Nga Islanda në Shqipëri dhe më gjerë, të paktën 197 fëmijë u ngjizën me spermën e donatorit 7069, ka treguar një hetim.
Dhe Ă«shtĂ« e mundur qĂ« numri tĂ« jetĂ« shumĂ« mĂ« i lartĂ« â edhe pse nuk Ă«shtĂ« zbuluar numri total i fĂ«mijĂ«ve tĂ« ngjizur me spermĂ«n e tij.
Veç kësaj, mjekët nuk janë në gjendje të thonë nëse të gjithë janë testuar në këtë pikë.
Kështu, siç shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi, një mutacion gjenetik i rrallë dhe potencialisht fatal iu shit familjeve në të gjithë Evropën.
Disa nga fëmijët e ngjizur nga donatori kanë zhvilluar tashmë dy lloje të ndryshme kanceri; të tjerët "kanë vdekur tashmë", ka thënë Edwige Kasper, një biologe e specializuar në predispozitat gjenetike ndaj kancerit.
Ajo po këshillon disa nga familjet e prekura.
Këto detaje vijnë pasi u raportua se një dhurues sperme, i cili pa vetëdije mbante një mutacion gjenetik që rrit ndjeshëm rrezikun e kancerit, ka lindur të paktën 197 fëmijë në të gjithë Evropën, sipas një hetimi të madh.
Siç ishte thënë më tej, disa fëmijë kanë vdekur tashmë dhe vetëm një pakicë që trashëgon mutacionin do t'i shpëtojë kancerit gjatë jetës së tyre.
Sperma nuk u shit në klinikat e Mbretërisë së Bashkuar, por BBC mund të konfirmojë se një numër "shumë i vogël" familjesh britanike, të cilat janë informuar, përdorën spermën e dhuruesit gjatë trajtimit të fertilitetit në Danimarkë.
Banka Evropiane e Spermës në Danimarkë, e cila shiti spermën, tha se familjet e prekura kishin "ngushëllimet e tyre më të thella" dhe pranoi se sperma u përdor për të bërë shumë foshnje në disa vende.
Hetimi është kryer nga 14 transmetues publikë, përfshirë BBC-në, si pjesë e Rrjetit të Gazetarisë Investigative të Unionit Evropian të Transmetimeve.
Sipas raportimeve, sperma erdhi nga një burrë anonim i cili u pagua për të dhuruar si student, duke filluar nga viti 2005. Sperma e tij u përdor më pas nga gratë për rreth 17 vjet.
Ai është i shëndetshëm dhe kaloi kontrollet e kontrollit të dhuruesit. Megjithatë, ADN-ja në disa nga qelizat e tij pësoi mutacion para se të lindte.
Ajo dëmtoi gjenin TP53 - i cili ka rolin vendimtar në parandalimin e shndërrimit të qelizave të trupit në kancerogjene.
Pjesa më e madhe e trupit të donatorit nuk përmban formën e rrezikshme të TP53, por deri në 20% e spermës së tij e përmban.
Megjithatë, çdo fëmijë i lindur nga spermatozoidet e prekura do të ketë mutacionin në çdo qelizë të trupit të tyre.
Kjo njihet si sindroma Li Fraumeni dhe vjen me një shans deri në 90% për të zhvilluar kancer, veçanërisht gjatë fëmijërisë, si dhe kancerin e gjirit më vonë në jetë.
"ĂshtĂ« njĂ« diagnozĂ« e tmerrshme", ka thĂ«nĂ« pĂ«r BBC-nĂ«, profesoreshĂ« Clare Turnbull, njĂ« gjenetiste e kancerit nĂ« Institutin e KĂ«rkimeve tĂ« Kancerit nĂ« LondĂ«r.
Skanimet MRI të trupit dhe të trurit janë të nevojshme çdo vit, si dhe ultratingujt e barkut, për të provuar të dallojnë tumoret. Gratë shpesh zgjedhin të heqin gjinjtë e tyre për të ulur rrezikun e kancerit.
Banka Evropiane e Spermës tha se "vetë donatori dhe anëtarët e familjes së tij nuk janë të sëmurë" dhe një mutacion i tillë "nuk zbulohet në mënyrë parandaluese nga shqyrtimi gjenetik".
Megjithatë, ata thanë se "e bllokuan menjëherë" donatorin sapo u zbulua problemi me spermën e tij.
Ndërkohë, Dr. Edwige Kasper, një gjenetiste e kancerit në Spitalin Universitar të Rouen, në Francë, e cila paraqiti të dhënat fillestare, i tha hetimit: "Kemi shumë fëmijë që kanë zhvilluar tashmë një kancer. Kemi disa fëmijë që kanë zhvilluar tashmë dy kancere të ndryshme dhe disa prej tyre kanë vdekur tashmë në një moshë shumë të re". /Telegrafi/
Një dhurues sperme, i cili pa vetëdije mbante një mutacion gjenetik që rrit ndjeshëm rrezikun e kancerit, ka lindur të paktën 197 fëmijë në të gjithë Evropën, sipas një hetimi të madh.
Disa fëmijë kanë vdekur tashmë dhe vetëm një pakicë që trashëgon mutacionin do t'i shpëtojë kancerit gjatë jetës së tyre.
Sperma nuk u shit në klinikat e Mbretërisë së Bashkuar, por BBC mund të konfirmojë se një numër "shumë i vogël" familjesh britanike, të cilat janë informuar, përdorën spermën e dhuruesit gjatë trajtimit të fertilitetit në Danimarkë.
Banka Evropiane e Spermës në Danimarkë, e cila shiti spermën, tha se familjet e prekura kishin "ngushëllimet e tyre më të thella" dhe pranoi se sperma u përdor për të bërë shumë foshnje në disa vende.
Hetimi është kryer nga 14 transmetues publikë, përfshirë BBC-në, si pjesë e Rrjetit të Gazetarisë Investigative të Unionit Evropian të Transmetimeve.
Sperma erdhi nga një burrë anonim i cili u pagua për të dhuruar si student, duke filluar nga viti 2005. Sperma e tij u përdor më pas nga gratë për rreth 17 vjet.
Ai është i shëndetshëm dhe kaloi kontrollet e kontrollit të dhuruesit. Megjithatë, ADN-ja në disa nga qelizat e tij pësoi mutacion para se të lindte.
Ajo dëmtoi gjenin TP53 - i cili ka rolin vendimtar në parandalimin e shndërrimit të qelizave të trupit në kancerogjene.
Pjesa më e madhe e trupit të donatorit nuk përmban formën e rrezikshme të TP53, por deri në 20% e spermës së tij e përmban.
Megjithatë, çdo fëmijë i lindur nga spermatozoidet e prekura do të ketë mutacionin në çdo qelizë të trupit të tyre.
Kjo njihet si sindroma Li Fraumeni dhe vjen me një shans deri në 90% për të zhvilluar kancer, veçanërisht gjatë fëmijërisë, si dhe kancerin e gjirit më vonë në jetë.
"ĂshtĂ« njĂ« diagnozĂ« e tmerrshme", tha pĂ«r BBC-nĂ« ProfesoreshĂ« Clare Turnbull, njĂ« gjenetiste e kancerit nĂ« Institutin e KĂ«rkimeve tĂ« Kancerit nĂ« LondĂ«r.
"ĂshtĂ« njĂ« diagnozĂ« shumĂ« sfiduese pĂ«r t'u vendosur nĂ« njĂ« familje, ekziston njĂ« barrĂ« e pĂ«rjetshme e tĂ« jetuarit me atĂ« rrezik, Ă«shtĂ« qartĂ«sisht shkatĂ«rruese", shtoi ajo.
Skanimet MRI të trupit dhe të trurit janë të nevojshme çdo vit, si dhe ultratingujt e barkut, për të provuar të dallojnë tumoret. Gratë shpesh zgjedhin të heqin gjinjtë e tyre për të ulur rrezikun e kancerit.
Banka Evropiane e Spermës tha se "vetë donatori dhe anëtarët e familjes së tij nuk janë të sëmurë" dhe një mutacion i tillë "nuk zbulohet në mënyrë parandaluese nga shqyrtimi gjenetik".
Ata thanë se "e bllokuan menjëherë" donatorin sapo u zbulua problemi me spermën e tij.
Mjekët që po shihnin fëmijë me kancer të lidhur me dhurimin e spermës ngritën shqetësime në Shoqatën Evropiane të Gjenetikës Njerëzore këtë vit.
Ata raportuan se kishin gjetur 23 me variantin nga 67 fëmijë të njohur në atë kohë. Dhjetë ishin diagnostikuar tashmë me kancer.
Përmes kërkesave për Lirinë e Informacionit dhe intervistave me mjekët dhe pacientët, ne mund të zbulojmë se shumë më tepër fëmijë i kanë lindur donatorit.
Shifra është të paktën 197 fëmijë, por ky mund të mos jetë numri përfundimtar pasi të dhënat nuk janë marrë nga të gjitha vendet.
Gjithashtu nuk dihet se sa prej këtyre fëmijëve e kanë trashëguar variantin e rrezikshëm.
Dr. Edwige Kasper, një gjenetiste e kancerit në Spitalin Universitar të Rouen, në Francë, e cila paraqiti të dhënat fillestare, i tha hetimit: "Kemi shumë fëmijë që kanë zhvilluar tashmë një kancer. Kemi disa fëmijë që kanë zhvilluar tashmë dy kancere të ndryshme dhe disa prej tyre kanë vdekur tashmë në një moshë shumë të re".
Ajo mori një telefonatë nga klinika e fertilitetit që përdori në Belgjikë, duke e nxitur të bënte kontrollin e vajzës së saj.
Ajo thotë se nuk ka "absolutisht asnjë ndjenjë të keqe" ndaj donatorit, por thotë se ishte e papranueshme që asaj iu dha spermë që "nuk ishte e pastër, që nuk ishte e sigurt, që mbartte një rrezik".
Dhe ajo e di që kanceri do t'i kanoset për pjesën tjetër të jetës së tyre.
"Nuk e dimë kur, nuk e dimë se cila dhe nuk e dimë sa", thotë ajo.
"E kuptoj që ka një shans të lartë që do të ndodhë dhe kur të ndodhë, do të luftojmë dhe nëse... Ka disa, do të luftojmë disa herë", shtoi ajo.
Sperma e donatorit u përdor nga 67 klinika fertiliteti në 14 vende. Sperma nuk u shit në klinikat e Mbretërisë së Bashkuar.
Megjithatë, si rezultat i këtij hetimi, autoritetet në Danimarkë njoftuan Autoritetin e Fertilizimit Njerëzor dhe Embriologjisë (HFEA) të Mbretërisë së Bashkuar të hënën se gratë britanike kishin udhëtuar në vend për të marrë trajtim fertiliteti duke përdorur spermën e donatorit. Këto gra janë informuar.
Peter Thompson, drejtori ekzekutiv i HFEA-s, tha se një "numër shumë i vogël" grash ishin prekur, dhe "klinika daneze në të cilën u trajtuan u ka treguar për donatorin".
Nuk e dihet nëse ndonjë grua britanike ka marrë trajtim në vende të tjera ku është shpërndarë sperma e donatorit.
Prindërve të shqetësuar u këshillohet të kontaktojnë klinikën që kanë përdorur dhe autoritetin e fertilitetit në atë vend.
BBC po zgjedh të mos e publikojë numrin e identifikimit të donatorit sepse ai e ka dhuruar me mirëbesim dhe rastet e njohura në Mbretërinë e Bashkuar janë kontaktuar.
Nuk ka ligj se sa herë mund të përdoret sperma e një donatori në të gjithë botën. Megjithatë, vendet individuale vendosin kufijtë e tyre. Banka Evropiane e Spermës pranoi se këto kufizime "fatkeqësisht" ishin shkelur në disa vende dhe ishte "në dialog me autoritetet në Danimarkë dhe Belgjikë".
Në Belgjikë, një dhurues i vetëm sperme supozohet të përdoret vetëm nga gjashtë familje. Në vend të kësaj, 38 gra të ndryshme i prodhuan 53 fëmijë donatorit.
Limiti në Mbretërinë e Bashkuar është 10 familje për dhurues.
