❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Nuk e kemi numëruar gjithnjë mbrapsht natën e Vitit të Ri!

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – NĂ« njĂ« nga skenat mĂ« tĂ« cituara nga Fantozzi, udhĂ«heqĂ«si i orkestrĂ«s nĂ« festĂ«n e Vitit tĂ« Ri tĂ« organizuar nga kontabilisti Filini, harton njĂ« plan pĂ«r t’u çliruar herĂ«t dhe pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« njĂ« festĂ« tjetĂ«r.

Më pak se ora 22:30, ai e çon fshehurazi orën përpara dhe fillon numërimin mbrapsht, duke njoftuar se është tre minuta deri në mesnatë.

Fantozzi dhe kolegët e tij e gjejnë veten në rrugë, të shtangur, në momentin e natës së vërtetë të Vitit të Ri.

NumĂ«rimi mbrapsht i Vitit tĂ« Ri ka qenĂ« njĂ« traditĂ« pĂ«r dekada tĂ« tĂ«ra dhe madje edhe ngjarjet e paplanifikuara, janĂ« pjesĂ« e saj: nga tapa e zakonshme e shampanjĂ«s qĂ« hapet shumĂ« herĂ«t ose shumĂ« vonĂ«, deri te transmetimet televizive tĂ« drejtpĂ«rdrejta tĂ« ç’sinkronizuara.

NjĂ« natĂ« e Vitit tĂ« Ri paksa “Fantozziane” ndodhi nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« nĂ« vitin 2016, kur mesnata u njoftua gabimisht rreth njĂ« minutĂ« mĂ« herĂ«t gjatĂ« programit tradicional nĂ« Rai 1.

Fishekzjarrë bien në Times Square gjatë festimeve të Vitit të Ri në New York City

Katër vjet më parë, në Los Anxeheles, në një program kaotik ekuivalent në stacionin KDOC-TV, numërimi mbrapsht kishte filluar 10 sekonda me vonesë.

Përpara se programet televizive ta bënin një zakon të përhapur të Vitit të Ri, numërimi mbrapsht rreth një tavoline ose në një shesh nuk ishte një praktikë e zakonshme.

Deri në vitin 1979, nuk ishte e zakonshme as për turmat e mbledhura në Times Square, New York, ku ndoshta festimi më i famshëm i Vitit të Ri në botë zhvillohej që nga viti 1904. Njerëzit e shikonin spektaklin e shkëlqyer, duke u përqafuar dhe festuar, por pa numëruar sekondat.

Në disa programe radiofonike dhe më vonë televizive, sipas një hulumtimi nga historiania amerikane, Alexis McCrossen, prezantuesit kishin filluar të numëronin mbrapsht deri në Vitin e Ri që në fund të viteve 1950 dhe gjatë gjithë viteve 1960.

Por ata e bënin këtë vetëm, të pashoqëruar nga zërat ose duartrokitjet e audiencës. Ishte thjesht një mënyrë për të rrëfyer dhe zgjatur një ngjarje që në vetvete zgjaste shumë pak.

Në atë kohë, imagjinata kolektive e shoqëronte numërimin mbrapsht kryesisht me ngjarje të tjera, jo të gjitha aq shpresëdhënëse sa pritja e një viti të ri.

Në të vërtetë, ajo që e bëri të njohur në mesin e shekullit të njëzetë, ishte frika nga një ngjarje apokaliptike: katastrofa bërthamore.

NĂ« vitin 1947, njĂ« grup shkencĂ«tarĂ«sh nga Buletini i ShkencĂ«tarĂ«ve AtomikĂ«, botuan “OrĂ«n e Kiametit”, pĂ«r tĂ« treguar, bazuar nĂ« faktorĂ« tĂ« ndryshĂ«m, afĂ«rsinĂ« e njĂ« katastrofe globale tĂ« shkaktuar nga njerĂ«zimi, e pĂ«rfaqĂ«suar metaforikisht nga mesnata.

Ishin pikĂ«risht kĂ«ta shkencĂ«tarĂ«, sipas McCrossen, tĂ« cilĂ«t futĂ«n shprehjen “numĂ«rim mbrapsht” nĂ« leksikun e zakonshĂ«m amerikan nĂ« vitet nĂ« vijim.

Da -3.59 a -2.48 in 30 secondi. CosĂŹ #RaiUno ha sbagliato il countdown del #Capodanno2016 @ilpost @repubblicait pic.twitter.com/hAt5C9GG9s

— Bluelake76 (anti-TACO account) (@Bluelake76) January 1, 2016

Numërimi mbrapsht ishte i zakonshëm në testet e bombave atomike dhe në televizion dhe në filma, ato në përgjithësi shoqëroheshin me përvoja të frikshme, sureale ose të rrezikshme, siç janë shpërthimet.

Ishin lĂ«shimet nĂ« hapĂ«sirĂ« ​​qĂ« e ndryshuan kĂ«tĂ« perceptim, duke e bĂ«rĂ« numĂ«rimin mbrapsht njĂ« pjesĂ« thelbĂ«sore tĂ« rrĂ«fimit tĂ« ngjarjeve tĂ« mĂ«dha, pozitive, ose tĂ« paktĂ«n tĂ« guximshme dhe premtuese, kolektive tĂ« transmetuara nĂ« televizion.

Më 16 korrik 1969, të paktën 500 milionë njerëz në të gjithë botën ndoqën numërimin mbrapsht për lëshimin e Apollo 11, misionit hapësinor që do të ulte njerëzit e parë në Hënë.

Në vitet 1970, televizioni e zgjeroi më tej njohjen e publikut me numërimin mbrapsht. Countdown ishte emri i një programi televiziv muzikor popullor australian, i transmetuar nga viti 1974 deri në vitin 1987, i cili frymëzoi programe të ngjashme në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë.

Ato bazoheshin në listat e hiteve më të mëdha, të lexuara nga poshtë lart: në thelb, ato ishin numërime mbrapsht për numrin një.

ShumĂ« shfaqje kuici televizive pĂ«rdornin gjithashtu orĂ« tĂ« mĂ«dha analoge nĂ« setet e tyre pĂ«r tĂ« treguar kalimin e kohĂ«s pĂ«r t’iu pĂ«rgjigjur pyetjeve.

Orët e numërimit mbrapsht të Vitit të Ri në Times Square u instaluan vetëm në fund të viteve 1980. Disa programe që transmetonin festimet filluan të shfaqnin ato ekrane dhe njerëzit në shesh, të cilët ishin mësuar të merrnin pjesë në numërim mbrapsht.

Edhe sot, në shumë shtëpi, televizori ndizet ndërsa afrohet mesnata e natës së Vitit të Ri, sepse këto programe janë mënyra më e përshtatshme për të ndjekur numërimin mbrapsht. Përveç rrethanave të paparashikuara, si në vitin 2016, është gjithashtu një mënyrë e besueshme.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Nuk e kemi numëruar gjithnjë mbrapsht natën e Vitit të Ri! appeared first on Gazeta Si.

↗

Pse rifilluan protestat anti-qeveritare në Iran

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – E marta shĂ«noi ditĂ«n e tretĂ« radhazi tĂ« protestave nĂ« Iran pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rkeqĂ«simit tĂ« kushteve ekonomike, tĂ« cilat po shkaktojnĂ« rritje tĂ« inflacionit dhe rĂ«nie tĂ« vlerĂ«s sĂ« monedhĂ«s vendase.

Ato filluan të dielën në tregjet e kryeqytetit Teheran dhe arritën në universitete në shumë qytete anembanë vendit të martën.

Pati pĂ«rleshje tĂ« kufizuara me policinĂ«, por regjimi iranian deri mĂ« tani ka treguar gatishmĂ«ri pĂ«r tĂ« dĂ«gjuar protestuesit: presidenti Masoud Pezeshkian, i bĂ«ri thirrje ministrit tĂ« BrendshĂ«m tĂ« marrĂ« nĂ« konsideratĂ« “kĂ«rkesat e tyre legjitime”. Sezoni i fundit i madh i protestave, midis viteve 2022 dhe 2023, u shtyp me dhunĂ«.

Në Iran, inflacioni është afër 50 përqind nga viti në vit, dhe çmimet e ushqimeve janë edhe më të larta në 72 përqind.

Kartëmonedha iraniane në një dyqan në Teheran

Më herët këtë javë, monedha vendase, riali, arriti nivele të reja minimale kundrejt dollarit dhe ka humbur 40 përqind që nga qershori i kaluar.

Në vitin 2022, një dollar vlente 430,000 rialë; tani vlen 1,450,000 rialë. Vlera e ulët e monedhës ka kufizuar rëndë fuqinë blerëse të iranianëve, duke eliminuar pothuajse blerjet e mallrave jo-thelbësore në javët e fundit.

Protestat filluan tĂ« dielĂ«n, kur tregtarĂ«t nĂ« dy tregjet mĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« teknologjisĂ« nĂ« lagjen “Jomhouri” tĂ« Teheranit mbyllĂ«n dyqanet e tyre dhe organizuan njĂ« demonstratĂ«, e cila u pĂ«rsĂ«rit tĂ« nesĂ«rmen nga tregtarĂ«t nĂ« Pazarin e Madh.

Të martën, protestat përfshinë gjashtë nga kampuset kryesore universitare të kryeqytetit, por pati demonstrata në një duzinë qytetesh të tjera, përfshirë Isfahanin dhe Shirazin.

Gjatë protestave, u dëgjuan thirrje dhe këngë për liri dhe kundër regjimit. Policia dhe forcat e sigurisë u përgjigjën me topa uji dhe gaz lotsjellës, por përplasjet ishin relativisht të kufizuara sipas standardeve iraniane.

Dyqanet u mbyllën në Pazarin e Madh të Teheranit

Gjatë viteve, regjimi iranian shpesh i ka shtypur protestat me dhunë të jashtëzakonshme. Në muajt midis viteve 2022-2023, demonstratat u nxitën nga vdekja e Mahsa Aminit, një 22-vjeçare, e cila ishte arrestuar për mosmbajtjen e shamisë siç duhet.

Në atë kohë, protestat u përshkallëzuan për të sfiduar vetë legjitimitetin e regjimit, i cili u përgjigj me forcë: mbi 500 protestues u vranë, mijëra u arrestuan dhe shtatë u dënuan me vdekje me varje.

PĂ«r momentin, pĂ«rgjigjja ka qenĂ« e ndryshme. Presidenti reformist, Pezeshkian (dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye njĂ« anĂ«tar i krahut mĂ« tĂ« moderuar tĂ« regjimit), ka thĂ«nĂ« se i kupton motivet e protestuesve, se Ă«shtĂ« i shqetĂ«suar pĂ«r gjetjen e njĂ« mĂ«nyre pĂ«r tĂ« thjeshtuar jetĂ«n e pĂ«rditshme tĂ« iranianĂ«ve dhe se duhet tĂ« zgjidhĂ« problemet “qĂ« janĂ« grumbulluar gjatĂ« viteve”.

Drejtori i Bankës Qendrore, Mohammad Reza Farzin, ka dhënë dorëheqjen që nga fillimi i protestave, por kjo nuk ka gjasa ta ndryshojë situatën.

Taksat e reja do të hyjnë në fuqi në Iran në mars, duke e rritur barrën tatimore në 62 përqind, ndërsa monedhat e arit, të përdorura si një strehë e sigurt për të kursyer para, kur monedha vendase humbet vlerë, kanë arritur një çmim rekord prej 1.7 miliardë rialësh.

Presidenti iranian Masoud Pezeshkian

Disa zyrtarë qeveritarë u takuan me përfaqësues të sindikatave dhe dhomave të tregtisë dhe thanë se donin të përfshinin udhëheqësit e protestave studentore në diskutime mbi mënyrën e zgjidhjes së krizës.

Nuk është e qartë se si do të ndodhë kjo, pasi protestuesit nuk kanë udhëheqës zyrtarë dhe sepse ky lloj dialogu është mjaft i pazakontë në Iran.

Qeveria njoftoi gjithashtu mbylljen e universiteteve në 18 nga 31 provincat e vendit për të mërkurën. Kjo masë u mor zyrtarisht për të kursyer energji dhe ngrohje, por mund të jetë gjithashtu një përpjekje për të ndaluar ose kufizuar protestat.

Përveç situatës së vështirë të brendshme, Irani është nën presion të fortë ndërkombëtar: gjashtë muaj pas luftës 12-ditore me Izraelin, kryeministri izraelit, Benjamin Netanjahu dhe presidenti i SHBA-ve, Donald Trump kanë kërcënuar me ndërhyrje të re ushtarake.

Shitjet e naftës, një burim kryesor i të ardhurave, janë të kufizuara nga sanksionet ndërkombëtare. Vendi po përballet gjithashtu me një krizë të vazhdueshme energjitike, të shkaktuar nga thatësira: rezervuarët që ushqejnë hidrocentralet janë shpesh bosh dhe ndërprerjet e rrjetit elektrik janë të shpeshta.

