Viti 2025 dëshmoi një sistem shëndetësor të mbingarkuar, me mungesë shërbimesh bazë, financim të pamjaftueshëm dhe boshllëqe menaxheriale. Raportime të Citizens.al treguan se pacientët dhe mjekët u përballën vazhdimisht me pasiguri dhe vonesa të rrezikshme në trajtime.
Nga onkologjiku, deri te shërbimet për personat me aftësi të kufizuara, qytetarët hasën burokraci, pengesa madje dhe pabarazi sociale në sistemin e kujdesit shëndetësor.
Onkologjiku dhe âTetori i ziâ
Kontrolli i Lartë i Shtetit konstatoi mungesë barnash, personeli dhe aparaturash në Spitalin Onkologjik, qendrën më kryesore të trajtimit të kancerit në Shqipëri.
Ky ishte dhe lajmi më shqetësues i vitit sa i takon shëndetësisë, pasi konfirmoi një varg raportimesh të ardhura nga denoncime dhe gazetarë hulumtues.
Sipas KLSH-së, gjendja solli vonesa të rënda në trajtim dhe rrezik jete për pacientët duke nxjerrë në pah nevojën për reformë urgjente dhe rritje kapacitetesh.
Në këtë kontekst, tetori, që zakonisht shënjon muajin e ndërgjegjësimit për kontrollin dhe parandalimin e kancerit të gjirit, u kthye në një muaj protestash.
Qytetarë, aktivistë të shoqërisë civile, por dhe gazetarë të angazhuar, ngritën zërin për situatën me të cilën përballen gratë me kancer në Shqipëri.
Ata kĂ«rkuan trajtim dhe shĂ«rbim dinjitoz teksa simbolikisht e quajtĂ«n kĂ«tĂ« muaj si âtetori i ziâ, pĂ«r faktin se ndĂ«rgjegjĂ«simi nuk mjafton kur spitalet nuk kanĂ« barna, pajisje dhe personel.
Investimet në rënie, qytetarët vuajnë pasojat
Sipas njĂ« raporti tĂ« organizatĂ«s âTogether for Lifeâ, shpenzimet pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ« zbritĂ«n nĂ« nivelin mĂ« tĂ« ulĂ«t qĂ« nga viti 2017, duke vijuar prirjen tkurrĂ«se tĂ« dy viteve mĂ« pĂ«rpara (2022, 2023).
Për vitin 2024 ato zunë vetëm 9.6% të fondeve të buxhetuara nga qeveria duke bërë që Shqipëria të renditet e fundit në rajon sa i takon këtij sektori.
Përveç mungesës së investimeve, përqendrimi i kontratave publike të shëndetësisë në pak operatorë dhe gabimet, apo vonesat në procedurat tenderuese shihen si shqetësues në raport me mbulimin e nevojave të qytetarëve.
Citizens.al raportoi për rastin e rindërtimit të Spitalit të Dibrës, premtuar që prej vitit 2023, por që mbetet ende i pakryer duke reflektuar kështu për mungesë serioze planifikimi strategjik në infrastrukturë shëndetësore.
Në këtë gjendje, pasojat bien mbi qytetarët. Gjatë vitit, pati protesta para Ministrisë së Shëndetësisë për neglizhencë trajtimi teksa përkrahja për personat me aftësi të kufizuara mbetet e papërfillshme.
5 vite nga pandemia e COVID-19, ende asnjë bilanc
Viti 2025 shënoi edhe 5-vjetorin e rasteve të para zyrtare me infeksionin viral që tronditi botën për rreth tre vite me radhë.
Citizens.al tregoi sesi Ministria e Shëndetësisë, Instituti i Shëndetit Publik, por edhe Universiteti i Mjekësisë nuk kishin studime apo të dhëna të reja rreth mënyrës se si u kalua pandemia në Shqipëri.
Përkundrazi, bilanci zyrtar ishte hequr nga faqet e institucioneve, ndërsa vendi nuk ka datë zyrtare se kur ka dalë nga emergjenca e pandemisë.