Profesori Allan Pacey, i cili dikur drejtonte Bankën e Spermës Sheffield dhe tani është zëvendëspresident i Fakultetit të Biologjisë, Mjekësisë dhe Shëndetit në Universitetin e Mançesterit, tha se vendet ishin bërë të varura nga bankat e mëdha ndërkombëtare të spermës dhe gjysma e spermës së Mbretërisë së Bashkuar tani importohej.
Ai i tha BBC-së: "Ne duhet të importojmë nga bankat e mëdha ndërkombëtare të spermës të cilat po e shesin atë edhe në vende të tjera, sepse kështu fitojnë paratë e tyre, dhe aty fillon problemi, sepse nuk ka ligj ndërkombëtar se sa shpesh mund të përdoret sperma".
Ai tha se rasti ishte "i tmerrshëm" për të gjithë të përfshirët, por do të ishte e pamundur të bëhej sperma plotësisht e sigurt.
"Nuk mund të bësh kontroll për gjithçka, ne pranojmë vetëm 1% ose 2% të të gjithë burrave që aplikojnë për t'u bërë dhurues sperme në marrëveshjen aktuale të kontrollit, kështu që nëse e bëjmë edhe më të rreptë, nuk do të kemi asnjë dhurues sperme - aty qëndron ekuilibri", shtoi ai.
Ky rast, së bashku me atë të një burri të cilit iu urdhërua të ndalonte pasi lindi 550 fëmijë përmes dhurimit të spermës, ka ngritur përsëri pyetje nëse duhet të ketë kufizime më të ashpra.
Shoqata Evropiane e Riprodhimit Njerëzor dhe Embriologjisë kohët e fundit ka sugjeruar një limit prej 50 familjesh për dhurues.
Megjithatë, ajo tha se kjo nuk do të zvogëlonte rrezikun e trashëgimit të sëmundjeve të rralla gjenetike.
Përkundrazi, do të ishte më mirë për mirëqenien e fëmijëve që zbulojnë se janë një nga qindra gjysmë-vëllezër.
"Duhet bërë më shumë për të zvogëluar numrin e familjeve që lindin globalisht nga të njëjtët dhurues", tha Sarah Norcross, drejtoresha e Progress Educational Trust, një organizatë bamirësie e pavarur për njerëzit e prekur nga infertiliteti dhe gjendjet gjenetike.
"Nuk i kuptojmë plotësisht se cilat do të jenë implikimet sociale dhe psikologjike të të pasurit të këtyre qindra gjysmëvëllezërve. Mund të jetë potencialisht traumatike", tha ajo për BBC News.
Banka Evropiane e SpermĂ«s tha: "ĂshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme, veçanĂ«risht nĂ« dritĂ«n e kĂ«tij rasti, tĂ« kujtojmĂ« se mijĂ«ra gra dhe çifte nuk kanĂ« mundĂ«sinĂ« tĂ« kenĂ« njĂ« fĂ«mijĂ« pa ndihmĂ«n e spermĂ«s sĂ« donatorit.
"Në përgjithësi është më e sigurt të kesh një fëmijë me ndihmën e spermës së donatorit nëse donatorët e spermës kontrollohen sipas udhëzimeve mjekësore", shtuan ata.
Sarah Norcross tha se këto raste ishin "thjesht të rralla" kur merret parasysh numri i fëmijëve të lindur nga një donator sperme.
Të gjithë ekspertët me të cilët folëm thanë se përdorimi i një klinike të licencuar do të thoshte që spermatozoidet do të kontrolloheshin për më shumë sëmundje sesa shumica e baballarëve të ardhshëm.
Profesor Pacey tha se do të pyeste "a është ky një donator në Mbretërinë e Bashkuar apo është ky një donator nga ndonjë vend tjetër?"
"Nëse është një donator nga ndonjë vend tjetër, mendoj se është legjitime të bësh pyetje nëse ai donator është përdorur më parë? Apo sa herë do të përdoret ky donator", shtoi ai. /Telegrafi/
Portieri i famshëm, Shaka Hislop i zbuloi të enjten publikut britanik se po lufton me një sëmundje të rëndë, pasi është diagnostikuar me kancer agresiv të prostatës.
Siç ikona e Ligës Premier i shpjegoi mediumit Daily Mail, gjithçka filloi një vit e gjysmë më parë, kur iu diagnostikua kanceri gjatë një ekzaminimi rutinë.
"Kam njĂ« histori pĂ«r tĂ« treguar. Rreth 18 muaj mĂ« parĂ« shkova pĂ«r kontrollin tim vjetor dhe kĂ«mbĂ«ngula pĂ«r njĂ« test PSA, siç bĂ«j gjithmonĂ«. KĂ«tĂ« herĂ«, megjithatĂ«, PSA ime ishte e lartĂ«. NjĂ« MRI dhe biopsi treguan shpejt se kisha kancer mjaft agresiv tĂ« prostatĂ«sâ, zbuloi fillimisht Hislop.
âNjĂ« vit mĂ« parĂ«, pothuajse deri mĂ« sot - mĂ« 4 dhjetor pĂ«r tĂ« qenĂ« i saktĂ« - bĂ«ra njĂ« prostatektomi radikale. Dhe mendova se kjo ishte e gjitha", shtoi Hislop nĂ« njĂ« rrĂ«fim zemĂ«rthyer, duke zbuluar se shpejt pĂ«soi njĂ« goditje tjetĂ«r.
Gjegjësisht, situata u bë edhe më e ndërlikuar pas disa muajsh, kur kanceri u përhap në organe të tjera.
"Gjashtë muaj më vonë, PSA im filloi të rritej përsëri dhe një skanim tjetër tregoi se kanceri i prostatës ishte përhapur në kockën time të legenit. Menjëherë pas kësaj, fillova terapinë me ilaçe dhe vetëm këtë mëngjes përfundova shtatë javë e gjysmë radioterapie. Udhëtimi vazhdon", e përshkroi Hislop vështirësinë e tij.
Ky portier i famshëm, i cili mbahet mend mirë nga tifozët disi më të vjetër të futbollit anglez, u dërgoi një mesazh të gjithë burrave, duke i nxitur ata të kontrollojnë rregullisht veten dhe të monitorojnë shëndetin e tyre.
"Mjekët rekomandojnë që të gjithë burrat mbi moshën 50 vjeç të kontrollojnë rregullisht PSA-në e tyre. Kanceri i prostatës është i shërueshëm nëse kapet mjaftueshëm herët. Ka trajtime. Testimi shpëton jetë", përfundoi Hislop.
Sending our best wishes to Shaka Hislop who is battling prostate cancer
Hislop është një portier me origjinë nga Trinidad dhe Tobago, i cili ka lindur në Londër në vitin 1969, dhe në Ligën Premier ai mbrojti për Reading, Newcastle, West Ham dhe Portsmouth, dhe e përfundoi karrierën e tij me ekipin e Dallasit në ligën MLS.
Ai luajti 221 ndeshje në Ligën Premier, duke bërë 154 paraqitje për West Ham, Portsmouth dhe Newcastle, teksa luajti 26 herë për ekipin kombëtar të Trinidad dhe Tobagos dhe u ftua në përzgjedhjen e Anglisë, por kurrë nuk debutoi. /Telegrafi/
GjatĂ« podcastit âShĂ«ndeti nĂ« rend tĂ« parĂ«â, i pĂ«rkrahur nga United Hospital, onkologja Dafina Ademi-Islami foli gjerĂ«sisht pĂ«r rĂ«ndĂ«sinĂ« e depistimit tĂ« hershĂ«m tĂ« kancerit tĂ« gjirit, duke theksuar domosdoshmĂ«rinĂ« e kontrolleve tĂ« rregullta â veçanĂ«risht pĂ«r gratĂ« qĂ« vijnĂ« nga familje me histori tĂ« kĂ«saj sĂ«mundjeje.
Sipas Ademi-Islamit, ekzaminimi klinik i bërë nga mjeku mbetet hapi bazë dhe i pazëvendësueshëm në zbulimin e hershëm.
Ajo tha se për gratë dhe vajzat që kanë raste të afërta të kancerit të gjirit në familje, kontrollet duhet të fillojnë shumë më herët sesa rekomandimet standarde.
âEkzaminimi klinik prej anĂ«s sĂ« mjekut Ă«shtĂ« shumĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, mirĂ«po duhet pasur parasysh pĂ«r gratĂ« qĂ« nĂ« familjet e tyre kanĂ« tĂ« prekura me kancer tĂ« gjirit, vajzat â gratĂ«. NĂ«se e shohim qĂ« kemi nĂ«nĂ«n, tezen, hallĂ«n, tĂ« afĂ«rmit e parĂ« tĂ« linjĂ«s sĂ« dytĂ« tĂ« prekur me kancer tĂ« gjirit kjo duhet me qenĂ« njĂ« shenjĂ« qĂ« duhet tĂ« fillojmĂ« kontrollet mĂ« herĂ«tâ, theksoi ajo.
Më tej, Ademi-Islami sqaroi se rekomandimet e viteve të fundit kanë ndryshuar.
âPĂ«rpara kemi thĂ«nĂ« 5 vite mĂ« herĂ«t, por edhe nĂ«se fillojmĂ« 10 vite mĂ« herĂ«t Ă«shtĂ« mĂ« mirĂ«. D.m.th. 10 vite mĂ« herĂ«t para se gruaja me moshĂ«n mĂ« tĂ« re tĂ« diagnostikuar nĂ« familje Ă«shtĂ« diagnostikuar. NĂ«se dikush ka qenĂ« mosha mĂ« e re 40 vjeç, atĂ«herĂ« ju duhet tĂ« lajmĂ«roheni qysh nĂ« moshĂ«n 30-vjeçare pĂ«r ekzaminimeâ.
Ajo shtoi se nuk ka kufizime në llojet e ekzaminimeve që mund të kryhen në këto raste të rrezikut të shtuar.
âGratĂ« mund tâi nĂ«nshtrohen mamografisĂ«, incizimeve tĂ« ndryshme apo edhe rezonancĂ«s sĂ« gjinjveâ, tha ajo.
Një nga pikëpamjet e gabuara më të përhapura, sipas onkologes, është perceptimi se kanceri i gjirit është plotësisht trashëgues.
Ajo theksoi: â10 deri 15 pĂ«r qind Ă«shtĂ« sĂ«mundje trashĂ«guese. Ngase njerĂ«zit mendojnĂ« qĂ« kjo Ă«shtĂ« kryekĂ«put trashĂ«guese, por kjo nuk qĂ«ndronâ.
Për më shumë shikoni podcastin e plotë "Shëndeti në rend të parë":
NĂ« episodin e 52-tĂ« tĂ« podcastit âShĂ«ndeti nĂ« rend tĂ« parĂ«â, i pĂ«rkrahur nga United Hospital biseduam me onkologen Dafina Ademi-Islami â njĂ« prej profesionisteve mĂ« tĂ« respektuara tĂ« fushĂ«s sĂ« onkologjisĂ« nĂ« KosovĂ«.
Ademi diskutoi prejardhjen e saj profesionale, përvojat më të forta nga terreni, sfidat e pacientëve me kancer, mitet, faktet dhe rëndësinë jetike të parandalimit dhe zbulimit të hershëm.
Ademi-Islami tregoi udhĂ«timin e saj profesional â nga studimet nĂ« KosovĂ«, eksperienca formuese nĂ« SHBA, e deri te specializimi i pĂ«rbashkĂ«t me motrĂ«n e saj.
Ajo solli një histori të veçantë nga vitet e hershme të karrierës, kur për herë të parë pa nga afër një paciente të diagnostikuar me kancer që, falë informacionit të saktë, ishte e qetë dhe plot besim.
Sipas saj, informacioni i saktë zvogëlon frikën dhe rrit shpresën, çka në onkologji është gjysma e rrugës drejt shërimit emocional të pacientit.
âArma mĂ« e mirĂ« Ă«shtĂ« fjala. Fjala e mirĂ« shĂ«ronâ, tha Ademi-Islami.
Sipas saj, mënyra se si i komunikohet pacientit diagnoza, trajtimi dhe pritjet është thelbësore.
