂ«zim mediat shtetĂ«rore. ĂshtĂ« e qartĂ« - Pekini thjesht nuk e kupton.
Rrethimi i pamëshirshëm i Kinës ndaj Tajvanit, tradicionalisht i mbështetur nga ShBA-ja, ka kaluar përtej presionit të thjeshtë ushtarak (edhe pse ai po rritet). Përpjekjet për të zbatuar izolimin ekonomik dhe diplomatik të ishullit - dhe për të përmbysur qeverinë e tij të zgjedhur, properëndimore - plotësohen nga spiunazhi, sabotazhi kibernetik, mbikëqyrja masive dhe gënjeshtra, teoritë konspirative dhe dezinformimi idiotik.
Duke shpallur njĂ« rritje prej 40 miliardĂ« dollarĂ«sh nĂ« shpenzimet pĂ«r mbrojtje, javĂ«n e kaluar, presidenti i Tajvanit, Lai Ching-te, paralajmĂ«roi se kĂ«rcĂ«nimi pĂ«r aneksim po âintensifikohetâ. NĂ« njĂ« jehonĂ« tĂ« UkrainĂ«s, e cila pĂ«rballet me presione tĂ« ngjashme nga Rusia dhe po ashtu Ă«shtĂ« e pasigurt pĂ«r mbĂ«shtetjen e ShBA-sĂ«, Lai tha se skenari mĂ« shqetĂ«sues ishte ai qĂ« tajvanezĂ«t e nĂ«pĂ«rkĂ«mbur thjesht tĂ« dorĂ«zoheshin.
âZgjedhja e parĂ« e udhĂ«heqĂ«sit kinez Xi Jinping Ă«shtĂ« tĂ« fitojĂ« pa njĂ« luftĂ« shkatĂ«rruese dhe tĂ« paparashikueshmeâ, shkroi analisti Hal Brands. âMetoda e tij Ă«shtĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se, njĂ« pĂ«rshkallĂ«zim i qĂ«ndrueshĂ«m i detyrimit ... Kjo Ă«shtĂ« âstrategji klasike anakondeâ, e menduar pĂ«r ta shtrĂ«nguar vazhdimisht derisa Tajvani tĂ« dorĂ«zohet. Sipas kĂ«saj logjike, izolimi dhe demoralizimi pĂ«rfundimisht do tĂ« prodhojnĂ« kapitullimâ.
Xi do tĂ« pĂ«rdorte gjithsesi forcĂ«n ushtarake, nĂ«se detyrimi dĂ«shton, parashikoi Brands. Por, qĂ«llimi kryesor i KinĂ«s synon âtĂ« krijojĂ« njĂ« ndjesi, nĂ« Tajvan, se fuqia kineze Ă«shtĂ« masive; tĂ« nxisĂ« bindjen, nĂ« ShBA, se ndĂ«rhyrja Ă«shtĂ« thjesht shumĂ« e kushtueshme; dhe, kĂ«sisoj tĂ« bind popullin e Tajvanit, njĂ« ditĂ«, se opsioni i tyre mĂ« i mirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« dorĂ«zohen pa luftĂ«â.
MarrĂ«zia politike, e rrĂ«njosur nĂ« armiqĂ«si historike, po ashtu po ushqen krizĂ«n mĂ« tĂ« nxehtĂ« tĂ« dekadĂ«s nĂ« marrĂ«dhĂ«niet KinĂ«-Japoni. Ajo shpĂ«rtheu kur kryeministrja e re e JaponisĂ«, e krahut tĂ« djathtĂ«, Sanae Takaichi, iu pĂ«rgjigj njĂ« pyetjeje tĂ« rastĂ«sishme nĂ« Parlament. Mbrojtja e Tajvanit dhe rrugĂ«ve tregtare pĂ«rreth, nga pushtimi kinez, pĂ«rfshirĂ« mjetet ushtarake, ishte, tha ajo, njĂ« çështje ekzistenciale âqĂ« kĂ«rcĂ«non [mbijetesĂ«n e JaponisĂ«]â.
Takaichi, favoritja e ish-kryeministrit tĂ« rreptĂ«, Shinzo Abe, thjesht tha atĂ« qĂ« ajo dhe shumĂ« japonezĂ« kanĂ« besuar prej kohĂ«sh - por, ta thuash me zĂ« tĂ« lartĂ«, publikisht, e bĂ«ri tĂ« jetĂ« deklaratĂ« zyrtare. NjĂ« KinĂ« e tĂ«rbuar vendosi menjĂ«herĂ« sanksione dhe bojkotime; tĂ« dyja palĂ«t lĂ«vizĂ«n asetet ushtarake drejt ishujve tĂ« kontestuar. Konsulli i pĂ«rgjithshĂ«m i KinĂ«s nĂ« Osaka kĂ«rkoi nĂ« njĂ« postim nĂ« Twitter qĂ« Takaichit âtâi pritet kokĂ«â, postim i cili u fshi mĂ« pas.
Kjo ishte njĂ« sjellje idiote. Reagimi histerik i KinĂ«s - ndaj asaj qĂ« ishte nĂ« thelb njĂ« deklaratĂ« e sĂ« dukshmes - Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht i ekzagjeruar, duke treguar nervozizĂ«m pĂ«r atĂ« se ku mund tĂ« çojĂ« politika e saj ndaj Tajvanit. Veprimi provokues i Takaichit si âzonjĂ« e hekurtâ ka fituar mbĂ«shtetje publike, tregojnĂ« sondazhet, edhe pse ndodhi pothuajse rastĂ«sisht. Por, padituria nuk Ă«shtĂ« lumturi. Rreziku pĂ«r njĂ« konflikt tĂ« vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« i madh.
Kjo përplasje - dhe kambanat e alarmit të Lait - e kanë sjellë çështjen e Tajvanit në qendër, pikërisht kur Xi po përpiqet ta neutralizojë atë si problem dypalësh ShBA-Kinë. Këtë vit Xi e ka zmbrapsur me sukses ngacmimin tarifor të Donald Trumpit. Në veçanti, kufizimet ndëshkuese dhe hakmarrëse të eksportit të mineraleve të rralla goditën rëndë Uashingtonin. Ato shënuan një moment kur ndryshoi fuqia gjeopolitike globale.
Pa një strategji, Trumpi tani ka kaluar nga një luftë tregtare në një mirënjohje të tejskajshme për një ftesë për të vizituar Pekinin në prillin e ardhshëm - e pranuar gjatë një telefonate përulëse me Xinë javën e kaluar. Më pas, Trumpi nuk ofroi asnjë garanci publike për Tajvanin dhe, në një telefonatë të veçantë, i kërkoi aleates së tij japoneze, Takaichi, të heshtë. Përulësia e tij ndaj Xisë forcoi frikën në Taipei dhe Tokio se, ashtu siç e di Ukraina, ai është kronikisht i pabesueshëm.
Nga ana e tij, Xi e pĂ«rdori telefonatĂ«n pĂ«r tĂ« nĂ«nkuptuar fuqishĂ«m se, nĂ«se Trumpi me tĂ« vĂ«rtetĂ« dĂ«shiron njĂ« marrĂ«veshje tĂ« madhe dhe tĂ« bukur tregtare pĂ«r tâu mburrur nĂ« vend, ShBA-ja duhet tĂ« pranojĂ« zyrtarisht se e drejta sovrane e KinĂ«s mbi Tajvanin Ă«shtĂ« âpjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e rendit ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« pasluftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«roreâ.