Përveç kësaj, në statistika mbeten shifrat propagandistike e raportuara nga qeveria se në Shqipëri gjatë pandemisë pati vetëm 3,625 vdekje nga COVID-19. Ndërkohë mbi 17,500 vdekje (periudha 2020-2023) mbi mesataren vjetore, të reflektuara në regjistrat e gjendjes civile, janë ende pa arsye zyrtare.
Përmes rrëfimeve të disa çifteve, Citizens.al tregoi realitetin e ashpër mes dëshirës dhe mundësive që janë në Shqipëri për ata që duan të bëhen prindër.
Diagnostikimi i shtrenjtĂ«, apo i vonuar, udhĂ«time tĂ« pafundme nĂ«pĂ«r klinika dhe kosto qĂ« e shtyjnĂ« fertilizimin âin vitroâ jashtĂ« mundĂ«sive pĂ«r shumicĂ«n e çifteve.
Mjekët shpesh i drejtojnë pacientët drejt sektorit privat, ndërsa mbështetja publike mbetet minimale.
Disa familje zgjedhin emigrimin për të përfituar politika sociale më të aksesueshme, si në disa vende të Bashkimit Evropian. Por edhe kur procedura nis, procesi është i gjatë, emocionalisht i vështirë dhe pa garanci suksesi.
Ndërkohë, rasti i programeve shtetërore për stimulimin e lindshmërisë tregon kontrastin në këtë drejtim: fondet ekzistojnë, por nuk përkthehen në akses real për çiftet që kanë nevojë për trajtim mjekësor të specializuar.
TIRANĂ, 30 dhjetor /ATSH/ Kreditimi i ekonomisĂ« nga sektori bankar ka vijuar tendencĂ«n rritĂ«se gjatĂ« vitit 2025, duke reflektuar kĂ«rkesĂ« tĂ« lartĂ« pĂ«r hua dhe kapacitete tĂ« qĂ«ndrueshme financiare tĂ« bankave.
Sipas statistikave tĂ« publikuara nga Banka e ShqipĂ«risĂ«, nĂ« periudhĂ«n janarânĂ«ntor 2025, kredia e re e dhĂ«nĂ« nga bankat arriti nĂ« 374,4 miliardĂ« lekĂ«, ose 12,8% mĂ« shumĂ« se nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« njĂ« viti mĂ« parĂ«.
Rritja e kreditimit po mbështetet nga performanca pozitive e ekonomisë, kërkesa e shtuar për financim, si dhe nga pozita e shëndoshë financiare e sektorit bankar.
Pesha kryesore në zgjerimin e kreditimit gjatë vitit 2025 i takon individëve. Kredia e re për këtë segment arriti në 114,7 miliardë lekë, duke u rritur me 21,7% krahasuar me një vit më parë.
Rritja është evidentuar si në huatë për blerjen e banesave, ashtu edhe në kreditë konsumatore, duke reflektuar rritjen e besimit dhe të nevojave financiare të qytetarëve. /j.p/
Shqipëria ka alokuar në vitin 2024 rreth 0,3% të Prodhimit të Brendshëm Bruto për aktivitetet e kërkimit shkencor dhe zhvillimit, sipas statistikave të publikuara për herë të parë nga Instituti i Statistikave (INSTAT) sot .
Të dhënat tregojnë një nivel të ulët të financimit publik për kërkimin dhe inovacionin, në një kohë kur këto fusha konsiderohen kyçe për rritjen afatgjatë dhe konkurrueshmërinë ekonomike të vendit
Pjesa dërrmuese e fondeve të buxhetit të shtetit është përqendruar te institucionet e arsimit të lartë, të cilat kanë përfituar 54,7% të totalit të financimeve për kërkim dhe zhvillim. Pas tyre renditet sektori qeveritar me 43,8%, ndërsa OJF-te kane përfituar vetëm 1,5% të fondeve të alokuara.
