Në studion e Abc së Mëngjesit, inxhinieri elektrik Azmer Dulevic ngriti alarmin për rreziqet elektrike që i kanosen banesave gjatë ditëve të pushimeve, kur shtëpia mbetet bosh. Mbingarkesat dhe shkëndijat elektrike janë ndër shkaqet kryesore të dëmtimeve apo zjarreve, sidomos në impiante të vjetra ose të pa certifikuara.

Sipas tij, nuk është gjithmonë e nevojshme të fiket energjia totale, por patjetër duhet të shkëputen nga priza pajisjet e panevojshme. Pajisje si ngrohëset, bojleri, mikrovala, lavatriçja dhe karikuesit duhen hequr gjithmonë nga rrjeti.

Dulevic paralajmëron se nga ora 18:00 deri në 22:00 është ora e “pikut”, kur nuk rekomandohet vënia në punë e të gjitha pajisjeve njëkohësisht. “Rrezikoni të dëmtoni linjën e furnizimit, sidomos në pallate ku përdoret tel 4 mm, që është shumë i hollë për ngarkesa të mëdha”, shprehet ai. Nëse automati nuk është i duhuri, rreziku i shkëndijave elektrike rritet ndjeshëm. Zgjidhja, sipas inxhinierit, është shpërndarja e ngarkesës dhe kontrolli profesional i impiantit.

Në ditët me shi dhe mot të keq, pajisjet duhet të hiqen menjëherë nga priza nëse vërehen luhatje të energjisë. Vetëm pasi rryma stabilizohet, pajisjet më të nevojshme duhen rikthyer gradualisht në punë.

Përtej profesionit, Azmer Dulevic është edhe njeriu pas peticionit që ndryshoi përshkrimin e Skënderbeut në Muzeun e Vjenës. Brenda dy muajsh, një tabelë e re e prezanton qartë heroin si udhëheqës shqiptar, me identitet dhe origjinë të plotë historike. “

Në ditëlindjen e tij të 70-të, në vitin 1905, Mark Twain mbajti një fjalim mbi sekretin e plakjes së suksesshme. (Nëse 70 nuk ju duket moshë e madhe, duhet të keni parasysh se për shkak të shkallës së lartë të vdekshmërisë infantile, jetëgjatësia mesatare për dikë të lindur para vitit 1850 ishte më pak se 40 vjet.) “Kam arritur 70 vjet në mënyrën e zakonshme,” deklaroi ai sipas një raporti në The New York Times, “duke iu përmbajtur rreptësisht një skeme jetese që do të vriste çdo tjetër person.” Maksima që ai ofroi ishte kjo: “Nuk mund të arrijmë moshën e tretë duke ndjekur rrugën e dikujt tjetër.”

Tipike për Twain-in, kjo ishte urtësi popullore e fortë e mbështjellë në një shaka. Sekreti i një jete të gjatë dhe të lumtur padyshim nuk është pirja e duhanit, alkoolit dhe shfrenimi. Por ai ka të drejtë kur thotë se nuk ka një formulë universale që funksionon për të gjithë. Brenda parametrave të qartë, secili prej nesh duhet të eksperimentojë me ide të ndryshme dhe mënyra specifike të jetesës, një propozim që unë e kam diskutuar më parë. Disa njerëz janë më të shëndetshëm duke ndjekur një dietë vegjetariane; të tjerët duke konsumuar ushqime të stilit Mesdhetar. Disa janë më të lumtur duke jetuar në një metropol të madh si Nju Jorku apo Los Anxhelos; të tjerët e gjejnë jetën e tyre më të mirë në fshat.

Përveç këtyre detajeve, disa zakone të përgjithshme kanë rëndësi. Nuk do t’ju lodh me këshillat e zakonshme për shëndetin që mund t’i dëgjoni nga mjeku juaj: lëreni duhanin dhe dilni për një shëtitje, për hir të Zotit. Dua të tërheq vëmendjen tuaj tek disa modele të sjelljes që nuk janë kaq të dukshme, por që ndihmojnë të shpjegojnë pse të moshuarit zakonisht janë më të lumtur se të rinjtë. Sa më shpejt të mësoni dhe të adoptoni këto rregulla të jetesës së mirë, aq më shpejt mund të përfitoni nga frytet e tyre.

Pa dyshim, do të ndeshni disa të moshuar të mërzitur dhe të pakënaqur, por mesatarisht në Shtetet e Bashkuara, të rriturit më të moshuar kanë një nivel mirëqenieje ndjeshëm më të lartë se të rinjtë. Të moshuarit përjetojnë më pak stres psikologjik dhe emocione negative, dhe më shumë emocione pozitive. Kam shkruar më parë se të moshuarit zakonisht përjetojnë ndryshime pozitive në personalitet: mirësjellja dhe ndërgjegjshmëria rriten me moshën; neurotizmi zvogëlohet. Shpjegimi i këtij modeli nuk është menjëherë i qartë. Pa dyshim, urtësia e fituar me përvojë luan një rol: të moshuarit kanë më shumë të dhëna nga jeta dhe bëjnë më pak gabime. Por tre modele të veçanta sjelljeje që shfaqin të moshuarit kanë rëndësi të madhe.

I pari lidhet me rrjetet sociale. Në fillim të jetës, ndoshta ju këshilluan të zhvilloni një gamë të gjerë miqësish me njerëz të ndryshëm, për hir të lumturisë suaj. Kjo ishte këshillë e mirë sepse mësonit mënyra të reja të të menduarit dhe jetuarit nga njerëz jashtë rrethit tuaj social tipik. Por kjo nuk do të thotë se duhet të shpenzoni përpjekje të veçanta për të ruajtur lidhje me shumë njerëz me të cilët keni marrëdhënie sipërfaqësore. Kjo thjesht do t’ju mbushte kohën e lirë me ndërveprime pa shpërblim. Megjithatë, kjo lloj shoqërie e gjerë por e cekët karakterizon shumë të rinj. Të moshuarit ngushtojnë në mënyrë selektive rrethin e tyre social për të përqendruar energjitë tek ata me të cilët ndajnë pasione të përbashkëta, përjetojnë emocione pozitive dhe marrin kënaqësi. Njëkohësisht, njohjet rastësore që nuk përmbushin këto kritere mbeten pas.

Kjo mund të duket egoiste, por njerëzit në fakt bëhen më altruistë me moshën, modeli i dytë i sjelljes që rrit lumturinë e të moshuarve krahasuar me të rinjtë. Në një studim të vitit 2021 mbi altruizmin e vetë-raportuar dhe sjelljen e vëzhguar bamirëse, katër psikologë zbuluan se nga 16 studime të shqyrtuara, 14 treguan se të moshuarit janë më të përqendruar tek të tjerët se të rinjtë. Në një demonstrim veçanërisht i zgjuar, studiuesit i kërkuan të rriturve të moshave të ndryshme të shtypin një pajisje matëse të forcës së duarve, dinamometër, për të fituar shpërblime për veten ose për të tjerët. Të rinjtë shtypnin më fort për shpërblime për veten; të moshuarit shtypnin më fort për të fituar shpërblime për të tjerët.

Modeli i tretë lidhet me mënyrën se si të moshuarit reagojnë ndaj ngjarjeve të vështira në jetë. Me moshën, zakonisht njerëzit mësojnë të shmangin dhe të përballojnë stresin. Një studim i vitit 2023 me gati 3,000 të rritur nga 25 deri 74 vjeç gjeti se 70-vjeçarët përjetonin stres në 40% më pak ditë se 25-vjeçarët. Pjesërisht kjo ndodh sepse të moshuarit i ekspozohen më pak ngjarjeve stresuese, por edhe sepse reagojnë më pak ndaj situatave stresuese. Disa nga këto përfitime lidhen me rrethanat e jetës: pensionistët nuk kanë më detyrime pune të ngarkuara. Por një faktor tjetër është se kur të moshuarit përballen me një situatë stresuese, ata thjesht e injorojnë atë. Vendimi për të reaguar ndaj një ngjarjeje sfiduese mund të mos duket i vetëdijshëm, por në fakt mund të jetë dhe kur stresi është i pashmangshëm, të moshuarit reagojnë më pak duke u shqetësuar më pak.

Ndërsa shkruaja këtë ese, më erdhi në mend një përvojë që forcoi këto pika, nga një takim dy-ditor në Romë rreth 25 vjet më parë për një organizatë të madhe bamirëse ndërkombëtare. Konferenca mblodhi një grup të vogël specialistësh të mirëqenies disa shumë të rinj (si unë atëherë), disa më të moshuar dhe më të famshëm. Mes tyre ishte një grua 60-vjeçare me reputacion global në fushën e saj. Duke u ndjerë i nderuar të isha pranë saj, vura re sjelljen e saj me vëmendje. Në atë kohë dukej pak e çuditshme; tani nuk duket më.

Ajo kishte udhëtuar gjatë natës për të marrë pjesë në takim, pa kompensim, dhe kishte marrë pjesë në çdo sesion. Por kur erdhi puna tek darka e fundit luksoze e konferencës që për mua ishte një përfitim i madh ajo hyri në bistro dhe deklaroi: “Ky vend është shumë i zhurmshëm” dhe u largua. Kjo grua e jashtëzakonshme po shfaqte të tre modelet e lumturisë: kalonte kohë profesionalisht me njerëz që ndanin pasionin e saj për një kauzë, bënte përpjekje personale dhe dhuronte ekspertizën e saj, dhe thoshte jo ndaj diçkaje që nuk ia vlente për stres dhe sakrificë.

Në moshën 36-vjeçare, më habiti që nuk shkoi në darkë. Sot, në 61, ndjek shembullin e saj: përpiqem shumë të shërbej për kauza që më interesojnë dhe të diskutoj çështje me rëndësi shpirtërore ose shkencore për orë të tëra. Por biseda e rastësishme në një bar të zhurmshëm? S’ka shanse!

Pra, tre rregulla të përgjithshme që kam mësuar nga të moshuarit për një jetë më të mië janë:

1. Futu thellë ose ik.
Përpiqem që marrëdhëniet e mia shoqërore ato vullnetare dhe me kohë të lirë të përqendrohen vetëm tek aspektet e jetës që kanë rëndësi: dashuria, besimi, filozofia, virtyti, kultura, estetika. Nuk dua të flas për pushimet e mia në plazh apo të tuat, përveç nëse ka ndodhur një çudi e madhe.

2. Shërbe më shumë.
Një kanal unik i mirëqenies është shërbimi ndaj të tjerëve në kauza që më interesojnë. Kjo mund të nënkuptojë dhurimin e kohës dhe parave, sigurisht. Por gjithashtu përfshin testimin e rregullt të veprimtarisë së punës time: A ndihmon ky aktivitet të tjerët dhe i ngre ata?

3. Shqetësohu më pak.
Mendoj për gjërat që më mbajtën zgjuar si të ri, konfliktet në punë, shqetësimet për para dhe tund kokën. Tani, kur diçka më shqetëson ose më shkakton stres, pyes veten nëse do të më shqetësojë edhe pas një jave. Nëse përgjigjja është jo, përpiqem të filloj menjëherë të mos kujdesem.

