Nga Gazeta Si- Shumë prej nesh e hedhin modestinë tutje kur bëhet fjalë për drekën dhe darkën e Krishtlindjeve. Por çfarë i bëjnë këto vakte festive të shijshme trupit dhe trurit tonë?
Ndërkohë që ushqimi mbështet trurin tonë për të kryer shumë funksione të rëndësishme, duke përfshirë kujtesën dhe përqendrimin tonë, një dietë e ekuilibruar mund të jetë gjithashtu një mbështetje e fuqishme për shëndetin tonë mendor.
Por çfarë efektesh të menjëhershme ka ngrënia e një vakti të madh, siç është një darkë e Krishtlindjeve e plotë, në trurin tonë?
Çfarë ndodh kur hamë shumë?
Kur hamë, sinjale të ndryshme në të gjithë trupin punojnë së bashku për t’i bërë të ditur trurit tonë se jemi të ngopur, duke përfshirë hormonet e lëshuara nga zorrët dhe metabolitët (molekulat që zbërthejnë ushqimin për energji).
Këto hormone sinjalizojnë gjithashtu lirimin e insulinës nga pankreasi për të kontrolluar sheqerin në gjak. I gjithë ky proces quhet “kaskada e ngopjes”.
“Këto sinjale vijnë nga pjesë të ndryshme të zorrëve tona dhe funksionojnë në periudha kohore paksa të ndryshme”, thotë Tony Goldstone, profesor në Imperial College London dhe endokrinolog.
Kjo kaskadë hormonesh të çliruara nga zorra dhe pankreasi dhe që dërgojnë sinjale në tru mund të ketë të bëjë edhe me ndjesinë e përgjumjes që kemi pas një vakti të madh (të quajtur ‘somnolencë postprandiale’), por mekanizmat e sakta pas kësaj nuk janë kuptuar ende mirë, thotë Aaron Hengist nga Instituti Kombëtar i Shëndetit në Uashington.
Është besuar gjerësisht se kjo ndjesi, e njohur si “koma e ushqimit”, është kryesisht një efekt i gjakut që udhëton larg trurit dhe drejt stomakut. Por studimet tregojnë se rrjedha e gjakut në fakt nuk zvogëlohet pas një vakti të bollshëm.
Por duhen bërë më shumë studime për të kuptuar përgjumjen pas vaktit, thotë Hengist.
“Përgjigja e hormoneve të zorrëve është një koktej; ne nuk e dimë se cilat hormone specifike mund të shkaktojnë përgjumje në cilat qendra të trurit”, thotë ai.
A është e dëmshme të hash shumë?
Të hash shumë në raste të rralla ka çuditërisht pak efekt në metabolizmin tonë, thotë Hengist.
Në vitin 2020, ai publikoi rezultatet e një studimi që shqyrtoi se çfarë ndodh kur njerëzit hanë përtej ngopjes së rehatshme dhe kur hanë pothuajse sa të ngopen.
14 burra të shëndetshëm u ofruan vullnetarë për të ngrënë shumë pica në një vakt. Në një vizitë studimore, atyre iu kërkua të hanin derisa të ngopeshin, dhe në vizitën tjetër studimore, sa më shumë që të mundeshin. Ata hëngrën dyfishin e sasisë së picës në eksperimentin “ha sa të duash”.
Hormonet, oreksi, gjendja shpirtërore dhe përgjigjet metabolike të tyre u matën për katër orë pas vakteve të tyre. Studiuesit zbuluan se nivelet e sheqerit në gjak nuk ishin më të larta se pas një vakti normal, dhe as sasia e yndyrës në gjakun e tyre.
“U habitëm që, pavarësisht dyfishimit të marrjes së energjisë, trupi e rregulloi sheqerin në gjak jashtëzakonisht mirë”, thotë Hengist. “Zbuluam se trupi po punonte shumë për ta bërë këtë, duke sekretuar më shumë insulinë dhe hormone të ndryshme të zorrëve që ndihmojnë në çlirimin e insulinës dhe sinjalizojnë se jemi të ngopur.”
Hulumtimet tregojnë se sëmundja e mëlçisë yndyrore joalkoolike, e cila mund të shkaktohet nga një dietë me shumë yndyrë dhe shumë sheqer në planin afatgjatë, mund të çojë në më pak oksigjen në tru.
Ky studim tregon, thotë ai, se një kënaqësi e vetme nuk është aq e dëmshme sa mund të prisni.
Megjithatë, meqenëse studimi u krye vetëm tek burra të rinj të shëndetshëm, hulumtimi nuk mund të përfshihet tek popullata e përgjithshme pa studiuar më parë gratë dhe njerëzit që janë mbipeshë ose obezë, thotë Hengist.
A ka rëndësi se si po e teprojmë?
Ndërsa një seancë ngrënieje picash mund të mos jetë menjëherë e dëmshme, ka disa hulumtime që tregojnë se orët e shumta ose një ditë gostie mund të fillojnë të prishin metabolizmin dhe të ushtrojnë presion në trup, gjë që, nga ana tjetër, mund të ndikojë në tru.
Në vitin 2021, një studim që shqyrtonte ngrënien e tepërt gjatë një periudhe të zgjatur gjeti rezultate shumë të ndryshme nga studimi i Hengist mbi picën. Studimi titullohet “Studimi i tailgate”, i emëruar sipas traditës amerikane të festave para-sportive që përfshijnë ngrënien e shumë ushqimit dhe pirjen e alkoolit.
