❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Before yesterdayMain stream

Si heqja dorë nga perfeksionizmi përshpejton inovacionin

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
19 December 2025 at 11:55

Inovacioni rrallĂ« vjen i paketuar bukur. MĂ« shpesh, ai lind nĂ« mesin e rrĂ«mujshĂ«m, kur idetĂ« janĂ« ende nĂ« formim, supozimet po lĂ«kunden dhe krijuesit pyesin veten nĂ«se kanĂ« “mbĂ«rritur”.

Pikërisht aty vepron Jason F. McLennan. Arkitekti, autori dhe pionieri i Living Building Challenge argumenton prej kohësh se obsesioni me perfeksionin është një nga pengesat më të mëdha të përparimit.

NĂ« librin e tij tĂ« ri The Magic of Imperfection: The Ÿ Baked Secret to Unlocking Innovation and Getting More Done, McLennan pĂ«rshkruan njĂ« filozofi qĂ« e sheh ekselencĂ«n si produkt tĂ« bashkĂ«punimit dhe pranimit strategjik tĂ« ‘paplotĂ«sisë’.

Ai i fton drejtuejsit të rishikojnë mënyrën si ndërtojnë, krijojnë dhe matin suksesin.

Si arkitekt, thotë McLennan, duhet të marrësh mijëra vendime të ndërlikuara, nën afate të rrepta dhe buxhete të kufizuara.

Kjo të mëson shpejt se kur duhet të ndalosh përsosjen e detajeve dhe të ecësh përpara.

NjĂ« ide qendrore Ă«shtĂ« metafora e “trim tab”-it, timoni i vogĂ«l qĂ« ndihmon timonin e madh tĂ« kthejĂ« njĂ« anije gjigante.

ÇelĂ«si i ndikimit, thotĂ« ai, Ă«shtĂ« tĂ« dish ku tĂ« vendosĂ«sh levĂ«n. Kjo mĂ«sohet vetĂ«m duke provuar dhe duke dĂ«shtuar.

McLennan shqetësohet se kultura moderne e ndëshkon aq fort dështimin, sa vret inovacionin që në nisje.

Inovacioni kĂ«rkon rreziqe tĂ« llogaritura dhe pranimin e mundĂ«sisĂ« pĂ«r tĂ« gabuar. Zgjidhja? TĂ« shkĂ«putĂ«sh egon nga puna, tĂ« jesh objektiv dhe t’i shohĂ«sh dĂ«shtimet si mjetet mĂ« tĂ« fuqishme tĂ« tĂ« mĂ«suarit.

Qasja “Ÿ e pjekur” kĂ«rkon feedback nĂ« momentin e duhur, as shumĂ« herĂ«t, as shumĂ« vonĂ«. Zhurma e rrjeteve sociale nuk Ă«shtĂ« feedback real; vlera vjen nga kritika e informuar e kolegĂ«ve, mentorĂ«ve dhe klientĂ«ve.

Frika nga dĂ«shtimi i bĂ«n kompanitĂ« gjithnjĂ« e mĂ« burokratike dhe tĂ« ngurta. “ShumĂ« e mĂ«dha pĂ«r tĂ« dĂ«shtuar” shpesh do tĂ« thotĂ« tĂ« fryra dhe jo elastike dhe nĂ« mĂ«nyrĂ« paradoksale, mĂ« tĂ« rrezikuara.

Çdo shpikje e madhe nisi e papĂ«rsosur. Po tĂ« prisnin perfeksionin, shumĂ« prej tyre s’do tĂ« ekzistonin.

Papërsosmëria nuk është armiku i madhështisë, është porta hyrëse e saj. / Forbes, Shqip.al

The post Si heqja dorë nga perfeksionizmi përshpejton inovacionin appeared first on Revista Monitor.

LDK prezanton dy aderime të reja nga fusha e teknologjisë dhe sigurisë

✇Telegrafi
By: Ismail Jakupi
6 December 2025 at 18:18


Kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Lumir Abdixhiku, ka mirëpritur sot dy aderime të rëndësishme në listën zgjedhore të partisë: ekspertin e teknologjisë Astrit Desku dhe specialistin e sigurisë Muharrem Asllani.

Astrit Desku, doktor i shkencave kompjuterike dhe një nga profesionistët më të njohur të ICT-së në vend, i bashkohet LDK-së si figurë e profilit të lartë në inovacion, udhëheqje teknologjike dhe edukim universitar.

Ndërkohë, Major Muharrem Asllani, me mbi 20 vite përvojë në operacione emergjente, menaxhim të materieve të rrezikshme dhe bashkëpunime ndërkombëtare në fushën e sigurisë, i shtohet listës së LDK-së si një prej ekspertëve më të respektuar të FSK-së dhe Mbrojtjes Civile.

Abdixhiku tha se të dy aderimet përfaqësojnë vizionin e LDK-së për të përfshirë profesionistët më të mirë të vendit në funksion të një Qeverie më të aftë dhe më evropiane.



Aftësitë drejtuese që mëson duke rritur fëmijët

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
5 December 2025 at 11:14

Gjashtë mësime që vlejnë si në familje, ashtu edhe në punë

Ka një kontrast të fortë mes një bisede me një drejtues të lartë që po menaxhonte një ristrukturim kompleks dhe, pak minuta më pas, një situate tipike familjare me një fëmijë të mërzitur për një set Lego.

Kjo tregon se, edhe pse prindĂ«rimi dhe drejtimi duken shumĂ« ndryshe, por tr dy kĂ«rkojnĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n “arkitekturĂ« tĂ« brendshme”: ndikim pa forcĂ«, qetĂ«si emocionale, vendimmarrje tĂ« qĂ«llimshme dhe aftĂ«sinĂ« pĂ«r tĂ« sjellĂ« qartĂ«si nĂ« situata tĂ« pasigurta.

Nga puna me drejtues dhe përvoja si prind, autorja nxjerr gjashtë mësime kryesore:

1. Qëndrueshmëria emocionale është aftësi drejtuese
Qetësia nuk është thjesht vetëpërmbajtje, por aftësia për të toleruar emocionet pa reaguar me impulsivitet. Në shtëpi do të thotë të mos humbësh durimin; në punë të jesh spiranca kur ka pasiguri.

2. Qartësia është më e fuqishme se kompleksiteti
Fëmijët dhe të rriturit funksionojnë më mirë me pritshmëri të qarta. Udhëheqësit shpesh e ndrrlikojnë komunikimin, por thjeshtësia rrit përgjegjshmërinë dhe efektivitetin.

3. Kufijtë janë kujdes, jo kontroll
Si në familje ashtu edhe në punë, kufijtë krijojnë ritëm, parandalojnë burnout dhe mbrojnë kapacitetin. Marrja përsipër e gjithçkaje dëmton ekipin dhe veten.

4. Riparimi është më i rëndësishëm se perfeksioni
NĂ« prindĂ«rim gabimet janĂ« tĂ« pashmangshme; rĂ«ndĂ«si ka t’i kthehesh situatĂ«s dhe tĂ« rregullosh marrĂ«dhĂ«nien. E njĂ«jta gjĂ« rrit besimin dhe sigurinĂ« psikologjike nĂ« punĂ«.

5. Autonomia krijon guxim
Si fëmijët që mësojnë biçikletën, njerëzit rriten kur u jepet hapësirë të provojnë. Mikromenaxhimi ushqen frikë; besimi zhvillon kompetencën.

6. Qëllimi qëndron në të përditshmen
Si prindër dhe si drejtues, ndikimi ndërtohet përmes momenteve të vogla: si dëgjojmë, si reagojmë dhe si tregojmë konsistencë. Kultura formohet nga sjelljet e përditshme, jo nga fjalimet e mëdha. / Fast Company, Shqip.al

The post Aftësitë drejtuese që mëson duke rritur fëmijët appeared first on Revista Monitor.

Ekonomia e empatisë: pse kontakti njerëzor është e ardhmja e biznesit

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
3 December 2025 at 12:00

Në një epokë të dominuar nga inteligjenca artificiale dhe automatizimi, kompanitë po përballen me një vendim kritik: si të integrojnë lidhjen e vërtetë njerëzore në operacionet e tyre.

Revolucioni dixhital solli efikasitet tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m, por nxori gjithashtu nĂ« pah njĂ« “hendek empatie”, duke treguar se aftĂ«sitĂ« njerĂ«zore nuk janĂ« aspak “soft”, por avantazhi i ardhshĂ«m konkurrues dhe njĂ« motor i matshĂ«m i suksesit.

Një studim i ri global i Zurich Insurance Group, në bashkëpunim me profesorin e Stanford Jamil Zaki dhe YouGov në 11 vende, zbulon një kontrast të fortë: konsumatorët kërkojnë kujdes të sinqertë, por shpesh ndihen të zhgënjyer nga bizneset. Mungesa e empatisë po kthehet në kërcënim real për besnikërinë e klientëve dhe për performancën financiare.

Sipas studimit, 60% e konsumatorëve angazhohen vetëm me kompani që tregojnë kujdes të vërtetë, ndërsa 72% ndjejnë se kompanitë bëhen më pak empatike sapo transaksioni përfundon.

Kjo shkëputje gërryen besimin dhe dëmton marrëdhëniet afatgjata. Pasoja ekonomike është e qartë: 73% shmangin bizneset që nuk tregojnë empati dhe 43% zgjedhin produkte ose furnitorë të tjerë.

Pavarësisht shpejtësisë dhe efikasitetit, 71% e konsumatorëve besojnë se IA nuk mund të krijojë lidhje të vërteta njerëzore, ndërsa 92% preferojnë ndërveprimin direkt me një njeri, edhe kur teknologjia ofron disponueshmëri 24/7.

Profesori Zaki paralajmĂ«ron pĂ«r fenomenin “LLMpathy”, teksa modelet gjuhĂ«sore simulojnĂ« empati pa e ndjerĂ« atĂ«, gjĂ« qĂ« mund tĂ« dĂ«mtojĂ« edhe mĂ« tej besimin.

E ardhmja e përvojës së klientit kërkon ekuilibrin midis efikasitetit teknologjik dhe marrëdhënieve të sinqerta njerëzore, duke përdorur IA për shpejtësi dhe duke rezervuar kontaktin njerëzor për momentet më të ndjeshme.

Lajmi i mirë është se empatia është një aftësi që mund të mësohet. Kjo është bërë bazë e strategjisë së klientit në Zurich. Që prej vitit 2023, kompania ka zbatuar një program global trajnimi për empatinë, i cili ka përfshirë mbi një të katërtën e fuqisë punëtore dhe ka gjeneruar rreth 46,000 orë trajnime të personalizuara.

Rezultatet janë të dukshme: nga janari 2024 deri në qershor 2025, TNPS u rrit me shtatë pikë, duke reflektuar përmirësim ndjeshëm në mbështetjen e klientëve.

Investimi në empati forcon rritjen e qëndrueshme dhe besnikërinë, duke treguar një kthim të qartë financiar. Ai përfaqëson një angazhim afatgjatë dhe një ndryshim kulturor që duhet të nisë nga bordi drejtues e të përshkojë gjithë organizatën.

Empatia duhet të jetë pjesë e strategjisë, të matet si KPI, të integrohet në dizajnin e produkteve, në shërbimin ndaj klientit dhe në kulturën e brendshme. IA duhet të shërbejë si mbështetje, jo si zëvendësim i marrëdhënieve njerëzore.

Në të ardhmen, përsosmëria operative nuk do të mjaftojë. Lidhja e vërtetë njerëzore do të jetë po aq thelbësore për rritje të qëndrueshme dhe fitueshmëri afatgjatë.