Si satirist, Twain preferonte të tallë të gjithë biznesin e të moshuarve që u japin këshilla të rinjve, siç bëri në esenë e tij të vitit 1882 “Advice to Youth”: “Nëse dikush të ofendon dhe ke dyshime nëse ishte me qëllim, mos merr masa ekstreme; thjesht prisni rastin dhe goditeni me një tullë.”

Megjithatë, unë dyshoj fort se Twain ndiqte rregulla më të mira kur mbushi 70 vjeç. Duke mbyllur fjalimin e tij të ditëlindjes, piloti i vjetër i anijeve në lumin Mississippi tha se kishte ndjekur një kurs “drejt perëndimit të diellit me zemër të kënaqur” padyshim duke ndjekur parimet e lumturisë.

Shkruar nga Arthur C. Brooks, autor dhe akademik amerikan, për “The Atlantic”

The post Gjërat që do të doja t’i dija kur isha i ri appeared first on Gazeta Si.

Shkencëtarët ende nuk e dinë saktësisht pse shfaqet sëmundja e lëkurës e quajtur rosacea apo pse ajo përkeqësohet me kalimin e viteve, por kanë disa shpjegime të mundshme.

“Nëse keni rosacea, është e zakonshme që simptomat të përkeqësohen në të 40-at ose 50-at”, ka thënë për New York Times, dermatologia Julie C. Harper nga Alabama.

Skuqja e shpeshtë e fytyrës, puçrrat që duken si akne dhe enët e zgjeruara të gjakut janë shenja tipike të kësaj gjendjeje, e cila prek mbi 14 milionë njerëz vetëm në Shtetet e Bashkuara. Rosacea shfaqet më shpesh te gratë dhe te personat me lëkurë të çelët. Ajo mund të diagnostikohet në çdo moshë, por shumë njerëz nuk vërejnë simptoma deri pas moshës 30-vjeçare.

“Nuk ka shërim për rosacean, por ajo mund të menaxhohet shumë, shumë mirë”, ka thënë Harper.

Arsyet pse rosacea përkeqësohet me moshën

Rosacea shpesh trashëgohet dhe lidhet me reagim të tepruar të sistemit imunitar ndaj faktorëve të jashtëm.

“Këta faktorë përfshijnë diellin, ushqimet pikante, alkoolin, temperaturat e ulëta ose të larta, stresin, aktivitetin fizik dhe pijet e nxehta”, ka shpjeguar dermatologia Marie Leger.

Përveç skuqjes së vazhdueshme dhe enëve të dukshme të gjakut, rosacea mund të shkaktojë thatësi, ndjesi djegieje dhe shtrëngimi të lëkurës. Ajo mund të prekë edhe sytë, duke shkaktuar kruarje ose ndjesi sikur keni rërë brenda, si dhe të trashë lëkurën e hundës, thotë dermatologia Dina Elrashidy nga Chicago.

Simptomat zakonisht shfaqen dhe zhduken gjatë jetës, varësisht nga ekspozimi ndaj faktorëve nxitës.

“Mund të ketë shpërthime që zgjasin javë, muaj apo edhe më gjatë nëse rosacea nuk trajtohet”, ka shpjeguar Leger.

Nëse rosacea shfaqet herët, ajo shpesh përkeqësohet mes moshës 30 dhe 50 vjeç. Arsyeja nuk është plotësisht e qartë, por sipas Harper, ekspozimi i vazhdueshëm ndaj faktorëve nxitës krijon inflamacion kronik.

“Me kalimin e viteve, inflamacioni dobëson indet rreth enëve të gjakut, duke bërë që ato të zgjerohen dhe të mbeten të dukshme në mënyrë të përhershme”, ka shpjeguar ajo.

Sipas Elrashidyt, plakja natyrale e lëkurës dhe dëmtimet nga dielli bëjnë që kolagjeni të hollohet dhe lëkura të bëhet më e thatë, gjë që e bën skuqjen edhe më të dukshme. Ndërkohë, Leger ka theksuar se shumë gra gjatë periudhës së paramenopauzës dhe menopauzës përjetojnë përkeqësim të simptomave, edhe pse lidhja direkte me hormonet ende nuk është vërtetuar shkencërisht.

Si mund të menaxhohet rosacea?

Menaxhimi i rosaceas zakonisht kërkon disa hapa njëkohësisht:

Shmangni faktorët nxitës – Çdo person ka faktorë të ndryshëm që e përkeqësojnë rosacean. Identifikimi dhe shmangia e tyre, si alkooli apo ushqimet pikante, mund t’i reduktojë shpërthimet. Megjithatë, disa faktorë, si moti i ftohtë, janë të pashmangshëm. Për disa njerëz, edhe dielli apo era mund të jenë pjesë e stilit të jetës, nga të cilat nuk duan të heqin dorë.

Përdorni produkte të buta për lëkurën – Pastruesit hidratues me përbërës si glicerina ose dimetikoni ndihmojnë në qetësimin e lëkurës. Produktet me squfur kanë efekt kundër inflamacionit dhe mund t’i ulin simptomat. Duhet shmangur përdorimi i skrabeve dhe produkteve me aromë, pasi ato mund të irritojnë lëkurën.

Mbroni lëkurën nga dielli – Dielli është një nga shkaktarët kryesorë të rosaceas. Dermatologët këshillojnë përdorimin e kremit mbrojtës me SPF 30 ose më të lartë çdo ditë, dhe ripërdorimin e tij kur qëndroni jashtë. Kremrat me zink ose titan janë zakonisht më të butë dhe tolerohen më mirë nga lëkura e ndjeshme.

Përdorni trajtime mjekësore – Disa kremra me recetë ngushtojnë enët e gjakut dhe ulin skuqjen e përhershme. Të tjerë ndihmojnë në uljen e inflamacionit dhe puçrrave. Në disa raste, mjekët përshkruajnë edhe antibiotikë në doza të ulëta, të cilët mund të merren gjatë shpërthimeve ose për disa muaj rresht.

Trajtimi me laser – Laseri ndihmon në tkurrjen e enëve të gjakut dhe uljen e skuqjes. Zakonisht nevojiten një deri në tre seanca, dhe trajtimi përsëritet një ose dy herë në vit për mirëmbajtje.

“Nuk është asnjëherë herët apo vonë për t’u konsultuar me dermatologun”, ka thënë Harper. Sipas Leger, të kesh një plan të qartë trajtimi “i ndihmon pacientët të ndihen më në kontroll të lëkurës së tyre”.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Arsyeja pse skuqja e fytyrës rritet me kalimin e viteve tek personat me rosacea appeared first on Sinjali.

Një analizë e re që po qarkullon gjerësisht në rrjet ka ndezur diskutimet rreth mënyrës se si meshkujt e formojnë mendimin e tyre për një partner të mundshëm. Sipas raportit, brenda rreth 112 ditësh të njohjes, shumica e burrave kuptojnë nëse një grua u duket një zgjedhje e qëndrueshme për të ardhmen. Ndryshe nga stereotipat […]

Gazeta Si – Kushdo që ka fëmijë në moshë shkollore do të duhet të vendosë përfundimisht se kur t’u japë një “smartphone”, ose telefon inteligjent.

Shumë familje përpiqen të presin sa më gjatë të jetë e mundur për shkak të efekteve të mundshme negative të përdorimit të telefonave inteligjentë – veçanërisht mediave sociale – në shëndetin e tyre mendor.

Në të njëjtën kohë, megjithatë, ata kanë frikë se mohimi i një telefoni inteligjent për fëmijët e tyre, veçanërisht kur bashkëmoshatarët e tyre fillojnë të marrin një (rreth klasës së katërt ose të pestë) dhe ta përdorin atë për të biseduar, mund t’i bëjë ata të ndihen të izoluar, me pasoja negative.

Për të gjetur një kompromis, ndonjëherë ata fillojnë t’u japin fëmijëve të tyre një telefon më të vjetër, një që nuk ka qasje në internet, ndoshta që në shkollën fillore (midis moshës 6 dhe 11 vjeç).

Ose, siç shpjegoi Ian Bogost, profesor i Inxhinierisë dhe Shkencave Kompjuterike në Universitetin e Uashingtonit në St. Louis (Missouri), dhe një ekspert në studimet e medias dhe lojërave, në një artikull në “The Atlantic”, ata mund t’u japin atyre një “smartwatch” ose orë inteligjente.

“Një orë inteligjente duhet të bëjë më pak dëm sesa një telefon inteligjent, – thotë ai, – ndoshta mund t’u bëjë edhe ndonjë dobi”.

Bogost nuk është i pari që e mbështet këtë teori: dhënia e një ore inteligjente fëmijëve që presin telefonin e tyre inteligjent, është një zgjidhje gjithnjë e më popullore midis prindërve të tjerë.

Ekzistojnë modele ore inteligjente të projektuara posaçërisht për fëmijë, me karakteristika të ndryshme në varësi të grupmoshës së tyre.

Në përgjithësi, ato janë pak më të mëdha, më shumëngjyrëshe dhe më të lehta për t’u përdorur, sesa ato të projektuara për të rritur: disa kanë funksione bazë, si një orë dhe pedometër dhe kushtojnë disa dhjetëra euro, ndërsa të tjerat ju lejojnë të bëni thirrje, të shkëmbeni mesazhe dhe të luani lojëra, ose edhe të vendosni detyra për të përfunduar, duke shfrytëzuar mekanizmat e gamifikimit, por nuk lejojnë akses në internet.

Meqenëse ato mbahen në kyçin e dorës, ka më pak të ngjarë të humbasin. Megjithatë, sipas Bogost, shumë orë inteligjente për fëmijë janë lodra me softuer të dobët që mbron përdoruesit nga mekanizmat potencialisht të dëmshëm të rrjeteve sociale dhe aplikacioneve të mesazheve, por funksionimi i të cilave kontrollohet ende nga prindërit (të cilët mund të vendosin me kë mund të bisedojnë dhe të monitorojnë lëvizjet e tyre nëpërmjet GPS) pa i ndihmuar vërtet fëmijët t’i qasen mjeteve digjitale në një mënyrë të informuar.

Kjo është arsyeja, pse ai thotë se zgjodhi një orë inteligjente për të rritur më të shtrenjtë për vajzën e tij 10-vjeçare, e cila i lejon asaj të bëjë telefonata, të përdorë aplikacione mesazhesh dhe email, duke e ndihmuar atë të bëhet më e vetëdijshme për atë që do të thotë të kesh një telefon inteligjent dhe të jesh vazhdimisht i lidhur.

Orët inteligjente për të rritur lejojnë dërgimin e mesazheve, por më pak lehtësisht sesa me një telefon inteligjent, kështu që ka më pak rrezik që fëmijët të kalojnë orë të tëra duke biseduar.

Bogost, tha gjithashtu se edhe pse mund të gjurmonte lëvizjet e vajzës së tij me GPS, ai shpejt e kuptoi se pothuajse kurrë nuk kishte nevojë ta bënte këtë dhe se në fakt kjo do të shkonte kundër qëllimit të tij kryesor, i cili ishte ta bënte atë më të pavarur dhe të përgjegjshme.

Bogost thotë se rezultati, sipas përvojës së tij, është se pavarësisht këtyre kufizimeve, vajza e tij ndihet pjesë e botës teknologjike që ndahet nga bashkëmoshatarët dhe të rriturit e saj, por e lirë nga ankthet që lidhen me mediat sociale, forumet e tyre të mesazheve dhe algoritmet.