PĂ«r mĂ« shumĂ« shikoni tĂ« plotĂ« podcastin âShĂ«ndeti nĂ« rend tĂ« parĂ«â, i cili projekt Ă«shtĂ« nĂ« partnerit me Telegrafi dhe Ipko dhe mbĂ«shtetet nga United Hospital. /Telegrafi/
Zakonisht shfaqet si një gungë ose fryrje në duar, këmbë, legen apo kraharor. Sarkoma e Ewing-ut më së shpeshti përhapet në mushkëri dhe në kocka të tjera
Sarkoma e Ewing-ut është një tumor i rrallë, por agresiv dhe malinj që prek kockat ose indet e buta, duke prekur më shpesh kockat e këmbëve dhe të legenit. Më së shpeshti shfaqet te fëmijët, adoleshentët dhe të rinjtë.
Kjo sarkomë përfaqëson një grup tumoresh të rralla malinje të kockave (kancer i kockave) dhe indeve të buta, duke përfshirë muskujt, tendinat dhe ligamentet. Klinikisht shfaqet me dhimbje në kockën e prekur, ënjtje lokale dhe gunga që mund të jenë të ngrohta në prekje.
Tumoret shpesh zhvillohen gjatĂ« pubertetit, periudhĂ« e rritjes sĂ« shpejtĂ« tĂ« kockave. MĂ« sĂ« shpeshti prek fĂ«mijĂ«t e moshĂ«s 10â20 vjeç, ndĂ«rsa diagnoza zakonisht vendoset rreth moshĂ«s 15 vjeç.
Megjithatë, sëmundja mund të shfaqet edhe te fëmijët më të vegjël, si edhe te të rriturit në fund të të 20-ave dhe në fillim të të 30-ave, transmeton Telegrafi.
Llojet e sarkomës së Ewing-ut
Ekzistojnë tre lloje të sarkomës së Ewing-ut:
âą Sarkoma e Ewing-ut e kockave â forma mĂ« e shpeshtĂ«, prek drejtpĂ«rdrejt kockĂ«n. âą Tumori ekstraosal i Ewing-ut (EOE) â zhvillohet nĂ« indet e buta qĂ« rrethojnĂ« kockat, pĂ«rfshirĂ« muskujt, tendinat dhe ligamentet. âą Tumori periferik primitiv neuroektodermal (PPNET) â mund tĂ« formohet nĂ« kocka ose inde tĂ« buta dhe lidhet me tĂ« njĂ«jtĂ«n linjĂ« qelizore malinje si sarkoma e Ewing-ut.
Cilat pjesë të trupit prek sarkoma e Ewing-ut?
Sarkoma e Ewing-ut mund të shfaqet në zona të ndryshme të trupit, më së shpeshti në:
Edhe pse mund të prekë çdo kockë, zakonisht fillon në kockat e këmbëve dhe të legenit. Më rrallë nis në indet e buta të kraharorit, barkut, krahëve apo zonave të tjera.
Simptomat e sarkomës së Ewing-ut
Shenjat dhe simptomat zakonisht fillojnë në ose rreth kockës së prekur. Mund të shfaqet si një gungë ose fryrje në duar, këmbë, legen ose kraharor.
Simptoma të tjera mund të përfshijnë:
âą Dhimbje nĂ« kockĂ« qĂ« Ă«shtĂ« e herĂ«pashershme dhe shpesh pĂ«rkeqĂ«sohet natĂ«n âą Ănjtje e indeve pĂ«rreth kockĂ«s sĂ« prekur, e shoqĂ«ruar me dhimbje nĂ« prekje âą Gunga tĂ« prekshme afĂ«r sipĂ«rfaqes sĂ« lĂ«kurĂ«s, qĂ« mund tĂ« jenĂ« tĂ« ngrohta dhe tĂ« buta âą TemperaturĂ« e vazhdueshme qĂ« nuk largohet âą Fraktura spontane (thyerje kockash) pa traumĂ« paraprake âą Lodhje dhe humbje e pashpjegueshme e peshĂ«s, sidomos nĂ«se tumori metastazon
Shkaqet e sarkomës së Ewing-ut
Sarkoma e Ewing-ut shkaktohet nga një mutacion gjenetik somatik që shfaqet pas lindjes. Më së shpeshti përfshin bashkimin e gjeneve EWSR1 dhe FLI1, duke krijuar një gjen hibrid që nxit ndarjen e pakontrolluar të qelizave dhe formimin e tumorit malinj.
Shkaku fillestar i mutacionit nuk është i njohur. Studimet nuk kanë gjetur lidhje me ekspozimin afatgjatë ndaj kancerogjenëve, pasi sëmundja prek kryesisht fëmijë dhe të rinj, të cilët zakonisht nuk janë ekspozuar gjatë ndaj substancave që shkaktojnë kancer.
Dy faktorët e rrezikut për sarkomën e Ewing-ut
Sipas Shoqatës Amerikane për Kancerin, faktorët kryesorë të rrezikut janë:
âą Mosha â mĂ« e zakonshme te fĂ«mijĂ«t dhe adoleshentĂ«t 10â20 vjeç âą Gjinia â shfaqet pak mĂ« shpesh te meshkujt se te femrat
Komplikimet e sarkomës së Ewing-ut
Komplikimet mund të përfshijnë:
⹠Rikthim të sëmundjes pas trajtimit ⹠Metastaza, sidomos në mushkëri dhe kocka të tjera ⹠Tumore të tjera malinje të pavarura
Pasojat e vona të trajtimit mund të shfaqen muaj ose vite më vonë dhe mund të prekin:
⹠Organet dhe indet ⹠Rritjen dhe zhvillimin ⹠Shëndetin mendor dhe humorin ⹠Funksionet njohëse (të menduarit, të nxënit, kujtesën) ⹠Aftësinë riprodhuese
Si diagnostikohet sarkoma e Ewing-ut?
Diagnoza përfshin ekzaminim fizik dhe vlerësim të detajuar të simptomave. Testet më të zakonshme janë:
⹠Testet imazherike: CT, MRI, PET dhe skaneri i kockave ⹠Biopsia: analizë mikroskopike e indit të prekur (me gjilpërë ose biopsi të palcës kockore) ⹠Analizat e gjakut: hemogram i plotë, LDH dhe analiza të tjera që vlerësojnë përhapjen e sëmundjes
Si trajtohet sarkoma e Ewing-ut?
Trajtimi zakonisht përfshin një kombinim të:
âą KimioterapisĂ« â shpesh si trajtim fillestar pĂ«r tĂ« zvogĂ«luar tumorin âą Operacionit â pĂ«r heqjen e tumorit pas kimioterapisĂ« âą RadioterapisĂ« â si terapi shtesĂ« ose alternative âą Transplant autolog tĂ« qelizave burimore, nĂ« raste tĂ« zgjedhura kur tumori nuk ka prekur palcĂ«n
Disa pacientë mund të përfitojnë nga pjesëmarrja në studime klinike, të cilat testojnë trajtime të reja ose kombinime më efektive.
Kur duhet kërkuar ndihmë mjekësore?
Duhet të konsultoheni me mjekun nëse shfaqen:
⹠Efekte anësore të rënda nga trajtimi ⹠Dhimbje e pashpjegueshme që nuk largohet me analgjezikë ⹠Përkeqësim i simptomave ekzistuese ose paraqitje e simptomave të reja
Shkalla e mbijetesës në sarkomën e Ewing-ut
Sipas Shoqatës Amerikane për Kancerin:
⹠Tumor i lokalizuar: 81% ⹠Tumor rajonal (i përhapur në indet afër): 77% ⹠Tumor i avancuar / metastatik: 41%
Këto statistika janë vlerësime të përgjithshme dhe nuk parashikojnë ecurinë individuale të pacientit.
Si të mbështesni fëmijën tuaj
Diagnoza e kancerit Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« nĂ« çdo moshĂ«, por veçanĂ«risht te sarkoma e Ewing-ut, e cila prek mĂ« shpesh moshat 10â20 vjeç. Trajtimi mund tĂ« shkaktojĂ« ankth tek pacienti dhe frikĂ« apo pasiguri tek prindĂ«rit.
Nevojat e një fëmije me këtë diagnozë ndryshojnë gjatë procesit të trajtimit dhe rikuperimit. Puberteti mund ta bëjë këtë periudhë edhe më të vështirë, duke ndikuar në vetëbesim dhe emocione.
Prindërit dhe kujdestarët duhet të tregojnë durim dhe mirëkuptim - si ndaj fëmijës, ashtu edhe ndaj vetes. Nëse ndihen të mbingarkuar, ekipi onkologjik mund të ofrojë mbështetje, këshillim dhe informacione të personalizuara. /Telegrafi/
Drejtori kryesor teknologjik nĂ« kompaninĂ« kineze âLonvi Biosciencesâ nĂ« Shenzhen, Liu Qinghua, deklaroi se, falĂ« rezultateve tĂ« kĂ«rkimeve mĂ« tĂ« fundit, nĂ« vitet e ardhshme askush nuk do tĂ« vuajĂ« nga kanceri, ndĂ«rsa jetesa deri nĂ« 150 vjet do tĂ« bĂ«het realitet
âTĂ« jetosh deri nĂ« 150 vjet Ă«shtĂ« njĂ« objektiv absolutisht i arritshĂ«m. Pas disa vitesh, kjo do tĂ« jetĂ« realitet. PĂ«r pesĂ« deri nĂ« dhjetĂ« vjet, askush nuk do tĂ« sĂ«muret nga kanceriâ, tha Qinghua, raporton The New York Times.
Optimismi i tyre bazohet nĂ« zhvillimin e njĂ« ilaçi tĂ« ri, i cili ka treguar rezultate mbresĂ«lĂ«nĂ«se nĂ« studimet laboratorike. Kompania qĂ« drejton Qinghua pretendon se ka izoluar molekula âtĂ« afta tĂ« vrasin qelizat zombieâ , qeliza tĂ« vjetra dhe senescente, qĂ« nuk vdesin dhe dĂ«mtojnĂ« qelizat pĂ«rreth. Eliminimi i kĂ«tyre qelizave Ă«shtĂ« njĂ« nga qasjet mĂ« premtuese nĂ« fushĂ«n e senolizĂ«s, njĂ« teknologji e studiuar gjerĂ«sisht nga institute si Mayo Clinic, Scripps Research Institute dhe Buck Institute for Research on Aging.
Këto qeliza janë të lidhura me plakjen e përshpejtuar, inflamacionin kronik (inflammaging), diabetin e tipit 2, sëmundjet kardiovaskulare dhe disa forma të kancerit. Studime të publikuara në revista të nivelit Nature, Cell dhe Science tregojnë se pastrimi i qelizave senescente te modelet shtazore rrit jetëgjatësinë dhe përmirëson funksionet fizike dhe metabolike.
Kompania pretendon se ka gjetur një mënyrë për të prodhuar kapsula me përqendrime të larta të këtyre molekulave, duke i dhënë ilaçit potencialin të funksionojë si senolitik oral, një kategori ilaçesh që aktualisht është në fazë të hershme klinike nëpër botë.
âKjo nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« pilulĂ« tjetĂ«r. Ky Ă«shtĂ« Graali i ShenjtĂ«â, tha drejtori ekzekutiv i âLonvi Biosciencesâ, Ip Zuo, i njohur me pseudonimin Ziko, transmeton Telegrafi.
Sipas kompanisë, kombinimi i këtyre pilulave me një mënyrë të shëndetshme jetese dhe kujdes të rregullt mjekësor mund të ndihmojë njerëzit të jetojnë nga 100 deri në 120 vjet, madje edhe më shumë. Vlen të theksohet se studimet mbi jetëgjatësinë te njerëzit janë të ndërlikuara dhe kërkojnë prova afatgjata.
David Furman, profesor i asociuar nĂ« Buck Institute for Research on Aging, njĂ« nga Qendrat mĂ« tĂ« njohura tĂ« gerontologjisĂ« nĂ« botĂ«, tha se pilulat kineze âduken premtueseâ, por thekson se ato duhet tĂ« testohen nĂ« prova tĂ« mĂ«dha klinike, tĂ« kontrolluara dhe tĂ« blinduara ndaj gabimeve metodologjike. Aktualisht, disa senolitikĂ« (si kombinimi dasatinib + quercetin) po testohen te njerĂ«zit, por rezultatet janĂ« ende tĂ« kufizuara.
