Sulmet digjitale në Shqipëri kanë ardhur duke u sofistikuar përgjatë 12 muajve të fundit. Shpeshherë ato ndodhin në forma të fshehta, por pasojat në integritetin e të dhënave apo sigurinë e qytetarëve janë të dukshme dhe problematike.
Një monitorim i BIRN për hapësirën digjitale në Shqipëri për periudhën kohore shtator 2024-gusht 2025 identifikoi 115 shkelje në total, ku kryesojnë përmbajtjet e dëmshme dhe sjelljet kërcënuese, të ndjekura nga shkeljet e të drejtave ekonomike dhe aseteve digjitale.
Më të prekurit nga këto shkelje janë qytetarët dhe grupet e aktivistëve, ndërkohë që autorët e këtyre sulmeve janë një pjesë të paidentifikuar.
Transferimi i pothuajse tĂ« gjitha shĂ«rbimeve publike nĂ« platformĂ«n digjitale qeveritare âe-Albaniaâ pĂ«rgjatĂ« viteve tĂ« fundit Ă«shtĂ« shoqĂ«ruar jo vetĂ«m me avantazhe pĂ«r qytetarĂ«t, por edhe me rrisqe pĂ«rsa i pĂ«rket mbrojtjes sĂ« tĂ« dhĂ«nave tĂ« tyre personale.
Sipas ekspertëve, shkeljet digjitale më të rrezikshme janë përqendruar në sulmet ndaj infrastrukturave kritike të vendit, dezinformimin dhe manipulimin zgjedhor, mashtrimet financiare digjitale, si edhe sulmet online ndaj aktivistëve dhe gazetarëve.
Orkidea Xhaferaj, hulumtuese dhe drejtuese e Departamentit të Politikave Digjitale dhe Inovacionit pranë SCiDEV, i tha BIRN se prej vitesh ka një trend rritës të sulmeve kibernetike në Shqipëri, gjë që reflekton trendin global apo tranformimin digjital që po ndodh në vend.
âSulmet ndaj infrastrukturave kritike janĂ« mĂ« tĂ« rrezikshmet, pasi impaktojnĂ« shĂ«rbimet publike, dhe sĂ« dyti sigurojnĂ« akses tĂ« keqbĂ«rĂ«sve nĂ« tĂ« dhĂ«nat personale dhe sensitive tĂ« qytetarĂ«ve nĂ« masĂ«,â i tha BIRN Orkidea Xhaferaj, duke pĂ«rmendur si shembull sulmin ndaj BashkisĂ« TiranĂ« nĂ« qershor 2025, qĂ« la pa shĂ«rbim mijĂ«ra qytetarĂ«.
Daniel Prroni, hulumtues pranë Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) shtoi më tej se një tjetër trend shkeljesh digjitale në 2025 konsiston pikërisht në përhapjen e dezinformimit gjatë fushatës zgjedhore të zgjedhjeve parlamentare të vitit 2025.
âNjĂ« tjetĂ«r rrezik gjatĂ« kĂ«tij viti ka qenĂ« pĂ«rhapja e dezinformimit dhe manipulimit tĂ« informacionit, veçanĂ«risht gjatĂ« fushatĂ«s zgjedhore pĂ«rmes pĂ«rmbajtjeve tĂ« gjeneruara me AI, pa etiketime apo transparencĂ«, dhe pĂ«rdorimin tĂ« bot-eve pĂ«r tĂ« amplifikuar mesazhe politikeâ, i tha BIRN Daniel Prroni.
Fushata zgjedhore e zgjedhjeve parlamentare të Majit 2025 u karakterizua nga një sërë shkeljesh etike në hapësirën online.
Edhe pse partitë kryesore të vendit nënshkruan Kodin e Etikës për Fushatën Digjitale, shumica e tyre përdorën dhe shpërndanë video të gjeneruara me Inteligjencë Artificiale që patën si efekt bullizëm kibernetik dhe dezinformim ndaj kundërshtarëve politikë. Gjithashtu më shumë se 50 faqe të ndryshme anonime online u përdorën për propagandë politike.
EkspertĂ«t pranojnĂ« gjithashtu se gjatĂ« vitit 2025 tĂ« dhĂ«nat personale dhe financiare tĂ« qytetarĂ«ve janĂ« ndikuar ndjeshĂ«m prej njĂ« serie sulmesh âphishingâ qĂ« kanĂ« shĂ«njestruar financat e tyre, sulme tĂ« sofistikuara tĂ« cilat kamuflohen sikur vijnĂ« prej institucione reale tĂ« vendit.
