❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Kujdes, rusët e kuptojnë ndryshe paqen!

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: James Kirchik / Politico
PĂ«rktheu: Jorgji Kote

NĂ« periudhĂ«n e LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ« kishte njĂ« rregull tĂ« mirĂ« bazĂ«: Kur njĂ« organizatĂ« kishte nĂ« emĂ«rtimin e saj fjalĂ«n “Paqe“ kjo do tĂ« thoshte se ajo ishte njĂ« organ ose grup organesh tĂ« Bashkimit Sovjetik. Fillimet e kĂ«saj dukurie janĂ« nĂ« “Kongresin BotĂ«ror tĂ« IntelektualĂ«ve pĂ«r Mbrojtjen e Paqes“ tĂ« mbledhur nĂ« vitin 1948 nĂ« Breslau, Poloni. Kjo veprimtari masive e sponsorizuar nga Bashkimi Sovjetik dhe regjimi i tij marionetĂ« nĂ« Poloni u zhvillua vetĂ«m dy muaj pas vendosjes sĂ« bllokadĂ«s sovjetike mbi Berlinin PerĂ«ndimor, e cila vazhdoi gati njĂ« vit (qershor 1948 - maj 1949). NdĂ«r emrat e shquar tĂ« tĂ« huajve perĂ«ndimorĂ« tĂ« pranishĂ«m nĂ« atĂ« takim ishin kritiku kulturor francez Julien Benda, dramaturgu gjerman Bertolt Brecht dhe shkrimtari amerikan Howard Fast. FolĂ«sit lavdĂ«ruan BS-nĂ« dhe forca tĂ« tjera “progresive“ si kampionĂ« tĂ« paqes, ndĂ«rsa shtetet perĂ«ndimore u etiketuan si “luftĂ«nxitĂ«s“.

NdĂ«rkohĂ«, mĂ« 1949, viti i parĂ« i provave bĂ«rthamore sovjetike, nĂ« Paris u mblodh “Komiteti BotĂ«ror i LuftĂ«tarĂ«ve tĂ« Paqes“ ndĂ«rsa nĂ« Hotel “Waldorf - Astoria“ nĂ« Nju-Jork, bastion i proletariatit siç thuhej atĂ«herĂ« me ironi, u zhvillua Konferenca e KulturĂ«s dhe e ShkencĂ«s pĂ«r Paqe BotĂ«rore. “Atdheu ynĂ« Ă«shtĂ« pĂ«r paqen dhe miqĂ«sinĂ« mes popujve“, deklaroi Alexander Fadejew, kryetar i ShoqatĂ«s sĂ« ShkrimtarĂ«ve SovjetikĂ« - njĂ« besim ky i kundĂ«rvihej veprimeve tĂ« dhunshme nĂ«pĂ«rmjet tĂ« cilave BS-ja betononte sundimin e saj mbi EvropĂ«n Qendrore dhe Lindore.

Duke e reklamuar veten si “partizanĂ« tĂ« paqes“ sovjetikĂ«t dhe simpatizantĂ«t e tyre nĂ« PerĂ«ndim, krijuan njĂ« diktonomi cinike sipas tĂ« cilĂ«s, kushdo qĂ« i kundĂ«rshtonte ata, nĂ« mĂ«nyrĂ« indirekte favorizonte luftĂ«n. NĂ« fund tĂ« fundit, cili njeri, cili vend mund tĂ« kundĂ«rshtonte diçka fisnike si paqja? MirĂ«po, ky krim gjuhĂ«sor shfrytĂ«zohej pĂ«r tĂ« fshehur krime shumĂ« mĂ« tĂ« prekshme dhe mĂ« tĂ« rĂ«nda, mbasi kur sovjetikĂ«t promovonin me tĂ« madhe dashurinĂ« e tyre pĂ«r paqen, ata ushtronin dhunĂ« ose kĂ«rcĂ«nime pĂ«r pushtim territoresh dhe nĂ«nshtrimin e popujve.

Sot, Rusia po ecën sipas të njëjtit model dhe bën propozime për paqe, të cilat janë të ngjashme me kërkesat e njëanshme që Putini bënte përpara agresionit kundër Ukrainës. E, megjithatë, Qeveria e presidentit Trump i përdor ato si pikënisje ujdish dhe duke i bërë presion Ukrainës që ta pranojë atë paqe.

NĂ« kĂ«tĂ« kontekst, na vjen nĂ« ndihmĂ« historiku i pĂ«rpjekjeve tĂ« mĂ«parshme tĂ« MoskĂ«s pĂ«r “Paqe“. AsnjĂ« organizatĂ« tjetĂ«r nĂ« BS nuk ka qenĂ« aq e shquar sa KĂ«shilli BotĂ«ror i Paqes i krijuar nĂ« Paris (World Peace Council - WPC). Nisma mĂ« spektakolare e WPC-sĂ« ishte “Apeli i Stokholmit“ ku kĂ«rkohej ndalimi i pĂ«rdorimit tĂ« armĂ«ve atomike. Sipas pohimeve tĂ« ndryshme, atĂ« apel e nĂ«nshkruan 600 milionĂ« vetĂ« nĂ« gjithĂ« botĂ«n dhe me siguri tĂ« gjithĂ« tĂ« rriturit nĂ« Bashkimin Sovjetik. Franca e pĂ«rzuri WPC-nĂ« qysh nĂ« vitin 1951 me arsyetimin se ajo nismĂ« ishte ndĂ«rmarrĂ« nga njĂ« fuqi e huaj komuniste. AtĂ«herĂ« ai grup u fut nĂ« zonĂ«n sovjetike tĂ« VjenĂ«s, ku ministri i BrendshĂ«m austriak i akuzoi se e gjithĂ« kjo “nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« me paqen“. Kur edhe atje ata u bĂ«nĂ« tĂ« padĂ«shirueshĂ«m, ata shkuan nĂ« FinlandĂ«n asnjanĂ«se ku WPC qĂ«ndroi deri nĂ« pĂ«rfundimin e konfliktit Lindje-PerĂ«ndim.

Pas pĂ«rfundimit tĂ« LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, lufta mĂ« shkatĂ«rrimtare e njerĂ«zimit, miliona njerĂ«z ishin tĂ« gatshĂ«m t’i bashkoheshin kryqĂ«zatĂ«s sovjetike pĂ«r paqe. GjatĂ« gjithĂ« viteve 1950-’60, nĂ« tĂ« gjithĂ« botĂ«n lindĂ«n organizata, tĂ« cilat nĂ«n flamurin e paqes artikulonin fraza tĂ« njĂ«jta mbi paqen si edhe WPC-ja. Ato i quanin manovrat e NATO-s si luftĂ«nxitĂ«se, ndĂ«rkohĂ« qĂ« me retorika justifikonin dhe mbronin invazionet sovjetike kundĂ«r shteteve sovrane si “garanci pĂ«r paqe“. NĂ« ShBA funksiononin “Liga Amerikane pĂ«r Paqe dhe Demokraci“, “KryqĂ«zata Amerikane e Paqes“, “Mobilizimi Amerikan pĂ«r Paqe“, “Komiteti KombĂ«tar pĂ«r Fitoren e Paqes“ dhe dhjetĂ«ra organizata tĂ« tjera “paqebĂ«rĂ«se“ nĂ« njĂ« linjĂ«, e cila nuk kishte asnjĂ« dallim nga ajo vija e MPJ-sĂ« sovjetike. ShumĂ« nga pjesĂ«marrĂ«sit atje ishin komunistĂ« dhe simpatizantĂ«, edhe pse shumĂ« prej tyre kishin qĂ«llime tĂ« mira ose ishin idealistĂ« qĂ« besonin lehtĂ« gjithçka.

Atyre qĂ« tregonin me gisht hipokrizinĂ« e njĂ« perandorie tĂ« ndĂ«rtuar dhe tĂ« sunduar nĂ«pĂ«rmjet pĂ«rdorimit tĂ« forcĂ«s brutale ushtarake, duke deklaruar pa fund dĂ«shirĂ«n e saj pĂ«r “paqe“ sovjetikĂ«t dhe aleatĂ«t e tyre nĂ« PerĂ«ndim e kishin nĂ« majĂ« tĂ« gjuhĂ«s pĂ«rgjigjen pĂ«r ta: “NjĂ« nga mĂ«simet bazĂ« tĂ« marksizmit Ă«shtĂ« se kapitalizmi çon detyrimisht nĂ« imperializĂ«m dhe nĂ« luftĂ«. Ndaj dhe mposhtja e kapitalizmit Ă«shtĂ« e vetmja rrugĂ« pĂ«r paqe tĂ« qĂ«ndrueshme“. MbĂ«shtetja pĂ«r lĂ«vizjet e armatosura revolucionare nĂ« vendet jo komuniste (siç bĂ«nĂ« sovjetikĂ«t nĂ« Nikaragua deri nĂ« AngolĂ«) apo invazioni nĂ« vendet komuniste qĂ« donin tĂ« devijonin (si nĂ« Çeki dhe nĂ« Hungari), nuk janĂ« gjĂ« tjetĂ«r veçse njĂ« mjet pĂ«r tĂ« vendosur nĂ« mĂ«nyrĂ« parandaluese paqen (kĂ«tĂ« e quajnĂ« ndryshe edhe luftĂ« preventive). NjĂ« gazetĂ« komuniste hungareze e pĂ«rshkruante kĂ«shtu kĂ«tĂ« fakt: “Brenda lĂ«vizjes sĂ« paqes, ne nuk mund tĂ« lejojmĂ« asnjĂ« shenjĂ« pacifizimi tĂ« dĂ«mshĂ«m”.

NĂ« vitin 1954, Ministria Sovjetike e Mbrojtjes jepte tĂ« njĂ«jtin argument se: “Kur luftojnĂ« pĂ«r paqen, komunistĂ«t nuk janĂ« pacifistĂ« dhe nuk kufizohen vetĂ«m te paqja dhe te propaganda paqĂ«sore. Ata pĂ«rfaqĂ«sojnĂ« idenĂ« se pĂ«r shmangien e njĂ« lufte duhet doemos tĂ« shkatĂ«rrohet imperializmi. QĂ«ndrimet borgjeze pacifike ndaj luftĂ«s, duke theksuar tmerret e luftĂ«s dhe urrejtjen ndaj tĂ« gjitha luftĂ«rave janĂ« tĂ« huaja pĂ«r ta. KomunistĂ«t janĂ« kundĂ«r luftĂ«rave imperialiste, mbasi ato janĂ« luftĂ«ra kundĂ«r revolucionare, por ata janĂ« nĂ« favor tĂ« luftĂ«rave çlirimtare, antiimperialiste dhe revolucionare“

NjĂ« hipokrizi e tillĂ« e hapur Ă«shtĂ« e njohur pĂ«r tĂ« gjithĂ« pĂ«r ata qĂ« e kanĂ« lexuar romanin distopik tĂ« Orwellit, “1984“, ku fjalia “Lufta Ă«shtĂ« baras me paqen“ simbolizon njĂ« shembull paradigmatik tĂ« “tĂ« folurit tĂ« dyfishtĂ«â€œ totalitar. KomunistĂ«t dhe simpatizantĂ«t kishin divizĂ«n e tyre: Çdo veprim ushtarak i BS-sĂ« quhej antiimperialist, ndĂ«rsa çdo akt ushtarak i vendeve perĂ«ndimore gjykohej si “imperialist“. VetĂ«mohimi i kĂ«rkuar pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« njĂ« gjimnastikĂ« tĂ« tillĂ« mendore shpjegon si BS-ja dhe mbĂ«shtetĂ«sit e saj rrĂ«shqitĂ«n me lehtĂ«si duke e cilĂ«suar GjermaninĂ« naziste si fontanĂ«n e fashizmit, por duke nĂ«nshkruar Traktatin e mossulmimit me Berlinin dhe tre vite mĂ« vonĂ« me luftĂ«n kundĂ«r tij.

Nuk Ă«shtĂ« rastĂ«si qĂ« Ofensiva pĂ«r “Paqe“ nĂ« vitet e para tĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ« filloi kur BS-ja nuk kishte ende potencial kĂ«rcĂ«nimi bĂ«rthamor. Vala tjetĂ«r e madhe e “Paqes“ ndodhi nĂ« fillim tĂ« viteve ‘80, kur presidenti Ronald Reagan u shpreh pĂ«r pĂ«rmbysjen e komunizmit dhe ndĂ«rprerjen e bashkekzistencĂ«s paqĂ«sore me tĂ«. FushĂ«beteja u bĂ« Evropa PerĂ«ndimore, ku pati debate tĂ« ashpra mbi planin pĂ«r stacionimin e raketave me rreze tĂ« mesme veprimi “Pershing 2” nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« vendosjes sĂ« raketave ruse “SS 20“. “New Jork Times” nĂ« vitin 1983 njoftonte me titull tĂ« madh se qeveritĂ« e DanimarkĂ«s dhe tĂ« ZvicrĂ«s arritĂ«n tĂ« zbulonin sovjetikĂ« tĂ« veshur me petkun e diplomatit, por tĂ« cilĂ«t ishin oficerĂ« tĂ« KGB-sĂ« qĂ« bĂ«nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r t’u infiltruar nĂ« Grupet nĂ« PerĂ«ndim qĂ« ishin kundĂ«r stacionimit tĂ« raketave “Pershing“.

Debati mĂ« i ashpĂ«r ndodhi nĂ« GjermaninĂ« PerĂ«ndimore, ku Partia e GjelbĂ«r akuzoi komunistĂ«t se kishin sabotuar pĂ«rpjekjet pĂ«r organizimin e njĂ« demonstrate tĂ« madhe kundĂ«r Reaganit dhe NATO-s gjatĂ« Samitit tĂ« kĂ«saj tĂ« fundit nĂ« Bon. Frytet e kĂ«tij infiltrimi u panĂ« edhe nĂ« rezolutĂ«n e kĂ«saj ngjarjeje: Ajo dĂ«nonte politikĂ«n e jashtme amerikane, por heshte pĂ«r agresionin sovjetik kundĂ«r Afganistanit dhe vendosjen e Ligjit tĂ« LuftĂ«s nĂ« Poloni gjatĂ« sundimit tĂ« JuntĂ«s Ushtarake atje, pĂ«rfaqĂ«suesi i tĂ« cilĂ«s u shfaq edhe nĂ« njĂ« konferencĂ« tĂ« KĂ«shillit BotĂ«ror tĂ« Paqes. Politika e jashtme e heshtur sovjetike u shfaq edhe nĂ« sloganin e lĂ«vizjes sĂ« paqes kundĂ«r raketave “Pershing”: ”Jo mĂ« raketa tĂ« reja nĂ« EvropĂ«â€œ.

Ky shfrytĂ«zim i pĂ«rpjekjeve njerĂ«zore pĂ«r paqe qĂ« ka vijuar pĂ«r dekada tĂ« tĂ«ra tregon se sa shumĂ« ndryshon kuptimi i fjalĂ«s paqe. NĂ« shoqĂ«ritĂ« e lira kuptimi i saj Ă«shtĂ« i qartĂ«: jo luftĂ«. Por, pĂ«r burrat nĂ« Kremlin, ”Paqja“ Ă«shtĂ« koncept subjektiv qĂ« i pĂ«rfshin tĂ« gjitha qĂ«llimet e saj, pĂ«r aq kohĂ« sa aty nuk pĂ«rmendet fjala “dhunĂ«â€

Disidenti sovjetik, Vladimir Bukowski, nĂ« vitin 1982 shkruante: ”Ndoshta ideologĂ«t bolshevikĂ« kanĂ« qenĂ« tĂ« vetĂ«dijshĂ«m qysh nĂ« fillim se sa armĂ« e fuqishme Ă«shtĂ« tundimi nga paqja - se sa lehtĂ« mund tĂ« besojnĂ« njerĂ«zit dhe sa iracionalĂ« mund tĂ« bĂ«hen, pĂ«r aq kohĂ« sa te ata krijohet qoftĂ« edhe shpresa mĂ« e vogĂ«l se paqja Ă«shtĂ« afĂ«r”.

Lufta e Ftohtë tani mund të konsiderohet vërtet e kaluar, por zhvillimet më të fundit tregojnë se besimi me lehtësi dhe irracionaliteti ndaj iluzionit rus ka vazhduar të përhapet më tej.

KĂ«shtu, presidenti Donald Trump e quajti veten ”President i Paqes“ dhe qeveria e tij menjĂ«herĂ« ndĂ«rmori dy hapa pĂ«r ta formalizuar kĂ«tĂ« vetĂ«vlerĂ«sim. Fillimisht, Departamenti Amerikan i Shtetit njoftoi se Instituti amerikan pĂ«r Paqe do tĂ« quhet “Donald J. Trump Institute of Peace“ duke vlerĂ«suar kĂ«sisoj “UjdibĂ«rĂ«sin mĂ« tĂ« madh nĂ« historinĂ« e kombit tonĂ«â€œ. Edhe mĂ« domethĂ«nĂ«se ishte publikimi i strategjisĂ« sĂ« re amerikane. Ajo thekson meritat e mĂ«dha tĂ« Donald Trump si paqebĂ«rĂ«s, por, ndĂ«rkohĂ«, kuptimi i saj mbi “Paqen” Ă«shtĂ« shqetĂ«sues, mbasi ngjason shumĂ« me konceptin rus mbi paqen.

NĂ« radhĂ« tĂ« parĂ«, nĂ« StrategjinĂ« e re amerikane, Rusia nuk konsiderohet mĂ« si kĂ«rcĂ«nim. NjĂ« kontrast i madh ky me kĂ«ndvĂ«shtrimin e vetĂ« Trumpit gjatĂ« presidencĂ«s sĂ« tij tĂ« parĂ«, ku nĂ« strategjinĂ« e atĂ«hershme tĂ« sigurisĂ« kombĂ«tare 2017 shkruhej “Rusia po kĂ«rkon tĂ« formojĂ« njĂ« botĂ« nĂ« kundĂ«rshtim me vlerat dhe interesat amerikane, me synimin tĂ« dobĂ«sojĂ« ndikimin amerikan nĂ« botĂ« dhe tĂ« na ndajĂ« nga aleatĂ«t dhe partnerĂ«t tanĂ«; ajo “kĂ«rkon tĂ« varrosĂ« fuqinĂ«, ndikimin, interesat, sigurinĂ« dhe mirĂ«qenien amerikane”. Strategjia KombĂ«tare e SigurisĂ« 2017 e akuzonte RusinĂ« pĂ«r programin e saj tĂ« armatimit, e cila synonte tĂ« minonte legjitimitetin e demokracive dhe pĂ«r kĂ«tĂ« qĂ«llim “Rusia do tĂ« ndĂ«rmarrĂ« masa subversive pĂ«r tĂ« dobĂ«suar besueshmĂ«rinĂ« dhe angazhimin amerikan pĂ«r EvropĂ«n, tĂ« minojnĂ« unitetin transatlantik dhe tĂ« dobĂ«sojnĂ« institucionet dhe regjimet evropiane”.

NdĂ«rsa, nĂ« StrategjinĂ« e re tĂ« SigurisĂ« KombĂ«tare, administrata e presidentit Trump bĂ«n thirrje pĂ«r “t’i dhĂ«nĂ« fund perceptimit dhe realitetit pĂ«r NATO-n si njĂ« aleancĂ« pĂ«rherĂ« nĂ« zgjerim”, duke i dhĂ«nĂ« kĂ«shtu fund 35 vjetĂ«ve tĂ« mbĂ«shtetjes dypartiake amerikane pĂ«r zgjerimin e AleancĂ«s Atlantike me vende demokratike evropiane, tĂ« cilat plotĂ«sojnĂ« kriteret e anĂ«tarĂ«simit. Gjithashtu, administrata amerikane fajĂ«son aleatĂ«t tanĂ« demokratikĂ« mĂ« shumĂ« sesa shtetin agresor pĂ«r mungesĂ«n e paqes nĂ« UkrainĂ«. Sigurisht qĂ« “njĂ« pjesĂ« e madhe e shumicĂ«s evropiane duan paqe”, thotĂ« dokumenti. MirĂ«po, problemi tani shtrohet se pĂ«r çfarĂ« lloj “paqeje” bĂ«het fjalĂ«? Sepse njĂ« sondazh i zhvilluar nĂ« fillim tĂ« muajit dhjetor nga njĂ« revistĂ« franceze zbuloi se 80 pĂ«rqind e evropianĂ«ve nuk besojnĂ« se Rusia kĂ«rkon me tĂ« vĂ«rtetĂ« paqe, ndĂ«rsa 61 pĂ«rqind duan qĂ« vendet e tyre tĂ« vijojnĂ« dhe tĂ« shtojnĂ« mbĂ«shtetjen ndaj UkrainĂ«s.

Nga ana e tyre, liderĂ«t evropianĂ« shprehen me njĂ« kuptim mĂ« tĂ« sofistikuar tĂ« fjalĂ«s “Paqe”, duke argumentuar se çdo “ujdi pĂ«r njĂ« paqe qĂ« nuk pĂ«rfshin garancitĂ« e sigurimit pĂ«r UkrainĂ«n do tĂ« ishte thjesht njĂ« pauzĂ« pĂ«r frymĂ«marrje derisa Putini ta ndjejĂ« veten tĂ« pĂ«rgatitur pĂ«r tĂ« sulmuar sĂ«rish.

TĂ« gjitha kĂ«to ngjarje pĂ«rbĂ«jnĂ« njĂ« sfond tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r tĂ« kuptuar zinxhirin e ngjarjeve qĂ« janĂ« zhvilluar muajt e kaluar, duke pĂ«rfshirĂ« edhe propozimin mĂ« tĂ« fundit tĂ« AdministratĂ«s amerikane pĂ«r “Planin e Paqes” pĂ«r pĂ«rfundimin e luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«. MĂ« 20 nĂ«ntor tĂ« vitit tĂ« kaluar nĂ« media rrodhi informacioni mbi kĂ«tĂ« plan me 28 Pika. I pĂ«rgatitur me kujdes nga Steve Witkoff, njĂ« zhvillues i pasurive tĂ« patundshme nĂ« Nju-Jork dhe president i klubeve tĂ« golfit me inpute nga shefi i tij emĂ«ror, sekretari i Shtetit, Marco Rubio, dhe dhĂ«ndĂ«ri i presidentit, Jared Kushner, ky propozim pranonte kĂ«rkesat kryesore ruse dhe shkelte shumĂ« vija tĂ« kuqe ukrainase. NĂ« kĂ«mbim tĂ« pĂ«rfundimit tĂ« armiqĂ«sive midis tyre, kjo marrĂ«veshje do t’i jepte RusisĂ« mĂ« shumĂ« territor se sa ka pushtuar, zyrtarisht do ta ndalonte UkrainĂ«n tĂ« hynte ndonjĂ«herĂ« nĂ« NATO, do tĂ« vendoste njĂ« tavan nĂ« madhĂ«sinĂ« e ushtrisĂ« sĂ« saj, do tĂ« parandalonte ushtarĂ« nga vendet e NATO-s tĂ« stacionoheshin nĂ« tokĂ«n ukrainase, do tĂ« zhbllokonte miliarda euro tĂ« aseteve ruse tĂ« depozituara nĂ« bankat perĂ«ndimore dhe, kryesorja, do tĂ« hiqte sanksionet ekonomike ndaj MoskĂ«s tĂ« vendosura qysh nĂ« vitin 2014 pas aneksimit prej saj tĂ« KrimesĂ«.

NĂ« kĂ«mbim pĂ«r tĂ« gjitha kĂ«to “tĂ« mira” nga Rusia, Ukraina do tĂ« kishte disa garanci tĂ« paqarta sigurie qĂ« nuk ishin mĂ« shumĂ« se njĂ« e “rĂ«nĂ« nĂ« shpatulla”.

PĂ«rshtypja se Witkoffit kishte rĂ«nĂ« viktimĂ« e kuptimit rus tĂ« fjalĂ«s “Paqe” u pĂ«rforcua nga njĂ« telefonatĂ« e tij mĂ« 14 tetor me homologun rus, e cila rrodhi e zbardhur te “Bloomberg” nĂ« nĂ«ntor tĂ« vitit tĂ« kaluar. Witkoffi i kishte thĂ«nĂ« Yuri Ushakovit, kĂ«shilltari mĂ« i lartĂ« i Putinit pĂ«r politikĂ«n e jashtm,e se “Federata Ruse ka dashur gjithmonĂ« njĂ« plan paqeje”, diçka e çuditshme ta thuash pĂ«r njĂ« vend qĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« paprovokuar ka sulmuar ushtarakisht fqinjin e tij 11 vjet mĂ« parĂ«. “UnĂ« e besoj kĂ«tĂ«. I tregova edhe presidentit qĂ« e besoj atĂ«â€. Witkoff i kishte sugjeruar Ushakovit qĂ« Putini ta telefononte Trumpin pĂ«rpara se ky i fundit tĂ« takonte presidentin Zelensky mĂ« 17 Tetor; Ushakov e zbatoi sugjerimin e Witkoffit dhe mĂ« 16 Tetor Trump foli mbi dy orĂ« nĂ« telefon me Putinin. TĂ« nesĂ«rmen, Trumpi refuzoi t’i dĂ«rgonte UkrainĂ«s raketat e fuqishme “Tomahawk” qĂ« ai kishte lĂ«nĂ« tĂ« kuptonte se do t’ia dĂ«rgonte disa ditĂ« mĂ« parĂ« dhe i bĂ«ri presion Zelenskyt qĂ« t’i dorĂ«zonte tokat qĂ« rusĂ«t aktualisht nuk i kanĂ« nĂ«n kontroll. Dy ditĂ« pas rrjedhjes se transkriptit tĂ« telefonatĂ«s sĂ« Witkoffit, Putini e mbrojti atĂ« nga akuzat si pro-rus, duke thĂ«nĂ« se “Witkoffi Ă«shtĂ« njeri inteligjent”. MirĂ«po, ashtu si “Paqe” edhe fjala “ Inteligjent” nĂ« rusisht ka kuptim tĂ« ndryshĂ«m.