The post Pse rifilluan protestat anti-qeveritare në Iran appeared first on Gazeta Si.

↗

Intolerancë ushqimore apo alergji? Si ta menaxhoni menunë gjatë fundvitit

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Me festĂ«n e fundvitit, qĂ« po trojet, zgjedhja e menusĂ« ushqimore kĂ«rkon shqyrtim tĂ« kujdesshĂ«m.

Intolerancat dhe alergjitë nuk janë e njëjta gjë: të kuptuarit e dallimeve është thelbësore për gatim të sigurt dhe mbrojtje të të gjithëve.

Reagimet, simptomat dhe rreziqet ndryshojnë, ashtu si edhe masat paraprake që duhen marrë në tryezë, veçanërisht kur ndahen pjatat tradicionale. Sëmundja celiake, është gjithashtu një çrregullim autoimun që kërkon rregulla specifike në tryezë.

Dallimet midis intolerancave dhe alergjive

Intolerancat ushqimore, para së gjithash, mund të shkaktohen nga mekanizma të ndryshëm, siç është mungesa e enzimave për të metabolizuar një ushqim, mbindjeshmëria ndaj molekulave ose aditivëve në ushqime (si histamina në disa peshq, tiramina në djathërat e vjetëruar, glutamati në kubet e supës ose sulfitet në verë), ose një reagim jonormal ndaj një përbërësi ushqimor, siç është përgjigja e shkaktuar nga gluteni që shkakton sëmundjen celiake.

Simptomat janĂ« kryesisht gastrointestinale, siç janĂ« tĂ« pĂ«rzierat, dhimbja, fryrja dhe diarreja. MegjithatĂ«, nĂ« rastin e njĂ« alergjie, ekziston njĂ« reaksion imunitar jonormal ndaj njĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«si ushqimor, i njohur si “i rrezikshĂ«m” edhe nĂ«se nuk Ă«shtĂ«.

Sistemi imunitar aktivizohet që në kontaktin fillestar me ushqimin, duke çuar në sensibilizim me formimin e antitrupave që më pas shkaktojnë një përgjigje të shpejtë dhe të rëndë alergjike pas kontaktit të mëvonshëm, madje edhe në gjurmë minimale të ushqimit ndaj të cilit individi është bërë alergjik.

Përgjigja është e menjëhershme dhe përfshin simptoma tipike, jo vetëm gastrointestinale, por edhe respiratore (duke përfshirë rinitin, kollën dhe vështirësinë në frymëmarrje ose dispnenë) dhe probleme të lëkurës si urtikarie, skuqje të lëkurës dhe angioedemë, deri në reaksione shumë serioze si anafilaksi.

Testimi dhe diagnoza e saktë

Ndërsa intolerancat mund të lidhen me sasinë e ushqimit të konsumuar, kështu që zakonisht ekziston një dozë pragu që nuk shkakton simptoma, ushqimi ndaj të cilit jeni alergjik, duhet të eliminohet nga dieta juaj.

Si alergjitĂ«, ashtu edhe intolerancat varen nga ndjeshmĂ«ritĂ« individuale, dhe pĂ«r t’i identifikuar ato saktĂ«, nĂ«se dyshoni se keni njĂ« alergji ose intolerancĂ«, pĂ«rveç diskutimit me mjekun tuaj tĂ« familjes ose pediatrin, mund tĂ« konsultoheni edhe me njĂ« alergolog, gastroenterolog, dietolog/nutricionist ose internist.

VetĂ«m njĂ« mjek mund tĂ« urdhĂ«rojĂ« testet e duhura dhe mĂ« pas tĂ« bĂ«jĂ« njĂ« diagnozĂ« tĂ« saktĂ« tĂ« intolerancĂ«s ose alergjisĂ«; gjithashtu mund tĂ« jetĂ« e dobishme tĂ« mbani njĂ« ditar ushqimor tĂ« ushqimeve tĂ« konsumuara dhe çdo simptomĂ« tĂ« lidhur me tĂ«, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« t’i jepni mjekut tuaj informacionin mĂ« tĂ« saktĂ« tĂ« mundshĂ«m gjatĂ« vizitĂ«s sĂ« parĂ«.

“Intolerancat dhe alergjitĂ« ndonjĂ«herĂ« mund tĂ« shkaktojnĂ« simptoma dhe shenja tĂ« ngjashme, prandaj shumĂ« njerĂ«z i ngatĂ«rrojnĂ« ato”, shkruajnĂ« ekspertĂ«t amerikanĂ«.

Megjithatë, ndërsa alergjitë ushqimore mund të jenë kërcënuese për jetën, intolerancat ndikojnë vetëm në traktin tretës dhe shkaktojnë probleme më pak serioze.

MĂ« e rĂ«ndĂ«sishmja, ngrĂ«nia e sasive tĂ« vogla tĂ« ushqimit tĂ« prekur mund tĂ« mos shkaktojĂ« ndonjĂ« shqetĂ«sim dhe nĂ« disa raste, Ă«shtĂ« madje e mundur qĂ« gradualisht tĂ« “ristĂ«rviteni” pĂ«r ta toleruar atĂ«.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Intolerancë ushqimore apo alergji? Si ta menaxhoni menunë gjatë fundvitit appeared first on Gazeta Si.

↗

‘Mirupafshim, 2025! Nuk ishte kĂ«naqĂ«si tĂ« tĂ« njihnim’

✇Gazeta Si
By: Megi Iskurti

Nga Gazeta ‘Si’- Faleminderit pĂ«r asgjĂ«, 2025. Ishte njĂ« vit nĂ« tĂ« cilin shumica prej nesh do tĂ« donte tĂ« ishte ose Suni Williams, ose Butch Wilmore.

Williams dhe Wilmore ishin astronautë që duhej të qëndronin në hapësirë rreth 10 ditë, por përfunduan duke ndenjur gati 10 muaj, duke mos u kthyer në Tokë deri në mars të këtij viti dhe duke humbur pothuajse tre muaj nga ky mjerim.

“MirĂ« se u kthyet, djema. Ka lajme tĂ« mira dhe lajme tĂ« kĂ«qija: lajmi i mirĂ« Ă«shtĂ« se jeni kthyer shĂ«ndoshĂ« e mirĂ«; lajmi i keq Ă«shtĂ« se Kamala Harris nuk i fitoi zgjedhjet.”

Fituesi i zgjedhjeve, Donald Trump, sigurisht që dominoi axhendën e lajmeve në të njëjtën mënyrë siç do ta dominonte një ari sektorin e mjaltit po ta lije të lirë në një supermarket.

Ai vendosi tarifa të menduara me nxitim mbi gjithçka dhe këdo, përfshirë ishuj të pabanuar pranë Antarktidës.

Dhe u grind në mënyrë spektakolare me Elon Musk-un, i cili, si Lazari, fluturoi shumë afër diellit të ndritshëm.

Në Europë, ka qenë një vit i çuditshëm.

Gjermania e zëvendësoi Kapiten Karizmën Olaf Scholz-in, me Friedrich Merz-in, i cili gjithmonë duket sikur sapo i ke zënë vendin e parkimit në supermarket, edhe pse ai kishte pritur me durim për një kohë të gjatë.

Franca dhe Italia i ndërruan rolet: kjo e fundit u shndërrua në model stabiliteti, ndërsa e para u kthye në një rast problematik ku aq shumë njerëz u bënë kryeministra saqë, në momentin e shkrimit, Eric Cantona është mbajtësi i asaj detyre.

Në Bruksel, Ursula von der Leyen ka qenë pothuajse po aq popullore sa një operacion i padëshiruar invaziv dhe i mbijetoi jo një, por tre votëbesimeve në Parlamentin Europian, i cili sot anon aq shumë djathtas sa rrezikon të përmbyset.

Por ka pasur edhe disa histori suksesi

Papa i ri duket njeri i mirĂ«, qĂ« do tĂ« thotĂ« se Kisha Katolike e ka thyer ciklin e kohĂ«ve tĂ« fundit “papĂ« i mirĂ« / papĂ« i keq”.

Dhe AntĂłnio Costa po bĂ«n njĂ« punĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« si president i KĂ«shillit Europian – njĂ« rol qĂ«, nga sa kuptojmĂ« ne, pĂ«rfshin porositjen e sasisĂ« sĂ« duhur tĂ« ujit me gaz pĂ«r mbledhjet – sesa Charles Michel.

Pra, ja ku jemi: drejt lartësive të ndriçuara nga dielli të vitit 2026. Nuk mund të jetë më keq, apo jo?

Kush ka qenë në ngjitje

Putha njĂ« kryeministĂ«r: Me fjalĂ«t e pavdekshme tĂ« Avril Lavigne: Ai ishte kryeministĂ«r, ajo ishte yll popi – a mund tĂ« bĂ«het mĂ« e qartĂ«?

Justin Trudeau dhe Katy Perry janĂ« zyrtarisht nĂ« njĂ« lidhje. Rezulton se gjithçka qĂ« duhet pĂ«r tĂ« lulĂ«zuar njĂ« çift “power” Ă«shtĂ« njĂ« marifet i sikletshĂ«m turizmi hapĂ«sinor dhe njĂ« dorĂ«heqje nĂ« turp. Ka shpresĂ« pĂ«r tĂ« gjithĂ«, njerĂ«z.

Justin Trudeau dhe Katy Perry

Mbijetuesja: Presidentja e Komisionit, Ursula von der Leyen, arriti t’i mbijetojĂ« gjithsej tre mocioneve mosbesimi kĂ«tĂ« vit. PartitĂ« e ekstremit tĂ« djathtĂ« dhe tĂ« majtĂ« provuan fatin e tyre, duke vĂ«rtetuar se nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« me ideologjinĂ« — thjesht nuk e pĂ«lqejnĂ« atĂ«. Dhe njerĂ«zit thonĂ« se shoqĂ«ria Ă«shtĂ« e pĂ«rçarĂ« pa shpresĂ«.

Kush ka qenë në rënie

Marrëdhëniet SHBA-BE:
Ju kujtohet kur SHBA-tĂ« e pĂ«lqenin vĂ«rtet BE-nĂ«? ZĂ«vendĂ«spresidenti JD Vance nuk e pĂ«lqen. NĂ« KonferencĂ«n e SigurisĂ« nĂ« Mynih, ai goditi demokracitĂ« europiane, duke kĂ«mbĂ«ngulur se kĂ«rcĂ«nimi i tyre mĂ« i madh nuk Ă«shtĂ« Rusia, por luftĂ«rat e tyre kulturore. Me miq tĂ« tillë 

Titujt mbretërorë:

Duka i Jorkut, Princi Andrew, nuk ekziston më. Tani ai do të njihet si Andrew Mountbatten Windsor. Që, për nga emrat e mesëm, është ndëshkim i mjaftueshëm. Vëllai i tij i madh, Charlie, ia preu gjithashtu financimin publik. Nëse Mountbatten-i ndonjëherë ka nevojë për punë, gjithmonë ka Pizza Express.

Çmim ironik pĂ«r pĂ«rdorimin e shkĂ«lqyer tĂ« kaosit politik nĂ« njĂ« demokraci

ÇfarĂ« viti ka qenĂ« pĂ«r Marine Le Pen-in dhe politikĂ«n franceze, e cila i dha ItalisĂ« njĂ« vit tĂ« rrallĂ« pushimi nga tĂ« qenit maskota kaotike e EuropĂ«s.

Udhëheqësja e partisë së ekstremit të djathtë, Tubimi Kombëtar, u ndalua të kandidojë për poste publike për pesë vjet, pas një skandali me vende pune fiktive në Parlamentin Europian në mars.

NĂ« teori, kjo e pĂ«rjashton nga gara presidenciale e vitit 2027 – duke supozuar se deri atĂ«herĂ« do tĂ« kemi ende demokraci funksionale. Karriera e saj duhej tĂ« kishte marrĂ« fund aty.

Por Marine nuk Ă«shtĂ« nga ato qĂ« dorĂ«zohen, sidomos kur krahu i djathtĂ«, Barbie Bardella, pret – paksa tepĂ«r i etur – nĂ« prapaskenĂ« pĂ«r tĂ« marrĂ« stafetĂ«n.

Gjithçka që i duhej ishte që elektorati francez të shpërqendrohej nga skandale më të freskëta dhe ta linte të planifikonte rikthimin e saj në heshtje.

Dhe ja ku hyn: Presidenti Emmanuel Macron dhe njĂ« studim rasti pĂ«r sindromĂ«n “burrĂ« i sigurt nĂ« vetvete, heteroseksual, i bardhĂ«, nĂ« kufijtĂ« e iluzionit”.

Ai i konsumoi kryeministrat më shpejt sesa Samantha Jones ndërronte të dashurit, duke u dukur çdo herë i habitur kur njëri largohej.