Kina mbetet një nga vendet kryesore që investon agresivisht në studimet kundër plakjes. Përveç ekstraktit të farës së rrushit, kompanitë kineze po eksplorojnë substanca si manaferrat goji, si dhe teknologji mbështetëse si dhomat kriogjenike, terapia hiperbarike, stimulimi mitokondrial dhe bioinxhinieria e qelizave staminale.
Kompania âLonvi Biosciencesâ, me seli nĂ« Shenzhen, ka zhvilluar pilulat kundĂ«r plakjes tĂ« bazuara nĂ« pĂ«rbĂ«rjen procyanidin C1 (PCC1), qĂ« gjendet nĂ« ekstraktin e farave tĂ« rrushit. PCC1 i takon familjes sĂ« polifenoleve dhe Ă«shtĂ« studiuar pĂ«r efektet antioksiduese dhe kundĂ«r inflamacionit.
Studime të kryera në Universitetin e Shangait dhe të botuara në Nature Metabolism treguan se PCC1 rriti jetëgjatësinë e minjve me rreth 10%, duke shkatërruar në mënyrë selektive qelizat senescente dhe duke mbrojtur qelizat e shëndetshme. Te minjtë e moshuar, u vërejt përmirësim i forcës së muskujve, aktivitetit fizik, densitetit të kockave dhe metabolizmit.
Megjithatë, studiuesit theksojnë se kalimi nga rezultatet te modelet shtazore në prova të suksesshme klinike te njerëzit kërkon vite dhe verifikim rigoroz. /Telegrafi/
Kryeministri Edi Rama ka njoftuar ngritjen e një Instituti Kombëtar për Tumore dhe krijimin e një buxheti të veçantë për barnat kundër kancerit në vitin 2026.
GjatĂ« njĂ« dĂ«gjese me banorĂ«t e TiranĂ«s nĂ« NjĂ«sinĂ« 5, Rama theksoi se sfida e trajtimit tĂ« kĂ«saj sĂ«mundjeje Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« urgjencĂ« kombĂ«tare, duke e cilĂ«suar kancerin si njĂ« fenomen qĂ« âpo pĂ«rhapet me ritme tĂ« ngjashme me gripinâ.
Ai u shpreh se qeveria do të përqendrojë vëmendjen tek mbulimi me barna të rimbursueshme për pacientët onkologjikë, ndërsa Ministria e Shëndetësisë pritet të udhëheqë projektin për ngritjen e institutit të ri, falë eksperiencës profesionale në këtë fushë.
âDua tĂ« shtoj edhe diçka tjetĂ«r, jo vetĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri, por edhe nĂ« tĂ« gjithĂ« botĂ«n kanceri ka filluar tĂ« behĂ«t si grip dhe realisht nuk ka javĂ«, qĂ« unĂ« tĂ« mos marr njĂ« mesazh nga dikush qĂ« papritur nĂ« shtĂ«pi i shfaqet nĂ« trupin e njĂ« tĂ« afĂ«rmi kanceri.
Ajo që është reale, që përtej të gjitha përmirësimeve dhe transformime që janë bërë, ne kemi një problem real, që sot është koha që nuk mundet më ta shtyjmë, problemi i barnave, i mbulimit me barna të rimbursueshme, të nevojshëm të pacientëve që kanë kancer, që janë barna që kushtojnë.
NjĂ«soj siç ndodh nĂ« njĂ« familje qĂ« bie kjo sĂ«mundje, tĂ« gjithĂ« nuk kanĂ« mĂ« mendjen askund tjetĂ«r, por tek detyrimi pĂ«r tâi bĂ«rĂ« hyzmetin njeriut tĂ« afĂ«rt. Ne si qeveri, si shumicĂ« qeverisĂ«se, 83 mandate janĂ« thirrje qĂ« çdo i sĂ«murĂ« me kancer nĂ« RepublikĂ«n e ShqipĂ«risĂ« tĂ« jetĂ« njeriu i familjes jonĂ«. NĂ« buxhetin 2026, kemi njĂ« buxhet tĂ« veçantĂ« pĂ«r tĂ« sĂ«murĂ«t me kancer. Kemi vendosur qĂ« tĂ« ngremĂ« institucion pĂ«r tumorin, pĂ«r trajtimin e kancerit. Kemi mundĂ«sinĂ« qĂ« kĂ«tĂ« projekt ta udhĂ«heqĂ« ministria e ShĂ«ndetĂ«sisĂ«, sepse Ă«shtĂ« onkologe. Kemi mundĂ«sinĂ« edhe pĂ«r ato avantazhe qĂ« na jep kohĂ« dhe teknologjiaâ, tha kryeministri Rama./abcnews.al
Testet për zbulimin e hershëm të shumë llojeve të kancerit ofrojnë një qasje revolucionare të skriningut për disa forma kanceri njëkohësisht, përmes një mostre të vetme gjaku
Një test i ri i biopsisë së lëngshme mundëson diagnostikimin më të hershëm të shumë llojeve të kancerit, sipas një studimi të botuar në revistën Cancer. Aktualisht, skriningu rutinë është i kufizuar vetëm në disa tipe kanceri.
Hulumtimi i ri tregon se testimi rutinë me biopsi të lëngshme, pra testi për zbulimin e hershëm të shumë kancereve, mund të zvogëlojë ndjeshëm numrin e diagnozave në fazë të avancuar, duke u dhënë pacientëve mundësinë të fillojnë trajtimin më herët, kur kanceri ka më shumë gjasa të përgjigjet ndaj terapisë.
Testi i biopsisë së lëngshme zbulon disa lloje kanceresh nga një mostër gjaku
Aktualisht, skriningu rutinë rekomandohet vetëm për katër lloje kanceri, ndërsa rreth 70 % e rasteve të reja zbulohen vetëm pas shfaqjes së simptomave, zakonisht në faza të avancuara, kur normat e mbijetesës janë më të ulëta. Testet për zbulimin e hershëm të shumë kancereve përfaqësojnë një mënyrë të re revolucionare për skrining të shumë llojeve të kancerit njëkohësisht, përmes një mostre të vetme gjaku.
Për të vlerësuar ndikimin e një testi të tillë, të quajtur Cancerguard, studiuesit përdorën të dhëna epidemiologjike nga baza për mbikëqyrje, epidemiologji dhe rezultate përfundimtare, dhe zhvilluan një model simulimi për 14 lloje kanceresh që përbëjnë pothuajse 80 % të rasteve të incidencës dhe mortalitetit nga kanceri, transmeton Telegrafi.
Testi i ri mund të përmirësojë mbijetesën
Studiuesit simuluan ecurinĂ« 10-vjeçare tĂ« sĂ«mundjes te 5 milionĂ« tĂ« rritur nĂ« SHBA, tĂ« moshĂ«s 50â84 vjeç, duke vlerĂ«suar efektet e pĂ«rfshirjes sĂ« testit vjetor pĂ«r zbulimin e hershĂ«m tĂ« shumĂ« kancereve nĂ« kujdesin standard.
Modeli tregoi se gjatë një dekade, ky test shtesë mund të çojë në një rritje prej 10% në diagnozat e fazës I, 20% në fazën II, 30% në fazën III dhe 45% në fazën IV, krahasuar me kujdesin standard. Rëniet më të mëdha absolute në diagnozat e fazës IV u vunë re te kanceri i mushkërive, ai kolorektal dhe pankreatik, ndërsa rëniet më të mëdha relative te kanceri i qafës së mitrës, mëlçisë dhe ai kolorektal.
âAnaliza jonĂ« tregon se testet e gjakut pĂ«r shumĂ« lloje kanceri mund tĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« njĂ« pikĂ« kthese nĂ« kontrollin e sĂ«mundjesâ, shpjegon Dr. Jagpreet Chhatwal, autor kryesor i studimit dhe drejtor i Institutit pĂ«r VlerĂ«simin e TeknologjisĂ« nĂ« Massachusetts General Hospital dhe Harvard Medical School.
âSjellja e diagnostikimit nĂ« faza mĂ« tĂ« hershme, pĂ«rpara se kanceri tĂ« pĂ«rhapet, mund tĂ« pĂ«rmirĂ«sojĂ« mbijetesĂ«n dhe tĂ« ulĂ« barrĂ«n personale e ekonomike tĂ« kĂ«saj sĂ«mundjejeâ, pĂ«rfundon ai. /Telegrafi/
Kryeministri Edi Rama ka thënë sot se do të jenë 15 milionë euro ekstra në buxhetin e shtetit në shërbim të pacientëve të Onkologjikut.
âDuke u ndalur te lufta me kancerin dhe nevoja pĂ«r barnat e shtrenjta qĂ« kĂ«rkon kjo luftĂ«. PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« hapim njĂ« linjĂ« financimi nga buxheti i shtetit vetĂ«m pĂ«r kĂ«tĂ« nevojĂ« jetike, duke futur 15 milionĂ« euro ekstra nĂ« shĂ«rbim tĂ« pacientĂ«ve tĂ« Onkologjikut. ShĂ«rbimi i rikonstruksionit tĂ« gjirit pĂ«r gratĂ« dhe vajzat qĂ« kalojnĂ« kancerin do tĂ« jepet i plotĂ« dhe falasâ, tha ai.
Rama tha se Ministrja e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« Ă«shtĂ« shpallur ndĂ«r 100 gratĂ« mĂ« influente nĂ« mjekĂ«sinĂ« botĂ«rore pĂ«r çështjet nĂ« fushĂ«n e onkologjisĂ« dhe do tĂ« udhĂ«heqĂ« projektin kombĂ«tar pĂ«r ngritjen e Institutit KombĂ«tar tĂ« Tumoreve pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« 2030, njĂ« institucion i ri ekselence qĂ« do tâi bashkohet rrjetit ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« instituteve qĂ« luftojnĂ« me kancerin.
Po ashtu, kryeministri Rama dha lajmin se do të ketë rritje të tjera page për punonjësit e shëndetësisë.
â4,600 mjekĂ«, infermierĂ« dhe farmacistĂ«, si dhe 14,200 teknikĂ« dhe laborantĂ« do tĂ« pĂ«rfitojnĂ« njĂ« rritje tĂ« re pagash, qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« mesazh i qartĂ« pĂ«r gjeneratĂ«n e re tĂ« bluzave tĂ« bardha se nĂ« ShqipĂ«ri qĂ«ndrohet dhe punohet me dinjitet. ShqipĂ«ria 2030 do tĂ« bĂ«het vendi ku ikja do tĂ« jetĂ« thjesht zgjedhje individuale, jo imponim nga pamundĂ«sia pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar dhe punuar kĂ«tuâ, tha Rama. /euronews.al/
GjatĂ« podcastit âShĂ«ndeti nĂ« rend tĂ« parĂ«â, e mbĂ«shtetur nga United Hospital, onkologu Ilir Kurtishi, tha se kanceri Ă«shtĂ« njĂ« nga sĂ«mundjet mĂ« tĂ« rĂ«nda dhe mĂ« tĂ« pĂ«rhapura globalisht, qĂ« nuk njeh kufij moshĂ« apo gjini.
Ai thekson se kjo sëmundje mund të shfaqet në çdo organ të trupit, pa përjashtim.
âFaktorĂ«t qĂ« mund tĂ« shkaktojnĂ« sĂ«mundjet malinje janĂ« tĂ« shumtĂ«â, shpjegon Kurtishi duke shtuar se âNdĂ«r mĂ« kryesorĂ«t janĂ« disa infeksione virusale dhe bakteriale, abuzimi me alkool, ushqimi jo cilĂ«sor - veçanĂ«risht ai i pasur me yndyra, kripĂ« dhe hidrokarbure tĂ« ngopura, si edhe ushqimet e pĂ«rpunuara shpejtâ.
Ai shton se mungesa e aktivitetit fizik, ekspozimi i pakontrolluar ndaj rrezeve të diellit dhe mos përdorimi i mjeteve mbrojtëse në vendin e punës janë ndër faktorët që rrisin ndjeshëm rrezikun e zhvillimit të kancerit.
Shkencëtarët po zbulojnë se si qelizat burimore të folikulave të flokëve eliminojnë qelizat e rrezikshme dhe zvogëlojnë rrezikun e melanomës
Flokët e thinjur zakonisht shihen si shenjë plakjeje, por një studim i ri japonez, siç shkruan ScienceAlert, sugjeron se ato mund të jenë në fakt tregues se trupi ynë po mbrohet natyrshëm nga kanceri.
