Login
KartolinatâŠfundi i njĂ« tradite?
Nga Gazeta âSIâ-NĂ« njĂ« epokĂ« ku komunikimi digjital dhe rrjetet sociale mundĂ«sojnĂ« lidhje tĂ« menjĂ«hershme gjatĂ« udhĂ«timeve, edhe nĂ« ShqipĂ«ri kartolinat e dĂ«rguara me postĂ« tradicionale vazhdojnĂ« tĂ« ekzistojnĂ«, megjithĂ«se nĂ« mĂ«nyrĂ« gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« zbehtĂ«. Edhe pse sot konsiderohen nga shumĂ« si njĂ« relike e sĂ« shkuarĂ«s, kartolinat mbeten njĂ« formĂ« e veçantĂ« dhe domethĂ«nĂ«se komunikimi, qĂ« dikur ka luajtur njĂ« rol tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m edhe nĂ« lidhjet emocionale mes shqiptarĂ«ve.
Sipas të dhënave ndërkombëtare, përdorimi i kartolinave ka rënë ndjeshëm në dekadat e fundit, kryesisht për shkak të përhapjes së mesazheve të menjëhershme dhe rrjeteve sociale. Në Shtetet e Bashkuara, dërgesat e postës së klasit të parë, që përfshijnë letra dhe kartolina, kanë rënë me rreth 50% në 15 vitet e fundit, ndërsa shërbimet postare në disa vende europiane, si Danimarka, kanë nisur të reduktojnë ose të ndërpresin dërgesat tradicionale të letrave. Megjithatë, pavarësisht këtyre zhvillimeve, kartolinat nuk janë zhdukur plotësisht.
EkspertĂ«t e historisĂ« sĂ« turizmit theksojnĂ« se kartolinat u shfaqĂ«n nĂ« mesin e shekullit tĂ« 19-tĂ«, paralelisht me zhvillimin e industrisĂ« sĂ« udhĂ«timeve. Ato shĂ«rbenin si njĂ« mĂ«nyrĂ« e lirĂ« dhe e thjeshtĂ« pĂ«r tĂ« ndarĂ« pĂ«rvojat e udhĂ«timit, duke promovuar njĂ«kohĂ«sisht destinacione tĂ« ndryshme turistike. GjatĂ« fillimit tĂ« shekullit tĂ« 20-tĂ«, kartolinat pĂ«rjetuan njĂ« periudhĂ« kulmore, tĂ« njohur si âEpoka e ArtĂ« e Kartolinaveâ, kur miliona prej tyre dĂ«rgoheshin çdo vit nĂ« mbarĂ« botĂ«n.
Kartolina pĂ«rfaqĂ«son nĂ« vetvete njĂ« format katĂ«rkĂ«ndĂ«sh (ose formĂ« tjetĂ«r) letre tĂ« trashĂ«, apo kartoni tĂ« hollĂ« i prodhuuar pĂ«r shkrimin e mesazheve relativisht tĂ« shkurtra e tĂ« shpejta dhe postimin, zakonisht, pa zarf. Kartolina mĂ« e vjetĂ«r nĂ« botĂ« konsiderohet ajo e dĂ«rguar shkrimtarit Theodore Hook (1788-1841) nga Fulham nĂ« LondĂ«r nĂ« vitin 1840 dhe Ă«shtĂ« stampuar me njĂ« vulĂ« tĂ« zezĂ« me vlerĂ« 1 peni. NĂ« SHBA kartolina e parĂ« komerciale u emetua mĂ« 1861 nga John P. Charton nga Filadelfia, i cili ia shiti tĂ« drejtat pĂ«r printim Hymen Lipman-it (1817-1893). KĂ«to ishin kartolina pa figura vizuale.Â
Edhe sot, shumë udhëtarë nga breza të ndryshëm vazhdojnë të ruajnë këtë traditë. Për ta, kartolina përfaqëson më shumë sesa një mesazh të shkurtër: ajo është një kujtim i prekshëm, një shenjë vëmendjeje dhe një dëshmi se dikush është menduar edhe nga larg. Ndryshe nga komunikimi digjital, kartolina kërkon kohë, përkushtim dhe një zgjedhje të vetëdijshme për të ndarë një moment personal.
Në rrjetet sociale, interesi për kartolinat ka filluar të ringjallet, veçanërisht mes të rinjve. Hashtagë të ndryshëm dhe iniciativa globale për shkëmbimin e kartolinave dëshmojnë se kjo formë komunikimi vazhdon të ketë vlerë emocionale dhe kulturore. Për shumë njerëz, kartolina mbetet një mënyrë më e sinqertë dhe më intime për të komunikuar, krahasuar me mesazhet e shpejta dhe fotografitë e kuruara në internet.
Kartolinat nëShqipëri
NĂ« ShqipĂ«ri, pĂ«rdorimi i kartolinave pĂ«r urime apo edhe si njĂ« kujtim i vlefshĂ«m nga njĂ« udhĂ«tim Ă«shtĂ« zhdukur pothuajse tĂ«rĂ«sisht. Nga njĂ« traditĂ« e gjallĂ« e viteve tĂ« komunizmit, e cila la gjurmĂ«t e saj edhe nĂ« fillimet e viteve â90, kartolinat dikur pĂ«rbĂ«nin njĂ« nga format mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« komunikimit dhe shprehjes sĂ« vĂ«mendjes personale.
