Sebi Alla â NĂ« 206 faqe âesencĂ« hetimiâ, Prokuroria e Posaçme, SPAK, pĂ«rshkroi veprimtarinĂ« e AKSHI-t AgjencisĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«risĂ« sĂ« Informacionit, duke zbuluar njĂ« rrjet tĂ« mirĂ«organizuar kriminal nĂ« pĂ«rvetĂ«simin e qindra milionĂ« eurove tendera publike, mes shantazhit, pengmarrjes dhe implikimit tĂ« zyrtarĂ«ve tĂ« lartĂ« shtetĂ«ror dhe policor tĂ« vendit.
âNga hetimet e kryera rezulton se shtetasit Ergys Agasi, Ermal Beqiri, Mirlinda Karçanaj, Hava Delibashi, Erion Ismaili, Andis Papa, GĂ«zim Hoxha, si dhe persona tĂ« tjerĂ«, nĂ« bashkĂ«punim me njĂ«ri-tjetrin nĂ« formĂ«n e grupit tĂ« strukturuar kriminal, kanĂ« organizuar dhe implementuar njĂ« skemĂ« pĂ«r paracaktimin e fituesve nĂ« proçedurat e prokurimit, tĂ« kryera nĂ« AgjencinĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«rise sĂ« lnformacionit (AKSHl), me qĂ«llim pĂ«rfitimin e paligjshĂ«m tĂ« fondeve publike qĂ« rrjedhin nga pagesat, lidhur me kontratat publike tĂ« prokuruaraâ, thuhet nĂ« dosjen e ProkurorisĂ« Speciale SPAK, tĂ« cilĂ«n Faktoje.al e disponon.
PĂ«r Agasin dhe Beqirin janĂ« lĂ«shuar urdhĂ«r-arreste pĂ«r akuzat: âHeqjes sĂ« paligjshme tĂ« lirisĂ«â, âKonkurrenca e paligjshme nĂ«pĂ«rmjet dhunĂ«sâ, nĂ« kuadĂ«r tĂ« njĂ« formacioni tĂ« posaçëm, âGrup i strukturuar kriminalâ dhe kryerja e veprave penale nga organizata kriminale dhe grupi i strukturuar kriminalâ, por nuk janĂ« ekzekutuar pasi dyshohet se janĂ« larguar jashtĂ« vendit. NĂ« arrest shtĂ«pie janĂ« drejtoresha e AKSHI-t Mirlinda Karçanj dhe zĂ«vendĂ«sja e saj Hava Delibashi, ndĂ«rsa ka masĂ« ndalim pĂ«r dalje jashtĂ« vendit pĂ«r biznesmenĂ«t Papa dhe Hoxha, ndĂ«rsa pezullim nga detyra dhe ndalim pĂ«r dalje jashtĂ« vendit pĂ«r numrin dy tĂ« policisĂ« sĂ« TiranĂ«s Erjon Ismaili.
VetĂ«m fillimiâŠ!
Brurime pranĂ« grupit hetimor, thanĂ« pĂ«r Faktoje se dosja Ă«shtĂ« ende nĂ«n hetim dhe aktualisht janĂ« hapur tre fraksione tĂ« tjera, duke nisur nga emrat qĂ« dyshohet se janĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« njĂ« skemĂ« tĂ« rĂ«ndĂ« abuzimi me burim AgjencinĂ« KombĂ«tare tĂ« ShoqĂ«risĂ« sĂ« Informacionit.Â
JanĂ« dhjetĂ«ra orĂ« filmime ku diskutohen afera me pĂ«rfshirjen e personave tĂ« ndryshĂ«m si nĂ«punĂ«s tĂ« lartĂ« tĂ« shtetit, drejtues policie dhe biznesmenĂ« tĂ« lidhur edhe me krimin e organizuar, duke kontrolluar tĂ« dhĂ«na tĂ« ndjeshme tĂ« sigurisĂ« nĂ« vend. NĂ« njĂ« takim tĂ« datĂ«s 16 mars 2024 mes Karçanajt, Beqirajt dhe Agasit ky i fundit thotĂ«: âProjekti bĂ«n 2 milion, ne do ta bĂ«jmĂ« 4â.
Bisedat pa limit etike, ku diskutohen shuma tĂ« mĂ«dha se kush do i marrĂ« dhe si do tĂ« ndahen, janĂ« nĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« madhe tĂ« filmuara (dyshohet nga vetĂ« Agasi). âNga kĂ«qyrja e pamjeve filmike, arsyeshĂ«m krijohet bindja mbi lidhjet me interes qĂ« kanĂ« kĂ«ta shtetas me njĂ«ri-tjetrin, e cila, nga analizimi i pĂ«rmbajtjes sĂ« bisedave tĂ« transkriptuara, krijon dyshimin e arsyeshĂ«m mbi realizimin e njĂ« skeme kriminale nĂ« funksion tĂ« paracaktimit tĂ« procedurave tĂ« prokurimit, krijimit tĂ« avantazheve dhe pĂ«rfitimit tĂ« paligjshĂ«m prej tyreâ, thotĂ« prokuroria.
Skema
Fillimisht gjendej âprejaâ, njĂ« shumĂ« e madhe prokurorimi nĂ«n logon e AKSHI-t. MĂ« pas, pĂ«rgatiteshin pĂ«r tĂ« rrĂ«mbyer çdo qindarkĂ« nĂ« fondin limit, ndĂ«rsa âfinancuesjaâ Mirlinda Karçanaj, me paratĂ« e buxhetit tĂ« shtetit, qe kthyer nĂ« dorĂ« firmĂ«tare pĂ«r çdo tender nĂ« vlera tĂ« mĂ«dha tĂ« shkonte pĂ«r kompanitĂ« e biznesmenĂ«ve kontroversĂ«, Ermal Beqiraj dhe Ergys Agasi. Diskutimet bĂ«heshin nĂ« zyrĂ«n e Agasit, ku pasi flitej pĂ«r shuma tĂ« mĂ«dha shoqĂ«roheshin me fjalor fyes, tallĂ«s dhe jo etik. Ădo gjĂ« e dokumentuar, ku vetĂ« Agasi kishte vendosur pajisje pĂ«rgjuese video-audio.
Paradoksalisht, numri një i Agjencisë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI), Mirlinda Karçanaj, drejtoresha më jetëgjatë e qeverisjes Rama, e cila presupozohet se ruan çdo të dhënë digjitale shtetërore, edhe të sigurisë dhe rëndësisë së veçantë, përfundoi në zyrën e Agasit me zë dhe figurë në kamerat përgjuese.
Foto nga dosja
NjĂ« ndĂ«r tĂ« paktĂ«t qĂ« u bĂ« pengesĂ«, duke ankimuar procedurat tenderuese, biznesmeni Gerond Meçe drejtues i kompanisĂ« ABSâ, u mor peng dhe nĂ«n kĂ«rcĂ«nim, shantazh dhe dhunĂ«, detyrohet qĂ« brenda pak orĂ«sh tĂ« tĂ«rhiqej nga 20 ankimimet. PjesĂ« e kĂ«rcĂ«nimit, sugjerimit dhe shantazhimit dyshohet sipas ProkurorisĂ« Speciale se Ă«shtĂ« edhe numri dy i PolicisĂ« sĂ« TiranĂ«s, Erion Ismaili, edhe ai njĂ« bujtĂ«s i rregullt nĂ« zyrĂ«n e Agasit.
Pengmarrja
Kushdo operator ekonomik qĂ« ankohej pĂ«r skualifikim tĂ« padrejtĂ« nga tenderat e AKSHI-t i âhapej luftĂ«â nga treshja Agasi, Beqiri dhe drejtoreshĂ« Karçanaj. âNdaj operatorevĂ« ekonomik tĂ« skualifikuar, tĂ« cilĂ«t kanĂ« kĂ«rkuar tĂ« drejtĂ«n e tyre nĂ«pĂ«rmjet ankimimit zyrtar pranĂ« Autoritetit Kontraktor, por edhe nĂ« Komisionin e Prokurimit Publik, Ă«shtĂ« pĂ«rdorur dhuna, heqja e paligjshme e lirisĂ« pĂ«r tâi detyruar me forcĂ« qĂ« tĂ« tĂ«rhiqen nga ankimimet, por edhe nga çdo procedurĂ« ku kanĂ« marrĂ« pjesĂ« me qĂ«llim qĂ« tĂ« sigurohej vazhdueshmĂ«ria e kĂ«saj skemeâ, thotĂ« SPAK. Provat janĂ« tashmĂ« mjaft tĂ« forta me pamje filmike, dĂ«shmi tĂ« tĂ« marrit peng dhe levizjeve tĂ« kryera qĂ« nĂ« fund shkuan nĂ« favor tĂ« kĂ«rcĂ«nuesve.
foto nga dosja
foto nga dosja
Denoncimi
MĂ« 12 gusht 2025, Gerond Meçe, aksioner i vetĂ«m nĂ« shoqĂ«rinĂ« âABSâ (njĂ« kompanie tĂ« teknologjisĂ«) u mor peng sapo doli nga banesa nĂ« drejtim tĂ« automjetit tĂ« tij. âJemi SPAK, ejani me neâ, i thotĂ« njĂ« i ri, i cili mbante njĂ« jelek me mbishkrimin âBKHâ dhe mĂ« pas tre tĂ« tjerĂ« me jelekĂ« me mbishkrimin âpoliciaâ (dyshohet tĂ« falsifikuara) e fusin nĂ« automjet dhe largohen.
Meçe nuk bën asnjë rezistencë por kupton se personat nuk ishin të policisë apo BKH-së pasi devijuan lëvizjen, duke marrë drejtimin nga Elbasani. Në një banesë të braktisur në fshatin Gracen të Elbasanit, Meçe prangoset dhe nis shantazhi, kërcënimet me armë dhe ultimatum për të tërhequr menjëherë ankimet që kishte bërë ndaj 20 procedurave tenderuese të AKSHI-it dhe në KPP (Komisionin e Prokurimit Publik).
Brenda pak orĂ«sh, Meçe udhĂ«zon administratorin e kompanisĂ« tĂ« tĂ«rhiqte ankimimet, ndĂ«rsa pasi sigurohen se gjithçka ishte nĂ« rregull dhe se kompania e Meçes e lenĂ« tĂ« lirĂ« nĂ«n kĂ«rcĂ«nimin fundor: âNuk duam probleme nga ty, nuk dua denoncime nga ty, nĂ« tĂ« kundĂ«rt do tĂ« vrasim ty, grua, motĂ«r, nĂ«nĂ«, se babĂ« nuk ke ti..,â, citohet nĂ« dosjen e SPAK, sipas deklarimeve tĂ« Meçes.
Ku të ankohej?
Po ku mund tĂ« ankohej âi marri pengâ? Biznesmeni Gerond Meçe kishte aplikuar nĂ« 20 prokurorime me kompaninĂ« e tij, por nĂ« çdo rast ishte skualifikuar dhe tenderat e AKSHI-t ishin fituar nĂ« seri nga kompanitĂ« e Ergys Agasit, Ermal Beqirajt dhe tĂ« tjerĂ«ve pranĂ« tyre.
Meçe nuk kryen denoncim nĂ« polici, nisur edhe nga fakti sipas tij se vetĂ« nĂ«ndrejtori i PolicisĂ« sĂ« TiranĂ«s i kishte sugjeruar mĂ« parĂ«: âHiq dorĂ« nga AKSHIâ. Po ashtu edhe institucioni tjetĂ«r i ankimit administrative KPP rezulton sipas SPAK se ka shkelur procedurat nĂ« rastin e ankimimeve tĂ« Meçajt dhe gjithashtu ka qenĂ« e gatshme qĂ« nĂ« njĂ« kohĂ« tĂ« shpejtĂ« tĂ« âpranojĂ«â tĂ«rheqjen nga ankimimi, qĂ« korrespondon me ditĂ«n e pengmarrjes sĂ« tij.
âNga kjo veprimtari rezulton bindshĂ«m se dhe KPP ka nxituar tĂ« pranojĂ« ankimimet e OE(shĂ«nim: operatorĂ«ve ekonomikĂ«) âABSâ tĂ« cilat i kanĂ« marrĂ« forcĂ«risht nĂ« rrethanat e pĂ«rshkruara nĂ« kĂ«tĂ« kĂ«rkesĂ« çka do tĂ« thotĂ« qĂ« kjo kjo ka qenĂ« e koordinuar me veprimet e grupit tĂ« strukturuar kriminalâ, thuhet nĂ« dosjen e SPAK.
Foto nga dosja
Foto nga dosja
57 milionë euro në pak muaj
Prokuroria ka krijuar bindje bazuar në prova (filmime, biseda audio të gërshetuera me dokumente), se kompanitë e Ermal Beqirit, Ergys Agasit dhe bisnesmenëve të tjerë Gezim Hoxha dhe Andis Papa, në një hark kohor prej 9 muajsh kanë siguruar tendera në vlerën 57 milionë euro nga AKSHI, për llogari të disa institucioneve.
NĂ« njĂ«rĂ«n prej tenderave e cila ka pĂ«rshkrimin: âPĂ«rmirĂ«simi i sistemeve pĂ«r ndihmĂ«n ekonomikeâ Ă«shtĂ« nĂ« vlerĂ«n 226,460,451 lekĂ« pa tvsh. Paradoksalisht, njĂ« familje me ndihmĂ« ekonomike nuk merr mĂ« shumĂ« se 8 mijĂ« lekĂ« nĂ« muaj, por pĂ«r âpĂ«rmirĂ«sim sistemiâ janĂ« dhĂ«nĂ« mbi 226 milionĂ« lekĂ« tĂ« reja. NdĂ«r tenderat e tjerĂ« me âflamur tĂ« kuqâ cilĂ«sohen edhe disa tĂ« zhvilluara pĂ«r institucione tĂ« tjera shtetĂ«rore, pĂ«rfshi edhe burgjet.
âNga analiza e kĂ«tyre procedurave tĂ« prokurimit, nĂ« harmoni dhe me shpjegimet e punonjĂ«sve tĂ« shoqĂ«risĂ« âEA Solutionâ, krijohet bindja se kĂ«to procedura prokurimi, fitohen nga subjektet e kontrolluara nga shtetasi Ermal Beqiri, nĂ« bashkĂ«punim me shtetasin Andis Papa, fitimet e tĂ« cileve, i kalohen nĂ« mĂ«nyrĂ« fiktive subjektit âEA Solutionâ, nĂ« pronĂ«si tĂ« shtetasit Ergys Agasiâ, thekson prokuroria.
Po ashtu SPAK nĂ« gĂ«rshĂ«tim tĂ« provave arrin nĂ« pĂ«rfundimin se tenderat manipuloheshin pĂ«r tâu fituar nga kompania âSoft& Solutionâ e Beqirajt, kompania âFastechâ e Andis PapĂ«s dhe kompania First sh.p.k e GĂ«zim HoxhĂ«s.
Nga Jona Cenameri e Dejan Rakitaâ Mbi VareĆĄ, njĂ« qytet me traditĂ« tĂ« gjatĂ« minerare nĂ« Bosnjen dhe HercegovinĂ«n qendrore, po bĂ«hen plane pĂ«r hapjen e njĂ« miniere tĂ« re kromi. Projekti ka nxitur kundĂ«rshtime tĂ« forta tek banorĂ«t lokalĂ« dhe organizatat mjedisore, si edhe shqetĂ«sim te njĂ« pjesĂ« e komunitetit tĂ« ekspertĂ«ve.
NĂ« zonat e fshatrave DuboĆĄtica dhe Tribija, nĂ« kodrat pyjore mbi kĂ«tĂ« qytet boshnjak, planifikohet nxjerrja e kromit, njĂ« metal qĂ« Bashkimi Evropian e konsideron strategjikisht tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m pĂ«r tranzicionin e gjelbĂ«r. MegjithatĂ«, pĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« komunitetit lokal, projekti mbart rrezikun e ndikimeve tĂ« pĂ«rhershme mbi burimet ujore, ekosistemet pyjore dhe shĂ«ndetin publik.Â
Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / FOTO: D. Rakita
Ndërsa autoritetet dhe investitori flasin për vende pune dhe zhvillim, 49 organizata dhe komunitete lokale nga pellgu i lumit Krivaja kanë kërkuar së fundmi ndërprerjen e menjëhershme të koncesionit, duke paralajmëruar se pasojat mund të shtrihen edhe në zonat përreth. Ekspertët thonë se zona e prekur mund të shtrihet në një rreze deri në 120 kilometra, duke përfshirë të gjitha qytetet kryesore në Bosnje dhe Hercegovinë.
Në këto paralajmërime, shpesh përmendet Bulqiza, një qytet minerar në Shqipërinë lindore, i vendosur pothuajse në të njëjtën distancë nga Tirana sa Vareƥi nga Sarajeva, rreth 40 kilometra në vijë ajrore.
Bulqiza, Shqipëri dhe Vareƥ, Bosnje dhe Hercegovinë, të para në hartë përmes Google Earth / Credit: Google Earth
Edhe pse kromi është nxjerrë në Bulqizë për më shumë se shtatë dekada, ky rast nuk shërben si analogji e drejtpërdrejtë apo si parashikim i rezultateve në Vareƥ. Përkundrazi, Bulqiza përdoret këtu si një rast praktik i dokumentuar, një ilustrim i rreziqeve që shfaqen kur nxjerrja e burimeve natyrore ecën më shpejt sesa mbikëqyrja institucionale dhe mekanizmat e llogaridhënies publike.
Bulqiza, Shqipëri, e parë nga masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
ĂshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« theksohet se VareĆĄi sot nuk Ă«shtĂ« Bulqiza. JanĂ« dy vende tĂ« ndryshme, me kuadĂ«r ligjor tĂ« ndryshĂ«m dhe me faza tĂ« ndryshme tĂ« zhvillimit minerar. PikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« arsye, krahasimi ka kuptim, jo pĂ«r shkak tĂ« vetĂ« qyteteve, por pĂ«r shkak tĂ« mekanizmave institucionalĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ«. Fokusi i kĂ«tij investigimi Ă«shtĂ« te transparenca e koncesioneve, ekzistenca e monitorimit mjedisor dhe shĂ«ndetĂ«sor, veçanĂ«risht pĂ«r kromin gjashtĂ«valent Cr(VI), menaxhimi i mbetjeve minerare dhe i ujĂ«rave tĂ« minierĂ«s, si edhe balanca mes pĂ«rfitimeve dhe dĂ«meve lokale.
NĂ« letĂ«r, projekti duket i thjeshtĂ«: njĂ« mineral strategjik qĂ« i duhet EvropĂ«s dhe njĂ« investitor qĂ« premton vende tĂ« reja pune. Pyetja kyçe, paralajmĂ«rojnĂ« ekspertĂ«t, Ă«shtĂ« nĂ«se institucionet kanĂ« kapacitetin tâi bĂ«jnĂ« kĂ«to projekte tĂ« ligjshme, tĂ« sigurta dhe tĂ« pĂ«rgjegjshme ndaj publikut.
Nga hekuri te kromi: ndryshim i modelit minerar në Vareƥ
NĂ« zonĂ«n malore DuboĆĄtica-Tribija, mbi pellgun e lumit Krivaja, kompanisĂ« âVareĆĄki mineraliâ d.o.o. VareĆĄ, e regjistruar deri sĂ« fundmi si âSeven Plusâ d.o.o. Sarajevo, iu dha njĂ« koncesion pĂ«r kĂ«rkime gjeologjike dhe nxjerrje tĂ« ardhshme tĂ« mineralit tĂ« kromit. NdĂ«rkohĂ«, projekti Ă«shtĂ« kthyer nĂ« njĂ« nga çështjet mĂ« kontroverse nĂ« Kantonin Zenica-Doboj: nga negociata fillestare tĂ« fshehta dhe prerje pyjore ânĂ« heshtjeâ, te ndalimet e pĂ«rsĂ«ritura pĂ«r inspektim dhe, mĂ« pas, te thirrja publike pĂ«r ndĂ«rprerjen urgjente tĂ« koncesionit.
Për dekada, Vareƥi ishte i lidhur ngushtë me minierat. Qyteti u zhvillua paralelisht me minierën dhe uzinën e hekurit, ndërsa infrastruktura dhe hapësirat publike u ndërtuan me të ardhurat e gjeneruara nga sektori. Kjo lidhje mbetet ende e pranishme simbolikisht, nga trashëgimia urbane te vitrazhi i Shën Barbarës, shenjtëreshës mbrojtëse të minatorëve, në kishën lokale.
Leon PendiÄ / Foto: D. Rakita
Prifti Leon PendiÄ, i cili shĂ«rben prej vitesh nĂ« atĂ« kishĂ« nĂ« VareĆĄ, beson se modelet bashkĂ«kohore tĂ« nxjerrjes sĂ« burimeve nuk ofrojnĂ« mĂ« ndjenjĂ« sigurie afatgjatĂ« pĂ«r komunitetin lokal.
âĂshtĂ« thellĂ«sisht e trishtueshme tĂ« shohĂ«sh kompani qĂ« vijnĂ« nĂ« zonĂ«n tonĂ« dhe fokusohen vetĂ«m te nxjerrja e sa mĂ« shumĂ« burimeve dhe largimi i tyre nga komuniteti. Si Ă«shtĂ« e mundur qĂ« natyra jonĂ«, toka, pyjet dhe xeherori tĂ« merren, ndĂ«rsa asnjĂ« pĂ«rfitim i qĂ«ndrueshĂ«m tĂ« mos mbetet nĂ« kĂ«mbim?â thotĂ« PendiÄ nĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r njĂ« gazetar tĂ« portalit Gerila.
Sot, disa banorë të Vareƥit e perceptojnë minierimin si një proces që kryhet pa përfshirje kuptimplotë të komunitetit lokal. Kjo ndjenjë është përforcuar edhe nga përvoja me minierën ekzistuese Rupice, e vendosur në periferi të qytetit, e cila, pas një sërë ndryshimesh pronësie, iu shit në qershor të këtij viti kompanisë kanadeze Dundee Precious Metals për 1,25 miliardë dollarë amerikanë, pa asnjë përfitim financiar të drejtpërdrejtë për Komunën e Vareƥit.