Dyshimet po rriten se Trumpi, në fund të fundit, mund ta nënshtrojë mbrojtjen e Tajvanit ndaj një marrëdhënieje paqësore me Kinën. Aktualisht, ai po luhatet. Paketat e premtuara të armëve vonohen ose nuk mbërrijnë fare. Tajvani kërkoi një marrëveshje të lirë tregtare. Në vend të saj, u godit me tarifa 32 përqind të cilat më vonë u ulën. Tani, si më parë, padituria në këtë dinamikë është krejtësisht e Trumpit. Xi vazhdon të luajë me të si të dojë.
Tajvani dhe Japonia nuk janĂ« tĂ« vendet e vetme qĂ« shqetĂ«sohen se Trumpi nuk e kupton se çfarĂ« po rrezikohet. âPĂ«rqendrimi i njĂ«anshĂ«m i administratĂ«s nĂ« tregti e ka çuar atĂ« tĂ« fshehĂ« nĂ«n qilim pikat mĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara tĂ« mospajtimeve diplomatikeâ, shkroi Jonathan Czin, njĂ« specialist pĂ«r KinĂ«n, duke iu referuar shkeljeve tĂ« pakontrolluara tĂ« tĂ« drejtave tĂ« njeriut nga ana e Pekinit, luftĂ«s kibernetike kundĂ«r PerĂ«ndimit, ballafaqimeve tĂ« armatosura me Filipinet dhe ekspansionizmit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m nĂ« Detin e KinĂ«s Jugore.
Ashtu si nĂ« Ăekosllovaki nĂ« vitin 1938, si nĂ« UkrainĂ« dhe tani, ndoshta, nĂ« Tajvan. âHistoria ka treguar se kompromisi me agresionin sjell vetĂ«m luftĂ« dhe skllavĂ«riâ, paralajmĂ«roi Lai. Por, Trumpi nuk lexon histori. Padituria e tij vret. /Telegrafi/
Tajvani do të përgatitet për luftime brenda dy viteve të ardhshme mes kërcënimeve "në rritje" nga Kina, deklaroi presidenti i vendit, shkruan Sky News.
Lai Ching-te mbajti një konferencë për shtyp të mërkurën në mëngjes mes një presioni në rritje ushtarak dhe politik nga Pekini, i cili e sheh ishullin e qeverisur në mënyrë demokratike si territorin e vet.
Duke folur pasi njoftoi planet për të rritur shpenzimet e mbrojtjes me një buxhet "special" prej 40 miliardë dollarësh, Lai tha se regjimi i Xi Jinping po "përshpejton përgatitjet ushtarake për të marrë Tajvanin me forcë".
Kjo vjen pasi Xi përdori një telefonatë me Donald Trump për të përshkruar kthimin e Tajvanit në Kinën kontinentale si "një pjesë integrale të rendit ndërkombëtar të pasluftës".
Tajvani e ka hedhur poshtë këtë pohim dhe perspektivën e bërjes pjesë e Kinës.
Kina i ka ofruar Tajvanit një model "një vend, dy sisteme", por ky qëndrim nuk mbështetet nga asnjë parti politike kryesore.
Ky model është parimi sipas të cilit Hong Kongu është qeverisur nga Pekini, por vitet e fundit kanë parë një erozion në rritje të lirive civile atje. Një marrëveshje e tillë nuk mbështetet nga asnjë parti politike kryesore në Tajvan.
Lai tha se qeveria do të punojë për të kundërshtuar çdo përpjekje për "shtypje" nga Kina, dhe për të arritur një "nivel të lartë të gatishmërisë luftarake" deri në vitin 2027.
Buxheti shtesë i mbrojtjes do të shpenzohet për pajisje duke përfshirë raketa dhe dronë, si dhe investime në inteligjencën artificiale, me një bashkëpunim më të madh me SHBA-në.
SHBA-të nuk kanë mbajtur një anë kur bëhet fjalë për sovranitetin e Tajvanit, por janë kundër çdo përdorimi force për të pushtuar territorin.
Megjithatë, administrata Trump ka qenë gjithashtu e paqartë nëse do të vendoste trupa nëse do të shpërthente ndonjë luftë në Ngushticën e Tajvanit.
Uashingtoni ka ushtruar presion mbi Tajvanin për të rritur shpenzimet e veta të mbrojtjes, ashtu siç ka bërë me aleatët e saj në Evropë.
Lai - i cili i përshkroi marrëdhëniet me SHBA-në si "të forta si shkëmbi" - paralajmëroi se çdo përpjekje për kompromis përballë agresionit "do të sjellë vetëm luftë".
Ai e përshkroi "skenarin më kërcënues" jo si veprim ushtarak, por si dorëzim. /Telegrafi/
Ministri i Jashtëm kinez Wang Yi tha se Japonia "ka kaluar vijën e kuqe" me komentet e udhëheqëses së saj që sugjerojnë një ndërhyrje të mundshme ushtarake mbi Tajvanin.
Vërejtjet e bëra më parë këtë muaj nga kryeministrja japoneze Sanae Takaichi se një bllokadë detare kineze ose veprime të tjera kundër Tajvanit mund të jenë bazë për një përgjigje ushtarake japoneze ishin "tronditëse", sipas Wang.
Takaichi ka qenë në detyrë për më pak se një muaj, por komentet e saj që detajojnë se çfarë mund të bëjë Japonia nëse Kina pushton Tajvanin kanë shkaktuar një luftë diplomatike.
âĂshtĂ« tronditĂ«se qĂ« udhĂ«heqĂ«sit aktualĂ« tĂ« JaponisĂ« kanĂ« dĂ«rguar publikisht sinjalin e gabuar pĂ«r pĂ«rpjekjen e ndĂ«rhyrjes ushtarake nĂ« çështjen e Tajvanit, kanĂ« thĂ«nĂ« gjĂ«ra qĂ« nuk duhet tâi kishin thĂ«nĂ« dhe kanĂ« kaluar njĂ« vijĂ« tĂ« kuqe qĂ« nuk duhej tĂ« ishte prekurâ, tha ai.
Zyrtari më i lartë kinez që ka adresuar tensionet deri më tani, Wang, tha se Kina duhet t'u "përgjigjet me vendosmëri" veprimeve të Japonisë dhe se të gjitha vendet kanë përgjegjësinë për të "parandaluar ringjalljen e militarizmit japonez".
Ai po i referohej komenteve të bëra më 7 nëntor, në të cilat Takaichi tha se një sulm hipotetik kinez ndaj Tajvanit të qeverisur në mënyrë demokratike mund të shkaktonte një përgjigje ushtarake nga Tokio .
Vërejtjet kanë çuar në rritjen e tensioneve midis dy vendeve gjatë javëve të fundit.
Pekini të premten i dërgoi një letër Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, Antonio Guterres, duke kritikuar "shkeljen e rëndë të së drejtës ndërkombëtare" dhe normave diplomatike nga Takaichi.
"Nëse Japonia guxon të përpiqet të ndërhyjë në mënyrë të armatosur në situatën ndërkufitare, ky do të ishte një akt agresioni", shkroi në letër ambasadori i Kinës në OKB, Fu Cong.
"Kina do ta ushtrojë me vendosmëri të drejtën e saj të vetëmbrojtjes sipas Kartës së OKB-së dhe ligjit ndërkombëtar dhe do të mbrojë me vendosmëri sovranitetin dhe integritetin e saj territorial."