ËshtĂ« gati e lezetshme qĂ« asnjĂ«herĂ« nuk e konsideroi mundĂ«sinĂ« se problemi mund tĂ« ishte vetĂ« ai. Ndoshta vĂ«rtet ka ardhur koha pĂ«r njĂ« presidente grua qĂ« t’i sjellĂ« stabilitet FrancĂ«s: shikoni ItalinĂ« dhe qeverinĂ« e saj absolutisht-jo-neo-fashiste, pĂ«r shembull. Ah, sa janĂ« ndĂ«rruar pllakat.

Burimi: “Politico” / PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post ‘Mirupafshim, 2025! Nuk ishte kĂ«naqĂ«si tĂ« tĂ« njihnim’ appeared first on Gazeta Si.

↗

Zbulimet arkeologjike 2025 që rishkruan historinë njerëzore

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Gazeta “SI”- Viti 2025 shĂ«noi njĂ« revolucion nĂ« arkeologji, ku teknologjia moderne dhe gĂ«rmimet tradicionale bashkĂ«punuan pĂ«r tĂ« rikthyer nĂ« dritĂ« pjesĂ« tĂ« harruara tĂ« historisĂ« njerĂ«zore. ADN-ja e lashtĂ« po zbardh prejardhjen e qytetarĂ«ve tĂ« lashtĂ«, imazhet satelitore po zbulojnĂ« struktura gjigante nĂ« male dhe shkretĂ«tira, ndĂ«rsa hartĂ«zimi nĂ«nujore po nxjerr nĂ« pah anije tĂ« fundosura dhe qytete tĂ« humbura. MĂ« poshte ju sjellim zbulimet arkeologjike qĂ« ridimensionuan historinĂ« njerĂ«zore.

Varri mbretëror Maja në Belize

Pas afro 40 vitesh gĂ«rmime nĂ« qytetin antik tĂ« Caracol-it, arkeologĂ«t Arlen dhe Diane Chase zbuluan njĂ« varr mbretĂ«ror 1,700-vjeçar, qĂ« daton rreth viteve 330–350 pas Krishtit. Ata mendojnĂ« se varri i pĂ«rket Te K’ab Chaak, sundimtarit themelues tĂ« dinastisĂ« sĂ« Caracol-it.

Në varr u gjetën një maskë mortore prej nefriti dhe guaskash, stoli të çmuara dhe eshtrat e një burri të moshuar. Zbulimi sugjeron lidhje me qytetin e fuqishëm Teotihuacan në Meksikë, duke ndriçuar rrjetet kulturore të epokës.

Porti i fundosur që mund të çojë te varri i Kleopatrës

Arkeologia Kathleen Martínez zbuloi një port të fundosur pranë tempullit Taposiris Magna në Egjipt. Nën ujë u gjetën kolona, dysheme të lëmuara dhe spiranca, që tregojnë se zona ka qenë një qendër e rëndësishme detare.

Zbulimi mbështet teorinë se Kleopatra mund të ketë zgjedhur këtë vend për varrin e saj, megjithëse eshtrat e saj ende nuk janë gjetur.

Anije të Luftës së Dytë Botërore në Paqësor

Në Detin Iron Bottom pranë Ishujve Solomon, ekipi i Bob Ballard dokumentoi 13 anije të fundosura nga Beteja e Guadalcanal-it. Me ndihmën e mjeteve robotike u studiuan anijet japoneze dhe amerikane, duke treguar strategjitë ushtarake dhe kostot e larta njerëzore , mbi 27,000 të vrarë.

Varri i faraonit Thutmose II

Pas mĂ« shumĂ« se njĂ« shekulli kĂ«rkimesh, u gjet varri i faraonit Thutmose II, qĂ« sundoi Egjiptin nga 1493–1479 p.e.s., pranĂ« LuginĂ«s sĂ« MbretĂ«rve. BrendĂ«sia e tij pĂ«rmban mure tĂ« mbushura me hieroglife dhe tavan tĂ« pikturuar me motive qiellore, duke ofruar njĂ« pasqyrĂ« unike tĂ« kulturĂ«s mbretĂ«rore tĂ« kohĂ«s.

Struktura gjigante në Ande

Në Peru, dronët zbuluan mijëra gropa në malin Monte Sierpe, të cilat mendohet se shërbenin si sisteme magazinimi dhe llogaritjeje për popujt çinça dhe më vonë për inkat.

Në Kili, imazhet satelitore zbuluan struktura guri në formë V-je, përdorur si kurthe për gjuetinë e vikunjave, duke treguar se shoqëritë andine formësuan peizazhin për nevojat e tyre të përditshme.

ADN-ja më e vjetër egjiptiane e analizuar

Në një varr 4,500-vjeçar në Egjipt u gjet skeleti i një burri brenda një ene balte. Analiza e ADN-së tregoi se 80% e prejardhjes së tij ishte nga Afrika Veriore dhe 20% nga Azia Perëndimore.

Studiuesit besojnë se ai ishte një punëtor i zakonshëm, jo ndërtues piramidash, duke ofruar një pamje më të detajuar të jetës së përditshme në Egjiptin e lashtë.

The post Zbulimet arkeologjike 2025 që rishkruan historinë njerëzore appeared first on Gazeta Si.

↗

Kur u ndjetĂ« mĂ« tĂ« qetĂ«? ÇfarĂ« iu dha energji? 7 pyetje pĂ«r njĂ« vit 2026 mĂ« tĂ« lumtur

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Titulli menjĂ«herĂ« zgjon kuriozitetin: “7 Pyetjet qĂ« duhet t’i bĂ«ni vetes pĂ«r njĂ« Vit tĂ« Ri mĂ« tĂ« lumtur”.

Artikulli i Jancee Dunn nĂ« “New York Times”, rishikon lojĂ«n e vjetĂ«r tĂ« premtimeve tĂ« Vitit tĂ« Ri nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« mĂ« delikate dhe introspektive, duke u ofruar lexuesve tĂ« gazetĂ«s kryesore amerikane njĂ« perspektivĂ« tĂ« re mbi dilemat e mĂ«dha me tĂ« cilat pĂ«rballet secili prej nesh.

Analiza propozon të fillojë me një shqyrtim të ndershëm të vitit që po mbaron, në mënyrë që të nxirren mësime të dobishme për vitin që vjen.

Artikulli fillon: “Dr. Wiens mĂ« tha tĂ« pyes veten: ÇfarĂ« ia vlen tĂ« kujtohet pĂ«r vitin 2025?” Ja njĂ« “gjĂ« e vogĂ«l” qĂ« pĂ«r mua ishte mĂ« e madhe nga sa dukej: çdo dy javĂ«, nĂ«na ime ka njĂ« takim te mjeku qĂ« zgjat disa orĂ«. Babai im e shoqĂ«ron atĂ«, pastaj vjen nĂ« shtĂ«pinĂ« time dhe hamĂ« drekĂ« sĂ« bashku.

GjatĂ« asaj kohe, fillova ta njihja babanĂ« tim nĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« nuk e njihja kurrĂ« si fĂ«mijĂ«. E lashĂ« tĂ« provonte receta tĂ« reja – supa me salçiçe dhe elb ishte njĂ« sukses i madh – dhe bisedonim pĂ«r gjĂ«ra tĂ« zakonshme.

Ndonjëherë ai ndërhyn në ndonjë artikull që po shkruaj, ose sjell çantën e veglave për të shtrënguar një dorezë dere të lirshme.

Vizitat tona janĂ« bĂ«rĂ« njĂ« ritual – dhe e kanĂ« bĂ«rĂ« vitin tim mĂ« tĂ« mirĂ«â€.

Pyetje pĂ«r t’u bĂ«rĂ«

Jancee Dunn vazhdon: “U kĂ«rkova disa ekspertĂ«ve mĂ« shumĂ« pyetje reflektimi qĂ« mund tĂ« ofrojnĂ« njĂ« kornizĂ« pĂ«r tĂ« menduar pĂ«r vitin qĂ« vjen.  Zgjidhni njĂ« ose dy qĂ« ju pĂ«lqejnĂ«, shkruani pĂ«r to nĂ« njĂ« ditar ose flisni pĂ«r to me njĂ« mik”.

Kur u ndjetë më të gëzuar dhe më të qetë?

Valerie Tiberius, një profesoreshë filozofie në Universitetin e Minesotës, sugjeron të pyesni veten se kur u ndjetë vërtet të lumtur këtë vit.

Duke vepruar kĂ«shtu, thotĂ« ajo, mund t’ju ndihmojĂ« tĂ« kuptoni se si dĂ«shironi ta kaloni kohĂ«n tuaj nĂ« tĂ« ardhmen.

A ishte me njerĂ«z specifikĂ« apo nĂ« njĂ« vend qĂ« e adhuroni? “PĂ«r mua, ishte kur isha nĂ« natyrĂ«, si nĂ« bregun verior tĂ« Liqenit tĂ« Madh”, – tha ajo.

ÇfarĂ« ju dha energji-dhe çfarĂ« jo?

NjĂ« vit nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« vetĂ«m me atĂ« qĂ« ju ndodhi, por edhe me mĂ«nyrĂ«n se si iu reaguat, tha Deepika Chopra, njĂ« psikologe klinike dhe autore e librit qĂ« do tĂ« dalĂ« sĂ« shpejti “Fuqia e Optimizmit tĂ« VĂ«rtetĂ«â€.

“Dy njerĂ«z mund ta pĂ«rjetojnĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n ngjarje dhe tĂ« dalin prej saj shumĂ« ndryshe”, tha ajo.

Pra, tĂ« kuptuarit se çfarĂ« ju ushqeu dhe çfarĂ« ju shteroi, mund t’ju ndihmojĂ« tĂ« planifikoni pĂ«r mĂ« shumĂ« energji pozitive nĂ« vitin e ardhshĂ«m.

PĂ«r Dr. Chopra, gjĂ«rat qĂ« dhanĂ« energji, ishin dĂ«gjimi i muzikĂ«s live, hapja e njĂ« klubi mahjong, leximi pĂ«r kĂ«naqĂ«si dhe zhvillimi i “bisedave tĂ« thella dhe kuptimplote me njerĂ«z qĂ« u besoj”.

Pengesa qĂ« dukeshin tĂ« pamundura pĂ«r t’u kapĂ«rcyer

ÇfarĂ« dukej e pamundur – por ju e bĂ«tĂ« gjithsesi?

Duke kujtuar sfidat e së kaluarës, tha Dr. Chopra, ju jep prova të qëndrueshmërisë suaj, ndërkohë që forcon edhe vetëefikasitetin: besimin se mund të kapërceni pengesat e së ardhmes.

Dhe hulumtimet sugjerojnë se ky besim është një tregues i fuqishëm i vetëbesimit, motivimit dhe optimizmit, shtoi ajo.

VetĂ«efikasiteti “ndĂ«rtohet me prova, jo me pohime”, tha ajo. “E kam parĂ« kĂ«tĂ« nĂ« jetĂ«n time gjatĂ« kohĂ«rave vĂ«rtet tĂ« pasigurta, kur rruga pĂ«rpara ishte e paqartĂ«. Nuk ishte pozitiviteti qĂ« mĂ« mbĂ«shteti, por kujtimi i momenteve tĂ« sĂ« kaluarĂ«s kur u pĂ«rshtata, mĂ«sova dhe u rikuperova”.

Lëreni telefonin dhe bëni një shëtitje

Cili zakon, nëse do ta praktikonit më vazhdimisht, do të kishte një ndikim pozitiv në jetën tuaj?

NdonjĂ«herĂ«, ndĂ«rsa afrohet njĂ« vit i ri, “ne pĂ«rqendrohemi nĂ« bĂ«rjen e gjĂ«rave tĂ« reja, por harrojmĂ« se ndoshta po bĂ«jmĂ« tashmĂ« gjĂ«ra tĂ« mira, thjesht nĂ« mĂ«nyrĂ« jokonsistente”, tha Anil Chacko, drejtor i Departamentit tĂ« PsikologjisĂ« sĂ« Aplikuar nĂ« NYU Steinhardt.

Disa shembuj, tha ai, mund tĂ« jenĂ« pĂ«rpjekja pĂ«r tĂ« lĂ«nĂ« mĂ«njanĂ« telefonin tuaj kur ktheheni nĂ« shtĂ«pi nga puna dhe qĂ«ndrimi nĂ« kontakt tĂ« rregullt me ​​miqtĂ«.

NjĂ« zakon qĂ« ai dhe gruaja e tij planifikojnĂ« ta bĂ«jnĂ« mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m nĂ« vitin 2026, Ă«shtĂ« “njĂ« shĂ«titje pas darkĂ«s, e cila duhet tĂ« ndihmojĂ« nĂ« rregullimin e niveleve tĂ« sheqerit nĂ« gjak dhe pĂ«rmirĂ«simin e tretjes”.