Kompanitë që e trajtojnë empatinë si aftësi strategjike, e përfshijnë në ADN-në organizative dhe krijojnë një kulturë kujdesi të sinqertë do të ndërtojnë besim, do të kenë klientë më besnikë dhe do të udhëheqin në një treg gjithnjë e më njerëzor.

ROI i empatisë është i qartë, dhe është një avantazh që askush nuk mund ta injorojë. / WEF

The post Ekonomia e empatisë: pse kontakti njerëzor është e ardhmja e biznesit appeared first on Revista Monitor.

BashkĂ«punimi nuk Ă«shtĂ« zhdukur, thjesht Ă«shtĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u arritur

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
1 December 2025 at 12:33

Kriza klimatike po vë në provë jo vetëm teknologjitë dhe politikat tona, por mbi të gjitha aftësinë për të bashkëpunuar.

NĂ« njĂ« botĂ« ku sfidat globale po ecin mĂ« shpejt se institucionet tradicionale, bashkĂ«punimi ka mbetur njĂ« aftĂ«si jetike, por edhe mĂ« e vĂ«shtira pĂ«r t’u ushtruar.

Por, me besim, qeverisje të drejtë, financim të qëndrueshëm dhe përfshirje reale, bashkëpunimi mund të shndërrohet në forcën që ndryshon sisteme.

DhjetĂ« vjet pas MarrĂ«veshjes sĂ« Parisit, situata mbetet alarmante: Raporti “Emissions Gap 2025” paralajmĂ«ron se temperatura mesatare globale pritet tĂ« kalojĂ« 1.5°C dhe do tĂ« jetĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« rikthehet.

Politikat aktuale na çojnĂ« drejt 2.8°C deri nĂ« fund tĂ« shekullit, ndĂ«rsa zbatimi i plotĂ« i detyrimeve kombĂ«tare do ta ulte vetĂ«m nĂ« 2.3–2.5°C.

Edhe pse po shihen partneritete të reja klimatike, vetëm 17% e Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm janë në rrugën e duhur.

Problemi nuk është mungesa e ambicies, por fakti që bashkëpunimi shpesh trajtohet si vlerë morale, jo si disiplinë.

Pesë elementët kyç që e kthejnë ambicien në rezultate të matshme janë:

1. Besimi si infrastrukturë
Pa besim, bashkëpunimi nuk funksionon. Shembull i mirë është Lancet Countdown, një rrjet global me qindra studiues, që përgatit analiza të bazuara në të dhëna të verifikuara për lidhjen mes klimës dhe shëndetit.

Duke ofruar transparencë dhe prova shkencore të qëndrueshme, iniciativa u jep politikëbërësve informacion të besueshëm dhe krijon bazën e nevojshme për vendimmarrje të përbashkët.

2. Vizion i përbashkët
Iniciativa “Canopy” bashkon mbi 1,000 kompani dhe komunitete indigjene pĂ«r tĂ« krijuar alternativa tĂ« qĂ«ndrueshme nĂ« industrinĂ« e letrĂ«s, paketimit dhe tekstileve, duke ndryshuar tregje qĂ« dikur dukeshin tĂ« patundura.

3. Qeverisje e drejtë dhe e qëndrueshme
NjĂ« shembull i mirĂ« Ă«shtĂ« rrjeti “Plastics Pact” bashkon mbi 900 organizata me objektiva tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta pĂ«r dizajn, ripĂ«rdorim dhe riciklim, duke siguruar llogaridhĂ«nie dhe progres tĂ« matshĂ«m.

4. Financim që rritet me misionin
“Sustainable Sovereign Debt Hub” po transformon tregun e borxhit sovran duke integruar objektivat e klimĂ«s dhe natyrĂ«s nĂ« strukturat e borxhit, duke krijuar mundĂ«si financimi pĂ«r zhvillim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m.

5. Përfshirje që shpërndan pushtet
Shembulli i SEWA nĂ« Indi tregon transformim real: gratĂ« qĂ« punonin nĂ« kripore po shndĂ«rrohen nĂ« sipĂ«rmarrĂ«se tĂ« energjisĂ« diellore, duke rritur tĂ« ardhurat dhe ulur emetimet me mijĂ«ra tonĂ« CO₂.

Lidershipi i së ardhmes
Ndërsa multilateralizmi tradicional është nën presion, forma të reja bashkëpunimi po dalin në pah, të mbështetura në besim, qeverisje të përbashkët dhe financim të kombinuar.

Organizatat që ecin përpara e shohin bashkëpunimin si aftësi kyçe drejtuesish, jo si nismë rastësore. / WEF

The post BashkĂ«punimi nuk Ă«shtĂ« zhdukur, thjesht Ă«shtĂ« i vĂ«shtirĂ« pĂ«r t’u arritur appeared first on Revista Monitor.

Vushtrria nis fushatën kundër braktisjes së shkollimit

✇Telegrafi
By: Driton Gajraku
26 November 2025 at 08:09


Në kuadër të Javës kundër Braktisjes së Shkollimit, Drejtoria Komunale e Arsimit në Vushtrri ka organizuar një tryezë diskutimi me nxënës të arsimit të mesëm të ulët dhe atij të lartë, me qëllim sensibilizimin rreth rëndësisë së vijimit të rregullt të mësimit dhe parandalimit të braktisjes së shkollës.

Në këtë aktivitet mori pjesë kryetari i Komunës së Vushtrrisë, Ferit Idrizi, si dhe drejtori i Arsimit, Albanez Tahiraj. Ata theksuan se arsimi mbetet e drejtë themelore e çdo fëmije, ndërsa shkolla konsiderohet hapësirë e sigurisë, zhvillimit dhe mundësive të barabarta, përcjell Telegrafi.

Kryetari Idrizi kërkoi angazhim të vazhdueshëm nga institucionet, prindërit dhe komuniteti, duke theksuar se parandalimi i braktisjes kërkon veprim të koordinuar dhe mbështetje për çdo fëmijë që rrezikon të largohet nga procesi mësimor.

Nga ana tjetĂ«r, drejtori Tahiraj tha se aktivitete tĂ« tilla sensibilizuese janĂ« thelbĂ«sore pĂ«r t’i ndĂ«rgjegjĂ«suar nxĂ«nĂ«sit pĂ«r rĂ«ndĂ«sinĂ« e arsimit dhe ndikimin qĂ« braktisja mund tĂ« ketĂ« nĂ« tĂ« ardhmen e tyre.

PjesĂ«marrĂ«sit vlerĂ«suan se ndĂ«rhyrjet e hershme dhe bashkĂ«punimi me shkollat janĂ« çelĂ«si pĂ«r uljen e rasteve tĂ« braktisjes sĂ« shkollimit, duke ripĂ«rsĂ«ritur mesazhin qĂ« pĂ«rçoi edhe kjo ngjarje: “AsnjĂ« fĂ«mijĂ« jashtĂ« shkollĂ«s, asnjĂ« braktisje". /Telegrafi/


Të rinjtë japonezë sfidojnë veten, kufizojnë përdorimin e telefonit në vetëm dy orë në ditë

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
29 October 2025 at 09:54

Autoritetet japoneze po përpiqen të frenojnë varësinë nga telefonat inteligjentë, një fenomen që ka marrë përmasa globale, veçanërisht mes të rinjve.

Në qytetin Toyoake, me 69 mijë banorë në Japoninë qendrore, është miratuar një nismë që kufizon përdorimin e telefonit në vetëm dy orë në ditë.

Edhe pse masa nuk parashikon ndëshkime për shkelësit, ajo synon të nxisë reflektimin mbi efektet fizike dhe psikologjike të përdorimit të tepërt të telefonave.

Për shumë të rinj japonezë, të mësuar të kalojnë orë të tëra duke shfletuar rrjete sociale, lexuar lajme apo parë video, kufizimi është një sfidë e vërtetë.

Shumica e brezit të ri nuk e imagjinon jetën pa telefon. Në një vend ku mesatarja e qëndrimit online për të rinjtë është mbi pesë orë në ditë, kufiri i vendosur nga autoritetet duket pothuajse i pamundur.

Megjithatë, disa të rinj që u përfshinë në një eksperiment të ngjashëm, duke u përpjekur të reduktonin përdorimin në dy orë në ditë, raportuan përvoja interesante, nga vështirësi në fillim deri te një ndjesi e re e kohës së fituar.

Ata që arritën ta respektojnë kufirin, pohuan se dita u ishte bërë më produktive dhe më e kuptimtë.

Disa zgjodhën të lexonin libra, të studionin apo të ushtroheshin në palestër, duke e ndier se koha e lirë e rikthyer i kishte ndihmuar të rifitonin fokusin.

Një pjesë tjetër, ndonëse nuk ia dolën plotësisht, pranuan se vetë përpjekja për të kufizuar përdorimin e telefonit u kishte rritur ndërgjegjësimin për sa shumë kohë humbasin.

Psikologët japonezë prej vitesh paralajmërojnë për ndikimin e përdorimit të tepërt të smartfonëve në shëndetin mendor, gjumin dhe marrëdhëniet sociale.

Shumë të rinj raportojnë dhimbje koke, lodhje të syve dhe pagjumësi si pasojë e ekspozimit të zgjatur ndaj ekranit.

Në këtë kuadër, nisma e Toyoake është parë si një hap simbolik, por i nevojshëm, për të nxitur qytetarët të reflektojnë mbi zakonet e tyre dixhitale.

Kryetari i bashkisë, Masafumi Koki, e ka mbrojtur vendimin përballë kritikave, duke theksuar se qëllimi nuk është ndalimi, por ndërgjegjësimi.

Për shumë të rinj, mënyra më e mirë për të kufizuar përdorimin e telefonit është vendosja e rregullave personale. Shumë e shohin nismën si mundësi për të rishikuar raportin e tyre me teknologjinë, jo për ta braktisur atë, por për ta përdorur me vetëdije.

Disa studentë kanë pranuar se vetëm fakti që u përpoqën të reduktonin përdorimin e telefonit i bëri të ndiheshin më të pranishëm në jetën reale, më të aftë të shijonin bisedat dhe vëmendjen ndaj mjedisit përreth.

Ndërsa Japonia kërkon të gjejë ekuilibrin mes teknologjisë dhe mirëqenies, përvoja e Toyoake ka ngritur një debat më të gjerë: a është e mundur që një shoqëri e lidhur ngushtë me pajisjet dixhitale të mësojë të shkëputet, qoftë edhe për pak orë në ditë?

Për shumë pjesëmarrës, përgjigjja është po, dhe çdo minutë më pak në ekran mund të përkthehet në një ditë më të qetë, më të gjatë dhe më kuptimplotë. / The Guardian, Shqip.al

 

 

The post Të rinjtë japonezë sfidojnë veten, kufizojnë përdorimin e telefonit në vetëm dy orë në ditë appeared first on Revista Monitor.

Mënyra më e thjeshtë për të mbajtur punonjësit më të mirë

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
21 October 2025 at 12:04

Në shumë kompani, sidomos ato të reja, drejtuesit habiten kur punonjësit më të mirë largohen. Edhe pse ofrojnë fleksibilitet, kulturë pozitive dhe përfitime të ndryshme, një faktor shpesh anashkalohet: pagesa e drejtë.

Shumë sipërmarrës mendojnë se misioni, entuziazmi dhe fryma e ekipit do të jenë të mjaftueshme për të mbajtur stafin e talentuar. Por realiteti është ndryshe, idealizmi nuk paguan qiranë dhe as nuk ndërton besnikëri afatgjatë.

Kur një punonjës i vlefshëm largohet, ai merr me vete më shumë se pozicionin e tij: humb përvoja, njohuri institucionale dhe stabilitet në grup.