Në përgjigje të letrës drejtuar OKB-së, Ministria e Jashtme e Japonisë i hodhi poshtë pretendimet e Kinës si "krejtësisht të papranueshme" dhe tha se angazhimi i Japonisë për paqen ishte i pandryshuar. /Telegrafi/
Kina të premten e çoi në Kombet e Bashkuara mosmarrëveshjen e saj me Tokion lidhur me komentet e fundit të kryeministres japoneze Sanae Taikachi mbi Tajvanin, ndërsa tensionet midis fqinjëve të Azisë Lindore u thelluan dhe lidhjet ranë në nivelin më të ulët që nga viti 2023.
âNĂ«se Japonia guxon tĂ« pĂ«rpiqet tĂ« ndĂ«rhyjĂ« me armĂ«, ky do tĂ« ishte njĂ« akt agresioniâ, shkroi pĂ«rfaqĂ«suesi i pĂ«rhershĂ«m i KinĂ«s nĂ« OKB, Fu Cong, nĂ« njĂ« letĂ«r drejtuar Sekretarit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m tĂ« kĂ«tij organi global, Antonio Guterres, duke iu referuar ngushticĂ«s qĂ« ndan KinĂ«n kontinentale nga Tajvani vetĂ«qeverisĂ«s, pĂ«r tĂ« cilin Pekini kĂ«mbĂ«ngul se i pĂ«rket KinĂ«s.
Pekini nuk e ka përjashtuar mundësinë e marrjes me forcë të Tajvanit.
Bëhet e ditur se grindja diplomatike filloi në fillim të nëntorit kur Taikachi, e cila mori detyrën vetëm në tetor, bëri vërejtje se si do t'i përgjigjej Japonia një sulmi hipotetik kinez ndaj Tajvanit.
Këto vërejtje e zemëruan Pekinin, i cili ka kërkuar tërheqje nga deklaratat, megjithëse kryeministrja japoneze nuk e ka bërë ende një të tillë.
Mosmarrëveshja tani është përshkallëzuar me shpejtësi në një luftë tregtare që përfshin bizneset nga të dyja palët dhe ka thelluar tensionet e sigurisë mbi një territor të kontestuar që ka qenë prej kohësh një pikë e nxehtë për të dy vendet.
Ja çfarë dihet deri më tani:
ĂfarĂ« tha kryeministrja japoneze pĂ«r Tajvanin?
Ndërsa fliste në parlament më 7 nëntor, Taikachi, një mbështetëse e Tajvanit prej kohësh, tha se një bllokadë detare kineze ose veprime të tjera kundër Tajvanit mund të shkaktonin një përgjigje ushtarake japoneze.
Taikachi dukej se shkoi disa hapa më tej se paraardhësit e saj, të cilët vetëm në të kaluarën kishin shprehur shqetësim në lidhje me kërcënimin kinez ndaj Tajvanit, por nuk kishin përmendur kurrë një përgjigje.
âNĂ«se pĂ«rfshin pĂ«rdorimin e anijeve luftarake dhe veprimeve ushtarake, kjo mund tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« njĂ« situatĂ« kĂ«rcĂ«nuese pĂ«r mbijetesĂ«nâ, i tha Taikachi parlamentit, duke iu pĂ«rgjigjur pyetjeve tĂ« njĂ« politikani tĂ« opozitĂ«s nĂ« seancĂ«n e saj tĂ« parĂ« parlamentare.
Kjo deklaratë shkaktoi menjëherë protesta nga ministritë e jashtme dhe të mbrojtjes të Kinës, të cilat kërkuan tërheqje nga deklaratat.
Konsulli i pĂ«rgjithshĂ«m i KinĂ«s nĂ« Osaka, Xue Jian, njĂ« ditĂ« mĂ« pas, kritikoi komentet dhe duket se bĂ«ri kĂ«rcĂ«nime nĂ« njĂ« postim tani tĂ« fshirĂ« nĂ« X, duke thĂ«nĂ«: "Nuk kemi zgjidhje tjetĂ«r veçse ta presim atĂ« qafĂ« qĂ« na ka sulmuar pa hezitim.â
Ky postim nga Xue shkaktoi gjithashtu zemërim në Japoni dhe disa zyrtarë filluan të bënin thirrje për dëbimin e diplomatit.
Sekretari i Përgjithshëm i Kabinetit të Japonisë, Minoru Kihara, protestoi ndaj Pekinit për mesazhin e Xue, duke thënë se ishte "jashtëzakonisht i papërshtatshëm", ndërsa i kërkoi Kinës të jepte shpjegime.
Ministria e Jashtme e Japonisë kërkoi gjithashtu që postimi të fshihej.
Ndërkohë, zyrtarët kinezë i mbrojtën komentet duke i konsideruar si të ardhura nga një këndvështrim personal.
Më 14 nëntor, Ministria e Jashtme e Kinës thirri ambasadorin japonez dhe paralajmëroi për një "disfatë shkatërruese" nëse Japonia do të ndërhynte në punët e Tajvanit.
Të nesërmen, Ministria e Jashtme e Japonisë thirri gjithashtu ambasadorin kinez për t'u ankuar për postin e konsullit.
Edhe pse Taikachi i tha parlamentit tre ditë pas deklaratës së saj se do të shmangte të fliste për skenarë specifikë në të ardhmen, ajo ka refuzuar të tërheqë komentet e saj.
Si janë rritur tensionet që atëherë?
ĂĂ«shtja Ă«shtĂ« pĂ«rkeqĂ«suar nĂ« njĂ« lloj lufte tregtare.
Më 14 nëntor, Kina lëshoi një këshillë ndalimi udhëtimesh për në Japoni, një përpjekje e dukshme për të synuar sektorin e turizmit të vendit, i cili mirëpriti rreth 7.5 milionë turistë kinezë midis janarit dhe shtatorit të këtij viti.
Më 15 nëntor, tre linja ajrore kineze ofruan rimbursime ose ndërrime falas për fluturimet e planifikuara në itineraret me destinacion Japoninë.
Ministria kineze e Arsimit gjithashtu sulmoi sektorin e arsimit në Japoni, duke i paralajmëruar studentët kinezë atje ose ata që planifikojnë të studiojnë në Japoni për krimet e fundit kundër kinezëve.
Raportohet se si Kina ashtu edhe Japonia kanë regjistruar sulme kundër shtetasve të njëra-tjetrës në muajt e fundit që kanë ngjallur frikën e ksenofobisë, por nuk është e qartë nëse sulmet janë të lidhura.
Tensionet po rriten gjithashtu rreth mosmarrëveshjeve territoriale.
Të dielën e kaluar, roja bregdetare kineze njoftoi se po patrullonte zona në Detin e Kinës Lindore, në ujërat përreth një grupi ishujsh të pabanuar që të dy vendet i pretendojnë.
Japonia i quan ishujt Ishujt Senkaku, ndërsa Pekini i quan Ishujt Diaoyu.
Japonia, në përgjigje, dënoi "shkeljen" e shkurtër të ujërave territoriale japoneze nga një flotë prej katër anijesh të rojes bregdetare kineze.
Ndryshe, gjatë javës së fundit autoritetet kineze kanë pezulluar shfaqjen e të paktën dy filmave japonezë dhe kanë ndaluar ushqimet e detit japoneze. /Telegrafi/
GMI Cloud do të ndërtojë një qendër të re të fuqishme të dhënash për inteligjencën artificiale në Tajvan, një investim prej 500 milionë dollarësh të mbështetur nga Nvidia.
Objekti pritet të hapet në mars 2026 dhe do të funksionojë me çipet e avancuara Blackwell GB300, duke përfshirë rreth 7,000 GPU në 96 rafte me densitet të lartë.