ÇfarĂ« keni qenĂ« duke u pĂ«rpjekur tĂ« kontrolloni qĂ« nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« ishte jashtĂ« kontrollit tuaj?

“NjĂ« nga mĂ«nyrat mĂ« tĂ« shpejta pĂ«r tĂ« zvogĂ«luar ngarkesĂ«n mendore”, tha Dr. Chopra, â€œĂ«shtĂ« tĂ« hiqni dorĂ« nga gjĂ«rat qĂ« nuk mund tĂ« shpresoni t’i kontrolloni.

NjĂ« shembull klasik? Reagimet e njerĂ«zve tĂ« tjerĂ«â€. “Mund tĂ« pĂ«rgatiteni me kujdes, tĂ« komunikoni qartĂ« dhe tĂ« veproni me integritet, por nuk mund tĂ« kontrolloni se si dikush interpreton ose pĂ«rgjigjet”, – tha ajo.

Mendoni pĂ«r diçka qĂ« nuk mund ta kontrollonit kĂ«tĂ« vit – dhe pastaj lĂ«reni tĂ« shkojĂ«.

Arti i faljes

A ka dikë që duhet ta falni në vitin 2026?

Mbajtja e zemërimit dhe pakënaqësisë mund të kërkojë energji mendore dhe emocionale, tha Anthony Chambers, psikolog dhe drejtor akademik i Institutit të Familjes në Universitetin Northëestern.

Vendimi pĂ«r tĂ« falur, shtoi ai, nuk do tĂ« thotĂ« tĂ« harrosh. PĂ«rkundrazi, Ă«shtĂ« njĂ« “zgjedhje pĂ«r tĂ« ndaluar sĂ« lejuari njĂ« veprim tĂ« kaluar tĂ« kontrollojĂ« emocionet tona tĂ« tanishme”, tha ai dhe mund tĂ« jetĂ« e dobishme pĂ«r shĂ«ndetin mendor.

PĂ«r tĂ« ndihmuar pacientĂ«t e tij tĂ« fillojnĂ«, Dr. Chambers shpesh rekomandon librin “Forgiveness Is a Choice” nga Robert Enright.

“Falja ju lejon tĂ« ecni pĂ«rpara duke u ndjerĂ« mĂ« tĂ« lirĂ« dhe mĂ« tĂ« pĂ«rmbushur, nĂ« vend qĂ« tĂ« jeni tĂ« mbushur me hidhĂ«rim”, tha ai.

“Dhe çfarĂ« mĂ«nyre do tĂ« ishte mĂ« e mirĂ« pĂ«r tĂ« hyrĂ« nĂ« vitin 2026, sesa me njĂ« ndjenjĂ« lirie?”.

Dhe së fundmi, ja një pyetje e fundit që babai im më sugjeroi gjatë një dreke të kohëve të fundit: Sa herë e kam telefonuar në vitin 2025 dhe si mund ta bëja edhe më shumë vitin tjetër? (Pak humor baba.)

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Kur u ndjetĂ« mĂ« tĂ« qetĂ«? ÇfarĂ« iu dha energji? 7 pyetje pĂ«r njĂ« vit 2026 mĂ« tĂ« lumtur appeared first on Gazeta Si.

↗

Pesë fitore të mëdha globale shëndetësore që do shpëtojnë miliona jetë

✇Gazeta Si
By: Sorgena Leka

Me shkurtimin e fondeve humanitare nga SHBA-ja dhe vende të tjera, titujt kryesorë të shëndetit global të këtij viti kanë qenë të zymtë.

Por gjëra të mira kanë ndodhur në kërkimin e vaksinave dhe zhvillimin e trajtimeve të reja dhe të përmirësuara për disa nga sëmundjet më të vështira.

Miliona vajza të mbrojtura nga kanceri i qafës së mitrës

Një objektiv për të mbrojtur 86 milionë vajza nga kanceri i qafës së mitrës deri në fund të vitit 2025 u arrit përpara afatit, duke rritur shpresat midis ekspertëve se kanceri i qafës së mitrës mund të eliminohet brenda shekullit të ardhshëm.

Gavi, aleanca e vaksinave, nisi programin e saj të vaksinimit kundër papillomavirusit njerëzor (HPV) në vitin 2014, kur mbulimi i vaksinave në Afrikë ishte vetëm 4%.

Deri në fund të vitit 2022, ishte vetëm 15%, por shkencëtarët kishin zbuluar se një dozë e vetme mund të jepte mbrojtje të krahasueshme me dy dozat e përdorura fillimisht. Kjo do ta bënte më të thjeshtë ofrimin e programeve të vaksinimit dhe do ta zgjeronte furnizimin dyfish.

Në vitin 2023, Gavi njoftoi objektivin e saj ambicioz për të mbrojtur 86 milionë vajza deri në vitin 2025 dhe një shtytje e përbashkët pa që mbulimi në Afrikë të rritej. Deri në fund të vitit 2024, ishte në 44%, më e lartë se 38% e Europës.

NĂ« nĂ«ntor, Dr. Sania Nishtar, drejtoresha ekzekutive e Gavi, i vlerĂ«soi “vendet, partnerĂ«t, shoqĂ«rinĂ« civile dhe komunitetet” pĂ«r arritjen e hershme tĂ« objektivit prej 86 milionĂ«sh dhe “nxitje tĂ« progresit tĂ« madh global drejt eliminimit tĂ« njĂ« prej sĂ«mundjeve mĂ« vdekjeprurĂ«se qĂ« prekin gratĂ«â€.

Kanceri i qafës së mitrës mbetet i përhapur dhe vdekjeprurës në pjesët më të varfra të botës, 85% e rasteve të reja janë në Afrikën Sub-Sahariane dhe një grua vdes nga sëmundja çdo dy minuta.

Por një vaksinë kundër virusit mund të parandalojë 17.4 vdekje për çdo 1,000 fëmijë të vaksinuar, sipas Gavi, që do të thotë se 86 milionë vaksinimet do të parandalojnë rreth 1.4 milionë vdekje nga kanceri i qafës së mitrës.

Lloji i parë i ri i trajtimit të malaries në dekada

Pas provave të suksesshme klinike, lloji i parë i ri i trajtimit të malaries në dekada do të kërkojë miratimin rregullator. GanLum, nga kompania farmaceutike Novartis, tejkaloi trajtimin standard duke demonstruar një shkallë shërimi prej 99.2% krahasuar me 96.7%.

Çështja kryesore Ă«shtĂ« se duhet tĂ« jetĂ« efektiv edhe kundĂ«r parazitĂ«ve tĂ« malaries qĂ« kanĂ« zhvilluar rezistencĂ« ndaj artemisininĂ«s, njĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«s i trajtimit standard aktual.

Rezistenca ndaj ilaçeve ndaj artemisininës është një shqetësim në rritje. Në vitet 1990, rezistenca ndaj klorokinës, atëherë trajtimi standard i malaries, çoi në miliona vdekje, thotë Dr. George Jagoe, shkencëtar.

Perspektiva e njĂ« antimalariali si GanLum jep njĂ« “ndjesi lehtĂ«simi”, tha ai nĂ« takimin vjetor tĂ« ShoqatĂ«s Amerikane tĂ« MjekĂ«sisĂ« Tropikale dhe HigjienĂ«s, si “tĂ« kesh njĂ« fikĂ«s zjarri” gati pĂ«r t’u pĂ«rdorur.

Studiuesit shpresojnë gjithashtu se GanLum do të jetë më efektiv në ndalimin e transmetimit, për shkak të mënyrës se si ndikon te parazitët në faza të caktuara të ciklit të tyre jetësor.

“GanLum mund tĂ« pĂ«rfaqĂ«sojĂ« pĂ«rparimin mĂ« tĂ« madh nĂ« trajtimin e malaries pĂ«r dekada tĂ« tĂ«ra”, thotĂ« Dr. Abdoulaye DjimdĂ©, profesor i parazitologjisĂ« dhe mikologjisĂ« nĂ« Universitetin e ShkencĂ«s, Teknikave dhe Teknologjive tĂ« Bamakos, Mali, i cili ishte i pĂ«rfshirĂ« nĂ« zhvillimin e ilaçit.

Më shumë vende që eliminojnë fruthin

Kepi i Gjelbër, Mauritiusi dhe Sejshelet u bënë tre vendet e para nën-Sahariane që eliminuan zyrtarisht fruthin dhe rubeolën.

Ky moment historik erdhi pavarësisht një rritjeje të rasteve të fruthit në të gjithë botën, me rreth 11 milionë infeksione në vitin 2024. Në nëntor, rajoni i Amerikës humbi statusin e tij pa fruth për shkak të shpërthimeve në Kanada, ndërsa SHBA-të po përballen me shpërthimin e tyre më të keq në dekada.

Suksesi i tre vendeve afrikane u pĂ«rshkrua si “njĂ« arritje e madhe e shĂ«ndetit publik”. “Kjo tregon se çfarĂ« Ă«shtĂ« e mundur kur vendet e vĂ«nĂ« parandalimin nĂ« plan tĂ« parĂ« dhe i bĂ«jnĂ« vaksinat njĂ« pĂ«rparĂ«si”, thotĂ« Dr. Mohamed Janabi, drejtori i OrganizatĂ«s BotĂ«rore tĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ« pĂ«r AfrikĂ«n.

“Ne duhet tĂ« ndĂ«rtojmĂ« mbi kĂ«tĂ« sukses nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« çdo fĂ«mijĂ« nĂ« AfrikĂ« tĂ« mund tĂ« rritet i shĂ«ndetshĂ«m dhe i mbrojtur.”

21 vende ishujsh të Paqësorit gjithashtu eliminuan fruthin dhe rubeolën këtë vit. Ky status do të thotë që ato kanë ndërprerë transmetimin endemik për më shumë se tre vjet, dhe gjithashtu kanë sisteme mbikëqyrjeje për të kapur dhe përmbajtur me shpejtësi çdo rast që vjen në vend.

Botsvana dhe Ruanda kanë arritur mbulim prej 95% me vaksinimin kundër fruthit dhe rubeolës, standardi i nevojshëm për të ndërprerë transmetimin.

Në nivel global, vdekjet nga fruthi ranë me 88% midis viteve 2000 dhe 2024, me një raport të OBSH-së që zbuloi se gati 59 milionë jetë ishin shpëtuar nga vaksina e fruthit që nga viti 2000.

Një ilaç i ri për parandalimin e HIV-it

NjĂ« ilaç i pĂ«rshkruar si njĂ« “ndryshues i mundshĂ«m i lojĂ«s” pĂ«r epideminĂ« e HIV-it mbĂ«rriti nĂ« AfrikĂ«n Sub-Sahariane brenda disa muajsh nga miratimi i tij nĂ« SHBA.

Lenacapavir, i dhënë si injeksion dy herë në vit, mund ta parandalojë pothuajse plotësisht infeksionin HIV. Ai u miratua nga rregullatorët amerikanë në qershor dhe u rekomandua nga OBSH në korrik.

Prodhuesi Gilead ka nënshkruar marrëveshje me gjashtë prodhues të barnave gjenerike, duke i lejuar ata të prodhojnë versione më të lira për përdorim në 120 vende. Ato do të ofrohen me rreth 40 dollarë për secilin pacient për një vit sipas marrëveshjeve.

Derisa ky prodhim të vihet në funksion, Gilead është zotuar të ofrojë lenacapavir pa fitim për deri në dy milionë njerëz gjatë dy viteve të ardhshme. Në nëntor, dërgesat e para mbërritën në Esëatini dhe Zambia. Shpërndarja pritet të fillojë në fillim të vitit 2026.

Aksionarët thonë se qasja duhet të shkojë më tej dhe komunitetet e varfra në vendet e përjashtuara nga marrëveshjet gjenerike të Gilead do të vazhdojnë të kenë vështirësi në përballimin e ilaçit, me një çmim liste prej 28,218 dollarësh për të trajtuar një person për një vit. Ilaçi do të duhet të shpërndahet në shkallë të gjerë për të ndryshuar valën e infeksioneve të reja. Dhe financimi për shërbimet e HIV është i brishtë.

Peter Sands, drejtor ekzekutiv i Fondit Global, tha se futja nĂ« vendet me tĂ« ardhura tĂ« ulĂ«ta dhe tĂ« mesme “pothuajse njĂ«kohĂ«sisht me vendet me tĂ« ardhura tĂ« larta Ă«shtĂ« njĂ« pĂ«rparim, pasi ilaçet e mĂ«parshme pĂ«r parandalimin e HIV-it kanĂ« marrĂ« mesatarisht pesĂ« vjet pĂ«r t’u bĂ«rĂ« tĂ« disponueshme nĂ« kĂ«to mjedise, pasi provat e efikasitetit tĂ« tyre janĂ« njohur pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ«â€.