RusĂ«t kanĂ« kohĂ« qĂ« i konsiderojnĂ« afaristĂ«t amerikanĂ« tĂ« tipit Witkoff si objektiva tĂ« lehtĂ«. PavarĂ«sisht tĂ« gjitha sulmeve tĂ« tyre kundĂ«r tĂ« kĂ«qijave tĂ« kapitalizmit, shpesh liderĂ«t sovjetikĂ« janĂ« rreshtuar nĂ« njĂ« vijĂ« me afaristĂ«t perĂ«ndimorĂ«, duke kundĂ«rshtuar kryesisht gjithçka qĂ« pengon tregtinĂ« Lindje-PerĂ«ndim. NĂ« fakt, AFL-CIO (Federata Amerikane e PunĂ«s dhe Kongresi i Organizatave Industriale) ka kontribuar shumĂ« mĂ« tepĂ«r pĂ«r tĂ« pĂ«rmbysur komunizmin nĂ« EvropĂ«n Lindore se sa “Fortune 500”. AfĂ«rsia ndĂ«rmjet kapitalizmit shtetĂ«ror dhe Kremlinit u bĂ« edhe mĂ« e theksuar pas shembjes sĂ« komunizmit, kur Rusia u kthye nĂ« njĂ« sindikatĂ« kriminale, duke u hequr si ekonomi kombĂ«tare.

Putini e di mirĂ« se afaristĂ«t nuk njihen pĂ«r merakun e tyre mbi moralin, mbasi fitimi i parave pĂ«r ta ka epĂ«rsi mbi koncepte tĂ« tilla abstrakte si “paqja”. Ndaj, edhe Kremlini i drejtohet mentalitetit tĂ« administratĂ«s sĂ« presidentit Trump, e cila ngjason me mentalitetin e bordit tĂ« njĂ« korporate, duke evidentuar pĂ«rfitimet ekonomike qĂ« do tĂ« ketĂ« ShBA-ja (dhe afaristĂ«t, sidomos), nĂ«se konflikti do tĂ« pĂ«rfundojĂ« sipas kushteve ruse. MirĂ«po, suksesi pĂ«r çdo lloj ujdie kĂ«rkon domosdoshmĂ«risht heqjen e sanksioneve ruse.

NĂ« zbatim tĂ« kĂ«tij objektivi, Witkoffi i ka anashkaluar kanalet normale diplomatike, shpesh duke refuzuar tĂ« bashkĂ«rendohet me aleatĂ«t evropianĂ«; kjo mbasi, sipas tij, pĂ«rdorimi i metodave tĂ« sigurta Ă«shtĂ« “i bezdisshĂ«m” pĂ«r tĂ«. Ishte pikĂ«risht kjo pakujdesia e treguar me sigurinĂ« operacionale qĂ« shkaktoi interceptimin dhe rrjedhjen e telefonatĂ«s sĂ« tij me Ushakovin.

Ndryshe nga teoria e paqes demokratike, pohimi i vĂ«rtetĂ« empirik se demokracitĂ« nuk shkojnĂ« nĂ« luftĂ« kundĂ«r njĂ«ra-tjetrĂ«s si edhe nocioni se vendet qĂ« bĂ«jnĂ« tregti nuk luftojnĂ« kundĂ«r njeri-tjetrit Ă«shtĂ« njĂ« ide e vjetĂ«r absurde, e cila empirikisht nuk Ă«shtĂ« e vĂ«rtetĂ«. Ajo Ă«shtĂ« pjesĂ« e besimit amerikan (dhe mĂ« shumĂ« e republikanĂ«ve) se vendi qeveriset mĂ« mirĂ« si biznes, njĂ« broçkull qĂ« shkon deri te obsesioni pĂ«r fitime e Trumpit nĂ« vitet ‘80 kur ai premtonte nĂ« fushatat presidenciale tĂ« Ross Perotit, Steve Forbesit, Herman Cainit dhe Carly Fiorinas se mund t’i jepte fund me njĂ« dorĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ« “brenda njĂ« ore”. Ashtu si tradita e politikĂ«s sĂ« jashtme “realiste” prej nga ajo vjen, edhe ky kĂ«ndvĂ«shtrim teknokratik i njĂ« mendjeje tĂ« vetme racionaliste nuk ka vend pĂ«r moral ose ideologji nĂ« marrĂ«dhĂ«niet ndĂ«rkombĂ«tare dhe as pĂ«r t’u joshur nga mundĂ«sia qĂ« kur Putini tĂ« ligjĂ«rojĂ« pafund mbi pandashmĂ«rinĂ« e popujve tĂ« RusisĂ« dhe UkrainĂ«s, ai ka seriozisht dhe Ă«shtĂ« gati tĂ« sakrifikojĂ« qindra mijra tĂ« rinj pĂ«r ta realizuar atĂ« ide.

Ashtu siç ndodh edhe nĂ« njĂ« ekip me afaristĂ« kokĂ«fortĂ« tĂ« cilĂ«t rrahin gjoksin pĂ«r aftĂ«sitĂ« e tyre tĂ« forta negociuese, Trumpi, Witkoffi dhe Kushneri po ushtrojnĂ« trysni nĂ« mĂ«nyrĂ« aspak proporcionale mbi viktimĂ«n e konfliktit, ndĂ«rkohĂ« qĂ« po e lejojnĂ« agresorin “ta kalojĂ« lumin pa u lagur”. NĂ« rastin mĂ« tĂ« mirĂ«, ato duket se besojnĂ« qĂ« tĂ« dy vendet janĂ« fajtorĂ« nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n masĂ« dhe se ShBA-ja nuk duhet tĂ« mbajĂ« anĂ« midis njĂ« demokracie tĂ« lidhur me PerĂ«ndimin (pavarĂ«sisht nga defektet e saj) dhe njĂ« kundĂ«rshtari tĂ« vjetĂ«r antiamerikan.

“Ai duhet ta dijĂ« se do tĂ« bjerĂ« kokĂ«poshtĂ«â€, i tha Witkoff gazetarit Tucker Carlson, pĂ«r Zelenskyn, duke rĂ«nĂ« dakord me pohimin se Ukraina do ta humbasĂ« luftĂ«n, diçka e çuditshme pĂ«r njĂ« diplomat amerikan qĂ« flet kĂ«shtu duke krijuar shqetĂ«sime pĂ«r edhe pĂ«r dhĂ«nien e miliarda dollarĂ«ve ndihma ushtarake tĂ« ShBA-sĂ«. KĂ«to deklarata ilustrojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« dhimbshme mungesĂ«n e pĂ«rvojĂ«s diplomatike tĂ« Witkoffit dhe besimin e tij te narrativa ruse se pengesĂ« pĂ«r paqen na qenka Zelensky. PĂ«rpara bisedimeve tĂ« paqes nĂ« fillim tĂ« muajit dhjetor, Putini vlerĂ«soi takimin e tij me Witkoffin dhe Kushnerin, sepse veprimet e vendeve evropiane “synojnĂ« vetĂ«m njĂ« gjĂ«: tĂ« bllokojnĂ« tĂ«rĂ«sisht kĂ«tĂ« proces paqeje”.

QĂ« Witkoff duhet jetĂ« ai tip njeriu qĂ« i merr si tĂ« mirĂ«qena fjalĂ«t e diktatorit, kjo u duk sheshit qysh nĂ« fillimet e administratĂ«s sĂ« re amerikane. NĂ« intervistĂ«n e tij me Carlson nĂ« mars, Witkoffi diskutoi mbi njĂ« takim qĂ« ai kishte zhvilluar me Putinin pĂ«r tĂ« diskutuar paraprakisht njĂ« marrĂ«veshje tĂ« mundshme pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s. Witkoffi kishte propozuar njĂ« ndĂ«rprerje 30-ditore tĂ« sulmeve ruse ndaj objekteve energjetike ukrainase, tĂ« cilin Putini e formalizoi gjatĂ« bisedĂ«s telefonike me Trumpin gjashtĂ« ditĂ« mĂ« vonĂ«. “Ishte diçka e fisshme prej tij tĂ« mĂ« pranonte dhe tĂ« mĂ« priste mua” i tha Witkoffi, Carlsonit, pĂ«r presidentin rus tĂ« cilin Witkoffi e lavdĂ«roi se kishte qenĂ« “ i sjellshĂ«m” me mua, edhe pse nĂ« fakt Putini e detyroi atĂ« tĂ« priste plot tetĂ« orĂ«!

Por, ajo çka i ka lĂ«nĂ« mĂ« shumĂ« mbresa Witkoffit nga takimi me liderin rus ishte hendeku i thellĂ« midis njĂ« burracaku keqbĂ«rĂ«s tĂ« portretizuar nga media perĂ«ndimore dhe Putini i vĂ«rtetĂ« qĂ« Witkoffi ka njohur gjatĂ« takimeve ballĂ« pĂ«r ballĂ« me tĂ«. NĂ« fakt, tĂ« gjitha provat qĂ« Witkoffi donte dhe kishte nevojĂ« tĂ« kuptonte kornizĂ«n “e fisshme” mendore tĂ« ish-oficerit tĂ« KGB-sĂ«, ishte dhurata e Putinit me njĂ« portret tĂ« Trumpit dhe lutja e tij pĂ«r presidentin pas dĂ«shtimit tĂ« atentatit kundĂ«r tij gjatĂ« korrikut 2024.

PĂ«r fat tĂ« keq, nuk ka transkript tĂ« kĂ«saj bisede, por edhe nĂ«se do tĂ« kishte njĂ« tĂ« tillĂ«, ne nuk do tĂ« mund tĂ« mbĂ«shteteshin tek ajo mbasi Witkoffi, duke injoruar çdo protokoll dhe logjikĂ«n diplomatike, nuk pranoi tĂ« merrte me vete njĂ« pĂ«rkthyes nga Departamenti i Shtetit. “ËshtĂ« njĂ« lloj lidhje tĂ« cilĂ«n ne kemi mundur ta rivendosim nĂ« njĂ« fjalĂ« tĂ« thjeshtĂ« qĂ« quhet komunikim, pĂ«r tĂ« cilĂ«n, siç e dini shumĂ« njerĂ«z, thonĂ« se unĂ« nuk duhet ta bĂ«ja sepse Putini Ă«shtĂ« njeri i keq”, ka shpjeguar mĂ« vonĂ« Witkoffi. “MirĂ«po, unĂ« nuk e shoh Putinin si njeri tĂ« keq”.

Ashtu si edhe presidenti tĂ« cilit ai i shĂ«rben, Witkoffi shfaq besim tĂ« verbĂ«r gjatĂ« bisedave me njĂ« kundĂ«rshtar. Kur Witkoffi i referohet nĂ« mĂ«nyrĂ« sarkastike njĂ« fjale tĂ« thjeshtĂ« si “komunikim”, ai po krijon njĂ« njeri kashte, si krijesĂ« e MAGA-s, duke pohuar se edhe vetĂ« kritikĂ«t e politikĂ«s sĂ« jashtme tĂ« Trumpit janĂ« kundĂ«r diplomacisĂ«. Por, problemi kĂ«tu nuk Ă«shtĂ« se po bisedohet me njĂ« kundĂ«rshtar, por se kĂ«to bisedime po bĂ«hen si qĂ«llim nĂ« vetvete. Ja, mĂ« konkretisht pĂ«r çështjen nĂ« fjalĂ«, lidhur me ndalimin e bombardimeve ruse mbi objektet energjetike ukrainase pĂ«r njĂ« afat 30-ditor qĂ« Witkoffi pretendon se e siguroi nga Putini. NĂ« fakt, rusĂ«t e kanĂ« shkelur atĂ« me dhjetĂ«ra herĂ« dhe kjo mjafton pĂ«r tĂ« treguar se sa “burrĂ« i mirĂ«â€ Ă«shtĂ« Putini.

Sot, KĂ«shilli BotĂ«ror i Paqes Ă«shtĂ« praktikisht jashtĂ« funksionit, por misioni, taktikat dhe retorika e tij vazhdojnĂ«. Llomotitjet e pareshtura tĂ« Kremlinit pĂ«r “paqe” kanĂ« tĂ« njĂ«jtin qĂ«llim qĂ« kishin edhe gjatĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«: tĂ« zbutin PerĂ«ndimin me qĂ«llim qĂ« t’i hapin rrugĂ«n agresionit dhe ekspansionit tĂ« mĂ«tejshĂ«m rus. Duke pĂ«rfituar nga frika perĂ«ndimore ndaj njĂ« Lufte tĂ« TretĂ« BotĂ«rore (njĂ« model tjetĂ«r sovjetik qĂ« Trumpi dhe shokĂ«t e tij e propaganduan gjatĂ« fushatĂ«s presidenciale tĂ« vitit 2016), ajo shpreh njĂ« dĂ«shirĂ« vetĂ«m nĂ« dukje pĂ«r paqe, por nĂ« realitet nĂ«nkupton kĂ«rcĂ«nim pĂ«r luftĂ«.

Dikur naivët që ranë preh e këtij mentaliteti ishin nga e majta, ndërsa sot viktima të sofizmave gjuhësore ruse të epokës sovjetike po bëhen gjithmonë e më shumë sektorë në rritje të së djathtës. Të dyja palët vuajnë sepse nuk arrijnë të kuptojnë natyrën e vërtetë të regjimit në Kremlin, i cili mbështetet në dhunë dhe në kërcënim të përhershëm për mbijetesë.

Ndaj, tĂ« pranosh “ Paqen” sipas kushteve tĂ« MoskĂ«s, do tĂ« thotĂ« t’i lejosh rusĂ«t tĂ« bĂ«jnĂ« ç’tu dojĂ« qejfi.

↗

Marrëdhënia BE-ShBA: Ndërgjegjësimi i BE-së se ka mbetur vetëm

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Helga Schmidt

As një vit nuk është mbushur nga ardhja në detyrë e Donald Trumpit, por nga perspektiva e Brukselit, kjo kohë është një përjetësi. Valë tronditëse njëra pas tjetrës i kanë mbajtur evropianët në ankth; çdo javë solli kërkesa të reja, akuza dhe më pas ndryshime rrënjësore.

Tronditja e 4 dhjetorit ishte kulmi i ri i përkohshëm dhe ka të ngjarë të jetë më e zgjatura. Një tronditje që e godet në palcë Evropën.

Strategjia e re e sigurisë kombëtare e ShBA-së mbarti disa befasi për aleatët e saj. Kina nuk është më një rivale sistematike, por thjesht një konkurrente ekonomike. Rusia pranohet si një fuqi e madhe me një treg premtues, veçanërisht për lëndët e para. Dhe, nëse lindin konflikte me presidentin e saj, Vladimir Putin, Donald Trumpi ofron shërbimet e tij si ndërmjetës. Po Koreja e Veriut? As që përmendet më. Gjatë mandatit të parë të Trumpit, Kim Jong-uni ishte ende armiku numër një publik.

Strategjia e re amerikane e sigurisë tregon ndarjen më radikale që ka ndodhur me evropianët. ShBA-ja, vendi që çliroi Evropën nga terrori nazist gjerman më shumë se 80 vjet më parë me një kosto të madhe, më pas u bë edhe fuqia mbrojtëse e kontinentit dhe, në veçanti, gjithmonë e mbështeti projektin e Bashkimit Evropian - tani janë armiku i tij. Paragrafët kushtuar BE-së lexohen si një aktakuzë. Ato paraqesin një pamje të një BE-je plotësisht të rrënuar në prag të kolapsit civilizues, të gërryer nga migrimi masiv, shtypja e opozitës, normat e ulëta të lindshmërisë dhe censura.

"Askush prej nesh nuk duhet të tronditet nga fjalët që thonë të tjerët për ne", rekomandoi presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen dhjetë ditë pasi u njoftua strategjia e re. Paragraf pas paragrafi, ajo i çmontoi deklaratat nga Uashingtoni. Evropa rezervon të drejtën për të nxjerrë ligjet e veta - refuzim ky i presionit amerikan për të lejuar kompanitë amerikane të teknologjisë të operojnë sa më lirshëm të jetë e mundur, të papenguara nga rregulloret evropiane.

Në Evropë, vazhdoi Presidentja e Komisionit, të gjithë mund të votojnë për "kë të duan", pa presion apo manipulim të jashtëm. Kjo duhet të kuptohet, pa dyshim. Por, von der Leyen e bëri të qartë se çfarë rrezikohet: "liria për të jetuar siç duam".

Që presidenti i Amerikës e përçmon thellësisht Bashkimin Evropian, bëhet e qartë në një nga konferencat e tij të pafundme për shtyp. "BE-ja u themelua", deklaroi Trump në samitin e NATO-s në Hagë këtë verë, "për të shkatërruar ShBA-në".

Trumpi e shikon suficitin tregtar të evropianëve si një fyerje personale: "Ata nuk i duan makinat tona"! Tarifat drastike janë përgjigja e tij; BE-ja duhet të dobësohet. Dhe, ai mbjell pasiguri duke vënë vazhdimisht në pikëpyetje angazhimin besnik ushtarak të ShBA-së tek aleanca e NATO-s.

Strategjia e sigurisë kombëtare e 4 dhjetorit e ShBA-së shkon edhe më tej. Aty pretendohet se liria e shprehjes censurohet në BE dhe opozita shtypet. Kjo i referohet partive të krahut të djathtë dhe të ekstremit të djathtë në BE - të cilat duhet të forcohen. Kjo është arsyeja pse zëvendëspresidenti JD Vance nuk u takua me kancelarin gjerman në Konferencën e Sigurisë në Mynih në shkurt, por me Alice Weidelin, drejtuesen e AfD-së.

"Rrjeti i partive tĂ« ekstremit tĂ« djathtĂ« dhe konservatore tĂ« krahut tĂ« djathtĂ« nĂ« EvropĂ«, pĂ«rfshirĂ« lĂ«vizjen MAGA, Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« mĂ« i rrĂ«njosur gjatĂ« katĂ«r viteve tĂ« fundit", shpjegon politologia gjermano-amerikane, Cathryn ClĂŒver Ashbrook, nĂ« njĂ« intervistĂ« me studion e ARD nĂ« Bruksel. Ajo shton se partitĂ«, por edhe politikanĂ«t individualĂ«, marrin mbĂ«shtetje.

PĂ«r shembull, fondet nga Fondacioni “Heritage” shkuan pĂ«r politikanin britanik tĂ« ekstremit tĂ« djathtĂ«, Nigel Farage. "Tani duhet ta presim kĂ«tĂ« nĂ« kontekstin e StrategjisĂ« sĂ« SigurisĂ« KombĂ«tare pĂ«r EvropĂ«n kontinentale", vĂ«ren ClĂŒver Ashbrook. PartitĂ« e krahut tĂ« djathtĂ« nĂ« EvropĂ« po mbĂ«shteten - nĂ« Hungari, ku ato janĂ« tashmĂ« nĂ« pushtet, dhe nĂ« vendet si Gjermania, ku ato janĂ« nĂ« opozitĂ«.

MbĂ«shtetjes sĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r partitĂ« politike i shtohet edhe rrjetĂ«zimi nĂ«pĂ«rmjet medias, pĂ«rfshirĂ« nĂ« Gjermani. Para zgjedhjeve federale nĂ« shkurt, Elon Musku vlerĂ«soi AfD-nĂ« jo vetĂ«m nĂ« platformĂ«n e tij X, por gazeta e pĂ«rditshme Die Welt, nĂ« pronĂ«si tĂ« shtĂ«pisĂ« botuese “Springer”, botoi gjithashtu mbĂ«shtetjen e Muskun pĂ«r AfD-nĂ« si artikull i tĂ« ftuarit. Drejtori ekzekutiv i “Springer”-it, Matthias Döpfner, ndĂ«rhyri personalisht pas publikimit tĂ« strategjisĂ« sĂ« re tĂ« sigurisĂ« tĂ« Trump-it. “Evropa duhet ta dĂ«gjojĂ« Trumpin”, shkroi Döpfner nĂ« njĂ« editorial nĂ« Die Welt; asnjĂ« fjalĂ« kritike nuk gjendet nĂ« editorial. /Tagesschau/ ARD/DW/

↗

Ky ishte viti kur “PerĂ«ndimi” vdiq - viti 2026 mund tĂ« jetĂ« edhe mĂ« i keq

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Francis Dearnley / The Telegraph
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

JavĂ«n e fundit tĂ« punĂ«s, para Krishtlindjeve, udhĂ«heqĂ«sit e BE-sĂ« u mblodhĂ«n pĂ«r atĂ« qĂ« u cilĂ«sua si samit historik. Siç pritej, u pĂ«rsĂ«ritĂ«n klishetĂ«. “VetĂ«m Ukraina mund tĂ« pĂ«rcaktojĂ« kushtet e paqes”, kĂ«mbĂ«ngulĂ«n ata, duke bĂ«rĂ« me dije progresin drejt anĂ«tarĂ«simit tĂ« Kievit nĂ« BE. Por, pas kĂ«saj retorike, disa prej tyre - disa haptazi tĂ« rreshtuar me MoskĂ«n, tĂ« tjerĂ«t tĂ« paralizuar nga frika - kundĂ«rshtuan. Rezultati nuk ishte vendosmĂ«ria, por ekspozimi: njĂ« EvropĂ« e pĂ«rçarĂ« pĂ«r atĂ« se si do tĂ« pĂ«rballet me luftĂ«n qĂ« po riformĂ«son tĂ« ardhmen e saj. VĂ«rtet, asgjĂ« nuk ndryshoi.

NĂ«se kjo ta kujton takimin e BE-sĂ« javĂ«n e kaluar - ku Brukseli dĂ«shtoi tĂ« zhbllokojĂ« asetet e ngrira shtetĂ«rore ruse, humbi njĂ« mundĂ«si tĂ« rrallĂ« pĂ«r t’i shkaktuar njĂ« goditje serioze MoskĂ«s dhe nĂ« vend tĂ« kĂ«saj detyroi taksapaguesit tĂ« garantojnĂ« njĂ« hua prej 90 miliardĂ« dollarĂ«ve pĂ«r UkrainĂ«n - atĂ«herĂ« gabohesh. Po pĂ«rshkruaj njĂ« samit nga njĂ« vit mĂ« parĂ«, nĂ« dhjetor tĂ« vitit 2024, kur pĂ«r herĂ« tĂ« fundit mĂ« kĂ«rkuan tĂ« shkruaja njĂ« reflektim pĂ«r vitin qĂ« vjen.

AtĂ«herĂ« paralajmĂ«rova se, pavarĂ«sisht prej mĂ« shumĂ« se njĂ« viti me sinjale tĂ« qarta se presidenca Trump ishte njĂ« mundĂ«si reale, Evropa - pĂ«rfshirĂ« BritaninĂ« - kishte dĂ«shtuar tĂ« zhvillonte njĂ« strategji serioze dhe tĂ« pavarur pĂ«r sigurinĂ« e saj. Nuk pati riarmatim tĂ« shpejtĂ«, as ashpĂ«rsim tĂ« qĂ«ndrimit pĂ«r UkrainĂ«n, as vija tĂ« kuqe pĂ«r tĂ« penguar rezultatet mĂ« tĂ« kĂ«qija. Fati i EvropĂ«s - dhe i UkrainĂ«s - mbeti i lidhur me vullnetin e mirĂ« tĂ« njĂ« aleati i cili, siç argumentova, “sĂ« shpejti mund tĂ« tregojĂ« se nuk Ă«shtĂ« i besueshĂ«m”.

Dymbëdhjetë muaj më pas, pasojat e atij dështimi kanë qenë më të rënda sesa shumëkush kishte imagjinuar. Një Rusi e trimëruar, e inkurajuar nga tapeti i kuq që Trumpi ia shtriu Putinit në samitin katastrofik të Alaskës, tani haptazi provokon Evropën. Sulmet hibride janë intensifikuar, duke kulmuar me një inkursion të dronëve në hapësirën ajrore të Polonisë, gjë që detyroi NATO-n të përfshihej për herë të parë - në historinë e aleancës - në një përballje të drejtpërdrejtë me Rusinë. Ndërkohë, Shtëpia e Bardhë, duke ndier dobësinë, ka poshtëruar vazhdimisht ish-aleatët e saj evropianë, ndërsa sinjalizon qartë një dëshirë për pajtim me Moskën.

Vitin e kaluar shkrova se Evropa “nuk ia kishte lĂ«nĂ« vetes asnjĂ« zgjedhje tjetĂ«r pĂ«rveçse tĂ« kĂ«rkonte njĂ« mrekulli festive pĂ«rtej Atlantikut”, duke mbĂ«shtetur shpresat e saj te njĂ« paqe e negociuar me Putinin. Kjo shpresĂ« mbĂ«shtetej nĂ« njĂ« supozim tĂ« vetĂ«m tĂ« brishtĂ«: se Rusia do tĂ« negocionte - me mirĂ«besim. “Ajo qĂ« duket se askush nuk po pyet”, shkrova atĂ«herĂ«, â€œĂ«shtĂ« çfarĂ« ndodh nĂ«se ajo nuk e bĂ«n kĂ«tĂ«â€.

Kjo pyetje mbetet e nënvlerësuar në mënyrë të rrezikshme. Pavarësisht provave dërrmuese se Putini nuk ka asnjë synim për të përfunduar luftën, përveçse nëse plotësohen kërkesat e tij - kërkesa që do të copëtonin sovranitetin e Ukrainës dhe do të dobësonin përgjithmonë sigurinë evropiane - në shumë kryeqytete vazhdon një iluzion kokëfortë. Se lufta do të përfundojë shpejt. Se një marrëveshje e keqe e imponuar ndaj Kievit mund të përballohet. Ose se ruajtja e ndihmës në nivelin e tanishëm do ta lodhë përfundimisht Rusinë deri në një armëpushim.

Po, ekonomia e Rusisë është nën trysni. Dhe, po, është e mundur që Putini në një moment të vendosë të pezullojë luftën e tij. Por, historia ofron pak ngushëllim. Regjimet që kalojnë me sukses në një ekonomi lufte rrallëherë tërhiqen vullnetarisht. Në fakt, shpenzimet ushtarake të Kremlinit janë rritur ndjeshëm, industria e tij është rikalibruar dhe ndonëse ky model nuk është pafundësisht i qëndrueshëm, ai krijon nxitje të fuqishme për të vazhduar. Lufta premton jo vetëm përfitim strategjik, por edhe shpëtim financiar - borxhe të shtyra ose të shlyera përmes pushtimit.

Kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse paralajmĂ«rimet e dhĂ«na nga krerĂ«t e shĂ«rbimeve inteligjente, nĂ« tĂ« gjithĂ« EvropĂ«n, kĂ«rkojnĂ« vĂ«mendje urgjente. Nuk ka asnjĂ« shenjĂ« qĂ« Moska ka ndĂ«rmend tĂ« zmbrapset, as nĂ« UkrainĂ«, as nĂ« fushatĂ«n e saj tĂ« frikĂ«simit tĂ« EvropĂ«s. Disa vlerĂ«sime shkojnĂ« edhe mĂ« tej, duke sugjeruar se Rusia tashmĂ« po provokon pĂ«rtej UkrainĂ«s - veçanĂ«risht nĂ« shtetet baltike - duke testuar vendosmĂ«rinĂ« e NATO-s, duke gĂ«rryer besimin te Neni 5 dhe duke llogaritur se Evropa do tĂ« hezitojĂ« nĂ«se Rusia sajon njĂ« krizĂ« atje - duke vendosur “njerĂ«z tĂ« vegjĂ«l tĂ« gjelbĂ«r” dhe mĂ« pas trupa, siç ka bĂ«rĂ« mĂ« parĂ«, teksa Shtetet e Bashkuara shikojnĂ« diku tjetĂ«r.

Tani qĂ« besueshmĂ«ria amerikane s’ështĂ« mĂ« e sigurt, pĂ«rfundoi bota tĂ« cilĂ«n brezat evropianĂ« e merrnin si tĂ« mirĂ«qenĂ«. KĂ«shtu, viti 2025 mund tĂ« mbahet mend si viti kur “PerĂ«ndimi” pushoi sĂ« funksionuari si njĂ« koncept politik qĂ« ka kuptim. Vizioni i Woodrow Wilsonit pĂ«r njĂ« “komunitet demokratik fuqie” Ă«shtĂ« zĂ«vendĂ«suar nga fjalori pĂ«r “sfera ndikimi” - gjuhĂ« qĂ« ia dorĂ«zon terrenin moral regjimeve autoritare dhe legjitimon pushtimet atje ku nuk duhet lejuar kurrĂ«.

Sepse, kĂ«tu qĂ«ndron thelbi. T’ua mohosh njerĂ«zve tĂ« drejtĂ«n pĂ«r tĂ« zgjedhur tĂ« ardhmen e tyre - ashtu siç duket se bĂ«jnĂ« bisedimet aktuale pĂ«r paqe - do tĂ« thotĂ« tĂ« braktisĂ«sh vetĂ« demokracinĂ«. Ukrainasit e bĂ«nĂ« zgjedhjen e tyre nĂ«pĂ«rmjet votĂ«s. Putini nuk ka asnjĂ« tĂ« drejtĂ« ta pĂ«rmbysĂ« atĂ« me forcĂ«, pĂ«rveç nĂ«se jemi tĂ« gatshĂ«m tĂ« kthehemi te rregullat e shekullit XIX. Dhe, ky Ă«shtĂ« rreziku mĂ« i thellĂ«: jo njĂ« luftĂ« me RusinĂ« nĂ« izolim, por njĂ« luftĂ« e ardhshme - ndoshta me KinĂ«n - e lindur nga erozioni i qĂ«llimshĂ«m i parimeve qĂ« ruajtĂ«n paqen pĂ«r dekada.

NĂ« fund tĂ« artikullit tim, tĂ« vitit tĂ« kaluar, paralajmĂ«rova se, nĂ« vitin 2025, Rusia do tĂ« mund tĂ« refuzonte krejtĂ«sisht negociatat, ose tĂ« shtirej sikur negocion me mirĂ«besim teksa i zvarrit ato. NĂ« fund, Putini bĂ«ri tĂ« dyja - duke llogaritur qĂ« padurimi amerikan do ta bĂ«nte pjesĂ«n tjetĂ«r. Skenari mĂ« i mirĂ« ishte qĂ« keqbesimi i MoskĂ«s tĂ« dilte mĂ« nĂ« fund haptazi, duke nxitur Uashingtonin tĂ« shtonte mbĂ«shtetjen pĂ«r UkrainĂ«n. Sot, kjo duket pothuajse e pamundur. Ndryshimi ideologjik nĂ« Shtetet e Bashkuara Ă«shtĂ« i thellĂ«. Gati pĂ«rditĂ« Trumpi lĂ«vdon “marrĂ«dhĂ«nien e mirĂ«â€ me Putinin, duke mos humbur asnjĂ« rast pĂ«r tĂ« sulmuar presidentin Zelensky. ËshtĂ«, pa dyshim, njĂ« botĂ« e re.

E mbylla artikullin e vitit tĂ« kaluar me njĂ« paralajmĂ«rim pĂ«r koston e mosveprimit: nĂ«se heq dorĂ« nga parimet, mĂ« pas heq dorĂ« nga territori - “dhe vdesin njerĂ«zit e pafajshĂ«m”.

QĂ« atĂ«herĂ«, shumĂ« mĂ« tepĂ«r njerĂ«z tĂ« pafajshĂ«m kanĂ« vdekur. Dhe, mĂ« shumĂ« do tĂ« vdesin vitin e ardhshĂ«m nĂ«se asgjĂ« nuk ndryshon. Dhe, njĂ« ditĂ«, mund tĂ« mos jenĂ« njerĂ«z tĂ« pafajshĂ«m nĂ« njĂ« “vend tĂ« largĂ«t”, por bijtĂ« dhe bijat tona qĂ« do tĂ« paguajnĂ« çmimin pĂ«r dĂ«shtimin tonĂ« pĂ«r tĂ« vepruar kur ende kishte kohĂ«. /Telegrafi/

↗

ÇfarĂ« realisht arriti Trumpi kĂ«tĂ« vit?

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Matt Robison / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Për rivalët, tallja e presidentit Donald Trump është bërë thuajse refleks automatik, aq bajat saqë mezi shkakton interesim edhe kur është plotësisht e merituar. Por, ajo që po bëhet interesante në fund të vitit është se sa shumë po përhapet ky sentiment: duket se shumë prej mbështetësve të Trumpit po e kuptojnë se gjithçka që kanë marrë gjatë vitit 2025 ka qenë vetëm zhurmë.

Viti i Trumpit, me fjalĂ«t e Makbethit, “nuk Ă«shtĂ« veç se prrallĂ«, prej budallaj, plot buj’ e plot tĂ«rbim” [sipas pĂ«rkthimit tĂ« Nolit - shĂ«n. i Telegrafit]. NĂ« njĂ« çështje pas asaj tjetrĂ«s kryesore nga fushata e vitit 2024, presidenti ka ofruar shumĂ« gjeste teatrale me zĂ« tĂ« lartĂ«. Por, bilanci i tij real pĂ«r ato qĂ« premtoi shkon nga zeroja absolute deri te dĂ«shtimi befasues.

Keni dyshime? Le ta shqyrtojmĂ«, sepse Ă«shtĂ« njĂ« gjĂ« qĂ« Ă«shtĂ« e lehtĂ«, meqĂ« prioritetet e Trumpit nuk ishin ndonjĂ« mister (programi i PartisĂ« Republikane pĂ«r vitin 2024 thoshte me germa tĂ« mĂ«dha, si i dehuri i fundit nĂ« fund tĂ« natĂ«s: “NDALO INFLACIONIN DHE BËJE AMERIKËN SËRISH TË PËRBALLUESHME ... OPERACIONI MË I MADH I DEPORTIMIT NË HISTORINË AMERIKANE ... NDALO ARMATIMIN E QEVERISË”)

Sa i pĂ«rket ekonomisĂ«, pavarĂ«sisht fjalimit tĂ« zjarrtĂ« tĂ« Trumpit nĂ« orar kryesor televiziv javĂ«n e kaluar - pĂ«rmbledhja e tĂ« cilit dukej tĂ« ishte “Do tĂ« vazhdoj t’ju bĂ«rtas derisa tĂ« pĂ«rmirĂ«sohet morali” - Amerika po e pĂ«rmbyll vitin 2025 me papunĂ«sinĂ« mĂ« tĂ« lartĂ« nĂ« katĂ«r vjetĂ«t e fundit dhe me çmime rreth tre pĂ«rqind mĂ« tĂ« larta. Shumica e kĂ«saj rritjeje vjen pĂ«r shkak tĂ« politikave tĂ« Trumpit. Trumpi mendon se pĂ«rballimi i jetĂ«s Ă«shtĂ« mashtrim. Votuesit nuk mendojnĂ« kĂ«shtu: pĂ«r ta Ă«shtĂ« gjĂ«ja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme dhe ata fajĂ«sojnĂ« nĂ« masĂ« tĂ« madhe presidentin pĂ«r problemet e tyre ekonomike.

Sa pĂ«r synimin e tij pĂ«r tĂ« “ndalur zhvendosjen e prodhimit jashtĂ« vendit dhe pĂ«r ta kthyer ShBA-nĂ« nĂ« superfuqi prodhimi” (le ta kursejmĂ« veten nga germat e mĂ«dha) - qĂ« thuhej se ishte arsyeja pĂ«r bombardimin e ekonomisĂ« me tarifa - vendet e punĂ«s nĂ« prodhim kanĂ« rĂ«nĂ«, zhvendosja jashtĂ« vendit Ă«shtĂ« rritur dhe deficiti ynĂ« tregtar Ă«shtĂ« 112 miliardĂ« dollarĂ« mĂ« i lartĂ«.

Po programi i deportimeve i Trumpit? Me siguri të gjitha ato operacione të ICE-së [Shërbimi i Doganave dhe Emigracionit - shën. i Telegrafit] të projektuara posaçërisht për rrjete sociale, ato zbarkime të Gardës Kombëtare në pika të nxehta dhe shfaqja për kamerat e sekretares së Sigurisë Kombëtare, Kristi Noem, në një burg famëkeq në Salvador, janë shenja se gjërat po funksionojnë?

Pritni pak, sepse Trumpi është në rrugën për të realizuar më pak deportime në vitin 2025 sesa bëri Joe Biden më 2024 - dhe shumë më pak se Barack Obama në kulmin e tij. Mendoni për këtë ... sepse zyrtarët e Trumpit padyshim që po mendojnë: ata vazhdojnë të pushojnë zyrtarë të lartë dhe të mbledhin "seanca vetëkritike" ku këshilltari i Sigurisë Kombëtare, Stephen Miller, bërtet në panik. Fakti që kryeredaktorja e CBS-it, Bari Weiss, u përpoq të mbulonte programin 60 Minutes për deportimet në gulagët e huaj, tregon se sa e frikësuar është bërë Shtëpia e Bardhë teksa votuesit po lodhen nga spektakli mizor i imigracionit.

Paqja dhe siguria? Pretendimet e Trumpit pĂ«r pĂ«rfundimin e shtatĂ« luftĂ«rave janĂ« fantazi (CBS News i hodhi poshtĂ« kĂ«to budallallĂ«qe qĂ« nĂ« shtator, por mos i tregoni Bari Weissit). TĂ« jemi tĂ« drejtĂ«, edhe pse ende vazhdon lufta nĂ« UkrainĂ« - tĂ« cilĂ«n Trumpi premtoi ta pĂ«rfundonte pĂ«r 24 orĂ« - ai duhet tĂ« marrĂ« merita pĂ«r armĂ«pushimin mes Izraelit dhe Hamasit. Por, duke qenĂ« tĂ« drejtĂ«, le tĂ« fokusohemi edhe nĂ« vlerĂ«simin e besueshĂ«m se shkatĂ«rrimi i USAID-it, nga ana e tij, do tĂ« shkaktojĂ« vdekjen e 330 mijĂ« njerĂ«zve kĂ«tĂ« vit - 230 mijĂ« prej tyre fĂ«mijĂ«. ËshtĂ« e sĂ«murĂ« ideja e tij se do tĂ« marrĂ« Çmimin Nobel pĂ«r Paqen pasi ka shkaktuar kaq shumĂ« dhimbje pĂ«r mĂ« tĂ« mjerĂ«t e botĂ«s dhe pĂ«r ata qĂ« festojnĂ« lindjen e Jezusit dhe po reflektojnĂ« mbi Mateun 25:40 [Sa herĂ« ia keni bĂ«rĂ« kĂ«tĂ« ndonjĂ«rit prej kĂ«tyre vĂ«llezĂ«rve tĂ« mi mĂ« tĂ« vegjĂ«l, kĂ«tĂ« ma bĂ«tĂ« mua - shĂ«n. i Telegrafit] fati i mĂ« tĂ« vegjĂ«lve prej vĂ«llezĂ«rve e motrave tona duhet tĂ« jetĂ« burim i thellĂ« hidhĂ«rimi.

PĂ«rfundimi i “armatimit tĂ« qeverisĂ«â€? Reuters dokumentoi tĂ« paktĂ«n 470 persona, organizata dhe institucione tĂ« cilat Trumpi i ka nĂ« cak pĂ«r hakmarrje. Lufta kundĂ«r “kontrollit qeveritar” [deep state - shĂ«n. i Telegrafit] dhe “tharjes sĂ« kĂ«netĂ«s”? Trumpi pushoi shumĂ« njerĂ«z, por kryesisht ata qĂ« ishin tĂ« aftĂ«, dhe Departamenti i DrejtĂ«sisĂ« nuk uli aspak shpenzimet. Lufta kundĂ«r zgjimit [woke - shĂ«n. i Telegrafit] nĂ« shkolla? Harvardi e riemĂ«roi qendrĂ«n e tij pĂ«r DEI [Diversitet, Barazi dhe PĂ«rfshirje - shĂ«n. i Telegrafit] dhe bashkoi disa faqe qĂ« merreshin me racĂ«n dhe gjininĂ«. E merituat, liberalĂ«.

Për krimin, të paktën mund të thuhet që Trumpi nuk i ka prishur trendët kombëtarë të rënies së shpejtë të niveleve të krimit që nisën nën Bidenin - dhe, në disa raste madje janë përshpejtuar këtë vit. Nga ana tjetër, faljet e Trumpit dhe ndjekjet penale me motive hakmarrëse kanë krijuar një sistem drejtësie me dy nivele: një për Trumpin dhe miqtë e tij, dhe një tjetër për të gjithë të tjerët. Vështirë të besohet se kjo ishte në listën e dëshirave të votuesve të MAGA-s [Ta bëjmë Amerikën sërish madhështore - shën. i Telegrafit].

Trumpi duket se jeton sipas tekstit tĂ« kĂ«ngĂ«s Razzle Dazzle nga mjuzikli Çikago qĂ« kĂ«shillon mashtruesit t’ia japin turmĂ«s “hokus-pokusin” dhe “kur tĂ« jesh nĂ« telashe, vallĂ«zo”. Por, ajo gjithashtu pyet nĂ« aspektin retorik: “Po nĂ«se tĂ« gjitha shpresat tĂ« janĂ« ndryshkur ... po nĂ«se, nĂ« fakt, je thjesht i neveritshĂ«m”?

Po, vĂ«rtet? KĂ«tĂ« vit, “mashtrimi” i Trumpit u konsumua, sepse nuk kishte asgjĂ« poshtĂ« sipĂ«rfaqes. Ka njĂ« arsye pse 14 pĂ«rqind e votuesve tĂ« Trumpit tashmĂ« pendohen pĂ«r votĂ«n e tyre. Me republikanĂ«t nĂ« Kongres qĂ« po rrĂ«zohen nĂ« kaos pĂ«rsĂ«ri dhe me presidentin pa asnjĂ« plan pĂ«r tĂ« bashkĂ«punuar pĂ«r ndonjĂ« gjĂ« konstruktive nĂ« vitin 2026, pyetja e vetme tani Ă«shtĂ«: sa do tĂ« zgjasĂ« derisa edhe tĂ« tjerĂ«t t’i hapin sytĂ«? /Telegrafi/

↗

Evropa duhet të mbrojë Evropën

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Jason D. Greenblatt / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Zyrtarët evropianë të sigurisë tani po përcjellin një mesazh që do të kishte qenë i paimagjinueshëm vetëm një dekadë më parë: bëhuni gati për luftë. Siç raportoi së fundmi The Wall Street Journal, qeveritë në mbarë Evropën po i paralajmërojnë qytetarët të përgatiten për mundësinë e një konflikti me Rusinë. Ky moment është tronditës, por i vonuar prej kohësh. Ai nxjerr në pah një të vërtetë të vështirë të cilën Evropa e ka shmangur për vite me radhë: dobësia e kontinentit nuk është thjesht rezultat i luftës në Ukrainë. Ajo është pasojë e vetëkënaqësisë strategjike, shpërndarjes së gabuar fiskale dhe supozimit të pamatur se Shtetet e Bashkuara do të paguajnë gjithmonë faturën.

Siguria e Evropës, para së gjithash, duhet të jetë përgjegjësi e vetë Evropës.

presidenti Donald Trump e nxori nĂ« pah kĂ«tĂ« realitet. Ai ka ushtruar presion ndaj aleatĂ«ve tĂ« NATO-s qĂ« tĂ« respektojnĂ« angazhimet e bĂ«ra prej kohĂ«sh, nĂ« teori, por tĂ« shpĂ«rfillura nĂ« praktikĂ« - shpenzime serioze pĂ«r mbrojtjen. NĂ«n presion tĂ« vazhdueshĂ«m, anĂ«tarĂ«t e NATO-s mĂ« nĂ« fund filluan tĂ« lĂ«vizin drejt rritjes sĂ« shpenzimeve pĂ«rtej pragut prej dy pĂ«r qind tĂ« PBB-sĂ«, qĂ« prej kohĂ«sh ishte neglizhuar. KĂ«mbĂ«ngulja e drejtpĂ«rdrejtĂ« e Trumpit e detyroi EvropĂ«n tĂ« pĂ«rballej me kuptimin e vĂ«rtetĂ« tĂ« ndarjes sĂ« barrĂ«s. Siç raportoi The Washington Post, zyrtarĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« Pentagonit po pĂ«rgatisin njĂ« plan pĂ«r tĂ« ulur nivelin e disa prej selive kryesore tĂ« ushtrisĂ« amerikane, pĂ«rfshirĂ« KomandĂ«n Evropiane tĂ« ShBA-sĂ«. Ky veprim pĂ«rputhet me strategjinĂ« e sigurisĂ« kombĂ«tare tĂ« presidentit Trump, qĂ« deklaroi se “ditĂ«t kur Shtetet e Bashkuara mbĂ«shtesnin gjithĂ« rendin botĂ«ror, si Atlasi, kanĂ« mbaruar”.

Udhëheqësit evropianë duhej ta kishin nxjerrë këtë mësim që në mandatin e parë të Trumpit. Në vend të kësaj, shumë prej tyre e lexuan gabimisht vendosmërinë e tij dhe supozuan se Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të garantojnë sigurinë evropiane, pavarësisht zgjedhjeve të Evropës. Ky gabim doli të jetë i kushtueshëm.

Disa argumentojnĂ« se Evropa e ka “fituar” mbrojtjen e vazhdueshme amerikane duke dislokuar trupa nĂ« Afganistan, pas 11 shtatorit, dhe duke ndihmuar misionet amerikane jashtĂ« vendit. KĂ«to pĂ«rpjekje ishin tĂ« rĂ«ndĂ«sishme, por kurrĂ« nuk kishin pĂ«r qĂ«llim tĂ« zĂ«vendĂ«sonin investimin nĂ« mbrojtjen territoriale tĂ« EvropĂ«s. Solidariteti jashtĂ« vendit nuk e justifikon neglizhencĂ«n nĂ« shtĂ«pi.

Qasja e Trumpit ndaj NATO-s dhe Ukrainës është e qëndrueshme: Shtetet e Bashkuara do të mbështesin aleatët që marrin përgjegjësi për veten. Amerika nuk mund të shërbejë si portofoli i përhershëm apo garantuesi i sigurisë së Evropës, teksa Evropa shmang zgjedhjet e vështira. Udhëheqësit evropianë që duan ndikim mbi të ardhmen e Ukrainës, duhet të tregojnë seriozitet përmes gatishmërisë ushtarake, jo përmes komunikatave diplomatike.

Ky riorientim duhej të kishte ndodhur prej kohësh.

Për dekada, qeveritë evropiane e trajtuan mbrojtjen amerikane si një të drejtë, jo si partneritet. Ndërsa taksapaguesit amerikanë financonin parandalimin, shumë kryeqytete evropiane i dhanë përparësi programeve të gjera sociale, pensionimeve të parakohshme dhe politikave të lejueshme të emigracionit - në vend të shpenzimeve për mbrojtjen. Rehatia politike u zgjodh mbi përgjegjësinë strategjike, me supozimin se Amerika gjithmonë do ta mbulonte diferencën.

Memorandumi i Budapestit i vitit 1994, shpesh pĂ«rmendet pĂ«r tĂ« pretenduar se Shtetet e Bashkuara tani ia “kanĂ« borxh” mbrojtjen UkrainĂ«s, sepse Kievi hoqi dorĂ« nga armĂ«t bĂ«rthamore sovjetike. Por, memorandumi nuk ishte njĂ« garanci detyruese mbrojtjeje. DĂ«shtimi i tij nĂ«nvizon njĂ« mĂ«sim thelbĂ«sor: parandalimi varet nga aftĂ«sia e besueshme, jo nga dokumentet e dĂ«shirueshme.

MosmarrĂ«veshjet e fundit mbi asetet e ngrira ruse dhe financimi i UkrainĂ«s e bĂ«jnĂ« edhe mĂ« tĂ« qartĂ« dilemĂ«n e EvropĂ«s. UdhĂ«heqĂ«sit evropianĂ« ranĂ« dakord t’i sigurojnĂ« UkrainĂ«s njĂ« kredi prej 90 miliardĂ« eurosh - tĂ« mbĂ«shtetur nga buxheti i Bashkimit Evropian (BE) - pĂ«r vitet 2026 dhe 2027. Ata e arritĂ«n kĂ«tĂ« pasi dĂ«shtuan tĂ« pajtoheshin pĂ«r planin e tyre tĂ« preferuar pĂ«r pĂ«rdorimin e rreth 210 miliardĂ« eurove tĂ« asete shtetĂ«rore ruse, tĂ« ngrira si kolateral. Ky propozim u rrĂ«zua sepse qeveritĂ« - tĂ« udhĂ«hequra nga Belgjika, ku ndodhen shumica e aseteve - kishin frikĂ« nga njĂ« hakmarrje ligjore dhe pĂ«rgjegjĂ«si nĂ«se Moska do tĂ« padiste. Hezitimi, pĂ«rçarjet dhe mbĂ«shtetja nĂ« huamarrjen e garantuar nga buxheti, tregojnĂ« se sa e vĂ«shtirĂ« Ă«shtĂ« vendimmarrja evropiane - edhe nĂ« njĂ« moment ekzistencial nĂ« vetĂ« kontinentin e EvropĂ«s.

Shtetet e Bashkuara mund dhe duhet tĂ« qĂ«ndrojnĂ« pĂ«rkrah EvropĂ«s, kur Evropa ngrihet pĂ«r veten e saj. Por, fuqia amerikane duhet tĂ« plotĂ«sojĂ« mbrojtjen evropiane qĂ« Ă«shtĂ« mirĂ« e financuar - jo t’i zĂ«vendĂ«sojĂ« ato. Neni 5 i NATO-s Ă«shtĂ« angazhim i ndĂ«rsjellĂ« pĂ«r mbrojtje, jo njĂ« subvencion i pĂ«rhershĂ«m pĂ«r qeveritĂ« tĂ« cilat nuk janĂ« tĂ« gatshme tĂ« investojnĂ« nĂ« forcĂ«n ushtarake qĂ« e bĂ«n tĂ« besueshĂ«m Nenin 5 tĂ« NATO-s.

Ky nuk Ă«shtĂ« izolacionizĂ«m. ËshtĂ« llogaridhĂ«nie.

Shtetet e Bashkuara pĂ«rballen me nevoja urgjente nĂ« vend, pĂ«rfshirĂ« infrastrukturĂ«n e vjetruar, rritjen e kostove tĂ« kujdesit shĂ«ndetĂ«sor dhe presionet kufitare. T’u kĂ«rkosh familjeve amerikane tĂ« mbajnĂ« barrĂ«n e mbrojtjes sĂ« EvropĂ«s, kur Evropa zotĂ«ron pasurinĂ«, popullsinĂ« dhe bazĂ«n industriale pĂ«r t’u mbrojtur vetĂ«, nuk Ă«shtĂ« as e drejtĂ« dhe as e qĂ«ndrueshme.

Dhe, Evropa Ă«shtĂ« e aftĂ«. Me njĂ« nga ekonomitĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha nĂ« botĂ«, Evropa ka burimet pĂ«r t’u mbrojtur - nĂ«se zgjedh ta bĂ«jĂ« kĂ«tĂ«. Ajo qĂ« ka munguar nuk Ă«shtĂ« kapaciteti, por vullneti.

Në vend që të ndërtonin rezerva municionesh, mbrojtje ajrore, qëndrueshmëri kibernetike dhe forca të reagimit të shpejtë, shumë qeveri ofruan përfitime dhe garanci, duke vepruar thuajse historia ka përfunduar dhe mbrojtja amerikane është e përjetshme. Ky supozim është shembur.

Nëse Evropa beson se Rusia është një kërcënim real, Evropa duhet të veprojë në përputhje me këtë besim. Shpenzimet për mbrojtjen dhe parandalimi i besueshëm nuk mund të varen nga Uashingtoni. Dhe, këto përpjekje duhet të financohen nga Evropa - jo nga taksapaguesit amerikanë. Shtëpia e Bardhë dhe përfaqësuesit e saj po kryejnë pjesën e vet, duke balancuar mbështetjen për Ukrainën me realitetet e fuqisë ruse. Por, ky është para së gjithash problemi i Evropës, jo i Uashingtonit për ta zgjidhur.