VareĆĄ / Foto: D. Rakita
Ishte pronari aktual i âVareĆĄki mineraliâ, MiloĆĄ BoĆĄnjakoviÄ, ai qĂ« e nisi projektin minerar nĂ« Rupice, tĂ« cilin mĂ« pas e rishiti. BanorĂ«t e fshatrave PrĆŸiÄi dhe DaĆĄtansko dyshojnĂ« se janĂ« helmuar nga plumbi pĂ«r shkak tĂ« afĂ«rsisĂ« sĂ« vend-depozitimit tĂ« mbetjeve tĂ« minierĂ«s me shtĂ«pitĂ« e tyre, njĂ« shqetĂ«sim qĂ« mbĂ«shtetet nga analiza tĂ« kryera nĂ« fillim tĂ« dhjetorit tĂ« kĂ«tij viti, tĂ« cilat treguan praninĂ« e plumbit nĂ« gjak te tĂ« 44 personat e testuar.
Si pasojë, segmente të komunitetit të ekspertëve dhe mjedisor paralajmërojnë se një model i ngjashëm mund të përsëritet në zonën Duboƥtica-Tribija, me një rrezik shtesë: xeherori i kromit, i cili mund të ketë ndikime mjedisore dhe shëndetësore më të rënda sesa mineralet e mëparshme.
PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, nĂ« bisedat me banorĂ«t lokalĂ«, po dĂ«gjohet gjithnjĂ« e mĂ« shpesh termi âminierim invazivâ, i pĂ«rdorur pĂ«r tĂ« pĂ«rshkruar njĂ« model ku pĂ«rfitimet ekonomike arrihen nĂ« njĂ« afat tĂ« shkurtĂ«r, ndĂ«rsa pasojat afatgjata i ngarkohen territorit dhe popullsisĂ« lokale.
ĂfarĂ« nĂ«nkupton realisht nxjerrja e mineralit tĂ« kromit?
Në deklarata të dhëna ekskluzivisht për këtë artikull investigativ, ekspertë të njohur ndërkombëtarisht në toksikologji, kimi mjedisore, pylltari dhe hidrologji paralajmërojnë se minierimi i kromit në zonën Duboƥtica-Tribija mbart rreziqe të konsiderueshme afatgjata për mjedisin dhe shëndetin publik.
Profesori emeritus i ToksikologjisĂ«, nĂ« disa universitete ndĂ«rkombĂ«tare, Dr. Jasenko KaramehiÄ, paralajmĂ«ron se kromi gjashtĂ«valent Cr(VI) Ă«shtĂ« forma mĂ« e rrezikshme e kĂ«tij metali dhe njĂ« kancerogjen i provuar.
Dr. Jasenko KaramehiÄ / Foto: e vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion
âFormat mĂ« tĂ« zakonshme tĂ« kromit janĂ« kromi metalik, trivalent dhe gjashtĂ«valent, ku kromi gjashtĂ«valent Ă«shtĂ« shumĂ« toksik dhe i klasifikuar si substancĂ« kancerogjene. Kromi gjashtĂ«valent dĂ«mton materialin gjenetik dhe nuk ka prag tĂ« sigurt ekspozimi,â deklaron KaramehiÄ.
Ai paralajmëron se aktivitetet minerare mund të çojnë në transformimin e kromit trivalent në formën më toksike gjashtëvalente, edhe kur Cr(VI) nuk është i pranishëm fillimisht në xeheror.
âEkspozimi nuk ndodh vetĂ«m nĂ« vendin e punĂ«s, por edhe pĂ«rmes pluhurit, ujit dhe ushqimit,â thekson KaramehiÄ, duke nĂ«nvizuar se rreziku nuk mbetet domosdoshmĂ«risht i kufizuar nĂ« sitin minerar.
Një vlerësim të ngjashëm jep edhe Dr. Ulla B. Vogel, toksikologe dhe profesore në Qendrën Kombëtare Kërkimore për Mjedisin e Punës (NFA) në Kopenhagen.
Vogel shpjegon se kromi gjashtëvalent konsiderohet veçanërisht toksik dhe i rrezikshëm në biomonitorim pikërisht për shkak të kancerogjenitetit.
Dr. Ulla B. Vogel / Foto: e vënë në dispozicion
Ajo thekson se Cr(VI) është kancerogjen i provuar për njeriun, i rregulluar në mënyrë të rreptë në Bashkimin Evropian dhe i klasifikuar si kancerogjen pa prag (non-threshold).
âKjo do tĂ« thotĂ« se nuk ka nivel tĂ« sigurt ekspozimi; pĂ«rkundrazi, vlerat kufi bazohen nĂ« njĂ« nivel tĂ« pranueshĂ«m rreziku,â shpjegon ajo.
Ajo paralajmëron gjithashtu se rreziku nuk kufizohet vetëm në mjediset profesionale.
âNĂ«se kromi gjashtĂ«valent çlirohet nĂ« ajĂ«r ose nĂ« ujĂ«, mund tĂ« pĂ«rbĂ«jĂ« kĂ«rcĂ«nim pĂ«r popullsinĂ« e pĂ«rgjithshme qĂ« jeton pranĂ« impianteve industriale ose zonave minerare,â thotĂ« Vogel, duke kujtuar rastin e njohur tĂ« ndotjes sĂ« ujĂ«rave nĂ«ntokĂ«sore nĂ« Hinkley, Kaliforni, i cili u bĂ« i njohur gjerĂ«sisht pĂ«rmes filmit Erin Brockovich.
Sipas Vogel, lidhja shkakësore midis thithjes së kromit gjashtëvalent dhe rrezikut për kancer të mushkërive është e dokumentuar mirë, gjë që lejon vlerësime të rrezikut në nivele të ndryshme ekspozimi. Ajo përfundon se vlerësimi i rrezikut kimik është thelbësor dhe se çdo tregues i mundshëm i çlirimit të Cr(VI) në mjedis duhet të nxisë vlerësim më të detajuar të ekspozimit dhe shqyrtim të masave parandaluese.
Dr. Dragana ÄorÄeviÄ, kĂ«rkuese kryesore dhe drejtuese e QendrĂ«s sĂ« EkselencĂ«s pĂ«r KiminĂ« dhe InxhinierinĂ« Mjedisore nĂ« Universitetin e Beogradit, paralajmĂ«ron se kromi gjashtĂ«valent mund tĂ« pĂ«rhapet pĂ«rmes ujit, ajrit dhe tokĂ«s, duke pĂ«rfshirĂ« edhe reaksione kimike dytĂ«sore qĂ« burojnĂ« nga kromi trivalent i pranishĂ«m natyrshĂ«m.
âReshjet shpĂ«lajnĂ« mbetjet minerare, ndotja hyn nĂ« ujĂ«rat sipĂ«rfaqĂ«sore dhe nĂ«ntokĂ«sore, pastaj kalon nĂ« zinxhirin ushqimor,â shpjegon ÄorÄeviÄ, duke paralajmĂ«ruar se pasojat afatgjata tĂ« ekspozimit shpesh janĂ« tĂ« pakthyeshme.
Dr. Dragana ÄorÄeviÄ / Foto: e vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion
Ajo thekson se rreziku është i lidhur me vetë natyrën e xeherorit të kromit, edhe në miniera të kufizuara vetëm në nxjerrje dhe thërrmim.
Veçanërisht, ajo paralajmëron se vend-depozitimet e vjetra dhe grumbullimet e braktisura të mbetjeve shpesh janë burim më i madh ndotjeje sesa objektet aktive, sepse kanë qenë të ekspozuara për dekada ndaj shiut, borës, erës dhe kushteve të tjera atmosferike.
Ajo e përshkruan ekspozimin afatgjatë ndaj kromit gjashtëvalent si rrezik shëndetësor me pasoja shpesh të pakthyeshme, nga kanceri i mushkërive, sinuseve dhe traktit gastrointestinal, te dëmtimet e mëlçisë, veshkave dhe ADN-së, si edhe çrregullime të tiroides dhe dëmtime në zhvillimin e fëmijëve.
Lumi Krivaja si ekosistem i ndjeshëm
Dalibor Ballian, profesor në Fakultetin e Pylltarisë të Universitetit të Sarajevës dhe anëtar korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Bosnjes dhe Hercegovinës, paralajmëron se ndërtimi i një miniere kromi në pellgun e lumit Krivaja do të kishte pasoja serioze për ekosistemet lokale.
Dr. Dalibor Ballian / Foto: D. Rakita
âMe ndĂ«rtimin e njĂ« miniere tĂ« re kromi, do tĂ« humbnim florĂ«n dhe faunĂ«n, si edhe ajrin dhe ujin e pastĂ«r. Gjendja e lumit Krivaja do tĂ« ishte e tillĂ« qĂ« nuk do tĂ« kishte as peshq e as karavidhe, madje nuk do tĂ« kishte as baktere. NĂ«se kjo minierĂ« ndĂ«rtohet, do tĂ« jetĂ« njĂ« bombĂ« atomike ekologjike pĂ«r zonĂ«n pĂ«rreth dhe pĂ«r lumin Krivaja, sepse çdo gjĂ« brenda njĂ« rrezeje prej 120 kilometrash, pĂ«rfshirĂ« tĂ« gjitha qytetet kryesore nĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ«, do tĂ« kontaminohej me krom gjashtĂ«valent, i cili Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht toksik pĂ«r shĂ«ndetin e njeriut,â thekson Ballian.
Profesori KaramehiÄ pajtohet me tĂ«: âNdotja mund tĂ« pĂ«rhapet nĂ« njĂ« zonĂ« tĂ« gjerĂ«, veçanĂ«risht kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r njĂ« territor tĂ« madh, nga VareĆĄi brenda njĂ« rrezeje 50, e ndoshta deri nĂ« 100 kilometra, ku ndotja mund tĂ« ketĂ« pasoja serioze dhe afatgjata pĂ«r shĂ«ndetin e njeriut dhe mjedisinâ
Lumi Krivaja / Foto: D. Rakita
ParalajmĂ«rime tĂ« ngjashme vijnĂ« nga Muriz SpahiÄ, njĂ« nga hidrologĂ«t kryesorĂ« nĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ« dhe ish-profesor nĂ« Fakultetin e Shkencave tĂ« NatyrĂ«s nĂ« Universitetin e SarajevĂ«s. Ai shpjegon se kromi gjashtĂ«valent mund tĂ« shfaqet si nĂ«nprodukt i aktivitetit minerar dhe tĂ« pĂ«rhapet shpejt nĂ«pĂ«r formacionet karbonike shkĂ«mbore, duke arritur burimet e ujit tĂ« pijshĂ«m.
âToksina grumbullohet nĂ« sedimente, hyn nĂ« zinxhirin ushqimor dhe dĂ«mi mund tĂ« jetĂ« afatgjatĂ« dhe i vĂ«shtirĂ« pĂ«r tâu kthyer mbrapsht,â paralajmĂ«ron SpahiÄ.
Dr. Muriz SpahiÄ / Foto: D. Rakita
Organizatat mjedisore, për rrjedhojë, këmbëngulin që projekti të mos shihet thjesht si investim, por si çështje e shëndetit publik që prek të gjithë pellgun e Krivajës, nga Vareƥi deri te komunitetet në rrjedhën e poshtme.
Një mineral kritik në një peizazh kritik
Kromi është lëndë e parë kyçe për çelikun inox, infrastrukturën e energjisë së rinovueshme, automjetet elektrike dhe industrinë ushtarake, ndaj është përfshirë në listën e Bashkimit Evropian të lëndëve të para kritike.
Në teori, një minierë kromi në Bosnje dhe Hercegovinë mund të përshtatet me strategjinë zhvillimore të BE-së. Në praktikë, Ballian paralajmëron se projekti i planifikuar ndodhet në një nga zonat pyjore, ekologjikisht më të vlefshme të vendit.
Pyjet mbi DuboĆĄtica dhe Tribija / Foto: D. Rakita
âKĂ«to nuk janĂ« toka tĂ« degraduara, por pyje shumĂ« produktive. Pasi tĂ« hiqet baza minerale, rikuperimi i tyre kĂ«rkon breza,â thekson Ballian.
Sipas të dhënave të disponueshme, zona e koncesionit mbulon rreth 3,200 hektarë midis minierës ekzistuese Rupice dhe sitit të planifikuar në Duboƥtica.
Në praktikën evropiane, projekte të tilla shoqërohen me koncesione të aksesueshme publikisht, monitorim të pavarur mjedisor dhe shëndetësor, përfshirë matjet e kromit gjashtëvalent, si edhe garanci financiare për rehabilitim.
Mungesa e këtyre mekanizmave në fazat e hershme shpesh më vonë rezulton të jetë dobësi strukturore në qeverisjen e burimeve natyrore.
Koncesion pa akses, pyetje pa përgjigje
Ndërsa në terren po hapen rrugë pyjore dhe po kryhen punime kërkimore, kontrata e koncesionit për Duboƥtica-Tribija pranë qytetit boshnjak të Vareƥit mbetet e paarritshme për publikun.
Organizatat e shoqĂ«risĂ« civile dhe gazetarĂ«t kanĂ« muaj qĂ« pĂ«rpiqen tĂ« sigurojnĂ« kontratĂ«n e nĂ«nshkruar midis Seven Plus (tani VareĆĄki minerali) dhe QeverisĂ« sĂ« Kantonit Zenica-Doboj. PĂ«rgjigjet institucionale, qĂ« variojnĂ« nga refuzime tĂ« drejtpĂ«rdrejta deri te referencat pĂ«r âsekret tregtarâ, kanĂ« penguar aksesin nĂ« njĂ« dokument qĂ«, sipas ligjit, duhet tĂ« jetĂ« publik.
Si rezultat, 49 organizata dhe komunitete lokale nga pellgu i KrivajĂ«s i dorĂ«zuan njĂ« letĂ«r tĂ« hapur qeverisĂ« kantonale, duke kĂ«rkuar ndĂ«rprerjen e koncesionit. NjĂ«ri prej nĂ«nshkruesve, Davor Ć upukoviÄ nga shoqata ekologjike FojniÄani, thotĂ« se çështja kyçe Ă«shtĂ« mosrespektimi i afateve kontraktuale.
Davor Ć upukoviÄ / Foto: D. Rakita
âPunimet nuk nisĂ«n brenda afatit tĂ« dakordĂ«suar, por mĂ« vonĂ« u paraqitĂ«n si tĂ« nisura. Kjo jep njĂ« bazĂ« tĂ« qartĂ« pĂ«r ndĂ«rprerjen e koncesionit,â thotĂ« Ć upukoviÄ.
Sipas tij, publiku di vetëm se tarifa e koncesionit është 0.76 euro për ton xeheror dhe 76.7 euro për hektar tokë, ndërsa përmbajtja e plotë e kontratës mbetet e fshehur.
Sipas vendimeve të Gjykatës Kushtetuese të Bosnjes dhe Hercegovinës dhe të Përfaqësuesit të Lartë, tjetërsimi i pronës shtetërore, përfshirë pyjet, tokën dhe burimet natyrore, është i kufizuar derisa të miratohet një ligj shtetëror për pronën shtetërore; ky regjim zbatohet në të gjithë vendin. Zyra e Përfaqësuesit të Lartë (OHR) ka të drejtë të ndërhyjë pikërisht kur mungon marrëveshja politike, çka e bën pronën shtetërore një nga çështjet më të ndjeshme kushtetuese në Bosnje.
Pavarësisht këtij kuadri, punimet në Vareƥ, në tokë pyjore në pronësi të shtetit, nisën pa pëlqimin e Zyrës së Avokatit të Shtetit të Bosnjes dhe Hercegovinës. Më 20 gusht 2025, Inspektorati Federal i Pylltarisë kërkoi nga kjo zyrë një opinion ligjor lidhur me ligjshmërinë e lejeve për prerje drurësh dhe për ndryshimin e përdorimit të tokës. Deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi, nuk është dhënë asnjë përgjigje, ndërsa investitori vazhdon aktivitetin.
Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / Foto: e vënë në dispozicion
Disa ekspertë juridikë dhe organizata të shoqërisë civile pretendojnë se në këtë situatë ka pasur shkelje të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese dhe të mandatit të Përfaqësuesit të Lartë.
âVendimet u morĂ«n pa dĂ«gjesa publike dhe pa pjesĂ«marrjen e komunitetit lokal, duke u bazuar vetĂ«m nĂ« njĂ« vendim tĂ« KĂ«shillit Komunal tĂ« VareĆĄit. Kjo ngre pyetje serioze pĂ«r pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« me kuadrin ligjor ekzistues,â thotĂ« Ć upukoviÄ.
Përgjigjet ndaj pyetjeve të dërguara nga portali Gerila, te Ministria e Ekonomisë e Kantonit Zenica-Doboj ishin të përgjithshme, dhe nuk sqaronin pikat kryesore të kontestuara. Zyra e Kryeministrit Kantonal, si edhe Vareƥki minerali, nuk kanë kthyer përgjigje deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi.
Një vakum ligjor si model
PĂ«r Davor Ć upukoviÄ, rasti DuboĆĄtica-Tribija nuk Ă«shtĂ« incident i izoluar, por pjesĂ« e njĂ« modeli mĂ« tĂ« gjerĂ« ku boshllĂ«qet ligjore dhe mbikĂ«qyrja e dobĂ«t institucionale shfrytĂ«zohen si kornizĂ« pĂ«r nisjen e investimeve nĂ« zona mjedisore tĂ« ndjeshme.
Sipas tij, plani hapësinor ende në fuqi, që daton nga koha e ish-Jugosllavisë, e kishte përcaktuar këtë zone, përfshirë edhe lumin Krivaja, si zonë të mbrojtur. Ndërkohë, Federata e Bosnjës dhe Hercegovinës nuk ka miratuar ende një plan të ri hapësinor. Ky boshllëk ligjor, argumenton ai, krijon hapësirë për interpretime të ndryshme dhe për zbatim selektiv të rregullave, sidomos kur bëhet fjalë për burimet natyrore më të vlefshme.
Punime përgatitore mbi fshatin Duboƥtica pranë Vareƥit / Foto: D. Rakita
Ć upukoviÄ kujton se pĂ«rpjekje tĂ« ngjashme investimi janĂ« regjistruar edhe nĂ« vende tĂ« tjera, si Mali Ozren, ku projektet u ndalĂ«n pas rezistencĂ«s sĂ« komuniteteve lokale. Presione ndaj aktivistĂ«ve dhe banorĂ«ve nĂ« disa zona janĂ« dokumentuar tashmĂ« pĂ«rmes kallĂ«zimeve penale dhe regjistrave zyrtarĂ«, ndaj disa burime kĂ«rkuan anonimitet.
âNuk po vihet nĂ« dyshim zhvillimi si i tillĂ«; po kĂ«rkohen investime tĂ« ligjshme, transparente dhe tĂ« kontrolluara institucionalisht,â pĂ«rfundon Ć upukoviÄ.
VlerĂ«simet e ekspertĂ«ve dhe kufijtĂ« e âminierimit tĂ« gjelbĂ«râ
NdĂ«rsa autoritetet kantonale e paraqesin projektin si mundĂ«si zhvillimi, njĂ« pjesĂ« e komunitetit tĂ« ekspertĂ«ve paralajmĂ«ron se terma si âmodernâ dhe âminierim i gjelbĂ«râ shpesh pĂ«rdoren pa mekanizma tĂ« qartĂ« dhe tĂ« verifikueshĂ«m pĂ«r mbrojtjen e mjedisit.
Profesori Dalibor Ballian vĂ« nĂ« dukje se Bosnja dhe Hercegovina ka tashmĂ« rreth 100 mijĂ« hektarĂ« tokĂ« tĂ« shpallur zyrtarisht si e rehabilituar, por qĂ« nĂ« praktikĂ« ka tiparet e njĂ« terreni tĂ« degraduar nga aktiviteti industrial. Me zbatimin e koncesionit tĂ« ri, kĂ«tyre hektarĂ«ve do tâu shtohen edhe 3,2 mijĂ« tĂ« tjerĂ«, qĂ« shtrihen nga Rupice deri nĂ« DuboĆĄtica.
âRikthimi i ekosistemeve pyjore dhe ujore pas minierimit kĂ«rkon dekada, dhe kthimi i plotĂ« nĂ« gjendjen origjinale nuk Ă«shtĂ« realist brenda kornizave ekzistuese institucionale,â paralajmĂ«ron Ballian.
Minierimi ka qenë shenjë dalluese e Vareƥit prej dekadash / Foto: D. Rakita
Rezerva tĂ« ngjashme shprehen edhe nga profesionistĂ« tĂ« minierave. Azid KaknjaĆĄeviÄ, inxhinier minierash nga Olovo, thekson se projekti i planifikuar pĂ«rfshin disa burime tĂ« mundshme ndotjeje, krahas pyetjeve ende tĂ« pazgjidhura mbi ligjshmĂ«rinĂ« dhe pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« me vendimet e GjykatĂ«s Kushtetuese tĂ« Bosnjes dhe HercegovinĂ«s.
Sipas ekspertĂ«ve, pretendimet pĂ«r minierim âtĂ« kontrolluarâ ose âtĂ« gjelbĂ«râ tĂ« kromit nĂ« ekosisteme tĂ« ndjeshme janĂ« thellĂ«sisht problematike dhe, nĂ« praktikĂ«, pothuajse tĂ« paarritshme. Siç shpjegon Dr. Dragana ÄorÄeviÄ, kĂ«to pretendime bazohen nĂ« pĂ«rpjekje pĂ«r tĂ« reduktuar teknikisht disa rreziqe, jo pĂ«r tâi eliminuar ato, sidomos kur bĂ«het fjalĂ« pĂ«r kromin gjashtĂ«valent.
Edhe nĂ« rastet kur nxirret vetĂ«m kromiti si mineral kryesor mbartĂ«s i kromit, dhe kur mbetjet minerare depozitohen formalisht nĂ« mĂ«nyrĂ« âtĂ« kontrolluarâ, vetĂ« ekspozimi i mineralit ndaj ajrit, ujit dhe tokĂ«s nxit reaksione kimike natyrore qĂ« nuk mund tĂ« ndalen. Mbetjet minerare, thekson ajo, mbeten nĂ« mjedis pĂ«r dekada apo edhe shekuj, ndĂ«rsa masat e ashtuquajtura tĂ« kontrollit zakonisht projektohen vetĂ«m pĂ«r disa dekada.
âGarantimi i stabilitetit kimik tĂ« miliona tonĂ«ve mbetje pĂ«r periudha kaq tĂ« gjata, nĂ«n ndikimin e reshjeve, ngricave, ndryshimeve tĂ« ph-it dhe proceseve biologjike, Ă«shtĂ« jorealist,â nĂ«nvizon ÄorÄeviÄ.