Kostoja e vërtetë e mosshpërblimit të drejtë

Sipas vlerĂ«simeve tĂ« ndryshme, humbja e njĂ« punonjĂ«si mund t’i kushtojĂ« njĂ« kompanie deri nĂ« dyfishin e pagĂ«s sĂ« tij, pĂ«r shkak tĂ« uljes sĂ« produktivitetit, kohĂ«s pĂ«r rekrutim dhe trajnimit tĂ« punonjĂ«sve tĂ« rinj. NĂ«se pagesat mbahen tĂ« ulĂ«ta pĂ«r tĂ« kursyer, humbja reale mund tĂ« jetĂ« shumĂ« mĂ« e madhe.

Përveç kostos financiare, largimet e shpeshta dëmtojnë frymën e ekipit dhe vazhdimësinë e projekteve. Një largim mund të shkaktojë një efekt domino, projektet ngadalësohen, motivimi bie dhe të tjerët nisin të kërkojnë alternativa. Rikthimi i balancës mund të zgjasë me muaj.

Paga si investim, jo si shpenzim

Një mënyrë e thjeshtë për të kuptuar nëse një kompani po paguan mjaftueshëm është ta trajtojë pagën si një investim që duhet të ndihet, jo diçka e lehtë për buxhetin. Kur pagesa e drejtë kërkon sakrificë, ajo shndërrohet në investim për besnikëri, performancë dhe besim.

Në fazat e hershme të zhvillimit të një biznesi, vendimi për të paguar mirë stafin shpesh bën diferencën mes suksesit dhe dështimit. Pagat e drejta krijojnë një ndjenjë vlerësimi dhe stabiliteti, që asnjë bonus i vogël apo aktivitet ekipor nuk mund ta zëvendësojë.

Të parashikosh, jo të reagosh

Sipas studimeve të Gallup, rreziku i dorëheqjeve është në nivelin më të lartë që nga viti 2015. Megjithatë, shumë drejtues nuk e kuptojnë problemin në kohë.

Rreth 36% e punonjësve që largohen thonë se nuk kanë diskutuar pakënaqësinë me askënd përpara dorëheqjes. Punonjësit më të mirë shpesh nuk duan të duken mosmirënjohës, por edhe ata kanë nevojë të ndihen të vlerësuar në mënyrë konkrete.

Kur mungon shpërblimi i drejtë, motivimi shndërrohet shpejt në kërkim të një mundësie të re. Pagesa e ndershme është një nga mjetet më të fuqishme për ruajtjen e talenteve, jo si shpërblim për besnikërinë, por si themel i saj.

Mesazhi Ă«shtĂ« i qartĂ«: tĂ« paguash drejt nuk Ă«shtĂ« luks pĂ«r kohĂ«t kur kompania Ă«shtĂ« fitimprurĂ«se. ËshtĂ« mĂ«nyra e vetme pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njĂ« biznes qĂ« arrin ta bĂ«jĂ« tĂ« tillĂ«. / Entrepreneur, Shqip.al

The post Mënyra më e thjeshtë për të mbajtur punonjësit më të mirë appeared first on Revista Monitor.

Muaji i Ndërgjegjësimit për Sigurinë Kibernetike: 10 gjëra që duhet të dini

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
16 October 2025 at 12:40

Krimi kibernetik po rritet me ritme rekord, ndërsa inteligjenca artificiale po bëhet njëkohësisht mjet mbrojtjeje dhe arme për hakerat.

Sipas raportit Global Cybersecurity Outlook 2025 të Forumit Ekonomik Botëror, numri mesatar i sulmeve javore ndaj organizatave është rritur me 58% në dy vitet e fundit, ndërsa bizneset e vogla mbeten më të ekspozuarat.

Më poshtë janë 10 zhvillimet kryesore që kanë përcaktuar panoramën globale të sigurisë kibernetike këtë vit.

1. Buxhetet po ngushtohen – IA merr rolin kryesor

Pavarësisht rritjes së sulmeve, fondet për siguri janë ulur nga 17% në 2022 në vetëm 4% në 2025.

Për shkak të mungesës së ekspertëve, shumë kompani po përdorin IA për të automatizuar mbrojtjen.

2. Inteligjenca artificiale rrit edhe rreziqet

IA po përdoret gjithashtu nga hakerat vjedhje identitetesh dhe sulme kibernetike.

Kompania Anthropic ka raportuar se teknologjia e saj është përdorur për të krijuar kode të dëmshme ndaj të paktën 17 organizatave.

3. Mashtrimet sociale shfrytëzojnë besimin njerëzor

Grupi “Scattered Spider” ka goditur kompani si Allianz, M&S dhe Qantas duke u shtirur si punonjĂ«s pĂ«rmes rrjeteve tĂ« brendshme.

EkspertĂ«t theksojnĂ« se siguria nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m aftĂ«si teknike, por “aftĂ«si jetĂ«sore”.

4. Deepfake-t po bëhen armë të zakonshme

Kriminelët përdorën imazhe dhe zëra të rremë të drejtuesve të kompanisë Arup për të vjedhur 25 milionë dollarë.

Ferrari shmangu një mashtrim të ngjashëm falë vigjilencës së stafit. Danimarka miratoi ligj për mbrojtjen e zërit dhe pamjes individuale nga përdorimi pa leje.

5. Sulmi ndaj Marks & Spencer

Pas një sulmi ransomware* në prill, kompania britanike rifilloi shërbimin online vetëm pas tre muajsh, duke humbur rreth 300 milionë dollarë.

Qëndrueshmëria kibernetike kërkon strategji të gjera, jo vetëm masa teknike.

6. Ligje të reja për mbrojtjen dixhitale

BE ka miratuar paketën Digital Operational Resilience Act dhe AI Act, ndërsa Britania po ndalon pagesat e ransomware nga sektori publik.

Ransomware mbetet rreziku më i madh për bizneset.

7. Qeveritë përdorin IA për mbrojtje

OpenAI ka nënshkruar kontratë 200 milionë dollarëshe me Pentagonin për zhvillimin e mbrojtjes dixhitale.

Microsoft ofron shërbime falas për qeveritë europiane, ndërsa Orange krijon një divizion të ri sigurie.

8. Krimi kibernetik po globalizohet

Në gusht, INTERPOL dhe AFRIPOL çmontuan 25 qendra të paligjshme të kriptomonedhave në 18 vende afrikane, me 1,200 arrestime dhe 97 milionë dollarë të rikuperuar.

9. Mungesa e ekspertëve mbetet alarmante

Vetëm 14% e organizatave në botë kanë staf të kualifikuar për siguri dixhitale.

WEF propozon partneritete publike–private pĂ«r formimin e talenteve, duke marrĂ« modele nga Kenia dhe Arabia Saudite.

10. Sulme në aeroportet europiane

Në fund të shtatorit, një sulm ndaj sistemeve të check-in-it goditi aeroportet e Londrës, Berlinit, Dublinit dhe Brukselit, duke shkaktuar vonesa masive.

“QĂ«ndrueshmĂ«ria kibernetike Ă«shtĂ« pĂ«rgjegjĂ«si e pĂ«rbashkĂ«t nĂ« gjithĂ« zinxhirin e aviacionit”, thekson Forumi Ekonomik BotĂ«ror.

/ WEF, Shqip.al

* Ransomware Ă«shtĂ« njĂ« lloj sulmi kibernetik ku hakerat bllokojnĂ« aksesin nĂ« tĂ« dhĂ«nat ose sistemet e njĂ« organizate dhe kĂ«rkojnĂ« pagesĂ« (shpĂ«rblim) pĂ«r t’i zhbllokuar.

The post Muaji i Ndërgjegjësimit për Sigurinë Kibernetike: 10 gjëra që duhet të dini appeared first on Revista Monitor.

Si po përpiqet BE të fitojë besimin e brezit Z

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
14 October 2025 at 13:14

Bashkimi Europian po kërkon të afrohet me brezin Z, në një moment kur shumë të rinj e perceptojnë si një strukturë të largët dhe pak demokratike.

Një sondazh i Fondacionit gjerman TUI tregon se 40% e të rinjve mendojnë se BE nuk funksionon në mënyrë demokratike, ndërsa mbi gjysma e shohin si një ide të mirë, por të zbatuar keq.

NĂ« zgjedhjet europiane tĂ« vitit 2024, vetĂ«m 36% e qytetarĂ«ve 15–24 vjeç morĂ«n pjesĂ« nĂ« votime, gjashtĂ« pikĂ« mĂ« pak se pesĂ« vjet mĂ« parĂ«. Kjo rĂ«nie reflekton apatinĂ« politike, por edhe mungesĂ«n e ndjesisĂ« sĂ« ndikimit nĂ« vendimmarrje.

PĂ«r tĂ« rikthyer besimin, Komisioni Europian ka nisur serinĂ« e “Youth Policy Dialogues”, ku zyrtarĂ« tĂ« lartĂ« takojnĂ« tĂ« rinj nga vende tĂ« ndryshme pĂ«r tĂ« dĂ«gjuar shqetĂ«simet dhe idetĂ« e tyre.

Në një takim në Bruksel, 18-vjeçarja irlandeze Aisling Giltinane dhe bashkëmoshatarë nga disa shtete diskutuan me Komisionerin Glenn Micallef mbi riskun kibernetik, duke propozuar raportim më të lehtë të rasteve, edukim më të mirë dixhital dhe përfshirje më të madhe të prindërve e mësuesve.

Këto ide do të përfshihen në Planin e Veprimit të BE-së kundër Ngacmimit Kibernetik, që pritet të prezantohet në 2026.

Por për të rinjtë, rëndësia e këtyre takimeve shkon përtej temës.

“ËshtĂ« mundĂ«sia pĂ«r tĂ« folur drejtpĂ«rdrejt me politikanĂ«t, jo vetĂ«m nĂ« rrjete sociale,” tha George Vella, student nga Malta. Ai shtoi se BE bĂ«n shumĂ« pĂ«r tĂ« rinjtĂ«, por shpesh kontributi i saj nuk Ă«shtĂ« i dukshĂ«m, sepse meritĂ«n e marrin qeveritĂ« kombĂ«tare.

Komisioneri Micallef thekson se besimi i brezit të ri mund të fitohet vetëm përmes veprimeve konkrete, sidomos në fusha që prekin jetën e tyre, si banesat e përballueshme, cilësia e vendeve të punës dhe kostot e energjisë.

Por ekspertĂ«t kujtojnĂ« se BE ka kompetenca tĂ« kufizuara nĂ« kĂ«to sektorĂ«. “NĂ« punĂ«sim apo strehim, BE mund tĂ« mbĂ«shtesĂ« e koordinojĂ«, por jo tĂ« vendosĂ« drejtpĂ«rdrejt,” shpjegon profesori Enrique Hernandez-Diez.

Ky kufizim ndikon në perceptimin publik, sepse shpesh politikanët vendas marrin meritat për nismat pozitive dhe fajësojnë BE-në për ato të papëlqyera.

Në thelb, sfida e BE-së është një sfidë menaxheriale: si të rikthejë besimin përmes rezultateve, jo retorikës.

Nismat si Youth Dialogues, Youth Advisory Board dhe programet e shkëmbimeve si Erasmus janë pjesë e një strategjie të re për të dëgjuar dhe përfshirë më shumë. Por suksesi i tyre do të matet nga aftësia për të krijuar mundësi reale pune dhe zhvillimi profesional.

Ndër veprimet konkrete që Bashkimi Europian ka ndërmarrë për të rinjtë gjatë dy viteve të fundit përfshihen zgjerimi i programit Erasmus+, që financoi mbi 1 milion studentë dhe praktikantë europianë në 2024.