Ai shton se ajo është bërë më e mirë në shkrimin e mesazheve dhe në përgjigjen e shpejtë (më parë e bënte këtë nga një iPad, por shpesh shikonte video në të, kështu që dërgimi i mesazheve ishte një bezdi për të).

Për më tepër, thotë ai, ajo është inkurajuar të komunikojë me të tjerët, përfshirë të afërmit që ndryshe nuk do t’i kontaktonte.

Sipas psikologut të njohur social amerikan, Jonathan Haidt, aftësia për të pasur internetin në majë të gishtave të saj ditë e natë, ka ndikuar në përvojat e përditshme dhe proceset zhvillimore të adoleshentëve në shumë mënyra, nga miqësitë te gjumi, nga studimi te seksualiteti.

Gjatë 15 viteve të fundit, është demonstruar se përdorimi i hershëm i telefonave inteligjentë dhe rrjeteve sociale mund të zvogëlojë përqendrimin, të kontribuojë në rritjen e ankthit dhe depresionit dhe gjithashtu të rrisë ekspozimin ndaj ngacmimit në internet dhe përmbajtjes mizogjine, ndonjëherë me pasoja shumë serioze.

Për këto arsye, Bogost beson se orët inteligjente mund të përdoren për të ndihmuar vajzat dhe djemtë të menaxhojnë gradualisht komunikimet online, në një kontekst relativisht të mbrojtur: do të ishte jorealiste, thotë ai, të mendohej se ato do të ishin në gjendje të përdornin një telefon inteligjent vetë në një mënyrë të sigurt, të shëndetshme dhe të përgjegjshme pa përdorur ndonjëherë një pajisje të ngjashme.

Aktualisht, studimet shkencore mbi këtë temë janë të kufizuara dhe nuk ka prova të mjaftueshme për të përcaktuar nëse dhënia e një ore inteligjente fëmijëve është e dëmshme apo jo, apo edhe edukative.

Ndër shqetësimet e përhapura, janë shqetësimet për privatësinë dhe sigurinë, si dhe mundësia që orët inteligjente mund t’i shpërqendrojnë fëmijët në shkollë, t’i bëjnë më të vështira ndërveprimet ballë për ballë ose t’i bëjnë fëmijët të ndihen tepër të kontrolluar nga prindërit e tyre.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Jepuni ‘smartwatch’ fëmijëve që duan një telefon inteligjent appeared first on Gazeta Si.

Me rënien e temperaturave, shumë njerëz po kërkojnë mënyra natyrale për t’u mbrojtur nga i ftohti – nga veshjet me shtresa e deri te pijet e ngrohta. Por ekspertët tregojnë se një pjesë e zgjidhjes mund të gjendet fare lehtë në ushqimin tonë të përditshëm.

Një përbërës i thjeshtë mund të ndikojë në përmirësimin e qarkullimit të gjakut, të ndihmojë në rregullimin e presionit të gjakut dhe kështu t’i japë trupit ndjesi natyrale ngrohtësie. Ndjenja e të ftohtit në duar dhe këmbë lidhet shpesh me qarkullimin e dobët të gjakut, ndërsa sipas Fondacionit Britanik të Zemrës, indet e trupit kanë nevojë për furnizim të vazhdueshëm me oksigjen dhe lëndë ushqyese. Kur rrjedha e gjakut kufizohet, gjymtyrët janë të parat që ndjejnë pasojat.

Trupi funksionon përmes një mekanizmi inteligjent të rregullimit të temperaturës: kur ka nxehtësi të tepërt, enët e gjakut pranë lëkurës zgjerohen për të lëshuar nxehtësinë, ndërsa në kushte të ftohta ato ngushtohen për të ruajtur energjinë dhe për të mos humbur nxehtësinë e brendshme.

Zgjidhja natyrale për qarkullim më të mirë

Për të mbajtur gjymtyrët ngrohtë, përmirësimi i funksionit të enëve të gjakut është kyç. Një nga mënyrat më efektive është konsumimi i ushqimeve të pasura me nitrate. Këto nitrate shndërrohen në oksid nitrik – një përbërës që relakson dhe zgjeron enët e gjakut, duke rritur qarkullimin dhe furnizimin me oksigjen të indeve. Ky proces është jashtëzakonisht i dobishëm për shëndetin kardiovaskular.

Panxhari – aleati i dimrit

Panxhari është një nga burimet më të njohura natyrore të nitrateve. Ai përmban gjithashtu kalium dhe hekur, minerale esenciale që ndihmojnë në mbajtjen e qarkullimit të shëndetshëm të gjakut dhe rregullimin e presionit të gjakut. Kjo perime rrënjore është në sezon gjatë muajve të dimrit, ndërsa përfitimet e saj shëndetësore mund të shfrytëzohen gjatë gjithë vitit.

Shoqata Amerikane e Zemrës thekson se panxhari është i pasur me antioksidantë që kontribuojnë në riparimin e ADN-së dhe ruajtjen e shëndetit të qelizave – një arsye më shumë pse ky ushqim duhet të jetë pjesë e dietës dimërore.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Keni duar e këmbë të ftohta në dimër? – Ky ushqim mund t’ju ndihmojë të ngroheni natyrshëm appeared first on Sinjali.

Infertiliteti prek një në gjashtë persona të moshës riprodhuese në mbarë botën, tha sot Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), teksa publikoi një udhëzues të ri global që përmban rekomandime për përmirësimin e aksesit në parandalim, diagnozë dhe trajtim.

OBSH-ja tha se qasja në kujdesin për fertilitetin mbetet “jashtëzakonisht e kufizuar” pavarësisht përmasës së problemit. Në shumë vende, testet dhe trajtimet paguhen kryesisht nga vetë pacientët, duke i lënë ata me barrë të madhe financiare.

Në disa vende, një cikël i vetëm i fertilizimit in vitro (IVF) mund të kushtojë “dyfishin e të ardhurave mesatare vjetore të një familjeje”.

“Infertiliteti është një nga sfidat më të anashkaluara të shëndetit publik të kohës sonë dhe një çështje madhore barazie në nivel global”, ka thënë Drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus.

“Miliona njerëz e përballojnë këtë udhëtim të vetëm — të përjashtuar nga kujdesi për shkak të kostos, të shtyrë drejt trajtimeve më të lira por të paprovuara, ose të detyruar të zgjedhin mes shpresës për të pasur fëmijë dhe sigurisë së tyre financiare”, ka deklaruar ai.

Udhëzuesi, i pari i OBSH-së për infertilitetin, përmban 40 rekomandime që mbulojnë rrugët klinike për diagnostikimin e shkaqeve të zakonshme të infertilitetit dhe udhëzime se si mund të përparojë trajtimi — nga këshillimi dhe këshillat për kohëzgjatjen e marrëdhënieve, deri te procedurat si inseminimi intrauterin apo IVF.

Agjencia e shëndetësisë tha se infertiliteti mund të shkaktojë stigmatizim të madh, shqetësim emocional dhe vështirësi financiare. Ajo bëri thirrje për më shumë investime në parandalim, përfshirë informacione rreth fertilitetit, faktorëve të lidhur me moshën dhe infeksioneve seksualisht të transmetueshme të patrajtuara, shkruan atsh.

Për personat që planifikojnë ose përpiqen të mbeten shtatzënë rekomandohen masa të stilit të jetesës, si dieta e shëndetshme, aktiviteti fizik dhe ndërprerja e përdorimit të duhanit.

Udhëzuesi theksoi gjithashtu nevojën për mbështetje psikosociale.

“Parandalimi dhe trajtimi i infertilitetit duhet të mbështeten në barazi gjinore dhe të drejta riprodhuese”, ka thënë Pascale Allotey, drejtoresha e departamentit të OBSH-së për shëndetin seksual, riprodhues, maternal, të fëmijës dhe adoleshentëve dhe plakjen.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post OBSH: Infertiliteti prek një në gjashtë persona në botë appeared first on Sinjali.

Një trend viral në TikTok më ka bërë të përjetoj shumë ankth. Sa herë që një partnere shtatzënë vendos fshehurazi kamerën e telefonit për të kapur momentin kur do t’i tregojë partnerit se pa një zog, unë mbaj frymën në pritje të së vërtetës. Sepse reagimi ndaj këtij komenti të thjeshtë, i njohur si “teoria e zogut”, është bërë një test i fshehtë për vëmendjen e partnerit dhe shëndetin e marrëdhënies.

Teoria e zogut, e formuluar fillimisht nga psikologu John Gottman në vitet 1990, thotë se mënyra se si një partner reagon ndaj përpjekjeve të vogla për t’u lidhur si p.sh. ndarja e një vëzhgimi të thjeshtë tregon shumë për besimin dhe komunikimin brenda çiftit. Këto komente të vogla quhen “përpjekje për lidhje.” Ato janë mundësi që çiftet të vëzhgojnë gjërat e vogla që i bëjnë të lumtur njëri-tjetrin dhe të japin mirënjohje dhe vlerësim. Dhe nuk është thjesht një trend viral: studimet tregojnë se çiftet që qëndrojnë të martuar pas gjashtë vitesh përgjigjen pozitivisht ndaj përpjekjeve të partnerit 86% të kohës, ndërsa ata që ndahen përgjigjen vetëm 33% të kohës.

Në rastin e teorisë së zogut, nëse partneri injoron komentimin për zogun ose e trajton si një shaka të panevojshme, mund të jetë shenjë e problemeve më të thella në komunikim. Ky fenomen është bërë mjaft popullor në rrjetet sociale, ku përdoruesit vëzhgojnë çiftet dhe shpesh hedhin komente si “lëre menjëherë!!!” vetëm pas njohjes për pak sekonda.

Pra, a është e drejtë të trajtojmë teorinë e zogut si një test të pakundërshtueshëm të marrëdhënies dhe të reagojmë kaq fuqishëm ndaj videove të veçanta të çifteve që “dështojnë”? Po dhe jo, thotë Audra Nuru, eksperte e komunikimit ndërpersonal dhe familjar. “Asnjë moment i humbur nuk do të thotë se një marrëdhënie është e dënuar. Shëndeti i një marrëdhënie nuk matet nga kalimi ose dështimi i një testi viral. Ai ndërtohet përmes vëmendjes së përsëritur dhe të përgjegjshme. Asnjë marrëdhënie nuk i arrin të gjitha momentet e ‘zogut’”, thotë ajo.

Nëse partneri yt injoron komentin tënd për zogun, mendohu nëse ishte një moment shpërqendrim apo një model i përsëritur. Studiuesit paralajmërojnë se sinjale të kuqe janë kur përgjigjja është armiqësore. “Kur përpjekjet e vogla për lidhje përballen me sarkazëm ose kritika të ashpra, nuk është një zakon i pafajshëm. Është një shenjë se diçka më e thellë ka nevojë për kujdes,” thotë Audra.

Momenti i madh i zogut mund të jetë një mundësi për reflektim dhe rritje brenda marrëdhënies. Por a ia vlen ta postosh? Duke qenë se ky test është intim, shpërndarja publike nuk është gjithmonë në interesin e marrëdhënies. “Sigurohu që të dy partnerët të jenë dakord për postimin; përndryshe mund të ndihet si shkelje besimi,” këshillon psikologia Kimberly Leonte.