Kontrolli i erozionit dhe i rrjedhjeve sipĂ«rfaqĂ«sore, shton ajo, Ă«shtĂ« i mundur vetĂ«m me mirĂ«mbajtje aktive tĂ« vazhdueshme dhe mbikĂ«qyrje edhe pas mbylljes sĂ« minierĂ«s, çâka ngre njĂ« pyetje themelore pĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«.
Kush do tâi financojĂ« dhe mbikĂ«qyrĂ« kĂ«to sisteme pĂ«r 100 apo 1 mijĂ« vjet? PĂ«rvoja ndĂ«rkombĂ«tare, vĂ«ren ajo, tregon se âmirĂ«mbajtja pasiveâ pasi investitorĂ«t largohen shpesh kthehet nĂ« braktisje, veçanĂ«risht pĂ«rballĂ« motit ekstrem, pĂ«rmbytjeve tĂ« mĂ«dha, tĂ«rmeteve, kolapsit institucional ose falimentimit tĂ« kompanive.
âAtĂ«herĂ« bĂ«het e qartĂ« se âminierimi i gjelbĂ«râ ekziston kryesisht nĂ« letĂ«r,â pĂ«rfundon ajo.
Perspektiva lokale: përvojë dhe mosbesim
Shqetësimet se Bosnja dhe Hercegovina po trajtohet gjithnjë e më shumë si hapësirë për nxjerrje intensive të burimeve ndahen gjerësisht nga banorët e Vareƥit.
Miroslav PejÄinoviÄ, kryetar i komitetit nismĂ«tar tĂ« shoqatĂ«s Opstanak, e cila u krijua pikĂ«risht nga frika ndaj minierĂ«s sĂ« kromit, thotĂ« se kundĂ«rshtimi ndaj projektit buron nga pĂ«rvojat me minierĂ«n ekzistuese Rupice.
Miroslav PejÄinoviÄ / Foto: D. Rakita
Ai i referohet edhe njĂ« modeli qĂ«, sipas tij, synon pranimin shoqĂ«ror tĂ« projektit, pĂ«rmes donacioneve pĂ«r organizata sportive dhe kulturore lokale, ndĂ«rkohĂ« qĂ« vlera e burimeve tĂ« nxjerra nuk rikthehet te komuniteti pĂ«rmes tarifave tĂ« koncesionit.âNĂ«se ky model vazhdon, Bosnja dhe Hercegovina rrezikon tĂ« bĂ«het njĂ« vend ku i jepet prioritet shfrytĂ«zimit, jo zhvillimit afatgjatĂ« dhe ruajtjes sĂ« komuniteteve,â thotĂ« ai.
Kromi dhe industria ushtarake: një pyetje e hapur
Përveç shqetësimeve mjedisore dhe ligjore, disa nënshkrues të nismës ngrenë edhe pyetjen e përdorimit përfundimtar të xeherorit. Sipas informacioneve të disponueshme, kromi nga miniera e planifikuar mund të përdoret në industrinë ushtarake, veçanërisht për prodhimin e çeliqeve të specializuara.
Të dhënat nga Shërbimi Gjeologjik i SHBA-së (USGS) konfirmojnë se kromi dhe ferrokromi konsiderohen materiale strategjike për shkak të përdorimit në mjete të blinduara, struktura ushtarake, motorë reaktivë dhe turbina gazi.
âA duhet Bosnja dhe Hercegovina, si njĂ« shoqĂ«ri pas lufte, tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« zinxhirĂ«t e furnizimit tĂ« prodhimit ushtarak?â
Reagimi institucional
Nisma për ndërprerjen e marrëveshjes së koncesionit për zonën Duboƥtica-Tribija, e nisur nga komunitetet lokale dhe organizatat e shoqërisë civile nga pellgu i Krivajës, së fundmi ka marrë edhe vazhdim institucional në Kuvendin e Kantonit Zenica-Doboj.
VareĆĄ / Foto: D. Rakita
NĂ« seancĂ«n e 46-tĂ« tĂ« Kuvendit Kantonal, mbajtur mĂ« 27 nĂ«ntor, Damir MemiÄ, kryetar i grupit parlamentar tĂ« SDP-sĂ«, e futi zyrtarisht nismĂ«n nĂ« procedurĂ« parlamentare, duke iu referuar kĂ«rkesave tĂ« qytetarĂ«ve dhe kundĂ«rshtimeve tĂ« dokumentuara lidhur me procesin e dhĂ«nies dhe zbatimit tĂ« koncesionit.
Kjo shënoi herën e parë që miniera e planifikuar e kromit u trajtua formalisht në nivel politik kantonal. Ecuria e mëtejshme do të varet nga qëndrimi i shumicës parlamentare dhe vlerësimi i institucioneve kompetente për ligjshmërinë e kontratës ekzistuese.
ĂfarĂ« na tregon ShqipĂ«ria: Bulqiza si pasqyrĂ« e sĂ« ardhmes
Disa qindra kilometra në jugperëndim, në Bulqizë, minierimi i kromit vazhdon prej dekadash dhe shpesh citohet si shembull i asaj që ndodh kur nxjerrja e mineralit ndodh më shpejt sesa mbikëqyrja institucionale. Bulqiza nuk është një histori e së shkuarës, por e pasojave të akumuluara të shfrytëzimit afatgjatë brenda një sistemi të karakterizuar nga dhjetëra operatorë dhe një mozaik kompleks lejesh.
Tabela që tregon drejtimin për te miniera e kromit, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Me të mbërritur në qytet, përshtypja më e fortë nuk vjen nga galeritë, por nga fytyrat e njerëzve.
âA i pe fytyrat e njerĂ«zve kur hyre nĂ« qytet?â e pyeti reporteren minatori Luli Alla.
Minatori pĂ«rshkruan njĂ« komunitet ku âpothuajse çdo familjeâ ka dikĂ« qĂ« punon nĂ« minierĂ«, duke shtuar se, sipas pĂ«rvojĂ«s sĂ« tij, shumĂ« minatorĂ« nuk arrijnĂ« moshĂ« tĂ« thyer pas viteve tĂ« punĂ«s sĂ« rĂ«ndĂ«.
Në qarkun e Dibrës, nën qytet shtrihet një nga depozitat më të mëdha të kromit në Evropë, ndërsa në sipërfaqe shihet një kontrast i ashpër mes pasurisë minerare dhe kushteve sociale.
Qendra e Bulqizës, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Në të njëjtën kohë, kapaciteti institucional për monitorim sistematik të ndikimeve mjedisore dhe sociale mbetet i kufizuar. Bashkia e Bulqizës konfirmon se nuk mban një regjistër zyrtar të ankesave të qytetarëve lidhur me ndikimin e minierës në jetën e përditshme.
Megjithëse Shqipëria ka hapur negociatat nën Klasterin 4, përfshirë Kapitullin 27 të acquis të BE-së, i cili kërkon transparencë më të madhe, mbikëqyrje më të fortë mjedisore dhe inspektime më efektive, Bulqiza tregon se sa kompleks është ky proces në mjedise ku aktivitetet minerare kanë paraprirë prej kohësh mekanizmat e kontrollit.
Bulqiza: qyteti dhe miniera si një sistem i vetëm
Bulqiza shtrihet nĂ« njĂ« luginĂ« tĂ« ngushtĂ« tĂ« vargmaleve tĂ« DibrĂ«s, nĂ« njĂ« terren tĂ« pĂ«rbĂ«rĂ« nga shkĂ«mbinj ultrabazikĂ« serpentinitĂ«. GaleritĂ« minerare fillojnĂ« direkt mbi bĂ«rthamĂ«n urbane, ndĂ«rsa shpatet dhe hapĂ«sirat mes lagjeve rrethohen nga grumbuj sterilĂ«sh dhe mbetjesh tĂ« akumuluara ndĂ«r dekada.Â
Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Minierimi i kromit nisi në vitin 1948. Në 75 vjet, nga masivi i Bulqizës u nxorën më shumë se 15 milionë ton krom, duke e bërë zonën qendrën kryesore minerare të Shqipërisë për më shumë se gjysmë shekulli.
Pas viteve 1990, me kalimin në ekonomi tregu, masivi minerar u fragmentua në dhjetëra parcela dhe u dhanë një numër i madh licencash. Një ekspert minierash dhe banor i Bulqizës, i cili kërkoi anonimitet për shkak të pasojave profesionale dhe institucionale, e përshkruan këtë kthesë kështu:
âPas viteve 1990, miniera u copĂ«tua dhe zinxhiri teknik u shemb. GaleritĂ« e vjetra pĂ«rdoren pa kontroll, me hyrje tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, dhe shumĂ« kompani nuk zbatojnĂ« protokollet bazĂ«. Kjo ka rritur rreziqet si pĂ«r punĂ«torĂ«t, ashtu edhe pĂ«r mjedisinâ
Sipas tij, pjesë të galerive të vjetra mbeten të pasigurta.
âE dimĂ« qĂ« kromi Ă«shtĂ« shtylla kurrizore e ekonomisĂ« sĂ« BulqizĂ«s, por jeta nĂ« qytet Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« gjithnjĂ« e mĂ« e vĂ«shtirĂ«,â shton ai.
116 licenca në një masiv të vetëm
Agjencia KombĂ«tare e Burimeve Natyrore (AKBN), u pĂ«rgjigj pĂ«r Faktoje.al se aktualisht janĂ« 116 licenca minerare aktive nĂ« masivin e BulqizĂ«s.Â
Masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
âKur miniera u nda nĂ« njĂ«si tĂ« vogla, zinxhiri teknik u shemb. Kjo rriti rreziqet si pĂ«r punĂ«torĂ«t, ashtu edhe pĂ«r mjedisin,â thotĂ« eksperti nga Bulqiza.
MbikĂ«qyrjaÂ
NĂ« letĂ«r, kuadri rregullator duket i plotĂ«, por sa Ă«shtĂ« efektive nĂ« praktikĂ«?Â
AKBN mbikëqyr dhënien e licencave, planet teknike dhe ekonomike, si edhe garancitë financiare për rehabilitim. Megjithatë, sipas deklarimeve të institucionit, ajo nuk monitoron ndotjen apo menaxhimin e mbetjeve minerare, duke e kufizuar rolin e saj në verifikimin e përputhjes teknike me licencat.
Ndërkohë, Agjencia Kombëtare e Mjedisit (AKM) kryesisht mbikëqyr operatorët që kanë leje mjedisore të vlefshme.
Nga ana tjetër, Inspektoriati i Punës dhe Mbrojtjes Sociale fokusohet te siguria në punë dhe të drejtat e punës.
TĂ« dhĂ«nat e AKM tregojnĂ« se nuk ka stacione monitorimi tĂ« cilĂ«sisĂ« sĂ« ajrit dhe ujit nĂ« BulqizĂ«.Â
Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, sipas AKM, gjatĂ« pesĂ« viteve tĂ« fundit janĂ« marrĂ« vetĂ«m dy masa administrative, pĂ«r shkelje tĂ« kushteve tĂ« lejes, mosdorĂ«zim dokumentacioni dhe çështje tĂ« mbetjeve minerare.Â
GjatĂ« tremujorit tĂ« fundit tĂ« vitit 2024, AKM vendosi 26 masa administrative ndaj kompanive nĂ« BulqizĂ« pĂ«r mosrespektim tĂ« rregullave mjedisore.Â
Autoritetet vendore
Bashkia e BulqizĂ«s deklaron se nuk ka organizuar dĂ«gjesa publike lokale me qytetarĂ«t mbi minierat nĂ« zonĂ«. Bashkia pretendon se aktivitetet minerare âkryesisht zhvillohen nĂ« zona tĂ« largĂ«ta maloreâ, gjĂ« qĂ«, sipas tyre, shpjegon mungesĂ«n e ankesave tĂ« regjistruara nĂ« nivel lokal. Bashkia nuk ka kompetencĂ« mbi lejet mjedisore, tĂ« cilat janĂ« nĂ« juridiksionin e MinistrisĂ« sĂ« Turizmit dhe Mjedisit.
Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Bashkia BulqizĂ« deklaron gjithashtu se nuk ka tĂ« dhĂ«na mbi ndotjen e ujit tĂ« pijshĂ«m ose kontaminimin e tokĂ«s si rezultat i aktivitetit minerar.Â
Inspektorati KombĂ«tar i Mbrojtjes sĂ« Territorit (IKMT) vĂ«ren se Drejtoria pĂ«r Inspektimin e Mjedisit dhe Ujit u krijua vetĂ«m nĂ« fund tĂ« vitit 2020.Â
Që nga krijimi i Drejtorisë, IKMT ka kryer 12 inspektime në zonën minerare të Bulqizës, duke vendosur masa administrative ndaj tetë kompanive, për shkelje si depozitimi i paligjshëm i mbetjeve minerare dhe shkelje të tjera të rregullave mjedisore. Në të njëjtën kohë, Inspektorati konfirmon se asnjë aktivitet minerar nuk është pezulluar ndonjëherë për shkak të ndotjes mjedisore ose rreziqeve të sigurisë.
Xhinset e minatorëve pranë minierës ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
SiguriaÂ
Pamja më e detajuar institucionale mbi kushtet e sigurisë në sektorin minerar të Bulqizës vjen nga të dhënat e Inspektoratit të Punës dhe Shërbimeve Sociale. Sipas statistikave zyrtare, në sektorin e minierave dhe guroreve në qarkun Dibër u kryen 804 inspektime midis janarit 2016 dhe shtatorit 2025.
Shumica e inspektimeve (73%) ishin të planifikuara, 26% u kryen pas aksidenteve në punë dhe vetëm 2% u nisën mbi bazën e raportimeve të vetë punëtorëve. Në të njëjtën periudhë u regjistruan 194 aksidente në punë, 31 prej tyre me pasojë vdekjen.
Inspektorati raporton se masa administrative u vendosën në 85% të rasteve pas aksidenteve, duke variuar nga paralajmërime dhe ndalim i përkohshëm pune deri te gjobat. Në total u dhanë 596 sanksione, ku shumica ishin paralajmërime (63%), ndërsa pezullimet për shkelje të sigurisë dhe shkelje serioze të të drejtave të punës përbënin rreth një të tretën e masave. Vlera totale e gjobave arriti 7,73 milionë lekë (rreth 73 mijë euro).
Miniera ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Shkeljet mĂ« tĂ« shpeshta pĂ«rfshinin mungesĂ«n ose vjetĂ«rsimin e vlerĂ«simeve tĂ« rrezikut, mosfunksionimin e mekanizmave tĂ« sigurisĂ« nĂ« punĂ«, mungesĂ«n e shĂ«rbimeve mjekĂ«sore dhe pĂ«rdorimin e pamjaftueshĂ«m tĂ« pajisjeve mbrojtĂ«se.Â
Mbikëqyrja
Instituti i Shëndetit Publik (ISHP) konfirmon se në Bulqizë nuk janë kryer analiza të ujit të pijshëm për kromin gjashtëvalent për të paktën dhjetë vjet. Në vend të kësaj, analizat janë kufizuar te kromi total. Sipas ISHP, të gjitha mostrat e testuara kanë qenë brenda kufijve të lejuar sipas standardeve kombëtare.
ISHP deklaron gjithashtu se nuk kryen ekzaminime mjekĂ«sore sistematike tĂ« minatorĂ«ve dhe nuk zbaton programe tĂ« shĂ«ndetit nĂ« punĂ« apo rehabilitimi. Monitorimi epidemiologjik kufizohet nĂ« regjistrat e pĂ«rgjithshĂ«m tĂ« sĂ«mundjeve jo tĂ« transmetueshme.Â
Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Ministria e Shëndetësisë konfirmoi se nuk ka të dhëna për sëmundjet profesionale te minatorët, duke deklaruar se kjo përgjegjësi i takon Inspektoratit të Punës.
Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë, përgjegjëse për licencat, inspektimet teknike, nënkontraktorët, planet e mbylljes së minierës dhe vlerësimet e rezervave të kromit, nuk iu përgjigj kërkesave për informacion të paraqitura nga Faktoje.al më 29 tetor 2025.
Eksperti i mjedisit, Danjel Bica paralajmĂ«ron se, edhe pse kompanitĂ« janĂ« tĂ« detyruara ligjĂ«risht tĂ« paguajnĂ« tarifa mjedisore dhe tĂ« sigurojnĂ« garanci financiare, asnjĂ« galeri apo zonĂ« e degraduar nĂ« BulqizĂ« nuk Ă«shtĂ« rehabilituar plotĂ«sisht pas dekadash minierimi. Ai identifikon âvetĂ«-raportimin e kompanive, inspektimet e rralla dhe mungesĂ«n e verifikimit tĂ« pavarur si dobĂ«si kyçeâ.
Danjel Bica, ekspert mjedisor nga Bulqiza, Shqipëri / Credit: sherm.org.al
Edhe pse kromi në Bulqizë është kryesisht në formën trivalente, asnjë institucion nuk ka vlerësuar mundësinë e oksidimit të tij në krom gjashtëvalent në ujërat e minierave.
âPa analizĂ« tĂ« synuar pĂ«r kromin gjashtĂ«valent, Ă«shtĂ« e pamundur tĂ« vlerĂ«sohet ndikimi real i minierimit nĂ« cilĂ«sinĂ« e ujit,â paralajmĂ«ron Bica.
MbetjetÂ
NjĂ« çështje veçanĂ«risht serioze Ă«shtĂ« depozitimi i pakontrolluar i mbetjeve minerare, tĂ« cilat janĂ« grumbulluar pĂ«r dekada, nĂ« shpate tĂ« pjerrĂ«ta dhe pranĂ« zonave tĂ« banuara.Â
Grumbujt e sterileve nga minierimi i kromit në Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Dokumentimi në terren nga Faktoje.al tregon grumbuj masivë sterilësh.
AKBN konfirmon se kompanitë janë përgjegjëse për monitorimin e vetë mbetjeve të tyre, ndërsa sistemi mbështetet fort te vetë-raportimi.
Gazetari lokal Sami Curri, i cili ka mbuluar BulqizĂ«n pĂ«r mĂ« shumĂ« se njĂ« dekadĂ«, e pĂ«rshkruan qytetin si tĂ« formĂ«suar nga varĂ«sia ekonomike, frika dhe âpadukshmĂ«riaâ institucionale.
Sami Curri, gazetar nga Bulqiza, Shqipëri / Credit: Sami Curri
Sipas tij, hapĂ«sira pĂ«r kundĂ«rshtim publik Ă«shtĂ« shumĂ« e kufizuar dhe aksidentet nĂ« punĂ« rrallĂ« hetohen plotĂ«sisht.Â
Edhe pse institucionet shĂ«ndetĂ«sore janĂ« tĂ« detyruara tĂ« raportojnĂ« dĂ«mtimet e rĂ«nda, minatorĂ«t rrallĂ« flasin publikisht nga frika se do tĂ« humbasin punĂ«n ose do tĂ« stigmatizohen.Â
Curri vëren se, ndotja e ajrit dhe degradimi i tokës janë të dukshme, por asnjë institucion nuk ka lëshuar ndonjë paralajmërim formal për metalet e rënda në ujin e pijshëm.
I pyetur nĂ«se Bulqiza pĂ«rfiton realisht nga minierat, pĂ«rgjigjja e tij Ă«shtĂ« e shkurtĂ«r: âJo.â
Sipas Currit, një rentë vjetore minerare prej 150-200 mijë euro nuk mjafton as për të shtruar 2 kilometra rrugë.
Pse njerëzit heshtin
Qendra e Bulqizës, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Minatori i hershëm Luli Alla shpjegon se njerëzit rrallë flasin sepse një numër i madh familjesh varen drejtpërdrejt nga miniera.
âĂshtĂ« qytet i vogĂ«l. NjerĂ«zit e mbajnĂ« mend kush tha çfarĂ«â
Familjet e minatorĂ«ve, viktima tĂ« aksidenteve fatale, gjithashtu heshtin.Â
E veja e një minatori refuzoi të fliste, duke thënë se vëmendja mediatike e mëparshme nuk i solli ndryshim, por vetëm sa i rihapi traumën personale.
Minatorë pa status ligjor
Lëvizja Bashkë (LB) ka kërkuar miratimin e një statusi të veçantë ligjor për minatorët në Shqipëri, me synim garantimin e mbrojtjes statutore dhe sociale për punëtorët në një nga sektorët më të rrezikshëm të vendit.
âMinator Ă«shtĂ« profesioni mĂ« i rrezikshĂ«m nĂ« ShqipĂ«ri dhe Ă«shtĂ« e papranueshme tĂ« funksionojĂ« pa garanci tĂ« posaçme ligjore,â thotĂ« aktivisti i LB, Emiljando Kita.
Sipas Kitës, arsyeja kryesore e mungesës së reformës janë kostot politike dhe fiskale, pasi një legjislacion i tillë do të rriste detyrimet si për shtetin, ashtu edhe për kompanitë e mëdha private që dominojnë sektorin.
Të ardhura të mëdha, por për kë?
AlbChrome, operatori më i madh në sektorin e kromit në Bulqizë, u ble në janar 2022 nga grupi turk Yıldırım, përmes filialit të tij minerar Yılmaden Holding.
Miniera ALBCHROME, Bulqizë, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Sipas MinistrisĂ« sĂ« Financave tĂ« ShqipĂ«risĂ«, renta minerare e transferuar nĂ« BashkinĂ« e BulqizĂ«s arriti 213 milionĂ« lekĂ« (2,13 milionĂ« euro) nga viti 2015 deri nĂ« shtator 2025. Duke qenĂ« se Ligji nr. 9975 âPĂ«r taksat kombĂ«tareâ i alokon vetĂ«m 5% tĂ« tĂ« ardhurave nga renta minerare pushtetit vendor ku kryhet nxjerrja, kjo nĂ«nkupton se qeveria ka mbledhur rreth 4,26 miliardĂ« lekĂ« (42,6 milionĂ« euro) nĂ« atĂ« periudhĂ«.
Ministria nuk ka të dhëna mbi rehabilitimin mjedisor, përdorimin e garancive financiare apo riinvestimin lokal të të ardhurave. Gazetari Sami Curri vëren se shumat që merr bashkia janë të pamjaftueshme për ndonjë investim domethënës në infrastrukturë.
Bulqiza, Shqipëri (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Shqipëria është e detyruar formalisht të harmonizojë legjislacionin me direktivat mjedisore të BE-së, përfshirë rregullat për Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis (EIA), Direktivën për Mbetjet Minerare (Mining Waste Directive) dhe Direktivën Kuadër të Ujit (Water Framework Directive). Komisioni Evropian ka bërë thirrje të përsëritura për inspektime dhe mbikëqyrje më të fortë.