Gjithashtu skema DiscoverEU, qĂ« ofron bileta falas treni pĂ«r tĂ« udhĂ«tuar nĂ«pĂ«r EuropĂ«; ngritja e Bordit KĂ«shillimor Rinor tĂ« BE-sĂ«, me pĂ«rfaqĂ«sues nga tĂ« gjitha shtetet anĂ«tare; si dhe zbatimi i “Youth Check”, njĂ« mekanizĂ«m qĂ« vlerĂ«son ndikimin e çdo projektligji tĂ« ri mbi brezin e ri.

Komisioni ka financuar gjithashtu mijëra projekte nën programet European Solidarity Corps dhe Youth Employment Initiative, duke mbështetur punësimin, përfshirjen sociale dhe sipërmarrjen e të rinjve në vendet me papunësi të lartë.

Siç thekson Hernandez-Diez, “demokracia mbijeton vetĂ«m kur njerĂ«zit ndihen pjesĂ« e saj.”

Për Bashkimin Europian, kjo do të thotë se e ardhmja e tij politike dhe ekonomike varet nga mënyra se si arrin të menaxhojë sot marrëdhënien me brezin Z. / DW, Shqip.al

The post Si po përpiqet BE të fitojë besimin e brezit Z appeared first on Revista Monitor.

Universitetet që prodhojnë më shumë miliarderë

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
8 October 2025 at 13:18

Harvard, Stanford dhe Pennsylvania kryesojnë listën, ndërsa universitetet aziatike po ngjiten me shpejtësi

Një analizë e re e publikuar nga platforma Visual Capitalist tregon se disa universitete janë bërë inkubatorë të vërtetë për miliarderët e botës.

Sipas të dhënave të studimit të Salas Díaz & Young (2024), shumica e pasurisë globale buron nga startup-et teknologjike dhe nismat sipërmarrëse, me dominimin e qartë të universiteteve amerikane, por me një rritje të ndjeshme të institucioneve aziatike në listë.

Raporti, i bazuar në të dhëna të mbledhura deri në mars 2021 dhe publikuar në shtator 2024, rendit universitetet sipas numrit të ish-studentëve që janë bërë miliarderë.

Harvardi kryeson listën, ndjekur nga Stanford dhe Universiteti i Pensilvanisë, ndërsa Mumbai, Tsinghua dhe Peking nga Azia po ngjiten shpejt në hierarki.

Harvardi: qendra e miliarderëve

Harvard mbetet universiteti që ka prodhuar më shumë miliarderë, 125 prej tyre në total, të cilët zotërojnë një pasuri të kombinuar prej gati 600 miliardë dollarësh.

Lista përfshin emra si Steve Ballmer (ish-drejtor ekzekutiv i Microsoft) dhe Michael Bloomberg, themelues i Bloomberg L.P., ndërsa as nuk përfshin figura si Bill Gates dhe Mark Zuckerberg, të cilët e lanë studimin në Harvard pa e përfunduar.

Universitetet që ndjekin Harvardin janë po ashtu institucione elitare amerikane me lidhje të forta me sipërmarrjen teknologjike.

Stanford University, që ndodhet në zemër të Silicon Valley, numëron ndër ish-studentët e tij bashkëthemeluesin e Yahoo, Jerry Yang, dhe atë të DoorDash, Andy Fang.

Universiteti i Pensilvanisë renditet i treti, duke u krenuar me Elon Musk, drejtuesin ekzekutiv të Tesla-s, si ndër më të famshmit.

Në Columbia University, një tjetër emër i madh në listë, ka studiuar Warren Buffett, investitori legjendar që qëndron pas Berkshire Hathaway.

Massachusetts Institute of Technology (MIT), nga ana tjetër, ka formuar liderë si Charles Koch, drejtues i Koch Industries, duke dëshmuar rolin e tij në ndërthurjen mes teknologjisë dhe industrisë.

Lista e 20 universiteteve që kanë prodhuar më shumë miliarderë

Universiteti Numri i miliarderëve Vendi Ish-studentë të njohur Burimi i pasurisë
Harvard University 104 SHBA Steve Ballmer, Michael Bloomberg Microsoft, Bloomberg L.P.
Stanford University 69 SHBA Jerry Yang, Andy Fang Yahoo, DoorDash
University of Pennsylvania 38 SHBA Elon Musk Tesla
Columbia University 32 SHBA Warren Buffett Berkshire Hathaway
MIT 28 SHBA Charles Koch Koch Industries
Yale University 24 SHBA Stephen A. Schwarzman Blackstone Group
Cornell University 22 SHBA Robert F. Smith Vista Equity Partners
University of Mumbai 22 Indi Mukesh Ambani Reliance Industries
Tsinghua University 19 Kinë Sun Hongbin Sunac China Holdings
New York University 18 SHBA John Paulson Paulson & Co.
University of Southern California 17 SHBA George Lucas Lucasfilm (Star Wars)
University of California, Berkeley 15 SHBA Tony Xu DoorDash
University of Michigan 15 SHBA Larry Page Google
Peking University 14 Kinë Robin Li Baidu
Moscow State University 13 Rusi Andrey Melnichenko EuroChem
Princeton University 13 SHBA Jeff Bezos Amazon
University of California, Los Angeles 12 SHBA Larry Fink BlackRock
University of Chicago 12 SHBA Joe Mansueto Morningstar
Fudan University 12 Kinë Bruno Wu Sun Media
Seoul National University 12 Kore e Jugut Kim Beom-soo Kakao
Zhejiang University 12 Kinë Colin Huang Pinduoduo

SHBA kundrejt Azisë: një zhvendosje e fuqisë në zhvillim

Megjithëse universitetet amerikane mbeten dominuese në krye të listës, të dhënat e Salas Díaz & Young tregojnë se institucionet aziatike po përparojnë me ritme të shpejta.

Universitete si Mumbai, Tsinghua, Peking dhe Seoul National University janë tashmë pjesë e 20 më të mirëve në botë për numrin e miliarderëve që kanë nxjerrë.

Ky zhvillim shkon paralel me zgjerimin ekonomik të Azisë, rritjen e sipërmarrjes lokale dhe forcimin e tregjeve të kapitalit.

Peking University, një nga universitetet më prestigjioze të Kinës, ka ndër ish-studentët e vet Robin Li, bashkëthemeluesin e Baidu.

Në Indi, Mukesh Ambani, kryetar i Reliance Industries dhe njeriu më i pasur i vendit, ka studiuar inxhinieri kimike në University of Mumbai.

Ndërsa Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të udhëheqin në numra absolutë, prirja është e qartë: skena globale e pasurisë dhe inovacionit po bëhet gjithnjë e me më shumë pole, me Azinë që po e ngushton me shpejtësi hendekun ndaj universiteteve ikonike amerikane. / Visual Capitalist, Shqip.al

The post Universitetet që prodhojnë më shumë miliarderë appeared first on Revista Monitor.

Të diplomuarit shqiptarë mbeten me pagat më të ulëta në kontinent, gati sa gjysma e Serbisë

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito
25 September 2025 at 00:03

Shqipëria renditet në fund të Europës për të ardhurat neto vjetore mediane të të diplomuarve universitarë. Një i diplomuar fiton mesatarisht vetëm 4,348 euro në vit, gati sa gjysma e nivelit të Serbisë.

Nga ana tjetër diferenca e të ardhurave sipas nivelit të arsimit është ndër më të lartat në Europë. Një person me diplomë universitare në Shqipëri fiton mesatarisht mbi dyfishin e atij me arsim të ulët (+108%) dhe 54% më shumë se një individ me arsim të mesëm.

Europë

Në BE, personat me arsim të lartë fitojnë mesatarisht 38% më shumë se ata me nivel të mesëm arsimimi dhe 68% më shumë se ata me nivel të ulët arsimimi. Këto shifra ndryshojnë ndjeshëm në të gjithë Europën, me variacione rajonale.

Marrja e vetëm një viti shtesë arsimimi mund të rrisë të ardhurat e një personi me rreth 7% në Europë, sipas raportit të Komisionit Europian Investing in Education 2025.

Prandaj, është e natyrshme që në të gjitha 36 vendet europiane, të diplomuarit universitarë fitojnë vazhdimisht më shumë se ata me arsim të mesëm ose të ulët.

Por, deri në çfarë mase ndikon niveli i arsimit në të ardhurat nëpër Europë?

Sipas Eurostat, të ardhurat neto mediane të disponueshme në BE, të përshtatura sipas madhësisë së familjes, ishin 21,644 euro në vitin 2024. Ky tregues i referohet totalit të të ardhurave familjare, pas tatimeve dhe zbritjeve të tjera, që janë të disponueshme për shpenzim ose kursim. Ai përfshin të ardhurat nga puna, investimet dhe përfitimet sociale në para.

“TĂ« diplomuarit fitojnĂ« 38% mĂ« shumĂ« se ata me arsim tĂ« mesĂ«m”

Këto të ardhura neto vjetore mediane ndryshojnë ndjeshëm sipas nivelit arsimor: 17,517 euro për ata me arsim të ulët, 21,401 euro për ata me arsim të mesëm dhe 29,490 euro për ata me arsim të lartë. Kjo do të thotë se të diplomuarit universitarë në BE fitojnë 38% më shumë se ata me arsim të mesëm dhe 68% më shumë se ata me arsim të ulët.

Arsimi klasifikohet në tre nivele sipas ISCED*:

  • I ulĂ«t (0–2): parashkollor, fillor dhe cikĂ«l i ulĂ«t i arsimit tĂ« mesĂ«m
  • I mesĂ«m (3–4): cikĂ«l i lartĂ« i arsimit tĂ« mesĂ«m dhe pas-sekondar jo universitar
  • I lartĂ« (5–8): arsimi i lartĂ«, pĂ«rfshirĂ« diplomat universitare

Hendeku i të ardhurave midis arsimit të lartë (terciar) dhe atij të mesëm varion nga 6% në Islandë deri në 62% në Turqi. Ndër vendet anëtare të BE-së, diferenca luhatet nga 15% në Austri deri në 57% në Lituani.

Trendet rajonale: Europa Lindore kundrejt Nordikut

Përparësia në të ardhura e punonjësve me arsim të lartë ndaj atyre me arsim të mesëm ndjek një model rajonal. Në përgjithësi, hendeku i të ardhurave është më i madh në Europën Lindore dhe në disa pjesë të Europës Juglindore, më i vogël në vendet nordike dhe mesatar në Europën Perëndimore.

Përveç Turqisë (62%) dhe Lituanisë (57%), diferenca të mëdha shfaqen në Shqipëri (54%), Rumani (51%), Bullgari dhe Mal të Zi (nga 48% secila), Letoni (44%) dhe Serbi (40%). Në këto vende, një diplomë universitare ofron një përparësi të ndjeshme në të ardhura.

Në vendet nordike dhe në disa pjesë të Europës Qendrore, hendeku i të ardhurave të lidhura me arsimin është relativisht i vogël. Ai arrin në 6% në Islandë, 9% në Norvegji, 16% në Suedi, 19% në Danimarkë dhe 15% në Austri.

Në pesë ekonomitë më të mëdha të Europës, hendeku i të ardhurave midis atyre me arsim të lartë dhe atyre me arsim të mesëm është i moderuar dhe afër mesatares së Eurozonës (31%).

Në Itali dhe Gjermani, hendeku arrin në 30%, Mbretëria e Bashkuar regjistron një diferencë prej 33%, ndërsa Franca dhe Spanja shënojnë nga 34%.

Hendek më i madh: Arsim i lartë kundrejt arsimit të ulët

NĂ« BE, duke krahasuar tĂ« ardhurat neto vjetore mediane, hendeku midis arsimit tĂ« lartĂ« dhe atij tĂ« ulĂ«t shkon nĂ« 68%, kundrejt 38% pĂ«r krahasimin arsim i lartë–arsim i mesĂ«m.