Disa herë, postimi mund të jetë i dobishëm. Shikimi i videos së të tjerëve mund t’u ndihmojë njerëzve të kuptojnë se meritojnë një partner që i përgjigjet përpjekjeve të tyre për lidhje.

Merrni seriozisht teorinë e zogut – tregon se vëmendja ndaj gjërave të vogla ka rëndësi në marrëdhënie. Por mos e lejoni që të ju stresojë. Nëse vendosni ta ndani, bëjeni me kujdes dhe mos e surprizoni partnerin me një postim që ekspozon marrëdhënien tuaj. Këto video janë me të vërtetë magjepsëse!

Shkruar nga Annabel Iwegbue, redaktore në Cosmopolitan

The post Çfarë është teoria virale e ‘Zogut’ që tregon sa e shëndetshme është marrëdhënia juaj në çift appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Luftimi i një metabolizmi të ngadaltë dhe humbja e peshës mund të jetë gjithashtu çështje hormonesh.

Këto janë substancat që, duke përshpejtuar motorin e trupit tonë, e shtyjnë atë të konsumojë më shumë energji dhe për këtë arsye të djegë më shumë yndyrë në të gjitha aktivitetet tona të përditshme.

Kjo e bën më të lehtë mbajtjen e një peshe të shëndetshme ose arritjen e qëllimeve të humbjes së peshës.

Le të shohim se cilat hormone nxisin humbjen e peshës dhe si mund ta stimulojmë prodhimin dhe aktivitetin e tyre.

HORMONET E HUMBJES SË PESHËS – Para së gjithash, duhet sqaruar një gjë: vetë hormonet nuk na bëjnë të humbasim peshë, por ato mund të na ndihmojnë të krijojmë dhe të ruajmë deficitin e kalorive të nevojshëm për humbjen e peshës.

Mekanizmi që na shtyn të djegim energjinë që grumbullojmë me ushqim, ose anasjelltas, ta ruajmë atë si rezervë, është jashtëzakonisht kompleks dhe kuptimi i tij është përgjegjësi e specialistëve: për këtë arsye, përpara se të nisni një regjim humbjeje peshe, këshillohet të konsultoheni me një dietolog ose nutricionist.

Këtu, thjesht do të kujtojmë disa molekula që hyjnë në lojë kur bëhet fjalë për mobilizimin e rezervave të yndyrës për energji, domethënë kur bëhet fjalë për “çlirimin” e lipideve që ato përmbajnë nga qeliza dhjamore (adipociti) për përdorim.

Këto hormone përfshijnë glukagonin, GH (ose hormonin e rritjes), hormonet tiroide dhe adrenalinën.

Kjo e fundit, në veçanti, ndihmon që glukoza të jetë e përdorshme nga muskujt; hormoni i rritjes stimulon masën muskulore dhe nxit përdorimin e yndyrnave për energji; hormonet tiroide (T3 dhe T4) kontrollojnë shkallën e metabolizmit bazal, duke stimuluar prodhimin e proteinave dhe djegien e yndyrnave dhe sheqernave: një mungesë mund të ngadalësojë metabolizmin, ndërsa një tepricë mund ta përshpejtojë atë dhe të shkaktojë edhe humbje të padëshiruar në peshë.

Glukagoni, nga ana tjetër, është një hormon i prodhuar nga pankreasi që rrit nivelet e glukozës në gjak, duke vepruar kështu në të kundërt me insulinën; ai çlirohet kryesisht në përgjigje të një rënieje të sheqerit në gjak, si gjatë agjërimit, dhe stimulon mëlçinë për të shndërruar glikogjenin në glukozë, duke e bërë atë të disponueshëm në qarkullimin e gjakut.

Së fundmi, duhet të përmendim leptinën, një hormon proteinik i prodhuar nga indi dhjamor, i cili është përgjegjës për dërgimin e sinjalit të ngopjes në tru.

HORMONET QË PENGOJNË HUMBJEN E PESHËS – Ndër molekulat më të njohura përgjegjëse për efektin e kundërt, domethënë, shtyrjen e trupit për të ruajtur ose rimbushur energjinë, janë grelina, insulina dhe kortizoli.

Grelina njihet edhe si “hormoni i urisë”, sepse stimulon oreksin, me efektin e kundërt të leptinës; insulina, e cila normalisht ul nivelet e glukozës në gjak, në nivele të larta nxit ruajtjen e yndyrës në vend të djegies; kortizoli, ose hormoni i stresit, kur është i tepërt mund të ndërhyjë në metabolizmin e yndyrnave, karbohidrateve dhe proteinave, dhe të çojë në rritje të triglicerideve dhe kolesterolit.

SI TË PËRSHTATENI METABOLIZMIN TUAJ – Riaktivizimi i një metabolizmi të ngadalësuar, kërkon një përpjekje të kombinuar në disa fronte që çojnë në një stil jetese të shëndetshëm, duke filluar me një dietë me pak kalori, aktivitet fizik, hidratim të duhur dhe pushim.

Një dietë me pak kalori, por e ekuilibruar mirë që përfshin të gjithë lëndët ushqyese të nevojshme (karbohidrate komplekse, proteina të liga dhe yndyrna të shëndetshme), është hapi i parë për të shkaktuar deficitin e kalorive që do të çojë në humbje peshe, duke rikthyer lëvizjen në të gjithë mekanizmin.

Në tryezë – Favorizoni proteinat e të holla (peshk, pulë, bishtajore), yndyrnat e shëndetshme (vaj ulliri, arra, avokado, fara liri) dhe shumë fruta dhe perime.

Sheqernat e thjeshta, karbohidratet e rafinuara dhe yndyrnat e ngopura duhet të minimizohen.

Dietat tepër kufizuese gjithashtu kanë një efekt kundërproduktiv, i cili mund të shkaktojë “efektin e rikthimit”, i njohur edhe si efekti “rebound”.

Është e dobishme të hani vakte në intervale të rregullta për të mbajtur proceset metabolike aktive.

Aktiviteti fizik – Ushtrimet aerobike (ecja, vrapimi, noti ose çiklizmi), konsiderohen mënyra më e mirë për të djegur dhjamin.

Megjithatë, stërvitja e forcës nuk duhet nënvlerësuar, pasi është e dobishme për rritjen e masës muskulore, e cila është metabolikisht aktive.

Ushtrimet duhet të jenë të rregullta, me aktivitet fizik ditor. Rëndësia e aktiviteteve NEAT (Termogjeneza e Aktiviteteve Jo-Ushtruese), nuk duhet nënvlerësuar.

Këto aktivitete përfshijnë të gjitha ato që na vënë në lëvizje në jetën tonë të përditshme edhe nëse nuk ushtrohemi, siç është ecja, ngjitja e shkallëve, rregullimi i shtëpisë dhe të luajturit aktivisht me fëmijët.

Gjumi – Disa hormone, përfshirë leptinën, çlirohen natën, kur flemë. Të pushosh mjaftueshëm, rrit prodhimin e këtij hormoni, i cili na bën të ndihemi më të ngopur gjatë ditës, duke kufizuar efektet e antagonistit të saj, grelina.

Një gjumë i mirë natën gjithashtu ndihmon në uljen e niveleve të stresit dhe për rrjedhojë të kortizolit.

Menaxhimi i stresit – Ulja e niveleve të stresit është thelbësore, pasi stresi kronik ndikon negativisht në hormonet që lidhen me peshën.

Përveçse do të pushoni më shumë dhe më mirë, mund të jetë e dobishme të ngadalësoni ritmin e punës, të gjeni kohë për aktivitete të këndshme dhe të angazhoheni rregullisht në meditim ose praktika të vetëdijes.

Përshtati: Gazeta “Si”

The post Cilat hormone na ndihmojnë në humbjen e peshës? appeared first on Gazeta Si.

Nëse shpesh përjetoni fryrje ose gazra, kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se ka diçka që nuk shkon me tretjen.

Për të minimizuar gazrat dhe sikletin që kjo sjell, ekzistojnë disa metoda që ju vijnë në ndihmë menjëherë.

Provoni tërheqjen e muskujve

Tërheqja e muskujve mund të jetë shumë efektive në luftimin e fryrjes.

Kur ndiheni të fryrë, muskujt e shpinës dhe të stomakut janë të shtrënguara, sepse organet zgjerohen.

Prandaj tërheqja e tyre mund të jetë një mënyrë për të gjetur lehtësim.

Gjithashtu do të rrisni qarkullimin e gjakut, duke bërë që organet e tretjes të punojnë edhe më tepër.

Stërvituni

Stërvitja e rregullt ndihmon trupin tuaj të punojë në mënyrë më efikase.

Kjo metodë mund të ndihmojnë tonifikoni muret e zorrëve tuaja, duke lehtësuar kështu qarkullimin e mbetjeve nëpër to.

Edhe ushtrimet me ndikim të ulët si ecja, mund t’ju ndihmojnë.

Konsumoni më shumë ujë

Konsumi i mjaftueshëm i ujit ndihmon me problemet e tretjes që mund të çojnë në fryrje.

Jo vetëm uji por edhe ushqime të tilla si kastraveci, selinoja dhe shalqiri janë të pasura me ujë dhe ju vijnë në ndihmë.

Mund të provoni medikamentet pa recetë

Disa medikamente që reduktojnë gazrat dhe fryrjen e stomakut, kanë treguar efikasitet në provat shkencore.

Para se të provoni ndonjë medikament të tillë, konsultohuni fillimisht me mjekun tuaj.

Konsumoni mjaftueshëm fibra

Mos i hiqni fibrat nga regjimi juaj ushqimor, edhe nëse ato ju shkaktojnë pak fryrje.

Siç e dini, një regjim ushqimor i pasur me fibra është i rëndësishëm për punën e rregullt të sistemit tretës.

Durimi që mund t’ju duhet për të ndërtuar ngadalë tolerancën ndaj këtyre llojeve të karbohidrateve, ja vlen.

Filloni duke shtuar ushqime të pasura me fibra në sasi të vogla, të tilla si gjysmë filxhani ose më pak.

Sigurohuni të merrni lëngje në sasi të larta dhe të kryeni aktivitet fizik, pasi ato ndihmojnë në lëvizjen e ushqimeve përmes traktit tretës. /AgroWeb.org

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Cilat janë veprimet që mund të ndihmojnë në shfryrjen e stomakut? appeared first on Sinjali.

TIRANË, 13 nëntor/ATSH-Ermira Isufaj/ Dita Botërore e Diabetit, kujtohet çdo 14 nëntor, në nder të ditëlindjes së Frederick Banting, i cili së bashku me Charles Best zbuluan insulinën në vitin 1922, një zbulim revolucionar jetëshpëtues.

Mjekja endokrinologe, pranë Poliklinikës së Specialiteteve Nr. 1 në kryeqytet, Arjola Zeqollari u shpreh në një intervistë për Agjencinë Telegrafike Shqiptare, se diabeti në vendin tonë është mjaft i përhapur.

“Diabeti po merr përmasat e një pandemie në vendin tonë, pasi çdo ditë diagnostikohen shumë raste të reja me diabet, madje dhe në moshë të re”, tha Zeqollari.