DetyrimetÂ
Përvojat nga Bosnja dhe Hercegovina dhe Shqipëria nxjerrin në pah marrëdhënien komplekse midis ambicieve mjedisore të Evropës dhe realiteteve të nxjerrjes minerare. Kromi është lëndë e parë kyçe për teknologjitë moderne, përfshirë sistemet e energjisë së rinovueshme dhe automjetet elektrike, por shembuj si Bulqiza tregojnë se shfrytëzimi i tij mund të ketë pasoja për burimet ujore, ekosistemet pyjore dhe cilësinë e ajrit, sidomos kur mungojnë studime sistematike dhe monitorim i vazhdueshëm.
Në dokumente strategjike, Bashkimi Evropian thekson zinxhirë furnizimi të qëndrueshëm dhe integrimin e rajonit në tranzicionin e gjelbër. Në praktikë, megjithatë, zbatimi i këtyre parimeve në terren mbetet i pasigurt, veçanërisht në mjedise me institucione më të dobëta dhe mekanizma të kufizuar mbikëqyrjeje publike.
Në këtë kontekst, Bosnja dhe Hercegovina ndodhet në një udhëkryq. Ndryshe nga Shqipëria, e cila i ka përjetuar pasojat e minierimit intensiv të kromit për dekada, BiH vetëm tani po hyn në këtë fazë. Kjo krijon një mundësi për të vendosur standarde dhe procedura të qarta, ose, nëse mbikëqyrja dështon, për të përsëritur modele të njohura tashmë.
Tranzicioni i gjelbër, pra, nuk është vetëm çështje teknike, por edhe demokratike: sa përfshihen komunitetet lokale në vendimmarrje, a janë publike kontratat e koncesionit dhe kush e përcakton interesin publik.
Në rastin e Vareƥit, të dhënat e disponueshme nuk tregojnë një reagim të fortë institucional. Autoritetet lokale e mbështesin projektin, por njëkohësisht mbajnë të fshehta informacione kyçe nga popullsia lokale, të cilës do i duhet të jetojë pranë minierës. Për më tepër, komuniteti lokal ka pasur pothuajse asnjë, ose përfitim shumë të kufizuar financiar nga shitja e minierës Rupice.
NĂ« nivel kantonal, institucionet pĂ«r njĂ« periudhĂ« tĂ« gjatĂ« kanĂ« pĂ«rdorur argumentin e âsekretit tregtarâ pĂ«r tâi mohuar publikut nĂ« Bosnje dhe HercegovinĂ« aksesin nĂ« kontratĂ«n e koncesionit, ndĂ«rsa reagimet e institucioneve shtetĂ«rore, pĂ«rfshirĂ« ProkurorinĂ« e Shtetit dhe GjykatĂ«n Kushtetuese, erdhĂ«n me vonesĂ« ose, nĂ« disa raste, munguan krejtĂ«sisht.
Për këto arsye, organizatat e shoqërisë civile dhe komunitetet lokale këmbëngulin se minierimi i kromit duhet trajtuar si çështje sistemike, jo thjesht lokale, me pasoja në nivel kombëtar.
Para se pasojat tĂ« bĂ«hen tĂ« pakthyeshmeâŠ
PĂ«r njĂ« pjesĂ« tĂ« komunitetit lokal dhe organizatave tĂ« shoqĂ«risĂ« civile nĂ« VareĆĄ, kĂ«rkesa Ă«shtĂ« e qartĂ«: ndĂ«rprerja e koncesionit, pezullimi i tĂ« gjitha aktiviteteve nga kompania âVareĆĄki mineraliâ dhe rishqyrtimi i modeleve tĂ« zhvillimit qĂ« sjellin rreziqe afatgjata mjedisore dhe pĂ«r shĂ«ndetin publik.
VareĆĄ / Foto: D. Rakita
Për investitorin, një rezultat i tillë do të nënkuptonte humbje kapitali të investuar dhe dëmtim reputacioni. Për autoritetet kantonale, do të nënkuptonte pranim se procesi i koncesionit është zhvilluar me mangësi serioze procedurale dhe ligjore, përfshirë mosrespektim afatesh dhe shpërfillje të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese.
Për banorët e luginës së Krivajës, dilema është shumë më pak abstrakte. Ajo lidhet me cilësinë e ujit, tokës dhe jetës në dekadat që vijnë: a do të mbetet lumi pjesë e përdorimit të përditshëm apo do të kthehet në një enë industriale; a do të mbeten ekosistemet pyjore të paprekura apo do të ndryshohen përgjithmonë.
Në këtë kuptim, nisma e 49 organizatave dhe komuniteteve lokale shkon përtej një projekti të vetëm. Ajo ngre një pyetje më të gjerë mbi llogaridhënien institucionale dhe kapacitetin e shtetit për të menaxhuar burimet natyrore në interes publik.
Përvoja e Bulqizës tregon se çfarë ndodh kur nxjerrja e mineralit ecën më shpejt se mbikëqyrja.
Bulqiza, Shqipëri, e parë nga masivi ku ndodhen galeritë e minierës së kromit (15/11/2025) / Credit: Jona Cenameri
Nëse Vareƥi do të ndjekë të njëjtën rrugë, apo nëse rezultati do të jetë ndryshe, mbetet një vendim që po merret tani, me pasoja që do të zgjasin shumë më tepër se sa një marrëveshje koncesionare.
Ky investigim ndërkufitar u realizua nga gazetarët Jona Cenameri (Tiranë, Shqipëri) dhe Dejan Rakita (Banja Luka, Bosnje dhe Hercegovinë), si pjesë e një projekti të gazetarisë hulumtuese.
Sebi Alla Kalimi i detyrĂ«s si kreu i SPAK nuk mund tĂ« ishte vetĂ«m njĂ« stafetĂ« rutinĂ«, ndonĂ«se drejtuesi i ri Klodian Braho u kujdes qĂ« tâi jepte mĂ« shumĂ« rĂ«ndĂ«si institucionit, sesa pozicionit tĂ« lartĂ« qĂ« do tĂ« mbajĂ« nĂ« mandatin 3-vjeçar.
Dy paraardhĂ«sit e tij, Arben Kraja dhe Altin Dumani lanĂ« shenja secili nĂ« formĂ«n e tij, por Braho do tĂ« mbajĂ« edhe njĂ« peshĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ« pasi koha âDumaniâ ka lĂ«nĂ« disa shĂ«njime qĂ« pĂ«r kĂ«do qĂ« do e pasonte, ka njĂ« arsye mĂ« shumĂ« pĂ«r tu matur me njĂ« punĂ« tĂ« bĂ«rĂ« dhe punĂ«t qĂ« duhen bĂ«rĂ«.
âDua tĂ« vlerĂ«soj paraardhĂ«sin nĂ« detyrĂ«, zotin Kraja, si dhe Dumanin pĂ«r integritetin e tijâ, tha Braho.
Ai u zgjodh kreu i ri i SPAK me shtatĂ« vota pro nga anĂ«tarĂ« tĂ« KLP-sĂ«, kundrejt tre rivalĂ«ve qĂ« morrĂ«n pĂ«rkatĂ«sisht tre dhe njĂ« votĂ«. Â
Hetimi financiar
Kryebashkiakë në detyrë, ish-kryebashkiakë, ish-kryeministra e presidentë, ministra në detyrë të prekur majtas dhe djathtas janë një pjesë e punës së kohës Dumani, madje dy ditë para se të linte detyrën la firmën e fundit në kërkesën drejtuar Parlamentit për të marrë autorizim për arrestimin e zëvendëkryeministres Belinda Balluku.
âJemi pĂ«rballur me sfida dhe presione, por SPAK Ă«shtĂ« sot mĂ« i fortĂ«, konsoliduar dhe mĂ« i besueshĂ«m se mĂ« parĂ«. Dua tĂ« falĂ«nderoj çdo punonjĂ«s pĂ«r pĂ«rkushtimin dhe sakrificatâ, tha Dumani.
NdĂ«rsa emra tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« politikĂ«s sĂ« 30 viteve tĂ« fundit kanĂ« proceset e hapura me drejtĂ«sinĂ«, hetimi finaciar dhe bllokimi i aseteve tĂ« ardhura nga korrupsioni mbetet nĂ« nivele tĂ« ulĂ«ta. âNĂ« ushtimin e detyrĂ«s fokusi im do tĂ« mbetet funksionimi i brendshĂ«m, funksionimi i ligjit. BKH dhe hetimi financiar janĂ« shtylla tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« SPAKâ, tha Braho.
NĂ« njĂ« reagim nĂ« rrjetet sociale Misioni i BE-sĂ« nĂ« TiranĂ« uroi Brahon, por gjithashtu nĂ« tĂ« njĂ«tin postim, vlerĂ«soi punĂ«n e Dumanit. âPĂ«rgĂ«zojmĂ« Klodian Brahon, i cili merr detyrĂ«n sot si Kryetar i SPAK-ut dhe i urojmĂ« atij çdo sukses nĂ« kĂ«tĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m. Ne gjithashtu pĂ«rgĂ«zojmĂ« SPAK-un pĂ«r qĂ«ndrueshmĂ«rinĂ« e tij pĂ«rballĂ« presionit politik dhe vendosmĂ«rinĂ« dhe integritetin e treguar nga Kryeprokurori nĂ« largim Altin Dumani, nĂ«n udhĂ«heqjen e tĂ« cilit SPAK arriti pĂ«rparim nĂ« luftĂ«n kundĂ«r korrupsionit tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« dhe forcoi besimin e publikut nĂ« drejtĂ«siâ, thotĂ« misioni i BE-sĂ«.
Dosjet
Si prokurorr i SPAK, Klodian Braho ka hetuar disa dosje ndër më kryesoret janë Inceneratori i Elbasanit, duke nxjerrë urdhër arresti për shumë persona mes të cilëve Mirel Mërtiri, Stela Gugallja, Klodian Zoto, gjithashtu si pjesë të kësaj dosje ndau hetimin për ish zëvendës kryeministrin Arben Ahmetaj.
ĂĂ«shtja tjetĂ«r qĂ« çoi nĂ« zbulimin e njĂ« skeme korruptive nĂ« BashkinĂ« e TiranĂ«s Ă«shtĂ« e ashtĂ«quajtura dosja 5D, apo edhe âToyota Aurisâ ku janĂ« pĂ«rfshirĂ« disa individĂ« nga sistemi i drejtĂ«sisĂ« por njĂ«kohĂ«sisht ka tĂ« hapura edhe dy fraksione tĂ« tjera po pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n dosje.
Raportimet u paraqitĂ«n si zhvillime tĂ« reja strategjike, duke krijuar pĂ«rshtypjen se Aleanca e Atlantikut tĂ« Veriut po shqyrton seriozisht njĂ« sulm tĂ« parĂ« ushtarak ndaj RusisĂ«, nĂ« pĂ«rgjigje tĂ« asaj qĂ« pĂ«rshkruhet si âsulme hibrideâ nga Moska.Â
Në intervistën për Financial Times, Dragone foli për rritjen e shqetësimeve brenda NATO-s lidhur me sulmet hibride ruse, përfshirë sabotimet, sulmet kibernetike dhe kërcënimet ndaj infrastrukturës kritike në vendet anëtare. Në këtë kontekst, ai theksoi se Aleanca po diskuton se si duhet të reagojë ndaj një forme agresioni që nuk përbën domosdoshmërisht sulm të drejtpërdrejtë ushtarak.
Dragone pranoi se, nĂ« nivel teorik, disa vende aleate po ngrenĂ« pyetjen nĂ«se veprime mĂ« tĂ« vendosura, pĂ«rfshirĂ« masa qĂ« shkojnĂ« pĂ«rtej reagimit tradicional, mund tĂ« konsiderohen vetĂ«mbrojtje nĂ« rrethana tĂ« caktuara. MegjithatĂ«, ai e bĂ«ri tĂ« qartĂ« se njĂ« qasje e tillĂ« âshkon pĂ«rtej mendimit tradicionalâ dhe se mbeten ende pyetje thelbĂ«sore ligjore dhe institucionale, pĂ«rfshirĂ« atĂ« se kush do tĂ« kishte kompetencĂ«n pĂ«r njĂ« veprim tĂ« tillĂ«.
âNdoshta duhet tĂ« veprojmĂ« mĂ« agresivisht se kundĂ«rshtari,â tha Dragone, duke shtuar menjĂ«herĂ« se dilemat kryesore lidhen me kornizĂ«n ligjore dhe zinxhirin e vendimmarrjes.
Në asnjë moment ai nuk deklaroi se NATO ka marrë një vendim për sulm të parë, apo se po përgatitet për një goditje parandaluese ndaj Rusisë.
Si u shtrembërua deklarata në raportime
Në raportimet e publikuara në disa media shqiptare, ky debat konceptual u paraqit si një ndryshim konkret i doktrinës së NATO-s. Diskutimi teorik mbi reagimin ndaj sulmeve hibride u shndërrua në tituj që sugjeronin përgatitje për luftë ose planifikim operacional për sulm.
NATO
Dokumentet bazë të NATO-s, përfshirë Konceptin Strategjik të miratuar në vitin 2022, e përkufizojnë qartë Aleancën si një strukturë mbrojtëse, të ndërtuar mbi parimin e parandalimit dhe mbrojtjes kolektive. NATO thekson se nuk kërkon përshkallëzim të konfliktit dhe se veprimet e saj synojnë të parandalojnë agresionin, jo ta nisin atë.
Edhe nĂ« raport me RusinĂ«, NATO ka deklaruar vazhdimisht se qĂ«ndrimi i saj Ă«shtĂ« reagues dhe mbrojtĂ«s, nĂ« pĂ«rputhje me tĂ« drejtĂ«n ndĂ«rkombĂ«tare.Â
AsnjĂ« dokument apo deklaratĂ« zyrtare nuk flet pĂ«r njĂ« strategji tĂ« âgoditjes sĂ« parĂ«â.
Kufijtë e vetëmbrojtjes
Sipas Kartës së Kombeve të Bashkuara, përdorimi i forcës lejohet vetëm në rast vetëmbrojtjeje ndaj një sulmi të armatosur. Koncepti i vetëmbrojtjes parandaluese mbetet shumë i debatueshëm në të drejtën ndërkombëtare dhe zbatohet vetëm në rrethana jashtëzakonisht të kufizuara, kur një kërcënim është i menjëhershëm dhe i pashmangshëm.
Vetë Dragone e pranon këtë paqartësi ligjore, duke theksuar se pikërisht këto dilema e bëjnë një qasje të tillë objekt diskutimi teorik dhe jo politikë të miratuar.
PĂ«rfundimi
Pretendimi se NATO po planifikon të godasë e para Rusinë nuk qëndron. Deklarata e admiralit Giuseppe Cavo Dragone është nxjerrë nga konteksti dhe është interpretuar gabimisht si paralajmërim për sulm, kur në fakt ajo lidhej me një diskutim strategjik mbi reagimin ndaj sulmeve hibride dhe me dilema të hapura ligjore e politike.
NATO mbetet, sipas dokumenteve dhe praktikĂ«s zyrtare, njĂ« aleancĂ« mbrojtĂ«se.Â
Sebi Alla NjĂ« muaj pasi kishte marrĂ« detyrĂ«n e kryebashkiakut tĂ« TiranĂ«s, Erion Veliaj u la afat njĂ« javĂ« tĂ« gjithĂ« subjekteve qĂ« kishin bllokuar hapĂ«sirat publike, veçanĂ«risht lokaleve nga tavolinat dhe çadrat nĂ« trotuare. âTĂ« gjithĂ« ata qĂ« kanĂ« okupuar hapĂ«sirat publike kanĂ« njĂ« javĂ« afat pĂ«r tâi liruar kĂ«to hapĂ«sira. NĂ« fund tĂ« javĂ«s tjetĂ«r do tĂ« nxjerrim urdhĂ«r ekzekutiv qĂ« ata qĂ« shesin nĂ« rrugĂ«, lokalet qĂ« kanĂ« nxjerrĂ« karrige dhe tavolina nĂ« mes tĂ« rrugĂ«s, ata qĂ« kanĂ« zĂ«nĂ« parkingjet, çdo gjĂ« do tĂ« sekuestrohetâ, deklaroi Veliaj nĂ« gusht tĂ« vitit 2015.
Më pas në dy fushatat zgjedhore lokale, 2019 dhe 2023, Veliaj ripremtonte lirimin e hapësirave publike në kryeqytet dhe relativisht ajo ndodhi, plot dhjetë vite më pas.
Në muajin gusht 2025 nisi akioni masiv për lirimin e hapësirave publike, por me urdhër të kryeministrit Rama, ndërsa Veliaj që nga 10 shkurti i këtij viti ndodhet në burg, me 9 akuza në 13 raste të dyshuara.
Aksioni
âSot Ă«shtĂ« 1 gusht, ka skaduar afati pĂ«r heqjen e rraqeve buzĂ« rrugĂ«ve kombĂ«tare dhe nga sot do fillojĂ« hap pas hapi ndĂ«rhyrja e forcave pĂ«rkatĂ«se tĂ« kontrollit me territorin. Ambicia jonĂ« Ă«shtĂ« qĂ« tĂ« jemi kampionĂ« tĂ« Ballkanit nĂ« turizĂ«m. Forcat pĂ«rkatĂ«se do duhet tĂ« angazhohen shumĂ« mĂ« tepĂ«r tash e mbrapa sepse na duhet tĂ« jetojmĂ« dhe tĂ« bashkĂ«jetojmĂ« mĂ« idenĂ« qĂ« tĂ« gjithĂ« sĂ« bashku duhet tâi japim njĂ« cilĂ«si tĂ« re vendit tonĂ« si njĂ« destinacion turistik, por edhe si njĂ« shtet i sĂ« drejtĂ«s pĂ«r tu bĂ«rĂ« anĂ«tarĂ« tĂ« BEâ, tha Rama.
Duke iu referuar Tiranës ai tha se do të shkonte deri në 20 mijë metra katrorë lirim të hapësirave publike.
Ălirim, por edhe devijim
Në Tiranë aksioni për lirimin e hapësirave publike përfshiu strukturat e Policisë Bashkiake, asaj të rendit dhe Inspektoriatin e Mbrojtjes së Territorit, Tiranë.
NĂ« njĂ« pĂ«rgjigje zyrtare pĂ«r Faktoje, IMT tha se âishin liruar nĂ« total 1483 hapĂ«sira publike nga tĂ« cilat 1,214 çmontime vullnetare dhe 269 ekzekutime vendimesh, 56,421 m2 sipĂ«rfaqe e liruar nĂ« total, ndĂ«rkohĂ« 1791 subjekte ishin njoftuar pĂ«r tĂ« kryer lirimin vullnetarâ.
Në disa zona të Tiranës lirimi i hapësirave publike, nga vetë subjektet, apo me ndërhyrjen e IMT-së ka ndodhur duke liruar kryesisht trotuaret, por edhe hapësirat e përbashkëta ndërmjet apartamenteve. Pavarësisht aksionit masiv disa subjekte tregtare vijojnë të zhvillojnë aktivitet
PĂ«rfundimi
Premtimi pĂ«r lirimin e hapĂ«sirave publike nĂ« TiranĂ« do e konsiderojmĂ« gjysmĂ« tĂ« mbajtur, pasi nĂ« kryeqytet ka ende hapĂ«sira publike tĂ« zĂ«na nga subjekte private. Premtimet e njĂ«pasnjĂ«shme u vunĂ« nĂ« zbatim nĂ« fund tĂ« verĂ«s sĂ« kĂ«tij viti.Â
Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.
Sebi Alla Në një ditë të ngjeshur diskutimesh, debatesh, mbledhjesh dhe takimesh, PS dhe qeveria me forcën e kartonit siguroi kohë të gjatë për të diskutuar fatin e mandatit të Belinda Ballukut, duke rrëzuar kërkesat e opozitës dhe SPAK-ut për një vendimarrje sa më të shpejtë për shkak të dosjes dhe rrezikut të dëmtimit të hetimeve.
Ende nuk ka një datë të saktë se kur do thirret sërish mbledhja, por përfaqësuesit e PS-së kërkojnë një kohë të gjatë për tu njohur me provat e paraqitura nga prokuroria.
NdĂ«rsa diskutimi juridik mbetet i hapur, ai politik ka qenĂ« mjaft i ngjeshur ku e pandehura Balluku Ă«shtĂ« filmuar nĂ« momentin e futjes nĂ« kryeministri, ku i pranishĂ«m ishte edhe kreu i qeverisĂ« Edi Rama. ZĂ«vendĂ«skryeministrja dhe Ministrja e InfrastrukturĂ«s dhe EnergjitikĂ«s Belinda Balluku akuzohet nga SPAK pĂ«r âshkelje tĂ« barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrĂ«sve nĂ« tendera ose ankande publikeâ nĂ« tetĂ« raste. NĂ« kĂ«rkesĂ«n e datĂ«s 16 pĂ«r autorizim pĂ«r arrestim, (heqje lirie), SPAK thotĂ« se: ââŠnĂ« kuadĂ«r tĂ« procedimit penal nr. 136 tĂ« vitit 2025, ka paraqitur kĂ«rkesĂ« pĂ«r dhĂ«nien e autorizimit nga Kuvendi i RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ« pĂ«r arrestimin/ heqjen e lirisĂ« sĂ« deputetit, ministrit, zĂ«vendĂ«skryeministritâ
Provat në rrezik?
PĂ«r çështjen Balluku nĂ« mbledhjen e KĂ«shillit tĂ« Mandateve, anĂ«tarĂ«t e opozitĂ«s dhe tre prokurorĂ«t e SPAK kanĂ« qenĂ« thuajse nĂ« njĂ« linjĂ« dhe kjo lidhej me rrezikun e prishjes sĂ« provave nga zĂ«vendĂ«skryeministrja Balluaku, apo edhe kĂ«rcĂ«nimi i dĂ«shmitarĂ«ve nĂ« procesin e saj. âSPAK kĂ«mbĂ«ngul se kjo kĂ«rkesĂ« Ă«shtĂ« e ngushtme, SPAK thotĂ« se po intimdon vartĂ«sit. Tani ajo do marrĂ« dĂ«shmitĂ« e çdo personi dhe ne do i japim 1 muaj derisa tâi intimidojĂ« tĂ« gjithĂ«?â, tha Bardhi.