Shtetet e Bashkuara mund të shërbejnë si mbështetje e fundit. Evropa duhet të jetë vija e parë.

Evropa duhet më në fund të marrë pronësinë e sigurisë dhe të së ardhmes së kontinentit. Aleatët e vërtetë ndajnë barrën. Ata nuk ua kërkojnë të tjerëve të bëjnë punën e tyre.

Evropa gëzoi dividendin e paqes, për dekada të tëra. Tani duhet të paguajë primin e sigurisë. /Telegrafi/

↗

Veprimet e BE-së, po aq sa fjalët e Putinit, mundësojnë vazhdimin e luftës në Ukrainë

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Rajan Menon / The Guardian
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Konferenca maratonĂ« pĂ«r shtyp e Vladimir Putinit mĂ« 19 dhjetor, njĂ« ngjarje e pĂ«rvjetshme nĂ« fund tĂ« vitit, nuk ofroi asnjĂ« dĂ«shmi se Rusia mund tĂ« braktisĂ« qĂ«llimet tĂ« cilat presidenti i vendosi pĂ«r “operacionin e posaçëm ushtarak” kundĂ«r UkrainĂ«s nĂ« shkurt tĂ« vitit 2022: pushtimin e Donjeckut, Luhanskut, Zaporizhias dhe Hersonit. Si gjithmonĂ«, Putini nuk u duk i shqetĂ«suar nga fakti se, pothuajse katĂ«r vjet pas nisjes sĂ« luftĂ«s, ushtria e tij kishte arritur tĂ« pushtonte plotĂ«sisht vetĂ«m Luhanskun - ndonĂ«se kishte marrĂ« nĂ«n kontroll mĂ« shumĂ« se njĂ« tĂ« tretĂ«n e atij rajoni, si dhe Donjeckun, qĂ« nĂ« vitin 2015.

Qëndrimi i palëkundur i Putinit nuk duhet të jetë befasues. Menjëherë pas pushtimit, Duma e Shtetit të Rusisë miratoi legjislacionin për përfshirjen e këtyre katër rajoneve ukrainase në përbërje të Rusisë - dhe, këtë muaj, ministri i Jashtëm, Sergey Lavrov, dhe zëvendësministri i Jashtëm, Sergei Ryabkov, ripohuan pretendimet territoriale të Putinit.

Paaftësia e Rusisë për të lëvizur nga pozicioni i saj bie në kundërshtim me përpjekjet e dëshpëruara të Donald Trumpit për të arritur një zgjidhje politike deri në Krishtlindje. Për të përmbushur këtë afat të përcaktuar, Trumpi madje përpiqet ta detyrojë Volodymyr Zelenskyyn të dorëzojë pjesët e Donjeckut të cilat Ukraina ende i mban. Edhe pse Zelenskyy refuzoi, ai u tregua i gatshëm të braktiste përpjekjen disavjeçare të Ukrainës për anëtarësim në NATO dhe të pranonte neutralitetin - në këmbim të garancive të fuqishme të sigurisë nga Perëndimi.

Ky ndryshim nga ana e Zelenskyyt nuk do ta zbus Putinin. Shqetësimi i kahershëm - dhe i kuptueshëm - i Rusisë për zgjerimin e NATO-s i paraprin kësaj. Por, lufta e Putinit në vitin 2022 buron nga diçka më e thellë, pasi nuk ka prova që Ukraina ishte më pranë anëtarësimit zyrtar në aleancë në prag të pushtimit të Rusisë - sesa ishte në vitin 2008, kur NATO, në samitin e saj në Bukuresht, deklaroi se Ukraina do të bëhej anëtare në një të ardhme të pacaktuar.

Ashtu si në vitin 2008, vendet e NATO-s mbeten të ndara për kandidaturën e Ukrainës - madje edhe më shumë. Kjo ka rëndësi: neni 10 i traktatit themelues të NATO-s të vitit 1949, kërkon unanimitet për pranimin e anëtarëve të rinj. Kur NATO vërtet dëshiron të rrisë anëtarësinë, ajo vepron me shpejtësi: vëreni pranimin e shpejtë të Finlandës (prill 2023) dhe Suedisë (mars 2024), të cilat aplikuan për anëtarësim në maj 2022. Për të shpjeguar motivimin e Putinit për të pushtuar Ukrainën, duhet të marrim parasysh ankesat e rrënjosura në histori.

Ai ka deklaruar, në mënyrë të përsëritur dhe të zgjatur, se ukrainasit dhe rusët kanë qenë një popull për shekuj të tërë; se ndarja e tyre në dy shtete, pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, ishte një tragjedi; se Jugu dhe Lindja e Ukrainës, të banuara nga një numër i madh rusësh etnikë apo ukrainasish me gjuhë amtare ruse, i përkasin me të drejtë Rusisë. Me pak fjalë, Putini beson se Rusia është plaçkitur.

MegjithatĂ«, nĂ« konferencĂ«n pĂ«r shtyp, Putini pĂ«rgĂ«zoi Trumpin pĂ«r “sinqeritetin absolut” nĂ« nisjen e negociatave pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s, duke shtuar se Rusia mbetet e angazhuar ndaj tyre dhe do ta ndalojĂ« ofensivĂ«n ushtarake pĂ«r sa kohĂ« qĂ« interesat e saj merren seriozisht.

LĂ«vdatat e Putinit kanĂ« njĂ« qĂ«llim - dhe njĂ« objektiv tĂ« ndjeshĂ«m. Trumpi ka lavdĂ«ruar “gjenialitetin” e Putinit. Ai, si Putini, ka fajĂ«suar UkrainĂ«n pĂ«r nisjen e luftĂ«s. Ai kĂ«rkon njĂ« afrim me RusinĂ« qĂ« pĂ«rfshin investime tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta multi-miliardĂ« dollarĂ«she. Ka mbĂ«shtetur kĂ«rkesĂ«n e Putinit qĂ« Zelenskyy tĂ« mbajĂ« zgjedhje, pavarĂ«sisht luftĂ«s, pĂ«r tĂ« demonstruar legjitimitetin e tij demokratik. Ai, si Putini, pĂ«rçmon EvropĂ«n dhe do tĂ« preferonte njĂ« marrĂ«veshje qĂ« i lĂ« evropianĂ«t (dhe ukrainasit) tĂ« anashkaluar. TĂ« gjitha kĂ«to janĂ« arsye se pĂ«rse Putini pĂ«rpiqet ta josh Trumpin dhe tĂ« thellojĂ« pĂ«rçarjen mes ShBA-sĂ« dhe EvropĂ«s.

PĂ«rkundĂ«r qĂ«ndrimeve tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta dhe simpatinĂ« e Trumpit pĂ«r RusinĂ«, ai ende nuk ka bĂ«rĂ« njĂ« marrĂ«veshje qĂ« i pĂ«rshtatet Putinit. NĂ«se nuk e bĂ«n, gjakderdhja do tĂ« vazhdojĂ«. Ukraina ka paguar tashmĂ« njĂ« çmim tĂ« tmerrshĂ«m - dhe kjo nuk Ă«shtĂ« pĂ«r t’u habitur: ajo Ă«shtĂ« pala shumĂ« mĂ« e dobĂ«t. E habitshme Ă«shtĂ« humbja masive e ushtrisĂ« ruse - nĂ« njerĂ«z dhe pajisje. Ekonomia e RusisĂ« gjithashtu Ă«shtĂ« nĂ«n stres tĂ« vazhdueshĂ«m dhe mezi po rritet, megjithĂ«se nuk Ă«shtĂ« nĂ« rrezik kolapsi. Por, vuajtjet e rusĂ«ve, pĂ«r tĂ« mos pĂ«rmendur ato tĂ« ukrainasve, nuk do tĂ« kenĂ« rĂ«ndĂ«si pĂ«r sa kohĂ« qĂ« Putini beson se objektivat e tij janĂ« ende tĂ« arritshĂ«m - nĂ« tryezĂ«n e bisedimeve, duke bindur Trumpin tĂ« vazhdojĂ« presionin ndaj Zelenskyyt, apo nĂ« fushĂ«betejĂ«.

Ndërkohë, BE-ja ka ndërmarrë një hap të madh që do të ulë gjasat që Rusia të fitojë shpejt në cilindo drejtim, duke siguruar që arkat e Kievit të mos mbeten bosh. Krerët e bllokut kishin shpresuar të përdornin interesin e fituar nga 210 miliardë euro në asete të ngrira ruse për të ndihmuar Ukrainën. Megjithëse ky plan dështoi për shkak të kundërshtimit të hapur të disa shteteve anëtare të BE-së dhe hezitimeve të të tjerëve, BE-ja arriti të gjente një zgjidhje tjetër. Ajo do të marrë hua 90 miliardë euro për të mbështetur Ukrainën për dy vjet - dhe, pa detyrim kthimi përveçse nëse Rusia paguan dëmshpërblime, diçka që askush nuk e pret.

Media u fokusua te mosmarrĂ«veshjet brenda BE-sĂ« pĂ«r asetet e ngrira ruse, por ajo qĂ« ka rĂ«ndĂ«si vĂ«rtet Ă«shtĂ« se njĂ« bllok prej 27 shtetesh sovrane, shpesh tĂ« vĂ«shtira pĂ«r t’u menaxhuar, arriti tĂ« sigurojĂ« fondet pĂ«r tĂ« shmangur kolapsin e UkrainĂ«s. Ashtu siç fjalĂ«t e Putinit sigurojnĂ« vazhdimin e luftĂ«s, edhe veprimet e BE-sĂ« bĂ«jnĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n gjĂ«. Vendimi i BE-sĂ« Ă«shtĂ« gjithashtu i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, sepse tregon gatishmĂ«rinĂ« e EvropĂ«s pĂ«r tĂ« vepruar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pavarur lidhur me luftĂ«n, edhe nĂ«se kjo nĂ«nkupton largimin nga ShBA-ja.

NĂ« gusht, Trumpi deklaroi se amerikanĂ«t nuk kanĂ« ndonjĂ« interes nĂ« luftĂ«n e UkrainĂ«s, pasi ndodhen larg saj, “pĂ«rtej njĂ« oqeani tĂ« madh dhe tĂ« bukur”. Evropa nuk e gĂ«zon kĂ«tĂ« luks gjeografik. Kjo, sĂ« bashku me StrategjinĂ« e re tĂ« SigurisĂ« KombĂ«tare tĂ« Trumpit, e cila e pĂ«rshkruan kontinentin si njĂ« vend tĂ« zhytur nĂ« probleme dhe pĂ«r rrjedhojĂ« me rĂ«ndĂ«si nĂ« venitje pĂ«r ShBA-nĂ«, mund t’i ketĂ« bindur udhĂ«heqĂ«sit evropianĂ« tĂ« veprojnĂ« mĂ« tĂ« pavarur.

Duke qenë se Trumpi pezulloi gjithë ndihmën e drejtpërdrejt ushtarake për Kievin, në mars, ndihma vetëm nga Evropa mund të mos mjaftojë për të qenë të sigurt që ukrainasit të arrijnë një paqe të cilën ata e konsiderojnë të drejtë. Por, kjo ka qenë një luftë e mbushur me befasi, dhe më e madhja prej tyre është që ushtria e Ukrainës ende nuk është mposhtur.

Evropa ia ka hedhur UkrainĂ«s njĂ« jelek shpĂ«timi, por nuk duhet tĂ« kemi iluzione. Ukraina do tĂ« vazhdojĂ« tĂ« luftojĂ« me shpinĂ« pĂ«r muri kundĂ«r njĂ« armiku qĂ« ka mĂ« shumĂ« nĂ« secilin burim tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r luftĂ«n - dhe lideri i tĂ« cilit e barazon “kompromisin” me kapitullimin e kundĂ«rshtarit. NĂ« mungesĂ« tĂ« njĂ« ndryshimi tĂ« papritur tĂ« pozicionit tĂ« RusisĂ« mbi çështjen territoriale, Trumpit do t’i mohohet dhurata e Krishtlindjes tĂ« cilĂ«n aq shumĂ« e dĂ«shiron. NdonĂ«se secili nĂ« mĂ«nyrĂ«n e vet, konferenca pĂ«r shtyp e Putinit dhe paketa e huas sĂ« BE-sĂ« pĂ«r UkrainĂ«n, sigurojnĂ« qĂ« lufta do tĂ« vazhdojĂ« edhe vitin e ardhshĂ«m. /Telegrafi/

↗

Kështu Trumpi po ushtron kontroll në Amerikën Latine

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Jordana Timerman / The Guardian (titulli: Reward countries that toe the line, punish those that don’t: that’s how Trump is exerting control in Latin America)
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

PĂ«r njĂ« brez tĂ« tĂ«rĂ«, Amerika Latine ka qenĂ« vend me stabilitet tĂ« paqĂ«ndrueshĂ«m. E karakterizuar nĂ« aspektin sipĂ«rfaqĂ«sore prej protestave, lĂ«kundjeve politike dhe skandaleve spektakolare, pjesa mĂ« e madhe e rajonit, qĂ« prej demokratizimit nĂ« vitet 1980-‘90, ka mbetur kryesisht demokratike dhe pa luftĂ«ra mes shtetesh. Edhe pse e plagosur nga dhuna e grupeve tĂ« armatosura dhe organizatave kriminale gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« fuqishme, ajo, nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, e ka justifikuar nofkĂ«n qĂ« ia ka vĂ«nĂ« vetes si “zonĂ« paqeje”.

Kjo është arsyeja pse ky vit është ndier aq tronditës. Gjatë gjithë vitit 2025, vitit të parë të mandatit të dytë të Donald Trumpit, analistët kanë analizuar në mënyrë obsesive mundësinë e ndërhyrjeve ushtarake amerikane në një hemisferë që dikur përkufizohej nga mbrojtja e bashkuar e sovranitetit kombëtar. Por, fiksimi për të kuptuar nëse presioni në rritje i Uashingtonit ndaj Nicolås Maduros paralajmëron një pushtim fizik të Venezuelës, ka larguar vëmendjen nga historia e vërtetë: ndryshimi më i madh drejt ndërhyrjes së drejtpërdrejtë tashmë ka ndodhur - dhe është përballur me shumë pak rezistencë. Më shumë se 100 persona janë vrarë në sulmet detare amerikane të cilat ekspertët i përshkruajnë si ekzekutime jashtëgjyqësore, dhe kundërshtimet më të forta nuk kanë ardhur nga presidentët e Amerikës Latine apo nga organizatat rajonale, por nga Kongresi amerikan.

Uashingtonit nuk i nevojitet pushtimi pĂ«r tĂ« pĂ«rmbysur rendin e hemisferĂ«s; Trumpi tashmĂ« Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« qendra e re e gravitetit. Ai e ka riformĂ«suar fuqinĂ« amerikane me njĂ« rikthim perandorak qĂ« nuk shqetĂ«sohet mĂ« pĂ«r narrativĂ«n e “sĂ« mirĂ«s mĂ« tĂ« madhe” tĂ« cilĂ«n Uashingtoni dikur e pĂ«rdorte pĂ«r tĂ« justifikuar veprimet e veta. E ashtuquajtura doktrinĂ« Donroe vepron haptazi si njĂ« regjim disiplinor - transaksional, ndĂ«shkues, i thjeshtĂ« - qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rputhje tĂ« pĂ«rkryer me lĂ«vizjet politike tĂ« hemisferĂ«s.

Ndikimi i Trumpit tani është aq dominues, saqë vetë zgjedhjet fitohen ose humbasin prej tij - apo më saktë, nga kandidatët që ai zgjedh. Në garën presidenciale të Hondurasit, mbështetja e tij për Nasry Asfuran dhe kërcënimet për të ndërprerë ndihmën nëse votuesit zgjedhin ndryshe, u bënë qendrore për fushatën, duke i bërë jehonë ndërhyrjes së tij në zgjedhjet parlamentare të Argjentinës në tetor. Veprimet të cilat dikur do të kishin shkaktuar zhurmë, tani kalojnë si gjëra të zakonshme - përveç te një rreth i ngushtë ekspertësh të indinjuar.

Ky peizazh mbahet bashkë nga një metodë qeverisjeje që ndërthur paqëndrueshmërinë, përjashtimin dhe shpërblimin. Qasja e Trumpit është më fleksibile dhe më e llogaritur sesa sugjeron retorika e tij. Njëzetë e tetë sulmet vdekjeprurëse detare bashkëjetojnë me lëshime të papritura, si heqja e tarifave ndaj Brazilit pasi ai dështoi të ndikonte te gjykatat që trajtonin çështjet e Jair Bolsonaros. Mospërputhja është strategjia: ajo çan koordinimin, krijon varësi dhe i detyron qeveritë drejt vendimmarrjeve reaktive.

NjĂ« nga mjetet mĂ« tĂ« fuqishme tĂ« administratĂ«s ka qenĂ« zgjerimi i pĂ«rjashtimeve - zonave ku rregullat e zakonshme nuk vlejnĂ« mĂ«. MigrantĂ«t ishin kategoria e parĂ«, tĂ« zhveshur nga mbrojtjet ligjore. Pastaj erdhĂ«n tĂ« deportuarit tĂ« dĂ«rguar nĂ« vende tĂ« treta pĂ«rmes marrĂ«veshjeve tĂ« improvizuara; tĂ« dyshuarit pĂ«r trafik droge tĂ« vrarĂ« nĂ« operacione jashtĂ« kufijve; dhe, tani Venezuela, ku sulmet e paligjshme detare kanĂ« pĂ«r shĂ«njestĂ«r njĂ« regjim tĂ« izoluar nĂ« aspektin ndĂ«rkombĂ«tar. Me shumĂ« pak tĂ« gatshĂ«m pĂ«r tĂ« mbrojtur Maduron, reagimi i zbehtĂ« ndaj dhjetĂ«ra vdekjeve ka ripĂ«rcaktuar nĂ« heshtje kufijtĂ« e normave tĂ« cilat Uashingtoni mund t’i shkelĂ« pa pasoja. Çdo pĂ«rjashtim gdhend njĂ« normalitet tĂ« ri.

NĂ«n Trumpin, rajoni Ă«shtĂ« ndarĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« theksuar: aleatĂ« tĂ« bindur dhe armiq ideologjikĂ«. LiderĂ«t si Nayib Bukele i El Salvadorit, Javier Milei i ArgjentinĂ«s dhe Daniel Noboa i Ekuadorit janĂ« rreshtuar ngushtĂ«sisht me Uashingtonin dhe janĂ« shpĂ«rblyer me financime, bashkĂ«punim nĂ« siguri dhe favor diplomatik. Paraguai dhe Bolivia po pĂ«rpiqen t’i ndjekin me shpejtĂ«si. Vendet e Karaibeve dhe AmerikĂ«s Qendrore kanĂ« lejuar zbatimin e kontrolleve tĂ« migracionit, vendosjen e bazave ushtarake apo koncesione nĂ« siguri, vetĂ«m pĂ«r tĂ« qĂ«ndruar nĂ« favorin e Uashingtonit.

Në këtë kontekst, rezistenca më efektive ndaj politikave të Trumpit ka qenë kombëtare dhe diplomatike, jo rajonale. Në fakt, të vetmet vende që kanë arritur një kundërshtim pjesërisht të suksesshëm janë Brazili dhe Meksika. Udhëheqësit e tyre, Luiz Inåcio Lula da Silva dhe Claudia Sheinbaum - kundërshtarë ideologjikë të Trumpit - praktikojnë një formë të rezistencës pragmatike: pa përplasje të hapura, por as rreshtim.

Pas muajve tĂ« tĂ«rĂ« me pĂ«rpjekje tĂ« dĂ«shtuara pĂ«r tĂ« ndikuar nĂ« sistemin gjyqĂ«sor tĂ« Brazilit pĂ«r tĂ« liruar Bolsonaron, Trumpi u detyrua tĂ« ulej nĂ« negociata me Lulan dhe hoqi dorĂ« nga tarifat dhe sanksionet ndaj njĂ« gjykatĂ«si tĂ« GjykatĂ«s Supreme. Sheinbaumi ka kultivuar rolin e “pĂ«shpĂ«ritĂ«ses sĂ« Trumpit”: ajo kombinon bashkĂ«punimin nĂ« çështjet e migracionit dhe tregtisĂ«, me gjeste simbolike pĂ«r politikat ndaj drogĂ«s dhe njĂ« refuzim tĂ« fortĂ« diskursiv ndaj çdo ndĂ«rhyrjeje nĂ« sovranitetin meksikan - tĂ« gjitha kĂ«to duke shmangur sulmet personale qĂ« do tĂ« mbyllnin kanalet diplomatike. KĂ«to strategji funksionale janĂ« nĂ« kontrast tĂ« thellĂ« me ballafaqimin steril tĂ« ndjekur nga Gustavo Petro i KolumbisĂ«.

Petro ilustron dinamikĂ«n e kundĂ«rt. Duke u pĂ«rballur drejtpĂ«rdrejt me Trumpin, ai e ekspozoi qeverinĂ« e tij ndaj masave ndĂ«shkuese, pa ndryshuar sjelljen e Uashingtonit - njĂ« bast i rrezikshĂ«m pĂ«r tĂ« forcuar mbĂ«shtetjen e brendshme, por qĂ« nxjerr nĂ« pah njĂ« aksiomĂ« tĂ« re rajonale: rezistenca e zhurmshme pa mbĂ«shtetje kolektive, tani Ă«shtĂ« njĂ« strategji e humbur. Trumpi madje e ka veçuar KolumbinĂ« si njĂ« front tĂ« mundshĂ«m tĂ« ri nĂ« luftĂ«n e tij kundĂ«r “narkoterrorizmit” - njĂ« etiketĂ« e lakueshme dhe disiplinuese qĂ« mund tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r tĂ« justifikuar ndĂ«rhyrjen ushtarake tĂ« ShBA-sĂ« nĂ« territore tĂ« tjera tĂ« rajonit.

NdĂ«rkohĂ«, janĂ« dobĂ«suar institucionet qĂ« dikur mbĂ«shtesnin diplomacinĂ« rajonale. JanĂ« shembur vazhdimisht pĂ«rpjekjet pĂ«r tĂ« negociuar njĂ« tranzicion nĂ« VenezuelĂ« - sĂ« fundmi pas zgjedhjeve tĂ« vitit 2024, megjithĂ«se Sheinbaumi dhe Lula sĂ« fundmi janĂ« ofruar tĂ« ndĂ«rmjetĂ«sojnĂ«. Samiti i Komunitetit tĂ« Shteteve tĂ« AmerikĂ«s Latine dhe Karaibeve (CELAC) me BE-nĂ«, nĂ« nĂ«ntor, shmangu tĂ« dĂ«nonte sulmet amerikane. Samiti i Amerikave, i planifikuar pĂ«r kĂ«tĂ« muaj, u anulua krejtĂ«sisht. Thirrja e javĂ«s sĂ« kaluar e Sheinbaumit pĂ«r veprim nga OKB-ja, dukej si njĂ« formalitet - gjĂ«ja e duhur pĂ«r t’u thĂ«nĂ« nĂ« njĂ« moment tensioni, por me pak gjasa pĂ«r ndikim praktik. NĂ«se ka ndonjĂ« gjĂ«, kjo theksoi se sa tĂ« dobĂ«ta janĂ« bĂ«rĂ« organet shumĂ«palĂ«she nĂ« klimĂ«n e tanishme diplomatike.

E majta, dikur një kundërpeshë morale ndaj fuqisë amerikane në hemisferë, ka humbur busullën. Vala rozë dikur ofronte një gjuhë të përbashkët që bashkonte nacionalizmin, përfshirjen sociale dhe anti-imperializmin në një projekt koherent politik. Sot ai fjalor është i copëtuar; energjia politike që e mbante atë gjallë është shuar si në nivel kombëtar, ashtu edhe rajonal. Politika e jashtme trumpiste ka të njëjtin ton me mesazhin fitues të së djathtës ekstreme në politikën kombëtare të rajonit. Ajo ushqehet nga zhgënjimi me korrupsionin, pasigurinë dhe ngërçin institucional, duke ofruar një repertor - rend, autoritet, veprim - që për shumë shtresa të shoqërisë tingëllon më i besueshëm se thirrjet për përfshirje apo solidaritet.

Kontrasti me 20 vjet mĂ« parĂ« Ă«shtĂ« i madh. NĂ« vitin 2005, qeveritĂ« e valĂ«s rozĂ«, tĂ« forta nĂ« aspektin elektoral dhe ideologjikisht tĂ« sigurta, u mblodhĂ«n nĂ« Mar del Plata tĂ« ArgjentinĂ«s pĂ«r tĂ« rrĂ«zuar MarrĂ«veshjen pĂ«r TregtinĂ« e LirĂ« tĂ« Amerikave tĂ« George W. Bushit. Anti-imperializmi dikur pĂ«rbĂ«nte gramatikĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t politike tĂ« sĂ« majtĂ«s latino-amerikane. Ai konsensus Ă«shtĂ« zhdukur. NĂ« njĂ« sondazh tĂ« fundit nga Bloomberg/Atlas, 53 pĂ«rqind e tĂ« anketuarve nĂ« AmerikĂ«n Latine thanĂ« se do tĂ« mbĂ«shtesnin ndĂ«rhyrjen ushtarake tĂ« ShBA-sĂ« pĂ«r tĂ« rrĂ«zuar Maduron. ËshtĂ« vetĂ«m njĂ« pikĂ« e vetme e tĂ« dhĂ«nave, por mbĂ«rthen njĂ« transformim mĂ« tĂ« gjerĂ«: rajoni nuk beson mĂ« nĂ« narrativĂ«n kolektive qĂ« dikur frenonte Uashingtonin.