Kartolina âPĂ«rurimi i UrĂ«s nĂ« DardhĂ«â (1904) Ă«shtĂ« ndĂ«r shembujt mĂ« tĂ« hershĂ«m tĂ« kartolinave fotografike nĂ« ShqipĂ«ri. Ajo dokumenton inaugurimin e njĂ« ure guri, ndĂ«rtuar me iniciativĂ« filantropike nga Kristo Themeli Gajo pĂ«r tĂ« lehtĂ«suar kalimin e lumit nĂ« hyrje tĂ« fshatit. Fotografia, realizuar nga Perikli Kaçauni, tregonte me detaje ura, njerĂ«zit e pranishĂ«m dhe pjesĂ«marrjen masive tĂ« fĂ«mijĂ«ve, duke reflektuar jo vetĂ«m njĂ« moment festiv, por edhe vitalitetin social dhe urban tĂ« DardhĂ«s nĂ« fillim tĂ« shekullit XX.
Kartolina u printua dhe qarkulloi në Korçë, duke përfaqësuar një ndër format e para të kujtesës vizuale të fshatrave shqiptare. Mbishkrimet në gjuhët greke dhe rumune nënvizojnë rol të dhuruesit dhe origjinën e saj ndërkombëtare. Sot, kjo kartolinë konsiderohet një dokument historik dhe kulturor që pasqyron zhvillimin infrastruktural, shoqëror dhe identitar të Dardhës në periudhën e hershme moderne.
Me përhapjen e telefonave celularë dhe më pas të mesazheve të shkurtra, kartolinat nisën të humbnin gradualisht funksionin e tyre praktik, por edhe simbolikën që mbartnin. Komunikimi i menjëhershëm e bëri të panevojshme pritjen, ndërsa kartolina, që kërkonte kohë, përkushtim dhe durim, u zëvendësua nga forma më të shpejta dhe më efikase të shkëmbimit të urimeve dhe kujtimeve.
Disa librari në Tiranë, si edhe dyqane suveniresh, ofrojnë ende kartolina për shitje, me çmime relativisht të përballueshme. Megjithatë, interesi për to vazhdon të mbetet i ulët. Kjo lidhet, ndër të tjera, me faktin se kartolinat në Shqipëri përkojnë me një periudhë të errët të jetës politike dhe shoqërore të vendit, ndaj sot shpesh perceptohen si objekte që i përkasin së shkuarës dhe jo realitetit modern.
Për shumë qytetarë, kartolinat mbeten të lidhura me kujtime të një kohe kur komunikimi ishte i kufizuar dhe dërgimi i tyre ishte një nga format e pakta të lidhjes me botën e jashtme. Kjo ndoshta ka ndikuar që ato të mos kenë të njëjtën vlerë emocionale për brezat e rinj, të rritur në epokën e teknologjisë dhe komunikimit të menjëhershëm.
Ndërkohë, edhe karakteri i kartolinave ka ndryshuar ndjeshëm në krahasim me ato tradicionale. Dikur, kartolinat përbëheshin kryesisht nga imazhe të aktorëve dhe këngëtarëve të njohur të kohës, si figura të kinemasë turke apo yje hollivudianë që ishin shumë në modë, si Leonardo DiCaprio apo Brad Pitt, të cilët zinin pjesën më të madhe të stampimeve. Këto kartolina shërbenin jo vetëm si mjet komunikimi, por edhe si objekte koleksionimi, veçanërisht për të rinjtë.
Sot, kartolinat moderne kanë marrë një tjetër formë. Ato janë kryesisht artizanale, të punuara me dorë, dhe përmbajnë elementë festivë, simbolikë ose mesazhe domethënëse, të përshtatura sipas rastit. Në vend që të shërbejnë si mjet i përditshëm komunikimi, ato konsiderohen më tepër si objekte estetike ose dhurata simbolike.
Në realitetin shqiptar të sotëm, kartolinat po shihen gjithnjë e më shumë si objekte ekzotike, që më shumë se sa përdoren, zgjojnë ndjesinë e nostalgjisë dhe kureshtjes, sidomos te brezi i ri. Ato përfaqësojnë një formë komunikimi të ngadaltë dhe të qëllimshme, në kontrast me ritmin e shpejtë të jetës moderne, duke mbartur një vlerë kulturore dhe emocionale që, ndonëse e zbehur, nuk është zhdukur plotësisht.
MegjithĂ«se pĂ«rballet me sfida, si rritja e kostove postare dhe vĂ«shtirĂ«sia pĂ«r tâi gjetur nĂ« disa destinacione, dĂ«rgimi i kartolinave shihet ende si njĂ« investim nĂ« marrĂ«dhĂ«nie njerĂ«zore. NĂ« njĂ« botĂ« gjithnjĂ« e mĂ« digjitale, kartolina vazhdon tĂ« simbolizojĂ« ngadalĂ«sinĂ«, kujdesin dhe dĂ«shirĂ«n pĂ«r tĂ« ruajtur lidhjet pĂ«rtej distancĂ«s.
The post KartolinatâŠfundi i njĂ« tradite? appeared first on Gazeta Si.