Ndër vendet e BE-së, hendeku nga niveli i ulët në të lartë varion nga 29% në Danimarkë deri në 178% në Bullgari. Kur përfshihen 36 vende, diferencat më të ulëta shihen në Islandë (14%) dhe Norvegji (24%).

Edhe pse raportet dhe renditjet sipas vendeve ndryshojnĂ«, modeli rajonal i vĂ«rejtur nĂ« krahasimin arsim i lartë–arsim i mesĂ«m mbetet kryesisht i njĂ«jtĂ« edhe pĂ«r rastin arsim i lartë–arsim i ulĂ«t.

Në shtatë vende, të diplomuarit universitarë fitojnë të paktën dyfishin e atyre me arsim të ulët: Bullgari (+178%), Rumani (+148%), Serbi (+114%), Turqi (+111%), Shqipëri (+108%), Maqedonia e Veriut (+106%) dhe Mali i Zi (+100%).

Këto vende gjithashtu kanë tendencë të kenë disa nga pagat minimale më të ulëta në Europë.

Hendeku është nën 50% në tetë vende: Islandë (14%), Norvegji (24%), Danimarkë (29%), Finlandë (36%), Holandë (41%), Suedi dhe Slloveni (nga 48% secila), si dhe Austri (49%).

Hendeku më i madh në vendet me të ardhura të ulëta

Në përgjithësi, lidhja është mesatare, por vendet me të ardhura më të ulëta priren të kenë hendekë më të mëdhenj.

PĂ«r shembull, ndĂ«r personat me arsim tĂ« lartĂ« (terciar), 10 vendet me tĂ« ardhurat neto vjetore mediane mĂ« tĂ« ulĂ«ta janĂ«: ShqipĂ«ria (4,348 €), Maqedonia e Veriut (4,919 €), Mali i Zi (6,429 €), Turqia (7,542 €), Serbia (8,598 €), Hungaria (11,580 €), Sllovakia (11,752 €), Rumania (12,463 €), Bullgaria (12,569 €) dhe Greqia (14,166 €)./ E.Zito

 

*International Standard Classification of Education (Klasifikimi Ndërkombëtar Standard i Arsimit).

The post Të diplomuarit shqiptarë mbeten me pagat më të ulëta në kontinent, gati sa gjysma e Serbisë appeared first on Revista Monitor.

Arsimi, çelësi i punësimit, rritjes ekonomike dhe të nxënit gjatë gjithë jetës

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito
8 September 2025 at 13:00

Arsimi Ă«shtĂ« njĂ« themel pĂ«r vende tĂ« mira pune dhe rruga mĂ« e sigurt pĂ«r t’u çliruar nga varfĂ«ria.

NjĂ« arsim cilĂ«sor i pajis nxĂ«nĂ«sit me aftĂ«si bazĂ« tĂ« domosdoshme—shkrim-lexim, matematikĂ« dhe kompetenca socio-emocionale—tĂ« cilat janĂ« thelbĂ«sore si pĂ«r punĂ«n, ashtu edhe pĂ«r jetĂ«n. KĂ«to aftĂ«si ndihmojnĂ« fĂ«mijĂ«t e sotĂ«m tĂ« bĂ«hen punĂ«torĂ«t produktivĂ« tĂ« sĂ« nesĂ«rmes dhe u japin mundĂ«si punonjĂ«sve qĂ«, mĂ« vonĂ« gjatĂ« jetĂ«s, tĂ« rikualifikohen ose tĂ« pĂ«rmirĂ«sojnĂ« aftĂ«sitĂ« e tyre.

Investimi nĂ« arsim Ă«shtĂ« gjithashtu njĂ« domosdoshmĂ«ri ekonomike, si pĂ«r mirĂ«qenien individuale, ashtu edhe pĂ«r rritjen ekonomike nĂ« tĂ«rĂ«si. Faktet tregojnĂ« se mĂ« shumĂ« arsim sjell punĂ«sim mĂ« tĂ« mirĂ«, tĂ« ardhura mĂ« tĂ« larta dhe rritje ekonomike mĂ« tĂ« shpejtĂ«. IndividĂ«t me arsim pas-sekondar sigurojnĂ« vazhdimisht punĂ« mĂ« tĂ« mira. Çdo vit shtesĂ« arsimimi rrit tĂ« ardhurat e ardhshme tĂ« njĂ« personi me rreth 10%. Dhe kapitali njerĂ«zor, duke pĂ«rfshirĂ« arsimin dhe shĂ«ndetin, pĂ«rbĂ«n gjysmĂ«n e diferencĂ«s sĂ« tĂ« ardhurave pĂ«r frymĂ« mes vendeve.

Megjithatë, premtimi i një arsimi të mirë mbetet i paarritshëm për shumëkënd.

Një krizë e rritjes së aftësive

Sot, bota po pĂ«rballet me njĂ« krizĂ« gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« thellĂ« tĂ« aftĂ«sive. Pothuajse 40% e fĂ«mijĂ«ve tĂ« moshĂ«s 3 deri nĂ« 6 vjeç nuk kanĂ« akses nĂ« kopsht—vite kritike pĂ«r zhvillimin e aftĂ«sive njohĂ«se dhe emocionale qĂ« mbĂ«shtesin tĂ« mĂ«suarit gjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s. PĂ«r ata qĂ« arrijnĂ« tĂ« hyjnĂ« nĂ« shkollĂ«, rezultatet e tĂ« nxĂ«nit mbeten tronditĂ«se: 70% e fĂ«mijĂ«ve nĂ« vendet me tĂ« ardhura tĂ« ulĂ«ta dhe tĂ« mesme nuk janĂ« nĂ« gjendje tĂ« lexojnĂ« dhe tĂ« kuptojnĂ« njĂ« paragraf deri nĂ« moshĂ«n 10 vjeç.

Pasojat shtrihen pĂ«rtej klasĂ«s. Fuqia punĂ«tore globale Ă«shtĂ« nĂ« prag tĂ« njĂ« pĂ«rmbysjeje tĂ« madhe. PĂ«rparimet e shpejta nĂ« teknologji po ndryshojnĂ« natyrĂ«n e punĂ«s, duke kĂ«rkuar aftĂ«si tĂ« reja dixhitale dhe njohĂ«se. Deri nĂ« vitin 2030, vlerĂ«sohet se 60% e punĂ«torĂ«ve do tĂ« kenĂ« nevojĂ« pĂ«r rikualifikim pĂ«r t’iu pĂ«rshtatur kĂ«rkesave tĂ« tregut tĂ« punĂ«s nĂ« ndryshim.

Kjo po ndodh paralelisht me ndryshime të mëdha demografike dhe teknologjike. Popullsia e të rinjve në Afrikë parashikohet të rritet me 40% deri në vitin 2050, duke e bërë investimin e mençur në arsim një prioritet kryesor.

Një plan veprimi

PĂ«r t’iu pĂ«rgjigjur kĂ«tyre sfidave, Grupi i BankĂ«s BotĂ«rore ka hartuar njĂ« plan ambicioz pĂ«r tĂ« transformuar sistemet arsimore dhe pĂ«r t’i pajisur njerĂ«zit me aftĂ«sitĂ« qĂ« u nevojiten—jo vetĂ«m pĂ«r tĂ« mbijetuar, por pĂ«r tĂ« lulĂ«zuar.

Plani përfshin katër fusha strategjike për të përshpejtuar veprimet dhe për të forcuar arsimin e hershëm dhe aftësitë e lidhura me tregun e punës:

Së pari, të forcohet arsimi i hershëm për të ndërtuar një bazë të fortë.

Më pas, të sigurohet që fëmijët të qëndrojnë në shkollë dhe të mësojnë, duke përdorur mjete si mbështetje më të mirë për mësuesit, teknologji të të nxënit adaptiv dhe stimuj për nxënësit.

Pastaj, ndërsa studentët ngjiten në shkallët e arsimit, të zhvillohen aftësi të lidhura me tregun e punës, veçanërisht përmes partneriteteve me industrinë që ofrojnë trajnim praktik dhe kurrikula të përshtatura me nevojat e tregut të punës.

Së fundi, aftësitë të shfrytëzohen në praktikë duke përmirësuar aksesin në shërbimet e ndërmjetësimit për punë, duke nxitur sipërmarrjen dhe duke ofruar programe rikualifikimi për të rriturit.

Në thelb, synimi është të përgatiten të rinjtë që të hyjnë në tregun e punës me njohuritë dhe aftësitë e duhura për të pasur sukses. Vizioni i Bankës Botërore është të sigurojë që çdo individ të ketë arsimin, aftësitë dhe mundësitë e nevojshme për të pasur punësim domethënës dhe për të realizuar potencialin e tij të plotë.

Por askush nuk mund ta bëjë këtë i vetëm.

Partneriteti me sektorin privat

Sektori privat ka njĂ« rol vendimtar nĂ« pĂ«rgatitjen e tĂ« rinjve pĂ«r vendet e punĂ«s sĂ« sotme dhe tĂ« sĂ« nesĂ«rmes. Banka, pĂ«rmes krahut tĂ« saj pĂ«r sektorin privat—KorporatĂ«s NdĂ«rkombĂ«tare Financiare (IFC)—do tĂ« maksimizojĂ« ndikimin duke financuar qasje inovative pĂ«r tĂ« forcuar arsimin e lartĂ« dhe pĂ«r tĂ« krijuar mundĂ«si tĂ« reja trajnimi dhe tĂ« mĂ«suarit gjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s pĂ«r tĂ« rinjtĂ« dhe tĂ« rriturit.

Kjo përfshin investime në zgjidhje edtech që zgjerojnë aksesin dhe përmirësojnë rezultatet e të nxënit, si dhe bashkëpunim me institucionet e arsimit të lartë për të rritur punësueshmërinë. Po ashtu nënkupton partneritet me industrinë për të zhvilluar programe dinamike trajnimi që ofrojnë aftësitë e duhura në kohën e duhur, përfshirë përvojën praktike në punë, planet e avancuara të certifikimit për të garantuar njohjen dhe transferueshmërinë e aftësive, si dhe lehtësimin e lëvizjes në shkallët e karrierës.

Shtrirja e modeleve që funksionojnë

PĂ«r t’iu pĂ«rgjigjur kĂ«tyre sfidave, Grupi i BankĂ«s BotĂ«rore do tĂ« duhet gjithashtu tĂ« identifikojĂ«, zgjerojĂ« dhe replikojĂ« programet dhe ndĂ«rhyrjet e suksesshme.

Për shembull, në Bangladesh, një projekt ka ofruar trajnim dhe këshillim karriere për punësim me pagë për 280 mijë të rinj.

Në Afrikë, Programi i Qendrave të Ekselencës në Arsimin e Lartë (ACE), i krijuar për të adresuar boshllëqet kritike të aftësive në STEM, bujqësi, shëndetësi, mjedis dhe arsim, ka ngritur 81 qendra ekselence në 50 universitete në 20 vende, duke zgjeruar ndjeshëm kapacitetin e Afrikës për arsim pasuniversitar dhe kërkim të aplikuar, si dhe duke përmirësuar cilësinë dhe përkatësinë e programeve arsimore dhe të trajnimit. Ky program i suksesshëm sapo shënoi 10-vjetorin e tij.

NĂ« Kili, IFC bashkĂ«punoi me “Santo TomĂĄs”, njĂ« nga institucionet private kryesore tĂ« arsimit nĂ« vend, pĂ«r tĂ« zhvilluar njĂ« kuadĂ«r tĂ« personalizuar pĂ«r ofrimin e shĂ«rbimeve tĂ« karrierĂ«s pĂ«r studentĂ«t e saj nĂ« universitet, segmente teknike dhe profesionale, ndĂ«r tĂ« tjera. KĂ«to pĂ«rpjekje kanĂ« kontribuar nĂ« rritjen e aksesit nĂ« arsimin e lartĂ« nĂ« Kili, nĂ« pĂ«rmirĂ«simin e shkallĂ«s sĂ« diplomimit dhe punĂ«sueshmĂ«risĂ«, si dhe nĂ« zgjerimin e mundĂ«sive pĂ«r gratĂ«, njerĂ«zit nga shtresat me tĂ« ardhura tĂ« ulĂ«ta dhe prindĂ«rit qĂ« punojnĂ«.