Qendra do tĂ« ketĂ« kapacitet tĂ« procesojĂ« afĂ«rsisht 2 milionĂ« âtokensâ nĂ« sekondĂ« dhe do tĂ« kĂ«rkojĂ« rreth 16 megavat energji.
CEO i GMI Cloud, Alex Yeh, tha se Tajvani ka nevojĂ« pĂ«r mĂ« shumĂ« qendra tĂ« tilla si âasete strategjikeâ, ndĂ«rsa kĂ«rkesa pĂ«r AI mbetet shumĂ« e lartĂ«.
Projekti pritet të gjenerojë rreth 1 miliard dollarë vlerë totale kontratash kur të bëhet plotësisht operacional.
Ndër klientët fillestarë janë vetë Nvidia, Trend Micro, Wistron, VAST Data dhe TECO.
GMI Cloud po planifikon gjithashtu njĂ« qendĂ«r tĂ« re 50 megavatĂ«sh nĂ« SHBA dhe synon tĂ« dalĂ« publikisht brenda 2â3 viteve. /Telegrafi/
Me Kinën që duket se po planifikon një pushtim të mundshëm të Tajvanit dhe ishullin e vetëqeverisur që po përgatitet për t'iu kundërpërgjigjur, Newsweek thotë se ka folur me analistët rreth gjendjes së përgatitjeve në të dy anët e Ngushticës së Tajvanit.
Sipas mediumit nĂ« fjalĂ«, zyrtarĂ«t e mbrojtjes dhe inteligjencĂ«s amerikane kanĂ« paralajmĂ«ruar presidentin kinez Xi Jinpin se ka urdhĂ«ruar UshtrinĂ« Ălirimtare Popullore tĂ« jetĂ« tĂ« paktĂ«n e aftĂ« tĂ« lĂ«vizĂ« kundĂ«r Tajvanit deri nĂ« vitin 2027, pĂ«rcjell Telegrafi.
Dhe admirali Samuel Paparo, kreu i Komandës Indo-Paqësore të SHBA-së, ka thënë se stërvitjet ushtarake gjithnjë e më të sofistikuara të Pekinit, duke përfshirë bllokada të simuluara, janë "prova gjenerale".
Por hendeku midis dy ushtrive është i madh dhe po zgjerohet, vë në pah Newsweek.
Kina shpenzon afërsisht 10 herë më shumë për mbrojtje sesa Tajvani dhe tani operon marinën më të madhe në botë, të mbështetur nga një arsenal raketash në zgjerim dhe rreth 600 koka bërthamore.
Xi është zotuar të ndërtojë një "ushtri të klasit botëror" deri në mesin e shekullit, një qëllim që shihet gjerësisht si një ushtri e aftë të rivalizojë SHBA-në.
Në anën tjetër, Uashingtoni prej kohësh i ka kërkuar Taipeit të investojë më pak në armë të rënda - si tanke dhe anije të mëdha luftarake - dhe më shumë në sisteme asimetrike si dronë, raketahedhës të lëvizshëm dhe raketa bregdetare që mund të ngadalësojnë një forcë pushtimi shumë më të madhe.
NjĂ« âpushtim amfib i frikshĂ«mâ
"Zhvillimi i UshtrisĂ« Ălirimtare Popullore Kineze tregon se ata po pĂ«rgatiten pĂ«r diçka - kjo Ă«shtĂ« e sigurt", ka thĂ«nĂ« pĂ«r Newsweek, Jyh-Shyang Sheu, bashkĂ«punĂ«tor kĂ«rkimor nĂ« Institutin e Mbrojtjes dhe KĂ«rkimeve tĂ« SigurisĂ« KombĂ«tare tĂ« Tajvanit, pĂ«rcjell Telegrafi.
Por për një pushtim, Kina do të duhej të kalonte Ngushticën e Tajvanit 80 milje (rreth 130 kilometra) të gjerë.
Andaj Sheu beson se kjo mund të pengojë seriozisht çdo përpjekje të Kinës për të zbarkuar trupa në Tajvan, duke përmendur pengesën që Kanali Anglez shumë më i ngushtë rezultoi të ishte në Luftën e Dytë Botërore.
âKur flasim pĂ«r Kanalin Anglez, Ă«shtĂ« nga Franca nĂ« Dover - Ă«shtĂ« vetĂ«m rreth 30 kilometra (19 milje), por edhe kjo krijoi njĂ« vĂ«shtirĂ«si tĂ« madhe pĂ«r GjermaninĂ« naziste pĂ«r tĂ« nisur njĂ« pushtim (tĂ« AnglisĂ«)â, tha Sheu. âPra, pĂ«r KinĂ«n, distanca prej 200 kilometrash midis Tajvanit dhe kontinentit Ă«shtĂ« ende njĂ« pengesĂ« serioze. Edhe me teknologjitĂ« e pĂ«rparuara nĂ« ditĂ«t e sotme, ajo tirani e distancĂ«s mbetet njĂ« sfidĂ« e madheâ.
Analistët thonë se vetëm rreth 14 nga plazhet e Tajvanit mund të mbështesin një zbarkim amfib - dhe të gjitha janë të fortifikuara rëndë.
Duke iu referuar përsëri Luftës së Dytë Botërore, Sheu vuri në dukje se në vend të një sulmi në stilin e Normandisë, Pekini ka të ngjarë të kombinojë operacione amfibe, ajrore dhe helikopterësh për të pushtuar aeroporte, portet dhe urat që mund të shërbejnë si pika hyrjeje për forcat pasuese.
Stërvitjet ajrore
Kina ka trajnuar njësitë e saj të aviacionit ushtarak për këtë lloj misioni dhe, sipas një raporti të vitit 2023 nga grupi britanik i mendimit RUSI, mund të jetë duke kërkuar ndihmën e Rusisë.
Raporti, bazuar në kontrata të rrjedhura, tha se Moska pranoi të stërviste një batalion kinez të forcave ajrore dhe të furnizonte armë antitank dhe automjete të lehta.
"Kjo për shkak se rusët kanë pajisje shumë më të zhvilluara për këtë lloj misioni", thekson Sheu. "Nëse kjo është e vërtetë, sigurisht që Kina mund të përfitojë nga kjo".
Për Kinën, çelësi do të ishte shpejtësia, tha Sheu, me fokus në sistemet e armëve si raketat që mohojnë qasjen në zonën e konfliktit për një ndërhyrje të mundshme të udhëhequr nga SHBA-të.
Lufta kibernetike
"Ndoshta disa ditë ose edhe brenda disa orësh", mendon Sheu, duke përshkruar llojin e fushatës së shpejtë që Kina do të duhej të përfundonte përpara se SHBA-të ose aleatët e saj të mund të reagonin.
PĂ«r kĂ«tĂ« qĂ«llim, Ushtria Ălirimtare e KinĂ«s (ĂP) ka zhvilluar mjete tĂ« luftĂ«s kibernetike dhe armĂ« hapĂ«sinore tĂ« dizajnuara pĂ«r tĂ« âverbuarâ sistemet e paralajmĂ«rimit tĂ« hershĂ«m tĂ« Tajvanit dhe pĂ«r tĂ« ndĂ«rprerĂ« komunikimet dhe pĂ«r tĂ« rrĂ«zuar infrastrukturĂ«n kritike nĂ« fillim tĂ« konfliktit.
Qëllimi do të ishte të "përpiqesh të bësh që shoqëria dhe sistemi qeveritar tajvanez të mbyllen me sulme kibernetike".
