Nga Gazeta Si- Shumë prej nesh e hedhin modestinë tutje kur bëhet fjalë për drekën dhe darkën e Krishtlindjeve. Por çfarë i bëjnë këto vakte festive të shijshme trupit dhe trurit tonë?
Ndërkohë që ushqimi mbështet trurin tonë për të kryer shumë funksione të rëndësishme, duke përfshirë kujtesën dhe përqendrimin tonë, një dietë e ekuilibruar mund të jetë gjithashtu një mbështetje e fuqishme për shëndetin tonë mendor.
Por çfarë efektesh të menjëhershme ka ngrënia e një vakti të madh, siç është një darkë e Krishtlindjeve e plotë, në trurin tonë?
ĂfarĂ« ndodh kur hamĂ« shumĂ«?
Kur hamĂ«, sinjale tĂ« ndryshme nĂ« tĂ« gjithĂ« trupin punojnĂ« sĂ« bashku pĂ«r tâi bĂ«rĂ« tĂ« ditur trurit tonĂ« se jemi tĂ« ngopur, duke pĂ«rfshirĂ« hormonet e lĂ«shuara nga zorrĂ«t dhe metabolitĂ«t (molekulat qĂ« zbĂ«rthejnĂ« ushqimin pĂ«r energji).
KĂ«to hormone sinjalizojnĂ« gjithashtu lirimin e insulinĂ«s nga pankreasi pĂ«r tĂ« kontrolluar sheqerin nĂ« gjak. I gjithĂ« ky proces quhet âkaskada e ngopjesâ.
âKĂ«to sinjale vijnĂ« nga pjesĂ« tĂ« ndryshme tĂ« zorrĂ«ve tona dhe funksionojnĂ« nĂ« periudha kohore paksa tĂ« ndryshmeâ, thotĂ« Tony Goldstone, profesor nĂ« Imperial College London dhe endokrinolog.
Kjo kaskadĂ« hormonesh tĂ« çliruara nga zorra dhe pankreasi dhe qĂ« dĂ«rgojnĂ« sinjale nĂ« tru mund tĂ« ketĂ« tĂ« bĂ«jĂ« edhe me ndjesinĂ« e pĂ«rgjumjes qĂ« kemi pas njĂ« vakti tĂ« madh (tĂ« quajtur âsomnolencĂ« postprandialeâ), por mekanizmat e sakta pas kĂ«saj nuk janĂ« kuptuar ende mirĂ«, thotĂ« Aaron Hengist nga Instituti KombĂ«tar i ShĂ«ndetit nĂ« Uashington.
ĂshtĂ« besuar gjerĂ«sisht se kjo ndjesi, e njohur si âkoma e ushqimitâ, Ă«shtĂ« kryesisht njĂ« efekt i gjakut qĂ« udhĂ«ton larg trurit dhe drejt stomakut. Por studimet tregojnĂ« se rrjedha e gjakut nĂ« fakt nuk zvogĂ«lohet pas njĂ« vakti tĂ« bollshĂ«m.
Por duhen bërë më shumë studime për të kuptuar përgjumjen pas vaktit, thotë Hengist.
âPĂ«rgjigja e hormoneve tĂ« zorrĂ«ve Ă«shtĂ« njĂ« koktej; ne nuk e dimĂ« se cilat hormone specifike mund tĂ« shkaktojnĂ« pĂ«rgjumje nĂ« cilat qendra tĂ« truritâ, thotĂ« ai.
A është e dëmshme të hash shumë?
Të hash shumë në raste të rralla ka çuditërisht pak efekt në metabolizmin tonë, thotë Hengist.
Në vitin 2020, ai publikoi rezultatet e një studimi që shqyrtoi se çfarë ndodh kur njerëzit hanë përtej ngopjes së rehatshme dhe kur hanë pothuajse sa të ngopen.
14 burra tĂ« shĂ«ndetshĂ«m u ofruan vullnetarĂ« pĂ«r tĂ« ngrĂ«nĂ« shumĂ« pica nĂ« njĂ« vakt. NĂ« njĂ« vizitĂ« studimore, atyre iu kĂ«rkua tĂ« hanin derisa tĂ« ngopeshin, dhe nĂ« vizitĂ«n tjetĂ«r studimore, sa mĂ« shumĂ« qĂ« tĂ« mundeshin. Ata hĂ«ngrĂ«n dyfishin e sasisĂ« sĂ« picĂ«s nĂ« eksperimentin âha sa tĂ« duashâ.
Hormonet, oreksi, gjendja shpirtërore dhe përgjigjet metabolike të tyre u matën për katër orë pas vakteve të tyre. Studiuesit zbuluan se nivelet e sheqerit në gjak nuk ishin më të larta se pas një vakti normal, dhe as sasia e yndyrës në gjakun e tyre.