Një studim i kryer tek minjtë ka treguar se trupi i njeriut ka evoluar një mekanizëm për të eliminuar qelizat që rrezikojnë të formojnë tumore, edhe nëse kjo nënkupton humbjen e ngjyrës së flokëve.
Roli i qelizave burimore
Qelizat tona ekspozohen çdo ditë ndaj faktorëve të ndryshëm mjedisorë që mund të dëmtojnë ADN-në. Qelizat e lëkurës janë veçanërisht të ndjeshme, sepse veprojnë si linja e parë mbrojtëse për organet e brendshme. Dëmtimi i ADN-së mund të kontribuojë si në plakjen e qelizave, ashtu edhe në zhvillimin e kancerit.
Edhe pse ekspertët ende nuk i kuptojnë plotësisht të gjithë mekanizmat që lidhin dëmtimin e ADN-së me shenjat fizike të plakjes, ky studim sjell të dhëna të reja interesante.
Studiuesit u përqendruan në melanomën, një formë kanceri që zakonisht shfaqet në lëkurë dhe që lind nga melanocitet, qelizat që prodhojnë melaninën, pigmentin përgjegjës për ngjyrën e lëkurës dhe të flokëve. Melanocitet zhvillohen nga qelizat burimore të melanociteve (McSCs) që ndodhen në folikulat e flokëve, ku ato rregullisht rigjenerojnë pigmentimin e lëkurës dhe të flokëve, transmeton Telegrafi.
Profimedia
Studimi tek minjtë
Duke studiuar minjtĂ«, shkencĂ«tarĂ«t analizuan ekspresionin e gjeneve pĂ«r tĂ« ndjekur fatin e qelizave McSC pas dĂ«mtimeve tĂ« ndryshme tĂ« ADN-sĂ«. NĂ« rastin e dĂ«mtimeve tĂ« quajtura âthyerje tĂ« dyfishta tĂ« zinxhiritâ, ku tĂ« dy zinxhirĂ«t e ADN-sĂ« ndĂ«rpriten, qelizat McSC u diferencuan nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pakthyeshme dhe mĂ« pas u zhdukĂ«n. Si rezultat, flokĂ«t e minjve u thinjĂ«n.
Ky proces quhet âdiferencim i induktuar nga plakjaâ ose plakje-diferencim dhe bazohet nĂ« aktivizimin e rrugĂ«s sinjalizuese p53âp21, e cila rregullon ciklin qelizor. NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ«, trupi eliminon qelizat qĂ« mund tĂ« bĂ«hen kancerogjene, edhe pse kjo sjell humbjen e ngjyrĂ«s sĂ« flokĂ«ve.
Megjithatë, ekspozimi ndaj disa kancerogjenëve shkaktoi një reagim të ndryshëm. Minjtë u ekspozuan ndaj rrezatimit UVB dhe ndaj 7,12-dimetilbenz(a)antracenit (DMBA), një kancerogjen i fuqishëm që përdoret shpesh në kërkime për të induktuar tumore. Studimi tregoi se qelizat McSC e anashkaluan procesin e diferencimit që ndodh pas thyerjeve të dyfishta, edhe pse kishin pësuar dëmtime në ADN.
Kancerogjenët mund të ndryshojnë fatin e qelizave
KĂ«to gjetje sugjerojnĂ« se, nganjĂ«herĂ«, âtĂ« dish kur tĂ« ndaleshâ mund tĂ« jetĂ« çelĂ«si i mbijetesĂ«s. PĂ«r qelizat McSC, tĂ«rheqja dhe ndĂ«rprerja e funksionit si pĂ«rgjigje ndaj dĂ«mtimit tĂ« ADN-sĂ« mund tĂ« jetĂ« mbrojtĂ«se edhe pse humbasin pigmentin, trupi mbrohet nga kanceri i lĂ«kurĂ«s.
Kur qelizat McSC u ekspozuan ndaj UVB ose DMBA, ato ruajtĂ«n aftĂ«sinĂ« pĂ«r vetĂ«-rigjenerim dhe vazhduan tĂ« klonohen. Ky proces mbĂ«shtetet nga faktori i qelizave burimore (FMĆ), njĂ« citokin qĂ« udhĂ«heq melanocitet drejt vendndodhjes sĂ« tyre nĂ« lĂ«kurĂ«. FMĆ gjithashtu pengon plakjen, qĂ« do tĂ« thotĂ« se qelizat McSC tĂ« dĂ«mtuara mund tĂ« mbijetojnĂ« dhe tĂ« ndahen mĂ« tej, duke rritur rrezikun e kancerit.
âE njĂ«jta popullatĂ« qelizash burimore mund tĂ« ndjekĂ« fate tĂ« kundĂ«rta â shterim ose pĂ«rhapje â nĂ« varĂ«si tĂ« llojit tĂ« stresit dhe sinjaleve nga mikroambientiâ, shpjegon autorja kryesore Emi Nishimura, biologe nĂ« Universitetin e Tokios.
Ajo shton se ky zbulim ndryshon mĂ«nyrĂ«n se si e kuptojmĂ« flokun e thinjur dhe melanomĂ«n â jo si ngjarje tĂ« ndara, por si rezultate tĂ« ndryshme tĂ« pĂ«rgjigjeve tĂ« qelizave burimore ndaj stresit.
Një perspektivë e re mbi rolin kompleks të qelizave burimore
Edhe pse kjo nuk do të thotë se flokët e thinjur mbrojnë drejtpërdrejt nga kanceri, studiuesit theksojnë se thinjet janë rezultat i një procesi mbrojtës, diferencimit të shkaktuar nga plakja që ndihmon trupin të eliminojë qelizat potencialisht të rrezikshme. Kur ky proces mungon, mbijetesa dhe shumimi i qelizave McSC të dëmtuara mund të rrisin rrezikun e melanomës.
Edhe pse nevojiten më shumë kërkime për të kuptuar të gjithë mekanizmat dhe për të parë nëse i njëjti fenomen ndodh edhe tek njerëzit, ky studim tashmë përbën një hap të rëndësishëm në kuptimin e lidhjes midis plakjes së indeve dhe kancerit.
Studimi është botuar në revistën prestigjioze Nature Cell Biology dhe ofron një perspektivë të re për rolin kompleks të qelizave burimore në shëndetin e lëkurës dhe flokëve.
Stresi rrit gjasat që të thinjeni para moshës 30 vjeç: një hormon i vetëm mund të shkaktojë inflamacion të lëkurës së kokës. /Telegrafi/
GjatĂ« podcastit âShĂ«ndeti nĂ« rend tĂ« parĂ«â, tĂ« mbĂ«shtetur nga United Hospital, onkologu Ilir Kurtishi ka folur pĂ«r rĂ«ndĂ«sinĂ« e testeve gjenetike nĂ« parandalimin e sĂ«mundjeve malinje, veçanĂ«risht atyre qĂ« prekin gratĂ«, si kanceri i gjirit dhe i vezoreve.
Sipas Kurtishit, studimet kanë treguar se nuk ka përfitime të mëdha nga kontrollimet rutinë te femrat nën moshën 40-vjeçare, nëse ato nuk kanë histori familjare të sëmundjeve malinje dhe nuk janë bartëse të gjeneve BRCA.
âNga studimet e bĂ«ra, Ă«shtĂ« parĂ« qĂ« nuk ka ndonjĂ« benefit nĂ« gjetjen e ndryshimeve te femrat nĂ«n moshĂ«n 40 vjeç ose tĂ« themi se sĂ«mundjet janĂ« mĂ« tĂ« shpeshta pas moshĂ«s 40 vjeçare, tek ato tĂ« cilĂ«t nuk kanĂ« anamnezĂ« familjare pozitive dhe te ato tĂ« cilĂ«t nuk janĂ« bartĂ«s tĂ« disa gjeneve qĂ« quhen BRCA test, BRCA gjenet. Dhe sot gĂ«zojmĂ« metoda gjenetike, pra BRCA screening, njĂ« test i cili mund tĂ« bĂ«het te disa femra tĂ« cilĂ«t kanĂ« anĂ«tarĂ« tĂ« familjes me tĂ« sĂ«murĂ«, me sĂ«mundje malinje dhe ne tĂ« parashikojmĂ« se çfarĂ« mund tĂ« ndodhĂ« me gjirin e tyre dhe me vezoret, nĂ«se kĂ«to gjene janĂ« tĂ« pranishme dhe pastaj tĂ« udhĂ«zojmĂ« tĂ« marrin masat adekuate qĂ« kĂ«tĂ« problematikĂ« tĂ« prevenojmĂ«â, ka thĂ«nĂ« Kurtishi.
Për më shumë shikoni podcastin e plotë "Shëndeti në rend të parë":
Onkologët holandezë kanë vlerësuar si "impresionuese" rezultatet e një studimi të ri amerikan, i cili sugjeron se vaksinat mRNA kundër koronavirusit mund të rrisin efikasitetin e imunoterapisë për disa lloje specifike të kancerit të mushkërive dhe lëkurës
Sipas studimit të publikuar në revistën prestigjioze "Nature" më 21 tetor 2025, pacientët me lloje të caktuara të kancerit të mushkërive të avancuar (si kanceri jo me qeli të vogla, NSCLC) që morën vaksinën mRNA kundër COVID-19 jetuan mesatarisht 37.3 muaj, ose 16.5 muaj më gjatë se pacientët e pavaksinuar, të cilët kishin një mbijetesë mesatare prej 20.6 muajsh. Studimi, i prezantuar gjithashtu në Kongresin e Shoqërisë Evropiane të Onkologjisë Mjekësore (ESMO) 2025, analizoi të dhënat mjekësore të më shumë se 1,000 pacientëve me kancer të avancuar të mushkërive ose melanomë (kancer i lëkurës), të trajtuar në Qendrën e Kancerit MD Anderson në Teksas, nga viti 2019 deri në 2023.
Ky hulumtim, i udhëhequr nga Adam Grippin dhe Elias Sayour nga Universiteti i Floridës dhe MD Anderson, zbuloi se efektet pozitive shfaqen vetëm kur vaksinimi me mRNA (si ato të Pfizer/BioNTech ose Moderna) ndodh brenda 100 ditëve para ose pas fillimit të imunoterapisë me inhibitorë të checkpoint-eve (ICI), si nivolumab ose pembrolizumab. Për shembull, në kancerin e mushkërive, norma e mbijetesës në tre vjet ishte 55.7% për pacientët e vaksinuar, krahasuar me vetëm 30.8% për të pavaksinuarit. Për melanomën, mbijetesa mesatare u rrit nga 26.7 muaj në 30-40 muaj. Studimi nuk gjeti efekte të ngjashme nga vaksinat jo-mRNA, si ato për gripin ose pneumoninë, duke theksuar rolin specifik të mRNA-së në "zgjimin" e sistemit imunitar, transmeton Telegrafi.
Reagimi i Shoqatave Holandeze të Onkologjisë
Shoqata Holandeze pĂ«r OnkologjinĂ« MjekĂ«sore (NVMO) dhe Shoqata Holandeze e MjekĂ«ve pĂ«r SĂ«mundjet e MushkĂ«rive dhe Tuberkulozin (NVALT) kanĂ« deklaruar se rezultatet "fort mbĂ«shtesin njohuritĂ« ekzistuese mbi ndĂ«rveprimin mes vaksinave mRNA dhe imunoterapisĂ«", por kanĂ« paralajmĂ«ruar pĂ«r kujdes nĂ« nxjerrjen e pĂ«rfundimeve. "ĂshtĂ« e mundur qĂ« pacientĂ«t e pavaksinuar tĂ« kenĂ« qenĂ« nĂ« gjendje mĂ« tĂ« keqe shĂ«ndetĂ«sore, çka mund tĂ« ketĂ« ndikuar nĂ« rezultate", kanĂ« thĂ«nĂ« ekspertĂ«t holandezĂ«, duke theksuar nevojĂ«n pĂ«r studime mĂ« tĂ« mĂ«dha klinike. KĂ«to shoqata, tĂ« cilat kanĂ« monitoruar vaksinimin kundĂ«r COVID-19 te pacientĂ«t me kancer qĂ« nga viti 2021 pĂ«rmes studimit VOICE, shohin kĂ«to gjetje si njĂ« zhvillim premtues, por jo si provĂ« pĂ«rfundimtare.