Si faktorë kryesorë që ndikojnë në rritjen e rasteve me diabet, mjekja endokrinologe rendit mungesën e aktivitetit fizik, jeta sedentare, mbipesha dhe obeziteti, si rezultat i ushqyerjes jo të shëndetshme, duhanpirja, alkooli etj.

Zeqollari shprehet se simptomat e diabetit mund të jenë shumë të ndryshme nga njëri pacient tek tjetri.

“Pacientët mund të ankohen për lodhje, dobësi trupore, turbullim të shikimit, tharje goje, urinim të shpeshtë, rënie në peshë, shfaqja e plagëve të ndryshme që shërohen me vështirësi etj. Por, ndodh që pacientët të mos kenë asnjë shenjë që tregon për diabet dhe zbulohen në mënyrë rastësore. Për këtë arsye është i nevojshëm dhe kontrolli periodik pasi diabeti mund të mos ketë shenja”, pohoi ajo.

Një faktor me ndikim në parandalimin e diabetit, sipas mjekes Zeqollari është ushqyerja.

“Nëse kujdesemi që të ushqehemi në mënyrë të shëndetshme, me një dietë të ekuilibruar, duke konsumuar sa më shumë perime dhe zarzavate, larg ushqimeve me përmbajtje të lartë yndyrash dhe karbohidratesh, atëherë do të ruajmë një peshë të përshtatshme trupore (BMI 19-25) duke parandaluar ose shtyrë në kohë shfaqen e diabetit”, vijoi ajo.

Zeqollari cilësoi se njëherësh aktiviteti fizik ka ndikim shumë të madh në kontrollin e diabetit.

“Nëse do të flisnim për tri shtyllat e mjekimit të diabetit ato janë dieta, aktiviteti fizik dhe mjekimi me medikamente. Nëse nuk zbatojmë dietën, nuk bëjmë aktivitet fizik, atëherë edhe mjekimi dështon në arritjen e objektivave”, tha Zeqollari.

Mjekja endokrinologe u shpreh zakonet e këqija që duhen të shmangen janë konsumimi i duhanit, konsumimi i alkoolit, mungesa e aktivitetit fizik, shmangia e përdorimit të makinës sa të jetë e mundur etj.

“Stresi ka një rol negativ mbi nivelin e glicemive, stresi e rrit diabetin pasi gjatë stresit çlirohet hormoni i kortizolit, i cili rrit glicemitë”, tha Zeqollari.

Zeqollari nënvizoi se diabeti sot trajtohet duke filluar me dietën, me aktivitetin fizik pa të cilat edhe mjekimi medikamentoz dështon.

“Fatmirësisht gama e medikamenteve që trajtojnë diabetin shtohet vit pas viti, duke shtuar dhe mundësitë e trajtimit më të mirë të pacientëve. Kontrolli periodik është shumë i domosdoshëm për pacientët me diabet në mënyrë që të parandalohet shfaqja e komplikacioneve afatgjata si dëmtimi i syve, dëmtimi i veshkave, dëmtimi i zemrës, ngushtimi i enëve të gjakut etj., pasi diabeti i pamjekuar dhe i pastabilizuar dëmton të gjitha organet”, theksoi ajo.

Në Ditën Botërore të Diabetit, mjekja endokrinologe ndan edhe mesazhin që të gjithë të kujdesen për shëndetin duke bërë aktivitet fizik, ushqyerje në mënyrë të shëndetshme,  kujdes për të mos shtuar në peshë dhe kontrollet periodike tek mjeku me analiza të përgjithshme afërsisht një herë në vit.

/e.i/r.e/a.f/

The post Zeqollari për ATSH: Diabeti po merr përmasat e një pandemie, kujdes ushqimin dhe bëni aktivitet fizik appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Foshnja trajvëshe, Theo, fle qetësisht në krevatin e tij, pa e ditur se po ndihmon në testimin e një teknologjie të re që mund të ndryshojë jetën e shumë të tjerëve, ka shkruar BBC.

Doktoresha, Flora Faure, po ia vendos butësisht një kapelë të vogël të zezë, që duket si kapelë noti. Kapela ka gunga heksagonale që përmbajnë teknologji për të monitoruar funksionimin e trurit të tij.

Sipas studiuesve në Rosie Maternity Hospital në Cambridge, ata janë të parët në botë që testojnë këtë teknikë, e cila mund të përshpejtojë diagnostikimin dhe kujdesin për fëmijët me probleme shëndetësore si paralizë cerebrale, epilepsi dhe vështirësi në mësimnxënie. Kjo teknologji pritet që brenda dhjetë vjetëve të jetë e disponueshme në spitalet britanike.

“Është hera e parë që drita dhe ultrazëri përdoren së bashku për të dhënë një pamje më të plotë të trurit”, ka thënë Faure, pjesë e studimit të njohur me emrin Fusion (Functional UltraSound integrated with Optical Imaging in Neonates).

Truri i foshnjave ndryshon çdo ditë para dhe pas lindjes. Dëmtimet e trurit te të porsalindurit janë një nga shkaqet kryesore të aftësive të kufizuara gjatë gjithë jetës. Dëmtimet mund të shkaktojnë probleme në komunikimin e trurit me trupin, duke çuar te epilepsia ose paraliza cerebrale.

Dëmtimet ndodhin më shpesh te lindjet e parakohshme, por mund të shkaktohen nga mungesa e oksigjenit, hemorragjia, infeksionet ose trauma gjatë lindjes. Për 5 nga çdo 1,000 foshnja që kanë dëmtime në tru, metodat aktuale të monitorimit kanë vështirësi në parashikimin e ndikimit të tyre në zhvillim.

Si funksionon kapela?

“Sensorët e dritës monitorojnë ndryshimet e oksigjenit në sipërfaqen e trurit, një teknikë e quajtur ’high-density diffuse optical tomography’, dhe ultrazëri funksional na lejon të shohim enët e vogla të gjakut brenda trurit”, ka shpjeguar Faure.

Për më tepër, pajisja është portative, kështu që bebet mund të monitorohen më shpesh dhe në rehati të plotë në krevatin e tyre.

Doktori, Alexis Joannides, neurokirurg konsultant, shpjegon përfitimet krahasuar me MRI dhe ultrazërin tradicional (CUS).

“MRI ka kufizime për dy arsye: kostoja dhe disponueshmëria e skanimeve. Gjithashtu, duhet të merrni foshnjën përpara një skaneri të zhurmshëm, të prisni 20 minuta, dhe pastaj ta ktheni. Kjo do të thotë që nuk mund të bësh serish skanime në ditët e para, kur truri ndryshon çdo ditë. Kjo teknologji e re e bën të mundur monitorimin e përsëritur, është shumë e fuqishme”, ka thënë ai.

Studimet kanë treguar se MRI dhe CUS nuk parashikojnë gjithmonë natyrën e problemeve, për shkak të marrëdhënies komplekse midis strukturës dhe funksionit të trurit. Testet e rregullta mund të ndihmojnë që problemet të identifikohen më herët dhe terapitë të fillojnë më shpejt.

“Për shumë fëmijë me paralizë cerebrale, rruga drejt diagnostikimit është e gjatë, dhe familjet mund të kalojnë vite duke ditur që fëmija i tyre është ‘në rrezik’, pa e kuptuar plotësisht çfarë do të thotë kjo. Teknologji si kjo mund të bëjë të gjithë ndryshimin, por është e rëndësishme që kapaciteti i terapistëve të rritet për të përballuar kërkesën”, ka thënë Amanda Richardson, themeluese e organizatës Action Cerebral Palsy

Profesori, Topun Austin, neonatolog dhe drejtor i Evelyn Perinatal Imaging Centre në Cambridge, ka shpjeguar se studimi “Fusion” synon të zhvillojë një sistem për vlerësimin e aktivitetit të trurit pranë krevatit të foshnjës dhe është i pari i këtij lloji në botë.

“Pas një viti prove me foshnjat e shëndetshme dhe të parakohshme, tani do të fokusohemi te foshnjat me rrezik më të lartë për dëmtim të trurit. Kuptimi i modeleve të aktivitetit të trurit mund të ndihmojë të identifikohen ata më të ndjeshëm ndaj dëmtimit në një fazë të hershme”, ka thënë Austin.

Në provë merr pjesë edhe Theo, një foshnje e shëndetshme.

“Babai i tij dhe unë jemi të dy shkencëtarë, dhe kur Theo të rritet, ai do të përfitojë nga të gjitha përparimet që janë bërë përmes kërkimit, kështu që menduam se është e rëndësishme që ai të kontribuojë pak në këtë kuptim”, ka thënë nëna e tij, Stani Georgieva.

Stani Georgieva dhe partneri i saj Thomas Starnes

Joannides shton se brenda tre deri në pesë vjet, dhe nëse studimi do të rezultojë i suksesshëm, kjo pajisje mund të përdoret gjerësisht në institucionet shëndetësore në Britani për monitorimin dhe identifikimin e foshnjave që janë në rrezik.

“Kostoja e lejon, kjo pajisje mund të monitorojë jo vetëm fëmijët me problem të njohur, por edhe të tjerë që mund të jenë në rrezik”, ka thënë ai.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Si një “kapele noti” mund të ndryshojë kujdesin për bebet me dëmtime në tru appeared first on Sinjali.

Gazeta Si – Pothuajse 4 vite më parë, i fejuari im më la dhe nuk u takuam më kurrë. Nëse them se kjo ndarje shembi botën time, do të ishte pak; shkatërroi jo vetëm jetën time të përditshme por të gjithë këndvështrimin tim mbi marrëdhëniet.

Mua më ka pëlqyer gjithmonë  ideja e martesës. Kur u fejova në moshën 30-vjeçare, u ndjeva e sigurtë. Ne bëmë disa betime dhe betimet mbahen, apo jo?

Sa budallaqe! Në fakt, po rritet numri i njerëzve që e shohin martesën si diçka nga e cila duhet të dalësh, nëse je ende në të. Martesa është një opsion që të rinjtë po e shmangin. Po rritet mosha e njerëzve që vendosin të martohen dhe është rritur numri i 40-vjeçarëve që nuk kanë qenë asnjëherë të martuar. Pra të rinjtë po e shtyjnë martesën, ose nuk po martohen fare.

Më në fund kemi arritur një periudhë në shoqëri kur martesa nuk është më hapi i parë kryesor për t’u bërë kur je i rritur, dhe përkundrazi është një zgjedhje aktive që jo të gjithë duhet të bëjnë për të mbijetuar ose për të lulëzuar. Dhe, si dikush që ende e vlerëson thellësisht martesën – edhe pse në një mënyrë më realiste dhe të bazuar në hulumtime se më parë – më duket ky ndryshim tepër emocionues. Sepse papritmas të jesh i rrethuar nga bashkëshortë që duan të martohen në vend të çifteve që mendojnë se duhet të martohen, ka potencialin të transformojë mënyrën se si ne të gjithë mendojmë dhe ndjejmë për të gjithë institucionin.

Një arsye e madhe që gjeneratat e reja, Gen Z dhe Millenials, duket se janë më pak pro martesës është frika nga divorci. Boomers, brezi i gjyshërve ose dhe prindërve, kanë shkallën më të lartë të divorcit nga çdo brez i gjallë dhe kjo ka ndikuar në mënyrën se si fëmijët e tyre i qasen martesës, që është: me kujdes dhe më rrallë.