âU habitĂ«m qĂ«, pavarĂ«sisht dyfishimit tĂ« marrjes sĂ« energjisĂ«, trupi e rregulloi sheqerin nĂ« gjak jashtĂ«zakonisht mirĂ«â, thotĂ« Hengist. âZbuluam se trupi po punonte shumĂ« pĂ«r ta bĂ«rĂ« kĂ«tĂ«, duke sekretuar mĂ« shumĂ« insulinĂ« dhe hormone tĂ« ndryshme tĂ« zorrĂ«ve qĂ« ndihmojnĂ« nĂ« çlirimin e insulinĂ«s dhe sinjalizojnĂ« se jemi tĂ« ngopur.â
Hulumtimet tregojnë se sëmundja e mëlçisë yndyrore joalkoolike, e cila mund të shkaktohet nga një dietë me shumë yndyrë dhe shumë sheqer në planin afatgjatë, mund të çojë në më pak oksigjen në tru.
Ky studim tregon, thotë ai, se një kënaqësi e vetme nuk është aq e dëmshme sa mund të prisni.
Megjithatë, meqenëse studimi u krye vetëm tek burra të rinj të shëndetshëm, hulumtimi nuk mund të përfshihet tek popullata e përgjithshme pa studiuar më parë gratë dhe njerëzit që janë mbipeshë ose obezë, thotë Hengist.
A ka rëndësi se si po e teprojmë?
Ndërsa një seancë ngrënieje picash mund të mos jetë menjëherë e dëmshme, ka disa hulumtime që tregojnë se orët e shumta ose një ditë gostie mund të fillojnë të prishin metabolizmin dhe të ushtrojnë presion në trup, gjë që, nga ana tjetër, mund të ndikojë në tru.
NĂ« vitin 2021, njĂ« studim qĂ« shqyrtonte ngrĂ«nien e tepĂ«rt gjatĂ« njĂ« periudhe tĂ« zgjatur gjeti rezultate shumĂ« tĂ« ndryshme nga studimi i Hengist mbi picĂ«n. Studimi titullohet âStudimi i tailgateâ, i emĂ«ruar sipas traditĂ«s amerikane tĂ« festave para-sportive qĂ« pĂ«rfshijnĂ« ngrĂ«nien e shumĂ« ushqimit dhe pirjen e alkoolit.
Studiuesit u pĂ«rpoqĂ«n ta pĂ«rsĂ«risnin kĂ«tĂ« traditĂ« duke u dhĂ«nĂ« 18 burrave mbipeshĂ«, por tĂ« shĂ«ndetshĂ«m, pije alkoolike dhe ushqime me shumĂ« yndyrĂ« dhe sheqer, duke pĂ«rfshirĂ« hamburgerĂ«, patate tĂ« skuqura dhe Ă«mbĂ«lsira, pĂ«r tâi konsumuar gjatĂ« njĂ« pasditeje. Ata hĂ«ngrĂ«n mesatarisht 5,087 kalori gjatĂ« pesĂ« orĂ«ve. Testet e gjakut dhe njĂ« skanim i mĂ«lçisĂ« zbuluan se shumica e burrave kishin rritur yndyrĂ«n nĂ« mĂ«lçi pas vakteve tĂ« tyre.
Hulumtimet tregojnë se sëmundja e mëlçisë yndyrore joalkoolike, e cila mund të shkaktohet nga një dietë me shumë yndyrë dhe sheqer në planin afatgjatë, mund të çojë në më pak oksigjen në tru dhe inflamacion në indet e trurit, gjë që mund të rrisë rrezikun e sëmundjeve të trurit me kalimin e kohës.
âStudimi âtailgateâ tregon se burrat kishin çrregullime metabolike. Kur konsumonin nĂ« mĂ«nyrĂ« pasive ushqim dhe alkool gjatĂ« disa orĂ«ve, Ă«shtĂ« shumĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r trupat e tyre ta pĂ«rballojnĂ« kĂ«tĂ«,â thotĂ« Hengist.
Pse një vakt i madh nuk na prek?
Evolucioni mund të ndihmojë në kuptimin e arsyes pse mund të mos jetë shumë e dëmshme të hash shumë herë pas here dhe si zorrët dhe truri ynë kanë evoluar për të komunikuar me njëri-tjetrin kur kemi nevojë të hamë.
Kur jemi tĂ« uritur, shumĂ« gjĂ«ra hyjnĂ« nĂ« lojĂ« pĂ«r tĂ« na shtyrĂ« tĂ« hamĂ«, thotĂ« Goldstone, pĂ«r shembull, humori ynĂ« mund tĂ« ndryshojĂ« dhe mund tĂ« ndihemi âtĂ« uriturâ. Gjithashtu kemi mĂ« shumĂ« gjasa tĂ« dĂ«shirojmĂ« ushqim me dendĂ«si tĂ« lartĂ« energjie.