Qëndrimi i ripërtërirë perandorak i Trumpit po rezulton i suksesshëm jo vetëm për shkak të forcës imponuese të ShBA-së, por sepse e majta e Amerikës Latine nuk të bind më. Ndikimi i tij buron po aq nga rraskapitja ideologjike e së majtës sa edhe nga fuqia e Uashingtonit. Politikat e rajonit janë zhvendosur në mënyrat që shkojnë përkrah avancimit të Trumpit dhe që ia hapin rrugën atij - dhe ai është treguar i shpejtë për ta konsoliduar atë terren të ri. /Telegrafi/

↗

Shqipëria dhe strategjia e re amerikane e sigurisë

✇Telegrafi
By: Adri Nurellari


Zakonisht, dokumentet zyrtare qĂ« kalohen pa u vĂ«nĂ« re, harrohen nĂ« rafte tĂ« pluhurosura institucionesh. MirĂ«po, ky s’ështĂ« rasti me StrategjinĂ« e re tĂ« SigurisĂ« KombĂ«tare tĂ« Shteteve tĂ« Bashkuara, tĂ« sapopublikuar, e cila tregon se bota po ndryshon kurs. Jo sepse sjell risi konceptuale tĂ« panjohura, por sepse e thotĂ« troç atĂ« qĂ« prej kohĂ«sh kemi nuhatur nĂ« korridoret amerikane tĂ« pushtetit, qĂ« “daja Semi” po largohet nga universalizmi moral dhe po rikthehet te nacionalizmi pragmatik. DitĂ«t kur ShBA-ja mbante peshĂ«n e rendit botĂ«ror, si “Atlasi i kĂ«rrusur”, duket se me Trumpin kanĂ« marrĂ« fund. Evropa aty pĂ«rmendet me njĂ« ton tĂ« ftohtĂ«, pothuajse teknik, duke u distancuar nga retorika e deritanishme pĂ«r “vlerat e pĂ«rbashkĂ«ta” apo “komunitetin transatlantik”. PĂ«rmes “Angazhimit tĂ« HagĂ«s”, vendet e NATO-s duhet tĂ« shpenzojnĂ« pesĂ« pĂ«rqind tĂ« Prodhimit tĂ« BrendshĂ«m Bruto (PBB) pĂ«r mbrojtjen dhe rimĂ«kĂ«mbjen e industrisĂ« ushtarake. Amerika nuk kĂ«rkon mĂ« vetĂ«m shpĂ«rndarje tĂ« barrĂ«s, por zhvendosje tĂ« saj, duke pritur qĂ« aleatĂ«t tĂ« mbulojnĂ« vetĂ« rajonet e tyre.

PĂ«r vende tĂ« vogla si i yni, qĂ« ka pĂ«rfituar bollshĂ«m nga bujaria amerikane, ky ndryshim Ă«shtĂ« ekzistencial dhe alarmues. PĂ«r tri dekada, ShqipĂ«ria ka jetuar me njĂ« avantazh tĂ« heshtur si aleat i vogĂ«l simpatik, i bindur, pa probleme, pa ambicie destabilizuese; njĂ« vend qĂ« votonte gjithmonĂ« siç duhej, qĂ« ofronte mbĂ«shtetje simbolike kurdoherĂ« qĂ« i kĂ«rkohej dhe qĂ« nuk krijonte telashe. NĂ« njĂ« botĂ« liberale dhe idealiste kaq mjaftonte, por nĂ« botĂ«n e sotme kjo s’vlen mĂ«.

Strategjia amerikane është brutalisht e qartë: aleatët si Shqipëria duhet të kontribuojnë më shumë dhe në mënyrë të matshme në sigurinë kolektive; të mbrojnë vetë territorin dhe hapësirën e tyre strategjike; të mos funksionojnë më si barrë apo si nevojtarë të përhershëm të mbrojtjes amerikane; të mos tolerojnë që territori i tyre të kthehet në bazë të krimit të organizuar, korridore trafiku apo zona gri që minojnë stabilitetin rajonal dhe mbi të gjitha, të mos lejojnë që infrastruktura kritike, portet, energjia, komunikimet dhe asetet strategjike të bien nën ndikimin apo kontrollin e fuqive rivale që sfidojnë rendin euroatlantik dhe sigurinë e përbashkët.

Për ne, kjo do të thotë se retorika proamerikane nuk mjafton më dhe se politika e jashtme e Shqipërisë nuk mund të vazhdojë të sillet si një zgjatim i pushtetit personal. Për vite me radhë, diplomacia është përdorur për mbijetesë politike, për të mbuluar dështime të brendshme dhe për të shitur jashtë vendit një besnikëri të rreme, të kufizuar në deklarata e gjeste simbolike. Një diplomaci që kërkon imunitet, blen heshtje dhe prodhon avantazh elektoral duke shfrytëzuar ndjenjat proamerikane të shoqërisë shqiptare nuk është politikë e jashtme, por keqpërdorim i aleancës.

Dokumenti i ri amerikan e godet drejtpĂ«rdrejt kĂ«tĂ« model, edhe kur nuk e pĂ«rmend ShqipĂ«rinĂ« me emĂ«r. Madje, reagon kundĂ«r praktikave qĂ« degradojnĂ« institucionet demokratike, duke kĂ«rkuar pĂ«rgjegjĂ«si pĂ«r ata qĂ« abuzojnĂ« me pushtetin. Strategjia e bĂ«n tĂ« qartĂ« se kompetenca dhe merita duhet tĂ« jenĂ« udhĂ«rrĂ«fyesit e bashkĂ«punimit, duke mos lĂ«nĂ« hapĂ«sirĂ« pĂ«r liderĂ« qĂ« kĂ«rkojnĂ« “imunitet” apo “avantazh elektoral” nĂ« kĂ«mbim tĂ« lojalitetit sipĂ«rfaqĂ«sor e simbolik.

Në këtë kontekst, nga politika e jashtme shqiptare kërkohet një rikthim tek elementet themelore, që janë interesi i shtetit dhe i kombit. Ajo duhet të jetë e qëndrueshme, e parashikueshme dhe e ndërtuar mbi logjikë strategjike, jo mbi nevoja personale kalimtare të udhëheqësit. Vetëm kështu marrëdhëniet ndërkombëtare nuk shndërrohen në instrument propagande, por në kapital real politik dhe kombëtar.

PĂ«r tĂ« qenĂ« mĂ« konkret, s’mjafton tĂ« thuash se je “partneri mĂ« i mirĂ«â€, por kĂ«rkohet tĂ« shpenzojmĂ« pesĂ« pĂ«rqind tĂ« PBB-sĂ« pĂ«r mbrojtjen. Kjo Ă«shtĂ« veçanĂ«risht e vĂ«shtirĂ« te ne, ku dihet se tĂ« gjitha investimet publike pĂ«r vitin 2024 ishin nĂ« masĂ«n 5.3 pĂ«rqind tĂ« PBB-sĂ«, ndĂ«rkohĂ« qĂ« buxheti Ă«shtĂ« tejngarkuar nga fryrja e numrit tĂ« rrogĂ«tarĂ«ve patronazhistĂ« dhe nga kontratat abuzive PPP me biznesmenĂ« oborrtarĂ« tĂ« pushtetit. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, nĂ« aspektin e rritjes sĂ« investimeve nĂ« mbrojtje, ato nuk duhet tĂ« orientohen nga babĂ«zia se si fondet mund tĂ« vidhen mĂ« lehtĂ«, as nga ambicie tĂ« tejkaluara pĂ«r tĂ« pasur njĂ« ushtri tĂ« kompletuar si dikur, por nga synimi pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat imediate tĂ« vendit dhe pĂ«r t’u bĂ«rĂ« njĂ« aleat i vlefshĂ«m pĂ«r ShBA-nĂ« dhe NATO-n.

Siguria e kufijve, migracioni dhe krimi transnacional janë një tjetër shtyllë qendrore e Strategjisë dhe këtu dihet që Shqipëria është pjesë domethënëse e zinxhirit të trafikut dhe migracionit drejt Bashkimit Evropian. Kjo do të thotë se, kontrolli real i kufijve, çmontimi i rrjeteve kriminale dhe mbyllja e korridoreve të trafikantëve nuk janë thjesht detyra ndaj qytetarëve të saj dhe BE-së, por demonstrim besueshmërie ndaj ShBA-së.

Edhe pse Ballkani nuk merr vĂ«mendje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« Strategji, Ă«shtĂ« e nĂ«nkuptueshme logjika qĂ« rajonet “sekondare” duhet tĂ« stabilizohen vetĂ«, pa konsumuar burime amerikane. ShBA-ja s’do mĂ« qĂ« tĂ« rikthehet nĂ« Ballkan si “menaxher krize”. NĂ« kĂ«tĂ« prizĂ«m, ShqipĂ«ria nuk mund tĂ« mjaftohet me neutralitet pasiv, por duhet tĂ« jetĂ« garantuese e stabilitetit. Tirana zyrtare duhet sĂ« pari tĂ« rikthejĂ« ndikimin tek bashkĂ«kombĂ«sit nĂ« shtetet fqinje pĂ«rmes marrĂ«dhĂ«nieve tĂ« qĂ«ndrueshme me lidershipin shqiptar atje, tĂ« bazuara nĂ« interesa kombĂ«tare dhe jo nĂ« kimi apo kalkulime personale. ShqipĂ«ria ka potencialin tĂ« shndĂ«rrohet nĂ« kampione rajonale tĂ« stabilitetit, pikĂ«risht nĂ« njĂ« moment kur ShBA-ja kĂ«rkon partnerĂ« qĂ« e parandalojnĂ« krizĂ«n.

Një tjetër element me rëndësi në Strategji janë portet, që nuk trajtohen më si nyje tregtare, por si instrumente të fuqisë kombëtare, që lidhin sigurinë energjetike, mbrojtjen dhe zinxhirët globalë të furnizimit. Aty theksohet nevoja për mobilitet të shpejtë, shpërndarje të kapaciteteve dhe pika të sigurta mbështetjeje në Mesdhe. Në dritën e këtyre zhvillimeve, mosshfrytëzimi i plotë i pozicionit gjeografik të Shqipërisë për ndërtimin e një porti të thellë të klasit të parë përbën një dështim strategjik. Një port i tillë, me mbi 20 metra thellësi, do lejonte operimin pa kufizime të anijeve me zhytje të madhe, si anijet LNG (gaz natyror i lëngshëm), mega-anijet e kontejnerëve dhe luftanije të tonazhit të lartë, përfshirë aeroplanmbajtëset. Ky përcaktim nuk është çështje dëshire, por bazohet në batimetri dhe kapacitet natyror.

Çdo njeri qĂ« ka njohuri bazĂ« mbi lundrimin ose zhytjen e di se vendi ynĂ« ka njĂ« gji natyror jashtĂ«zakonisht tĂ« thellĂ« nĂ« VlorĂ«, ku thellĂ«sitĂ« arrihen shumĂ« pranĂ« vijĂ«s bregdetare pa pasur nevojĂ« pĂ«r dragim apo dallgĂ«thyes. Potenciali pĂ«r thellĂ«si tĂ« mĂ«dha natyrore ekziston edhe nĂ« pjesĂ«n veriore tĂ« ShĂ«ngjinit. MegjithatĂ«, ShqipĂ«ria po investon portin kryesor nĂ« moçalin e Porto Romanos, duke shpĂ«rdoruar njĂ« avantazh natyror qĂ«, nĂ« logjikĂ«n e re amerikane, do tĂ« pĂ«rkthehej nĂ« fleksibilitet logjistik, mbĂ«shtetje pĂ«r NATO-n dhe peshĂ« reale strategjike nĂ« Mesdhe.

Strategjia amerikane shkon përtej LNG-së dhe flet hapur për energjinë si armë gjeopolitike, si instrument për dobësimin e rivalëve dhe forcimin e aleatëve. Shqipëria këtu nuk duhet ta shohë veten thjeshtë si konsumator apo vend tranziti, por si platformë energjetike amerikane në Ballkan. Këtu ekziston potencial i madh për tërheqjen e investimeve strategjike amerikane në energji, si projekti i CWP Global për energji hibride në verilindje të vendit, i cili prej vitesh po zvarritet në labirinte burokratike. Projekte të tilla nuk janë thjesht çështje rryme, por instrumente ndikimi strategjik.

Në fushën e infrastrukturës, prioritet absolut duhet të ishte përshpejtimi i punimeve për përfundimin e Korridorit VIII, i cili, siç e kanë nxjerrë në pah edhe manovrat Defender, përfaqëson rrugën më të shkurtër dhe më të sigurt për mbështetjen e aleatëve lindorë në rast kërcënimi nga ekspansioni rus. Ky korridor nuk sjell vetëm zhvillim rajonal, por do shërbente si arterie strategjike e NATO-s, që lidh Adriatikun me Detin e Zi dhe do ulte varësinë nga itinerare më të gjata apo më të ekspozuara. Për ShBA-në, funksionalizimi i Korridorit VIII nënkupton kohë reagimi më të shpejtë, kosto më të ulëta logjistike dhe siguri më të madhe operative; për Shqipërinë, ai përfaqëson kalimin nga periferi gjeografike në nyje të domosdoshme të arkitekturës euroatlantike të sigurisë.

Prioritete të tjera strategjike amerikane me implikime të drejtpërdrejta edhe për ne janë pengimi aktiv i ndikimit kinez dhe mbrojtja apo shtimi, i interesave amerikane në vendin tonë. Sot Kina është partnerja jonë e dytë tregtare, ndërsa shkëmbimet tregtare dhe investimet amerikane lënë për të dëshiruar. Përveç projektit të sipërpërmendur të CWP Global, nuk ka pothuajse asnjë prani serioze amerikane. Edhe projekti me Bechtel për hidrocentralin e Skavicës dështoi të gjejë financim real.

NĂ« kĂ«to rrethana, qeveria duhet tĂ« mendojĂ« mĂ« pragmatikisht, duke hequr dorĂ« nga ambicia e njĂ« projekti gjigant tĂ« vetĂ«m dhe duke kaluar drejt njĂ« zgjidhjeje mĂ« realiste me ndĂ«rtimin e dy ose tre hidrocentraleve tĂ« reja tĂ« mesĂ«m nĂ« Drinin e BardhĂ«. Po ashtu, projektet madhore infrastrukturore (autostrada, hekurudha, aeroporte dhe korridore strategjike) nuk duhet tĂ« mbeten peng i bizneseve vendase tĂ« dyshimta me lidhje politike, por duhet t’u besohen kompanive amerikane me reputacion ndĂ«rkombĂ«tar si Bechtel, tĂ« cilat pĂ«r ShBA-nĂ« pĂ«rfaqĂ«sojnĂ« jo vetĂ«m kapacitet teknik, por edhe garanci strategjike dhe besueshmĂ«ri politike.

NĂ« vijim tĂ« infrastrukturĂ«s, doktrina amerikane e tregon qartĂ« se teknologjitĂ« e avancuara tĂ« komunikimit, inteligjenca artificiale dhe kibernetika nuk pĂ«rbĂ«jnĂ« mĂ« njĂ« sektor dytĂ«sor, por njĂ« front tĂ« mirĂ«filltĂ« sigurie. Duke pasur parasysh hakerimin iranian dhe skandalet e fundit tĂ« AKShI-t, kĂ«tu kĂ«rkohet angazhim serioz shtetĂ«ror, ndĂ«rtim real kapacitetesh dhe pĂ«rgjegjshmĂ«ri institucionale. Nuk do tĂ« tolerohej vazhdimi i grabitjes sĂ« fondeve publike nĂ«n emra tĂ« rinj dhe “reforma” fiktive.

Si pĂ«rmbledhje, epoka e aleatit simbolik ka mbaruar dhe ShqipĂ«ria ose kthehet nĂ« garantuese reale tĂ« stabilitetit dhe interesave amerikane nĂ« rajon, ose rrezikon tĂ« mbetet njĂ« emĂ«r pa peshĂ« nĂ« hartĂ«n strategjike. NĂ« njĂ« botĂ« ku Amerika kĂ«rkon aleatĂ« qĂ« sjellin vlerĂ« dhe jo justifikime, ShqipĂ«ria duhet mĂ« nĂ« fund tĂ« sillet si shtet qĂ« meriton besim e jo si vend qĂ« pret mĂ«shirĂ«. Strategjia e bĂ«n tĂ« qartĂ« se aleancat s’trashĂ«gohen, por sprovohen çdo ditĂ«, dhe pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« ky testim tashmĂ« ka filluar.

↗

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« njĂ« amerikan?

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Vivek Ramaswamy / The New York Times
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Aktualisht po shfaqen dy vizione tĂ« kundĂ«rta nĂ« tĂ« djathtĂ«n amerikane, dhe ato janĂ« tĂ« papajtueshme. NjĂ« vizion i identitetit amerikan bazohet nĂ« prejardhje, gjak dhe tokĂ«: Tiparet e trashĂ«guara janĂ« ato qĂ« kanĂ« mĂ« shumĂ« rĂ«ndĂ«si. Forma mĂ« e pastĂ«r e njĂ« amerikani Ă«shtĂ« i ashtuquajturi “amerikan me trashĂ«gimi” - dikush qĂ« prejardhjen e ka qĂ« nga themelimi i Shteteve tĂ« Bashkuara ose mĂ« herĂ«t.

Ky këndvështrim tani po përhapet nga e djathta Groyper, një lëvizje në internet që po ngrihet me shpejtësi dhe që argumenton për krijimin e një identiteti të përqendruar rreth të bardhëve. Ky është një reagim i parashikueshëm - reagim të cilin e parashikova në librin tim të vitit 2022, Kombi i viktimave - ndaj diskriminimit të të bardhëve gjatë pesë vjetëve të fundit, dhe nuk është më mendim i skajshëm.

Alternativa (dhe sipas mendimit tim, vizioni i saktë), për identitetin amerikan, bazohet në ideale.

TĂ« qenit amerikan nuk Ă«shtĂ« cilĂ«si me nivele qĂ« ndryshon nĂ« varĂ«si tĂ« prejardhjes. ËshtĂ« binare: Ose je amerikan, ose nuk je. Je amerikan nĂ«se beson nĂ« sundimin e ligjit, nĂ« lirinĂ« e ndĂ«rgjegjes dhe tĂ« shprehjes, nĂ« meritokracinĂ« pa dallim ngjyrash, nĂ« KushtetutĂ«n e ShBA-sĂ«, nĂ« Ă«ndrrĂ«n amerikane, dhe nĂ«se je njĂ« qytetar qĂ« i betohesh pĂ«r besnikĂ«ri vetĂ«m kĂ«tij kombi.

Siç ka thënë me humor Ronald Reagan, mund të shkosh të jetosh në Francë, por nuk mund të bëhesh francez; por kushdo nga çdo cep i botës mund të vijë në Shtetet e Bashkuara dhe të bëhet amerikan. Pavarësisht prejardhjes, nëse pret radhën dhe merr shtetësinë, je po aq amerikan sa një pasardhës mejflauer [102 udhëtarët që arritën më 1620], për sa kohë që beson në idealet e themelimit të Amerikës dhe kulturën që lindi prej tyre. Kjo është ajo që e bën të mundur veçantinë amerikane.

PĂ«rçarja mes kĂ«tyre dy vizioneve Ă«shtĂ« mĂ« me rĂ«ndĂ«si sesa ndarjet politike midis republikanĂ«ve dhe demokratĂ«ve. RepublikanĂ«t mĂ« tĂ« vjetĂ«r tĂ« cilĂ«t mund tĂ« dyshojnĂ« pĂ«r pĂ«rhapjen e vizionit “gjak dhe tokĂ«â€, duhet tĂ« mendojnĂ« sĂ«rish. Rrjetet e mia sociale janĂ« mbushur me qindra fyerje, shumica nga llogaritĂ« qĂ« nuk i njoh, me sharje si “pajeets” dhe “street shitters” [terma fyes pĂ«r ata me origjinĂ« hinduse] dhe thirrje pĂ«r tĂ« mĂ« deportuar “mbrapsht nĂ« Indi” (kam lindur dhe jam rritur nĂ« Sinsinati dhe nuk kam jetuar kurrĂ« jashtĂ« ShBA-sĂ«).

Deklaratat antisemitike tani janë normalizuar në internet, dhe kjo nuk kufizohet vetëm në rrjete. Rod Dreher, një autor konservator, së fundmi përshkroi një udhëtim në Uashington ku vlerësoi se një pakicë e konsiderueshme e stafit republikan të brezit Z janë adhurues të Nick Fuentesit.

Kjo lëvizje e re e së djathtës në internet nuk përfaqëson qëndrimet e shumicës së votuesve republikanë në botën reale - kuptojeni këtë nga një bir emigrantësh indianë që kryeson sondazhet në zgjedhjet paraprake të Partisë Republikane në Ohajo, për guvernator. Por, si një nga kundërshtarët më të zëshëm të politikës së identitetit të majtë, tani shoh një hezitim të vërtetë nga ish-bashkëluftëtarët e mi anti-zgjim [woke] për të kritikuar politikën e re të identitetit të djathtë.

Ky model pasqyron në mënyrë shqetësuese hezitimin e demokratëve të shquar për të kritikuar tepricat e zgjim-it në prag të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024, edhe pse shumica e votuesve demokratë në mënyrë të qartë nuk kanë besuar kurrë se matematika është raciste, apo se puna e palodhur dhe tradita e shkruar janë tipare të bardhësisë. Kjo është një nga arsyet kryesore pse Kamala Harris dështoi në mënyrë spektakolare. Nëse Partia Republikane pas-Trump bën të njëjtin gabim me krahun tonë identitar, do të pësojmë një fat të ngjashëm.

TĂ« rinjtĂ« shpesh janĂ« tregues tĂ« hershĂ«m tĂ« drejtimit tĂ« erĂ«rave politike, dhe natyra e problemit tĂ« brezave Ă«shtĂ« e jashtĂ«zakonshme. ShumĂ« votues nĂ«n 30 vjeç besojnĂ« se nuk do tĂ« kenĂ« kurrĂ« mundĂ«si tĂ« blejnĂ« njĂ« shtĂ«pi. Ata shpesh janĂ« tĂ« zhytur nĂ« borxhe pĂ«r shkollimin, dhe nĂ«se nuk ndodhin disa ndĂ«rhyrje tĂ« forta politike, sigurimet shoqĂ«rore ndoshta do tĂ« shkurtohen para se ata tĂ« pĂ«rfitojnĂ«. ËshtĂ« e kuptueshme se janĂ« tĂ« zhgĂ«njyer pĂ«r kĂ«tĂ«.

Ndjenja e tyre në rritje për pasiguri ekonomike bashkohet me një ankth të përmbajtur psikologjik. Depresioni dhe ankthi janë më të përhapur te gjenerata Z sesa brezat e mëparshëm amerikanë. Në mungesë të një identiteti të përbashkët kombëtar, ata po kthehen drejt tribalizmit dhe viktimizimit - grojperizmi i djathtë, socializmi i majtë i ushqyer nga Zohran Mamdani.

Pra, cila është zgjidhja? Duhet të imagjinojmë një ëndërr të re amerikane që ofron fuqizim ekonomik dhe njëkohësisht plotëson etjen e brezit të ri për qëllim dhe përkatësi. Për ta arritur këtë vizion, duhet të përmbushen katër kushte.

SĂ« pari, udhĂ«heqĂ«sit konservatorĂ« duhet tĂ« dĂ«nojnĂ« - pa hezitim - shkeljet e grojperĂ«ve. NĂ«se, si z. Fuentes, ti mendon se Hitleri ishte “shumĂ« i lezetshĂ«m” ose nĂ«se e quan publikisht Usha Vancein njĂ« “xhit”, atĂ«herĂ« nuk ke vend nĂ« lĂ«vizjen konservatore, pikĂ«. QĂ«llimi nuk Ă«shtĂ« tĂ« dramatizojmĂ«, por tĂ« parandalojmĂ« legjitimizimin gradual tĂ« kĂ«saj armiqĂ«sie jo-amerikane. Kjo sjellje provokuese internet mĂ« kujton fĂ«mijĂ«t qĂ« testojnĂ« kufijtĂ« e prindĂ«rve: Detyra e njĂ« udhĂ«heqĂ«si tĂ« vĂ«rtetĂ« republikan Ă«shtĂ« tĂ« vendosĂ« kufij tĂ« qartĂ« pĂ«r ndjekĂ«sit e rinj, si njĂ« baba i mirĂ« pĂ«r njĂ« bir qĂ« e tepron.

Kjo nuk do tĂ« thotĂ« censurĂ«; do tĂ« thotĂ« qartĂ«si morale nĂ« vend tĂ« pĂ«rkĂ«dheljes. NĂ« debatet politike, dritarja e Overtonit duhet tĂ« mbetet e gjerĂ«. ËshtĂ« e pranueshme qĂ« e djathta tĂ« kritikojĂ« ndihmĂ«n amerikane pĂ«r Izraelin ose vizat pĂ«r emigrantĂ«, por Ă«shtĂ« plotĂ«sisht e papranueshme tĂ« helmosh fjalorin kundĂ«r hebrenjve, indianĂ«ve apo ndonjĂ« grupi tjetĂ«r etnik. Duhet tĂ« zbatojmĂ« atĂ« qĂ« predikojmĂ«: KundĂ«rshtarja ime aktuale demokrate nĂ« Ohajo Ă«shtĂ« njĂ« grua hebreje, dhe ndonĂ«se kritikoj pa mĂ«shirĂ« politikĂ«n e saj, do tĂ« jem mbrojtĂ«si i saj mĂ« i zĂ«shĂ«m kundĂ«r sulmeve antisemite nga e majta apo e djathta.

SĂ« dyti, ulini kostot e jetesĂ«s. Shtetet mund tĂ« sjellin rezultate tĂ« shpejta. Uleni çmimin e shtĂ«pive duke hequr kufizimet vendore pĂ«r pĂ«rdorimin e tokĂ«s pĂ«r tĂ« rritur ofertĂ«n pĂ«r strehim. Ulini taksat mbi pronat duke e bĂ«rĂ« administratĂ«n lokale mĂ« efikase. Ulini faturat e energjisĂ« duke pĂ«rshpejtuar lejet pĂ«r impiante tĂ« reja energjie dhe nxjerrje tĂ« gazit natyror. DemokratĂ«t patĂ«n njĂ« reagim tĂ« pĂ«rzier ndaj tezave pĂ«r bollĂ«k tĂ« Ezra Kleinit dhe Derek Thompsonit, por nĂ«se hiqet mĂ«nyra e majtĂ« e paraqitjes sĂ« kĂ«tyre ideve, republikani i ardhshĂ«m mund t’i pĂ«rqafojĂ« lehtĂ« ato.