Monitorimi i rezultateve dhe financimi bazuar në to do të ndihmojë gjithashtu në zhvendosjen e fokusit nga inputet drejt rezultateve. Për ta bërë këtë, investimi në mbledhjen e të dhënave do të jetë vendimtar. Një mundësi e rëndësishme qëndron edhe te shfrytëzimi i teknologjisë dixhitale dhe i inteligjencës artificiale, të cilat ofrojnë mjete me potencial për të zgjeruar aksesin në arsim, për të përmirësuar mësimdhënien dhe të nxënit, si dhe për të monitoruar e vlerësuar performancën. Po aq thelbësore do të jetë mbështetja për përpjekjet e gjera në zhvillimin e aftësive dixhitale, përfshirë edukimin mediatik.

Plani fokusohet te ndërhyrjet e shpejta që kanë treguar sukses, te të menduarit krijues për të përballuar sfida të reja dhe te mbajtja gjithmonë e vëmendjes tek njerëzit dhe potenciali i tyre.

Grupi i BankĂ«s BotĂ«rore do tĂ« punojĂ« nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ« si njĂ« institucion i vetĂ«m i integruar—duke shfrytĂ«zuar ekspertizĂ«n shumĂ«sektoriale, financimin inovativ dhe zgjidhjet e bazuara nĂ« prova. Kjo pĂ«rfshin mbĂ«shtetjen pĂ«r reformat nĂ« qeverisje, investimet afatgjata dhe instrumente tĂ« reja si “swaps” borxhi-pĂ«r-zhvillim pĂ«r tĂ« mobilizuar burime, siç ishte rasti i fundit nĂ« Bregun e FildishtĂ«, ku njĂ« marrĂ«veshje e tillĂ« ka liruar fonde pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar arsimin nĂ« tĂ« gjithĂ« vendin./ World Bank

 

The post Arsimi, çelësi i punësimit, rritjes ekonomike dhe të nxënit gjatë gjithë jetës appeared first on Revista Monitor.

Dita Botërore e Shkrimit dhe Leximit, suksesi dhe sfidat globale

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
8 September 2025 at 11:36

Më 8 shtator bota feston Ditën Botërore të Shkrimit dhe Leximit (World Literacy Day), një ditë e rëndësishme për të reflektuar mbi arritjet dhe pengesat në arsim.

Shkrimi dhe leximi nuk janë thjesht aftësi personale, por një themel për zhvillimin ekonomik, social dhe kulturor të çdo vendi. Një shoqëri ku qytetarët dinë të lexojnë dhe të shkruajnë ka potencial më të madh për inovacion, produktivitet dhe mirëqenie.

Sipas të dhënave të Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO), normat globale të arsimimit janë rritur ndjeshëm gjatë dekadave të fundit.

Në vitet 1950, më pak se gjysma e popullsisë së botës ishte e aftë të lexonte dhe të shkruante.

Sot, mbi 86% e popullsisë globale di të shkruajë dhe të lexojë. Megjithatë, pabarazitë mbeten të dukshme: më shumë se 770 milionë njerëz në botë ende nuk zotërojnë këto aftësi bazë.

Shumë prej këtyre boshllëqeve shfaqen në vendet në zhvillim, ku arsimi shpesh përballet me mungesë fondesh, mungesë infrastrukture dhe sfida sociale si varfëria dhe konfliktet.

Pandemia e COVID-19 gjithashtu ndikoi në rënie të nivelit të arsimit bazë në disa rajone, duke mbyllur shkollat dhe duke lënë miliona nxënës pa akses në mësim.

Vendet më të arsimuara në botë

Disa vende dallohen për nivele të larta të arsimit bazë, duke iu afruar nivelit 100%. Ndër më të suksesshmit janë:

Finlanda, e njohur për sistemin e saj arsimor që fokusohet në barazi, kreativitet dhe motivim të nxënësve. Në Finlandë, fëmijët mësojnë të lexojnë në një atmosferë që nxit dashurinë për librin dhe mendimin kritik.

Norvegjia dhe Danimarka, vendosin theks të madh në arsimin fillestar dhe në akses të barabartë për të gjithë fëmijët, duke siguruar që askush të mos mbetet pas.

Japonia, ndërthur teknologjinë me traditën e disiplinës në arsim. Pothuajse e gjithë popullsia e Japonisë di të shkruajë dhe të lexojë, falë një kulture që i jep rëndësi leximit që në moshë të hershme.

Estonia, një rast suksesi në Europën Lindore, ku reformat e hershme në arsim dhe investimet në teknologji e kanë bërë një nga vendet me rezultatet më të larta në testet ndërkombëtare të leximit dhe matematikës.

Nga përvoja e këtyre vendeve, disa faktorë dalin në pah:

  • Investimi i qĂ«ndrueshĂ«m nĂ« arsim: fondet publike pĂ«r arsimin nuk shihen si shpenzim, por si investim afatgjatĂ«.
  • Barazia sociale: sigurimi qĂ« çdo fĂ«mijĂ«, pavarĂ«sisht prejardhjes apo tĂ« ardhurave familjare, tĂ« ketĂ« akses tĂ« barabartĂ« nĂ« shkollim cilĂ«sor.
  • MĂ«sues tĂ« trajnuar mirĂ«: mĂ«suesit konsiderohen profesionistĂ« tĂ« nivelit tĂ« lartĂ« dhe trajtohen si njĂ« shtyllĂ« e shoqĂ«risĂ«.
  • Kultura e leximit: nxitja e leximit si pjesĂ« e jetĂ«s sĂ« pĂ«rditshme, jo vetĂ«m si detyrĂ« shkollore.

 

Dita Botërore e Shkrimit dhe Leximit nuk është vetëm një datë simbolike. Ajo na kujton se shkrim-leximi është një e drejtë themelore dhe një mjet për zhvillim të qëndrueshëm.

Nëse vendet e zhvilluara kanë arritur nivele gati të përsosura, sfida e vërtetë mbetet në mbylljen e hendekut mes tyre dhe vendeve në zhvillim.

Vetëm përmes një angazhimi global për arsim cilësor mund të sigurohet që gjeneratat e ardhshme të kenë mundësi të barabarta për një jetë më të mirë. / Unesco, Shqip.al

The post Dita Botërore e Shkrimit dhe Leximit, suksesi dhe sfidat globale appeared first on Revista Monitor.

Sektori kryesor i punësimit në çdo vend, ku qëndron Shqipëria

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
2 September 2025 at 12:08
  • NĂ« vendet me tĂ« ardhura tĂ« ulĂ«ta, shumica e njerĂ«zve punojnĂ« ende nĂ« bujqĂ«si, ndĂ«rsa nĂ« ekonomitĂ« e pasura tre tĂ« katĂ«rtat e punonjĂ«sve janĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« shĂ«rbime.
  • Industria nuk Ă«shtĂ« mĂ« punĂ«dhĂ«nĂ«si kryesor nĂ« asnjĂ« vend. PĂ«r krahasim, nĂ« vitet 1970, sektori industrial punĂ«sonte 46% tĂ« forcĂ«s punĂ«tore nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar.
  • Modelet e punĂ«simit ndryshojnĂ« ndjeshĂ«m sipas nivelit tĂ« zhvillimit ekonomik, duke treguar tranzicionin nga bujqĂ«sia, te industria dhe mĂ« pas te shĂ«rbimet.

Shërbimet dominojnë në ekonomitë e pasura

Në vendet e zhvilluara, shërbimet përbëjnë sektorin më të madh të punësimit, me rreth 74% të fuqisë punëtore. Ky sektor përfshin profesione në shëndetësi, arsim, shitje me pakicë, financë dhe teknologji.

Nga ana tjetër, vetëm 3% e punonjësve në këto vende merren me bujqësi, një tregues i qartë i transformimit që kanë pësuar ekonomitë e industrializuara drejt modeleve të bazuara tek njohuritë dhe shërbimet.

Urbanizimi i lartë është një faktor shtesë që ndikon drejtpërdrejt në këtë prirje: qytetet e mëdha dhe ekonomitë e konsoliduara ofrojnë më shumë hapësira për punësim në shërbime.

Bujqësia, ende thelbësore për vendet me të ardhura të ulëta

Në vendet e varfra, panorama është krejtësisht e ndryshme. 57% e punëtorëve punojnë në bujqësi, që mbetet sektori kryesor i punësimit.

Kjo tregon rëndësinë e bujqësisë për sigurinë ushqimore dhe mbijetesën ekonomike, por njëkohësisht reflekton edhe mungesën e zhvillimit industrial.

Shërbimet përfaqësojnë vetëm një të tretën e punonjësve, ndërsa industria zë një peshë modeste, me 11% të fuqisë punëtore.

Një ndarje globale mes sektorëve

Në nivel botëror, ndarja e punësimit është më e balancuar: 50% e punëtorëve punojnë në shërbime, 26% në bujqësi, 24% në industri.

Këto shifra tregojnë se, ndonëse shërbimet kryesojnë, bujqësia dhe industria vazhdojnë të jenë burime jetike punësimi në shumë rajone të botës.

Sigurisht 😊, ja paragrafĂ«t shtesĂ« qĂ« i shkrova pĂ«r ShqipĂ«rinĂ« dhe rajonin, tĂ« ndara qĂ« t’i bashkangjitĂ«sh tek pĂ«rkthimi i parĂ«:

Shqipëria dhe Ballkani

Në Shqipëri, sipas të dhënave të INSTAT dhe Bankës Botërore, sektori i shërbimeve është punëdhënësi kryesor, duke përfshirë turizmin, tregtinë, arsimin dhe shëndetësinë. Ky sektor ka fituar peshë sidomos në dekadën e fundit, i nxitur nga rritja e turizmit dhe investimet në shërbime të lidhura me konsumatorin.

Bujqësia, megjithëse ende luan një rol të rëndësishëm, është tkurrur gradualisht dhe sot punëson më pak se një të tretën e fuqisë punëtore. Industria, e përqendruar kryesisht në ndërtim dhe prodhim, mbetet prapa krahasuar me vendet e tjera të rajonit.

Në nivel ballkanik, tabloja është e ngjashme: shërbimet dominojnë në Shqipëri, Mal të Zi dhe Maqedoninë e Veriut, ndërsa bujqësia ende ka peshë më të lartë në Kosovë dhe Bosnjë-Hercegovinë.

Në Greqi dhe Kroaci, roli i turizmit e bën sektorin e shërbimeve mbizotërues, duke forcuar edhe më tej varësinë e rajonit nga ky drejtim ekonomik.

ÇfarĂ« tregon kjo pĂ«r tĂ« ardhmen?

Ky zhvillim nuk është vetëm një statistikë, por një tregues i qartë i evolucionit ekonomik. Vendet që kalojnë nga bujqësia në industri, e më pas tek shërbimet, ndjekin një trajektore zhvillimi që historikisht ka çuar drejt rritjes së të ardhurave, urbanizimit dhe përmirësimit të standardit të jetesës.

Megjithatë, sfida kryesore mbetet për vendet me të ardhura të ulëta, të cilat varen ende nga bujqësia. Pa investime në industri dhe teknologji, rreziku është që ato të mbeten të bllokuara në nivele të ulëta produktiviteti dhe të ardhurash.