Sipas klasifikimit tĂ« objektivave socio-ekonomike (NABS), mbi gjysmĂ«n e fondeve, 52,6% janĂ« orientuar drejt âpĂ«rmirĂ«simit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m tĂ« njohuriveâ, pĂ«rmes kĂ«rkimit dhe zhvillimit tĂ« financuar nga universitetet. Ky orientim tregon se prioriteti kryesor i financimit publik mbetet mbĂ«shtetja universiteteve, mĂ« shumĂ« sesa zhvillimi i kĂ«rkimit tĂ« aplikuar apo projekteve tĂ« lidhura drejtpĂ«rdrejt me sektorĂ«t ekonomikĂ«.
Të dhënat e INSTAT-it tregojnë gjithashtu se fusha si arsimi, energjia, bujqësia, shëndetësia dhe teknologjia industriale marrin vetëm një pjesë relativisht të vogël të fondeve totale, ndërsa investimet në kërkim për transportin, telekomunikacionin dhe infrastrukturën mbeten të kufizuara.
Strukturë aktuale e financimit nuk shkon në projekte të orientuara nga nevojat konkrete të zhvillimit ekonomik dhe shoqëror.
INSTAT klasifikon âKĂ«rkimi dhe Zhvillimi (K&Zh)â njĂ« punĂ« kreative dhe sistematike e ndĂ«rmarrĂ« me qĂ«llim tĂ« rritjes sĂ« stokut tĂ« njohurive, duke pĂ«rfshirĂ« njohuritĂ« pĂ«r njerĂ«zimin, kulturĂ«n dhe shoqĂ«rinĂ« dhe pĂ«r tĂ« krijuar aplikacione tĂ« reja nga njohuritĂ« e fituara.
Kërkimi shkencor përfshin punën kreative dhe hulumtimin origjinal të ndërmarrë mbi baza sistematike për të fituar njohuri të reja, duke përfshirë njohuritë për njerëzimin, kulturën dhe shoqërinë.
Të dhënat e përpunuara nga INSTAT lidhen me parashikimet e buxhetit, jo me shpenzimet në fund të vitit kalendarik./kb
Qeveria e Shqipërisë ka marrë rreth 589 milionë euro kredi të huaja për të financuar sektorin e ujësjellës-kanalizimeve, nga të cilat rreth 300 milionë euro janë kredi të marra pas vitit 2015, sipas të dhënave zyrtare nga Ministria e Financave.
Duke pĂ«rfshirĂ« edhe financimet nga buxheti i shtetit dhe tarifat qĂ« paguajnĂ« qytetarĂ«t pĂ«r financimin e shĂ«rbimit, vendi duhet tâi kishte tĂ« zgjidhura tashmĂ« çështjet e furnizimit me ujĂ« tĂ« pijshĂ«m, por ka ndodhur krejt e kundĂ«rta.
Megjithë këto financime, humbjet e ujit në rrjet janë të njëjta në dekadën e fundit. Të dhënat e Entit Rregullator të Ujit tregojnë se humbjet teknike në rrjet ishin 67 për qind në vitin 2024, ndërsa 64% në vitin 2023 dhe në një nivel të ngjashëm edhe më herët.
Nga rreth qindra projekte tĂ« financuara me kredi tĂ« huaja deri nĂ« vitin 2025, sektori i ujĂ«sjellĂ«s-kanalizimeve ka pĂ«rthithur rreth 599 milionĂ« euro nĂ« periudhĂ«n 1990â2025.
Në një vend me popullsi si Shqipëria, kjo shumë do të mjaftonte për të ndryshuar rrënjësisht furnizimin me ujë. Nëse këto investime do të ishin përqendruar në uljen e humbjeve në rrjet, Shqipëria sot do të ishte shumë pranë furnizimit të pandërprerë me ujë në zonat urbane dhe turistike.
Humbjet aktuale në rrjet janë mbi 60% dhe tregojnë se problemi nuk është te prodhimi i ujit, por te keqmenaxhimi, pasi uji nuk faturohet.