Forcat amfibe
Një pjesë tjetër e ndërtimit të Kinës është një klasë e re e mjeteve zbarkuese të quajtura Shuiqiao, ose "ura uji".
Ădo anije mbart njĂ« ânjĂ«si tĂ« zhvendosshmeâ qĂ« lejon tanket dhe automjetet tĂ« lĂ«vizin direkt nĂ« rrugĂ«t bregdetare pĂ«rtej plazheve.
"Ka pasur shumë më tepër aktivitet në lidhje me to gjatë vitit të kaluar", kujton Bryce Barros, një analist sigurie dhe bashkëpunëtor në grupin e ekspertëve GLOBSEC.
"Gjithçka nëse ato mund të përdoren apo jo në mënyrë efektive varet nga kontrolli i plotë i ujërave dhe qiellit përreth Tajvanit nga Kina", ka thënë ai për Newsweek, përcjell Telegrafi. "Ato janë shumë të ngadalta; janë shumë të mëdha; dhe janë objektiva të mëdha. Kjo do të thotë se do t'u duhej mbrojtje e fortë ajrore, sisteme kundër-dronëve dhe mbrojtje kundër mjeteve sipërfaqësore dhe nënujore pa pilot".
Pastaj është anija sulmuese Tipi 076, një derivat më i madh i Tipit 075 më të vjetër që funksionon si një mini-mbajtëse aeroplanësh.
Kina gjithashtu ka zgjeruar flotën e saj të anijeve civile "roll-on/roll-off (Ro-Ro)" që pothuajse me siguri do të komandoheshin gjatë një konflikti ndër-ngushticë dhe do të ngarkoheshin me trupa dhe forca të blinduara për transport përtej ngushticës.
Megjithatë, për të vënë në lëvizje forcën kolosale pushtuese të Kinës, "do të duhet vërtet dominimi i detit dhe ajrit - veçanërisht i detit", tha ai.
PĂ«rgatitjet e Tajvanit
Stërvitjet e fundit në Tajvan janë përqendruar në mbrojtjen bregdetare dhe operacionet e kundër-zbarkimit, ndërsa reformat kanë përfshirë mobilizimin e përmirësuar të rezervave dhe zgjatjen e shërbimit të detyrueshëm ushtarak të ishullit në një vit nga katër muaj.
Presidenti Lai Ching-te ka thënë se synon të rrisë shpenzimet e mbrojtjes në mbi 3 për qind të PBB-së vitin e ardhshëm.
Muajin e kaluar, ai njoftoi se një rrjet i ri shumështresor i sistemeve të mbrojtjes ajrore i njohur si "T-Dome" është në zhvillim për të mbrojtur nga breshëritë e raketave që mund të çojnë në një pushtim kinez të ishullit.
Barros vuri në dukje se Tajvani po zhvillon sisteme pa pilot - nënujore, sipërfaqësore dhe ajrore - si pjesë e një strategjie asimetrike që synon të mbajë forcat kineze larg.
"Të sigurohesh që ata po bëjnë gjithçka që munden për të zhvilluar UUV, USV dhe UAV, veçanërisht UAV me rreze të gjatë veprimi, do të jetë me të vërtetë kritike për të ruajtur qëndrimin e përgjithshëm mbrojtës të Tajvanit", vlerëson ai.
"Tajvani duhet të përqendrohet në sigurimin që taktikat e njësive të bëhen në nivelin më të ulët të mundshëm", tha ai, duke shtuar se reforma të tilla ishin çelësi i sukseseve të Ukrainës në fushën e betejës kundër forcave ruse. /Telegrafi/
Presidenti amerikan Donald Trump tha se Xi Jinping i kupton pasojat nëse Kina pushton Tajvanin, ndërsa refuzoi të thoshte konkretisht se Shtetet e Bashkuara do ta mbronin ishullin, sipas një fragmenti të një interviste të CBS News të transmetuar të dielën.
Trump tha se Tajvani "asnjëherë nuk u përmend si temë" kur u takua me presidentin kinez në Korenë e Jugut të enjten për takimin e tyre të parë ballë për ballë në gjashtë vjet.
I pyetur në emisionin "60 Minutes" të CBS nëse do të urdhëronte forcat amerikane të vepronin nëse Kina do të lëvizte ushtarakisht kundër Tajvanit, Trump tha: "Do ta zbuloni nëse ndodh, dhe ai e kupton përgjigjen për këtë".
Por Trump refuzoi të shpjegonte se çfarë donte të thoshte në intervistën e zhvilluar të premten në resortin e tij Mar-a-Lago në Florida, duke shtuar: "Nuk mund t'i jap sekretet e mia. Pala tjetër e di".
Presidenti amerikan pretendoi se Xi dhe ata pranë tij kishin "thënë hapur" se "'ne nuk do të bënim kurrë asgjë ndërsa Presidenti Trump është president', sepse ata i dinë pasojat".
Kina pretendon se Tajvani vetëqeverisës është territori i saj.
Sipas politikës së saj të hershme, Shtetet e Bashkuara njohin vetëm Pekinin, por i ofrojnë ishullit armë për vetëmbrojtje.
ĂĂ«shtja vazhdon tĂ« shkaktojĂ« tensione, tĂ« cilat Trump dhe Xi duket se i kanĂ« shmangur nĂ« samitin e tyre, duke u pĂ«rqendruar nĂ« vend tĂ« kĂ«saj nĂ« lehtĂ«simin e luftĂ«s tregtare midis Uashingtonit dhe Pekinit. /Telegrafi/
Shkencëtarët në Universitetin Kombëtar të Tajvanit kanë bërë një hap të madh drejt rigjenerimit të flokëve, duke zhvilluar një serum natyral që mund të rikthejë rritjen e flokëve brenda vetëm 20 ditësh gjatë testimeve laboratorike.
Trajtimi, i bazuar nĂ« acide yndyrore natyrale, aktivizon qelizat dhjamore nĂ«n lĂ«kurĂ«n e kokĂ«s, tĂ« cilat lĂ«shojnĂ« pĂ«rbĂ«rje qĂ« zgjojnĂ« qelizat burimore tĂ« folikulave tĂ« flokĂ«ve. Me fjalĂ« tĂ« tjera, serumit i jep âurdhĂ«râ folikulave tĂ« pushuara pĂ«r tĂ« rifilluar rritjen e menjĂ«hershme tĂ« flokĂ«ve nga vetĂ« burimi.
Sipas studiuesve, ky është një ndryshim i madh nga trajtimet tradicionale për rënien e flokëve, që zakonisht bazohen në medikamente ose procedura invazive. Ky zbulim tregon fuqinë e shkencës rigjenerative dhe mund të hapë rrugën për metoda të sigurta dhe natyrale për rikthimin e flokëve.
Megjithatë, testimet në njerëz ende nuk kanë filluar. Ekspertët theksojnë se do të duhet të konfirmohen rezultatet përmes provave klinike të standardizuara, përpara se produkti të jetë i disponueshëm për publikun.
Ky zhvillim është pritur me shumë optimizëm në komunitetin shkencor, pasi ofron një perspektivë të re në trajtimin e rënies së flokëve dhe mbështet idenë se rigjenerimi i indeve mund të bëhet pa ndërhyrje të dhunshme, duke përdorur mekanizma natyralë të trupit.
Partia kryesore e opozitës në Tajvan ka zgjedhur një udhëheqëse të re reformiste, që është kritike ndaj shpenzimeve të larta në mbrojtje, por parashikon paqe me Kinën fqinje, pretendimet e së cilës për sovranitetin mbi ishullin kanë prishur prej kohësh marrëdhëniet.