Përparime në luftën kundër TB

Që nga emërtimi i saj në vitin 1882, tuberkulozi ka vrarë më shumë se një miliard njerëz dhe mbetet vrasësi kryesor në botë nga sëmundjet infektive.

Por opsionet e trajtimit po pĂ«rparojnĂ« me ritĂ«m tĂ« shpejtĂ«. KatĂ«r vaksina janĂ« nĂ« fazat e tyre tĂ« fundit tĂ« testimit; testet mĂ« tĂ« lehta pĂ«r t’u pĂ«rdorur, duke pĂ«rfshirĂ« tamponĂ«t e thjeshtĂ« tĂ« gjuhĂ«s, mund tĂ« pĂ«rmirĂ«sojnĂ« zbulimin; dhe njĂ« trajtim i ri mund tĂ« rrisĂ« shkallĂ«n e shĂ«rimit dhe tĂ« shkurtojĂ« kohĂ«n e nevojshme pĂ«r tĂ« trajtuar TB.

Një antibiotik i ri, sorfequiline, tregoi veprim më të fortë se trajtimet ekzistuese në rezultatet e provave të paraqitura në Konferencën Botërore të Unionit për Shëndetin e Mushkërive në nëntor.

“Shkenca vazhdon tĂ« ecĂ« pĂ«rpara, nĂ« dobi tĂ« sistemeve tĂ« kujdesit shĂ«ndetĂ«sor, njerĂ«zve me TB, familjeve tĂ« tyre dhe komuniteteve tĂ« tyre”, thotĂ« Mel Spigelman, presidente e TB Alliance, e cila zhvilloi ilaçin.

“Objektivat qĂ« dikur dukeshin tĂ«rĂ«sisht aspiruese, siç Ă«shtĂ« zhdukja e TB-sĂ«, po bĂ«hen gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« mundshme pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rparimeve”, thotĂ« Dr. Rod DaĂ«son i Institutit tĂ« MushkĂ«rive tĂ« Universitetit tĂ« Cape Town. “Por kemi shumĂ« punĂ« pĂ«rpara dhe nuk mund tĂ« ndalemi derisa TB tĂ« mos jetĂ« mĂ« njĂ« kĂ«rcĂ«nim”.

PĂ«rshtati: Gazeta: “Si”

The post Pesë fitore të mëdha globale shëndetësore që do shpëtojnë miliona jetë appeared first on Gazeta Si.

↗

Rusia publikon videon e sulmit me dron ndaj rezidencës së Putinit

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Ministria e Jashtme ruse publikoi njĂ« video nĂ« kanalin e saj Telegram qĂ« tregon rrĂ«nojat e njĂ«rit prej droneve qĂ« me sa duket ishin drejtuar pĂ«r nĂ« rezidencĂ«n e Putinit nĂ« rajonin e Novgorodit natĂ«n e 28-29 dhjetorit.

NĂ« video, njĂ« ushtar shpjegon se Ă«shtĂ« njĂ« “dron ukrainas ‘Chaklun-V’, i rrĂ«zuar gjatĂ« sulmit terrorist nga regjimi i Kievit” dhe specifikon se “mbante 6 kilogramĂ« eksploziv, me pĂ«rbĂ«rĂ«s tĂ« ndryshĂ«m pĂ«r shkaktimin e dĂ«meve”.

#BREAKING | đŸ‡·đŸ‡ș đŸ‡ș🇩 — Russian Defense Ministry publishes footage allegedly showing one of the downed Ukrainian drones targeting Putin’s residence in Novgorod, allegedly carrying a 6-kilogram high-explosive charge. pic.twitter.com/CVMcWEROn3

— The Global Eye (@TGEThGlobalEye) December 31, 2025

Sipas njĂ« deklarate nga Ministria e Mbrojtjes Ruse, siç raportohet nga agjencia e lajmeve “Tass”, forcat e armatosura ukrainase dĂ«rguan 91 dronĂ« pĂ«r tĂ« sulmuar rezidencĂ«n e presidentit rus. AvionĂ«t thuhet se u panĂ« nĂ« rajonet e Bryansk, Smolensk, Tver dhe Novgorod.

“Pretendimi i RusisĂ« se Ukraina kohĂ«t e fundit ka synuar objekte kyçe qeveritare nĂ« Rusi Ă«shtĂ« njĂ« shpĂ«rqendrim i qĂ«llimshĂ«m. Moska synon tĂ« pengojĂ« pĂ«rparimin e vĂ«rtetĂ« drejt paqes nga Ukraina dhe partnerĂ«t e saj perĂ«ndimorĂ«â€, shkroi PĂ«rfaqĂ«suesja e LartĂ« e BE-sĂ« Kaja Kallas nĂ« X.

“Askush nuk duhet tĂ« pranojĂ« pretendime tĂ« pabaza nga agresori i cili ka synuar pa dallim infrastrukturĂ«n dhe civilĂ«t ukrainas qĂ« nga fillimi i luftĂ«s”, pĂ«rfundoi Kallas.

The post Rusia publikon videon e sulmit me dron ndaj rezidencës së Putinit appeared first on Gazeta Si.

↗

Tryeza e supermbushur, fishekzjarre dhe festë deri në mëngjes/ Si e festojnë shqiptarët ndërrimin e viteve?

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Gazeta “SI”- Nata e ndĂ«rrimit tĂ« viteve festohet nĂ« mbarĂ« planetin dhe mbetet njĂ« nga momentet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« vitit, njĂ« festĂ« qĂ« bashkon familjarĂ«, miq dhe njerĂ«zit mĂ« tĂ« dashur.

Pavarësisht se mënyrat e festimit ndryshojnë nga një vend në tjetrin, kudo mbizotëron besimi se viti i ri do të sjellë shpresë, fat dhe përmbushje dëshirash.

Edhe në Shqipëri, kjo natë festohet me shumë entuziazëm, por me zakone dhe tradita që e dallojnë nga vendet e tjera shkruan Gazetasi.al.

Për shqiptarët, ndërrimi i viteve nuk është thjesht një moment kalendarik, por një ritual i mbushur me simbolikë, besime popullore dhe një ndjenjë të fortë bashkimi familjar.

Tryeza e bollshme, simbol i mbarësisë

NjĂ« nga elementĂ«t mĂ« karakteristikĂ« tĂ« kĂ«saj nate Ă«shtĂ« tryeza e Vitit tĂ« Ri. Edhe pse gjatĂ« ditĂ«ve tĂ« zakonshme konsumi Ă«shtĂ« mĂ« i pĂ«rmbajtur, nĂ« natĂ«n e ndĂ«rrimit tĂ« viteve tryeza duhet tĂ« jetĂ« e mbushur “sa s’ka ku tĂ« rrijĂ« mĂ«â€.

Gjeli i detit mbetet mbreti i sofrës, por ai nuk vjen kurrë i vetëm. Mish viçi, qengji apo produkte të tjera shtohen, edhe pse shpesh mbeten të paprekura. Sipas besimit popullor, bollëku në tryezë sjell begati për vitin që vjen.

Bakllavaja, ëmbëlsira që nuk mungon kurrë

Bakllavaja është pa diskutim ëmbëlsira simbol e festës. Përgatitja e saj nis disa ditë para Vitit të Ri dhe për shumë familje mbetet një ritual më vete.

Disa zonja këmbëngulin ta përgatisin vetë, duke ruajtur recetat tradicionale, ndërsa të tjera ua besojnë furrave profesionale. Pavarësisht mënyrës, bakllavaja është e domosdoshme në çdo tryezë.

Pijet për çdo shije

Tryeza e Vitit të Ri plotësohet me një larmi pijesh: alkoolike, me gaz, pa gaz apo energjike. Nuk ka rëndësi nëse konsumohen të gjitha apo jo; e rëndësishme është që të jenë aty, si pjesë e idesë së bollëkut dhe festës.

Superpastrimi i shtëpisë

NjĂ« tjetĂ«r traditĂ« e pandashme Ă«shtĂ« pastrimi i shtĂ«pisĂ«. Çdo cep, çdo dhomĂ« dhe çdo orendi duhet tĂ« jetĂ« e pastĂ«r, pasi besohet se Viti i Ri duhet tĂ« hyjĂ« nĂ« njĂ« shtĂ«pi tĂ« rregullt. Edhe nĂ«se shtĂ«pia Ă«shtĂ« pastruar pak ditĂ« mĂ« parĂ«, ajo ripastrohet sĂ«rish, pa diskutim.

FishekzjarrĂ«t dhe “lufta” mes fqinjĂ«ve

Sapo ora shĂ«non mesnatĂ«n, qielli ndriçohet nga fishekzjarrĂ«t. Nga ballkonet, dritaret dhe oborret, shqiptarĂ«t shfaqin me krenari “arsenalin” e tyre. NĂ«se fishekzjarrĂ«t e fqinjĂ«ve duken mĂ« tĂ« bukur, nuk ka problem: mĂ« 1 janar do tĂ« ketĂ« njĂ« tjetĂ«r raund.

Leku në byrek, traditë që sjell kuriozitet

NjĂ« zakon tjetĂ«r karakteristik Ă«shtĂ« byreku me lekun e fshehur brenda. TĂ« gjithĂ« presin me padurim tĂ« shohin se kujt do t’i bjerĂ« kĂ«tĂ« vit.

Sot, me rritjen e kostos së jetesës, dilema bëhet edhe më interesante: çfarë shume do të zëvendësojë lekun? Momente plot humor dhe gëzim që e bëjnë tryezën edhe më festive.

Festa vazhdon deri në mëngjes

Tradita tashmë është e njohur: deri në mesnatë festohet me familjen, ndërsa pas mesnate festa vazhdon me shoqërinë. Se ku i gjen mëngjesi shumëkënd, mbetet ende një mister.

Kush hyn i pari në shtëpi?

Sipas besimit popullor, hyrja e parë në shtëpi në Vitin e Ri ka rëndësi të madhe. Thuhet se nëse hyn një djalë i vogël, viti do të jetë i mbarë.

Po aq e rëndësishme është edhe hyrja me këmbën e djathtë, një zakon që vazhdon të respektohet nga shumë familje shqiptare.

Pavarësisht ndryshimeve të kohës, këto tradita vazhdojnë të ruhen dhe të përcillen brez pas brezi, duke e bërë Natën e Ndërrimit të Viteve një festë unike për shqiptarët, ku ndërthuren zakonet, besimet dhe gëzimi familjar.

The post Tryeza e supermbushur, fishekzjarre dhe festë deri në mëngjes/ Si e festojnë shqiptarët ndërrimin e viteve? appeared first on Gazeta Si.

↗

Zelanda e Re dhe Australia mirëpresin 2026-ën me spektakël fishekzjarrësh (video)

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Aucklandi nĂ« ZelandĂ«n e Re e festoi vitin 2026 me njĂ« shfaqje fishekzjarrĂ«sh nĂ« qendĂ«r tĂ« qytetit tĂ« nisur nga struktura mĂ« e lartĂ«, Sky Tower, duke e bĂ«rĂ« atĂ« qytetin e parĂ« tĂ« madh qĂ« pĂ«rshĂ«ndeti vitin e ri me njĂ« festĂ« tĂ« zbehur nga shiu.

Viti i ri 2026 ka trokitur dhe në Australi, e cila e mirëpriti festën me spektakël fishekzjarrësh mbi Portin e Sidneit.

Vendet e Paqësorit Jugor janë të parat që i japin lamtumirën vitit 2025. Ora shënon mesnatën në Auckland, një popullsi prej 1.7 milionë banorësh.

Shfaqja pesëminutëshe përfshinte 3,500 fishekzjarrë të lëshuar nga kate të ndryshme të Sky Tower prej 240 metrash.

Ngjarjet më të vogla të komunitetit u anuluan në të gjithë Ishullin Verior të Zelandës së Re të mërkurën për shkak të parashikimeve për shi dhe stuhi të mundshme.

Ishulli Kiribatit, i njohur edhe si Ishulli i Krishtlindjes, sĂ« bashku me 10 ishuj tĂ« tjerĂ« kryesisht tĂ« pabanuar nĂ« PaqĂ«sorin Qendror, ishin tĂ« parĂ«t qĂ« “pĂ«rshĂ«ndetĂ«n” vitin 2026.

Rreth orës 16:00 (me atë shqiptare), Viti i Ri mirëpritet gradualisht në të gjithë pjesën tjetër të Azisë. Viti 2025 do të përfundojë disa orë më vonë në Shtetet e Bashkuara, përpara se numërimi mbrapsht të kthehet në Paqësor.

Kjo rrugë e çuditshme përcaktohet nga Vija Ndërkombëtare e Datës, e cila nuk ndjek në mënyrë strikte meridianin e 180-të, përballë Greenwich-it, por zigzage nga veriu në jug.

Që nga viti 1995, ajo ka pasur një devijim të theksuar drejt lindjes, duke përfshirë, përveç Kiribatit, Samoan dhe Tongën.