Onkologu dhe internisti John Haanen nga Spitali Antoni van Leeuwenhoek (një qendër kryesore e kancerit në Holandë) ka thënë se studimi nuk ofron "provë përfundimtare", por jep "indikacione të forta" se vaksinat mRNA mund të forcojnë përgjigjen imunologjike kundër kancerit. Haanen, një ekspert në imunoterapi dhe vaksinat mRNA kundër kancerit, ka theksuar se ky efekt mund të jetë veçanërisht i dobishëm për tumoret "ftohtë", të cilat zakonisht rezistojnë imunoterapinë. Ai ka përmendur gjithashtu një studim tjetër të fundit, ku vaksinat mRNA të personalizuara, të drejtuara kundër proteinave specifike të tumorit, kanë përmirësuar rezultatet te pacientët me kancer, duke hapur mundësi për kombinime të reja trajtimi.
Implikimet dhe kujdesi: ĂfarĂ« duhet tĂ« dimĂ«?
Këto gjetje janë premtuese, por kërkojnë verifikim në prova klinike randomizuese, si një studim fazë III që po planifikohet nga ekipi amerikan. Ndërsa mRNA-ja ka revolucionarizuar vaksinimin kundër COVID-19, aplikimi i saj në onkologji mund të zgjerohet në vaksinat terapeutike kundër kancerit, duke synuar mutacionet specifike të tumorit. Ekspertët holandezë, si Manfred van Egmond nga Universiteti i Amsterdamit, parashikojnë se ky fushë do të zhvillohet shpejt, por theksojnë se aplikimi klinik do të marrë kohë.
Në përfundim, ky studim hap një kapitull të ri në trajtimin e kancerit, duke treguar se vaksinat e krijuara për një pandemi mund të kenë benefite të papritura në luftën kundër kancerit. Megjithatë, pacientët duhet të konsultohen me mjekët e tyre për vaksinimin, duke marrë parasysh gjendjen individuale shëndetësore. /Telegrafi/
Besueshmëria e treguesve të tumorit (tumor markerëve) varet nga vetë markeri që matet, nga lloji i kancerit dhe nga faza e sëmundjes
Tumor markerët janë substanca që mund të gjenden në gjak, urinë ose në inde, te personat që vuajnë nga disa lloje kanceri. Zakonisht i prodhojnë vetë qelizat tumorale, por ndonjëherë ato krijohen edhe nga vetë trupi si reagim ndaj pranisë së tumorit ose gjendjeve të tjera beninje.
Sa janë të besueshëm tumor markerët?
Vlerat e rritura të këtyre treguesve mund të sinjalizojnë praninë e një procesi malign, por nuk janë të mjaftueshme për të vendosur diagnozën e kancerit. Te disa persona me kancer, markerët mund të mbeten brenda normës, veçanërisht në fazat e hershme të sëmundjes, ndërsa te të tjerë mund të rriten për shkak të infeksioneve, inflamacioneve apo sëmundjeve të padëmshme që nuk kanë lidhje me tumorin.
Për këtë arsye, mjekët i interpretojnë rezultatet gjithmonë në kontekstin e pamjes klinike dhe rezultateve shtesë diagnostike, si biopsia, ultrazëri apo rezonanca magnetike.
Besueshmëria varet nga markeri dhe nga lloji i kancerit: disa janë shumë specifikë dhe të vlefshëm për ndjekjen e tumoreve të caktuara (si PSA për kancerin e prostatës), ndërsa të tjerë janë më pak precizë pasi mund të rriten edhe në sëmundje beninje.
Në përgjithësi, tumor markerët nuk janë mjaft të ndjeshëm apo specifikë për zbulimin e hershëm të kancerit te personat pa simptoma. Ato mund të japin rezultate fals negativë (kanceri ekziston, por markeri është normal) ose fals pozitivë. Prandaj, ato nuk përdoren për kontrolle rutinë parandaluese, por si mjete shtesë për diagnostikë, vlerësim të suksesit të terapisë dhe për zbulimin e hershëm të rikthimit të sëmundjes, transmeton Telegrafi.
Kur duhet bërë testi i treguesve të tumorit?
NĂ« ndryshim nga metodat imazherike, tumor markerĂ«t mund tĂ« ndihmojnĂ« nĂ« zbulimin e hershĂ«m tĂ« ndryshimeve gjatĂ« sĂ«mundjes, por nuk mund tâi zĂ«vendĂ«sojnĂ« plotĂ«sisht metodat diagnostike si CT, MRI apo biopsia.
Ata përdoren kryesisht për:
përcaktimin e stadit të sëmundjes dhe parashikimin e ecurisë,
zgjedhjen e terapive, sidomos të atyre të synuara gjenetikisht,
ndjekjen e efektivitetit të trajtimit dhe zbulimin e rikthimit të tumorit (nëse vlerat bien, zakonisht terapia po funksionon),
zbulimin e recidivit â rritja e markereve pas trajtimit mund tĂ« jetĂ« shenjĂ« e parĂ« e rikthimit tĂ« sĂ«mundjes.
Cilat janë treguesit e tumorit më të përdorur në praktikë?
Analizat për tumor markerë mund të kryhen nga gjakut, urina ose indet. Zakonisht merren nga gjaku venoz, pa përgatitje të veçantë. Në disa raste, analizat bëhen nga urina ose nga mostra të indeve të marra me biopsi.
Ekzistojnë dhjetëra tregues të ndryshëm, por në praktikën e përditshme përdoret vetëm një pjesë e tyre:
CA 125 â ndĂ«r mĂ« tĂ« njohurit, pĂ«rdoret nĂ« ndjekjen e kancerit tĂ« vezoreve. Vlerat e rritura mund tĂ« tregojnĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« sĂ«mundje, por mund tĂ« rriten edhe pĂ«r arsye beninje (endometriozĂ«, kiste ovariane, menstruacion, inflamacion). PĂ«rdoret kryesisht pĂ«r ndjekje dhe jo pĂ«r diagnostikĂ« tĂ« hershme.
CEA (antigjeni karcinoembrional) â mund tĂ« rritet te kanceri i zorrĂ«s sĂ« trashĂ«, pankreasit, stomakut dhe mushkĂ«rive, por edhe te duhanpirĂ«sit apo personat me sĂ«mundje inflamatore tĂ« zorrĂ«ve. PĂ«rdoret pĂ«r tĂ« ndjekur suksesin e terapisĂ« dhe pĂ«r tĂ« zbuluar rikthimin e tumorit.
CA 19-9 â lidhet kryesisht me kancerin e pankreasit dhe tĂ« kanaleve biliare.
CA 15-3 â pĂ«rdoret pĂ«r ndjekjen e kancerit tĂ« gjirit.
PSA (antigjeni specifik i prostatĂ«s) â pĂ«rdoret pĂ«r vlerĂ«simin e kancerit tĂ« prostatĂ«s, por mund tĂ« jetĂ« i rritur edhe nĂ« raste tĂ« zmadhimit beninj apo infeksioneve tĂ« prostatĂ«s.
AFP (alfa-fetoproteina) â rritet te kanceri i mĂ«lçisĂ« dhe te disa tumore tĂ« qelizave germinale.
Beta-hCG â mund tĂ« tregojĂ« pĂ«r koriokarcinomĂ«n ose tumoret testikulare.
Në ditët e sotme, disa tregues nuk maten vetëm në gjak, por drejt e në indin tumoror, duke dhënë informacion për ndryshimet gjenetike dhe mundësinë e përdorimit të terapive të synuara. Shembuj të tillë janë: HER2/neu (në kancerin e gjirit dhe stomakut), EGFR dhe ALK (në kancerin e mushkërive), si dhe BRCA1/BRCA2 (në kancerin e gjirit dhe vezoreve).
ĂfarĂ« do tĂ« thotĂ« kur treguesit janĂ« tĂ« rritur apo fillojnĂ« tĂ« bien?
Vlerat e rritura të treguesve mund të sinjalizojnë praninë e kancerit, por jo gjithmonë e konfirmojnë atë. Ato mund të tregojnë për përparim të sëmundjes, përhapje në organe të tjera ose metastaza. Në çdo rast, interpretimi bëhet në kontekstin e gjendjes së pacientit dhe rezultateve të tjera mjekësore.
Nëse vlerat fillojnë të bien, kjo zakonisht nënkupton se trajtimi po funksionon dhe se numri i qelizave tumorale po zvogëlohet. Megjithatë, vlerat mund të luhaten natyrshëm gjatë kohës, edhe gjatë terapisë, prandaj mjekët ndjekin trendin e përgjithshëm, jo një rezultat të vetëm.
Për këtë arsye, vendimet mjekësore nuk bazohen vetëm në tumor markerë, por në kombinimin e analizave laboratorike, imazherike dhe ekzaminimit klinik. /Telegrafi/
Serbia do tĂ« jetĂ« vend i parĂ« nĂ« botĂ« qĂ« do tĂ« testojĂ« njĂ« vaksinĂ« eksperimentale kundĂ«r kancerit, Enteromix, e zhvilluar nĂ« Rusi nga Qendra pĂ«r KĂ«rkime MjekĂ«sore dhe Radiologjike nĂ« MoskĂ«. Vaksina Ă«shtĂ« e personalizuar, duke kombinuar materialin gjenetik tĂ« pacientit me indin tumoral, dhe synon trajtimin e metastazave tĂ« shkaktuara nga melanoma ose [âŠ]
Një analizë gjaku për më shumë se 50 lloje kanceri mund të ndihmojë në përshpejtimin e diagnozës, sipas një studimi të ri.
Rezultatet e një prove në Amerikën e Veriut tregojnë se testi ishte në gjendje të identifikonte një gamë të gjerë kanceresh, nga të cilat tre të katërtat nuk kanë asnjë formë të programit të shqyrtimit.
Më shumë se gjysma e kancereve u zbuluan në një fazë të hershme, ku ato janë më të lehta për t'u trajtuar dhe potencialisht të shërueshme.
Testi Galleri, i prodhuar nga kompania farmaceutike amerikane Grail, mund të zbulojë fragmente të ADN-së kanceroze që janë shkëputur nga një tumor dhe qarkullojnë në gjak.
Aktualisht po testohet nga NHS.
Në studim u përfshinë 25,000 të rritur nga SHBA-ja dhe Kanadaja gjatë një viti, ku pothuajse një në 100 prej tyre mori një rezultat pozitiv.
Për 62% të këtyre rasteve, kanceri u konfirmua më vonë.
Hulumtuesja kryesore, Dr. Nima Nabavizadeh, profesor i asociuar i mjekësisë rrezatuese në Universitetin e Shëndetit dhe Shkencës në Oregon, tha se të dhënat treguan se testi mund të "ndryshojë rrënjësisht" qasjen e tyre ndaj shqyrtimit të kancerit.
Ai shpjegoi se kjo mund të ndihmojë në zbulimin e shumë llojeve të kancerit "më herët, kur shanset për trajtim të suksesshëm apo edhe shërim janë më të mëdha".
Testi përjashtoi saktë kancerin në mbi 99% të atyre që rezultuan negativë.
Kur u kombinua me shqyrtimin e gjirit, zorrëve dhe qafës së mitrës, ai rriti numrin e kancereve të zbuluara në përgjithësi shtatëfish.
ĂĂ«shtja kryesore Ă«shtĂ« se tre tĂ« katĂ«rtat e kancereve tĂ« zbuluara ishin ato qĂ« nuk kishin program shqyrtimi, siç janĂ« kanceri i vezoreve, i mĂ«lçisĂ«, i stomakut, i fshikĂ«zĂ«s dhe i pankreasit.
Analiza e gjakut identifikoi saktë origjinën e kancerit në nëntë nga 10 raste.
Bëhet e ditur se këto rezultate mbresëlënëse sugjerojnë se analiza e gjakut përfundimisht mund të luajë një rol të madh në diagnostikimin e hershëm të kancerit.
Por shkencëtarët që nuk janë përfshirë në hulumtim thonë se nevojiten më shumë prova për të treguar nëse analiza e gjakut ul vdekjet nga kanceri.