USB-ja me vete
Pesë orët e mbledhjes u mbyllën pa një datë të përcaktuar se kur do të mbidhet sërish Këshilli i Mandateve, ndërsa diskutimet kanë qenë të shumta që në nisje të mbledhjes. Sipas anëtarit të opozitës në këtë komision, Gazmend Bardhi, tre orët e para të diskutimeve ishin debate mbi mënyrën sesi anëtarët e komisionit dhe avokati mbrojtës do të njiheshin me provat. PS fillimisht ka kërkuar që provat të shiheshin aty në sallë, duke refuzuar që tu japeshin palëve me vete.  Pas një diskutimi fillestar mbi mënyrën e marrjes së provave të paraqitura nga SPAK, u vendos që USB-ja tu vihej në dispozicion të gjithë anëtarëve të komisionit dhe avokatit mbrojtës të Ballukut.
Koha
ĂĂ«shtja ku palĂ«t u ndanĂ« ishte pikĂ«risht koha qĂ« do tĂ« merrej vendimi nga KĂ«shilli i Mandateve dhe Rregullores. PĂ«rfaqĂ«sues tĂ« opozitĂ«s kĂ«rkuan qĂ« pavarĂ«sisht dosjes voluminoze (10 mijĂ« faqe), anĂ«tarĂ«t mund ta shqyrtonin brenda tre ose katĂ«r ditĂ«sh. Nga ana tjetĂ«r Ardian Kalia, avokat i tĂ« pandehurĂ«s Belinda Balluku, kĂ«rkoi tre javĂ« kohĂ« pĂ«r tu njohur me materialet dhe pĂ«rgatitej pĂ«r mbrojtjen e klientes sĂ« saj. Kjo kĂ«rkesĂ« u kundĂ«rshtua nga dy prokurorĂ«t qĂ« po hetojnĂ« numrin 2 tĂ« qeverisĂ« pĂ«r shkelje tĂ« barazisĂ« nĂ« 11 tenderĂ«, Dritan Prençi Dorina Bejko, por edhe kreu i ri i saj Klodian Braho.
Nga ana tjetër, PS tejkaloi edhe kërkesën e avokatit mbrojtës të Ballukut, duke kërkuar që mbledhja të mbahej më 20 janar të vitit të ardhshëm.
Opozita
NĂ« shfrytĂ«zim tĂ« hapĂ«sirave ligjore dhe rregullores sĂ« Kuvendit, pesĂ« anĂ«tarĂ«t e opozitĂ«s pritet qĂ« tĂ« kĂ«rkojnĂ« mbledhjen nĂ« fillim tĂ« javĂ«s sĂ« ardhshme. âSipas rregullores ka 2 forma se si mblidhet kĂ«shilli. NjĂ«, e thĂ«rret kryetar i Kuvendit. E dyta, 1/2 e anĂ«tarĂ«ve tĂ« kĂ«shillit. 5 anĂ«tarĂ«t e opozitĂ«s nĂ« kĂ«shill do thĂ«rrasin mbledhjen e kĂ«shillit tĂ« hĂ«nĂ«n, maksimumi tĂ« martĂ«n e fillim javĂ«s qĂ« vjen, pĂ«r tĂ« mos krijuar asnjĂ« vonesĂ«â, tha Bardhi.
NĂ« referim tĂ« rasteve tĂ« mĂ«parshme, anĂ«tari i KĂ«shillit tĂ« Mandateve, njĂ«herĂ«sh edhe kreu i Grupit Parlamentar tĂ« PD-sĂ« tha se: ââŠAhmetaj (shĂ«nim: I referohet Arben Ahmetajt), ka pasur 15 mijĂ« faqe dhe i Ă«shtĂ« lĂ«nĂ« vetĂ«m 48 orĂ« kohĂ«â.
Sebi Alla Mes tensionit, ku shumë nga 35 deputetët e opozitës që e mbështetën, protestonin edhe kundër tij, Endri Shabani u betua në Parlament si Avokat i Popullit dhe në ikje dha një puthje jo pa ironi deputetëve të opozitës.
Në këtë mënyrë nisi zyrtarisht puna e Avokatit të Popullit me mandat 5-vjeçar.
Opozita protestoi sot mes kaosit kundër zëvendëskryeministres dhe Ministres së Infrastrukturës dhe Energjitikës, Belinda Balluku, për të cilën SPAK ka kërkuar leje për arrestim (heqje imuniteti), e akuzuar për shkelje të barazisë së pjesëmarrësve në tendera në tetë raste.
Në shenjë revolte karrigia e zëvendëskryeministres u përmbys në sallë dhe pavarësisht tensionit të krijuar seanca zgjati pak, duke vijuar me rendin e ditës.
Gjykata
NdĂ«rsa nĂ« Parlament pĂ«rplasja mes deputetĂ«ve tĂ« opozitĂ«s dhe mazhorancĂ«s vijoi gjatĂ«, nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n orĂ«, nĂ« GjykatĂ«n e Apelit KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar nisi seanca gjyqĂ«sore pĂ«r vlerĂ«simin e masĂ«s sĂ« sigurisĂ« tĂ« vendosur mĂ« parĂ« nga GJKKO e shkallĂ«s sĂ« parĂ« âpezullim nga detyra dhe ndalim pĂ«r daljen jashtĂ« vendit tĂ« ministres Ballukuâ.Â
Masa âpezullim nga detyraâ tashmĂ« konsiderohet nul, pasi njĂ« vendim i ndĂ«rmjetĂ«m i GjykatĂ«s Kushtetuese caktoi datĂ«n 22 janar pĂ«r shqyrtim nĂ« themel dhe deri nĂ« shprehjen pĂ«rfundimtare pezullimi rrĂ«zohej, duke rikthyer nĂ« detyrĂ« Ballukun.
Vendimi i Kushtetueses u dha mĂ« datĂ« 12, por vetĂ«m katĂ«r ditĂ« mĂ« pas, Prokuroria Speciale, SPAK, nisi nĂ« Kuvend kĂ«rkesĂ«n pĂ«r âdhĂ«nien lejeâ pĂ«r arrestimin e Ballukut, tashmĂ« me disa element tĂ« tjerĂ« tĂ« veprĂ«s penale, e dyshuar pĂ«r ndikim nĂ« âshkeljen e barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrsve nĂ« tenderaâ, nĂ« tetĂ« raste. Apeli i GJKKO-sĂ« la nĂ« fuqi masĂ«n e ndalimit pĂ«r tĂ« dalĂ« jashtĂ« vendit pĂ«r zv/kryeministren Belinda Balluku, ndĂ«rsa nĂ« lidhje me âpezullimin ndga detyraâ kjo gjykatĂ« vendosi pezullimim tĂ« shqyrtimit tĂ« kĂ«rkesĂ«s pĂ«r aq kohĂ« sa Gjykata Kushtetuese e ka rikthyer nĂ« detyrĂ«.
Debati në Këshill
ĂĂ«shtja sa juridike Ă«shtĂ« edhe politike. Kryetari i Kuvendit, Niko Peleshi, informoi zyrtarisht anĂ«tarĂ«t e KĂ«shillit tĂ« Mandateve dhe Imuniteteve pĂ«r zhvillimin e mbledhjes mĂ« datĂ« 19 dhjetor.
Gazment Bardhi tha se vota e tyre do të jetë pro heqjes së imunitetit të Ballukut, për të cilën SPAK kërkon të caktojë masë sigurisë arrest me burg ose arrest shtëpie.
âShqiptarĂ«t nuk mund tĂ« jenĂ« peng i njĂ« qeverisje tĂ« korruptuar dhe qĂ« bashkĂ«punon me krimin e organizuar. Prandaj unĂ« dua tâi shpreh mirĂ«njohjen secilit deputet tĂ« grupit parlamentar tĂ« PartisĂ« Demokratike, qĂ« sot u ngrit nĂ« lartĂ«sinĂ« e detyrĂ«s sĂ« tij pĂ«r tâi shĂ«rbyer interesit publik. SĂ« dyti, po, ne do tĂ« marrim nesĂ«r pjesĂ« nĂ« mbledhjen e KĂ«shillit tĂ« Rregullores dhe Imuniteteve, ku vota jonĂ« dhe qĂ«ndrimi jonĂ« Ă«shtĂ« i qartĂ«, pro drejtĂ«sisĂ« dhe pro pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« tĂ« njĂ« zyrtari tĂ« korruptuar, zyrtari mĂ« tĂ« korruptuar pas Edi RamĂ«s, qĂ« Ă«shtĂ« Belinda Balluku. E kam thĂ«nĂ« edhe dje, nuk do tĂ« ketĂ« asnjĂ« mundĂ«si askush nĂ« atĂ« Kuvend qĂ« ta mbyllĂ« korrupsionin e Belinda Ballukut nĂ« kasafortĂ«â, tha Bardhi.
Ai përmendi edhe përplasjen me kryetarin e Kuvendit, Niko Peleshi, të cilin e akuzon se po fsheh provat kundër Belinda Ballukut.
USB-ja pĂ«r Ballukun âmollĂ« sherriâ
Kjo akuzĂ« e Bardhit vjen pasi provat e SPAK pĂ«r Ballukun, njĂ« USB qĂ« Ă«shtĂ« depozituar nĂ« Kuvend, ende nuk iu janĂ« vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion anĂ«tarĂ«ve tĂ« KĂ«shillit. Materialet qĂ« pĂ«rmban USB-ja janĂ« konsideruar sekret hetimor nga Peleshi dhe janĂ« kyçur nĂ« kasafortĂ«n e protokollit. Peleshi thotĂ« se mbledhjen qĂ« do tĂ« mbahet nesĂ«r do tĂ« diskutohet nĂ« prani tĂ« prokurorĂ«ve tĂ« SPAK nĂ«se materiali sekret do tâiu vendoset nĂ« dispozicion deputetĂ«ve.
Aty pritet tĂ« shihet edhe nga do tĂ« anojĂ« vota e mazhorancĂ«s nĂ«se do tĂ« japĂ« ose jo leje pĂ«r arrestimin âheqjen e imunitetitâ pĂ«r numrin dy tĂ« qeverisĂ«. NjĂ« tjetĂ«r mundĂ«si Ă«shtĂ« qĂ« Parlamenti tĂ« mos e kalojĂ« çështjen pĂ«r votim pĂ«r tre muaj, çka automatikisht rrĂ«zon kĂ«rkesĂ«n e SPAK.
NĂ« njĂ« qĂ«ndrim nĂ« rrjetin social X, kryeministri Edi Rama tha se: â⊠do tĂ« angazhohemi me tĂ« gjithĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« tonĂ« pĂ«rpara shqiptarĂ«ve qĂ« na dhanĂ« 83 mandate, e do tĂ« pĂ«rgatitemi pĂ«r tĂ« mbajtur njĂ« qĂ«ndrim tĂ« drejtĂ«, tĂ« qartĂ« e tĂ« denjĂ«, si forca udhĂ«heqĂ«se e vendit dhe e ReformĂ«s nĂ« DrejtĂ«siâ.
Jona Cenameri MĂ« 20 nĂ«ntor 2025, kryeministri Edi Rama dhe kryebashkiakja Emiriana Sako pĂ«rmes rrjeteve sociale njoftuan hapjen e parkimit publik me kate nĂ« DurrĂ«s.Â
Rama e prezantoi objektin si një strukturë moderne me rreth 400 vende parkimi, energji të vetëprodhuar nga panelet diellore, hapësira për biçikleta, ambiente për zyra dhe hapësira social-kulturore.
Kryebashkiakja Sako e cilĂ«soi objektin si âQendra Multimodale e Mobilitetit nĂ« DurrĂ«sâ, njĂ« investim qĂ«, sipas saj, rigjeneron njĂ« zonĂ« tĂ« tĂ«rĂ« dhe shĂ«rben si nyje e re mobiliteti, komuniteti dhe sipĂ«rmarrjeje.
Premtimi i prezantuar në 2022-2023
Parkimi publik me kate në qendër të Durrësit u prezantua fillimisht në tetor 2022 nga kryebashkiakja Emiriana Sako, e cila konfirmoi se investimi do të financohej nga qeveria përmes FSHZH-së. Projekti u rikthye si premtim elektoral gjatë fushatës së prillit 2023 dhe u paraqit si zgjidhja kryesore për trafikun e rënduar, mungesën e hapësirave të parkimit dhe nevojën për një qendër moderne të mobilitetit urban.
Sipas Bashkisë Durrës, objekti do të shërbente për të lehtësuar qarkullimin në qendër, për të ofruar një infrastrukturë të dedikuar për biçikleta, për të krijuar ambiente të reja publike dhe për të mbështetur transformimin e qytetit drejt një modeli të ri lëvizshmërie.
Në tabelën e kantierit ishte shënuar një afat i ri përfundimi: prill 2024. Banorët e qendrës së Durrësit vijonin të përballeshin me mungesë vendesh parkimi, ndërsa objekti i premtuar mbetej ende larg përfundimit.
Tetor 2024
NĂ« vitin 2024, FSHZH raportoi pĂ«r âFaktojeâ se punimet kishin avancuar deri nĂ« rreth 75% dhe njoftoi njĂ« afat tĂ« tretĂ« pĂ«r pĂ«rfundimin e projektit: tetorin 2024. Por verifikimi i dytĂ« tregoi se, pavarĂ«sisht progresit nĂ« strukturĂ«, godina mbetej e mbyllur, e papĂ«rfunduar dhe jo funksionale pĂ«r publikun.
Tetor 2025
NĂ« tetor 2025, âFaktojeâ u rikthye pĂ«r verifikimin e tretĂ«. SĂ« jashtmi, godina dukej e pĂ«rfunduar, por mbetej e mbyllur dhe nĂ« brendĂ«si kryheshin ende punime teknike, pastrim i ndĂ«rtesĂ«s dhe testime tĂ« rrjeteve tĂ« brendshme. FSHZH njoftoi se procesi i kolaudimit ishte nĂ« fazĂ«n pĂ«rfundimtare, ndĂ«rsa Bashkia DurrĂ«s sqaroi se nuk ishte institucioni zbatues i projektit, por vetĂ«m pĂ«rfitues.
Afatet e zvarritura
Sipas Open Procurement, kontrata për ndërtimin e parkimit publik u lidh më 13 dhjetor 2022, me një kohëzgjatje 12-mujore, duke përcaktuar dhjetorin 2023 si afat të parë përfundimi. Afatet u shtynë disa herë: fillimisht në prill 2024, më pas në tetor 2024, ndërsa objekti u hap realisht vetëm më 20 nëntor 2025.
Kjo vonesĂ« e konsiderueshme u dokumentua gjatĂ« tre verifikimeve tĂ« âFaktojeâ, qĂ« evidentuan jofunksionalitetin e objektit pĂ«rtej çdo afati tĂ« shpallur mĂ« herĂ«t nga institucionet pĂ«rgjegjĂ«se.
PĂ«rfundimi
Pas tri verifikimeve dhe mĂ« shumĂ« se dy vite shtyrjesh tĂ« afateve zyrtare, parkimi publik me kate nĂ« qendĂ«r tĂ« DurrĂ«sit u hap pĂ«rfundimisht, duke pĂ«rmbushur premtimin. âFaktojeâ e kategorizon kĂ«tĂ« premtim si tĂ« mbajtur.
Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.
Pretendimi: Soda e bukës shëron reumatizmën përgjithmonë
Verdikti: Mungon konteksti
Barbara Halla
Në ditët e fundit, një seri postimesh në mediat shqiptare kanë promovuar lajmin se soda e bukës është një sekret natyral që mund të shërojë reumatizmën dhe artritin përgjithmonë. Këto këshilla rezultojnë të ekzagjeruara dhe nuk mbështeten nga studime shkencore të plota.
Artikulli nĂ« fjalĂ« nuk pĂ«rmend asnjĂ« burim shkencor pĂ«rsa i pĂ«rket pretendimit se soda e bukĂ«s shĂ«ron reumatizmat. Nevojitet tĂ« theksohet se ka patur disa studime tĂ« cilat analizojnĂ« sesi ushqimet dhe mjekimet qĂ« konsumojnĂ« personat qĂ« vuajnĂ« nga reumatizma ndikojnĂ« tek simptomat e tyre. PĂ«r shembull, njĂ« studim i vogĂ«l i vitit 2018, i kryer nga Kolegji MjekĂ«sor i Georgias nĂ« Universitetin e AugustĂ«s nĂ« SHBA, zbuloi se soda e bukĂ«s (natriumi bikarbonat) mund tĂ« ketĂ« veti anti-inflamatore. Pra, ajo mund tĂ« uli ndjesinĂ« e dhimbjes apo djegies qĂ« ndejnĂ« personat me reumatizĂ«m.Â
Ky studim mĂ« pas u qarkullua nĂ« mediat anglisht-folĂ«se si provĂ« se soda e bukĂ«s shĂ«ron reumatizmin, nga ku Ă«shtĂ« shpĂ«rndarĂ« prej vitesh nĂ« internet dhe ekzagjeruar.Â
Studimi u krye mbi minj dhe njerĂ«z dhe tregoi se kur njerĂ«zit pinin njĂ« solucion qĂ« pĂ«rmban sodĂ« buke, kjo nxiste qelizat e nevojshme tĂ« ulin pĂ«rgjigjen e sistemit imunitar. ĂshtĂ« pikĂ«risht sistemi imunitar qĂ« kur akvitizohet pĂ«r tâju pĂ«rgjigjur njĂ« problemi nĂ« trupin e njeriut, pastaj shkakton edhe dhimbje, inflamacion, apo fryrje.Â
MegjithatĂ«, kĂ«to gjetje bazohen nĂ« njĂ« studim shumĂ« tĂ« vogĂ«l, i cili nuk Ă«shtĂ« konfirmuar nga studime tĂ« mĂ«tejshme mĂ« tĂ« gjera. PĂ«r me tepĂ«r, studimi nuk thotĂ« se soda e bukĂ«s âshĂ«ron reumatizmĂ«n pĂ«rgjithmonĂ«.â Ushqimet apo barna me sodĂ« buke mund tĂ« ulin dhimbjen, por nuk zhdukin problemin e reumatizmit.Â
Për më tepër, ky studim përfshinte vetëm minj dhe njerëz të shëndetshëm, jo individë që jetojnë me reumatizëm apo probleme të ngjashme. Aktualisht nuk ekziston asnjë provë konkrete se soda e bukës ndihmon në lehtësimin e sigurt të simptomave të reumatizmës. Siç e shpjegonë Scarleet Bergam për revistën mjeksore myRAteam, e cila fokusohet tek problemet e reumatizmit, konsumimi i tepërt i sodës së bukës mund të çojë në rreziqe shëndetësore serioze. Sasia e madhe mund të prishë ekuilibrin natyror të pH-së dhe elektroliteve të trupit. Soda e bukës mund të ndërveprojë negativisht edhe me ilaçe të tjera, si diuretikët. Në SHBA, Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA), nuk e ka rekomanduar klinikisht marrjen nga goja të sodës së bukës për trajtimin e reumatozës.
Sebi Alla Prokuroria Speciale SPAK, i kërkoi Parlamentit heqjen e imunitetit të zëvendëskryeministres dhe Ministres së Infrastrukturës dhe Energjitikës, Belinda Balluku.
Paraditen e së martës në zyrën e kreut të Kuvendit mbërriti zyrtarisht kërkesa për leje për dhënie autorizimi për arrestimin e Ballukut.
NĂ« njĂ« njoftim zyrtar, duke iu referuar bazĂ«z ligjore prokuroria dha argumentet se: â⊠nĂ« kuadĂ«r tĂ« procedimit penal nr. 136 tĂ« vitit 2025, ka paraqitur kĂ«rkesĂ« pĂ«r dhĂ«nien e autorizimit nga Kuvendi i RepublikĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ« pĂ«r arrestimin/ heqjen e lirisĂ« sĂ« deputetit/ ministrit/ zĂ«vendĂ«skryeministrit: Belinda Ballukuâ, thuhet nĂ« njoftimin e SPAK.
Nga momenti i mbërritjes së kërkesës Parlamenti ka dy javë afat për ta kaluar në mbledhjen e Këshillit të Mandateve dhe Imuniteteve, por mazhoranca nuk ka humbur kohë, duke njoftuar anëtarët e komisionit se mbledhja do të mbahet të premten.
Reagimet
Lajmin pĂ«r kĂ«rkesĂ«n e SPAK drejtuar Kuvendit pĂ«r dhĂ«nien e autorizimit pĂ«r arrestim, heqje lirie pĂ«r Ballukun e dha i pari kryeministri Rama, i cili nĂ«n rreshta shfaqi pakĂ«naqĂ«si, duke e interpetuar si kĂ«rkesĂ« âmaksimalisteâ, e cila sipas tij erdhi vetĂ«m pak kohĂ« pasi Gjykata Kushtetuese riktheu nĂ« detyrĂ« ministren. ââŠkĂ«tĂ« herĂ« na kĂ«rkohet tĂ« japim opinionin tonĂ«, ne do tĂ« angazhohemi me tĂ« gjithĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« tonĂ« pĂ«rpara shqiptarĂ«ve qĂ« na dhanĂ« 83 mandate, e do tĂ« pĂ«rgatitemi pĂ«r tĂ« mbajtur njĂ« qĂ«ndrim tĂ« drejtĂ«, tĂ« qartĂ« e tĂ« denjĂ«, si forca udhĂ«heqĂ«se e vendit dhe e ReformĂ«s nĂ« DrejtĂ«siâ, shkruan Rama nĂ« platformĂ«n X.
Mbi kërkesën e SPAK për marrjen e autorizimit për arrestimin e ministres Balluku mbajtën qëndrim edhe përfaqësues të opozitës.
Kryetari i PD-së, Sali Berisha, aludon se PS do të votojë kundër heqjes së imunitetit.
âNĂ« reagim tĂ« kĂ«rkesĂ«s sĂ« ProkurorisĂ« pĂ«r heqjen e imunitetit dhe arrestimin e LubisĂ«, Rama nĂ«pĂ«r rreshta shpall se ai do mbrojĂ« LubinĂ« me çdo çmim sepse mbron veten e tij. 50 milionĂ« euro i kanĂ« ndarĂ« bashkĂ«. Reagimi i tij nĂ« X mund tĂ« mblidhet me dy fjalĂ«: âJetĂ«n e japim, LubinĂ« nuk e japimâ, tha Berisha.
Në rregulloren e Kuvendit është përcaktuar se Këshilli i Mandateve pasi shqyrton dokumentat dhe provat e paraqitura nga prokuroria, del me raport dhe ia paraqet Kuvendit në seancë të hapur për votim.