Anëtarët e partisë opozitare Kuomintang (KMT), e cila tradicionalisht ka pasur lidhje të ngrohta me Pekinin, votuan të shtunën për të zgjedhur ish-ligjvënësen Cheng Li-wun si kryetare.
Sipas medive të huaja, përcjell Telegrafi, 55-vjeçarja Cheng, që mundi ish-kryebashkiakun e Tajpeit Hau Lung-bin dhe katër të tjerë, do të marrë përsipër udhëheqjen e partisë më 1 nëntor.
Zgjedhja e Cheng, e cila paralajmëron kundër lejimit që Tajvani të "bëhet sakrificë e gjeopolitikës", ka implikime të thella për politikën e brendshme në një kohë tensionesh të larta ushtarake dhe politike me Kinën.
Ndërsa KMT nuk e kontrollon presidencën, partia dhe aleati i saj - Partia e vogël Popullore e Tajvanit - së bashku mbajnë vende të mjaftueshme për të formuar një bllok shumicë në legjislaturë, duke krijuar një dhimbje koke për Partinë Demokratike Progresive (DPP) në pushtet, e cila përpiqet të miratojë buxhetin dhe legjislacionin e saj.
Duke folur në selinë e partisë në Taipei, Cheng tha se KMT nën udhëheqjen e saj do të jetë një "krijuese e paqes rajonale".
"KMT do ta bëjë shtëpinë tonë strehën më të fortë për të gjithë kundër stuhive të jetës. Sepse ne do të mbrojmë paqen në të gjithë Ngushticën e Tajvanit", tha ajo. "Nuk duhet ta lejojmë Tajvanin të bëhet një shkaktar problemesh".
Cheng, e cila filloi në politikë në DPP, tha gjatë fushatës se nuk mbështeste rritjen e buxhetit të mbrojtjes, një politikë kyçe e administratës së presidentit William Lai Ching-te që gjithashtu ka mbështetje të fortë nga Shtetet e Bashkuara.
Cheng mundi kandidatin e establishmentit Hau, 73 vjeç, me më shumë se 50 përqind të votave, megjithëse pjesëmarrja ishte më pak se 40 përqind e anëtarëve të partisë. /Telegrafi/
Zyrtarët doganorë kinezë në provincën lindore Shandong kanë sekuestruar 60,000 harta që "etiketonin gabimisht" ishullin e vetëqeverisur të Tajvanit, të cilin Pekini e pretendon si pjesë të territorit të tij.
Hartat, thanë autoritetet, gjithashtu "nuk përfshinin ishuj të rëndësishëm" në Detin e Kinës Jugore, ku pretendimet e Pekinit mbivendosen me ato të fqinjëve të saj, përfshirë Filipinet dhe Vietnamin.
Hartat "problematike", të destinuara për eksport, nuk mund të shiten sepse "rrezikojnë unitetin kombëtar, sovranitetin dhe integritetin territorial" të Kinës, thanë autoritetet.
Hartat janë një temë e ndjeshme për Kinën dhe rivalët e saj për shkëmbinj nënujorë, ishuj dhe shkëmbinj të dalë në Detin e Kinës Jugore, transmeton Telegrafi.
Dogana e Kinës tha se hartat gjithashtu nuk përmbanin vijën me nëntë vija, e cila përcakton pretendimin e Pekinit mbi pothuajse të gjithë Detin e Kinës Jugore.
Vija përfshin nëntë vija që shtrihen qindra milje në jug dhe në lindje nga provinca e saj më jugore e Hainan.
Hartat e sekuestruara gjithashtu nuk shënonin kufirin detar midis Kinës dhe Japonisë, thanë autoritetet.
Autoritetet thanë se hartat e kishin etiketuar gabimisht "provinca e Tajvanit", pa specifikuar saktësisht se çfarë ishte etiketimi i gabuar.
Kina e sheh Tajvanin e vetëqeverisur si territorin e saj dhe nuk e ka përjashtuar përdorimin e forcës për të marrë ishullin.
Por Tajvani e sheh veten si të dallueshëm nga kontinenti kinez, me kushtetutën e vet dhe udhëheqës të zgjedhur në mënyrë demokratike.
Tensionet në Detin e Kinës Jugore ndizen herë pas here - së fundmi gjatë fundjavës, kur anije nga Kina dhe Filipinet u paraqitën në një tjetër përleshje. /Telegrafi/
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, deklaroi se një sulm kinez ndaj Tajvanit mund ta provokojë Rusinë të veprojë kundër NATO-s. Ai theksoi se këto dy vende duhet të shihen si një entitet i vetëm.
Nëse Kina vendos të sulmojë Tajvanin, kjo mund ta detyrojë Rusinë të "ndërmarrë veprime kundër NATO-s", tha i pari i NATO-s.
âNe duhet t'i shohim ato si njĂ«, sepse, pĂ«r shembull, nĂ«se Kina vendos tĂ« ndĂ«rmarrĂ« veprime kundĂ«r Tajvanit, ka shumĂ« tĂ« ngjarĂ« qĂ« Kina do ta detyrojĂ« partnerin e saj tĂ« vogĂ«l nĂ« kĂ«tĂ« marrĂ«dhĂ«nie, pra RusinĂ« nĂ«n udhĂ«heqjen e Vladimir Putinit, tĂ« ndĂ«rmarrĂ« veprime kundĂ«r NATO-s pĂ«r tĂ« na pushtuarâ.
Ai gjithashtu theksoi se Aleanca është dukshëm më e fortë se rusët, kështu që nuk ka nevojë të rrëzohen aeroplanët rusë që shkelin hapësirën ajrore të vendeve anëtare. /Telegrafi/
Presidenti i Tajvanit, Lai Ching-te, njoftoi se Tajvani do të ndërtojë një sistem të ri shumështresor të mbrojtjes ajrore dhe ata e gjetën frymëzimin për emrin në sistemin izraelit të Kupolës së Hekurt.
Sipas presidentit të Tajvanit, ky sistem do të quhet "T-Dome".
Në fjalimin e tij për Ditën Kombëtare, Lai tha se Tajvani është i vendosur të shpenzojë më shumë për mbrojtjen dhe do të propozojë një buxhet të posaçëm për shpenzimet ushtarake deri në fund të vitit, duke treguar vendosmërinë e qeverisë për të mbrojtur ishullin.
"Rritja e shpenzimeve pĂ«r mbrojtjen ka njĂ« qĂ«llim. ĂshtĂ« njĂ« nevojĂ« e qartĂ« pĂ«r t'iu kundĂ«rvĂ«nĂ« kĂ«rcĂ«nimeve tĂ« armikut dhe njĂ« forcĂ« lĂ«vizĂ«se pĂ«r zhvillimin e industrisĂ« sonĂ« tĂ« mbrojtjes. Ne do tĂ« pĂ«rshpejtojmĂ« ndĂ«rtimin e T-Dome, do tĂ« krijojmĂ« njĂ« sistem tĂ« fuqishĂ«m mbrojtjeje ajrore nĂ« Tajvan me mbrojtje shumĂ«shtresore, zbulim tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« dhe pĂ«rgjim efektiv. Ne do tĂ« krijojmĂ« njĂ« rrjet sigurie pĂ«r Tajvanin pĂ«r tĂ« mbrojtur jetĂ«n dhe pronĂ«n e qytetarĂ«ve", tha Lai.