Rezultatet kryesore do të publikohen në kongresin e Shoqatës Evropiane për Onkologji Mjekësore në Berlin.
Shërbimi Shëndetësor Kombëtar (NHS) ka thënë më parë se nëse rezultatet janë të suksesshme, testet do të shtrihen në një milion njerëz të tjerë. /Telegrafi/
Përdorimi gjithnjë e më i madh i barnave që përshkruhen gjerësisht për diabetin e tipit 2 dhe kontrollin e peshës trupore (agonistët e GLP-1) mund të çojë në interpretim të gabuar të imazheve onkologjike PET-CT, dhe me këtë në ekzaminime të panevojshme, përcaktim të pasaktë të stadit të kancerit dhe ndryshim të drejtimit të trajtimit
Barnat globalisht të njohura ndikojnë në metabolizmin e glukozës, lëvizshmërinë e stomakut dhe tonusin simpatik, gjë që rezulton me modele atipike gjatë interpretimit të imazheve të pozitron-emision tomografisë me fluordezoksiglukozë (FDG PET-CT). Me këtë ekzaminim zbulohen lezione malinje metabolikisht aktive, duke përfshirë kancerin e mushkërive, kancerin kolorektal, limfomën, melanomën, kancerin e gjirit, të vezoreve, trurit dhe mielomën e shumëfishtë. Përveç kësaj, skanimi PET-CT përdoret për përcaktimin e stadit të kancerit dhe për ndjekjen e përgjigjes ndaj terapisë së sëmundjeve malinje.
Pacientëve u këshillohet të shmangin ushtrimet e rënda fizike ose masazhin e indeve të thella 48 orë para skanimit PET-CT, të mos konsumojnë karbohidrate ose ushqime të ëmbla 24 orë më parë dhe të shmangin çdo ushqim e pije, përveç ujit dhe barnave, gjashtë orë para ekzaminimit.
Para testit, pacientit i injektohet një sasi e vogël kontrasti radioaktiv në venë, i cili shpërndahet në trup dhe më pas një skaner i veçantë regjistron imazhet. FDG lidhet me qelizat që përdorin shumë glukozë, si qelizat tumorale, dhe lëshon sinjal që kamera PET mund ta detektojë.
Raste tĂ« mĂ«parshme kanĂ« treguar rritje tĂ« pĂ«rthithjes sĂ« kontrastit nĂ« muskujt skeletikĂ«, nĂ« miokard dhe nĂ« indin dhjamor kafe, çka mund tĂ« interpretohet gabimisht si malignitet ose sĂ«mundje inflamatore, tregon njĂ« studim i paraqitur nĂ« kongresin e 38-tĂ« tĂ« ShoqatĂ«s Evropiane pĂ«r MjekĂ«si BĂ«rthamore (EANM â25), transmeton Telegrafi.
Rritet numri i përdoruesve të agonistëve GLP-1
â VĂ«rejtĂ«m disa modele tĂ« pazakonta pĂ«rthithjeje, tĂ« cilat mund tĂ« interpretohen gabimisht si patologjike nĂ«se nuk merret parasysh historia e pĂ«rdorimit tĂ« barnave tĂ« pacientit, tha Dr. sc. Peter Strouhal, mjek specialist i mjekĂ«sisĂ« bĂ«rthamore me fokus nĂ« PET-CT onkologjik dhe drejtor mjekĂ«sor i kompanisĂ« Alliance Medical Ltd, si dhe autori kryesor i studimit.
â KĂ«to modele tĂ« ndryshuara po bĂ«hen gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« shpeshta, por aktualisht nĂ« nivel ndĂ«rkombĂ«tar nuk ekzistojnĂ« udhĂ«zime qĂ« ta rregullojnĂ« kĂ«tĂ« problem, shtoi ai.
Sfida të reja në interpretim
Ekipi kërkimor planifikon të zgjerojë mbledhjen e të dhënave në qendra të tjera të imazherisë dhe të krijojë bashkëpunim ndërkombëtar për të siguruar udhëzime të qëndrueshme për interpretimin e imazheve PET-CT në mbarë botën.
Aktualisht, studiuesit nuk rekomandojnë ndryshimin e përgatitjes së pacientëve apo ndërprerjen e marrjes së agonistëve GLP-1 para skanimit PET-CT. Në vend të kësaj, ata këshillojnë dokumentimin e kujdesshëm dhe të vazhdueshëm të përdorimit të këtyre barnave te pacientët që i nënshtrohen ekzaminimit, për të lehtësuar interpretimin e rezultateve derisa të zhvillohen udhëzime formale.
â Njohja e modeleve karakteristike tĂ« pĂ«rthithjes tĂ« lidhura me agonistĂ«t GLP-1 ndihmon nĂ« shmangien e ankthit tĂ« panevojshĂ«m dhe siguron kujdes tĂ« duhur e nĂ« kohĂ« â shtoi Dr. Strouhal. /Telegrafi/
âNuk jam mĂ« e reja, por jam e fortĂ«, e gjallĂ« dhe ende seksiâ â me kĂ«to fjalĂ«, Bianca Balti u bĂ« zĂ«ri i grave qĂ« kanĂ« mbijetuar nga kanceri, pas refuzimit tĂ« saj nga Victoriaâs Secret
Pas gjashtĂ« vitesh pauzĂ«, sfilata e Victoriaâs Secret Ă«shtĂ« rikthyer nĂ« skenĂ« nĂ« Bruklin, por shkĂ«lqimi i saj u zbeh nga letra e hapur e modeles italiane Bianca Balti. Bianca kishte dĂ«shiruar tĂ« ecte nĂ« pasarelĂ« nĂ« emĂ«r tĂ« tĂ« gjitha grave qĂ« po luftojnĂ« me kancerin, por kĂ«rkesa e saj u refuzua.
Letra e saj, e publikuar në kanalin e saj Substack, është bërë simbol i guximit, vendosmërisë dhe forcës, duke frymëzuar miliona gra në mbarë botën.
Rikthimi i sfilatĂ«s Victoriaâs Secret
KĂ«tĂ« vit, Victoriaâs Secret festoi rikthimin e saj pas gjashtĂ« vjetĂ«sh mungesĂ«, duke u pĂ«rpjekur tĂ« rifreskojĂ« imazhin pĂ«rmes pĂ«rfshirjes dhe diversitetit.
Sfilata solli nĂ« skenĂ« ish-âEngjĂ«jtâ legjendarĂ« tĂ« markĂ«s, por edhe modele plus-size, njĂ« modele shtatzĂ«nĂ«, njĂ« modele transgjinore dhe njĂ« sportiste profesionale. Brendi u pĂ«rpoq tĂ« dĂ«rgojĂ« mesazhin se çdo grua Ă«shtĂ« e mirĂ«pritur, pavarĂ«sisht formĂ«s trupore, ngjyrĂ«s sĂ« lĂ«kurĂ«s, moshĂ«s apo identitetit.
Megjithatë, kjo qasje e re ndaj përfshirjes nuk përfshiu gratë që kanë mposhtur kancerin, çka e shtyu Biancën Balti të reagojë publikisht me letrën e saj të ndjerë, transmeton Telegrafi.
Lufta me kancerin â nga diagnoza te guximi publik
Në vitin 2024, Bianca Balti zbuloi se vuante nga kanceri i vezoreve në stadin III, pas një mastektomie parandaluese që kishte kryer në dhjetor të vitit 2022. Para operacionit, ajo kishte bërë testim gjenetik, i cili zbuloi se ishte mbartëse e mutacionit BRCA1, një faktor i trashëguar që rrit ndjeshëm rrezikun për kancer të gjirit dhe të vezoreve.
âU frikĂ«sova shumĂ«. Nuk e dija çfarĂ« do tĂ« thoshte heqja e indit tĂ« gjirit pĂ«r pamjen apo karrierĂ«n time. Por e dija qĂ« duhej ta bĂ«ja. Halla ime kishte ndĂ«rruar jetĂ« shumĂ« herĂ«t nga kanceri metastatik i gjirit, dhe unĂ« doja tĂ« jetoja. Mbi tĂ« gjitha, doja tâu jepja shembull vajzave tĂ« mia, tĂ« cilat njĂ« ditĂ« mund tĂ« pĂ«rballen me tĂ« njĂ«jtĂ«n zgjedhje.â
Pas disa muajsh, pasi ndjeu dhimbje të forta në bark, iu drejtua mjekëve, të cilët konfirmuan kancer të përparuar të vezoreve. Ajo iu nënshtrua menjëherë operacionit urgjent dhe më pas kimioterapisë, me synim eliminimin e qelizave të mbetura kancerogjene.
GjatĂ« gjithĂ« periudhĂ«s sĂ« trajtimit, Bianca ndau hapur rrugĂ«timin e saj me publikun â duke postuar fotografi nga spitali, video nga kimioterapia dhe momente shumĂ« emocionale tĂ« betejĂ«s sĂ« saj.
Një nga momentet më të fuqishme ishte kur ajo preu flokët e saj dhe u shfaq në Festivalin Sanremo, pa parukë, duke treguar me krenari shenjat dhe plagët e luftës së saj për jetën.
Bianca Balti dhe letra e saj e hapur pĂ«r Victoriaâs Secret
Bianca vendosi tĂ« bĂ«jĂ« edhe njĂ« hap tĂ« guximshĂ«m, ajo kontaktoi Victoriaâs Secret me dĂ«shirĂ«n pĂ«r tĂ« ecur nĂ« pasarelĂ« nĂ« shenjĂ« mbĂ«shtetjeje pĂ«r tĂ« gjitha gratĂ« qĂ« po luftojnĂ« me kancerin.
NĂ« esenĂ« e saj nĂ« Substack, ajo publikoi letrĂ«n nĂ« tĂ«rĂ«si: âJavĂ«n e kaluar bĂ«ra diçka tĂ« guximshme. Iu drejtova kompanisĂ« Victoriaâs Secret dhe u ofrova vetĂ« qĂ« tĂ« eci nĂ« sfilatĂ«n e kĂ«tij viti. Nuk e di saktĂ«sisht nga mĂ« erdhi guximi, por e bĂ«ra. GjĂ«rat e vetme pĂ«r tĂ« cilat pendohemi nĂ« jetĂ« janĂ« shanset qĂ« nuk i shfrytĂ«zojmĂ«. Prandaj e pyeta veten: âĂfarĂ« kam pĂ«r tĂ« humbur?â dhe e ndĂ«rmora kĂ«tĂ« hap.â
âE dashur Victoriaâs Secret, GjatĂ« viteve tĂ« fundit, kam ndjekur transformimin e bukur tĂ« markĂ«s suaj, njĂ« dĂ«shmi e vĂ«rtetĂ« e pĂ«rkushtimit ndaj diversitetit dhe pĂ«rfshirjes. Kam parĂ« gra tĂ« tĂ« gjitha pĂ«rmasave, prejardhjeve etnike, gjinive dhe moshave qĂ« shfaqen nĂ« fushatat dhe sfilatat tuaja. Kur pashĂ« njoftimin se Victoriaâs Secret Fashion Show po kthehet kĂ«tĂ« vit, ndjeva diçka tĂ« fortĂ«: edhe unĂ« i pĂ«rkas atje.
PĂ«rfshirja do tĂ« thotĂ« ta bĂ«sh publikun tĂ« ndihet i parĂ«. Dhe e vĂ«rteta Ă«shtĂ« â njĂ« nĂ« tre gra do tĂ« pĂ«rballet me kancer gjatĂ« jetĂ«s. NjĂ« nĂ« tetĂ« do tĂ« pĂ«rballet me kancer gjiri. MijĂ«ra do tĂ« pĂ«rballen me kancer tĂ« vezoreve. UnĂ« jam njĂ«ra prej tyre. QĂ« nga momenti kur mora diagnozĂ«n vitin e kaluar, jam bĂ«rĂ« zĂ«ri i qindra grave. MĂ« shkruajnĂ« çdo ditĂ« gra nĂ« trajtim, tĂ« mbijetuara, nĂ«na, madje edhe fĂ«mijĂ« qĂ« luftojnĂ« me kancerin dhe mĂ« thonĂ« se tâi shohin mua duke ndarĂ« pĂ«rvojĂ«n time, duke u shfaqur nĂ« televizion pa parukĂ« dhe duke pranuar plagĂ«t e mia, u jep atyre shpresĂ«.â
Krenare me plagët e mia
âE di nga pĂ«rvoja personale sa shumĂ« na nevojitet dikush qĂ« mund ta admirojmĂ« kur ndihemi tĂ« thyer. KĂ«tĂ« e kam mĂ«suar shumĂ« kohĂ« mĂ« parĂ«, kur 12 vjet mĂ« parĂ« u çlirova nga varĂ«sia â shĂ«rohemi kur shohim prova se pĂ«rparimi Ă«shtĂ« i mundur. MĂ« 14 tetor festoj njĂ« vit nga seanca ime e parĂ« e kimioterapisĂ«. MĂ« 15 tetor, sfilata juaj kthehet gjatĂ« muajit tĂ« ndĂ«rgjegjĂ«simit pĂ«r kancerin e gjirit. Jeta nuk krijon momente tĂ« tilla rastĂ«sisht.