Imuniteti i njĂ« deputeti hiqet me shumicĂ« tĂ« thjeshtĂ« votash, ose refuzohet po me shumicĂ« tĂ« thjeshtĂ«.Â
Nëse çështja nuk kalon për votim tre muaj nga njoftimi, atëherë kërkesa bie automatikisht.
Akuzat
MĂ« 31 tetor tĂ« kĂ«tij viti, Prokuroria Speciale SPAK i komunikoi zyrtarisht akuzĂ«n e âshkeljes sĂ« barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrsve nĂ« tendera ose ankande publikeâ, zĂ«vendĂ«skryeministres dhe ministres sĂ« InfrastrukturĂ«s dhe EnergjitkĂ«s, Belinda Balluku, pĂ«r çështjen e tenderit tĂ« Tunelit tĂ« LlogarasĂ«.Â
VetĂ«m 20 ditĂ« mĂ« pas, mĂ« 20 nĂ«ntor me kĂ«rkesĂ« tĂ« SPAK, Gjykata KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar (GJKKO), vendosi masĂ«n âpezullim nga detyra dhe ndalim pĂ«r daljen jashtĂ« venditâ, ndaj Ballukut.
Masa shtrënguese, sipas SPAK, u mor pas hetimeve dhe dyshimit se përveç tenderit të Tunelit të Llogarasë, Balluku dhe tre vartës të saj, anëtarë të komisionit të vlerësimit të ofertave kanë paracaktuar fituesit edhe në Lotin 4 të Unazës së Madhe në Tiranë.
Vendimi i GJKKO-së u ankimua nga kryeministri Rama në Gjykatën Kushtetuese me arsyetimin se ky vendim binte ndesh me Kushtetutën për ndarjen e pushteve, pasi sipas tij të drejtën për pezullim, shkarkim apo emërim të një anëtari kabineti e ka kryeministri.
Gjykata Kushtetuese më 12 dhjetor mori vendimin për ta shqyrtuar çështjen në themel më 22 janar, ndërsa njëkohësisht rrëzoi vendimin e pezullimit nga detyra.
Tashmë në kërkesën për masën e arrestit SPAK ka referuar edhe shtatë  raste të tjera të dyshimit për shkelje të barazisë në tendera të ministres Balluku, që lidhen me shtatë lotet e Unazës së Madhe.
Pretendimi: Ministrja e Inteligjencës Artificiale Diella u arrestua për korrupsion
Vlerësimi: E pavërtetë
Jona Cenameri
Një artikull i publikuar në 5 dhjetor në versionin shqip të gazetës ruse Pravda, njofton arrestimin e ministres shqiptare virtuale Diella, nën akuzën e korrupsionit në tendera. Lajmi shoqërohet edhe me një foto, dukshëm të krijuar nga Inteligjenca Artificiale, të një toge policësh që shoqëron një ekran kompjuteri ku dallohet imazhi i Diellës.
Verifikim i mëtejshëm tregon se kjo media paraqet si lajm të vërtetë, një histori që në fakt buron nga një artikull satirik i medias kroate NewsBar. Në pamje të parë, artikulli i Pravda-s krijon përshtypjen e një raportimi serioz. Titulli, gjuha dhe struktura janë tipike të lajmeve të kronikës së zezë, ndërsa fotografia shoqëruese i përket qartësisht burimit origjinal kroat. Megjithatë, në asnjë moment Pravda nuk informon lexuesin se NewsBar është një portal satirik, i njohur në Kroaci për parodi politike dhe humor të zi.
Artikulli i publikuar në median satirike kroate Newsbar
VetĂ« teksti pĂ«rmban elementĂ« absurdĂ« dhe humoristikĂ«, si âkalimi i ministres nĂ« offline modeâ, âavokati qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« algoritĂ«m ChatGPTâ, apo zĂ«vendĂ«simi i saj me njĂ« kalkulator Casio âmoralisht mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshĂ«mâ. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, nĂ« rrjetet sociale tĂ« NewsBar, pĂ«rfshirĂ« Instagram dhe Facebook, faqja e pĂ«rshkruan veten qartĂ« si satirĂ« dhe humor. Ky kontekst Ă«shtĂ« plotĂ«sisht i munguar nĂ« versionin e Pravda-s.
Media kroate prezantohet si një faqe satirike
PĂ«rkundrazi, artikulli paraqitet si zhvillim real nĂ« ShqipĂ«ri dhe i atribuohet njĂ« burimi tĂ« paqartĂ« nĂ« Telegram, âdimsmirnov175â, pa asnjĂ« verifikim apo kontekst shtesĂ«.
Konteksti i njĂ« lajmi tĂ« tillĂ« qĂ« vĂ« nĂ« lojĂ« jehonĂ«n qĂ« shkaktoi nĂ« mediat ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«rfshirja e InteligjencĂ«s Artificiale nĂ« njĂ« kabinet qeveritar, mer njĂ« tjetĂ«r konotacion i publikuar nga media ruse. Rrjeti âPravdaâ Ă«shtĂ« identifikuar nĂ« verifikime europiane si dhe nga Faktoje, si njĂ« ekosistem faqesh me prirje pro-Kremlinit, i pĂ«rdorur pĂ«r pĂ«rhapje narrativash dezinformuese nĂ« disa vende dhe gjuhĂ«, pĂ«rfshirĂ« Ballkanin PerĂ«ndimor.
Një raport i fundit i verifikuesve të fakteve të Hibrid.info në Kosovë, zbuloi se platforma pro-Kremlinit, që operon në mbi 80 shtete, është operacionale në gjuhën shqipe prej marsit të vitit 2024. Gjatë vitit të fundit, kjo faqe ka publikuar 2,699 artikuj, shumica e të cilëve janë kopje nga burime zyrtare ruse si RT, Sputnik dhe Telegram-i i Ambasadës Ruse në Tiranë.
Pas publikimit nga Pravda, historia është ricikluar edhe nga portale të tjera shqiptare, por me dallime në mënyrën e paraqitjes. Disa prej tyre e përmendin natyrën satirike vetëm në fund të artikullit ose në një fjali dytësore, ndërsa të tjerë e theksojnë në titull. Megjithatë, në të gjitha rastet, titujt sensacionalë dhe formulimi i paqartë kanë kontribuar në konfuzion, duke bërë që një pjesë e audiencës ta perceptojë historinë si lajm real.
Ky keqinterpretim i satirĂ«s nuk ka mbetur vetĂ«m nĂ« nivelin e portaleve shqiptare. NĂ« dhjetor 2025, kryetari i DumĂ«s ruse, Vjacheslav Volodin, iu referua tĂ« njĂ«jtĂ«s histori gjatĂ« njĂ« bisede me presidentin Vladimir Putin, duke e paraqitur si shembull real tĂ« âkorrupsionit tĂ« inteligjencĂ«s artificialeâ nĂ« EvropĂ«.
Mediat ndërkombëtare raportuan se historia që ai citoi ishte një meme dhe një lajm i rremë i qarkulluar në internet, me origjinë nga portali satirik kroat NeësBar. Ky episod tregon se si një përmbajtje humoristike, kur shkëputet nga konteksti, mund të keqpërdoret jo vetëm nga media për klikime, por edhe në diskurs politik në nivele të larta.
Jona Cenameri Kur në vitin 2018 qeveria prezantoi figurën e oficerit të sigurisë në shkolla, ajo u shoqërua me pritshmëri të larta. U paraqit si një mekanizëm i ri për të parandaluar dhunën, konfliktet dhe sjelljet problematike tek nxënësit.
Por shtatë vite më vonë, auditimi i Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH) ofron një panoramë krejt tjetër: një strukturë e ngritur me nxitim, e paqëndrueshme në bazë ligjore dhe e pambështetur institucionalisht.
NĂ« raportin voluminoz tĂ« vitit 2025, KLSH e pĂ«rkufizon qartĂ« situatĂ«n: âProcesi i sigurisĂ« nĂ« shkolla nuk ka funksionuar nĂ« nivelin e pritshmĂ«rive, pĂ«r shkak tĂ« mungesĂ«s sĂ« njĂ« kuadri tĂ« konsoliduar rregullator, mbikĂ«qyrjes sĂ« pamjaftueshme dhe mbledhjes jo tĂ« standardizuar tĂ« tĂ« dhĂ«naveâ Ky Ă«shtĂ« vlerĂ«simi mĂ« i drejtpĂ«rdrejtĂ« institucional i bĂ«rĂ« ndonjĂ«herĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« shĂ«rbim.
Megjithëse numri i oficerëve u rrit gjatë viteve dhe shërbimi u zgjerua në më shumë se 200 shkolla në të gjithë vendin, shtylla kryesore e funksionimit, udhëzuesi i punës, u miratua vetëm në vitin 2023. Për pesë vite me radhë, Oficerët e sigurisë kanë punuar me orientime të pjesshme dhe pa instrumente të qarta ligjore. Kjo ka krijuar një terren ku roli i tyre ushtron ndikim vetëm në varësi të vullnetit individual dhe marrëdhënieve me drejtuesit e shkollës.
Ekspertja e trajnimeve tĂ« oficerĂ«ve tĂ« sigurisĂ«, Erinda Bllaca, kĂ«tĂ« e quan ânjĂ« boshllĂ«k themelor nĂ« funksionimin e shĂ«rbimitâ, duke thĂ«nĂ« se oficerĂ«t âjanĂ« hedhur nĂ« terren pa autoritetin dhe mbĂ«shtetjen e nevojshmeâ. Ajo shton se mungesa e standardeve operative ka bĂ«rĂ« qĂ« shumĂ« prej tyre tĂ« mos e dinĂ« saktĂ«sisht kufirin e kompetencave tĂ« tyre, çka e dĂ«mton si ndĂ«rhyrjen, ashtu edhe raportimin.
RaportimetÂ
NjĂ« nga zbulimet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« auditimit tĂ« KLSH lidhet me mĂ«nyrĂ«n se si ASCAP mbledh tĂ« dhĂ«nat pĂ«r incidentet. Raporti Ă«shtĂ« i qartĂ«: âLinku elektronik i ASCAP-it nuk pĂ«rbĂ«n bazĂ« shtetĂ«rore tĂ« tĂ« dhĂ«nave, pasi nuk Ă«shtĂ« krijuar me akt normativ dhe nuk ka detyrim ligjor pĂ«r tâu pĂ«rdorurâ Kjo do tĂ« thotĂ« se i gjithĂ« sistemi kombĂ«tar i raportimit Ă«shtĂ« informal dhe i pambĂ«shtetur juridikisht.
KLSH shkon edhe mĂ« tej, duke nĂ«nvizuar se tĂ« dhĂ«nat e mbledhura nuk mund tĂ« konsiderohen pĂ«rfaqĂ«suese: âTĂ« dhĂ«nat e raportuara nuk pĂ«rputhen me realitetin e sigurisĂ« nĂ« shkolla dhe pĂ«rmbajnĂ« elementĂ« vetĂ«censurimiâ
Ky vetĂ«censurim, sipas auditorĂ«ve, nuk Ă«shtĂ« rastĂ«sor. NĂ« dokument thuhet shprehimisht se oficerĂ«t âkanĂ« deklaruar presion nga drejtuesit e shkollave pĂ«r tĂ« mos raportuar incidente, me qĂ«llim ruajtjen e imazhit tĂ« institucionitâÂ
PĂ«r kĂ«tĂ« arsye, ASCAP hoqi nga sistemi fushĂ«n âShkollaâ, qĂ« identifikonte institucionin ku ndodhte incidenti, njĂ« veprim qĂ« sipas KLSH-sĂ« âdegradon transparencĂ«n e procesit dhe pengon analizĂ«n e riskut nĂ« nivel institucionalâ.
NjĂ« oficere e sigurisĂ« e intervistuar nga Faktoje.al pĂ«r kĂ«tĂ« artikull e pĂ«rforcon kĂ«tĂ« dinamikĂ«: âUnĂ« pajtohem 99% me raportin e KLSH-sĂ«. E di shumĂ« mirĂ« si funksionojnĂ« punĂ«t. Siç thotĂ« populli: edhe i vĂ«nĂ« prift, edhe i rruajnĂ« mjekrĂ«n. Ne kemi gjithĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«, por asnjĂ« mbrojtjeâ Ajo tregon se ka raportuar njĂ« rast dhune tĂ« ushtruar nga njĂ« mĂ«sues ndaj njĂ« nxĂ«nĂ«si dhe pas kĂ«saj Ă«shtĂ« vendosur nĂ«n presion nga drejtoria.
Kur Faktoje kontaktoi dy shkolla tĂ« mĂ«dha tĂ« TiranĂ«s pĂ«r tĂ« intervistuar oficerĂ«t e sigurisĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« shkrim, tĂ« dy oficerĂ«t fillimisht pranuan, por mĂ« pas u tĂ«rhoqĂ«n duke thĂ«nĂ« se âduhet leje nga drejtoriaâ, pĂ«r tĂ« cilĂ«n mĂ« pas nuk dhanĂ« asnjĂ« pĂ«rgjigje. Sipas mĂ«suesve tĂ« shkollave pĂ«rkatĂ«se, kjo Ă«shtĂ« njĂ« sjellje e zakonshme: âKanĂ« frikĂ« pĂ«r vendin e punĂ«s. Askush nuk fletâ
ĂfarĂ« thonĂ« nxĂ«nĂ«sitÂ
MegjithĂ«se ASCAP raporton rritje tĂ« numrit tĂ« incidenteve gjatĂ« viteve, pĂ«rfshirĂ« 599 raste vetĂ«m nĂ« vitin 2022-2023, KLSH thekson se kĂ«to statistika nuk janĂ« tĂ« plota. Kjo del qartĂ« edhe nga krahasimi me perceptimin e nxĂ«nĂ«sve.Â
Në sondazhin e realizuar nga KLSH me 227 nxënës në shkolla të ndryshme të vendit, rezulton se:
Këto përqindje janë shumë herë më të larta se rastet e raportuara nga oficerët, duke treguar se nënraportimi nuk është episodik, por sistemik.
DhunaÂ
NĂ« raportin e KLSH, dhuna fizike nĂ« shkolla shihet si fenomeni mĂ« shqetĂ«sues. âProblematika mĂ« e shpeshtĂ« e raportuar nga OS Ă«shtĂ« dhuna fizike (892 raste) e ndjekur nga dhuna psikologjike/verbale (333 raste) dhe bullizmi (186 raste)â.Â
Raporti vwren vĂ«shtirĂ«si nĂ« menaxhimin e dhunĂ«s. âMenaxhimi i dhunĂ«s fizike Ă«shtĂ« i kufizuar, pjesĂ«risht pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rgatitjes fizike dhe trajnimeve tĂ« pamjaftueshme qĂ« ofrohen nĂ« AkademinĂ« e SigurisĂ«â, thuhet nĂ« raport.
NjĂ« rol pa pavarĂ«siÂ
OficerĂ«t e sigurisĂ« punojnĂ« me njĂ« pagĂ« qĂ« varion rreth 50-60 mijĂ« lekĂ« tĂ« reja, njĂ« shumĂ« qĂ« nuk korrespondon me natyrĂ«n e detyrĂ«s dhe rĂ«ndĂ«sinĂ« qĂ« mbart. Oficerja e intervistuar thotĂ«: âDetyra mbetet nĂ« vullnetin tonĂ«. PagĂ« minimale, pa asnjĂ« bonus, dhe me shumĂ« pritshmĂ«ri. Po çfarĂ« autoriteti kemi ne? AsnjĂ«â
Raporti i KLSH-sĂ« konstaton se oficerĂ«t e sigurisĂ« shpesh punojnĂ« pa kompjutera, pa printer dhe pa kushtet minimale tĂ« dokumentimit. Gjithashtu, âkontrollet fizike dhe kontrolli i mjediseve nuk realizohenâ, megjithĂ«se parashikohen nĂ« udhĂ«zime.Â
Nga pesë shkolla të audituara, vetëm në një rast është kryer një kontroll fizik gjatë gjithë periudhës së auditimit.
Oficerja e sigurisĂ« e intervistuar pĂ«r kĂ«tĂ« shkrim e pĂ«rshkruan situatĂ«n me realitetin e saj tĂ« pĂ«rditshĂ«m: âAs pajisjet nuk i kemi. Edhe kompjuterin, printerin apo mjete tĂ« tjera i kĂ«rkojmĂ« tek drejtoria, dhe shpesh na thonĂ« tâi ndajmĂ« me shĂ«rbimet sociale tĂ« shkollĂ«s. NĂ« raste tĂ« tjera na thonĂ« se nuk ka fonde. Si tĂ« bĂ«jmĂ« raportime tĂ« sakta kur sâkemi as mjetet bazĂ« tĂ« punĂ«s?â
Ajo shton se kjo situatë e bën detyrën edhe më të vështirë dhe rrit varësinë nga drejtoria, pikërisht në një rol që teorikisht duhet të ketë pavarësi funksionale.
KoordinimiÂ
Raporti evidenton se bashkĂ«punimi me PolicinĂ« e Shtetit Ă«shtĂ« i parregulluar dhe shpesh jofunksional. Sipas udhĂ«zimeve, oficerĂ«t e sigurisĂ« duhet tĂ« njoftojĂ« specialistin e policimit nĂ« zonĂ« (SPZ), i cili mĂ« pas njofton strukturat e policisĂ«. Por nĂ« praktikĂ«, âSPZ mbulon disa shkolla, shpesh nuk reagon dhe nĂ« disa raste dosjet e iniciuara pushohen pĂ«r mungesĂ« dokumentacioniâ, thuhet nĂ« raport.
Oficerja e intervistuar e pĂ«rshkruan kĂ«tĂ« situatĂ«: âShpesh duhet tĂ« njoftojmĂ« direkt policinĂ«, se SPZ-ja Ă«shtĂ« e pakapshme. Por pastaj policia na e kthen sĂ«rish neve pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«. Nuk ka zinxhir funksionalâ
Erinda Bllaca e pĂ«rmbledh situatĂ«n me njĂ« fjali tĂ« thjeshtĂ«: âOficerĂ«t janĂ« nĂ« vijĂ«n e parĂ«, por pa mbĂ«shtetje. Ata shohin gjithçka qĂ« ndodh çdo ditĂ«, por janĂ« tĂ« fundit qĂ« dĂ«gjohen. Dhe kur gjĂ«rat shkojnĂ« keq, fajĂ«sohen ataâ
Oficerja e intervistuar pĂ«r kĂ«tĂ« shkrim e konfirmon: âKjo detyrĂ« na jep gjithĂ« fajet. Por as autoritet, as pavarĂ«si, as mbĂ«shtetje nuk kemi. Si mund tĂ« funksionojĂ« kĂ«shtu?â
Cilat janĂ« zgjidhjet?Â
NĂ« analizĂ«n e saj, Erinda Bllaca nĂ«nvizon se pĂ«rmirĂ«simi i situatĂ«s nuk mund tĂ« vijĂ« nga masa tĂ« pjesshme, por kĂ«rkon njĂ« rikonceptim tĂ« tĂ« gjithĂ« arkitekturĂ«s institucionale qĂ« rregullon funksionimin e oficerĂ«ve tĂ« sigurisĂ«. Ajo propozon qĂ« roli i tyre tĂ« zhvendoset nga varĂ«sia e drejtorisĂ« sĂ« shkollĂ«s drejt njĂ« strukture qĂ« garanton pavarĂ«si, mbrojtje dhe autoritet profesional.Â
Sipas saj, një opsion i zbatueshëm është kalimi i kësaj figure nën varësinë e Ministrisë së Brendshme.
NjĂ« alternativĂ« tjetĂ«r qĂ« Bllaca e sheh po aq tĂ« vlefshme Ă«shtĂ« ngritja e njĂ« drejtorie tĂ« dedikuar brenda MinistrisĂ« sĂ« Arsimit, e cila do tĂ« merrej ekskluzivisht me menaxhimin, funksionimin dhe mbĂ«shtetjen e oficerĂ«ve tĂ« sigurisĂ«.Â
Ajo thekson gjithashtu rĂ«ndĂ«sinĂ« e ndĂ«rtimit tĂ« procedurave operative standarde, tĂ« cilat do tĂ« qartĂ«sonin detyrat, kompetencat dhe kufijtĂ« e ndĂ«rhyrjes sĂ« OS-ve.Â
Pretendimi: Në Izrael u kërkua para sulmit emri i viktimave të Gardës Kombëtare
Verdikti: Mungon konteksti
Barbara Halla
Më 26 nëntor 2025, përgjatë një sulm pranë Shtëpisë së Bardhë në Washington DC, dy anëtarë të Gardës Kombëtare Amerikane u qëlluan me armë. Sulmi çoi në vdekjen e Sarah Beckstrom, 20 vjeç, ndërsa Andrew Wolfe, 24 vjeç, mbeti në gjendje kritike. Autoritetet amerikane arritën të identifikojnë dhe arrestojnë sulmuesin si Rahmanullah Lakanwal, një qytetar nga Afganistani që kishte mbërritur në SHBA në 2021 me vizë të veçantë pasi kishte bashkëpunuar prej vitesh me ushtrinë amerikane dhe CIA-n.