SĂ« treti, krijoni pjesĂ«marrje tĂ« gjerĂ« nĂ« gjenerimin e pasurisĂ« nga tregjet e aksioneve. NĂ« epokĂ«n e inteligjencĂ«s artificiale, Ă«shtĂ« e mundur tĂ« imagjinohet e ardhmja me performancĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« tregut tĂ« aksioneve edhe me paga nĂ« ngĂ«rç dhe humbje vendesh pune. Kjo Ă«shtĂ« formula pĂ«r trazira shoqĂ«rore, dhe ndarja e aksioneve ofron zgjidhje praktike. NĂ«se çdo fĂ«mijĂ« i lindur ligjĂ«risht nĂ« ShBA merr njĂ« “trashĂ«gimi tĂ« Ă«ndrrĂ«s amerikane” prej 10 mijĂ« dollarĂ«sh tĂ« investuar nĂ« S&P 500, çdo i ri amerikan do tĂ« bĂ«hej milioner deri nĂ« moshĂ«n 60-vjeçare (duke supozuar njĂ« kthim vjetor modest prej tetĂ« pĂ«rqind, mĂ« i ulĂ«t se mesataret historike pĂ«r 5, 10, 20 dhe 40 vjet). Kjo Ă«shtĂ« fuqia magjike e llogaritjes.

Efekti do tĂ« ishte i thellĂ«: NĂ« vend qĂ« tĂ« sulmojnĂ« milionerĂ«t, ata vetĂ« do tĂ« ishin nĂ« rrugĂ«n pĂ«r t’u bĂ«rĂ« tĂ« tillĂ«. TĂ« rinjtĂ« amerikanĂ«, si nga e majta ashtu edhe nga e djathta, do tĂ« kishin interes tĂ« pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r rritje maksimale ekonomike - njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« luajtur sĂ«rish nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n skuadĂ«r, ndĂ«rsa shkĂ«puten nga shteti federal i mirĂ«qenies. LlogaritĂ« e Trumpit, tĂ« miratuara sĂ« fundmi, janĂ« hap pozitiv nĂ« kĂ«tĂ« drejtim. NĂ«se programi zgjerohet, ai mund tĂ« zĂ«vendĂ«sojĂ« gradualisht disa pĂ«rfitime tĂ« tjera federale, nĂ« vend qĂ« t’u shtohen barrĂ« atyre.

Së katërti, jepjani Amerikës një projekt të përbashkët kombëtar që i mungon aq shumë. Amerika ka një qëllim më të madh në botë nga ai që kemi përfaqësuar deri tani në shekullin XXI. Amerikanët e të gjitha ngjyrave dëshirojnë të kujtohen për këtë, përmes një ekuivalenti modern të misionit Apollo. Ndoshta është ndërtimi i një baze në Hënë për të arritur fuzionin bërthamor që do të fuqizojë krijimin e inteligjencës artificiale pa efekte anësore dhe kufizime në Tokë; ndoshta është diçka tjetër e përmasave dhe ambicies së ngjashme. Një projekt i tillë mund të shërbejë si katalizator për të ringjallur arsimin cilësor matematikor dhe shkencor në ShBA, përmes ngritjes së standardeve në shkollat publike, zgjerimit të mundësive arsimore dhe shumë të tjerash.

E vërteta shpresëdhënëse është se zgjidhja për politikën e identitetit nuk ka pse të jetë fitorja e një kampi ndaj tjetrit, por realizimi i përbashkët i një arratisjeje kombëtare drejt një horizonti më premtues. /Telegrafi/

↗

Luljeta Mehmeti-Quigley diplomon në Akademinë e FBI-së

✇Telegrafi
By: Elfije Boletini


Luljeta Mehmeti-Quigley, njĂ«ra nga zyrtaret e para tĂ« PolicisĂ« sĂ« KosovĂ«s dhe gruaja e parĂ« qĂ« ka mbajtur gradĂ«n “rreshtere” nĂ« kĂ«tĂ« institucion qĂ« nga viti 2001, ka pĂ«rmbyllur me sukses studimet nĂ« AkademinĂ« KombĂ«tare tĂ« FBI-sĂ«.

Në njoftimin e publikuar nga AALEA US, thuhet se ky moment është një çast krenarie për gratë e Kosovës në fushën e zbatimit të ligjit.

“Krenare pĂ«r miken tonĂ«, Luljeta Mehmeti-Quigley, pĂ«r diplomimin e saj nga Akademia KombĂ«tare e FBI-sĂ« — njĂ« arritje e jashtĂ«zakonshme dhe njĂ« moment i veçantĂ« pĂ«r gjithĂ« komunitetin tonĂ«. Ky Ă«shtĂ« gjithashtu njĂ« çast krenarie pĂ«r gratĂ« kosovare nĂ« fushĂ«n e zbatimit tĂ« ligjit, tĂ« cilat vazhdojnĂ« tĂ« thyejnĂ« barriera dhe tĂ« frymĂ«zojnĂ« breza tĂ« tĂ«rĂ«. Bravo KosovĂ«â€. /Telegrafi/



↗

Ambasada Amerikane vlerëson lidershipin e Altin Dumanit: Presim bashkëpunim me Klodjan Brahon

✇Koha Jone
By: redi

Ambasada e SHBA nĂ« TiranĂ« ka reaguar pasi Klodjan Braho sot u zgjodh me 7 vota kreu i ri i SPAK-ut. Fillimisht Ă«shtĂ« vlerĂ«suar si ekselente puna e prokurorit Altin Dumani nĂ« krye tĂ« SPAK-ut dhe mĂ« tej Ambasada e SHBA-ve shkruan se presin tĂ« vazhdojnĂ« partneritetin me Brahon, nĂ« luftĂ«n kundĂ«r korrupsionit dhe krimit tĂ« organizuar. “Shtetet e Bashkuara pĂ«rgĂ«zojnĂ« Altin Dumanin pĂ«r shĂ«rbimin e tij


Source

↗

Rusia Ă«shtĂ« “gati” pĂ«r luftĂ« me EvropĂ«n!

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Holly Ellyatt / CNBC
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Bisedimet pĂ«r paqe tĂ« mbajtura tĂ« martĂ«n mes ShBA-sĂ« dhe RusisĂ«, nuk sollĂ«n pĂ«rparim, pasi presidenti rus Vladimir Putin, qĂ« pĂ«rpara diskutimeve, dyfishoi kĂ«rcĂ«nimet ndaj EvropĂ«s duke thĂ«nĂ« se Rusia Ă«shtĂ« “gati” pĂ«r luftĂ« me kontinentin.

I dërguari i posaçëm i presidentit amerikan Donald Trump, Steve Witkoff, dhe dhëndri i tij Jared Kushner, kishin udhëtuar drejt Moskës për të zhvilluar bisedime me Putinin dhe ndihmësit e tij më të afërt rreth një plani paqeje, të përpiluar me synimin për ta përfunduar luftën gati katërvjeçare në Ukrainë.

Bisedimet zgjatĂ«n pesĂ« orĂ«, tha pĂ«r gazetarĂ«t ndihmĂ«si i presidentit rus, Yuri Ushakov, pas diskutimeve, duke theksuar se takimi ishte fokusuar nĂ« njĂ« plan paqeje tĂ« hartuar nga ShBA-ja dhe se ishte “shumĂ« i dobishĂ«m, konstruktiv dhe shumĂ« informues”, porse kishte ende punĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ«.

“RamĂ« dakord pĂ«r disa pika ... ndĂ«rsa tĂ« tjerat u kritikuan, dhe presidenti [Putin] nuk e fshehu qĂ«ndrimin tonĂ« kritik, madje negativ, ndaj njĂ« sĂ«rĂ« propozimesh. Por, gjĂ«ja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme Ă«shtĂ« qĂ« patĂ«m njĂ« diskutim shumĂ« tĂ« dobishĂ«m”, tha Ushakov, nĂ« komente tĂ« pĂ«rkthyera nga NBC News.

Nuk është e qartë se cili plan paqeje iu paraqit rusëve, pasi një plan paraprak me 28 pika, i hartuar fshehurazi nga ShBA-ja dhe Rusia, iu paraqit Ukrainës disa javë më parë.

Kievi dhe aleatët e tij evropianë e ndryshuan me nxitim atë plan, duke e reduktuar në 19 propozime, me zyrtarët ukrainas që udhëtuan në Floridë fundjavën e kaluar për më shumë bisedime mbi këto propozime.

Rusia dhe Ukraina janë shumë larg njëra-tjetrës sa i përket elementeve kryesore të një marrëveshjeje kornizë për paqe, me Moskën që kërkon që Kievi të dorëzojë territorin pjesërisht të pushtuar në Lindje të vendit dhe me mospajtime për garancitë e sigurisë të mbështetura nga Perëndimi për Ukrainën.

Ndihmësi i Putinit, Ushakov, tha të martën se të dyja palët kishin diskutuar një plan me 27 pika dhe se kishin marrë më shumë dokumente nga pala amerikane, megjithëse ai nuk dha detaje për përmbajtjen e tyre. Ai shtoi se Rusia dhe ShBA-ja kishin rënë dakord të mos zbulonin hollësi të bisedimeve.

Bisedimet nĂ« MoskĂ« erdhĂ«n pasi Putini nisi njĂ« fjalim tĂ« ashpĂ«r ndaj EvropĂ«s, duke thĂ«nĂ« se propozimet alternative tĂ« paqes nga ana e saj ishin “absolutisht tĂ« papranueshme” pĂ«r RusinĂ« dhe se udhĂ«heqja e rajonit “nuk ka agjendĂ« paqeje”.

“Ne nuk po shkojmĂ« nĂ« luftĂ« me EvropĂ«n; e kam thĂ«nĂ« njĂ«qind herĂ«. Por, nĂ«se Evropa papritur do tĂ« dojĂ« tĂ« luftojĂ« me ne dhe nis e para, jemi gati qĂ« tani”, tha Putini pĂ«r gazetarĂ«t, pĂ«rpara takimit me Witkoffin dhe Kushnerin.

Zyrtarët evropianë kanë shprehur shqetësim në javët e fundit për faktin që ata, dhe Ukraina, u përjashtuan nga bisedimet fillestare mes ShBA-së dhe Rusisë, të cilat çuan në një plan paraprak për paqe që shihej si shumë i favorshëm për Rusinë.

Shefja e politikĂ«s sĂ« jashtme tĂ« BE-sĂ«, Kaja Kallas, tha tĂ« hĂ«nĂ«n se “kjo javĂ« mund tĂ« jetĂ« vendimtare pĂ«r diplomacinĂ«. ËshtĂ« e qartĂ« se Rusia nuk do paqe, dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye ne duhet ta bĂ«jmĂ« UkrainĂ«n sa mĂ« tĂ« fortĂ« tĂ« jetĂ« e mundur”.

Evropa do t’i ketĂ« ndjekur me vĂ«mendje bisedimet e sĂ« martĂ«s nĂ« Rusi. Ka shqetĂ«sime se Trumpi, i cili nĂ« raste tĂ« caktuara ka pasur marrĂ«dhĂ«nie mĂ« tĂ« ngrohta me Putinin sesa me presidentin e UkrainĂ«s, Volodymyr Zelenskyy, mund tĂ« mbĂ«shtesĂ« propozimet e paqes nga ana e RusisĂ« me qĂ«llimin pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s sa mĂ« shpejt.

Duke dashur tĂ« shfaqet optimist pĂ«r mundĂ«sinĂ« e paqes, Zelenskyy u tha tĂ« martĂ«n ligjvĂ«nĂ«sve irlandezĂ« se Ukraina ishte “mĂ« afĂ«r paqes se kurrĂ« mĂ« parĂ«â€ dhe se kishte njĂ« “mundĂ«si reale” pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje pas bisedimeve me Uashingtonin.

Ekspertët e çështjeve gjeopolitike thonë se Kremlini është i gatshëm të zgjasë sa më shumë procesin e paqes, me Rusinë që pretendon se ka përparësi në fushëbetejë dhe mund të nxjerrë lëshime të mëdha nga Ukraina në procesin e paqes.

Michael Froman, president i KĂ«shillit pĂ«r MarrĂ«dhĂ«nie me JashtĂ«, tha se ishte nĂ« interesin e Putinit “ta mbajĂ« procesin nĂ« vazhdim, qĂ« tĂ« ketĂ« njĂ« proces tĂ« gjatĂ« tĂ« angazhimit diplomatik”.

“Ai dĂ«shiron tĂ« hapĂ« njĂ« diskutim mĂ« tĂ« gjerĂ« rreth riintegrimit tĂ« RusisĂ« me PerĂ«ndimin dhe marrĂ«dhĂ«nieve me Shtetet e Bashkuara, marrĂ«veshjeve tregtare me ShBA-nĂ«, dhe ta zvarritĂ« kĂ«tĂ« proces ndĂ«rkohĂ« qĂ« vazhdon tĂ« bombardojĂ« infrastrukturĂ«n energjetike tĂ« UkrainĂ«s dhe tĂ« bĂ«jĂ« pĂ«rparim gradual nĂ« terren”, tha tĂ« martĂ«n ai pĂ«r emisionin “Squawk Box” tĂ« CNBC-sĂ«.

Amos Hochstein, partner menaxhues i TWG Global dhe ish-këshilltar i lartë i presidentit në administratën Biden, u pajtua se Rusia me shumë gjasa do ta vonojë arritjen e një marrëveshjeje.

“UnĂ« mendoj se Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« arrihet nĂ« njĂ« pikĂ« marrĂ«veshjeje ku njĂ« territor i madh duhet t’i jepet RusisĂ« nga ukrainasit, nĂ« kĂ«mbim tĂ« garancive tĂ« sigurisĂ« qĂ« janĂ« disi tĂ« paqarta dhe tĂ« dobĂ«ta, dhe kjo Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u pranuar nga ukrainasit qĂ« kanĂ« luftuar kaq shumĂ« gjatĂ« kĂ«tyre viteve”, ka thĂ«nĂ« ai.

“Problemi Ă«shtĂ« se ndoshta ukrainasit mund tĂ« bĂ«jnĂ« kompromise pĂ«r disa prej kĂ«tyre çështjeve, por çdo lĂ«shim qĂ« do tĂ« merrnin nga ShBA-ja nĂ« kĂ«tĂ« marrĂ«veshje, do tĂ« ishte i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u pranuar nga rusĂ«t [sepse] ata varen nga lufta, duan tĂ« fitojnĂ«, por kanĂ« edhe njĂ« ekonomi lufte”.

“RusĂ«t nuk nguten pĂ«r njĂ« marrĂ«veshje kĂ«tu”, shtoi ai. /Telegrafi/

↗

Amerika ultimatum presidentit të Venezuelës: Dorëhiqu menjëherë

✇Albeu
By: D Marku

Përderisa administrata e Donald Trumpit përgatitet për operacione të mundshme tokësore brenda Venezuelës, një telefonatë midis Shtëpisë së Bardhë dhe Karakasit i dha ultimatum të ashpër presidentit Nicolas Maduro, dorëheqje të menjëhershme në këmbim të kalimit të sigurt.

Raportohet se në telefonatën e javës së kaluar, Washingtoni këmbënguli që Maduro dhe aleatët kryesorë, përfshirë gruan e tij, Cilia Flores dhe djalin, të largoheshin menjëherë nga vendi për të hapur rrugën për qeverisje demokratike.

Thuhet se Maduro kĂ«rkoi “amnisti globale pĂ«r çdo krim qĂ« ai dhe grupi i tij kishin kryer, dhe kjo u refuzua”.
“SĂ« dyti, ata kĂ«rkuan tĂ« mbanin kontrollin e forcave tĂ« armatosura, ngjashĂ«m me atĂ« qĂ« ndodhi nĂ« Nikaragua nĂ« vitin 1991 me Violeta Chamorron. NĂ« kĂ«mbim, ata do tĂ« lejonin zgjedhje tĂ« lira.”

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump konfirmoi të dielën se pati një telefonatë me Maduron, por nuk pranoi të jepte detaje rreth bisedës.

Konfirmimi erdhi mes tensioneve nĂ« rritje midis Washingtonit dhe Karakasit, me Trumpin qĂ« kohĂ«t e fundit ka deklaruar se hapĂ«sira ajrore e VenezuelĂ«s do tĂ« “mbyllet plotĂ«sisht”. /AA/

The post Amerika ultimatum presidentit të Venezuelës: Dorëhiqu menjëherë appeared first on Albeu.com.

↗

Kina po shton presionin mbi Tajvanin - mundësuar nga dobësia dhe lëkundjet e Trumpit

✇Telegrafi
By: Simon Tisdall


Burimi: The Guardian
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Padituria e plotë, e ushqyer nga qëllimet dashakeqe, paragjykimet historike dhe moskuptimi i ndërsjellë, janë shpesh shkëndija vendimtare që ndez konfliktet ndërkombëtare që vlojnë. Nëse Adolf Hitleri - shumë i padijshëm ndaj ShBA-së - do ta kishte kuptuar vërtet fuqinë industriale amerikane, a do të kishte bërë atë shpallje fatale lufte ndaj Uashingtonit në vitin 1941?

Kur Bashkimi Sovjetik pushtoi Afganistanin nĂ« vitin 1979, duket qartĂ« se nuk kishte asnjĂ« ide se nĂ« çfarĂ« po futej. Humbja poshtĂ«ruese kontribuoi ndjeshĂ«m nĂ« shpĂ«rbĂ«rjen e mĂ«vonshme tĂ« vendit. NĂ« vitin 1990, Sadam Huseini i Irakut sulmoi Kuvajtin, i bindur se kishte njĂ« “dritĂ« tĂ« gjelbĂ«r” nga ShtĂ«pia e BardhĂ«. NĂ« tĂ« gjitha kĂ«to raste, marrĂ«zia pati gjykime tĂ« gabuara katastrofale qĂ« rezultuan tĂ« jenĂ« fatale.

MarrĂ«dhĂ«niet pĂ«rçarĂ«se tĂ« KinĂ«s me demokracitĂ« perĂ«ndimore vuajnĂ« nga verbĂ«ritĂ« e ngjashme tĂ« rrezikshme. Publikimi i fundit nĂ« mediat shtetĂ«rore i artikujve “shpjegues”, me sa duket i synuar pĂ«r tĂ« dhĂ«nĂ« siguri rreth sĂ« ardhmes sĂ« Tajvanit nĂ«n sundimin kinez, e pĂ«rfaqĂ«son kĂ«tĂ« mungesĂ« njohjeje tĂ« ndĂ«rsjellĂ« - deri nĂ« nivel komik.

Kur (jo nĂ«se) Kina merr kontrollin, “patriotĂ«t” e verifikuar do tĂ« qeverisin Tajvanin nĂ«n njĂ« regjim tĂ« miratuar nga Pekini, i modeluar sipas Hong-Kongut, thuhej nĂ« artikuj. Si? Nga kĂ«ndvĂ«shtrimi i Taipeit dhe PerĂ«ndimit, Hong-Kongu Ă«shtĂ« tregim paralajmĂ«rues pĂ«r shtypje tĂ« tmerrshme, ligje brutale sigurie, censurĂ« - dhe premtime tĂ« thyera kineze qĂ« nga dorĂ«zimi i vitit 1997 nga Britania.

Sa e habitshme Ă«shtĂ« qĂ« edhe burokrati mĂ« i indoktrinuar komunist mund tĂ« mendojĂ« se qytetarĂ«t e Tajvanit, tĂ« cilĂ«t çmojnĂ« demokracinĂ« dhe pavarĂ«sinĂ« de facto tĂ« tyre, do ta ndiqnin me vullnet kĂ«tĂ« rrugĂ«. PĂ«r tĂ« siguruar paqe dhe mirĂ«qenie, separatistĂ«t do tĂ« shtypeshin, deklaruan me gĂ«zim mediat shtetĂ«rore. ËshtĂ« e qartĂ« - Pekini thjesht nuk e kupton.

Rrethimi i pamëshirshëm i Kinës ndaj Tajvanit, tradicionalisht i mbështetur nga ShBA-ja, ka kaluar përtej presionit të thjeshtë ushtarak (edhe pse ai po rritet). Përpjekjet për të zbatuar izolimin ekonomik dhe diplomatik të ishullit - dhe për të përmbysur qeverinë e tij të zgjedhur, properëndimore - plotësohen nga spiunazhi, sabotazhi kibernetik, mbikëqyrja masive dhe gënjeshtra, teoritë konspirative dhe dezinformimi idiotik.

Duke shpallur njĂ« rritje prej 40 miliardĂ« dollarĂ«sh nĂ« shpenzimet pĂ«r mbrojtje, javĂ«n e kaluar, presidenti i Tajvanit, Lai Ching-te, paralajmĂ«roi se kĂ«rcĂ«nimi pĂ«r aneksim po “intensifikohet”. NĂ« njĂ« jehonĂ« tĂ« UkrainĂ«s, e cila pĂ«rballet me presione tĂ« ngjashme nga Rusia dhe po ashtu Ă«shtĂ« e pasigurt pĂ«r mbĂ«shtetjen e ShBA-sĂ«, Lai tha se skenari mĂ« shqetĂ«sues ishte ai qĂ« tajvanezĂ«t e nĂ«pĂ«rkĂ«mbur thjesht tĂ« dorĂ«zoheshin.

“Zgjedhja e parĂ« e udhĂ«heqĂ«sit kinez Xi Jinping Ă«shtĂ« tĂ« fitojĂ« pa njĂ« luftĂ« shkatĂ«rruese dhe tĂ« paparashikueshme”, shkroi analisti Hal Brands. “Metoda e tij Ă«shtĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se, njĂ« pĂ«rshkallĂ«zim i qĂ«ndrueshĂ«m i detyrimit ... Kjo Ă«shtĂ« ‘strategji klasike anakonde’, e menduar pĂ«r ta shtrĂ«nguar vazhdimisht derisa Tajvani tĂ« dorĂ«zohet. Sipas kĂ«saj logjike, izolimi dhe demoralizimi pĂ«rfundimisht do tĂ« prodhojnĂ« kapitullim”.

Xi do tĂ« pĂ«rdorte gjithsesi forcĂ«n ushtarake, nĂ«se detyrimi dĂ«shton, parashikoi Brands. Por, qĂ«llimi kryesor i KinĂ«s synon “tĂ« krijojĂ« njĂ« ndjesi, nĂ« Tajvan, se fuqia kineze Ă«shtĂ« masive; tĂ« nxisĂ« bindjen, nĂ« ShBA, se ndĂ«rhyrja Ă«shtĂ« thjesht shumĂ« e kushtueshme; dhe, kĂ«sisoj tĂ« bind popullin e Tajvanit, njĂ« ditĂ«, se opsioni i tyre mĂ« i mirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« dorĂ«zohen pa luftĂ«â€.

MarrĂ«zia politike, e rrĂ«njosur nĂ« armiqĂ«si historike, po ashtu po ushqen krizĂ«n mĂ« tĂ« nxehtĂ« tĂ« dekadĂ«s nĂ« marrĂ«dhĂ«niet KinĂ«-Japoni. Ajo shpĂ«rtheu kur kryeministrja e re e JaponisĂ«, e krahut tĂ« djathtĂ«, Sanae Takaichi, iu pĂ«rgjigj njĂ« pyetjeje tĂ« rastĂ«sishme nĂ« Parlament. Mbrojtja e Tajvanit dhe rrugĂ«ve tregtare pĂ«rreth, nga pushtimi kinez, pĂ«rfshirĂ« mjetet ushtarake, ishte, tha ajo, njĂ« çështje ekzistenciale “qĂ« kĂ«rcĂ«non [mbijetesĂ«n e JaponisĂ«]”.

Takaichi, favoritja e ish-kryeministrit tĂ« rreptĂ«, Shinzo Abe, thjesht tha atĂ« qĂ« ajo dhe shumĂ« japonezĂ« kanĂ« besuar prej kohĂ«sh - por, ta thuash me zĂ« tĂ« lartĂ«, publikisht, e bĂ«ri tĂ« jetĂ« deklaratĂ« zyrtare. NjĂ« KinĂ« e tĂ«rbuar vendosi menjĂ«herĂ« sanksione dhe bojkotime; tĂ« dyja palĂ«t lĂ«vizĂ«n asetet ushtarake drejt ishujve tĂ« kontestuar. Konsulli i pĂ«rgjithshĂ«m i KinĂ«s nĂ« Osaka kĂ«rkoi nĂ« njĂ« postim nĂ« Twitter qĂ« Takaichit “t’i pritet kokĂ«â€, postim i cili u fshi mĂ« pas.

Kjo ishte njĂ« sjellje idiote. Reagimi histerik i KinĂ«s - ndaj asaj qĂ« ishte nĂ« thelb njĂ« deklaratĂ« e sĂ« dukshmes - Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht i ekzagjeruar, duke treguar nervozizĂ«m pĂ«r atĂ« se ku mund tĂ« çojĂ« politika e saj ndaj Tajvanit. Veprimi provokues i Takaichit si “zonjĂ« e hekurt” ka fituar mbĂ«shtetje publike, tregojnĂ« sondazhet, edhe pse ndodhi pothuajse rastĂ«sisht. Por, padituria nuk Ă«shtĂ« lumturi. Rreziku pĂ«r njĂ« konflikt tĂ« vĂ«rtetĂ« Ă«shtĂ« shumĂ« i madh.

Kjo përplasje - dhe kambanat e alarmit të Lait - e kanë sjellë çështjen e Tajvanit në qendër, pikërisht kur Xi po përpiqet ta neutralizojë atë si problem dypalësh ShBA-Kinë. Këtë vit Xi e ka zmbrapsur me sukses ngacmimin tarifor të Donald Trumpit. Në veçanti, kufizimet ndëshkuese dhe hakmarrëse të eksportit të mineraleve të rralla goditën rëndë Uashingtonin. Ato shënuan një moment kur ndryshoi fuqia gjeopolitike globale.