âNuk Ă«shtĂ« e qartĂ« se çfarĂ« e nxit saktĂ«sisht ângrĂ«nienâ,â thotĂ« Goldstone. âPor hulumtimet e vazhdueshme tregojnĂ« se uria Ă«shtĂ« njĂ« gjendje mjaft e pakĂ«ndshme, dhe ndoshta njerĂ«zit po hanĂ« pĂ«r tâu çliruar nga kjo gjendje.â
Provat në studimet e kafshëve tregojnë sjellje të ngjashme. Studimet nxjerrin në pah se si një pjesë e qarqeve të oreksit në hipotalamus (një pjesë e trurit që kontrollon oreksin) qetësohet kur brejtësit shohin dhe nuhasin ushqimin edhe para se ta kenë ngrënë atë.
âUria i bĂ«ri ata tĂ« kĂ«rkonin ushqim, dhe pasi e gjetĂ«n atĂ«, kjo sjellje nuk ka nevojĂ« tĂ« vazhdojĂ«â, thotĂ« Goldstone.
Shumica e këtij procesi, shton Goldstone, vazhdon në mënyrë të pavetëdijshme.
NjerĂ«zit kanĂ« evoluar pĂ«r tĂ« gjetur mĂ«nyra pĂ«r tâu pĂ«rballur me urinĂ«, sepse pa ushqim, ne do tĂ« vdisnim. Por teprica, gjatĂ« gjithĂ« historisĂ« njerĂ«zore, nuk ndodhi dhe efektet e saj janĂ« afatgjata dhe mĂ« pak vdekjeprurĂ«se, tĂ« paktĂ«n nĂ« afat tĂ« shkurtĂ«r, thotĂ« Goldstone.
A ka rëndësi se çfarë po hamë tepër?
Disa studime mbi minjtë sugjerojnë se një dietë afatgjatë me kalori të larta mund të ndikojë në kujtesën dhe funksionin e të mësuarit. Por tek njerëzit, ka më pak kërkime në këtë fushë, thotë Stephanie Kullmann, studiuese.
Megjithatë, një studim jep një pasqyrë të asaj që ndodh në trurin tonë kur hamë tepër ushqim të pasur me sheqer dhe yndyrë. Nuk u reduktua plotësisht në një vakt, por zgjati pesë ditë. Megjithatë, gjetjet e saj mund të zbatohen në një masë më të vogël për periudha më të shkurtra të ngrënies së tepërt, sipas Kullmann.
18 burra të shëndetshëm hëngrën një dietë me kalori të larta për pesë ditë, konkretisht, ushqime ultra të përpunuara me shumë yndyrë dhe ushqime me shumë sheqer, përveç dietës së tyre normale (mesatarisht, ata hëngrën 1,200 kcal më shumë në ditë), ndërsa 11 të tjerë në një grup kontrolli nuk e ndryshuan dietën e tyre.
Rezultatet treguan se dieta me kalori të larta ndikoi në mënyrën se si truri iu përgjigj insulinës në zonat që ndihmojnë në uljen e reagimit të tij ndaj sinjaleve vizuale të ushqimit dhe proceseve të kujtesës. Një tru që është rezistent ndaj insulinës nuk e zvogëlon siç duhet oreksin dhe marrjen e ushqimit, sinjale që na tregojnë të ndalojmë së ngrëni kur jemi të ngopur.
âNjĂ« zbulim kyç ishte se truri ndryshon para trupitâ, thotĂ« Kullman. âPjesĂ«marrĂ«sit ende peshonin njĂ«soj, por kur pamĂ« trurin e tyre pamĂ« se ata ishin shumĂ« mĂ« tĂ« lidhur ngushtĂ« me dikĂ« qĂ« kishte qenĂ« obez ose mbipeshĂ« pĂ«r disa viteâ, thotĂ« ajo.
ĂshtĂ« vĂ«rtetuar mirĂ« se periudhat e zgjatura tĂ« tĂ« ngrĂ«nit, veçanĂ«risht ushqimet me shumĂ« sheqer dhe yndyrna tĂ« ngopura, nuk janĂ« tĂ« mira pĂ«r trurin. NdĂ«rsa ka mĂ« pak studime qĂ« shqyrtojnĂ« ndikimet e njĂ« gostie tĂ« vetme nĂ« trupin tonĂ«, provat ekzistuese sugjerojnĂ« se nuk Ă«shtĂ« e dĂ«mshme pĂ«r trurin tonĂ«.
The post ĂfarĂ« i bĂ«n trurit njĂ« vakt i madh festiv? appeared first on Gazeta Si.
Login