Dy ditĂ« pas sulmit, njĂ« pĂ«rdorues i rrjetit Twitter/X nĂ«n emrin Brian Allen postoi njĂ« foto, sipas tĂ« cilit, emri i viktimĂ«s, Sarah Beckstrom ishte kĂ«rkuar disa herĂ« nĂ« Google nĂ« Izrael disa ditĂ« para sulmit. Ky postim aludon nĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« se dikush nĂ« Izrael kishte dijeni paraprake tĂ« ngjarjes. Allen pĂ«rdori website-in Google Trends pĂ«r tĂ« arritur nĂ« kĂ«tĂ« pĂ«rfundim. Google Trends i lejon pĂ«rdoruesit tĂ« shohin sa herĂ« Ă«shtĂ« kĂ«rkuar njĂ« fjalĂ« ose emĂ«r nĂ« motorin e kĂ«rkimit tĂ« Google.Â
Kjo teori konspiracioni u pĂ«rhap shpejt nĂ« platformat sociale. NĂ« ShqipĂ«ri, disa portale e pĂ«rkthyen kĂ«tĂ« lajm nga portal italian Inside Over. NĂ« kĂ«tĂ« artikull pretendohet se kĂ«to gjetje tĂ« Allen janĂ« âkonfirmuarâ duke pĂ«rdorur po ashtu Google Trends. MegjithatĂ«, si Allen qĂ« prej tĂ« dhĂ«nave duket te jetĂ« njĂ« llogari fallco dhe anonime nĂ« Twitter, dhe Inside Over, nuk janĂ« burime tĂ« besueshme.Â
KĂ«to teori synojnĂ« tĂ« pĂ«rfshijnĂ« Izraelin nĂ« njĂ« komplot, sipas tĂ« cilit, qeveria e Izraelit ka organizuar sulmin nĂ« D.C., edhe pĂ«rse autoritetet e kanĂ« gjetur tashmĂ« personin mbrapa sulmit. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, artikull i Inside Over pĂ«rmend edhe njĂ« rast tjetĂ«r nga maji 2025, kur dy persona u vranĂ« pranĂ« Muzeut Hebraik. Pretendohet se emri i njĂ«rit prej viktimave, Yaron Lischinsky, po ashtu Ă«shtĂ« kĂ«rkuar disa herĂ« nĂ« Izrael para ngjarjes.Â
PĂ«r mĂ« tepĂ«r, kĂ«to pretendime mbĂ«shteten nĂ« njĂ« keqkuptim themelor tĂ« mĂ«nyrĂ«s si funksionon Google Trends. Studimet kanĂ« treguar se Google Trends nuk Ă«shtĂ« njĂ« mjet i besueshĂ«m pĂ«r analizĂ« tĂ« tillĂ«, pasi tĂ« dhĂ«nat qĂ« mbledh jo gjithmone janĂ« tĂ« sakta. Si Allen dhe Inside Over kanĂ« bĂ«rĂ« njĂ« kĂ«rkim tĂ« emrit âSarah Beckstromâ pa thonjĂ«za.Â
NĂ« raste tĂ« tilla, Google pĂ«rfshin rezultate qĂ« pĂ«rmbajnĂ« fjalĂ«t âSarahâ dhe âBeckstromâ nĂ« çfarĂ«do kombinimi, jo vetĂ«m si emĂ«r tĂ« plotĂ«. Kjo mund tĂ« japĂ« rezultate tĂ« rreme, siç e tregon grafiku mĂ« poshtĂ«, ku emri i Sarah Beckstrom duket tĂ« jetĂ« kĂ«rkuar nĂ« Tel Aviv me datĂ« 18 nĂ«ntor, gati njĂ« javĂ« para sulmit.Â
MegjithatĂ«, njĂ« test mĂ« i saktĂ« (edhe pse jo vendimtar) bĂ«het pĂ«rmes kĂ«rkimit me thonjĂ«za. Pra, kur kĂ«rkohet emri âSarah Beckstromâ si njĂ« tog-fjalĂ«sh i pĂ«rbashkĂ«t nĂ« Google, nuk ka rezultate pĂ«r periudhĂ«n qĂ« artikulli pretendon. Kjo tregon se rastet e raportuar nga artikujt nĂ« mediat shqiptare dhe tĂ« huaja janĂ« rastĂ«si teknike, jo prova tĂ« ndonjĂ« komploti.Â
Nuk duhet tĂ« anashkalohet gjithashtu fakti qĂ« kĂ«rkimi i origjinĂ«s sĂ« pajisjeve ku bĂ«het njĂ« kĂ«rkim nĂ« Google bazohet nĂ« vendndodhjen e IP sĂ« internetit tĂ« pajisjes. NĂ«se ky akses nĂ« internet krijohet nĂ«pĂ«rmjet VPN (virtual private network) apo mĂ«nyrave mĂ« tĂ« avancuara, origjina e kĂ«rkimit mbetet e fshehtĂ« apo e manipuluar qĂ«llimisht pĂ«r tâu shfaqur nĂ« njĂ« vend tĂ« caktuar.
Pretendimi: Ndryshimi i firmës së ish-presidentit Biden provon se ai ishte klonuar
Vlerësimi: E paprovuar
Barbara Halla
Akuzat pĂ«r shĂ«ndetin e presidentit Joe Biden dhe pamundĂ«sinĂ« e tij pĂ«r tĂ« vijuar njĂ« mandat tĂ« dytĂ« ishin pjesĂ« e fushatĂ«s presidenciale nĂ« ShBA. Si provĂ« e kĂ«tyre dyshimeve ishte dhe pretendimi se Biden ishte zĂ«vendĂ«suar nga njĂ« sozi e tij pĂ«r tĂ« vijuar funksionet drejtuese. Si provĂ« pĂ«r kĂ«tĂ« pretendim sillet ndryshimi i imazhit dhe modelit tĂ« firmĂ«s sĂ« presidentit tĂ« 46-tĂ«. Ky pretendim Ă«shtĂ« publikuar sĂ« fundi edhe nga njĂ« profil shqiptar duke pĂ«rdorur dy foto tĂ« Biden (njĂ« mĂ« tĂ« vjetĂ«r dhe njĂ« mĂ« tĂ« re) dhe dy versione paksa tĂ« ndryshme tĂ« nĂ«nshkrimit tĂ« tij. Verifikimet konfirmojnĂ« se fotot e Biden dhe ato tĂ« firmes sĂ« tij nuk tregojnĂ« persona tĂ« ndryshĂ«m, por ndryshime tĂ«rĂ«sisht normale.Â
KĂ«to pretendime nuk janĂ« tĂ« reja. Fotot nĂ« fjalĂ« qarkullojnĂ« nĂ« rrjet qĂ« nga janari 2021, menjĂ«herĂ« pas inaugurimit tĂ« Biden si president. NĂ« kĂ«tĂ« periudhĂ« dhe nĂ« vitet nĂ« vazhdim, janĂ« pĂ«rhapur shpesh teori konspirative se Biden ishte zĂ«vendĂ«suar nga njĂ« âklonâ apo dhe nga njĂ« robot, pretendime tĂ« cilat janĂ« hedhur poshtĂ« edhe mĂ« parĂ« nga Faktoje dhe verifikues tĂ« tjerĂ« tĂ« fakteve.Â
Analiza e organizatĂ«s sĂ« verifikimit tĂ« fakteve Misbar tregon se ndryshimet nĂ« nĂ«nshkrime nuk janĂ« diçka jashtĂ« normales. NĂ«nshkrimet e Joe Biden nĂ« dokumente tĂ« ndryshme, pĂ«rfshirĂ« urdhĂ«rat ekzekutivĂ«, mund tĂ« duken paksa tĂ« ndryshme pĂ«r shkak tĂ« mjetit tĂ« shkrimit, rrethanave tĂ« nĂ«nshkrimit apo edhe stilit tĂ« tij personal nĂ« kohĂ« tĂ« ndryshme. MegjithatĂ« ato mbeten tĂ« ngjashme dhe duken tĂ« jenĂ« pjesĂ« e tĂ« njĂ«jtĂ«s dorĂ« dhe tĂ« njĂ«jtit person.Â
Gjithashtu, artikulli pretendon se Biden Ă«shtĂ« zĂ«vĂ«ndĂ«suar pasi ka ndryshime midis fotografive qĂ« janĂ« zgjedhur. Por dhe ndryshimet nĂ« pamjen e Biden nuk kanĂ« asgje tĂ« pazakonshme. Ndryshimet qĂ« duken janĂ« ato qĂ« vijnĂ« me moshĂ«n, si dhe stilin e flokĂ«ve apo tĂ« veshjes.Â
Si pĂ«rfundim, nuk ekziston asnjĂ« provĂ« e besueshme se Joe Biden Ă«shtĂ« zĂ«vendĂ«suar apo klonuar pavarĂ«sisht ndryshimeve nĂ« imazhin e fotove dhe firmave nĂ« dekada tĂ« ndryshme.Â
Sebi Alla Gjykata Kushtetuese vendosi me pesĂ« vota pro dhe tre kundĂ«r qĂ« tĂ« kalojĂ« pĂ«r shqyrtim ankesĂ«n e kryeministrit Rama, kundĂ«r vendimit tĂ« GJKKO-sĂ« pĂ«r pezullimin nga detyra tĂ« zĂ«vendĂ«skryeministres dhe Ministres sĂ« InfrastrukturĂ«s dhe EnergjitikĂ«s, Belinda Balluku. Kushtetuesja vendosi: ââŠMe shumicĂ« votash, pezullimin e zbatimit tĂ« vendimeve gjyqĂ«sore nr. 118, datĂ« 19.11.2025 dhe nr. 120, datĂ« 22.11.2025 tĂ« GjykatĂ«s sĂ« Posaçme tĂ« ShkallĂ«s sĂ« ParĂ« pĂ«r Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar, pĂ«r pjesĂ«n qĂ« kanĂ« disponuar caktimin dhe vazhdimin e masĂ«s ndaluese âPezullimi i ushtrimit tĂ« njĂ« detyre a shĂ«rbimi publikâ ndaj shtetases Belinda Balluku, sipas nenit 45 tĂ« ligjit organik tĂ« GjykatĂ«sâ, thuhet nĂ« vendimin e gjykatĂ«s.
Në këtë mënyrë, Belinda Balluku rikthehet në detyrë përkohësisht, duke pritur vendimin përfundimtar që pritet të merret më datë 22 janar të vitit të ardhshëm.
Gjykata vendosi: ââŠMe shumicĂ« votash, pezullimin e zbatimit tĂ« vendimeve gjyqĂ«sore nr. 118, datĂ« 19.11.2025 dhe nr. 120, datĂ« 22.11.2025 tĂ« GjykatĂ«s sĂ« Posaçme tĂ« ShkallĂ«s sĂ« ParĂ« pĂ«r Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar, pĂ«r pjesĂ«n qĂ« kanĂ« disponuar caktimin dhe vazhdimin e masĂ«s ndaluese âPezullimi i ushtrimit tĂ« njĂ« detyre a shĂ«rbimi publikâ ndaj shtetases Belinda Ballukuâ, thuhet nĂ« njoftimin zyrtar tĂ« gjykatĂ«s.
Vendimi i GJKKO-së
Gjykata e Posaçme KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar, mĂ« 20 nĂ«ntor vendosi tĂ« pranojĂ« kĂ«rkesĂ«n e SPAK qĂ« kĂ«rkonte masĂ«n pezullim nga detyra dhe ndalim pĂ«r daljen jashtĂ« vendit tĂ« numrit dy tĂ« qeverisĂ«. Balluku akuzohet pĂ«r âshkelje tĂ« barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrĂ«ve nĂ« tendera ose ankande publikeâ, konkretisht pĂ«r ndĂ«rtimin e Tunelit tĂ« LlogarasĂ« dhe Lotin 4 tĂ« UnazĂ«s sĂ« Madhe. Prokuroria e Posaçme dyshon se ministrja Balluku ka ndikuar nĂ« paracaktimin e kompanive fituese pĂ«r ndĂ«rtimin e dy veprave publike. BashkĂ« me tĂ« nĂ«n akuzĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n vepĂ«r penale janĂ« ish-kreu i ARRSH-sĂ« Evis Berberi, pasuesi i tij nĂ« kĂ«tĂ« detyrĂ«, Gentian Gjyli dhe ish-kreu i KESH Erald Elezi, dy tĂ« fundit anĂ«tarĂ« tĂ« komisionit tĂ« vlerĂ«simit tĂ« ofertave pĂ«r tĂ« dyja çështjet.
Ankimimi
Një ditë pas publikimit të vendimit të GJKKO-së, për pezullimin nga detyra të Ballukut, kryeministri Edi Rama dërgoi ankesë në Gjykatën Kushtetuese, duke pretenduar se ka ndërhyrje në kompetenca dhe ndarje të pushteteve me arsyetimin se pezullimi apo shkarkimi i një anëtari të kabinetit qeveritar bëhet vetëm nga kryeministri.
Gjithashtu, njĂ« tjetĂ«r pikĂ« qĂ« qeveria pretendon se bie ndesh me KushtetutĂ«n, sipas tyre, Ă«shtĂ« se ministri gĂ«zon imunitetin e deputetit dhe si i tillĂ« nuk mund tĂ« merret asnjĂ« masĂ« shtrĂ«nguese pa marrĂ« mĂ« parĂ« aprovim nga Parlamenti. MegjithatĂ«, nĂ« arsyetimin e vendimit tĂ« GJKKO-sĂ« thuhet se masa e âpezullimit nga detyraâ Ă«shtĂ« e parashikuar nĂ« Kodin e ProcedurĂ«s Penale.
Me vendimin e sotëm të Gjykatës Kushtetuese çështja do të shqyrtohet në themel më 22 janar dhe janë ftuar të gjithë palët e interesuara si qeveria, presidenca, Kuvendi, SPAK dhe GJKKO për të parashtruar pretendimet e tyre.
Sebi Alla Me shtatë vota pro, Klodian Braho u zgjodh kreu i ri i Prokurorisë Speciale, SPAK, ndërsa rivali më i afërt i tij Adnan Xholi siguroi tre vota, Elvin Gokaj një votë dhe e vetmja kandidate Doloresa Musabelli, nuk arriti të merrte asnjë votë.
I sapozgjedhuri Braho me mandat 3-vjeçar është drejtuesi i tretë i SPAK, institucion që është drejtuar më parë nga Arben Kraja dhe Altin Dumani.
Edhe pse 20 prokurorët specialë cilësohen si të pavarur në hetimin e dosjeve, drejtuesi i institucionit ka rëndësi në frymën që përçon, krijimin e marrëdhënieve me partnerët ndërkombëtarë por edhe organizimin e SPAK.
Ambasadorët në sallë
Ndërsa 11 anëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë kishin në duar emrin e drejtuesit të ri, jo pa rëndësi madje shumë e rëndësishme qe prezenca e madhe e ambasadorëve të huaj në vendin tonë, përfshi të dërguarën me punë të ambasadës së SHBA-së, ambasadorin e Britanisë së Madhe, ambasadorin e BE-së, ambasadorin e Gjermanisë, ambasadoren e Francës dhe disa përfaqësi të tjera nga vendet e BE-së. Vetëm një ditë më parë, në qëndrimet zyrtare ambasadorët kërkuan që drejtuesi i SPAK të zgjidhej pa trysni, në mënyrë transparente dhe bazuar në meritë. Përtej qëndrimeve zyrtare, prania e tyre në sallë tregoi rëndësinë që vendet partnere i kanë dhënë një prej institucioneve të reja të drejtësisë, Strukturës së Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, e cila funksionon që nga viti 2019.
Prezantimi
Të katër kandidatët ngjashëm në platformat e tyre premtuan vijimësi në punës e Prokurorisë Speciale dhe bashkëpunim edhe më të madh me partnerët ndërkombëtarë, veçanërisht në hetimet e përbashkëta në luftën kundër krimit të organizuar. Gjatë prezantimit, kandidati Braho, i cili më vonë bindi shumicën e anëtarëve të KLP-së, tha se prioritet janë vijimi i punës kryesisht kundër korrupsionit, pa lënë pas krimin e organizuar, por edhe përballjen me sfidat organizative.
âSa i pĂ«rket ushtrimit tĂ« ndjekjes penale, garantoj zbatimin e parimit tĂ« barazisĂ«, do tĂ« kryej veprime tĂ« nevojshme pĂ«r tĂ« mbrojtur pavarĂ«sinĂ« e prokurorĂ«ve tĂ« posaçëm, do tĂ« mbĂ«shtes prokurorĂ«t nĂ« ushtrimin e detyrĂ«s, nĂ« rast ngarkese do tĂ« procedohet me krijimin e grupeve hetimore, vendimet e prokurorĂ«ve nuk janĂ« personale por janĂ« qĂ«ndrime tĂ« institucionitâ, tha Braho nĂ« prezantimin e platformĂ«s sĂ« tij, ndĂ«rsa vuri theksin se lufta kundĂ«r korrupsionit do tĂ« mbetet prioritet.
Braho përcolli qartazi mbështetjen për punën e deritashme të Altin Dumanit në krye të SPAK duke e diferencuar.
âNga zoti Dumani do tĂ« merrja vendosmĂ«rinĂ« dhe nga zoti Kraja qetĂ«sinĂ« nĂ« kryerjen e detyrĂ«s. Kur tĂ« dy ushtronin detyrĂ«n, institucioni nuk ka qenĂ« i njĂ«jti. NĂ« rastin e zotit Kraja, institucioni duhet tĂ« ishte mĂ« aktiv. Por ishte njĂ« periudhĂ« as 3 vite. NĂ« krahasim me zotin Dumani, do i merrja anĂ«n e mirĂ« tĂ« produktivitetitâ, tha Braho.
Kush është Klodian Braho
I emĂ«ruar prokuror nĂ« vitin 2007, aktualisht mban detyrĂ«n e shefit tĂ« seksionit kundĂ«r korrupsionit nĂ« ProkurorinĂ« e Posaçme. Ai ka patur njĂ« rrugĂ«tim tĂ« gjatĂ« nĂ« sistemin e drejtĂ«sisĂ«, duke mbajtur pozicione tĂ« rĂ«ndĂ«sishme nĂ« hetimin e rasteve tĂ« korrupsionit. Braho Ă«shtĂ« prokurori, i cili ka hetuar inceneratorin e Elbasanit, duke nxjerrĂ« urdhĂ«r arresti pĂ«r shumĂ« persona mes tĂ« cilĂ«ve, Mirel MĂ«rtiri, Stela Gugallja, Klodian Zoto dhe duke ndarĂ« hetimin pĂ«r ish zv/kryeministrin Arben Ahmetaj. Braho ka hetuar gjithashtu dosjen 5D duke dĂ«rguar nĂ« gjyq ish-drejtorĂ«t e BashkisĂ« sĂ« TiranĂ«s. NjĂ« tjetĂ«r dosje e hetuar dhe e dĂ«rguar nĂ« gjyq nga prokurori Ă«shtĂ« edhe ajo e njohur si âToyota Aurisâ.  Braho Ă«shtĂ« pjesĂ« edhe e grupit tĂ« prokurorĂ«ve qĂ« firmosĂ«n dosjen pĂ«r ish-ministrin e mbrojtjes Fatmir Mediu, tashmĂ« nĂ« proces gjyqĂ«sor, nĂ«n akuzĂ«n pĂ«r âshpĂ«rdorim detyreâ nĂ« lidhje me rolin e tij si ministĂ«r nĂ« ngjarjen e GĂ«rdecit.
Votimi
Të 11 anëtarët e Këshillit të Lartë të Prokurorisë votuan në mënyrë të hapur ku në fletën e paraqitur shënuan emrin e kandidatit që dëshironin të ishte në krye të SPAK dhe njëkohësisht edhe emrin e tyre. Klodian Braho mori votat e anëtarëve të KLP Moisi Duda, Olger Eminaj, Mirela Bogdani, Ledina Riza, Erind Gërmenji dhe Arta Mandro. Kandidati tjetër Adnan Xholi u votua nga Sokol Stojani, Erind Mërkuri dhe Vatë Stakaj, ndërsa Elvin Gokaj u votua nga Erion Fejzulla.
Sebi Alla- Me bindje, kryebashkiaku i Tiranës Erion Veliaj, u tha banorëve të zonës së Astirit se do të ndërtoheshin pesë shkolla, në tre troje të përcaktuara në lagjen Astir.
âNe do tĂ« bĂ«jmĂ« 5 shkolla nĂ« Astir qĂ« do tâi ketĂ« zili e gjithĂ« dynjajaâ, deklaroi Veliaj, nĂ« fushatĂ«n e zgjedhjeve vendore mĂ« 14 maj 2023.
Një premtim i ricikluar disa herë, ku vetë Veliaj në të trija mandatet në bashki e kishte deklaruar se do zgjidhej ky problem.
Ekskavatorë që gërryejnë
NĂ« zonĂ«n ndarĂ«se mes dy lagjeve, Yzberisht dhe Astir nĂ« rrugĂ«n â3 DĂ«shmorĂ«tâ, puna ka nisur pĂ«r ndĂ«rtimin e dy shkollave brenda njĂ« trualli; shkollĂ« 9-vjeçare dhe shkollĂ« tĂ« mesme. Investitori Ă«shtĂ« Bashkia TiranĂ« dhe vlera e ndĂ«rtimit tĂ« kĂ«tyre dy objekteve kap shifrĂ«n 431.540.207 lekĂ« pa TVSH, ndĂ«rsa kompania fituese pĂ«r ndĂ«rtimin e kĂ«saj vepre publike Ă«shtĂ« âNG STRUCTURES âSH.P.K &EPG Company SHPKâ.
Aktualisht puna është në fazën e parë të saj me sistemim dhe rilevim të truallit dhe më pas pritet hapja e themeleve, ndërsa koha e zbatimit të projektit është parashikuar 24 muaj nga nisja e punimeve.
Karabina
Një tjetër shkollë në Astir ka ecur më shumë, ku për herë të parë banorët e zonës po shohin sesi po merr formë godina që kanë kërkuar, u është premtuar dhe nuk është realizuar.
Në fundin e prillit të vitit të kaluar, pak ditë para zgjedhjeve të përgjithshme, kryeministri Edi Rama, ministrja e Arsimit në atë kohë, Ogerta Manastirliu dhe kryetarja e komanduar e Bashkisë Tiranë, Anuela Ristani, premtuan ngritjen e shkollave që për këtë zonë ishte nevojë e menjëhershme dhe një nga problemet kryesore që ngrinin.
âAjo shkollĂ«, qĂ« ne shohim sot Ă«shtĂ« sipas moduleve qĂ« ne kemi pĂ«r shkollat e reja, ku e maksimizojmĂ« hapĂ«sirĂ«n pĂ«r tĂ« pasur sa mĂ« shumĂ« klasa dhe kapacitet, planifikohet pĂ«r 900 nxĂ«nĂ«s pĂ«r ciklin 9-vjeçar dhe nga ana tjetĂ«r e rrugĂ«s do tĂ« jetĂ« kopshti dhe çerdhja pĂ«r mĂ« shumĂ« se 250 fĂ«mijĂ«, duke pasur 2 klasa çerdhesh dhe 4 klasa kopshti, â shpjegoi pĂ«r kryeministrin, kryetarja e komanduar, Anuela Ristani, nĂ« prill tĂ« vitit tĂ« kaluar.
PĂ«rfundimi
Ndërtimi i tre shkollave në lagjet Yzberisht dhe Astir në Tiranë, nisur edhe nga verifikimi në terren, konsiderohet premtim gjysmë i mbajtur dhe i ricikluar disa herë të paktën për dhjetë vite.
Një nga shkollat që do të shërbejë për ciklin 9-vjeçar është në fazën e ndërtimit të strukturës (karabina), ndonëse afati i përfundimit të të gjithë punimeve është parashikuar prilli i vitit të ardhshëm.