Bëhet e ditur se sistemet ekzistuese të mbrojtjes ajrore të Tajvanit bazohen kryesisht në raketat amerikane Patriot dhe raketat Sky Bow.
Tajvani zbuloi raketën e tij më të fundit të mbrojtjes ajrore, e cila është projektuar për të kapur raketa balistike me rreze të mesme veprimi, në një panair të madh armësh në Taipei muajin e kaluar, të quajtur Chiang-Kong.
Përveç kësaj, Lai shfrytëzoi një tjetër mundësi për t'iu drejtuar Kinës në fjalim, duke i kërkuar asaj të heqë dorë nga përdorimi i forcës për të ndryshuar status quo-në në Ngushticën e Tajvanit. /Telegrafi/
NjĂ«Â dosje prej 800 faqesh me kontrata dhe korrespondencĂ« tregon se Rusia po e ndihmon KinĂ«n qĂ« ta pĂ«rgatisĂ« ushtrinĂ« e saj pĂ«r njĂ« pushtim tĂ« mundshĂ«m tĂ« Tajvanit. KĂ«shtu tha njĂ« institut i pavarur qĂ« i ka zbuluar dokumentet dhe i ka verifikuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pavarur. Oleksandr Danylyuk, hulumtues i lartĂ« nĂ« Institutin pĂ«r ShĂ«rbime [âŠ]
Korça, qytet i njohur për artizanatin dhe trashëgiminë e pasur kulturore, ka tërhequr këtë herë tri vajza të huaja, të cilat po mësojnë mjeshtërinë e thurjes së qilimave, një zanat i lashtë dhe me vlera të mëdha kulturore.
Një prej tyre është Burxhu, e cila ka lidhje të veçantë me qytetin, pasi nëna e saj është nga Korça, ndërsa babai turk. Ajo jeton në Tiranë dhe e konsideron këtë përvojë jo vetëm si pasion, por si një rikthim tek rrënjët e familjes.
âJam Burxhu, jetoj prej 8 vitesh nĂ« ShqipĂ«ri. Mami im Ă«shtĂ« nga Korça dhe babai nga Turqia. Kam shumĂ« dĂ«shirĂ« tĂ« mĂ«soj diçka tĂ« re dhe kjo Ă«shtĂ« hera e parĂ« qĂ« merrem me thurje qilimash. MĂ« pĂ«lqen shumĂ« tradita dhe dua tĂ« pĂ«rfitoj pĂ«r njĂ« projekt mĂ« tĂ« madh,â thotĂ« ajo.
Krahas saj, dy vajza të tjera nga Tajvani dhe Anglia kanë zgjedhur gjithashtu të mësojnë këtë zanat të vjetër, të mahnitura nga bukuria e traditave shqiptare. Ato shprehin dashurinë e tyre për motivet, ngjyrat dhe simbolikën e qilimave shqiptarë.
âPĂ«rherĂ« pyesja veten nĂ«se mund tĂ« bĂ«j njĂ« qilim tĂ« bukur kur e pashĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« Pazarin e VjetĂ«r nĂ« Korçë. Jam shumĂ« e lumtur qĂ« po mĂ«soj tani dhe dua qĂ« qilimin ta marr me vete nĂ« Tajvan,â rrĂ«fen njĂ«ra prej tyre.
NdĂ«rsa vajza nga Anglia shprehet: âE pashĂ« online kĂ«tĂ« mundĂ«si dhe gjithmonĂ« kam dashur tĂ« mĂ«soj tĂ« thurr qilima. Erdha nga Tirana nĂ« Korçë pĂ«r tĂ« mĂ«suar dhe dua ta ruaj kĂ«tĂ« traditĂ«.â
Kjo iniciativë është nisur nga një sipërmarrje lokale në Korçë, ku vajzat e reja mësojnë çdo javë artin e thurjes së qilimave në Qendrën Rinore të qytetit. Në këtë ambient, zanati i lashtë i tezgjahut ndërthuret me frymën rinore dhe gjeneratat e reja.
Sipas analizĂ«s sĂ« dokumenteve qĂ« rrjedhĂ«n nga grupi hakerĂ«sh âBlack Moonâ, Moska po e ndihmon KinĂ«n nĂ« trajnimin dhe pajisjen pĂ«r njĂ« invazion tĂ« mundshĂ«m nĂ« Tajvan.
Grupi hakerësh publikoi në rrjetin social X detaje nga kjo analizë. Sipas dokumenteve të përfituara, ekspertë nga Royal United Services Institute (RUSI) ofruan analiza faktesh dhe parashikime mbi rrezikun që paraqet projekti ruso-kinez për të pushtuar Tajvanin në vitin 2027.
Raporti britanik "RUSI" tregon se Kina ende nuk ka kapacitetet e nevojshme për manovra ajrore të theksuara që janë thelbësore për invazionin. Rusia thuhet se që nga viti 2023 është angazhuar të furnizojë Kininë me armë për formimin e batalioneve ajrore, dhe me teknologji për të rritur prodhimin e brendshëm ushtarak.
Dokumentet qĂ« rrjedhĂ«n tregojnĂ« se Rusia do tâia siguronte KinĂ«s 37 automjete lehtĂ« amfibe me armĂ« automatike, 11 automjete lehtĂ« amfibe kundĂ«râtank, 11 transportues tĂ« blinduar ajrorĂ«âzvarritĂ«s dhe njĂ« numĂ«r tĂ« pacaktuar automjetesh komandimi dhe vĂ«zhgimi.
The publication of materials obtained by our hackers from the Russian-Chinese project âSword 208â is coming to an end. Today, we are posting the tenth package on our account, which contains the most valuable and important information about the automated system developed by the⊠pic.twitter.com/OccTpH0HGi â BlackMoon. The Quiet Protocol Initiative (@blackmoon_group) September 23, 2025
Edhe pse nĂ« disa aspekte ushtria kineze konsiderohet mĂ« e pĂ«rparuar se ajo ruse, Kremlini ka eksperiencĂ« tĂ« mĂ«tejshme nĂ« operacione ajroreâzvarritĂ«se qĂ« Pekini nuk i zotĂ«ron plotĂ«sisht, raporton ap.
Pas izolimit të shtuar që Rusia përjeton nga Perëndimi pas pushtimit të plotë të Ukrainës, ajo është kthyer te Kina si një partner kyç tregtar dhe ushtarak - duke forcuar bashkëpunimin në fushën ushtarake.
Sipas një zyrtari anonim të sigurisë nga Tajvani, bashkëpunimi ushtarak midis Kinës dhe Rusisë është shumë më i gjerë sesa është pranuar publikisht.
NĂ« fillim tĂ« muajit shtator, presidenti rus, Vladimir Putin dhe lideri i KoresĂ« sĂ« Veriut, Kim Jong-un iu bashkuan presidentit kinez, Xi Jinping nĂ« njĂ« paradĂ« tĂ« madhe ushtarake nĂ« Pekin, tĂ« organizuar me rastin e 80âvjetorit tĂ« kapitullimit tĂ« JaponisĂ«.
Edhe pse Kina zyrtarisht pohon neutralitet ndaj luftës së Rusisë në Ukrainë, ajo indirekt e mbështet Moskën përmes tregtisë së produkteve me përdorim të dyfishtë (ushtarak dhe civil). /Telegrafi/
NjĂ« analizĂ« e dokumenteve tĂ« rrjedhura nga grupi i hakerave âBlack Moonâ tregon se Rusia po ndihmon KinĂ«n nĂ« pĂ«rgatitjen e forcave tĂ« saj ajrore pĂ«r njĂ« mundĂ«si sulmi ndaj Tajvanit. Analiza sipas Washington Post e bĂ«rĂ« nga Royal United Services Institute me bazĂ« nĂ« LondĂ«r, bazohet nĂ« rreth 800 faqe dokumentesh, pĂ«rfshirĂ« kontrata dhe [âŠ]
Tajfuni Ragasa ka mbërritur në Kinën jugore, ku gati dy milionë njerëz janë evakuuar.