Për këtë arsye, duke fluturuar në jugperëndim nga Kiribati për afërsisht 2,500 kilometra, arrini në Samoan Amerikane, e cila do të jetë e fundit në botë që do të festojë Natën e Vitit të Ri.

Rekordi pĂ«r mĂ« shumĂ« “NetĂ« tĂ« Vitit tĂ« Ri”, i takon RusisĂ«, e cila pĂ«rfshin 11 zona kohore, nga enklava baltike e Kaliningradit, deri nĂ« Gadishullin Chukotka, nĂ« kufi me AlaskĂ«n.

Këtu, vija ndërkombëtare e datës kalon përmes Ngushticës së Beringut: një detaj që do të thotë se Chukotka dhe Alaska, të ndara vetëm nga disa kilometra det, festojnë mbërritjen e vitit të ri me një ndryshim 24-orësh.

The post Zelanda e Re dhe Australia mirëpresin 2026-ën me spektakël fishekzjarrësh (video) appeared first on Gazeta Si.

↗

Kosovë, cilët janë deputetët më të votuar në zgjedhjet e 28 dhjetorit?

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Tri ditĂ« pas zgjedhjeve tĂ« parakohshme parlamentare tĂ« sĂ« dielĂ«s nĂ« KosovĂ«, po bĂ«het gjithnjĂ« e mĂ« e qartĂ« se kush do tĂ« jenĂ« 120 anĂ«tarĂ«t e rinj tĂ« Kuvendit tĂ« KosovĂ«s.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ), është duke numëruar votat për kandidatët për deputetë qysh nga e hëna dhe deri më tani janë numëruar mbi 75 për qind të tyre.

Në zgjedhje morën pjesë rreth 45 për qind të gati 2 milionë qytetarëve me të drejtë vote, ku fitoi bindshëm Lëvizja Vetëvendosje e kryeministrit në detyrë, Albin Kurti.

Më mposhtë mund të shihni se kush janë 5 kandidatët më të votuar në secilën parti kur janë numëruar më shumë se 3/4 e votave.

Lëvizja Vetëvendosje:

Albin Kurti 263.452 vota

Glauk Konjufca 205.179 vota

Albulena Haxhiu 107.885 vota

Hekuran Murati 106.729 vota

Donika GĂ«rvalla 96.203 vota

Partia Demokratike e Kosovës

Bedri Hamza 119.884 vota

Arian Tahiri 55.208 vota

PĂ«rparim Gruda 51.226 vota

Uran Ismaili 40.793 vota

Sala Jashari 37.572 vota

Lidhja Demokratike e Kosovës

Lumir Abdixhiku 58.689 vota

Hykmete Bajrami 37.074 vota

Ukë Rugova 32.411 vota

Avdullah Hoti 29.263 vota

Doarsa Kica Xhelili 28.701 vota

Lista Serbe

Sllavko Simiç 20.508 vota

Igor Simiç 19.753 vota

Liljana Stefanoviç 19.116 vota

Millan Kostiç 16.193 vota

Nemanja Bishevac 15.847 vota

Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës

Ramush Haradinaj 30.996 vota

Daut Haradinaj 18.737 vota

Besnik Tahiri 18.331 vota

Bekë Berisha 13.481 vota

Agim Çeku 12.487 vota

Sipas tĂ« dhĂ«nave paraprake, LVV-ja do t’i ketĂ« 56 ulĂ«se nĂ« Kuvend, pasuar nga PDK-ja me 23, LDK-ja me 15, Lista Serbe 9 dhe AAK-ja 6.

Personi më i votuar në Kosovë është Albin Kurti, i cili në zgjedhjet e rregullta të 9 shkurtit i fitoi 337.791 vota, duke thyer rekordin e deriatëhershëm të presidentes Vjosa Osmani (300.756 vota). Mbetet të shihet nëse Kurti do ta forcojë këtë rekord apo jo. /REL/

The post Kosovë, cilët janë deputetët më të votuar në zgjedhjet e 28 dhjetorit? appeared first on Gazeta Si.

↗

2025-a, një vit humbjesh

✇Gazeta Si
By: Liridon Mulaj

Nga Gazeta “SI”- Viti 2025 do tĂ« mbahet mend si njĂ« vit i trishtĂ« pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« dhe kulturĂ«n shqiptare, me humbjen e njĂ« vargu personalitetesh tĂ« shquara nĂ« politikĂ«, art, kulturĂ«, media dhe jetĂ«n publike.

Figura që lanë pas një trashëgimi dhe ndikim të thellë në fushat e tyre. Gazetasi.al, ka renditur disa prej emrave më të spikatur në fusha të ndryshme, të cilët nuk jetojnë më.

Anastasios Janullatos (4 nĂ«ntor 1929 – 25 janar 2025)

Kryepeshkopi Anastasios, i njohur edhe si Anastas Janullatos, shërbeu si Kryepeshkop i Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë, duke ringritur Kishën Ortodokse Autoqefale pas periudhës së shtypjes fetare në komunizëm.

Ai udhëhoqi kishën për më shumë se tre dekada, rindërtoi strukturat e saj, rindërgoi qindra kisha dhe formoi breza të rinj klerikësh. Vdekja e tij në moshën 95-vjeçare shënoi fundin e një epoke të angazhimit të palodhshëm shpirtëror dhe humanitar.

Andis Harasani (9 gusht 1971 – 9 mars 2025)

I lindur në Tiranë, Andis Harasani ishte politikan dhe ekonomist, i cili shërbeu si drejtor ekzekutiv i Korporatës Elektroenergjetike Shqiptare (KESH) dhe më pas si deputet në Parlamentin e Shqipërisë, ku përfaqësoi radhët e Partisë Socialiste.

Ai u nda nga jeta në moshën 53-vjeçare në New York, pas një sëmundjeje të gjatë, duke lënë pas një karrierë të lidhur fort me politikën dhe sektorin e energjisë.

Margarita Xhepa (2 prill 1932 – 3 prill 2025)

Margarita Zoi Xhepa ishte një prej aktoreve më të mëdha të skenës dhe kinemasë shqiptare, me një karrierë që zgjati mbi tetë dekada. Me më shumë se 140 role në teatër dhe rreth 40 filma, ajo mbetet një ikonë e artit skenik dhe kinematografik në vend. Ajo ndërroi jetë një ditë pas ditëlindjes së saj të 93-të.

Artan Lame (1967 – 23 maj 2025)

Publicist, historian dhe figurë e njohur në administratën shtetërore, Artan Lame kontribuoi në studimin e historisë dhe trashëgimisë kulturore shqiptare.

Ai kishte shërbyer në pozita të ndryshme publike dhe ishte i njohur për shkrimet dhe komentet e tij në media. Ai vdiq në Mynih pas komplikacioneve nga një operacion në zemër.

Piro Milkani (9 dhjetor 1939 – 25 maj 2025)

Një regjisor i dashur dhe një prej gjigantëve të kinematografisë shqiptare, Piro Milkani la pas një karrierë të pasur në film, duke krijuar dhjetëra punime që formësojnë bazat e kinemasë moderne shqiptare. Humbja e tij në fund të muajit maj shënoi një pikë referimi për komunitetin artistik.

Leka Bungo (28 shkurt 1944 – 11 qershor 2025)

Leka Bungo ishte regjisori, aktori dhe skenaristi i njohur që la gjurmë të thella në televizion, teatër dhe kinematografi. I lindur në Vlorë, ai u bë një prej figurave më të dashura të artit shqiptar, duke ndikuar breza artistësh.

Naun Shundi (3 shkurt 1959 – 28 gusht 2025)

Naun Shundi, aktor, regjisor dhe dramaturg me karrierë mbi katër dekada, u nda nga jeta pas një beteje me kancerin. Ai luajti mbi 100 role në skenë dhe rreth 20 filma, duke lënë pas një trashëgimi të pasur në teatrin shqiptar.

Artur Zheji (29 gusht 1961 – 23 gusht 2025)

Gazetar, analist dhe prezantues televiziv, Artur Zheji ishte një prej emrave kryesorë në median shqiptare. Me programe dhe analizë që shtrinin debatet publike për shumë vjet, ai mbetet një figurë e shquar në historinë moderne të mediave në vend.

DhimitĂ«r Anagnosti (23 janar 1936 – 1 shtator 2025)

NjĂ« prej regjisorĂ«ve mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« kinemasĂ« shqiptare tĂ« shekullit XX, DhimitĂ«r Anagnosti ndĂ«rtoi njĂ« karrierĂ« tĂ« jashtĂ«zakonshme duke realizuar filma qĂ« sot konsiderohen klasike. Ai shĂ«rbeu edhe si politikan dhe MinistĂ«r i KulturĂ«s nĂ« vitet ’90.

Enver Petrovci (28 shkurt 1954 – 22 shtator 2025)

Enver Petrovci ishte aktor, shkrimtar dhe pedagog, i njohur në skenat shqiptare dhe kosovare. Ai interpretoi role të shumta teatrore dhe filmike, duke ndikuar në formimin e brezave të rinj artistësh.

Luiza Çako (Papa) (1937 – 29 shtator 2025)

Sopranoja e njohur Luiza Papa Çako u nda nga jeta nĂ« moshĂ«n 88-vjeçare, duke lĂ«nĂ« pas njĂ« karrierĂ« tĂ« gjatĂ« operistike me role tĂ« shquara nĂ« repertorin klasik dhe njĂ« ndikim tĂ« pashlyeshĂ«m nĂ« skenĂ«n muzikore shqiptare. Ajo ishte bashkĂ«shortja e tenorit Gaqo Çako dhe nĂ«na e kantautorit Pirro Çako.

Shpat Kasapi (1 maj 1985 – 26 nĂ«ntor 2025)

Shpat Kasapi, këngëtar dhe autor i njohur i muzikës pop, u nda papritmas nga jeta në moshën 40-vjeçare për shkak të një arresti kardiak gjatë një udhëtimi në Itali. Ai la pas një karrierë me këngë dhe performanca që preku publikun e gjeneratave të reja.

Shemsi Krasniqi (1961 – 15 dhjetor 2025)

Shemsi Krasniqi, këngëtar i njohur dhe ikonë e muzikës shqiptare, la pas një karrierë të gjatë dhe të pasur, me dhjetëra këngë që do të kujtohen gjatë. Zëri dhe interpretimet e tij ndikuan shumë në skenën muzikore dhe preku publikun e të gjitha gjeneratave. Humbja e tij shënoi një boshllëk të madh për komunitetin artistik shqiptar.

Viti 2025 do të mbahet mend jo vetëm për humbjet e tyre, por edhe për trashëgiminë që secili prej tyre la pas. Përmes veprave, angazhimit dhe ndikimit të tyre në art, kulturë, politikë dhe jetën publike, këta personalitete do të vazhdojnë të kujtohen gjatë.

The post 2025-a, një vit humbjesh appeared first on Gazeta Si.

↗

Gjermani, hajdutët vjedhin 30 milionë euro në një bankë

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – GjatĂ« fundjavĂ«s, njĂ« vjedhje e madhe ndodhi nĂ« njĂ« bankĂ« nĂ« Gelsenkirchen, njĂ« qytet me rreth 270,000 banorĂ« nĂ« GjermaninĂ« veriperĂ«ndimore.

TĂ« martĂ«n, policia vlerĂ«soi vlerĂ«n e mallrave tĂ« vjedhura nĂ« 30 milionĂ« euro. HajdutĂ«t fituan akses nĂ« arkivat dhe kasafortĂ«n e bankĂ«s, njĂ« degĂ« e “Sparkasse”, pĂ«rmes njĂ« parkingu ngjitur, duke hapur njĂ« vrimĂ« tĂ« madhe dhe mĂ« pas duke ikur nga e njĂ«jta mĂ«nyrĂ« me tĂ« cilĂ«n hynĂ«.

Policia tha se hajdutët hapën me forcë në afërsisht 3,000 kuti sigurie në kasafortë, që përmbanin bizhuteri, para cash dhe ar, ndër të tjera.

Sipas një zëdhënëseje të bankës, çdo kasafortë është zakonisht e siguruar për rreth 10,300 euro, prandaj edhe vlerësimi i policisë.

Nuk është e qartë se kur ndodhi saktësisht vjedhja, e cila u zbulua të hënën pasi u aktivizua një alarm. Megjithatë, disa dëshmitarë të intervistuar nga policia thanë se panë disa burra me çanta të mëdha në shkallët e parkingut gjatë natës midis të shtunës dhe të dielës, dhe pamjet fillestare të kamerave të sigurisë tregojnë një Audi RS 6 të zi që po largohej nga parkingu herët të hënën në mëngjes.

Dega mbeti e mbyllur për publikun, por menjëherë pas përhapjes së lajmit, dhjetëra klientë u shfaqën për të protestuar dhe për të kërkuar informacion.