Pa një strategji, Trumpi tani ka kaluar nga një luftë tregtare në një mirënjohje të tejskajshme për një ftesë për të vizituar Pekinin në prillin e ardhshëm - e pranuar gjatë një telefonate përulëse me Xinë javën e kaluar. Më pas, Trumpi nuk ofroi asnjë garanci publike për Tajvanin dhe, në një telefonatë të veçantë, i kërkoi aleates së tij japoneze, Takaichi, të heshtë. Përulësia e tij ndaj Xisë forcoi frikën në Taipei dhe Tokio se, ashtu siç e di Ukraina, ai është kronikisht i pabesueshëm.

Nga ana e tij, Xi e pĂ«rdori telefonatĂ«n pĂ«r tĂ« nĂ«nkuptuar fuqishĂ«m se, nĂ«se Trumpi me tĂ« vĂ«rtetĂ« dĂ«shiron njĂ« marrĂ«veshje tĂ« madhe dhe tĂ« bukur tregtare pĂ«r t’u mburrur nĂ« vend, ShBA-ja duhet tĂ« pranojĂ« zyrtarisht se e drejta sovrane e KinĂ«s mbi Tajvanin Ă«shtĂ« “pjesĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«se e rendit ndĂ«rkombĂ«tar tĂ« pasluftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore”.

Dyshimet po rriten se Trumpi, në fund të fundit, mund ta nënshtrojë mbrojtjen e Tajvanit ndaj një marrëdhënieje paqësore me Kinën. Aktualisht, ai po luhatet. Paketat e premtuara të armëve vonohen ose nuk mbërrijnë fare. Tajvani kërkoi një marrëveshje të lirë tregtare. Në vend të saj, u godit me tarifa 32 përqind të cilat më vonë u ulën. Tani, si më parë, padituria në këtë dinamikë është krejtësisht e Trumpit. Xi vazhdon të luajë me të si të dojë.

Tajvani dhe Japonia nuk janĂ« tĂ« vendet e vetme qĂ« shqetĂ«sohen se Trumpi nuk e kupton se çfarĂ« po rrezikohet. “PĂ«rqendrimi i njĂ«anshĂ«m i administratĂ«s nĂ« tregti e ka çuar atĂ« tĂ« fshehĂ« nĂ«n qilim pikat mĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara tĂ« mospajtimeve diplomatike”, shkroi Jonathan Czin, njĂ« specialist pĂ«r KinĂ«n, duke iu referuar shkeljeve tĂ« pakontrolluara tĂ« tĂ« drejtave tĂ« njeriut nga ana e Pekinit, luftĂ«s kibernetike kundĂ«r PerĂ«ndimit, ballafaqimeve tĂ« armatosura me Filipinet dhe ekspansionizmit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m nĂ« Detin e KinĂ«s Jugore.

Ashtu si nĂ« Çekosllovaki nĂ« vitin 1938, si nĂ« UkrainĂ« dhe tani, ndoshta, nĂ« Tajvan. “Historia ka treguar se kompromisi me agresionin sjell vetĂ«m luftĂ« dhe skllavĂ«ri”, paralajmĂ«roi Lai. Por, Trumpi nuk lexon histori. Padituria e tij vret. /Telegrafi/

↗

Lufta e çipave e Kinës sapo ka filluar

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Tensionet gjeopolitike po shtohen dhe pasojat do t’i ndjejmĂ« tĂ« gjithĂ«.

Nga: John Rapley / The Telegraph
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Grindja diplomatike e shkaktuar nga sekuestrimi nga qeveria holandeze i një kompanie prodhuese të çipave, të quajtur Nexperia, mund të duket si një histori e errët biznesi, por me kohën pasojat e saj do të na prekin të gjithëve.

Nexperia prodhon ata që quhen çipa të vjetër - gjysmëpërçues të lirë që nuk janë në kufijtë më të përparuar të teknologjisë, si Inteligjenca Artificiale [IA], por që janë të nevojshëm në prodhimin e një game të gjerë mallrash - nga makinat dhe telefonat celularë, deri te pajisjet shtëpiake. Ata janë kudo në jetën moderne, me një makinë mesatare që përmban rreth 1 700 të tillë.

Megjithatë, ndërkohë që kërkesa globale për mallra konsumi vazhdon të rritet, prodhimi i këtyre çipave nuk e ka mbajtur ritmin. Fitimet janë thjesht shumë të vogla për të justifikuar investimet e mëtejshme në vendet e zhvilluara, të cilat preferojnë të përqendrohen te versionet e avancuara me kthim më të lartë - të tilla si ato që e shndërruan Nvidia-n në kompaninë më të pasur në botë.

Si pasojë, kompanitë që prodhojnë çipa të vjetër kanë ndjekur një cikël të zakonshëm në industri: zhvendosjen e prodhimit në zona me kosto më të ulët në botën në zhvillim. Nexperia arriti të përmirësojë efikasitetin e prodhimit duke e zhvendosur montimin dhe paketimin në Kinë, prej nga ku çipat shpërndahen në mbarë botën.

Në vitet e fundit, qeveritë u bënë gjithnjë e më të shqetësuara për rreziqet e sigurisë nëse çipat më të avancuar - ata që përdoren në teknologjinë ushtarake dhe IA - bien në duar të gabuara, dhe nisën të marrin masa për të siguruar zinxhirët e furnizimit dhe për të kontrolluar eksportet.

Megjithatë, shumica e vendeve nuk e kanë bërë të njëjtën gjë me çipat e vjetër. Ndërkohë, Kina ka investuar fuqishëm për të zhvilluar industrinë e saj, duke qenë e vetëdijshme për rolin qendror që ajo luan në prodhimin modern.

KĂ«tu hyn Nexperia. Historia e saj ia vlen tĂ« pĂ«rsĂ«ritet. Multinacionalja holandeze Philips themeloi njĂ« divizion gjysmĂ«pĂ«rçuesish nĂ« vitet ’50 tĂ« shekullit XX, qĂ« mĂ« vonĂ« do tĂ« bĂ«hej Nexperia. Philips-i vendosi ta ndajĂ« atĂ« nĂ« pas vitit 2000, pĂ«r t’u pĂ«rqendruar nĂ« misionin e saj kryesor nĂ« teknologjinĂ« mjekĂ«sore. Pastaj, nĂ« vitin 2017, Nexperia u shit te njĂ« konsorciumi kinez dhe pĂ«rfundimisht u ble nga Wingtech-u, njĂ« kompani kineze e cila vitin e kaluar u fut nĂ« listĂ«n e zezĂ« tĂ« Departamentit Amerikan tĂ« TregtisĂ«.

NĂ« fund tĂ« shtatorit tĂ« kĂ«tij viti, qeveria holandeze pretendoi se kishte arsye pĂ«r tĂ« besuar se Wingtech-u po transferonte teknologji sensitive nĂ« KinĂ«. PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ajo aktivizoi njĂ« akt emergjent tĂ« epokĂ«s sĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ« pĂ«r tĂ« marrĂ« kontrollin e kompanisĂ« - njĂ« veprim tĂ« cilin edhe vetĂ« e pĂ«rshkroi si “tejet i jashtĂ«zakonshĂ«m”.

Pa dyshim, Kina nuk e priti mirĂ« kĂ«tĂ«. Wingtech-u i mohoi akuzat dhe autoritetet kineze fajĂ«suan presionin amerikan pĂ«r vendimin holandez: “Ministria holandeze e Çështjeve Ekonomike po ndjek nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qartĂ« qeverinĂ« amerikane - si njĂ« qengj i bindur”, ka thĂ«nĂ« njĂ« ekzekutiv i Wingtech-ut pĂ«r Bloomberg. MĂ« pas Pekini pezulloi eksportet e çipave me performancĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« Nexperia-s, duke kĂ«rcĂ«nuar tĂ« ndalojĂ« shumëçka nga prodhimi global.

TĂ« dyja palĂ«t kanĂ« kaluar muajin e fundit duke zbutur tensionet - ndihmuar nga njĂ« armĂ«pushim nĂ« fillim tĂ« kĂ«tij muaji nĂ« luftĂ«n tregtare midis ShBA-sĂ« dhe KinĂ«s - dhe kĂ«tĂ« javĂ« nĂ« pezullimin e sekuestrimit tĂ« kompanisĂ« nga Holanda. Çipat kanĂ« rifilluar tĂ« qarkullojnĂ«. MegjithatĂ«, ky Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« armĂ«pushim dhe Evropa mbetet e pambrojtur pĂ«rballĂ« veprimeve tĂ« mĂ«tejshme kineze apo amerikane.

Këtu kemi dy histori të mëdha. E para, e njohur, është se evropianët edhe një herë e shohin veten të kurthuar mes të një përplasjeje midis Kinës dhe ShBA-së dhe përpiqen të mos bëhen viktima anësore. Pekini ka një mosmarrëveshje me qeverinë holandeze, por janë prodhuesit gjermanë të makinave - të cilëve u nevojiten çipat e Nexperia-s - që do të jenë ndër viktimat e para të një përplasjeje të zgjatur.

Strukturat diplomatike dhe administrative të Bashkimit Evropian, që janë në thelb konfederale, janë të rrënjosura në një rend liberal të bazuar në rregulla, por i cili po zhduket me shpejtësi. Kontinenti po përpiqet të ecën përpara në errësirë, por strukturat e tij të fragmentuara e bëjnë shumë të vështirë negociimin me dy vende të udhëhequra nga liderë autoritarë që marrin vendime krye më vete.

Megjithatë, historia e dytë, më e madhe, është se kjo është pjesë e një deglobalizimi më të gjerë të prodhimit dhe rindryshimit të zinxhirëve të furnizimit, si rezultat i tensioneve të shtuara gjeopolitike midis ShBA-së dhe Kinës. Kostoja e kësaj do të bjerë përfundimisht mbi të gjithë ne. Rikthimi i prodhimit lokal të çipave të vjetër do të ishte i shtrenjtë, duke kërkuar investime të reja me kthim të ulët dhe, për këtë arsye, ndoshta do të mbështetej në subvencione shtetërore. Në fakt, Akti Amerikan CHIPS i vitit 2022 parashikoi 10 miliardë dollarë pikërisht për këtë qëllim.

Por, nëse, si rezultat, çipat përfundojnë duke qenë më të shtrenjtë dhe qeveritë detyrohen të shpenzojnë më shumë për sigurinë ekonomike, kjo përfundimisht do të çojë në rritje të çmimeve për konsumatorët dhe të taksave. Deri më sot, shumica e njerëzve në vendet perëndimore e kanë përjetuar luftën tregtare thjesht si tituj lajmesh - por, më herët apo më vonë, përplasja për Nexperia-n dhe konfliktet e ngjashme do të vijnë në një sallon ekspozite pranë jush. /Telegrafi/

↗

NĂ« prag tĂ« paqes? Plani i SHBA-sĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s nĂ« UkrainĂ«

✇Koha Jone
By: redi

Amerika i ka thĂ«nĂ« Presidentit Volodymyr Zelensky se Ukraina duhet tĂ« pranojĂ« njĂ« kornizĂ« tĂ« hartuar nga SHBA-tĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund luftĂ«s me RusinĂ«. Plani propozon qĂ« Kievi tĂ« dorĂ«zojĂ« territorin dhe disa armĂ«, raporton Reuters. Sipas ”Reuters” propozimet pĂ«rfshijnĂ« ndĂ«r tĂ« tjera, zvogĂ«limin e madhĂ«sisĂ« sĂ« forcave tĂ« armatosura tĂ« UkrainĂ«s.Uashingtoni dĂ«shiron qĂ« Kievi tĂ« pranojĂ« pikat kryesore.

Source

↗

Aleanca e rinovuar ShBA-Arabi Saudite, për një Lindje të Mesme në ndryshim

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Jason D. Greenblatt, ish-i dërguari i Shtëpisë së Bardhë për Lindjen e Mesme gjatë administratës së parë të presidentit amerikan Donald Trump / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

Vizita e ardhshme e princit të Kurorës Saudite, Mohammed bin Salman (MBS), në Shtëpinë e Bardhë, është më shumë se një ngjarje diplomatike - është një moment vendimtar për marrëdhëniet ShBA-Arabi Saudite dhe për të ardhmen e Lindjes së Mesme.

Në një kohë të tensionit global dhe pasigurisë rajonale, ky takim riafirmon aleancën thelbësore për Amerikën, për Izraelin, për partnerët tanë rajonalë dhe për një botë më të qëndrueshme dhe të begatë.

Në thelb të kësaj marrëdhënieje qëndron një e vërtetë e thjeshtë: Shtetet e Bashkuara dhe Arabia Saudite kanë nevojë për njëra-tjetrën. Në një rajon të kërcënuar nga agresioni i regjimit iranian, terrorizmi dhe paqëndrueshmëria në shtetet si Siria dhe Libani, fuqia e Amerikës varet nga partnerët e aftë dhe me të njëjtin mendim. Arabia Saudite ka qenë prej kohësh një nga aleatët më të rëndësishëm të ShBA-së. Një partneritet i fortë mbrojtës ShBA-Arabi Saudite ndihmon në frenimin e akterëve armiqësorë, në mbrojtjen e rrugëve tregtare detare dhe në sigurimin e burimeve energjetike globale që mbajnë në këmbë ekonominë botërore.

Së bashku, të dy vendet mbrojnë Detin e Kuq dhe Gjirin Arabik (Persik), kundërveprojnë ndaj sulmeve me dronë dhe raketa nga milicitë e mbështetura nga Irani, dhe ndihmojnë në parandalimin e përhapjes së armëve bërthamore. Një pakt formal mbrojtës - që lidh teknologjinë dhe inteligjencën amerikane me burimet dhe ndikimin saudit - do ta forconte këtë bashkëpunim në mënyrë afatgjatë. Kjo do të tregonte se Riadi është gati të ndajë barrën e sigurisë rajonale dhe se Uashingtoni mbetet një aleat i besueshëm.

PĂ«r ta kuptuar rĂ«ndĂ«sinĂ« e kĂ«saj aleance, duhet kuptuar edhe vetĂ« princi i KurorĂ«s. NĂ«n udhĂ«heqjen e MBS-sĂ«, mbretĂ«ria ka ndĂ«rmarrĂ« njĂ« nga transformimet mĂ« ambicioze nĂ« historinĂ« moderne. Nisma e tij, “Vizioni 2030”, synon tĂ« diversifikojĂ« ekonominĂ«, pĂ«rtej naftĂ«s, tĂ« nxisĂ« sipĂ«rmarrjen, tĂ« zgjerojĂ« turizmin dhe ta bĂ«jĂ« ArabinĂ« Saudite njĂ« qendĂ«r globale pĂ«r investime dhe inovacion - dhe, sipas shumicĂ«s sĂ« treguesve, po arrin suksese mbresĂ«lĂ«nĂ«se.

NĂ« aspektin kulturor, MBS ka ndĂ«rmarrĂ« hapa tĂ« guximshĂ«m pĂ«r ta hapur shoqĂ«rinĂ« saudite. GratĂ« janĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« tregun e punĂ«s nĂ« nivel rekord. ËshtĂ« kufizuar policia dikur e fuqishme fetare. Koncertet, kinematĂ« dhe festivalet kulturore - dikur tĂ« paimagjinueshme - tani janĂ« pjesĂ« e jetĂ«s sĂ« pĂ«rditshme. MbretĂ«ria nuk Ă«shtĂ« mĂ« vetĂ«m njĂ« furnizues global i energjisĂ«, por Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« qendĂ«r kreativiteti, teknologjie, i mundĂ«sive dhe gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« edhe i turizmit.

Për Shtetet e Bashkuara, këto reforma kanë rëndësi. Një Arabi Saudite moderne dhe e sigurt në vete - që investon në popullin e vet, përqafon inovacionin dhe merr përgjegjësinë për sigurinë e vet - është një partner me të cilin Amerika mund të ndërtojë. MBS nuk po e udhëheq thjesht vendin e tij drejt së ardhmes; ai po e riformëson rajonin në mënyrat që përputhen me interesat amerikane dhe me vlerat e përbashkëta të përparimit dhe qëndrueshmërisë, ndërsa nderon identitetin kulturor dhe fetar të Arabisë Saudite.

Ky transformim shtrihet edhe në ekonomi. Paketa e fundit e shpallur prej 600 miliardë dollarësh në investime dhe tregti është një hap gjigant. Për Shtetet e Bashkuara, kjo ka kuptim shumë më të thellë se thjesht numrat në një bilanc - ajo nënkupton vende të reja pune, tregje të zgjeruara për teknologjinë dhe industrinë e mbrojtjes amerikane, si dhe një bazë më të fuqishme industriale. Investimi saudit në infrastrukturën, energjinë dhe inovacionin amerikan pasqyron besimin në ekonominë e ShBA-së dhe njohjen se begatia e përbashkët forcon sigurinë e përbashkët.

Për Arabinë Saudite, këto partneritete përshpejtojnë diversifikimin dhe modernizimin. Për Shtetet e Bashkuara, ato ankorojnë një aleancë jetike në përfitime të prekshme për punëtorët dhe kompanitë amerikane. Lidhjet më të forta ekonomike krijojnë marrëdhënie më të ngushta gjeopolitike.

Pikërisht për këtë arsye, pakti i propozuar i mbrojtjes është kaq i rëndësishëm. Ai nuk ka të bëjë vetëm me frenimin e kundërshtarëve; siguron që ekspertiza dhe inovacioni amerikan të mbeten në qendër të arkitekturës së sigurisë së rajonit. Ai ruan ndërveprueshmërinë e aleatëve, forcon pengesën ndaj regjimit iranian dhe qetëson partnerët - nga Izraeli në Gjirin Persik - se Amerika mbetet plotësisht e angazhuar.

Për Izraelin, një Arabi Saudite e sigurt dhe me vizion është veçanërisht domethënëse. Ajo ul tensionet dhe hap rrugën për bashkëpunim më të thellë në fushat e inteligjencës, mbrojtjes nga raketat dhe sigurisë detare. Për pjesën tjetër të rajonit, ndihmon në ruajtjen e ekuilibrit dhe vazhdimin e progresit diplomatik e ekonomik. Kur partneriteti ShBA-Arabi Saudite është i fortë, përfiton i gjithë rajoni.

Kjo qëndrueshmëri ka rëndësi përtej Lindjes së Mesme. Kur rajoni përjeton kriza, amerikanët e ndiejnë - në çmimet e karburantit, në ndërprerjet e zinxhirit të furnizimit dhe në të gjithë ekonominë globale. Një partneritet i qëndrueshëm me Arabinë Saudite nënkupton më pak kriza, më pak pika të nxehta konflikti dhe më shumë parashikime në një botë të pasigurt.

Pastaj kemi horizontin diplomatik - qëllimi i kahershëm për normalizimin e marrëdhënieve midis Arabisë Saudite dhe Izraelit. Mbretëria e ka bërë të qartë se përparimi drejt shtetësisë palestineze duhet të jetë pjesë e çdo marrëveshjeje. Kjo rrugë do të jetë jashtëzakonisht e vështirë, veçanërisht pas mizorive të Hamasit më 7 tetor dhe pasojave tragjike që pasuan. Megjithatë, historia tregon se përparimet shpesh lindin nga udhëheqja e guximshme dhe diplomacia krijuese.

Me kushtet e duhura - dhe nën udhëheqjen e një presidenti amerikan me vizion dhe vendosmëri, si presidenti Donald Trump - përparimi është i mundur. Edhe hapat e pjesshëm drejt normalizimit mund ta riformësojnë hartën politike të rajonit, të mbështesin forcat moderuese dhe të hapin shtigje të reja drejt paqes. Mirëkuptimi saudo-izraelit, që fillon me hapa gradualë, jo vetëm që do të transformonte marrëdhëniet midis dy kombeve të mëdha, por gjithashtu do të sillte shpresë të re për palestinezët dhe më shumë qëndrueshmëri për Libanin, Sirinë dhe më gjerë.

Kjo vizitĂ« nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« mundĂ«si pĂ«r foto - Ă«shtĂ« njĂ« moment me qĂ«llim tĂ« qartĂ«. ËshtĂ« njĂ« mundĂ«si pĂ«r tĂ« rinovuar partneritetin qĂ« u ka shĂ«rbyer mirĂ« tĂ« dy vendeve pĂ«r dekada dhe pĂ«r ta rishpikur atĂ« pĂ«r njĂ« epokĂ« tĂ« re.

Arabia Saudite, nën drejtimin e MBS-së, është një komb në lëvizje energjike - duke investuar, duke reformuar dhe duke marrë përsipër përgjegjësitë globale. Pakti i mbrojtjes, angazhimet e gjera për investime dhe transformimi social që po ndodh, flasin për një të ardhme ku Arabia Saudite mbetet aleat i besueshëm në zemër të një rajoni jetik - dhe një partner i gatshëm për të ndihmuar në formësimin e një bote më të sigurt dhe më të begatë.

Me udhĂ«heqjen e presidentit Trump dhe vizionin e princit tĂ« KurorĂ«s, Mohammed bin Salman, horizonti pĂ«r paqe dhe pĂ«rparim nĂ« Lindjen e Mesme rrallĂ«herĂ« ka qenĂ« mĂ« premtues. Sfidat janĂ« tĂ« mĂ«dha - por, e tillĂ« Ă«shtĂ« edhe mundĂ«sia. Kur udhĂ«heqja dhe guximi bashkohen, edhe problemet mĂ« tĂ« ndĂ«rlikuara mund t’ia hapin rrugĂ«n njĂ« tĂ« ardhmeje mĂ« tĂ« mirĂ«. /Telegrafi/

↗

Zhvendosja strategjike e Trumpit nga Azia

✇Telegrafi
By: Richard N. Haass


Presidenti amerikan Donald Trump e kaloi pjesën më të madhe të javës së fundit të tetorit në Azi. Ai arriti të siguronte armëpushime në disa fronte të një lufte tregtare që në masë të madhe ishte krijuar nga vetë ai, pasi kishte vendosur tarifa si ndaj miqve ashtu edhe ndaj kundërshtarëve.

Ajo që ai nuk arriti të bënte, megjithatë, ishte të krijonte struktura të qëndrueshme në sferën ekonomike apo të zbuste dyshimet në rritje mbi angazhimin strategjik të Shteteve të Bashkuara në rajon.

Në fakt, pati disa arritje të vlefshme. Takimet e Trumpit në Japoni, ndoshta aleati më i rëndësishëm i ShBA-së sot për shkak të fuqisë së saj ekonomike dhe ushtarake, si dhe rolit kritik në balancimin e një Kine më të fortë dhe më të vendosur, shkuan aq mirë sa mund të pritej, në mos më mirë.

Një tipar i dallueshëm i politikës së jashtme të administratës Trump është ashpërsia ndaj miqve dhe aleatëve, por Trumpi dhe kryeministrja e parë grua e Japonisë, Sanae Takaichi, patën një fillim të shkëlqyer.

PĂ«r kĂ«tĂ« kontribuoi fakti qĂ« Takaichi ishte e lidhur ngushtĂ« me ish-kryeministrin Abe Shinzƍ, lideri i huaj qĂ« ndĂ«rtoi marrĂ«dhĂ«nien mĂ« tĂ« afĂ«rt me Trumpit gjatĂ« mandatit tĂ« tij tĂ« parĂ« si president. Gjithashtu, ndihmoi edhe fakti qĂ« Japonia po shpenzon mĂ« shumĂ« pĂ«r mbrojtjen dhe po ofron tĂ« rrisĂ« ndjeshĂ«m investimet e saj nĂ« ShBA.

Shtetet e Bashkuara dhe Koreja e Jugut gjithashtu arritĂ«n ta vendosin marrĂ«dhĂ«nien e tyre ekonomike nĂ« njĂ« bazĂ« mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme. ËshtĂ« e qartĂ« se aleatĂ«t e AmerikĂ«s nĂ« Azi, ashtu si edhe nĂ« EvropĂ«, janĂ« bĂ«rĂ« mĂ« tĂ« zotĂ« nĂ« menaxhimin e vallĂ«zimit shpesh tĂ« vĂ«shtirĂ« diplomatik me Trumpin. LĂ«vdatat, dhuratat dhe ceremonitĂ«, tĂ« shoqĂ«ruara me rritje tĂ« shpenzimeve pĂ«r mbrojtjen dhe investimet nĂ« SHBA, mund tĂ« kontribuojnĂ« nĂ« suksesin e njĂ« vizite.

Toni pozitiv i këtyre takimeve krijoi një sfond të favorshëm për sesionin dypalësh midis Trumpit dhe presidentit kinez Xi Jinping. Takimi prodhoi një lloj armëpushimi në luftën tregtare ShBA-Kinë, por nuk zgjidhi mosmarrëveshjet e thella ekonomike dhe as nuk adresoi tensionet gjeopolitike në rritje midis dy ekonomive më të mëdha të botës.

Kina do të rifillojë disa blerje modeste të sojës amerikane, ka premtuar se do të kufizojë eksportet e kimikateve të përdorura për prodhimin e fentanilit dhe do të shtyjë për një vit kufizimet mbi eksportet e mineraleve të rralla tokësore.

Nga ana e saj, ShBA-ja do të ulë tarifat e përgjithshme mbi mallrat kineze nga 57 përqind në 47 përqind. Një marrëveshje mbi aplikacionin TikTok duket se është afër finalizimit. Ndërkohë, kufizimet e reja të eksportit që përcaktojnë se cila teknologji e avancuar amerikane mund të shkojë në Kinë, duket se janë pezulluar.

Por, njĂ« armĂ«pushim nuk Ă«shtĂ« paqe e pĂ«rhershme. Çështjet tregtare mund tĂ« rikthehen, dhe me shumĂ« gjasĂ« do tĂ« ndodhĂ« kĂ«shtu, ashtu siç kanĂ« ndodhur kohĂ«t e fundit midis ShBA-sĂ« dhe KanadasĂ«, kur Trumpi u zemĂ«rua nga njĂ« reklamĂ« televizive e qeverisĂ« sĂ« Ontarios qĂ« citonte kritikat e Ronald Reaganit ndaj tarifave. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, pĂ«r shkak tĂ« varĂ«sisĂ« sĂ« zinxhirĂ«ve tĂ« furnizimit tĂ« shumĂ« kompanive amerikane nga mineralet dhe komponentĂ«t kinezĂ«, Kina ruan njĂ« ndikim tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m ndaj SHBA-sĂ« qĂ« mund tĂ« pĂ«rdoret nĂ« çdo krizĂ« tĂ« mundshme.