Nuk jam mĂ« e reja, nuk kam format mĂ« tĂ« bukura, ndoshta nuk jam nĂ« formĂ«n mĂ« tĂ« mirĂ«. Por jam e fortĂ«, e guximshme dhe gjallĂ« dhe ende jashtĂ«zakonisht seksi. I mbaj plagĂ«t e mia me krenari dhe tregoj me dashuri flokĂ«t e mi tĂ« rinj. PjesĂ«marrja ime nĂ« atĂ« pasarelĂ« nuk do tĂ« ishte vetĂ«m pĂ«rmbushje e njĂ« Ă«ndrre personale; ajo do tĂ« dĂ«rgonte njĂ« mesazh pĂ«r miliona gra: âJeta vazhdon pavarĂ«sisht vĂ«shtirĂ«sive. Nuk je mĂ« pak grua. Je e plotĂ«. Je seksi. Je e pathyeshme. UnĂ« jam dĂ«shmia e gjallĂ« e kĂ«saj.â
Përfaqësimi ka rëndësi
âPo kthehesha nga Java e ModĂ«s kur pashĂ« njĂ« postim nĂ« Instagram qĂ« njoftonte rikthimin e sfilatĂ«s Victoriaâs Secret. Fotografia mĂ« ndaloi menjĂ«herĂ«: njĂ« rresht grash tĂ« mrekullueshme, tĂ« gjitha aq tĂ« ndryshme nga njĂ«ra-tjetra. PikĂ«risht atĂ« pasarelĂ« e kisha ecur para 20 vitesh, nĂ« vitin 2005, kur dola nga njĂ« kuti e madhe festive sĂ« bashku me Gisele BĂŒndchen, Adriana LimĂ«n, Alessandra Ambrosio dhe pjesĂ«n tjetĂ«r tĂ« EngjĂ«jve origjinalĂ«. AtĂ«herĂ« standardet e bukurisĂ« ishin: shumĂ« e bardhĂ«, shumĂ« e hollĂ« dhe shumĂ« e re. Sot, industria ka ndryshuar, dhe Victoriaâs Secret gjithashtu.
NdĂ«rsa e shkruaj kĂ«tĂ«, po e shoh Precious Lee, vetĂ« mbretĂ«reshĂ«n, duke njoftuar se do tĂ« ecĂ« nĂ« sfilatĂ«n e kĂ«tij viti. Ajo emocionohet ndĂ«rsa flet pĂ«r rĂ«ndĂ«sinĂ« qĂ« ka pĂ«r tĂ«, si grua me ngjyrĂ«, tĂ« jetĂ« e dukshme. âPĂ«rfaqĂ«simi nuk Ă«shtĂ« opsionalâ, thotĂ« ajo. âKa tĂ« bĂ«jĂ« me paraardhĂ«sit e mi dhe me tĂ« gjithĂ« ata qĂ« duken si unĂ«.â KĂ«to fjalĂ« mĂ« prekĂ«n thellĂ«. PĂ«rfaqĂ«simi nuk Ă«shtĂ« opsional as pĂ«r mua, dhe nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« vetĂ«m me mua.â
Pse dëshironte të ishte pjesë e sfilatës
âEdhe unĂ« duhej tĂ« isha pjesĂ« e sfilatĂ«s sĂ« kĂ«tij viti. Jo (vetĂ«m) sepse jam e bukur, por sepse pĂ«rfaqĂ«soj miliona gra qĂ« kanĂ«, kanĂ« pasur ose do tĂ« kenĂ« kancer. Dua tâu tregoj se diagnoza nuk Ă«shtĂ« fundi i bukurisĂ«, vetĂ«besimit apo ndjeshmĂ«risĂ«. QĂ« plagĂ«t nuk e fshijnĂ« atĂ« qĂ« jemi. QĂ« jeta pas kancerit mund tĂ« jetĂ« e guximshme dhe e plotĂ«.
GjatĂ« 21 viteve tĂ« karrierĂ«s sime, kam qenĂ« pjesĂ« e njĂ« industrie qĂ« shpesh e ka kufizuar konceptin e bukurisĂ«. E bardhĂ«, e hollĂ«, e re â muza qĂ« pĂ«rshtatej nĂ« atĂ« version. Por kuptimin e vĂ«rtetĂ« tĂ« pĂ«rfaqĂ«simit nuk e kuptova derisa mora diagnozĂ«n. Kur humba flokĂ«t dhe fitova plagĂ«t, refuzova tĂ« zhdukem. UnĂ« isha ende Bianca. Ende me vlerĂ«.
Kur pashĂ« atĂ« imazh: gjashtĂ« gra, tre ngjyra lĂ«kure, njĂ« transgjinore, tri plus-size, tri mbi tĂ« dyzetat, kuptova diçka shumĂ« tĂ« thjeshtĂ« dhe tĂ« fuqishme â edhe unĂ« duhet tĂ« jem atje. Si dikush qĂ« mbĂ«shtet, mbron dhe ngre tĂ« tjerat. AsnjĂ« paciente qĂ« mbijeton nga kanceri nuk pĂ«rpiqet vetĂ«m tĂ« mbijetojĂ«. Ne pĂ«rpiqemi tĂ« lulĂ«zojmĂ«. Sepse lulĂ«zimi do tĂ« thotĂ« gĂ«zim, vetĂ«besim, guxim pĂ«r tĂ« parĂ« veten nĂ« pasqyrĂ« dhe pĂ«r tĂ« parĂ« jo vetĂ«m plagĂ«t, por forcĂ«n.â
PĂ«rgjigjja e Victoriaâs Secret dhe mesazhi i BiancĂ«s
âVictoriaâs Secret mĂ« Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjur me mirĂ«sjellje: âJu falĂ«nderojmĂ« shumĂ«, por kĂ«tĂ« vit nuk Ă«shtĂ« e mundur.â Dhe kjo Ă«shtĂ« nĂ« rregull. Kastingu tashmĂ« ishte pĂ«rfunduar. KĂ«tĂ« hap e ndĂ«rmora sepse, qĂ« kur u sĂ«mura, e ndiej pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« tĂ« sjell shpresĂ« jo vetĂ«m pĂ«r gratĂ« me kancer, por pĂ«r tĂ« gjithĂ« ata qĂ« mĂ«sojnĂ« tĂ« jetojnĂ« sĂ«rish pas vĂ«shtirĂ«sive. E provova. Nuk ndodhi. Por nuk pendohem.
Kanceri mĂ« ka mĂ«suar se jeta Ă«shtĂ« shumĂ« e shkurtĂ«r pĂ«r tĂ« mos provuar dhe se pĂ«rpjekja nuk tĂ« dĂ«mton kurrĂ«. Victoriaâs Secret, ju lutem, mos u shqetĂ«soni â nuk e mora personalisht. Para diagnozĂ«s, as unĂ« nuk e dija sa shumĂ« gra kalojnĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n gjĂ«. KurrĂ« nuk Ă«shtĂ« vonĂ«. Numri i rasteve rritet çdo vit, dhe gratĂ« qĂ« blejnĂ« produktet tuaja janĂ« po ato qĂ« marrin diagnozĂ«n e kancerit. Ne jemi publiku juaj. Ne jemi klientet tuaja. Ne jemi motrat, nĂ«nat dhe vajzat tuaja. Dhe do tĂ« ishim jashtĂ«zakonisht krenare tĂ« pĂ«rfaqĂ«sonim veten si gra tĂ« guximshme, tĂ« bukura dhe tĂ« gjalla.â /Telegrafi/
Studiuesit nĂ« Spitalin e FĂ«mijĂ«ve âJohns Hopkinsâ nĂ« Maryland, SHBA, kanĂ« zbuluar njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r tĂ« aktivizuar sistemin imunitar tĂ« trupit pĂ«r tĂ« njohur dhe shkatĂ«rruar qelizat kancerogjene qĂ« mĂ« parĂ« ishin tĂ« padukshme pĂ«r tĂ«.
Studimi, i botuar nĂ« âNature Immunologyâ, tregon se duke stimuluar dy rrugĂ« kryesore imunitare, shkencĂ«tarĂ«t arritĂ«n tĂ« shndĂ«rrojnĂ« tumoret rezistente ndaj sistemit imunitar nĂ« tumore âtĂ« nxehta ndaj imunitetitâ, tĂ« afta tĂ« sulmohen nga mbrojtjet natyrore tĂ« trupit.
Eksperimentet u kryen në modele minjsh të kancerit të gjirit, pankreasit dhe muskujve.
Qasja jo vetëm që shtypi rritjen e tumorit, por gjithashtu krijoi një kujtesë imunitare afatgjate, duke përmirësuar shkallën e mbijetesës dhe duke reduktuar mundësinë e përsëritjes.
âDuke ndĂ«rtuar infrastrukturĂ«n e duhur imune brenda tumoreve, ne mund tĂ« fuqizojmĂ« mbrojtjen e vetĂ« pacientit, si tĂ« qelizave T ashtu edhe tĂ« qelizave B, kundĂ«r rritjes sĂ« kancerit, rikthimit dhe metastazĂ«sâ, citon raporti shkencĂ«tarin e lartĂ« dhe autorin kryesor tĂ« studimit, Masanobu Komatsu.
ShumĂ« tumore konsiderohen âtĂ« ftohtĂ« imunitarâ, qĂ« do tĂ« thotĂ« se atyre u mungon aktiviteti i qelizave imune i nevojshĂ«m qĂ« trajtime tĂ« zakonshme si imunoterapia tĂ« funksionojnĂ«.
Ekipi i spitalit âJohns Hopkinsâ kĂ«rkoi ta ndryshojĂ« kĂ«tĂ« duke stimuluar mjedisin e tumorit me molekula imunoaktive.
Ata u përqendruan në forcimin e strukturave limfoide terciare (TLS), të cilat janë grumbuj qelizash imune që luajnë një rol kritik në organizimin e sulmeve imune.
TLS-ja zakonisht gjenden në tumoret imunoaktive dhe janë të lidhura me rezultate më të mira për pacientët.
Duke përdorur dy molekula imunoaktive, studiuesit rikrijuan kushte të ngjashme me ato që gjendet në tumoret imunoaktive.
Kjo çoi në një rritje të qelizave T vrasëse që sulmojnë kancerin, formimin e enëve të reja të gjakut që lejuan qelizat imune të hyjnë dhe prodhimin e antitrupave që synojnë qelizat tumorale.
Qelizat B brenda TLS-së u zhvilluan në qeliza plazme që prodhojnë antitrupa dhe qeliza kujtese që ndihmojnë sistemin imunitar të njohë dhe të luftojë kancerin nëse ai rikthehet.
Trajtimi gjithashtu rriti qelizat T ndihmëse dhe qelizat T të kujtesës, duke rritur imunitetin humoral dhe ai i ndërmjetësuar nga qelizat.
Sipas shkencëtarit Komatsu, rezultatet sugjerojnë se kombinimi i dy sinjaleve imunoaktive mund të rrisë efektivitetin e trajtimeve aktuale, duke përfshirë kimioterapinë dhe imunoterapitë, në llojë të ndryshme të kancerit.
Hulumtimi u financua nga Instituti Kombëtar i Kancerit (NIH), Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-së dhe Departamenti i Shëndetësisë i Floridës. /AA/
Login