Sigurisht, lloji i martesës në të cilën jemi rritur formëson opinion që ne krijojmë për të. P.sh, para se mamaja ime të ndërronte jetë, martesa e saj me babain tim i bënte të gjithë xhelozë. Ata ishin shokë të ngushtë dhe partnerë shumë të mirë. Por shumë moshatarë të mijë kanë dëshmuar një martesë jo fort të qëndrueshme të prindërve të tyre. Është diçka për t’u shmangur me çdo kusht. Shumë Millenials u rritën duke qenë dëshmitarë të prindërve të tyre ose në sistemin gjyqësor, në shtëpi ose të dyja. Është e kuptueshme që ky lloj mjedisi do të krijonte një neveri për të lidhur ligjërisht veten me një person tjetër.

Natyrisht, ky mosdashje ndaj martesës nuk i detyrohet vetëm ndikimit të prindërve tanë (edhe nëse ata e kanë zakon të na mashtrojnë), por përkundrazi një kombinim faktorësh.

Si fillim, është më pak tabu të jetosh me një partner këto ditë, kështu që nuk ka të njëjtën urgjencë për t’i zyrtarizuar gjërat vetëm për të qenë në gjendje të jetoni së bashku. Rritja e paqëndrueshmërisë financiare për shumë të rinj ka shkaktuar gjithashtu këtë ndjenjë që ju nuk mund të jeni ‘gati’ për martesë derisa të arrini një të ardhur të caktuar ose nuk mund të përballoni një shtëpi (diçka që mijëra çifte nuk do të mund ta bëjnë kurrë në ekonominë aktuale). Për të qenë të drejtë, duke pasur parasysh koston mbresëlënëse të një martese – dhe të gjitha shtesat që vijnë me të – ky është një shqetësim legjitim. Mbi të gjitha këto, historia tinëzare dhe seksiste e martesës e ka bërë gjithashtu jo tërheqëse për shumë njerëz që preferojnë të shmangin plotësisht institucionin tani që nuk duhet të marrin pjesë.

Por unë do të argumentoja se ne nuk kemi nevojë të kemi frikë nga divorci ashtu siç janë rritur prindërit tanë. Shumë njerëz u futën në martesë duke besuar se divorci nuk ishte një opsion ose, të paktën, një opsion që nuk erdhi me pasoja sizmike si në aspektin social ashtu edhe në atë financiar. Ndërsa divorci modern nuk është një shëtitje në park, ai nuk sjell të njëjtën stigmë si dikur (megjithëse ende vjen me një çmim të lartë). Plus, martesat më moderne janë të ardhura të dyfishta, që do të thotë se shumë njerëz nuk ndihen të bllokuar ose të mbyllur nga fuqia punëtore. Edhe pse është e vërtetë që nivelet e divorceve vazhdojnë të rriten (edhe pse disa nga këto janë martesa të dyta apo edhe të treta), normat e përgjithshme të divorcit kanë rënë në dekadat e fundit, duke treguar se nuk është aq i pashmangshëm për një rezultat sa na mësuan – veçanërisht tani që nuk po nxitohemi drejt altarit dhe mund të jemi gati të mendueshëm në zgjedhjet tona të hershme 20.

Nuk mendoj se martesa është zgjedhja e duhur për të gjithë. Por unë besoj se për disa çifte mund të shtojë një shtresë të bukur besimi, intimiteti dhe simbolike që është e vështirë të shpërfillet. Shpresa ime është që brezat e rinj të fillojnë të shohin dhe vlerësojnë aftësinë e tyre të sapogjetur për të krijuar martesa moderne të individualizuara që funksionojnë për ta, në vend që ta privojnë veten nga përvoja për shkak të frikës.

Tani mund të bëjmë biseda paraprake rreth pritshmërive tona kur bëhet fjalë për ndarjen e punës shtëpiake, kujdesin ndaj fëmijëve dhe nëse duam të bashkohemi me financat (jo se kjo ndihmon gjithmonë). Ne gjithashtu mund të largohemi nga “logjika binjake shpirtërore”, e cila nënkupton se bashkëshorti ynë duhet të jetë gjithçka jonë, dhe në vend të kësaj të marrim kohë me vetëdije për të kultivuar sistemet tona të mbështetjes jashtë martesës. Dhe ne mund të sigurohemi që kemi ndjenja të ngjashme për ta parë divorcin si një opsion dhe jo një dështim moral përpara se të nënshkruajmë ndonjë dokument ligjor.

Martesa kërkon gjithmonë besim. Vetëm dijeni se nëse vendosni të bëni atë hap, mund të zbarkoni në një destinacion të ndryshëm nga nga gjenerata e mëparshme.

Nga Allison Raskin, autore, për “Cosmopolitan”

The post A ka dalë martesa nga moda? appeared first on Gazeta Si.

Hudhra, alkooli, mishi dhe madje edhe agjërimi mund të ndikojnë në aromën e trupit tonë dhe të ndryshojnë se sa tërheqëse është aroma jonë për të tjerët.

Secili prej nesh ka një profil unik aromash, si një gjurmë gishtash. Çdo gjë, nga lloji i personalitetit tonë, siç janë personat ektrovert, dominues apo deri te gjendja shpirtërore dhe shëndeti ynë, ndikon në mënyrën se si nuhasim.

“Dekadat e fundit kanë zbuluar se aroma formohet nga gjenet, hormonet, shëndeti dhe higjiena jonë”, thotë Craig Roberts, profesor i psikologjisë sociale në Universitetin e Stirlingut në Skoci. “Pavarësisht nëse jemi meshkuj apo femra, të rinj apo të vjetër, dominues apo të nënshtruar, në ovulim apo shtatzënë, të sëmurë apo mirë, të lumtur apo të trishtuar.”

Shumë nga këta faktorë janë jashtë kontrollit tonë, por jo të gjithë. Një ndikim i rëndësishëm në mënyrën se si nuhasim është ushqimi që hamë. Jo vetëm që kjo ndikon në aromën tonë të përgjithshme, por edhe në mënyrën se si perceptohemi, duke përfshirë sa tërheqës dukemi për të tjerët, sipas një grupi të vogël por në rritje kërkimesh.

Frymëmarrja dhe djersa

Në një nivel biologjik, ushqimi ndikon në erën e trupit tonë nëpërmjet dy rrugëve kryesore, thotë Lina Begdache, profesoreshë e studimeve të shëndetit dhe mirëqenies në Universitetin Shtetëror të Nju Jorkut në Binghamton. Ato janë zorrët dhe lëkura jonë.

Së pari, zorrët. Ndërsa tretni ushqimin, bakteret janë në punë duke e metabolizuar atë brenda zorrëve tuaja. Disa nga këto bashkëveprime midis kimikateve të ushqimit dhe baktereve lëshojnë gazra, molekula të paqëndrueshme që e nxjerrin atë nga trupi njësoj siç hyri ushqimi, thotë Begdache.

Kjo mund të rezultojë në erë të keqe të gojës, ose halitozë, veçanërisht në varësi të asaj që hani. Të dhënat sugjerojnë se rreth një e treta e të rriturve në mbarë botën vuajnë nga një formë e halitozës, megjithëse ka shkaqe të tjera përveç tretjes.

Së dyti, lëkura. Komponentët kimikë nga ushqimi juaj, pasi metabolizohen, udhëtojnë gjithashtu përmes qarkullimit të gjakut dhe shumë indeve të trupit. Disa përfundojnë duke u djersitur përmes lëkurës, ku bashkëveprojnë me bakteret e lëkurës dhe krijojnë një erë. (Po, djersa në vetvete është pa erë; janë bakteret e lëkurës që e bëjnë djersën të mbajë erë.)

Ushqime të ndryshme kanë një shumëllojshmëri përbërësish kimikë që hyjnë në lojë në faza të ndryshme, duke rezultuar në nivele të ndryshme të erës së keqe. Por ushqimet me rezultatet më të forta pothuajse gjithmonë kanë një fajtor të përbashkët: squfur. Çuditërisht, megjithatë, disa studime sugjerojnë se këto përbërës me erë të keqe mund të kenë një efekt të papritur duke na bërë më tërheqës.

Frutat dhe perimet

Brokoli, lakra, lakrat e brukselit dhe lulelakra mund të jenë elementë bazë të një diete të shëndetshme por ato janë të mbushura shumë me përbërës sulfurik, të cilët shpesh mund të kujtojnë erën e vezëve të kalbura. Kur këto përbërës kalojnë nëpër qarkullimin e gjakut dhe bashkëveprojnë me bakteret e lëkurës, djersa juaj mund të shndërrohet në një lëng fort të fortë, sipas terapistes ushqyese Kerry Beeson.

Ushqimet nga familja e alliumit, të tilla si hudhra dhe qepët, gjithashtu mund të ndikojnë në erën e djersës dhe të frymëmarrjes sonë për të njëjtën arsye si perimet: kur ato metabolizohen nga trupi i njeriut, ato zbërthehen në komponime me erë të keqe si dialil disulfidi dhe alil metil sulfidi, të cilat emetohen nga trupi në afate kohore paksa të ndryshme, menjëherë pas gëlltitjes dhe më pas, në rastin e alil metil sulfidit, me një kulm 30 minuta më vonë.

Çuditërisht, megjithatë, studimet sugjerojnë se ndërsa hudhra e bën frymëmarrjen e njerëzve me erë të keqe, ajo e bën djersën e sqetullave më tërheqëse. Shkencëtarët vunë 42 burra që të mbanin pambuk në sqetulla duke mbledhur djersën e tyre për 12 orë, ndërsa disa prej tyre hëngrën pak hudhër, disa hëngrën shumë hudhër dhe disa morën shtesa hudhre.

Pastaj, 82 gra vlerësuan aromën e mbledhur nga ato pambukë sipas vlerësimeve subjektive të atraktivitetit dhe intensitetit. Burrat që konsumuan pak hudhër nuk u cilësuan tërheqës por ata që hëngrën shumë hudhër u perceptuan si shumë seksi. Dhe ata që merrnin suplemente ishin gjithashtu më tërheqës.

Dietat e pasura me karbohidrate prodhuan aromat më pak sensuale.

“E përsëritëm këtë studim tri herë sepse u habitëm vërtet”, thotë shkencëtari që qëndron pas eksperimentit, Jan Havlicek, i cili studion etologjinë njerëzore dhe komunikimin.

Meqenëse hudhra ka veti antioksiduese dhe antimikrobike që përmirësojnë shëndetin e njerëzve, ai spekulon se kjo është ajo që mund ta bëjë aromën e këtyre burrave më të këndshme për gratë.

Perime të tjera kanë një efekt shumë unik në erën tonë. Bima e asparagut prodhon një përbërës të quajtur acid asparagusi dhe, kur tretet nga trupi juaj, lëshon edhe përbërës squfuri. Janë këto kimikate, të tilla si metanetioli dhe sulfidi dimetil, që e bëjnë djersën dhe urinën tuaj të mbajnë një erë të caktuar. Komponimet e squfurit janë shumë të paqëndrueshme, kështu që shpërndahen lehtësisht në ajër. Kjo është arsyeja pse ato janë kaq të lehta për t’u nuhatur. Kjo erë zakonisht zgjat më shumë se pesë orë.