Ndoshta mĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja Ă«shtĂ« ajo qĂ« nuk doli nga takimi Trump-Xi: mungesa e njĂ« kuadri gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s pĂ«r kĂ«tĂ« epokĂ« tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve ShBA-KinĂ«, njĂ« kuadĂ«r qĂ« do tĂ« rregullonte jo vetĂ«m tregtinĂ« dhe investimet, por edhe dallimet gjeopolitike. Nuk Ă«shtĂ« pĂ«r t’u habitur, pra, qĂ« kĂ«to bisedime pĂ«rfunduan pa njĂ« mirĂ«kuptim tĂ« pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r Tajvanin, ndĂ«rsa blerjet kineze tĂ« energjisĂ« ruse dhe mbĂ«shtetja pĂ«r ushtrinĂ« e RusisĂ« do tĂ« vazhdojnĂ«. MegjithĂ«se kĂ«to çështje me siguri do tĂ« diskutohen dhe, madje, do tĂ« dominojnĂ« vizitĂ«n e njoftuar tĂ« Trump-it nĂ« KinĂ« nĂ« prill, pĂ«rparimi mbetet shumĂ« i pasigurt.

Në rajon u ndje qartë një ndjenjë lehtësimi që marrëdhënia ekonomike ShBA-Kinë doli disi më e qëndrueshme, pasi askush nuk dëshiron të detyrohet të zgjedhë midis këtyre dy fuqive të mëdha. Për shumë vende, Kina është partneri më i madh tregtar dhe një forcë ushtarake që duhet marrë seriozisht. Në të njëjtën kohë, shumë vende të Indo-Paqësorit varen nga ShBA-ja për sigurinë dhe mirëqenien e tyre ekonomike.

Por, jo gjithçka shkoi mirë në rajon gjatë qëndrimit të Trumpit. Marrëdhëniet e ShBA-së me Vietnamin, ashtu si edhe ato me Indinë, janë përkeqësuar. Kina do të jetë përfituesja kryesore e këtij distancimi midis ShBA-së dhe vendeve që mund të komplikojnë planet e saj të mbrojtjes.

Në një kuptim më të gjerë, ShBA-ja e ka dëmtuar pozitën e saj në shumë vende të rajonit duke refuzuar të bashkohet me Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse dhe Progresive për Partneritetin Trans-Paqësor - marrëveshja më e rëndësishme tregtare e rajonit - si dhe për shkak të përdorimit të gjerë të tarifave nga ana e Trump-it.

Shumë vende gjithashtu nuk ndihen aspak rehat për zhvillimet brenda vetë ShBA-së. Mbyllja e qeverisë federale pasqyron një vend aq të përçarë sa nuk mund të funksionojë në mënyrë efektive - një perceptim që tashmë është përhapur gjerësisht për shkak të paaftësisë së qeverisë për të menaxhuar borxhin në rritje të vendit.

Po ashtu, kufizimet e rënda ndaj emigracionit, uljet në financimin federal për kërkime shkencore dhe sulmet ndaj universiteteve ngrenë pikëpyetje mbi konkurrueshmërinë dhe besueshmërinë afatgjatë të ShBA-së.

Edhe më shqetësuese janë prirjet në politikën e jashtme amerikane. Mospërputhjet në mbështetjen ndaj Ukrainës dhe butësia ndaj Rusisë kanë krijuar frikë se ShBA-ja mund të ndjekë një qasje të ngjashme në trajtimin e çështjes së Tajvanit (dhe Detit të Kinës Jugore) dhe të marrëdhënieve me Kinën.

As miqtë dhe aleatët e Amerikës në Azi nuk po arrijnë të kuptojnë kuptimin e veprimeve ushtarake amerikane në brigjet e Venezuelës, në një përpjekje që duket se synon të rrëzojë regjimin e Nicolås Maduro-s, vendosjen e Gardës Kombëtare nga administrata Trump në qytetet amerikane dhe presionet mbi qeverinë e Panamasë për të hequr dorë nga kontrolli i Kanalit të Panamasë. Synimet e shpallura për të zvogëluar numrin e trupave amerikane në Evropë do të shtojnë përshtypjen e një politike të jashtme amerikane në tranzicion.

Dikush mund të falet nëse arrin në përfundimin se ndryshimi i drejtimit drejt Azisë, i filluar nga presidenti Barack Obama, është zëvendësuar nga një ndryshim i drejtimit drejt Hemisferës Perëndimore. Pa dyshim, ky nuk është ndryshimi mbi të cilin mbështeteshin dhe mbështeten miqtë dhe aleatët e Amerikës në Azi.

Do tĂ« ishte e kuptueshme tĂ« arrihej nĂ« pĂ«rfundimin se “zhvendosja strategjike drejt AzisĂ«â€ e nisur nga presidenti Barack Obama Ă«shtĂ« zĂ«vendĂ«suar nga njĂ« “zhvendosje strategjike drejt HemisferĂ«s PerĂ«ndimore”. Pa dyshim, ky nuk Ă«shtĂ« orientimi qĂ« miqtĂ« dhe aleatĂ«t e AmerikĂ«s nĂ« Azi kishin shpresuar dhe vazhdojnĂ« tĂ« shpresojnĂ«./Project Syndicate/

↗

Profile dobësie

✇Telegrafi
By: Harold James


NdĂ«rsa shumica e njerĂ«zve e konsiderojnĂ« rivalitetin midis KinĂ«s dhe AmerikĂ«s si njĂ« luftĂ« tĂ« re tĂ« ftohtĂ« midis dy gjigantĂ«ve botĂ«rorĂ«, e vĂ«rteta Ă«shtĂ« se tĂ« dy vendet janĂ« shumĂ« tĂ« kufizuar. PresidentĂ«t Donald Trump dhe Xi Jinping i ndiejnĂ« secili dobĂ«sitĂ« e palĂ«s tjetĂ«r, qĂ« do tĂ« thotĂ« se nuk mund t’i fshehin tĂ« vetat.

Bota e ka pritur me padurim takimin e kësaj jave midis presidentit amerikan, Donald Trump, dhe presidentit kinez, Xi Jinping. A mundet një takim ballë për ballë - këtë herë në Samitin e Bashkëpunimit Ekonomik Azi-Paqësor në Korenë e Jugut - të zgjidhë një konflikt që ka gjeneruar tituj gjithnjë e më alarmues këtë vit?

Ndërsa shumica e njerëzve e konsiderojnë rivalitetin midis Kinës dhe Amerikës si një luftë të re të ftohtë - një luftë për epërsi globale, me secilën palë që kërkon të zgjerojë ndikimin e saj financiar, tregtar dhe ushtarak në çdo cep të botës - e vërteta është se të dy vendet janë të kufizuara fort.

ËshtĂ« e vĂ«rtetĂ«, retorika e udhĂ«heqĂ«sve tĂ« tyre mbĂ«shtet tezĂ«n e gazetarit tĂ« Financial Times, Martin Wolf, se po dĂ«shmojmĂ« njĂ« pĂ«rplasje midis dy superfuqive grabitqare nĂ« njĂ« epokĂ« tĂ« re polarizimi dhe konflikti. Xi flet rregullisht pĂ«r “ndryshime tĂ« mĂ«dha tĂ« papara nĂ« njĂ« shekull”, me tĂ« cilat ai nĂ«nkupton se Shtetet e Bashkuara po bien dhe Kina po ngrihet, ndĂ«rsa Sekretari i Thesarit i SHBA-sĂ«, Scott Bessent, i sheh kontrollet e fundit mbi eksportet e KinĂ«s si “njĂ« shenjĂ« se sa e dobĂ«t Ă«shtĂ« ekonomia e tyre”.

TĂ« dyja palĂ«t kanĂ« tĂ« drejtĂ«. Kina e di se Amerika Ă«shtĂ« shumĂ« e varur nga mineralet kritike kineze dhe metalet e rralla tĂ« tokĂ«s - nga galiumi dhe germaniumi te disprosiumi dhe samariumi. Çdo ndĂ«rprerje e furnizimit me kĂ«to materiale mund tĂ« ndalojĂ« prodhimin amerikan tĂ« gjysmĂ«pĂ«rçuesve tĂ« pĂ«rparuar dhe teknologjive tĂ« tjera. NdĂ«rsa kapaciteti i minierave dhe pĂ«rpunimit mund tĂ« zhvillohet pĂ«rfundimisht diku tjetĂ«r, pĂ«rfshirĂ« ShBA-nĂ«, kjo nuk do tĂ« ndodhĂ« shpejt ose me çmim tĂ« ulĂ«t. PĂ«r momentin, ShBA-ja Ă«shtĂ« e bllokuar nĂ« varĂ«sinĂ« e saj, me pak zgjedhje pĂ«rveçse tĂ« bĂ«jĂ« kompromis.

Por, Kina gjithashtu ka dobĂ«si. Ajo ende ka nevojĂ« pĂ«r eksporte pĂ«r tĂ« nxitur rritjen e ekonomisĂ« sĂ« saj dhe kĂ«shtu nuk mund tĂ« pĂ«rballojĂ« njĂ« kolaps nĂ« tregtinĂ« botĂ«rore. VetĂ«m ky fakt e pĂ«rgĂ«njeshtron argumentin se jemi nĂ« njĂ« luftĂ« tĂ« re tĂ« ftohtĂ«: Lufta e FtohtĂ« origjinale nuk pĂ«rfshinte pothuajse asnjĂ« varĂ«si ekonomike midis ShBA-sĂ« dhe Bashkimit Sovjetik. Ndoshta s’do t’u pĂ«lqejĂ«, por mbĂ«shtetĂ«sit aktualĂ« tĂ« luftĂ«s sĂ« ftohtĂ« po shtyhen drejt njĂ« lloj armĂ«pushimi, nĂ« rrugĂ«n drejt njĂ« lloj angazhimi afatgjatĂ«.

NjĂ« marrĂ«veshje e tillĂ« sjell edhe problemet e veta, duke pasur parasysh retorikĂ«n armiqĂ«sore tĂ« tĂ« dy palĂ«ve. GjatĂ« dekadĂ«s sĂ« fundit, demokratĂ«t dhe republikanĂ«t amerikanĂ« njĂ«soj kanĂ« filluar ta shohin KinĂ«n si njĂ« kĂ«rcĂ«nim themelor, ndĂ«rsa autoritetet kineze kanĂ« paraqitur njĂ« pamje tĂ« ngjashme pĂ«r AmerikĂ«n. ÇfarĂ« do tĂ« mendojĂ« publiku vendas nĂ« tĂ« dy vendet nĂ«se udhĂ«heqĂ«sit e tyre fillojnĂ« tĂ« afrohen me njĂ« fuqi tĂ« supozuar armiqĂ«sore?

Refuzimi i fortë i mundshëm do të ishte shumë i ndryshëm nga fundi i Luftës së Ftohtë, kur amerikanët nuk ishin më pak të gëzuar se rusët kur panë Ronald Reagan dhe Mikhail Gorbachev të shtrëngonin duart në samitin e tyre të vitit 1986 në Reikjavik. Për atë brez, konkurrenca ushtarake kishte filluar të dukej qesharake, por për brezin tonë, rivaliteti ende ndihet i natyrshëm dhe i pashmangshëm. Në këto rrethana, rreziqet politike të arritjes së një marrëveshjeje janë të mëdha.

ShqetĂ«simet afatgjata tĂ« tĂ« dy fuqive janĂ« edhe mĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r t’u zgjidhur. Niveli i borxhit tĂ« AmerikĂ«s, pĂ«r shembull, pritet tĂ« tejkalojĂ« atĂ« tĂ« GreqisĂ« dhe ItalisĂ« deri nĂ« fund tĂ« dekadĂ«s, dhe Kina pĂ«rballet me vĂ«shtirĂ«si ekonomike pĂ«r shkak tĂ« plakjes sĂ« shpejtĂ« dhe rĂ«nies demografike. Duke pasur parasysh shkallĂ«n e kĂ«tyre sfidave, hegjemonĂ«t e sotĂ«m duken si gjigantĂ« me kokĂ« hekuri, por me kĂ«mbĂ« prej balte.

Të dy shohin se nuk kanë tjetër zgjedhje përveçse të guxojnë dhe të dy po shpresojnë të njëjtën gjë. Ndoshta, me investim të mjaftueshëm, IA do të zgjidhë vështirësitë e tyre përkatëse. Në fund të fundit, ata që e lavdërojnë teknologjinë premtojnë një rritje dramatike të produktivitetit. Në ShBA, kjo do të thotë rritje më e shpejtë ekonomike, duke ulur automatikisht raportin borxh/PPB. Në Kinë, IA, i kombinuar me robotikën, mund të zgjidhë problemin e mbështetjes së një popullsie të plakur në rritje (për të mos përmendur fuqizimin e regjimit aktual të mbikëqyrjes dhe kontrollit shoqëror).

Por, nuk ka asnjĂ« garanci qĂ« investimet nĂ« IA do tĂ« japin rezultate. TĂ« dy vendet supozojnĂ« se pĂ«rfitimet nga inteligjenca artificiale [IA] do t’i takojnĂ« kryesisht atij qĂ« vepron i pari me sukses. Por, ky nuk Ă«shtĂ« i vetmi skenar i mundshĂ«m. Me njĂ« avantazh tĂ« konsiderueshĂ«m nĂ« çipet e avancuara ose nĂ« pajisjet e pĂ«rdorura pĂ«r prodhimin e tyre, ShBA-ja mund tĂ« mbetet nĂ« krye tĂ« inovacionit nĂ« IA; ose mund tĂ« mos ndodhĂ« kĂ«shtu. Ne thjesht nuk dimĂ« sa larg ka shkuar Kina nĂ« zhvillimin e njĂ« sistemi alternativ tĂ« IA-sĂ«.

Shfaqja e papritur e DeepSeek-ut - kur njĂ« start-up kinez publikoi njĂ« model IA-sĂ« gjenerues me performancĂ« tĂ« lartĂ«, i zhvilluar me njĂ« kosto shumĂ« mĂ« tĂ« ulĂ«t se rivalĂ«t e tij amerikanĂ« - tregon se pĂ«rfitimi nga puna e tĂ« tjerĂ«ve Ă«shtĂ« e lehtĂ«. Me rritjen e njĂ« klase tĂ« mesme globale tĂ« arsimuar dhe punĂ«tore, barrierat tradicionale pĂ«r kapĂ«rcimin e zhvillimit po bien. Forcat institucionale qĂ« e bĂ«nĂ« teknologjinĂ« e avancuar privilegj vetĂ«m tĂ« ekonomive tĂ« zhvilluara janĂ« dobĂ«suar. ËshtĂ« shumĂ« e lehtĂ« tĂ« imagjinohet qĂ« pĂ«rparime dhe zbulime tĂ« mĂ«dha tĂ« vijnĂ« nga vende mĂ« tĂ« vogla, tĂ« cilat mĂ« pas do tĂ« kenĂ« mĂ« shumĂ« mundĂ«si pĂ«r t’i rezistuar presionit tĂ« superfuqive grabitqare.

Kumari mund të krijojë varësi të madhe. Trump ka vënë shumë baste të mëdha - për paqe në Lindjen e Mesme, për bombardimin e Iranit dhe në Ukrainë - dhe disa prej tyre mund të japin frytet e tyre. Më i fundit, një ndihmë prej 20 miliardë dollarësh amerikanë për Argjentinën, ishte jashtëzakonisht i rrezikshëm, duke pasur parasysh se sondazhet parashikonin një poshtërim në mes të mandatit për aleatin e tij ideologjik, presidentin argjentinas Javier Milei. Por, Milei i tejkaloi parashikimet - për momentin.

MegjithatĂ«, Trumpi duhet tĂ« tregohet i kujdesshĂ«m. NjĂ« nga gjĂ«rat qĂ« e tĂ«rheq edhe mĂ« shumĂ« nĂ« varĂ«si njĂ« lojtar bixhozi Ă«shtĂ« njĂ« fitore e madhe nĂ« fillim. NĂ«se Trump dhe Xi ndihen me fat, njĂ« takim personal mund t’i shtyjĂ« tĂ« dy tĂ« rrisin bastet. Por nĂ«se tĂ« dy shohin se nuk kanĂ« tjetĂ«r zgjedhje pĂ«rveçse t’i vĂ«nĂ« tĂ« gjitha fishat e tyre te IA-ja, kjo Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« njĂ« shenjĂ« dĂ«shpĂ«rimi sesa besimi. /Project Syndicate/

↗

Brenda triadĂ«s: ÇfarĂ« mĂ«sova nga arsenali bĂ«rthamor i AmerikĂ«s?

✇Telegrafi
By: Agron Shala


Nga: Naveed Jamali[1] / Newsweek
PĂ«rkthimi: Telegrafi.com

RrugĂ«timi im pĂ«r tĂ« pĂ«rjetuar gjithĂ« triadĂ«n bĂ«rthamore mĂ« çoi nĂ« bord tĂ« njĂ« B-52-shi dhe njĂ« bombarduesi B-2 qĂ« nuk detektohet, nĂ« thellĂ«si tĂ« njĂ« silosi tĂ« raketĂ«s balistike ndĂ«rkontinentale Minuteman dhe nĂ«n valĂ«t e oqeanit nĂ« njĂ« nĂ«ndetĂ«se me raketa balistike. Triada bĂ«rthamore - e pĂ«rbĂ«rĂ« nga raketat balistike ndĂ«rkontinentale me bazĂ« nĂ« tokĂ«, raketat balistike tĂ« lĂ«shuara nga nĂ«ndetĂ«set dhe bombarduesit me kapacitet bĂ«rthamor - Ă«shtĂ« shtylla kurrizore e parandalimit strategjik tĂ« AmerikĂ«s. Ajo siguron qĂ« asnjĂ« kundĂ«rshtar tĂ« mos jetĂ« nĂ« gjendje tĂ« eliminojĂ« aftĂ«sinĂ« e vendit pĂ«r t’iu pĂ«rgjigjur njĂ« sulmi bĂ«rthamor. Komunikimi i kĂ«saj gatishmĂ«rie Ă«shtĂ« ajo qĂ« e bĂ«n parandalimin tĂ« vlefshĂ«m. Ky Ă«shtĂ« paradoksi nĂ« zemĂ«r tĂ« stabilitetit bĂ«rthamor: PĂ«r ta mbajtur botĂ«n tĂ« sigurt, duhet tĂ« jemi tĂ« gatshĂ«m tĂ« pĂ«rdorim armĂ«t mĂ« tĂ« rrezikshme qĂ« janĂ« ndĂ«rtuar ndonjĂ«herĂ«.

Kjo gatishmëri nuk mbështetet vetëm në teknologji, por te njerëzit që janë të gatshëm ta përdorin atë - është thelbi i parandalimit. Në të tri komponentet e triadës, pashë që armët bërthamore të Amerikës nuk janë instrumente të heshtura që presin ditën më të keqe të botës; ato përdoren çdo ditë përmes një parandalimi të qetë e të vazhdueshëm që u tregon kundërshtarëve, si Rusia dhe Kina, se çdo sulm ndaj Shteteve të Bashkuara do të dështojë përpara se të fillojë. Edhe pse shumë pjesë të triadës mbeten të klasifikuara, ajo që është e qartë është kompetenca e jashtëzakonshme dhe disiplina e të rinjve dhe të rejave që operojnë me të - dhe përcjellja e këtij përkushtimi është po aq e rëndësishme sa përparimi i teknologjisë sonë.

NjĂ« tjetĂ«r veçori e pĂ«rbashkĂ«t befasuese, nĂ« tĂ« tri komponentet e triadĂ«s, Ă«shtĂ« kontrasti mes moshĂ«s sĂ« re tĂ« personelit qĂ« operon kĂ«to sisteme dhe moshĂ«s sĂ« vetĂ« makinerive. AeroplanĂ«t qĂ« ata drejtojnĂ«, nĂ«ndetĂ«set qĂ« lundrojnĂ« dhe raketat qĂ« monitorojnĂ« janĂ«, sipas çdo standardi, tĂ« vjetra. Merrni si shembull bombarduesin e padetektueshĂ«m B-2. Dizajni i tij elegant nĂ« formĂ« trekĂ«ndĂ«shi duket ende futurist, megjithatĂ« ai fluturoi pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« mĂ« shumĂ« se 30 vjet mĂ« parĂ«, pĂ«rpara se GPS-i tĂ« ishte funksional. Kur hipa nĂ« kabinĂ«n e tij tĂ« fluturimit, mĂ« bĂ«ri pĂ«rshtypje se sa pak moderne dukej brendĂ«sia e tij krahasuar me shumicĂ«n e aeroplanĂ«ve tĂ« sotĂ«m komercialĂ«. B-52 dhe Minuteman III janĂ« edhe mĂ« tĂ« vjetĂ«r, tĂ« krijuar nĂ« vitet e para tĂ« LuftĂ«s sĂ« FtohtĂ«. Edhe nĂ«ndetĂ«sja Ohio, ku isha, Ă«shtĂ« vĂ«nĂ« nĂ« shĂ«rbim nĂ« fillim tĂ« viteve ’80 tĂ« shekullit XX. Edhe pse secili prej kĂ«tyre sistemeve Ă«shtĂ« pĂ«rditĂ«suar vazhdimisht dhe mbetet vdekjeprurĂ«s, ato janĂ« trashĂ«gimi e njĂ« epoke tjetĂ«r - dĂ«shmi se parandalimi nuk mbahet nĂ« jetĂ« vetĂ«m nga teknologjia, por nga njerĂ«zit qĂ« e bĂ«jnĂ« atĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m, tĂ« besueshĂ«m dhe gjithmonĂ« tĂ« gatshĂ«m.

Sot, ky mision i parandalimit, po vihet nĂ« provĂ« si kurrĂ« mĂ« parĂ«. VetĂ«m pak para takimit tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m me presidentin kinez Xi Jinping, presidenti Donald Trump shpalli se kishte udhĂ«zuar Pentagonin tĂ« fillonte testimet bĂ«rthamore “nĂ« tĂ« njĂ«jtin nivel” me RusinĂ« dhe KinĂ«n, dhe se procesi do tĂ« niste menjĂ«herĂ«. “Duket se tĂ« gjithĂ« po bĂ«jnĂ« teste bĂ«rthamore”, u tha Trumpi gazetarĂ«ve nĂ« bordin e Air Force One. “Ne nuk bĂ«jmĂ« teste, i kemi ndaluar prej vitesh. Por, meqĂ« tĂ« tjerĂ«t po bĂ«jnĂ«, Ă«shtĂ« mirĂ« qĂ« edhe ne tĂ« fillojmĂ«â€.

NdĂ«rkohĂ«, njĂ« lojtar tjetĂ«r po transformon me shpejtĂ«si peizazhin bĂ«rthamor: Kina. Vitet e fundit, Pekini ka ndĂ«rmarrĂ« njĂ« zgjerim tĂ« gjerĂ« tĂ« forcave tĂ« saj bĂ«rthamore, duke ndĂ«rtuar silose tĂ« reja raketash dhe duke zhvilluar raketa tĂ« avancuara balistike tĂ« lĂ«shuara nga nĂ«ndetĂ«set. Federata e ShkencĂ«tarĂ«ve AmerikanĂ« vlerĂ«son se Kina tani ka rreth 500 koka bĂ«rthamore, afĂ«rsisht 440 prej tyre tĂ« gatshme pĂ«r t’u lĂ«shuar nga toka, deti apo ajri, dhe ajo mund ta kalojĂ« shifrĂ«n 1 000 deri nĂ« fillim tĂ« viteve 2030. Ndryshe nga Shtetet e Bashkuara apo Rusia, tĂ« cilat kanĂ« operuar pĂ«r dekada tĂ« tĂ«ra nĂ«n traktatet e kontrollit tĂ« armĂ«ve, Kina nuk pĂ«rballet me kufizime tĂ« tilla - duke sinjalizuar njĂ« epokĂ« tĂ« re tĂ« karakterizuar jo nga dy superfuqi, por nga tre rivalĂ« tĂ« barabartĂ« bĂ«rthamorĂ«.

Ky realitet e bën triadën amerikane më të rëndësishme sot sesa në çdo moment që nga Lufta e Ftohtë. Ajo është e vetmja strukturë që mund të parandalojë në mënyrë të besueshme si Rusinë, ashtu edhe Kinën njëkohësisht. Pjesa e nëndetëses garanton mbijetesën, raketat tokësore ofrojnë përgjigje të menjëhershme, dhe bombarduesit ofrojnë një parandalim të qartë dhe fleksibil. Së bashku, ato përbëjnë një shtyllë strategjike që duhet të mbetet e patundshme, pavarësisht ndryshimeve në teknologji, gjeopolitikë apo udhëheqje.

Megjithatë, pas gjithë atyre gjërave që pashë nga afër, besoj se përbërësi më jetik i triadës nuk është raketa apo makina, por njeriu. Profesionalizmi i ekuipazhit që rri në gatishmëri në nëntokën e Veriut, marinarët që lundrojnë pa u vërejtur nëpër oqeanet e errëta, dhe pilotët që përgatisin aeroplanët më të vjetër se vetë prindërit e tyre janë zemra e parandalimit amerikan. Aftësia dhe qetësia e tyre, jo titujt e gazetave apo retorika politike, janë ato që e bëjnë luftën bërthamore të paimagjinueshme.

Parandalimi është një lojë që duhet luajtur pa ndërprerje, një betejë që zhvillohet në heshtje e në hije. Nuk ka fitore, vetëm vigjilencë, sepse në këtë lojë nuk mund të fitojmë kurrë plotësisht, por nuk guxojmë kurrë të humbasim. /Telegrafi/

______________


[1] Naveed Jamali është gazetari i parë dhe i vetëm që ka dokumentuar tri komponentet e triadës bërthamore të ShBA-së. Ai është veteran i Marinës dhe ish-anëtar i komunitetit amerikan të inteligjencës, si dhe drejtues i projektit Unconventional në Newsweek.

❌