Studiuesit u përpoqën ta përsërisnin këtë traditë duke u dhënë 18 burrave mbipeshë, por të shëndetshëm, pije alkoolike dhe ushqime me shumë yndyrë dhe sheqer, duke përfshirë hamburgerë, patate të skuqura dhe ëmbëlsira, për t’i konsumuar gjatë një pasditeje. Ata hëngrën mesatarisht 5,087 kalori gjatë pesë orëve. Testet e gjakut dhe një skanim i mëlçisë zbuluan se shumica e burrave kishin rritur yndyrën në mëlçi pas vakteve të tyre.
Hulumtimet tregojnë se sëmundja e mëlçisë yndyrore joalkoolike, e cila mund të shkaktohet nga një dietë me shumë yndyrë dhe sheqer në planin afatgjatë, mund të çojë në më pak oksigjen në tru dhe inflamacion në indet e trurit, gjë që mund të rrisë rrezikun e sëmundjeve të trurit me kalimin e kohës.
“Studimi ‘tailgate’ tregon se burrat kishin çrregullime metabolike. Kur konsumonin në mënyrë pasive ushqim dhe alkool gjatë disa orëve, është shumë e vështirë për trupat e tyre ta përballojnë këtë,” thotë Hengist.
Pse një vakt i madh nuk na prek?
Evolucioni mund të ndihmojë në kuptimin e arsyes pse mund të mos jetë shumë e dëmshme të hash shumë herë pas here dhe si zorrët dhe truri ynë kanë evoluar për të komunikuar me njëri-tjetrin kur kemi nevojë të hamë.
Kur jemi të uritur, shumë gjëra hyjnë në lojë për të na shtyrë të hamë, thotë Goldstone, për shembull, humori ynë mund të ndryshojë dhe mund të ndihemi ‘të uritur’. Gjithashtu kemi më shumë gjasa të dëshirojmë ushqim me dendësi të lartë energjie.
“Nuk është e qartë se çfarë e nxit saktësisht ‘ngrënien’,” thotë Goldstone. “Por hulumtimet e vazhdueshme tregojnë se uria është një gjendje mjaft e pakëndshme, dhe ndoshta njerëzit po hanë për t’u çliruar nga kjo gjendje.”
Provat në studimet e kafshëve tregojnë sjellje të ngjashme. Studimet nxjerrin në pah se si një pjesë e qarqeve të oreksit në hipotalamus (një pjesë e trurit që kontrollon oreksin) qetësohet kur brejtësit shohin dhe nuhasin ushqimin edhe para se ta kenë ngrënë atë.
“Uria i bëri ata të kërkonin ushqim, dhe pasi e gjetën atë, kjo sjellje nuk ka nevojë të vazhdojë”, thotë Goldstone.
Shumica e këtij procesi, shton Goldstone, vazhdon në mënyrë të pavetëdijshme.
Njerëzit kanë evoluar për të gjetur mënyra për t’u përballur me urinë, sepse pa ushqim, ne do të vdisnim. Por teprica, gjatë gjithë historisë njerëzore, nuk ndodhi dhe efektet e saj janë afatgjata dhe më pak vdekjeprurëse, të paktën në afat të shkurtër, thotë Goldstone.
A ka rëndësi se çfarë po hamë tepër?
Disa studime mbi minjtë sugjerojnë se një dietë afatgjatë me kalori të larta mund të ndikojë në kujtesën dhe funksionin e të mësuarit. Por tek njerëzit, ka më pak kërkime në këtë fushë, thotë Stephanie Kullmann, studiuese.
Megjithatë, një studim jep një pasqyrë të asaj që ndodh në trurin tonë kur hamë tepër ushqim të pasur me sheqer dhe yndyrë. Nuk u reduktua plotësisht në një vakt, por zgjati pesë ditë. Megjithatë, gjetjet e saj mund të zbatohen në një masë më të vogël për periudha më të shkurtra të ngrënies së tepërt, sipas Kullmann.
18 burra të shëndetshëm hëngrën një dietë me kalori të larta për pesë ditë, konkretisht, ushqime ultra të përpunuara me shumë yndyrë dhe ushqime me shumë sheqer, përveç dietës së tyre normale (mesatarisht, ata hëngrën 1,200 kcal më shumë në ditë), ndërsa 11 të tjerë në një grup kontrolli nuk e ndryshuan dietën e tyre.
Rezultatet treguan se dieta me kalori të larta ndikoi në mënyrën se si truri iu përgjigj insulinës në zonat që ndihmojnë në uljen e reagimit të tij ndaj sinjaleve vizuale të ushqimit dhe proceseve të kujtesës. Një tru që është rezistent ndaj insulinës nuk e zvogëlon siç duhet oreksin dhe marrjen e ushqimit, sinjale që na tregojnë të ndalojmë së ngrëni kur jemi të ngopur.
“Një zbulim kyç ishte se truri ndryshon para trupit”, thotë Kullman. “Pjesëmarrësit ende peshonin njësoj, por kur pamë trurin e tyre pamë se ata ishin shumë më të lidhur ngushtë me dikë që kishte qenë obez ose mbipeshë për disa vite”, thotë ajo.
Është vërtetuar mirë se periudhat e zgjatura të të ngrënit, veçanërisht ushqimet me shumë sheqer dhe yndyrna të ngopura, nuk janë të mira për trurin. Ndërsa ka më pak studime që shqyrtojnë ndikimet e një gostie të vetme në trupin tonë, provat ekzistuese sugjerojnë se nuk është e dëmshme për trurin tonë.
The post Çfarë i bën trurit një vakt i madh festiv? appeared first on Gazeta Si.