Jo të gjithë e prodhojnë këtë erë, megjithëse studimet rreth kësaj vazhdojnë të dalin me gjetje të ndryshme. Në vitet 1950, hulumtimet duket se sugjeronin se më pak se 50% e njerëzve prodhojnë aromën dalluese të urinës për shkak të asparagut, ndërsa në vitin 2010, studiuesit zbuluan se më shumë se 90% e pjesëmarrësve në test e bënin. Pra, nuk është e qartë. Dhe jo të gjithë mund ta perceptojnë erën e keqe: aftësia për të nuhatur urinën e fortë të asparagut duket se i detyrohet edhe gjenetikës.

Megjithatë, kur bëhet fjalë për frutat dhe perimet në përgjithësi, ngrënia e më shumë prej tyre mund të çojë në një aromë më tërheqëse. Një studim i vitit 2017 në Australi zbuloi se burrat që kishin konsumuar më shumë fruta dhe perime ishin të lidhur ndjeshëm me një aromë më të mirë, më shumë frutash, lulesh dhe të ëmbla.

Studimi gjithashtu vëren, çuditërisht, se kur njerëzit duhet të vlerësojnë fytyrat e njerëzve, lëkura pak më e verdhë e pasur me karotenoid, një molekulë nga karrotat, kungujt, domatet dhe papajat dhe të tjera, gjithashtu rezulton të jetë më tërheqëse. Por i njëjti studim sugjeron se njerëzit që konsumojnë dieta me pak yndyrë, mish dhe vezë ishin gjithashtu të lidhur me aromë më të këndshme. Dietat e pasura me karbohidrate prodhuan aromën më pak seksi.

Mishi dhe peshku

Mishi dhe peshku gjithashtu mund të prodhojnë një aromë të veçantë trupi pasi proteinat shtazore zbërthehen nga trupi në aminoacide dhe yndyrna, të cilat më pas ekskretohen përmes djersës, ku ato bashkëveprojnë me bakteret e lëkurës.

Peshku dhe fasulet, për shembull, mund të shkaktojnë erë të keqe trupi sepse janë të mbushura me trimetilaminë, një përbërës me erë shumë të fortë. Ekziston edhe një gjendje shëndetësore, e quajtur trimetilaminuria, e njohur edhe si “sindroma e erës së peshkut” e cila lind kur trupi nuk mund ta shndërrojë trimetilaminën në një përbërës pa erë, thotë Beeson.

“Kjo mund të çojë në një erë të fortë trupi”, thotë ajo, por kjo gjendje është mjaft e rrallë. Për shembull, një raport i vitit 2025 tregon një djalë 10 muajsh i cili zhvilloi trimetilaminuri dhe filloi të kishte erë si peshk i kalbur pasi hëngri peshk. Gjendja ishte kalimtare dhe, përmes një menaxhimi të kujdesshëm, ai përfundimisht ishte në gjendje të hante peshk pa u rikthyer simptomat.

Një studim tjetër i kryer mbi burrat e rritur nga viti 2006 nga ekipi i Havlicek mund të ofrojë njohuri nëse mishi na bën më tërheqës. Shkencëtarët studiuan 30 burra që hanin ose një dietë me mish ose pa mish për dy javë. Gratë vlerësuan aromën e tyre për këndshmërinë, atraktivitetin dhe intensitetin e tyre. Aroma e burrave në dieta pa mish u vlerësua mesatarisht si më tërheqëse, më e këndshme dhe më pak intensive.

“Për habinë tonë, ata që hanin mish kishin erë pak më të keqe sesa kur nuk hanin mish”, thotë Havlicek.

Kjo nuk ishte ajo që priste të gjente, sepse mishi konsiderohet një pjesë e rëndësishme e dietës njerëzore gjatë gjithë evolucionit. Megjithatë, asnjë njeri i hershëm nuk hante aq shumë mish sa është e zakonshme në shoqërinë komplekse dhe të industrializuar të sotme.

“Është diçka që nuk ishte e zakonshme gjatë evolucionit tonë, të hamë mish çdo ditë”, thotë Havlicek.

Alkooli dhe kafeja

Alkooli – veçanërisht i konsumuar në sasi të mëdha dhe në intervale të rregullta, thotë Begdache – mund të shkaktojë erë të keqe si nga trakti gastrointestinal ashtu edhe nga gjëndrat e djersës. Kur trupi juaj përpunon alkoolin duke e zbërthyer atë brenda mëlçisë, ai lëshon një përbërës të quajtur acetaldehid, një përbërës toksik dhe i paqëndrueshëm, i cili ka një aromë të fortë dhe të dallueshme të pijeve alkoolike të ndenjura. (Një studim tregoi se oficerët e policisë mund të dallonin nëse njerëzit kishin pirë vetëm nga aroma e gojës së tyre midis 60 dhe 85% të kohës, varësisht nga sa kishin pirë.) Dhe meqenëse alkooli ju dehidraton dhe zvogëlon rrjedhjen e pështymës, ai lejon që më shumë baktere të qëndrojnë në gojën tuaj, duke shkaktuar që era e keqe e gojës të vazhdojë.

Një studim vuri re, për shembull, se nga 235 persona, njerëzit që konsumonin alkool çdo ditë kishin më shumë gjasa të ankoheshin për erën e keqe të gojës dhe kishin përqendrime më të larta të përbërësve të paqëndrueshëm të squfurit në frymëmarrjen e tyre.

Ndërkohë, kafeina që gjendet në kafe dhe çaj mund të stimulojë gjëndrat apokrine, të cilat janë përgjegjëse për prodhimin e djersës në zona si sqetullat dhe ijët. Ky prodhim i shtuar i djersës mund të krijojë një mjedis më të favorshëm për bakteret që të shumohen, duke çuar potencialisht në një erë më të fortë të trupit, thotë Beeson. Për më tepër, një studim tregoi se molekulat e kafeinës mund të gjenden edhe në djersë por nuk ka të dhëna nëse vetë kafeina ndikon në erën e trupit.

Aroma është vetëm një nga një gamë e gjerë faktorësh që ndikojnë në mënyrën se si njerëzit na shohin tërheqës. Është jashtëzakonisht sfiduese, nëse jo e pamundur, të izolosh efektet e aromës nga këto sinjale të tjera sociale, siç është mënyra se si njerëzit duken, sillen dhe flasin, thotë Roberts.

Por prapëseprapë, edhe shkenca që mat me kujdes këto ndryshime eterike dhe delikate ka dalë me gjetje kontradiktore.

“Ka shumë komponime aromatike dhe në shumicën e tyre nuk e dimë se si ndikojnë në aromën e trupit tonë, por ka një probabilitet të lartë që ta bëjnë këtë”, thotë Havlicek.

Burimi: BBC. Përshtati: Gazeta “Si“

The post Ushqimet që ju bëjnë të keni një aromë më tërheqëse appeared first on Gazeta Si.

Pyetja “Cila është mosha perfekte për të bërë fëmijë?” është një nga ato dilemat që nuk kanë një përgjigje universale. Dikush ndjehet gati në të 20-at, dikush tjetër pas të 30-ave, e disa even më vonë. Dhe e vërteta është kjo: nuk ka një rregull të artë për të gjithë. Por çfarë thotë shkenca? Si […]

Para shumë shekujsh, njerëzit flinin në dy periudha të ndara gjatë natës, dhe sipas studiuesve, trupi ynë ende e kujton këtë ritëm të lashtë.

Njerëzit shkonin në shtrat menjëherë pas perëndimit të diellit, zgjoheshin rreth mesnatës dhe më pas flinin sërish deri në agim, sipas burimeve historike nga Evropa, Azia dhe Afrika.

Kjo ndërprerje e natës nuk shihej si pengesë, por përfaqësonte një pushim natyror që ndryshonte perceptimin e kohës. Edhe netët dimërore ishin “të ndara”, gjë që i bënte më të përballueshme.

Gjatë atij intervali “të qetë”, shumë njerëz kryenin punë të thjeshta, si ndezja e zjarrit apo kontrollimi i bagëtive. Disa e shfrytëzonin kohën për lutje, reflektim ose shoqërim me familjen, ndërsa në shumë shkrime përmendet se atëherë njerëzit lexonin, shkruanin ose kalonin kohë me partnerin. Ky model i gjumit ishte i zakonshëm për shekuj me radhë, derisa ndryshimet e sjella nga revolucioni industrial e zëvendësuan.

Shfaqja e ndriçimit artificial ndryshoi marrëdhënien e njeriut me natën. Fillimisht me llambat me vaj, më pas me ato me gaz e më vonë me dritat elektrike, koha e zgjimit u zgjat, ndërsa drita e fortë në mbrëmje ndikoi në ritmin biologjik.

Kjo dritë pengonte sekretimin e melatoninës dhe e shtynte fillimin e gjumit më vonë. Deri në fillim të shekullit XX, ritmi i ri i jetës – i përshtatur me turnet e fabrikave dhe zakonet shoqërore – e imponoi gjumin e gjatë, të pandërprerë.

Megjithatë, shkencëtarët kanë vënë re se kur njerëzit, në eksperimente moderne, kthehen në kushte pa dritë artificiale dhe pa orë, ata shpesh rikthehen spontanisht në gjumin me dy faza. E njëjta gjë vërehet edhe në komunitete që ende jetojnë pa energji elektrike, si popullatat bujqësore në Madagaskar, ku shumë njerëz zgjohen natyrshëm rreth mesnatës.

Studimet tregojnë gjithashtu se drita ndikon në perceptimin e kohës: në dhoma më të errëta, njerëzit shpesh mendojnë se ka kaluar më shumë kohë sesa në ato të ndriçuara, dhe kur janë në humor të keq, ky efekt bëhet edhe më i theksuar, shkruan Science Alert.
Kalimi në fazën e dytë

Zgjimet gjatë natës, pra, nuk janë shenjë se diçka nuk është në rregull. Ndërprerjet e shkurtra të gjumit janë të zakonshme dhe ndodhin gjatë kalimit nga një fazë gjumi në tjetrën – por problemi shpesh qëndron në mënyrën se si reagojmë.

Kur zgjohemi në orën tre të mëngjesit dhe shohim orën, duket sikur koha qëndron në vend. Ankthi dhe qetësia e thellë e natës e shtojnë ndjesinë se koha s’po kalon, ndaj disa minuta mund të duken si përjetësi.

Pikërisht për këtë arsye, ekspertët këshillojnë që, nëse nuk mund të flini më shumë se njëzet minuta, të ngriheni, të ulni ndriçimin, të lexoni diçka qetësuese dhe të ktheheni në shtrat sapo të ndjeni përgjumje. Po ashtu, sugjerohet ta mbuloni orën, pasi vështrimi i saj i vazhdueshëm vetëm sa e shton ankthin.

Pranimi i faktit që zgjimet e shkurtra janë pjesë e ritmit natyror mund të zvogëlojë stresin dhe t’ju ndihmojë të riflini më lehtë.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Arsyeja pse zgjoheni natën mund të jetë më interesante se mendoni appeared first on Sinjali.