Disa prej tyre pretendojnĂ« se humbjet e tyre e tejkalojnĂ« shumĂ« vlerĂ«n e siguruar. Banka tha se Ă«shtĂ« nĂ« kontakt me kompaninĂ« e sigurimeve pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar se si t’i trajtojĂ« kĂ«rkesat sa mĂ« efikase tĂ« jetĂ« e mundur.

The post Gjermani, hajdutët vjedhin 30 milionë euro në një bankë appeared first on Gazeta Si.

↗

Dosja ‘Epstein’, ish-financieri u dĂ«bua nga Mar-a-Lago pasi njĂ« estetiste u ankua

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Ish-financieri Jeffrey Epstein, i cili kreu vetĂ«vrasje nĂ« burg nĂ« vitin 2019, pasi u dĂ«nua pĂ«r abuzim seksual dhe trafikim ndĂ«rkombĂ«tar fĂ«mijĂ«sh, jo vetĂ«m qĂ« ishte njĂ« vizitor i shpeshtĂ« nĂ« Mar-a-Lago, por klubi i Donald Trump dĂ«rgonte gjithashtu punonjĂ«sit e tij tĂ« Spa-sĂ« nĂ« rezidencĂ«n e tij nĂ« Florida pĂ«r masazhe nĂ« shtĂ«pi.

Gazeta “Wall Street Journal“ e ka zbuluar kĂ«tĂ« ekskluzivisht. Vizitat vazhduan pĂ«r vite me radhĂ«, nga fundi i viteve 1990 deri nĂ« vitin 2003, kur ish-financieri ndaloi sĂ« kthyeri nĂ« klub pasi njĂ« estetiste 18-vjeçare qĂ« po kthehej nga rezidenca e saj, raportoi te menaxherĂ«t se ishte detyruar tĂ« kryente marrĂ«dhĂ«nie seksuale.

Një nga menaxherët i dërgoi me faks Trumpit incidentin dhe e nxiti të ndalonte hyrjen e Epstein. Trump u përgjigj se letra ishte shkruar mirë dhe se mund ta përjashtonte.

Ish-punonjĂ«sit zbuluan se objekti i Trump nĂ« Florida dĂ«rgonte punonjĂ«s tĂ« spa-sĂ« – zakonisht gra tĂ« reja – nĂ« rezidencĂ«n aty pranĂ« tĂ« Epstein pĂ«r masazhe, manikyr dhe shĂ«rbime tĂ« tjera.

Vizitat, të cilat vazhduan me vite, u shoqëruan me ankesa midis punonjësve për sjelljen e papërshtatshme të Epstein, me anëtarët e stafit të njohur për sjelljen e tij seksuale sugjestive.

Pavarësisht se nuk ishte një anëtar me pagesë i klubit, Trump tha se e trajtonte Epstein si të tillë dhe kishte një anëtarësim në Spa, ku partnerja e tij, Ghislaine Maxwell, rezervonte takime në emër të tij.

Në kohën kur Epstein u ndalua nga Spa-ja për në Mar-a-Lago në vitin 2003, pakënaqësia e klubit me të kishte kohë që ziente.

Gruaja e dytë e Trump, Marla Maples, gjithashtu e paralajmëroi burrin e saj dhe të tjerët se diçka nuk shkonte me Epstein.

Maples u tha punonjësve se diçka nuk shkonte me Epstein dhe ishte e shqetësuar për ndikimin e tij mbi burrin e saj. Ajo gjithashtu i tha Trump se nuk donte të kalonte kohë me të dhe nuk donte që Trump të kalonte kohë me Epstein.

“KĂ«to janĂ« gĂ«njeshtra dhe aludime pĂ«r tĂ« njollosur presidentin”, – tha zĂ«dhĂ«nĂ«sja e ShtĂ«pisĂ« sĂ« BardhĂ«, Karoline Leavitt pĂ«r “Wall Street Journal”.

“PavarĂ«sisht se sa herĂ« tregohet dhe pĂ«rsĂ«ritet kjo histori, presidenti nuk bĂ«ri asgjĂ« tĂ« gabuar dhe e nxori Jeffrey Epstein nga Mar-a-Lago, sepse ai ishte njĂ« person i pĂ«rçmuar”.

The post Dosja ‘Epstein’, ish-financieri u dĂ«bua nga Mar-a-Lago pasi njĂ« estetiste u ankua appeared first on Gazeta Si.

↗

Sportistët më të Mirë në shekullin e 21

✇Gazeta Si
By: ermal.toti

Nga Gazeta Si – ESPN publikoi listĂ«n pĂ«rfundimtare tĂ« 100 sportistĂ«ve mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« shekullit XXI.

E votuar nga mbi 70.000 pĂ«rdorues tĂ« ESPN, lista “Top 100” Ă«shtĂ« tashmĂ« zyrtare.

Pjesëmarrësit në votim morën parasysh vetëm arritjet e sportistëve nga viti 2000 e në vazhdim.

Gjithashtu, lista nuk është e kufizuar nga gjinia apo sporti, çka ka sjellë një renditje të pasur me shumëllojshmëri dhe talent.

Me njĂ« bazĂ« kaq tĂ« gjerĂ« sportistĂ«sh pĂ«r t’u pĂ«rzgjedhur, Ă«shtĂ« e pashmangshme qĂ« disa emra jashtĂ«zakonisht tĂ« mĂ«dhenj tĂ« mbeten jashtĂ« 10-es sĂ« parĂ«.

Ndër mungesat më të spikatura janë emra si Cristiano Ronaldo, Lewis Hamilton dhe Rafael Nadal.

Megjithatë, emrat e mëposhtëm janë vlerësuar nga votuesit si më të mirët.

25. Floyd Mayweather – Boks
24. Albert Pujol – Bejsboll
23. Kevin Garnet – Basketboll
22. Sidney Crosby – Hokej
21. Diana Taurasi – Basketboll
20. Aaron Donald – Futboll amerikan
19. Lewis Hamilton – Formula 1
18. Patrick Mahomes – Futboll amerikan
17. Shaquille O’Neal – Basketboll
16. Tim Duncan – Basketboll
15. Katie Ledecky – Not
14. Stephen Curry – Basketboll
13. Cristiano Ronaldo – Futboll
12. Rafael Nadal – Tenis
11. Novak Djookovic – Tenis
10. Kobe Bryant – Basketboll
9. Usain Bolt – AtletikĂ«
8. Tiger Woods – Golf
7. Simone Biles – GjimnastikĂ«
6. Roger Federer – Tenis
5. Tom Brady – Futboll amerikan
4. LeBron James – Basketboll
3. Lionel Messi – Futboll
2. Serena Williams – Tenis
1. Michael Phelps – Not

The post Sportistët më të Mirë në shekullin e 21 appeared first on Gazeta Si.

↗

SPAK kĂ«rkoi kohĂ«, GJKKO zgjat me 3 muaj afatin e hetimeve pĂ«r aferĂ«n e ‘Bankers’

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Gjykata e Posaçme ka zgjatur me 3 muaj afatin e hetimeve pĂ«r dosjen “Bankers Petroleum”, ku u zbulua se kompania kishte kryer evazion fiskal ndĂ«r vite duke i shkaktuar shtetit miliona euro dĂ«m pavarĂ«sisht se kishte shitur naftĂ« dhe kishte pĂ«rfituar 532 miliardĂ« lekĂ« ndĂ«r vite.

Shkak pĂ«r zgjatjen e hetimeve Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« kĂ«rkesa e prokuroreve Enkeleda Millonai dhe Anita Jella, tĂ« cilat e kanĂ« konsideruar kĂ«tĂ« dosje si njĂ« çështje shumĂ« komplekse. KĂ«rkesa u miratua nga gjyqtari Erion Çela.

Për këtë aferë të madhe, i vetmi që ndodhet në burg është CEO kinez i kompanisë, Hongping Xiao, ndërsa të gjithë të pandehurit e tjerë janë në masa më të buta sigurie, si arresti i shtëpisë.

Hetimet lidhen me deklarime tĂ« dyshimta Bantatimore dhe shmangie tĂ« detyrimeve financiare nĂ« periudhĂ«n 2004–2024, duke shkaktuar dĂ«m tĂ« konsiderueshĂ«m financiar nĂ« buxhetin e shtetit.

Kompania deklaronte çdo vit humbje duke shmangur kështu edhe tatimin mbi fitimin dhe duke përfituar nga rimbursime të dyshimta të TVSH.

The post SPAK kĂ«rkoi kohĂ«, GJKKO zgjat me 3 muaj afatin e hetimeve pĂ«r aferĂ«n e ‘Bankers’ appeared first on Gazeta Si.

↗

Prostitucion nĂ« njĂ« banesĂ« te ‘Zogu i Parë’, arrestohen 2 kineze dhe njĂ« tajlandeze

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Dy gra 2 kineze dhe 1 tajlandeze, janĂ« arrestuar, pasi ushtronin prostitucion nĂ« njĂ« apartament tĂ« marrĂ« me qira, nĂ« bulevardin “Zogu i parĂ«â€ nĂ« TiranĂ«.

Policia thotë se ka vënë nën hetim 6 persona, të cilët dyshohet se kanë përfituar nga veprimtaria e paligjshme e 3 vajzave të huaja. Policia ka sekuestruar një shumë parash dhe 4 celularë në apartamentin ku ushtrohej prostitucion. Në kuadër të operacionit, u arrestuan kinezet T.L., dhe Y.J., si dhe tajlandezja B.S.

The post Prostitucion nĂ« njĂ« banesĂ« te ‘Zogu i Parë’, arrestohen 2 kineze dhe njĂ« tajlandeze appeared first on Gazeta Si.

↗

Alcaraz – Sinner, dominuesit e tenisit pĂ«r meshkuj

✇Gazeta Si
By: ermal.toti

Nga Gazeta Si – Nga “Big4” nĂ« “Big2”, ky Ă«shtĂ« shndĂ«rrimi qĂ« ka pĂ«suar tenisi i meshkujve nĂ« vitin 2025.

Carlos Alcaraz dhe Jannik Sinner, fituan trofetë më të rëndësishëm mes tyre.

KĂ«tu pĂ«rmendim turnetĂ« “Grand Slam” (2 pĂ«r secilin), 14 tituj nĂ« total (spanjolli fitoi 2 mĂ« shumĂ« se italiani).

Gjjithashtu edhe 32 fitore ndaj rivalëve të renditur mes 10 më të mirëve në klasifikim.

Edhe këtu, Alcaraz rregjistroi 2 fitore më shumë se Sinner, ndërsa në përqindje spanjolli është 4.8% më i sukseshëm se italiani.

NĂ« “Grand Slam”, Sinner triumfoi nĂ« Australi dhe Wimbledon, ndĂ«rsa Alcaraz nĂ« Paris dhe New York.

NĂ« turnetĂ« “Masters 1000”, Alcaraz fitoi nĂ« Monte Carlo, RomĂ« dhe Cincinnati.

Ndërsa Jannik Sinner ja doli të fitonte vetëm në Master-in e Parisit.

The post Alcaraz – Sinner, dominuesit e tenisit pĂ«r meshkuj appeared first on Gazeta Si.

↗

Miratohet kompensimi për mbi 13 mijë familje pronarësh, paratë kalojnë në llogari bankare (Lista)

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – MĂ« shumĂ« se 13 mijĂ« familje do tĂ« marrin kompensimin financiar pĂ«r pronat e tyre nga Agjencia e Trajtimit tĂ« Pronave.

Lajmin ka dhĂ«nĂ« kĂ«tĂ« tĂ« mĂ«rkurĂ«, ministri i DrejtĂ«sisĂ«, Besfort Lamallari pĂ«rmes njĂ« video-mesazhi. Ai shpjegon se fondi prej rreth 1.4 miliardĂ« lekĂ« do tĂ« shkojĂ« nĂ« llogaritĂ« bankare tĂ« pronarĂ«ve sot dhe nĂ« ditĂ«t e ardhshme. Ky kompensim Ă«shtĂ« pjesa e mbetur prej 30% qĂ« ju takonte subjekteve pĂ«r t’u shlyer plotĂ«sisht si pronarĂ«.

Ministri i DrejtĂ«sisĂ« thekson mes tĂ« tjerash se i ka kĂ«rkuar ATP-sĂ« “tĂ« ecĂ« sa mĂ« shpejt me kĂ«tĂ« proces, me transparencĂ« dhe nĂ« respekt rigoroz tĂ« ligjit, duke pĂ«rmbushur kĂ«shtu detyrimin qĂ« ne kemi karshi pronarĂ«ve tĂ« tjerĂ« dhe sigurisht si pjesĂ« e angazhimit tonĂ« pĂ«r standardet evropiane, pĂ«r njĂ« shtet tĂ« sĂ« drejtĂ«s dhe pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme ku prona, ligji dhe tĂ« liritĂ« themelore janĂ« tĂ« shenjta”.