Sebi Alla NĂ« fazĂ«n e parĂ« tĂ« pĂ«rzgjedhjeve tĂ« kandidaturave pĂ«r postin e Avokatit tĂ« Popullit, Komisioni Parlamentar i ĂĂ«shtjeve Ligjore dhe AdministratĂ«s Publike dha idenĂ« e njĂ« procesi âseriozâ, por nĂ« hapin e fundit, kaluan pĂ«r procesin final gjashtĂ« emra pĂ«r tĂ« cilin fillimisht opozita i kishte mbĂ«shtetur me firma, por mĂ« pas i tĂ«rhoqĂ«n.
Në nisje të mbledhjes në Komisionin Parlamentar, anëtari i saj deputeti i PD-së Gent Strazimiri i kërkoi kreut të komisionit Ulsi Manja që të merrej në konsideratë fakti që opozita kishte tërhequr nga Parlamenti propozimin me emrat që mbështesnin.
âGrupi PD ka tĂ«rhequr mbĂ«shtetjen pĂ«r tĂ« gjithĂ« kandidatĂ«t. Kthehemi nĂ« pikĂ«n zero asnjĂ« nuk plotĂ«son kushtetâ, tha Strazimiri.
Emrat
Pas disa diskutimesh, në fund me nëntë vota pro të mazhorancës dhe tre kundër nga opozita, kaluan për në seancë parlamentare për votim gjashtë emra; Ardiana Kalaja, Aranita Brahaj, Besim Ndregjoni, Endri Shabani, Skënder Haluca dhe Tartar Bazaj.
Mes emrave të dërguar në Parlament për momentin më i kuotuar është Endri Shabani, i cili edhe sipas Berishës, gëzon mbështetjen e së majtës.
Kundërshtitë
MĂ« herĂ«t kreu i Grupit Parlamentar tĂ« PS-sĂ«, Taulant Balla, deklaroi se mazhoranca nuk ka njĂ« kandidaturĂ« tĂ« pĂ«rvetçëm qĂ« mbĂ«shtesin, pasi nĂ« kĂ«tĂ« fazĂ« gjithçka Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rzgjedhje tĂ« opozitĂ«s. âNuk ka sot njĂ« emĂ«r pĂ«r ta mbĂ«shtetur. Jemi nĂ« fazĂ«n e vlerĂ«simit tĂ« atyre qĂ« kanĂ« shprehur interes dhe qĂ« mendojnĂ« se mund tĂ« japin kontribut. Fokusi sot duhet tĂ« jetĂ« te tre grupet parlamentare tĂ« opozitĂ«s,â u shpreh Balla deklarata tĂ« cilit rezultoi e vĂ«rtetĂ«.
PS nuk depozitoi asnjĂ« kandidaturĂ« zyrtare duke e lĂ«nĂ« lĂ«mshin brenda opozitĂ«s.  Â
Opozita
TashmĂ« duket se PD pas angazhimit pĂ«r mbĂ«shtetjen e disa kandidaturave Ă«shtĂ« tĂ«rhequr dhe pretendon se procesi nuk mund tĂ« vijojĂ« nĂ« Parlament, duke treguar ligjin por çeduar nĂ« pjesĂ«n morale, çâka pranohet nga deputeti i PD-sĂ« Arjan Doja. âNga ana morale kjo nuk Ă«shtĂ« as burrĂ«rore, as etike (shĂ«nim: i referohet tĂ«rheqja nga firmat), por juridikisht bie mbĂ«shtetja kur tĂ«rhiqet firmaâ, tha Ndoja.
Prapaskenat
PĂ«r kreun e PartisĂ« Demokratike, Sali Berisha, i gjithĂ« procesi Ă«shtĂ« farsĂ«, duke akuzuar mazhorancĂ«n se e ka paracaktuar kĂ« do tĂ« mbĂ«shtesin, teksa pĂ«rmendi emrin e Endri Shabanit, deri pak kohĂ« mĂ« parĂ«, drejtues i PartisĂ« Nisma Thurje. âNe paraqitĂ«m disa kandidatura, ata shtuan edhe kandidaturat e tyre. ĂshtĂ« Endri Shabani. PD tĂ«rhiqet nga procesi, nuk marrim pjesĂ« nĂ« proces. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« turp i tyreâ, tha Berisha.
Ndryshe nga sa tha kryetari i PD, kandidatura e Shabanit u zyrtarizua me 35 vota deputetësh opozitarë, ku shumica ishin firma nga deputetë të Partisë Demokratike
Votim i cilësuar
Pavarësisht se PD ka lajmëruar se nuk do të marrë pjesë në votim, duket se mazhoranca është në gjendje të zgjedhë Avokatin e Popullit i cili kërkon që të votohet në jo më pak se 84 vota.
Partia Socialiste ka fituar 83 mandate deputetĂ«sh dhe nĂ« rast tĂ« zgjedhjes sĂ« Avokatit tĂ« Popullit do i duhet qoftĂ« edhe njĂ« votĂ« mĂ« shumĂ« nga subjektet e tjera parlamentare politike. NdonĂ«se PSD nuk ka zyrtarisht njĂ« marrĂ«veshje me PS-sĂ«, tre deputetĂ«t e saj shpesh nĂ« nisma ligjore qĂ« kanĂ« kĂ«rkuar shumicĂ« tĂ« cilĂ«suar kanĂ« bashkuar votat me mazhorancĂ«. Gjithashtu duhet parĂ« nĂ« vijim edhe qĂ«ndrimi i PartisĂ« âMundĂ«siaâ me dy deputetĂ« nĂ«se do tĂ« mbĂ«shtesin ose jo kandidaturĂ«n mĂ« tĂ« kuotuar e cila pĂ«r momentin Ă«shtĂ« ajo e Endri Shabanit.
Sebi Alla Kryeministri Edi Rama nĂ« qĂ«ndrimet e shpeshta publike pĂ«r pezullimin nga detyra tĂ« zĂ«vendĂ«skryeministres dhe ministres, Belinda Balluku nga Gjykata KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar po e trajton çështjen nĂ« pjesĂ«n juridike, duke e cilĂ«suar âantikushtetuesâ vendimin dhe njĂ«kohĂ«sisht ngre si shqetĂ«sim edhe nĂ« pjesĂ«n funksionale tĂ« ministrisĂ«, me pretendimin se po bllokohen punĂ«t.
ââŠaktualisht, ka edhe 36 akte tĂ« tjera tĂ« MinistrisĂ« sĂ« InfrastrukturĂ«s dhe EnergjisĂ«, ku vetĂ«m akte pĂ«r rindĂ«rtimin janĂ« 18, tĂ« cilat mbeten tĂ« pezulluara bashkĂ« me ministrin, ndĂ«rkohĂ« qĂ« çdo ditĂ« qĂ« pezullimi i ministrit zgjatet, zgjatet edhe lista e punĂ«ve tĂ« bllokuaraâ, shkroi tĂ« mĂ«rkurĂ«n Rama nĂ« platformĂ«n X, ndĂ«rsa nuk mungoi as tĂ« enjten njĂ« tjetĂ«r qĂ«ndrim: âMiu i zhbalancimit tĂ« pushteteve qĂ« do kalonte nĂ« mustaqe me idenĂ« se ministrat mund tĂ« hiqen pa gjyq, pa dorĂ«heqje, pa vendim tĂ« kryeministrit, por mjafton njĂ« masĂ« sigurie, do kthehej nĂ« ujk qĂ« do kafshonte qeveritĂ«, do pĂ«rbuzte kuvendin, do pĂ«rqeshte votĂ«n populloreâ, tha Rama.
Mes trysnisë politike, Gjykata Kushtetuese ka vendosur që të shqyrtojë çështjen me 12 dhjetor ku tetë anëtarët e saj do të vendosin nëse çështja do të kalojë për shqyrtim në themel, apo do të refuzohet të kalojë si çështje.
Kushtetuesja merr kohë
Avokati Ermal Hamataj nĂ« njĂ« qĂ«ndrim pĂ«r Faktoje.al shprehet se vetĂ« çështja ka nevojĂ« pĂ«r interpretim nĂ« GjykatĂ«n Kushtetuese, por rasti konkret, edhe pse pa precedent tĂ« mĂ«parshĂ«m mund tĂ« mos merret fare nĂ« shqyrtim si âkĂ«rkesĂ« nga personi i âgabuarâ, apo edhe nĂ« objekt tĂ« ankesĂ«s. âJam kundĂ«r deklarimit tĂ« kryeministrit qĂ« Gjykata po ndĂ«rhyn nĂ« kompetencat e Kryeministrit.
Kryeministri ka vetĂ«m dy kompetenca tĂ« parashikuara nĂ« ligj, ta emĂ«roje dhe ta shkarkojĂ« njĂ« ministĂ«r apo zv.ministĂ«râ, thotĂ« Hamataj.
Ai sugjeron se në rastin konkret kompetencat e kreut të qeverisë nuk janë cenuar.
âPĂ«r emĂ«rimin dhe shkarkimin ai Ă«shtĂ« i lirĂ« ta bĂ«jĂ« dhe nuk po e pengon vendimi i GjykatĂ«s pĂ«r ta bĂ«rĂ«. Pra, kĂ«tu nuk ka ndĂ«rhyrje nĂ« kompetenca. Por, duke thĂ«nĂ« kĂ«tĂ« unĂ« jam po ashtu i mendimit qĂ« Gjykata Kushtetuese nuk e merr nĂ« seancĂ« plenare nĂ« gjykim sepse duhet tâi nĂ«nshtrohet njĂ« gjykimi individual me ankim Kushtetues nga vetĂ« zonja Balluku dhe kryeministri pĂ«r mua edhe mund tĂ« mos legjitimohet fareâ, thotĂ« Hamataj.
Pezullimi dhe kundërshtitë
NĂ« vendimin e GJKKO-sĂ« (GjykatĂ«s KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimit tĂ« Organizuar), zĂ«vendĂ«skryeministrja dhe Ministrja e InfrastrukturĂ«s dhe EnergjitikĂ«s Balluku u pezullua nga detyrat, bazuar nĂ« nenin 242 tĂ« KPP, (Kodit tĂ« ProcedurĂ«s Penale) pĂ«r akuzĂ«n âshkelje e barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrĂ«sve nĂ« tendera ose ankande publikeâ, nĂ« dy raste, Tunelin e LlogarasĂ« dhe lotin 4 tĂ« UnazĂ«s sĂ« Madhe.
Sipas gjykatës, ky pezullim është automatik dhe nuk kërkon votë parlamentare, pasi mandati i saj si deputete mbetet i paprekur.
Nga ana tjetĂ«r qeveria, (me firmĂ« tĂ« RamĂ«s), pretendon nĂ« ankimimin qĂ« ka bĂ«rĂ« nĂ« GjykatĂ«n Kushtetuese se pezullimi âcenon imunitetin e deputetitâ (neni 103, pika 3) dhe krijon âvakum institucionalâ, duke ndĂ«rhyrĂ« nĂ« kompetencat e Kryeministrit, Presidentit dhe Kuvendit. Ata argumentojnĂ« se pezullimi i ministrit kĂ«rkon procedurĂ« politike (votim), jo gjyqĂ«sore, dhe citon mungesĂ« proporcionaliteti. JuristĂ«t janĂ« tĂ« ndarĂ« nĂ« qĂ«ndrimet e tyre mbi kushtetuetshmĂ«rinĂ« ose jo tĂ« vendimit pĂ«r pezullim.
Pa precedent
Pezullimi nga detyra i një ministri është rasti i parë që gjykatat shqiptare marrin në 34 vitet e fundit. Deri më tani hetime, por edhe marrje të pandehur apo arrestime ka pasur, duke kaluar gjithnjë nga Parlamenti, ku në disa raste është votuar për heqjen e imunitetit dhe në të tjera ka pasur refuzim.
âQĂ« anĂ«tari i KĂ«shillit tĂ« Ministrave gĂ«zon imunitetin e deputetit, patjetĂ«r qĂ« tani Ă«shtĂ« situata e tillĂ« qĂ« Gjykata Kushtetuese duhet ta pĂ«rcaktojĂ« qĂ« pĂ«r cilin imunitet flet. Imuniteti i deputetit shtrihet nĂ« dy forma, imunitet personal (qĂ« nuk mban pĂ«rgjegjĂ«si çfarĂ« flet nĂ« Parlament) dhe imunitet karshi ligjit (nĂ« raste tĂ« hetimit pĂ«r njĂ« vepĂ«r penale)â, thotĂ« Hamataj.
NdĂ«rsa çështja lĂ« mundĂ«si interpretimesh, Kushtetuesja nĂ«se e merr nĂ« shqyrtim pritet qĂ« tĂ« pĂ«rcaktojĂ« nĂ«se imuniteti si deputet e mbron Ballukun ose jo edhe nĂ« ushtrim tĂ« detyrĂ«s tjetĂ«r, atĂ« tĂ« anĂ«tares sĂ« qeverisĂ«. ââŠnĂ«se Kushtetuta ka pasur parasysh imunitetin pĂ«r shkak tĂ« detyrĂ«s dhe funksionit karshi ligjit, aty mban diskutim fakti qĂ« ndoshta nuk duhet tĂ« pezullohet ministri dhe zv. kryeministri nga detyra. Jam i mendimit qĂ« ka nevojĂ« pĂ«r interpretimâ, tha Hamataj pĂ«r Faktoje.
Pezullimi dhe kundërshtitë
NĂ« vendimin e GJKKO-sĂ« (GjykatĂ«s KundĂ«r Korrupsionit dhe Krimitt Ă« Organizuar), zĂ«vendĂ«skryeministrja dhe Ministrja e InfrastrukturĂ«s dhe EnergjitikĂ«s Balluku u pezullua nga detyrat, bazuar nĂ« nenin 242 tĂ« KPP, (Kodit tĂ« ProcedurĂ«s Penale) pĂ«r akuzĂ«n âshkelje e barazisĂ« sĂ« pjesĂ«marrĂ«sve nĂ« tendera ose ankande publikeâ, nĂ« dy raste, Tunelin e LlogarasĂ« dhe lotin 4 tĂ« UnazĂ«s sĂ« Madhe.
Sipas gjykatës, ky pezullim është automatik dhe nuk kërkon votë parlamentare, pasi mandati i saj si deputete mbetet i paprekur.
Nga ana tjetĂ«r qeveria, (me firmĂ« tĂ« RamĂ«s), pretendon nĂ« ankimimin qĂ« ka bĂ«rĂ« nĂ« GjykatĂ«s Kushtetuese se pezullimi âcĂ«non imunitetin e deputetitâ (neni 103, pika 3) dhe krijon âvakuum institucionalâ, duke ndĂ«rhyrĂ« nĂ« kompetencat e Kryeministrit, Presidentit dhe Kuvendit.
Ata argumentojnë se pezullimi ministrit kërkon procedurë politike (votim), jo gjyqësore, dhe citon mungesë proporcionaliteti. Juristët janë të ndarë në qëndrimet e tyre mbi kushtetuetshmërinë ose jo të vendimit për pezullim.
Ligj dhe Kushtetutë
Në vendimin për pezullimin nga detyra të Ballukut, SPAK dhe më pas GJKKO i janë referuar nenit 242 të Kodit të Procedurës Penale e cila ka dy pika.
âMe vendimin qĂ« disponon pezullimin e ushtrimit tĂ« njĂ« detyre a shĂ«rbimi publik, gjykata i ndalon pĂ«rkohĂ«sisht tĂ« pandehurit, plotĂ«sisht ose pjesĂ«risht, veprimtarinĂ« qĂ« lidhet me to. 2-Kjo masĂ« nuk zbatohet ndaj personave tĂ« zgjedhur sipas ligjit elektoralâ.
Gjykata pretendon se në rastin konkret janë në zbatim të pikës 1 dhe pika 2 që është kufizuese për çështjen e pezullimit lidhet vetëm me detyrën si deputete (e zgjedhur), që në këtë rast nuk ia kanë cënuar, pasi Balluku gëzon imunitetin e deputetes.
Gjithashtu njĂ« tjetĂ«r pikĂ« qĂ« lidhet me KushtetutĂ«n Ă«shtĂ« neni 18, pika 1 qĂ« thuhet shprehimisht: âTĂ« gjithĂ« janĂ« tĂ« barabartĂ« pĂ«rpara ligjitâ. A ka kufizime pĂ«r çështjen konkrete? âI qĂ«ndroj parimit qĂ« ka nevojĂ« pĂ«r interpretim kushtetues se kemi dy dispozita qĂ« bien ndesh me njĂ«ra-tjetrĂ«n.
NjĂ«ra thotĂ« qĂ« nuk mund tĂ« pezullohet i zgjedhuri, nga ligji zgjedhor qĂ« Ă«shtĂ« deputeti dhe nga ana tjetĂ«r thotĂ« Kushtetuta qĂ« edhe anĂ«tari i KĂ«shillit tĂ« Ministrave gĂ«zon tĂ« njĂ«jtat tĂ« drejta si deputeti dhe kĂ«tĂ« duhet ta sqarojĂ« Gjykata Kushtetuese qĂ« çfarĂ« ka pasur nĂ« ndĂ«rmend ligjvĂ«nĂ«si kur e ka vendosur kĂ«tĂ« dispozitĂ«â, thotĂ« pĂ«r Faktoje, avokati Hamataj.
Më 25 nëntor 2024, kryeministri Edi Rama njoftoi publikisht nisjen e punimeve për ndërtimin e Parkut Urban në Spitallë, një projekt që synon ta transformojë zonën në një hapësirë rekreative moderne për qytetarët e Durrësit.
âKa nisur puna pĂ«r ndĂ«rtimin e Parkut Urban nĂ« SpitallĂ«, qĂ« do ta kthejĂ« kĂ«tĂ« zonĂ« nĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« rekreative nĂ« shĂ«rbim tĂ« qytetarĂ«ve, me gjelbĂ«rim tĂ« shtuar, zonĂ« pĂ«r kĂ«mbĂ«sorĂ«t, pistĂ« biçikletash, terrene sportive dhe zonĂ« tĂ« dedikuar pĂ«r fĂ«mijĂ«â, shkroi Rama nĂ« njĂ« postim nĂ« Facebook.
Ky projekt parashikon njĂ« park linear me gjatĂ«si gati 1,3 kilometra, ndĂ«rtuar mbi njĂ« kanal tĂ« mbyllur tĂ« ujĂ«rave tĂ« larta, i cili ishte aktiv qĂ« prej viteve â90 dhe kishte shkaktuar probleme mjedisore pĂ«r banorĂ«t e zonĂ«s. Parku do tĂ« pĂ«rfshijĂ« sipĂ«rfaqe tĂ« gjelbra, shtigje pĂ«r biçikleta e kĂ«mbĂ«sorĂ«, terrene sportive, kĂ«nde pĂ«r fĂ«mijĂ« dhe hapĂ«sira pĂ«r aktivitete komunitare.
NĂ« mars 2025, kryebashkiakja e DurrĂ«sit, Emiriana Sako, publikoi pamje nga kantieri, duke theksuar se punimet âpo vijojnĂ« me ritme tĂ« mira dhe do tĂ« sjellin njĂ« hapĂ«sirĂ« tĂ« re publike pĂ«r qytetarĂ«t e DurrĂ«sitâ.
Në prill 2025, Rama dhe Sako rikthyen sërish vëmendjen tek kantieri, duke theksuar progresin dhe duke prezantuar më në detaje elementët e parkut, që do të shtrihen përgjatë gjithë gjatësisë së kanalit të mbyllur.
Verifikimi në terren
GjatĂ« verifikimit tĂ« kryer mĂ« 7 tetor 2025, âFaktojeâ konstatoi se punimet nĂ« terren nuk ishin pĂ«rfunduar. PunonjĂ«sit nĂ« kantier thanĂ« se realizimi deri nĂ« atĂ« moment ishte ârreth 60-70%â, ndĂ«rsa pĂ«rfundimi parashikohej pĂ«r nĂ« nĂ«ntor.
Në rikthimin e dytë në terren në 20 nëntor 2025, situata mbeti e njëjtë: parku ishte ende në ndërtim, pjesë të terrenit ishin të pa përfunduara dhe nuk kishte ende elementë përfundimtarë si gjelbërimi, ndriçimi dhe instalimet dekorative. Punëtorët pohuan se punimet pritet të përfundojnë më 5 dhjetor 2025.
Në tabelën e punimeve, financues figuron Qeveria Shqiptare dhe Ministria e Financave, zhvillues Fondi Shqiptar i Zhvillimit (FSHZH) dhe përfitues Bashkia Durrës.
Afati i kontratës, sipas Open Procerement dhe tabelës së punimeve, është 12 muaj, me një vlerë totale prej 109,579,163.94 lekësh me TVSH.
PĂ«rgjigjet zyrtare
NĂ« pĂ«rgjigjen pĂ«r âFaktojeâ, Bashkia DurrĂ«s konfirmon se punimet âkanĂ« filluar sipas zbatimit tĂ« kontratĂ«sâ dhe janĂ« ende nĂ« proces.
Ndërsa Fondi Shqiptar i Zhvillimit, që luan rolin e agjencisë zbatuese të projektit, deklaron:
âSa i pĂ«rket Parkut Urban SpitallĂ«, duke konsideruar sezonin veror dhe temperaturat e larta tĂ« periudhĂ«s, realizimi fizik i punimeve tĂ« zbatimit ishte rreth 45% nĂ« muajin korrik dhe pritet tĂ« pĂ«rfundojnĂ« brenda muajit nĂ«ntorâ
Megjithatë, verifikimi në fund të muajit nëntor tregoi se projekti nuk është ende i dorëzuar, duke tejkaluar afatin e kontraktuar.
PĂ«rfundimi
Edhe pse punimet kanë avancuar ndjeshëm dhe projekti pritet të sjellë një hapësirë moderne për komunitetin e Spitallës, Parku Urban ende nuk është përfunduar, megjithëse kanë kaluar 12 muaj nga nisja e zbatimit.
Duke u bazuar nĂ« tĂ« dhĂ«nat zyrtare dhe verifikimin nĂ« terren, âFaktojeâ e kategorizon premtimin pĂ«r pĂ«rfundimin e Parkut Urban nĂ« SpitallĂ« si pjesĂ«risht tĂ« mbajtur.
Faktoje, e mbështetur nga National Endowment Democracy (NED) po monitoron 10 bashki në vend dhe po verifikon nëse janë mbajtur ose jo premtimet e dhëna nga kryebashkiakët.
Login