Kur bëhet fjalë për një gjumë cilësor, shumica prej nesh e dinë se çfarë duhet të shmangim – përdorimin e telefonave para gjumit, konsumimin e kafesë apo të alkoolit. Por, sipas dietologes britanike Frances Ralph, ka disa ushqime që shpesh neglizhohen, por që ndikojnë negativisht në gjumin tonë.

Në një intervistë për Metro.co.uk, Ralph këshillon që konsumimi i çokollatës të ndalet pas orës 3 të pasdites.

“Mund të mendoni se një ose dy çokollata të zeza pas darkës janë një ushqim i shëndetshëm plot antioksidantë, por ato mund të sabotojnë gjumin tuaj në heshtje,” – shpjegon ajo.

Sipas ekspertes, çokollata e zezë përmban kafeinë dhe teobrominë, dy stimulues që zgjojnë sistemin nervor. Vetëm 20 gramë çokollatë e zezë mund të përmbajnë aq kafeinë sa një filxhan i vogël çaji jeshil, ndërsa teobromina mund të qëndrojë në trup për 6 deri në 8 orë, duke ndikuar në cilësinë e gjumit.

“Nëse ju pëlqen çokollata, shijojeni më herët gjatë ditës, idealisht para orës 3 të pasdites, kur trupi mund t’i përpunojë më lehtë këta stimulues,” – shton dietologia.

Por çokollata nuk është e vetmja që mund të ndikojë keq. Ralph përmend edhe salcat me bazë domatesh, të cilat shkaktojnë refluks acidi, si dhe djathrat e vjetër dhe mishrat e kuruar, të pasura me tiraminë, një substancë që nxit zgjimin dhe mund të pengojë gjumin e thellë.

Ekspertja këshillon që vakti i mbrëmjes të përfundojë të paktën tre orë para gjumit, dhe të zgjidhen ushqime të lehta që nuk përmbajnë stimulues të “fshehur”.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Mos hani çokollatë pas orës 3 të pasdites – ja pse ju prish gjumin appeared first on Sinjali.

Në mbarë botën, njerëzit shpenzojnë miliarda dollarë në produkte dhe shërbime që premtojnë jetë më të gjatë. Por, doktoresha amerikane Kerry Burnight, ka pyetur se  “ç’kuptim ka t’i zgjasësh vitet e jetës nëse nuk po i shijon ato?”.

Gjatë karrierës së saj, Burnight ka trajtuar mijëra pacientë të moshuar dhe shpesh ka parë trishtim e boshllëk te ta.

“Për 20 vjet me radhë pashë njerëz të ulur vetëm në karrige me rrota që thoshin: ‘Nuk kam më asnjë qëllim në jetë’”, ka treguar ajo.

Kjo gjë e ka shtyrë atë të krijojë një term të ri: “joyspan” ose “shtrirja e lumturisë”, përkrah “lifespan” (jetëgjatësisë) dhe “healthspan” (vitet e jetuara me shëndet të mirë).

Në librin e saj të vitit 2025, “Joyspan: The Art and Science of Thriving in Life’s Second Half”, Burnight shpjegon se si mund të rritemi me gëzim e kuptim në gjysmën e dytë të jetës, shkruan “TIME”.

“’Joyspan’ është për këdo që po plaket dhe kush është ai? Të gjithë. Sa më herët të fillosh, aq më mirë. Ajo që përmirëson jetën tënde nga 83 në 84 vjeç, është e njëjta gjë që e përmirëson nga 23 në 24”, ka thënë ajo me humor.

Sipas saj, në përpjekjen për të zgjatur jetën, njerëzit kanë harruar cilësinë e saj.

“Pyetja nuk është si të mos plakesh, por si të plakesh me energji, me bukuri, me humor dhe me kuptim”, ka shtuar ajo.

Burnight ndan katër hapa të thjeshtë, por të fuqishëm për të ndërtuar një “joyspan” të gjatë: rritja, lidhja, përshtatja dhe dhurimi.

1. Rritu, sfido veten

“Kur themi ‘dua të rritem, do të përpiqem të bëjë gjëra të vështira, të reja e të bukura’, ne bëhemi njerëz të tjerë”, ka shpjeguar ajo.

Sipas Burnight, rritja nis me kureshtje:.

“Nëse mendon ‘Çfarë është Bitcoin?’ ose ‘A mund të mësojë të bëjë grim për gra me kancer që u mungojnë vetullat?’, fillo thjesht duke provuar”, ka thënë ajo.

Doktoresha shton se, ndryshe nga fëmijët që i nxisim të provojnë sfida, të rriturit ndalen.

“Duhet të kthehemi në zakonin e të bërit gjëra që janë pak të vështira”, rekomandon ajo.

2. Lidhjet, mbaj kontaktet gjallë

Një pjesë e rëndësishme e plakjes së shëndetshme është lidhja me njerëzit.

“Njerëzit që janë të mirë në lidhjet në të cilat investojnë kohë te marrëdhëniet. Duhet të jemi ai mik që të telefonon, që të ofron ndihmë, që kujton përvjetorin e ndarjes nga jeta të dikujt”, ka thënë Burnight.

Shpesh, ajo dëgjon pacientë që ankohen se ndihen të harruar.

“U them me dashuri: ‘Më trego për ftesat që ke bërë ti. Për mesazhet që ke dërguar.’ Dhe ata gjithmonë përgjigjen: ‘Ah, s’i kam bërë’”, ka thënë ajo.

Për Burnight, mesazhi është i qartë: njerëzit duhet të jenë aktivë në ndërtimin e lidhjeve, në çdo moshë.

3. Përshtatu, mëso të ecësh me sfidat

Jeta, sipas saj, është si det ku ose përshtatesh, ose fundosesh.

“Ka një thënie nga Henry Miller që më pëlqen shumë: ‘Nuk ka asgjë të gabuar me jetën; ajo është oqeani ku ne notojmë, ose mësojmë të përshtatemi, ose fundosemi’”, ka thënë ajo.

Përshtatja, sipas Burnight, nënkupton të gjesh mënyra për t’u përballur me vështirësitë përmes shkrimit në ditar, meditimit ose praktikës së mirënjohjes.

“Në vend që të zgjohesh duke menduar gjithë problemet, thuaj: ‘Kam një jastëk të butë. Do të pi kafen time. Do ta përqafoj macen’. Kështu, fillon të shohësh më shumë gjëra për të qenë mirënjohës”, ka thënë ajo.

4. Dhuro, gjej kuptim përmes mirësisë

“Kur njerëzit dhurojnë, ata shpërndajnë diçka nga vetvetja”, ka thënë Burnight.

Ajo ka këshilluar që secili të ketë një “qëllim dhurimi” të vogël çdo ditë, qoftë ndihmë për një fqinj, një kompliment apo një gjest mirësie.

“Me kohën, kjo bëhet zakon dhe ndihesh po aq mirë sa ai të cilin e ndihmon”, ka thënë doktoresha.

Një nga pacientet e saj pothuajse 100-vjeçare, sipas Burnight, është shembulli më i bukur.

“Ajo është dëgjuese e mrekullueshme. Fëmijët, infermierët, nipërit, të gjithë duan të jenë pranë saj, sepse ajo ka diçka për të dhënë”, ka thënë Burnight.

Sipas saj, “joyspan” nuk të bën vetëm më të lumtur, por edhe më të shëndetshëm.

“E njëjta gjë që ta rritë lumturinë, ta zgjatë jetën”, ka shpjeguar ajo. Studimet tregojnë se “euforia e dhuruesit” ul inflamacionin, ndërsa ndjenja e mirënjohjes dhe lidhjet e forta ndikojnë pozitivisht në shëndet.

Për ta përmbyllur, ajo sjell shembullin e nënës së saj 96-vjeçare.

“Ajo nuk ka qenë gjithmonë pozitive apo me zakone të shëndetshme. Ka kaluar sëmundje, humbje e vështirësi financiare. Por, tani është e bukur, plot humor dhe njerëzit s’ngopen duke qenë pranë saj”, ka treguar Burnight.

Doktoresha beson se kjo është e arritshme për të gjithë.

“Ka miliona njerëz që po e jetojnë këtë ‘epokë të re të plakjes’, të bukur, të gjallë, dhe me qëllim. Dhe secili prej nesh mund ta arrijë këtë”, ka thënë ajo.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Po ju shtohen qirinjtë në tortë? – Këto janë katër mënyrat për t’u lumturuar teksa plakeni appeared first on Sinjali.

Yndyra në mikrovalë nuk është vetëm një problem estetik – ajo mund të mbajë aroma të pakëndshme dhe të ndikojë në ngrohjen e njëtrajtshme të ushqimit. Për fat të mirë, ekziston një mënyrë e thjeshtë, e shpejtë dhe natyrale për ta pastruar atë pa përdorur kimikate të ashpra.

Gjithçka që ju nevojitet është një limon dhe ujë. Mbushni një enë me ujë, shtoni lëngun dhe copat e limonit dhe vendoseni në mikrovalë.

Ndezni në fuqi të lartë për disa minuta, derisa uji të vlojë dhe të krijojë avull. Ky avull zbut yndyrën në muret e pajisjes, duke e bërë shumë më të lehtë pastrimin me një leckë mikrofibre apo sfungjer të butë.

Nëse ndonjë njollë është më e fortë, mund të përdorni një pastë me sodë buke dhe ujë, ta lini disa minuta dhe më pas ta fshini.

Për mirëmbajtje, rekomandohet që pas çdo ngrohjeje të zgjatur të ushqimit të fshihet pjesa e brendshme e mikrovalës dhe të përdoren kapakë apo enë të mbyllura për të parandaluar spërkatjet. Pas pastrimit, lëreni derën hapur për disa minuta për të shmangur aromat e pakëndshme.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Si ta pastroni mikrovalën lehtë dhe natyrshëm vetëm me limon dhe ujë appeared first on Sinjali.

Gatimi i makaronave duket i thjeshtë, por shumë nga ne bëjnë gabime të zakonshme që prishin shijen dhe teksturën e tyre.

Ekspertët italianë të kulinarisë theksojnë disa zakone që duhet shmangur për të arritur rezultatin perfekt:

1. Uji i pak kripur – Kripa e ujit është thelbësore, sepse jep shijen bazë të makaronave.
2. Shtimi i vajit në ujë – Vajin mos e përdorni gjatë zierjes, pasi pengon lidhjen e salcës me makaronat.
3. Kohë e gabuar zierjeje – Makaronat duhet të jenë al dente, pra të buta, por ende pak rezistente në përtypje.
4. Mosruajtja e pak ujit nga zierja – Ky ujë i pasur me niseshte ndihmon salcën të lidhet më mirë dhe bën teksturën më kremoze.
5. Shpëlarja pas zierjes – Mos i shpëlani me ujë të ftohtë, përveç kur bëhet fjalë për sallata të ftohta.

Italianët e dinë se sekreti nuk është vetëm në salcë, por edhe në kujdesin gjatë zierjes. Pak kripë më shumë, ujë i ruajtur dhe respekt për çdo detaj bëjnë makaronat të shijshme dhe të përsosura.

Sinjali – aty ku e vërteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Sekretet italiane për makaronat perfekte: 5 gabime që duhet shmangur appeared first on Sinjali.