Ky realitet global ngre një pyetje të rëndësishme edhe për Shqipërinë dhe rajonin: a do të mundemi të kapim ritmin e ekonomive të përparuara, duke zhvendosur gradualisht forcat e punës drejt sektorëve me produktivitet më të lartë? / Visual Capitalist, Shqip.al

The post Sektori kryesor i punësimit në çdo vend, ku qëndron Shqipëria appeared first on Revista Monitor.

Strategji vendimmarrjeje nga një kampione bote në poker

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
21 August 2025 at 12:01

Annie Duke, kampione bote në poker dhe shkencëtare kognitive, e përmbledh suksesin në jetë në dy faktorë: fatin dhe cilësinë e vendimeve.

Fatin nuk e kontrollojmë, por mund të përmirësojmë mënyrën si vendosim, dhe sa vendime më të mira të marrim, aq më të mëdha janë gjasat për rezultate pozitive.

Shumë njerëz mbeten të bllokuar nga frika e gabimit, ndjenja e dështimit ose nevoja për qëndrueshmëri. Kjo i mban në situata që nuk i bëjnë të lumtur, thjesht për të shmangur dhimbjen e pranimit të një zgjedhjeje të gabuar.

Duke sugjeron njĂ« teknikĂ« kyçe: “udhĂ«timi mendor nĂ« kohĂ«â€, tĂ« imagjinosh veten nĂ« tĂ« ardhmen dhe tĂ« mendosh si do tĂ« ndihesh pas njĂ« viti nĂ« secilin skenar. Kjo distancĂ« psikologjike ndihmon tĂ« shohĂ«sh mĂ« qartĂ« dhe tĂ« marrĂ«sh vendime qĂ« favorizojnĂ« “veten e ardhshme”.

NjĂ« shembull: njĂ« mjeke, e pakĂ«naqur prej pesĂ« vitesh, kishte 0% gjasa tĂ« ishte e lumtur nĂ« punĂ«n aktuale pas njĂ« viti, por 50% nĂ« njĂ« tĂ« re. Ky krahasim e bĂ«ri tĂ« largohej menjĂ«herĂ«. Duke nĂ«nvizon se distanca mund tĂ« krijohet edhe duke pyetur “ÇfarĂ« do t’i kĂ«shilloja dikujt tjetĂ«r nĂ« kĂ«tĂ« situatĂ«?” ose duke kĂ«rkuar mendimin e njĂ« mentori.

Ajo kritikon faktin që vendimmarrja nuk mësohet në shkolla, ndonëse është thelbësore për jetën. Ndërsa lëndë si trigonometria janë të nevojshme për disa profesione, nxënësit rrallë mësojnë koncepte si të menduarit me probabilitet, ndjenja e kontrollit mbi vendimet, apo njohja e prirjeve mendore që na çojn në marrjene  vendimeve te gabuara.

Këto mund të përshtaten sipas moshës, nga lojërat me letra për fëmijët e vegjël, te parashikimi dhe analiza e informacionit për gjimnazistët.

Për ta përhapur këtë kulturë, Duke dhe bashkëshorti i saj kanë krijuar një organizatë që synon integrimin e edukimit për vendimmarrje në shkollat amerikane. Nga një punonjës, kompania sot numëron gati 40, ka departamente edukimi, kërkimi dhe politikash publike, si dhe 12 milionë dollarë në grante për të zhvilluar kurrikula dhe bazë shkencore për këtë lloj edukimi.

Synimi: t’i mĂ«sohet çdo fĂ«mije se si tĂ« marrĂ« vendime mĂ« tĂ« mira, veçanĂ«risht nĂ« njĂ« epokĂ« ku inteligjenca artificiale po ndryshon ekosistemin e informacionit.

Mesazhi i saj është i thjeshtë por i fuqishëm: sa më të mirë të bëhemi në marrjen e vendimeve në kushte pasiguriw, aq më të suksesshëm dhe të lumtur do të jemi, dhe ndoshta do të fitojmë më shpesh edhe në poker. / Psychology Today, Shqip.al

The post Strategji vendimmarrjeje nga një kampione bote në poker appeared first on Revista Monitor.

TED2025 : Frymëzim nga drejtues të suksesshëm për kulturën e re të punës

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
22 July 2025 at 11:30

Në një botë ku inteligjenca artificiale po fiton gjithnjë e më shumë fuqi dhe teknologjia po automatizon gjithçka, pyetja që TED2025 vendosi në qendër ishte thellësisht njerëzore: për çfarë do të jenë të nevojshëm njerëzit?

Konferenca me temĂ«n “Humanity Reimagined”, mblodhi nĂ« njĂ« javĂ« tĂ« vetme drejtues, krijues, shkencĂ«tarĂ« dhe sipĂ«rmarrĂ«s nga e gjithĂ« bota, qĂ« sollĂ«n pĂ«rgjigje konkrete pĂ«rmes veprĂ«s sĂ« tyre, jo vetĂ«m pĂ«r tĂ« ardhmen e njerĂ«zimit, por pĂ«r atĂ« qĂ« mund dhe duhet tĂ« jetĂ« njĂ« “kulturĂ« pune mĂ« e mençur, mĂ« njerĂ«zore dhe mĂ« me kuptim”.

Një nga zërat më të fuqishëm ishte Wawira Njiru nga Kenia, e cila përmes organizatës së saj Food4Education po shndërron mënyrën se si shkollat afrikane ushqejnë fëmijët. Mbi 450 mijë nxënës marrin çdo ditë një vakt të ngrohtë falë kuzhinave vendore të menaxhuara nga gratë e komunitetit, me energji të pastër dhe një sistem të organizuar me efikasitet.

PĂ«rtej njĂ« modeli suksesi nĂ« sektorin social, kjo Ă«shtĂ« njĂ« histori e fuqizimit vendor, ku ekipi bĂ«het pjesĂ« aktive e zgjidhjes dhe jo vetĂ«m zbatues i njĂ« projekti tĂ« jashtĂ«m. ËshtĂ« njĂ« mĂ«sim i qartĂ« pĂ«r tĂ« gjitha organizatat, qĂ« duan tĂ« ndĂ«rtojnĂ« kulturĂ« pune qĂ« rrit angazhimin pĂ«rmes qĂ«llimit tĂ« pĂ«rbashkĂ«t.

Nga ana tjetër, holandezi Boyan Slat, i cili themeloi The Ocean Cleanup që në moshën 18-vjeçare, tregoi se edhe idetë më të mëdha mund të vihen në jetë, nëse organizata ndërton një kulturë që lejon eksperimentimin dhe dështimin.

Teknologjia që ai ka zhvilluar për të pastruar oqeanet nga plastika është vetëm një aspekt; më e rëndësishmja është se përmes një ekipi të përkushtuar dhe vizioni të qartë, ai po krijon një organizatë që u tregon të rinjve se mund të zgjidhin problemet më të mëdha të epokës sonë.

Teknologjia si mjet për gjithëpërfshirje u mishërua në historinë e M-PESA Africa, platformës financiare që u ka dhënë qasje miliona afrikanëve në pagesa, kredi e shërbime të tjera dixhitale, shpeshherë pa pasur një llogari bankare.

CEO i saj, Sitoyo Lopokoiyit, ndau pĂ«rvojĂ«n sesi ekipi i tij dizajnoi njĂ« orĂ« smart pĂ«r tĂ« verbrit, qĂ« u mundĂ«son tĂ« kryejnĂ« transaksione nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« pavarur. Kjo nuk Ă«shtĂ« thjesht teknologji, Ă«shtĂ« njĂ« kulturĂ« pune qĂ« nis çdo ditĂ« me pyetjen: si t’i pĂ«rfshijmĂ« ata qĂ« janĂ« lĂ«nĂ« jashtĂ«?

Kultura e bashkëpunimit ndërdisiplinor u shfaq fuqishëm edhe në fjalimin e Chris Bahl, themelues i AI Proteins, një kompani që përdor inteligjencën artificiale për të dizajnuar proteina të reja, që komunikojnë drejtpërdrejt me qelizat për të luftuar kancerin, diabetin dhe sëmundje të tjera.

Ajo që e bën të veçantë qasjen e tij është aftësia për të kombinuar shkencën me imagjinatën, një kulturë kërkimi që e inkurajon ekipin të mendojë ndryshe, të eksperimentojë dhe të ndërtojë zgjidhje nga e para.

Dr. Dean Ornish, nga ana tjetër, solli një qasje të thjeshtë por të fuqishme: kujdesi për shëndetin fizik dhe emocional të individit nuk është luks; është baza e një organizate që funksionon mirë. Ai tregoi se ushqimi i shëndetshëm, lëvizja, reduktimi i stresit dhe ndërtimi i lidhjeve sociale jo vetëm që përmirësojnë jetën, por edhe ndryshojnë në mënyrë të matshme shëndetin në nivel gjenetik.

Për çdo menaxher që pyet si të rrisë qëndrueshmërinë e ekipit, përgjigjja është e thjeshtë: filloni nga mirëqenia.

Për të mbyllur me një shembull që vjen nga bota e artit dhe mjeshtërisë, pastiçieri francez Amaury Guichon, i njohur për skulpturat e tij prej çokollate, foli për rëndësinë e përkushtimit ndaj procesit, durimit dhe respektit për materialin.

Pas krijimeve të tij madhështore që bëjnë xhiron e rrjeteve sociale qëndron një etikë pune e përpiktë, ku çdo detaj ka rëndësi. Në një kohë ku produktiviteti matet shpesh në shpejtësi, Guichon na kujton se kultura e ekselencës ndërtohet me përkushtim të qëndrueshëm, jo me rezultate të menjëhershme.

Nga kuzhinat e Kenias te laboratorët e proteinave me IA, nga pastrimi i lumenjve te skulpturat prej çokollate, TED2025 na kujton se në thelb të çdo organizate të suksesshme është një kulturë pune që ndërton kuptim, nxit bashkëpunim dhe vendos njeriun në qendër.

Dhe ndoshta pikĂ«risht kjo Ă«shtĂ« pĂ«rgjigjja mĂ« e mirĂ« ndaj pyetjes sĂ« madhe tĂ« kohĂ«s sonĂ«: pĂ«r çfarĂ« janĂ« njerĂ«zit? PĂ«r tĂ« krijuar, pĂ«r tĂ« lidhur, pĂ«r t’u kujdesur dhe pĂ«r tĂ« udhĂ«hequr me mendje dhe me zemĂ«r. / Nice News, Shqip.al

The post TED2025 : Frymëzim nga drejtues të suksesshëm për kulturën e re të punës appeared first on Revista Monitor.

CEO i Nvidia: Drejtimi që do të ndiqja në universitet po të isha 20 vjeç

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
18 July 2025 at 15:30

Jensen Huang është bashkëthemelues dhe CEO i Nvidia, kompania që ka udhëhequr revolucionin e inteligjencës artificiale (IA) dhe është bërë ndër më të vlefshmet në botë nën drejtimin e tij.

GjatĂ« njĂ« vizite nĂ« Pekin, Huang u pyet nga njĂ« gazetar: “Po tĂ« ishe njĂ« 22-vjeçar qĂ« sapo Ă«shtĂ« diplomuar sot nĂ« vitin 2025, por me tĂ« njĂ«jtĂ«n ambicie si mĂ« parĂ«, nĂ« cilĂ«n fushĂ« do tĂ« pĂ«rqendroheshe?”

Ai u pĂ«rgjigj: “Jenseni i ri, 20-vjeçar, qĂ« sapo Ă«shtĂ« diplomuar, me shumĂ« gjasĂ« do tĂ« kishte zgjedhur mĂ« tepĂ«r shkencat fizike sesa shkencat e softuerit,” duke shtuar se ai vetĂ« ishte diplomuar nga kolegji dy vite mĂ« herĂ«t, nĂ« moshĂ«n 20-vjeçare.