âMashtrimet digjitale dhe sulmet âphishingâ janĂ« bĂ«rĂ« gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r tâu dalluar nga komunikimet legjitime tĂ« institucioneve apo operatorĂ«ve ekonomik legjitim pĂ«rmes imitimit tĂ« domain-eve tĂ« institucioneve shtetĂ«rore dhe kompanive privateâ, i tha BIRN hulumtuesi i IDM, Daniel Prroni.
Të njëjtën gjë konfirmon edhe ekspertja Xhaferaj, sipas të cilës skemat e mashtrimit financiar kanë impakt të drejtpërdrejtë në jetën e qytetarëve.
âShitja apo rrjedhja e tĂ« dhĂ«nave personale nga sulmet phishing ndaj qytetarĂ«ve rrit vulnerabilitetet pĂ«r sulme tĂ« tjera ndaj tyreâ, i tha BIRN Orkidea Xhaferaj.
Autoriteti Kombëtar i Sigurisë Kibernetike (AKSK) ka paralajmëruar disa herë qytetarët të tregohen të kujdesshëm ndaj këtyre tentativave të mashtrimit që targetojnë të dhënat dhe financat e tyre.
Një kategori tjetër që janë prekur nga shkeljet në sferën digjitale janë aktivistët e të drejtave të njeriut, gazetarët, apo anëtarët e komuniteteve vulnerabël, që vijojnë të jenë shënjestër e sulmeve të cilat jo pak herë konsistojnë edhe në kërcënime me jetë apo fushata linçimi që ndikojnë ndjeshëm në mirëqënien e këtyre personave.
Sipas Indeksit Botëror të Lirisë së Shtypit, Shqipëria renditet e 80 nga 180 vende, duke u theksuar se gazetarët janë viktima të akteve të indimidimit nga politikanët dhe krimi i organizuar.
Prroni i tha BIRN se këto sulme ndaj aktivistëve apo gazetarëve vijojnë të mbeten një shqetësim për lirinë e shprehjes.
âKĂ«rcĂ«nimet dhe bullizmi kibernetik gjithashtu kanĂ« pĂ«rbĂ«rĂ« njĂ« volum tĂ« lartĂ« tĂ« shkeljeve. QytetarĂ«t e angazhuar nĂ« publik dhe grupet e margjinalizuara janĂ« sulmuar vazhdimisht online, shpesh nga njerĂ«z tĂ« paidentifikuarâ, tha Prroni pĂ«r BIRN.
âNĂ« thelb, kĂ«to sulme kanĂ« synuar tĂ« krijojnĂ« njĂ« klimĂ« frike dhe presioni qĂ« nxit vetĂ«censurĂ«n e gazetarĂ«ve dhe shkurajon pjesĂ«marrjen e qytetarĂ«ve nĂ« jetĂ« publikeâ, shtoi ai.
Ekspertët janë të mendimit se ndërgjegjësimi i qytetarëve ndaj këtyre sulmeve është hapi kyç në adresimin e kësaj situate.
âNdĂ«rgjegjĂ«simi dhe rritja e kapaciteteve tĂ« qytetarĂ«ve pĂ«r phishing dhe mashtrimet online mbetet kyç pĂ«r adresimin e situatĂ«sâ, i tha BIRN Xhaferaj.
Ajo shtoi se edhe forcimi i kapaciteteve të mbrojtjes kibernetike vendore duhet të jetë prioritet për mbrojtjen e infrastrukturave lokale dhe të dhënave të qytetarëve.
Edhe hulumtuesi Prroni nga IDM theksoi rëndësinë e përmirësimit të legjislacionit me mekanizma më efektive hetimi kundër mashtrimeve digjitale apo harmonizimin me rregulloret e BE-së përsa i përket përdorimin të platformave digjitale.
âNevojiten pĂ«rmirĂ«sime thelbĂ«sore tĂ« legjislacionit kundĂ«r mashtrimeve digjitale dhe mekanizma mĂ« efektivĂ« hetimiâ, i tha BIRN Prroni.
âGjithashtu duhet punuar pĂ«r harmonizimin e akteve tĂ« BE-sĂ« qĂ« rregullojnĂ« mjedisin digjital, posaçërisht DSA-sĂ« nĂ« lidhje me sjelljen e platformave digjitale dhe Aktin e InteligjencĂ«s Artificiale nĂ« lidhje me pĂ«rdorimin dhe pĂ«rhapjen e materialeve tĂ« gjeneruara nga AIâ, pĂ«rfundoi ai./ Reporter.al
The post ALARM! Rriten s*lmet kibernetike dhe mashtrimet online në Shqipëri appeared first on Albeu.com.