Kërkesat më të larta ndër vite për njohje pronësie kanë qenë nga qytete si Vlora, Tirana, Shkodra, Korça, Durrësi, Fieri e Gjirokastra.

The post Miratohet kompensimi për mbi 13 mijë familje pronarësh, paratë kalojnë në llogari bankare (Lista) appeared first on Gazeta Si.

↗

Trump, Putin, tarifat, luftrat: ngjarjet që do të kujtojmë nga viti 2025

✇Gazeta Si
By: erion.abule

Gazeta Si – Viti 2025 filloi me betimin e Donald Trump, i cili ishte ndĂ«r protagonistĂ«t e vitit, me negociata paqeje nĂ« UkrainĂ« dhe punĂ« nĂ« Lindjen e Mesme.

Por midis luftĂ«s tregtare, pĂ«rplasjes sĂ« transmetuar drejtpĂ«rdrejt me Zelenskin dhe zgjedhjes sĂ« Mamdanit si kryetar bashkie i Nju Jorkut, viti pĂ«rfundoi me njĂ« fitues: inteligjencĂ«n artificiale. NĂ« fakt, sipas “The Time”, “arkitektĂ«t e inteligjencĂ«s artificiale” janĂ« njeriu i vitit.

MĂ« 20 janar, inaugurimi i Trump – Viti 2025 filloi me betimin e Donald Trump mbi BibĂ«l si presidenti i 47-tĂ« i Shteteve tĂ« Bashkuara.

“Sot fillon epoka e artĂ«. Zoti mĂ« shpĂ«toi jetĂ«n nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« Amerika tĂ« jetĂ« pĂ«rsĂ«ri e madhe. Nga ky moment e tutje, rĂ«nia e AmerikĂ«s ka mbaruar. Ne do ta realizojmĂ« Ă«ndrrĂ«n e Martin Luther King”, tha ai nĂ« fjalimin e tij tĂ« parĂ«.

GjatĂ« ceremonisĂ«, presidenti i ri shpalli njĂ« gjendje tĂ« jashtĂ«zakonshme nĂ« kufirin me MeksikĂ«n dhe njoftoi fundin e MarrĂ«veshjes sĂ« Re tĂ« GjelbĂ«r. “Ne do ta vendosim flamurin tonĂ« nĂ« Mars.”

Lufta e tarifave fillon mĂ« 1 shkurt – VetĂ«m pak ditĂ« pasi mori detyrĂ«n, Donald Trump kishte nĂ«nshkruar tashmĂ« njĂ« urdhĂ«r ekzekutiv qĂ« vendoste tarifa prej 25% pĂ«r KanadanĂ« dhe MeksikĂ«n dhe 10% pĂ«r KinĂ«n, duke njoftuar gjithashtu tĂ« njĂ«jtat masa pĂ«r BE-nĂ«, tĂ« cilat u zbatuan nĂ« prill.

“Masat e sotme janĂ« tĂ« nevojshme pĂ«r t’i mbajtur KinĂ«n, MeksikĂ«n dhe KanadanĂ« pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r dĂ«shtimin nĂ« ndalimin e rrjedhĂ«s sĂ« drogave helmuese nĂ« Shtetet e Bashkuara”, deklaroi ShtĂ«pia e BardhĂ«, duke iu referuar fentanilit, drogĂ«s mĂ« tĂ« fuqishme se heroina, e cila ka vrarĂ« miliona njerĂ«z nĂ« SHBA. Trump akuzoi gjithashtu MeksikĂ«n se ka “njĂ« aleancĂ« me kartelet e drogĂ«s”.

Trump dhe Zelenski pĂ«rplasen nĂ« TV mĂ« 28 shkurt – MĂ« 28 shkurt, presidenti Donald Trump u takua me presidentin ukrainas, Volodymyr Zelenski nĂ« ZyrĂ«n Ovale.

Takimi filloi pĂ«rzemĂ«rsisht, por shpejt u pĂ«rkeqĂ«sua. Trump akuzoi udhĂ«heqĂ«sin ukrainas pĂ«r mosmirĂ«njohje dhe se nuk dĂ«shiron vĂ«rtet paqe: “Vendi juaj Ă«shtĂ« nĂ« telashe tĂ« mĂ«dha”, i tha presidenti amerikan.

“Nuk po e fitoni kĂ«tĂ« luftĂ«. Keni njĂ« shans shumĂ« tĂ« mirĂ« pĂ«r tĂ« dalĂ« prej saj mirĂ«, falĂ« nesh. Duhet tĂ« jeni mirĂ«njohĂ«s, sepse nuk i keni letrat nĂ« dorĂ«. Jeni varrosur. NjerĂ«zit tuaj po vdesin atje”. Pastaj shpĂ«rtheu shkĂ«mbimi i nxehtĂ« drejtpĂ«rdrejt nĂ« TV.

Spanja dhe Portugalia pa energji elektrike – Gadishulli Iberik mbeti pa energji pĂ«r rreth dhjetĂ« orĂ« mĂ« 28 prill: pothuajse e gjithĂ« Spanja dhe Portugalia mbetĂ«n nĂ« errĂ«sirĂ« ​​nga ora 12:30 e drekĂ«s deri nĂ« mbrĂ«mje.

Ndërprerja e energjisë elektrike ndërpreu komunikimet, transportin dhe sektorët thelbësorë si spitalet. Disa njerëz vdiqën nga mungesa e kujdesit shëndetësor, ndërsa të tjerë mbetën të bllokuar në ashensorë, në trena ose në metro.

RrĂ«zimi i fluturimit tĂ« “Air India” – MĂ« 12 qershor, njĂ« aeroplan i “Air India” qĂ« shkonte pĂ«r nĂ« Angli, u rrĂ«zua pesĂ« minuta pas ngritjes nga qyteti indian i Ahmedabadit.

Në bord kishte 242 persona (përfshirë dy pilotë dhe dhjetë asistentë fluturimi). Pati vetëm një të mbijetuar nga tragjedia ajrore; pasagjerët e tjerë, përfshirë 53 shtetas britanikë, vdiqën të gjithë.

Fluturimi AI171 i “Air India”, njĂ« “Boeing 787 Dreamliner” qĂ« shkonte pĂ«r nĂ« LondĂ«r, Gatwick, u ngrit nĂ« orĂ«n 13:38 dhe u pĂ«rplas nĂ« njĂ« ndĂ«rtesĂ« studentore nĂ« Kolegjin MjekĂ«sor B.J. Mbi 60 persona brenda ndĂ«rtesĂ«s u plagosĂ«n pas pĂ«rplasjes.

Izraeli sulmon Iranin – NatĂ«n e 12 qershorit, Izraeli sulmoi centralet bĂ«rthamore, bazat ushtarake dhe zonat e banimit tĂ« Iranit.

Kjo shkaktoi një luftë midis dy vendeve që zgjati dymbëdhjetë ditë. Sulmi ndodhi gjatë negociatave midis Iranit dhe SHBA-ve, të cilat më pas u pezulluan.

Shtetet e Bashkuara e kishin mbrojtur Izraelin nga sulmet iraniane që nga fillimi, vetëm për të hyrë në konflikt direkt në ditën e nëntë të luftës, duke bombarduar disa centrale bërthamore.

Trump takohet me Putinin nĂ« Alaska – NjĂ« diskutim gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s u pĂ«rqendrua nĂ« luftĂ«n nĂ« UkrainĂ«, por nuk i la jashtĂ« tryezĂ«s sĂ« negociatave sanksionet, çështjen e naftĂ«s ruse dhe marrĂ«dhĂ«niet tregtare midis dy vendeve.

MĂ« 15 gusht, Trump dhe Putin u takuan nĂ« Anchorage, AlaskĂ«. Putin e pĂ«rshkroi samitin si “nĂ« kohĂ«n e duhur dhe shumĂ« tĂ« dobishĂ«m”.

NĂ« konferencĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r shtyp, udhĂ«heqĂ«si rus mĂ« pas e quajti atĂ« njĂ« “takim 10 nga 10”, duke shprehur interesin e tij tĂ« sinqertĂ« pĂ«r t’i dhĂ«nĂ« fund konfliktit ukrainas, edhe nĂ«se implikimet aktuale ishin tĂ« kufizuara.

Vritet Charlie Kirk – MĂ« 10 shtator, gjatĂ« njĂ« debati publik nĂ« skenĂ« nĂ« Universitetin e LuginĂ«s sĂ« Utah, Charlie Kirk, njĂ« aktivist konservator dhe mbĂ«shtetĂ«s i Donald Trump, u vra nga njĂ« goditje me armĂ« zjarri nĂ« fyt.

Tyler Robinson, njĂ«zet e dy vjeç, u arrestua mĂ« vonĂ« pĂ«r vrasjen e Kirk. “Ne tĂ« gjithĂ« duhet tĂ« lutemi pĂ«r Charlie Kirk, njĂ« person i shkĂ«lqyer deri nĂ« fund. Zoti e bekoftĂ«!” tha Trump nĂ« njĂ« kohĂ« tensionesh tĂ« larta brenda vendit.

Lirohen pengjet izraelite dhe tĂ« burgosurit palestinezĂ« – MĂ« 13 tetor, njĂ«zet pengje izraelite ende gjallĂ« dhe tĂ« mbajtura nga Hamasi u liruan nĂ« Rripin e GazĂ«s, tĂ« ndjekur nga afĂ«rsisht 2,000 tĂ« burgosur palestinezĂ«.

Shkëmbimi ishte rënë dakord në fazën e parë të marrëveshjes së paqes të promovuar nga Trump dhe të pranuar si nga Izraeli ashtu edhe nga Hamasi.

DĂ«nimi i Bolsonaros dhe Sarkozy – Jair Bolsonaro, ish-president i Brazilit, u dĂ«nua mĂ« 11 shtator me 27 vjet e tre muaj pĂ«r grusht shteti tĂ« tentuar nĂ« vitin 2022.

Shtatë nga bashkëpunëtorët e tij u shpallën gjithashtu fajtorë. Më 21 tetor, ish-presidenti francez Nicolas Sarkozy u burgos në Paris, i dënuar me pesë vjet për komplot për të kryer krime, për përpjekje për të marrë fonde të paligjshme nga regjimi i diktatorit libian Muammar Gaddafi gjatë fushatës së tij zgjedhore të vitit 2007.

Zohran Mamdani, kryetar bashkie i Nju Jorkut – MĂ« 4 nĂ«ntor, socialisti Zohran Mamdani u zgjodh kryetar bashkie i Nju Jorkut.

Mamdani, 34 vjeç, një kundërshtar kryesor i presidentit republikan Donald Trump, e tejkaloi qartë rivalin e tij kryesor, Andrew Cuomo, ish-guvernator i Nju Jorkut, i cili kandidoi si i pavarur pasi u mund në zgjedhjet paraprake demokrate.

Më 1 janar 2026, Mamdani do të bëhet kryetari i parë mysliman i qytetit më të madh në Shtetet e Bashkuara.

AI Ă«shtĂ« “Njeriu i Vitit” i “Time” – MĂ« 11 dhjetor, revista amerikane “Time”, zgjodhi si “Njeriun e Vitit” “arkitektĂ«t e AI-sĂ«â€, inteligjencĂ«s artificiale, njerĂ«z qĂ« nĂ« kapacitete tĂ« ndryshme kanĂ« kontribuar nĂ« zhvillimin e kĂ«tij lloji teknologjie, tĂ« pĂ«rcaktuar nĂ« artikull si “mĂ« me ndikimin e kohĂ«s sonĂ«â€.

Midis tyre janë Elon Musk, Mark Zuckerberg, Lisa Su, CEO e prodhuesit të çipave AMD, Jensen Huang (themeluesi i kompanisë teknologjike Nvidia) dhe Sam Altman, themeluesi i OpenAI.

Sulmi antisemit nĂ« Australi – NĂ« Sydney, nĂ« Bondi Beach, tĂ« mbushur me qindra njerĂ«z qĂ« ishin mbledhur pĂ«r tĂ« festuar fillimin e Hanukkah, “festivalit tĂ« dritave” hebraike, dy burra, njĂ« baba 50-vjeçar dhe djali i tij 24-vjeçar, tĂ« armatosur me pushkĂ« gjysmĂ«automatike, hapĂ«n zjarr mbi turmĂ«n, duke vrarĂ« 15 persona, pĂ«rfshirĂ« njĂ« vajzĂ« 12-vjeçare dhe rabinin e qytetit, Eli Schlanger. TĂ« tjerĂ« u plagosĂ«n, por asnjĂ« italian nuk ishte i pĂ«rfshirĂ«.

PĂ«rshtati: Gazeta “Si”

The post Trump, Putin, tarifat, luftrat: ngjarjet që do të kujtojmë nga viti 2025 appeared first on Gazeta Si.

❌