Shkencat fizike, në dallim nga ato të jetës, janë një degë e gjerë që fokusohet në studimin e sistemeve jo të gjalla, përfshirë fizikën, kiminë, astronominë dhe shkencat e tokës.

Huang ka përfunduar studimet në inxhinieri elektrike në Oregon State University në vitin 1984, ndërsa diplomën master në të njëjtën fushë e ka marrë nga Stanford University në vitin 1992.

Rreth njĂ« vit mĂ« pas, nĂ« prill tĂ« vitit 1993, ai bashkĂ«themeloi kompaninĂ« Nvidia me inxhinierĂ«t Chris Malachowsky dhe Curtis Priem, gjatĂ« njĂ« dreke nĂ« njĂ« restorant Denny’s nĂ« San Jose, Kaliforni. NĂ«n drejtimin e Huang si CEO, kompania Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« nga mĂ« tĂ« fuqishmet nĂ« botĂ«.

Nvidia u bë gjithashtu kompania e parë në botë që arriti një kapitalizim tregu prej 4 trilionë dollarësh javën e kaluar.

Edhe pse Huang nuk e sqaroi qartĂ« arsyen pse sot do tĂ« zgjidhte shkencat fizike, ai Ă«shtĂ« shprehur mĂ« parĂ« shumĂ« entuziast pĂ«r atĂ« qĂ« e quan “IA Fizike”, ose siç e pĂ«rshkruan ai, “faza e radhĂ«s”.

Gjatë 15 viteve të fundit, sipas tij, bota ka kaluar disa faza të zhvillimit të inteligjencës artificiale. Në muajin prill, në një forum në Uashington D.C., ai shpjegoi këtë evolucion:

“IA moderne hyri nĂ« vĂ«mendjen globale rreth 12 deri nĂ« 14 vite mĂ« parĂ«, kur u prezantua AlexNet dhe u arrit njĂ« pĂ«rparim i madh nĂ« vizionin kompjuterik,” tha ai.

AlexNet ishte një model kompjuterik i paraqitur në një garë në vitin 2012, i cili tregoi se makineritë mund të njohin imazhe duke përdorur të mësuarin e thellë, një zhvillim që ndihmoi në nisjen e bumit modern të IA-së.

Kjo fazĂ« e parĂ« njihet si “IA e perceptimit”, shpjegoi Huang.

MĂ« pas erdhi vala e dytĂ«, e quajtur “IA gjenerative”, “ku modeli i IA-sĂ« ka mĂ«suar jo vetĂ«m tĂ« kuptojĂ« informacionin, por edhe ta pĂ«rkthejĂ« atĂ«â€ nĂ« gjuhĂ« tĂ« ndryshme, imazhe, kode e tĂ« tjera.

“Jemi tani nĂ« epokĂ«n qĂ« quhet ‘IA e arsyetimit’, ku kemi IA qĂ« mund tĂ« kuptojĂ«, tĂ« gjenerojĂ«, tĂ« zgjidhĂ« probleme dhe tĂ« njohĂ« kushte qĂ« nuk janĂ« parĂ« mĂ« parĂ«,” tha ai. Sot, inteligjenca artificiale Ă«shtĂ« nĂ« gjendje tĂ« pĂ«rdorĂ« arsyetimin pĂ«r tĂ« zgjidhur probleme.

“IA e arsyetimit na lejon tĂ« krijojmĂ« njĂ« formĂ« robotĂ«sh dixhitalĂ«. I quajmĂ« agjentĂ« tĂ« IA,” shtoi Huang. KĂ«ta agjentĂ« tĂ« IA janĂ«, nĂ« thelb, “punĂ«torĂ« dixhitalĂ«â€ tĂ« aftĂ« pĂ«r tĂ« arsyetuar. Aktualisht, kĂ«ta agjentĂ« janĂ« nĂ« fokusin kryesor tĂ« shumĂ« kompanive tĂ« teknologjisĂ«.

Duke parĂ« nga e ardhmja, faza tjetĂ«r quhet “IA fizike”.

“Vala e ardhshme kĂ«rkon qĂ« ne tĂ« kuptojmĂ« gjĂ«ra si ligjet e fizikĂ«s, friksioni, inercia, shkaku dhe pasoja,” tha Huang nĂ« Uashington, nĂ« muajin prill.

Ai shtoi se aftësi të tilla si arsyetimi fizik, për shembull koncepti i qëndrueshmërisë së objekteve edhe kur nuk shihen, do të jenë themelore në këtë fazë të ardhshme të inteligjencës artificiale.

Zbatimet e këtij arsyetimi fizik përfshijnë: parashikimin se nga do të rrokulliset një top, vlerësimin e forcës së duhur për të kapur një objekt pa e dëmtuar, apo të kuptuarit e pranisë së një këmbësori pas një makine.

“Dhe kur IA fizike vendoset nĂ« njĂ« objekt fizik, tĂ« quajtur robot, atĂ«herĂ« kemi tĂ« bĂ«jmĂ« me robotikĂ«,” shtoi ai. “Kjo Ă«shtĂ« jashtĂ«zakonisht e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r ne tani, sepse po ndĂ«rtojmĂ« fabrika nĂ« tĂ« gjithĂ« SHBA-nĂ«.”

“Shpresoj qĂ«, nĂ« dhjetĂ« vitet e ardhshme, ndĂ«rsa ndĂ«rtojmĂ« kĂ«tĂ« brez tĂ« ri fabrikash, ato tĂ« jenĂ« tĂ« automatizuara, tĂ« mbĂ«shtetura nĂ« robotikĂ« dhe tĂ« na ndihmojnĂ« tĂ« pĂ«rballojmĂ« mungesĂ«n serioze tĂ« fuqisĂ« punĂ«tore qĂ« po pĂ«rjetojmĂ« nĂ« tĂ« gjithĂ« botĂ«n,” pĂ«rfundoi Huang. / CNBC, Shqip.al

The post CEO i Nvidia: Drejtimi që do të ndiqja në universitet po të isha 20 vjeç appeared first on Revista Monitor.

Instituti i ri për rehabilitimin e të miturve, Manja: Shqipëria në pararojë të drejtësisë restauruese

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arlinda Gjonaj
17 July 2025 at 16:31

TIRANË, 17 korrik/ATSH/ Ministri i DrejtĂ«sisĂ«, Ulsi Manja inspektoi sot punimet nĂ« kantierin e Institutit tĂ« ri pĂ«r Edukimin dhe Rehabilitimin e tĂ« Miturve, qĂ« po ndĂ«rtohet nĂ« MĂ«zez tĂ« TiranĂ«s. Ky institucion Ă«shtĂ« i pari i kĂ«tij lloji nĂ« rajon dhe i dyti nĂ« EuropĂ«, pas FrancĂ«s, duke e pozicionuar ShqipĂ«rinĂ« nĂ« pararojĂ« tĂ« qasjes moderne dhe gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se pĂ«r trajtimin e tĂ« miturve nĂ« konflikt me ligjin.

Instituti do të funksionojë si një qendër shumëfunksionale, ku bashkohen arsimi, trajnimi profesional, mbështetja psikologjike dhe riintegrimi social. Ai synon jo vetëm rehabilitimin, por krijimin e mundësive të reja për të rinjtë që të rifillojnë jetën me dinjitet dhe perspektivë të re.

Gjatë inspektimit, ministri Manja theksoi se ndërtimi i këtij institucioni përbën një hap thelbësor drejt konsolidimit të drejtësisë restauruese në Shqipëri.

“Kjo vepĂ«r mishĂ«ron filozofinĂ« e re tĂ« drejtĂ«sisĂ« pĂ«r tĂ« miturit. NjĂ« drejtĂ«si qĂ« sheh pĂ«rpara, qĂ« edukon dhe krijon kushte pĂ«r njĂ« fillim tĂ« ri. ShqipĂ«ria po sjell njĂ« model qĂ« frymĂ«zon gjithĂ« rajonin”, u shpreh ministri.

Instituti për Edukimin dhe Rehabilitimin e të Miturve është pjesë e angazhimit të Ministrisë së Drejtësisë për një sistem penal më të drejtë, më funksional dhe më njerëzor, në përputhje me prioritetet e shtetit të së drejtës dhe objektivat e integrimit europian.

/a.gj//r.e//a.f/

The post Instituti i ri për rehabilitimin e të miturve, Manja: Shqipëria në pararojë të drejtësisë restauruese appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

Fokusohuni te lumturia, jo perfeksioni

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
13 July 2025 at 15:00

Në mars të vitit 2025, Alysa Liu shkëlqeu në Kampionatin Botëror të Patinazhit Artistik të organizuar në Boston, duke fituar medaljen e artë dhe duke befasuar botën e sportit me rikthimin e saj të jashtëzakonshëm.

Por më i rëndësishëm se rezultati ishte transformimi që ajo pësoi gjatë rrugës së saj për rikthim: nga përpjekja për perfeksion në fokusin te lumturia dhe mirëqenia personale.

Vetëm pak javë pas Lojërave Olimpike Dimërore të vitit 2022, Liu kishte njoftuar tërheqjen nga garat. Në moshën 16-vjeçare, ajo ndjehej e lodhur dhe emocionalisht e shkëputur nga sporti që dikur e kishte dashur. Angazhimi intensiv, mungesa e pushimeve dhe frika për të humbur ritmin e përgatitjeve kishin çuar në lodhje të thellë dhe burnout. Ishte një periudhë ku trajnimi u kthye në barrë dhe jo në pasion.

Pas një pushimi 18-mujor, Liu u rikthye në pistën e akullit në fund të vitit 2023. Nuk ishte më e motivuar nga medaljet apo perfeksioni, por nga dëshira për të shijuar emocionin dhe lirinë që patinazhi mund të ofronte.

Ndryshe nga e kaluara, ajo filloi të ndërtonte programet e saj artistike duke zgjedhur muzikë që e frymëzonte vërtet. Edhe pamja e saj në performancë e tregonte këtë ndryshim: më shumë spontanitet, më pak formalitet.

Kjo qasje e re solli rezultate të jashtëzakonshme. Pas kualifikimit në kampionatin kombëtar amerikan, Liu arriti të triumfonte edhe në arenën botërore. Por, përtej medaljes së artë, ajo fitoi diçka më të qëndrueshme: lumturinë personale dhe një ekuilibër të shëndetshëm mes sportit dhe jetës.

Psikologët theksojnë gjithnjë e më shumë rëndësinë e qëllimeve të brendshme për mirëqenien afatgjatë. Një meta-analizë e vitit 2022 nga Australian Catholic University vëren se individët, që përqendrohen te shëndeti, marrëdhëniet dhe kënaqësia personale kanë më shumë gjasa të jenë të lumtur, krahasuar me ata që ndjekin famën apo pasurinë.

Ndërkohë, ekspertët theksojnë se njerëzit që jetojnë me një ndjesi kënaqësie ditore kanë më pak pendesa në fund të jetës.

Rasti i Alysa Liu është një dëshmi konkrete e kësaj filozofie. Ajo nuk u rikthye për të dëshmuar përsosmërinë, por për të përjetuar lirinë e zgjedhjes dhe gëzimin, që vjen kur ndjek pasionin sipas ritmit tënd. Performanca e saj jo vetëm që rrëmbeu titullin botëror, por tregoi se suksesi nuk është gjithmonë produkt i përpjekjes për të qenë perfekt.

Në një botë ku presioni për të arritur më shumë është i vazhdueshëm, historia e Liu-së kujton se lumturia dhe autenticiteti janë po aq të rëndësishëm sa çdo trofe. / CNBC, Shqip.al

The post Fokusohuni te lumturia, jo perfeksioni appeared first on Revista Monitor.

❌
❌