Kjo vjen pasi autoritetet thanë se të paktën 17 persona ishin vrarë dhe më shumë të tjerë ishin zhdukur në Tajvan, pasi një liqen doli nga shtrati, duke shkaktuar përmbytje të mëdha në lindje të ishullit.
Ragasa u degradua nga një tajfun super në një tajfun të rëndë të mërkurën, por mbetet shumë shkatërrues, me erëra maksimale prej 241 km/h të regjistruara në qarkun Taishan në provincën juglindore Guangdong të Kinës.
Ekuivalenti i një uragani të Kategorisë 5, Ragasa është stuhia më e fortë në botë këtë vit dhe ka qenë duke goditur Detin e Kinës Jugore për ditë të tëra.
Përpara se të arrinte në breg, 90 persona u lënduan në Hong Kong ndërsa stuhia kaloi pranë vijës bregdetare, thanë autoritetet spitalore.
Tajfuni goditi bregdetin e Ishullit Hailing, në qytetin Yanjiang në Guangdong.
Ai kaloi kontinentin me erëra të qëndrueshme prej 144 km/h dhe shpërthime më të larta, shkruan BBC.
Shpejtësia e erës pritet të dobësohet gradualisht ndërsa stuhia lëviz drejt perëndimit mbi tokë, por shiu do të jetë i rrëmbyeshëm dhe me lëvizje të ngadaltë në të gjithë rajonin për disa ditë të tjera.
Qytetet jugore kineze të Zhuhai, Shenzhen dhe Guangzhou - të gjitha të vendosura në Guangdong - ishin të përgatitura për ndërhyrjen e ujit të detit.
Në Zhuhai, policia patrulloi rrugët me sirena dhe megafonë, duke u thënë njerëzve të qëndronin në shtëpi.
Alarm i kuq për rrëshqitje toke u lëshua gjithashtu në rajonet malore të provincës Guangdong.
Larg Kinës kontinentale, autoritetet në Tajvan po merren ende me shkatërrimin e shkaktuar nga Ragasa, të cilin zyrtarët e kanë përshkruar si "shumë më të keq se sa pritej".
Kryeministri Cho Jung-Tai ka kërkuar një hetim se si u kryen evakuimet pasi të paktën 17 persona vdiqën pasi një liqen doli nga shtrati në qarkun Hualien, duke shkaktuar përmbytje të mëdha në qytetin Guangfu.
Të tjerë mbeten të zhdukur, tha departamenti i zjarrfikësve.
Disa gjeologë e kanë përshkruar si një "cunami nga malet", pasi rreth 15.4 milionë ton ujë - ekuivalent me 6,000 pishina olimpike - u liruan kur shpërtheu diga.
Përmbytjet shkatërruan disa ura kyçe, përmbytën automjete dhe lanë katet përdhese të shtëpive nën ujë.
Shumë banorë mbetën të bllokuar në katet e sipërme duke pritur shpëtim.
Edhe pse ujërat e përmbytjeve janë tërhequr në qytet, balta dhe mbeturinat e dendura mbeten, dhe ekipet e kërkimit vazhdojnë të shkojnë derë më derë me shpresën për të gjetur të zhdukurit.
Bëhet e ditur se qeveria ka krijuar një qendër reagimi ndaj katastrofave në vijën e parë në Hualien dhe Ministria e Mbrojtjes Kombëtare ka vendosur trupa për të ndihmuar në përpjekjet e shpëtimit.
Tajfuni Ragasa ka shkaktuar gjithashtu probleme në Hong Kong dhe Filipine.
Edhe pse ai nuk arriti në Hong Kong, autoritetet spitalore thanë se 90 persona u lënduan pasi ai kaloi përgjatë vijës bregdetare, duke shkaktuar erëra të fuqishme dhe shira të rrëmbyeshëm.
Observatori i Hong Kongut lëshoi një paralajmërim të nivelit 10 për stuhinë - niveli më i lartë që mund të lëshojë - dhe u bëri thirrje njerëzve të qëndrojnë brenda.
Fluturimet u anuluan dhe shkollat dhe disa biznese u mbyllën.
Më herët gjatë javës, uragani Ragasa përshkoi ishujt e largët veriorë të Filipineve, duke lënë qytete të përmbytura, mijëra të zhvendosur dhe të paktën tetë të vrarë.
Ndryshe, me erëra që arrinin shpejtësinë 260 km/h në kulmin e saj të hënën, Ragasa besohet të jetë stuhia më e fuqishme që bota ka parë këtë vit.
Administrata Meteorologjike e Kinës e ka përshkruar Ragasën si "Mbretin e Stuhive".
Pritet të jetë më shkatërrues se tajfunët e tjerë që goditën provincën Guangdong të Kinës në fillim të këtij viti. /Telegrafi/
Tajfuni âRagasaâ, me erĂ«ra qĂ« kanĂ« arritur deri nĂ« 195 km/h, ka shkaktuar tĂ« paktĂ«n 17 viktima dhe ka detyruar mijĂ«ra banorĂ« tĂ« lĂ«nĂ« shtĂ«pitĂ« e tyre, duke goditur Filipinet, Tajvanin dhe pjesĂ«n jugore tĂ« KinĂ«s.
Në Tajvan, 14 persona kanë humbur jetën në qarkun lindor të Hualien, ku një liqen i krijuar nga rrëshqitjet e dheut ka përmbytur qytetin Guangfu, teksa raportohen 124 persona të zhdukur.
Një urë është shkatërruar dhe lagje të tëra janë kthyer në lumenj balte. Rreth 60% e banorëve gjetën strehë në katet e sipërme të shtëpive të tyre, ndërsa 340 ushtarë u angazhuan për ndihmën e emergjencës.
Pas Tajvanit, âRagasaâ u drejtua drejt Guangdong, nĂ« jug tĂ« KinĂ«s. MijĂ«ra persona u evakuuan, ndĂ«rsa nĂ« Hong Kong erĂ«rat e forta dhe valĂ«t e detit shkaktuan dĂ«me nĂ« infrastrukturĂ«, ku u plagosĂ«n 13 persona.
Sipas televizionit shtetëror CCTV, më shumë se 1 milion banorë u evakuuan në provincë.
Shkollat, fabrikat dhe transporti u pezulluan në dhjetëra qytete, ndërsa qendrat e përkohshme të strehimit pritën qindra të zhvendosur, përfshirë edhe në Macao, ku u raportua një i plagosur.
NĂ« Filipinet veriore, âRagasaâ shkaktoi tre viktima, pesĂ« persona tĂ« zhdukur dhe mbi 17 500 banorĂ« qĂ« u detyruan tĂ« largoheshin nga shtĂ«pitĂ« e tyre. Emri i tajfunit, âRagasaâ, ka kuptimin e âgoditjes sĂ« befasishmeâ dhe vjen nga gjuha tagalog, qĂ« flitet kryesisht nĂ« Filipine.
Autoritetet raportojnë se sektori i teknologjisë nuk ka pësuar dëme, duke shmangur një krizë ekonomike të mëtejshme.
Login