EkspertĂ«t pohojnĂ« se vetĂ«m pĂ«rgjysmimi i humbjeve do tĂ« sillte njĂ« rritje reale tĂ« furnizimit me 30â40%, pa ndĂ«rtuar burime tĂ« reja. Shumica e qyteteve tĂ« mĂ«dha do tĂ« kishin 24 orĂ« nĂ« ditĂ« furnizim me ujĂ«.
Investimet janë shpërndarë në një numër të madh projektesh të vogla, shpesh të fokusuara në ndërtimin e infrastrukturës së re, pa ndërhyrë në mënyrën se si operon sistemi.
Sipas të dhënave zyrtare, kapaciteti mesatar vjetor i të gjitha burimeve të ujit të përdorura për prodhimin e ujit të pijshëm nga shoqëritë ujësjellës-kanalizime të monitoruara për vitin 2021 ishte 495 milionë metra kub. Po në këtë vit, vëllimi i përgjithshëm i ujit të prodhuar ishte 311,2 milionë metra kub, ndërsa kërkesa totale ishte 100 milionë metra kub.
Të dhënat tregojnë se uji total i disponueshëm për të gjitha shoqëritë UK tejkalon kërkesën kombëtare nga konsumatorët që ato shërbejnë me rreth 80%, por ndërkohë qytetet dhe zonat rurale të vendit, në shumë raste, vuajnë nga mungesa e ujit. Uji prodhohet, por nuk shndërrohet në shërbim të qëndrueshëm për konsumatorin./Monitor.al/kb
Libri nĂ« dy vĂ«llime âSekretet e gjenive tĂ« biznesitâ i Prof. Dr. Adrian Civici pĂ«rfaqĂ«son njĂ« prej botimeve mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« viteve tĂ« fundit nĂ« fushĂ«n e ekonomisĂ«, menaxhimit dhe edukimit sipĂ«rmarrĂ«s nĂ« ShqipĂ«ri.
Ai sjell një qasje të rrallë: kombinimin e analizës teorike me biografitë konkrete të sipërmarrësve më të mëdhenj të botës moderne, duke i përkthyer eksperiencat e tyre në mësime të thjeshta, të zbatueshme dhe të vlefshme për çdo lexues.
Ky libër jo vetëm informon, por formon, duke shërbyer si udhërrëfyes për studentët, biznesin, politikëbërësit dhe këdo që kërkon të kuptojë mekanizmat e suksesit në ekonominë globale.
Një manual modern i mendimit sipërmarrës
Vlera e parë e librit është se përkthen mendësinë e gjenive të biznesit, nga Steve Jobs te Elon Musk, nga Warren Buffett te Jack Ma, në modele të qarta, të prekshme dhe të sistemuara. Profesor Civici nuk përqendrohet në mitologjinë e tyre, por në procesin e tyre të të menduarit, disiplinën, strategjinë dhe vizionin afatgjatë.
Libri arrin të lidhë botën e miliarderëve të teknologjisë, industrisë dhe shërbimeve me sfidat e tregut shqiptar: mungesa e inovacionit, frika nga rreziku, kultura e ulët menaxheriale dhe dobësia e planeve strategjike. Kjo e bën veprën një mjet të çmuar orientues për sipëmarrsit e ndërmarrjeve tona të vogla e të mesme, për startup-et tona, për profesionistët e sektorëve të ndryshëm dhe për vendimmarrjen ekonomike publike.
Profesori i shquar i ekonomisë sonë dhe publicisti i njohur, për çdo figurë gjeniale të biznesit botëror që analizon, përqendrohet tek psikologjia e suksesit. Civici shpjegon se gjenitë e biznesit dallohen jo vetëm nga inteligjenca apo kapitali, por nga aftësia për të marrë vendime të vështira, nga qëndrueshmëria ndaj dështimit, nga vizioni i qartë për të ardhmen dhe prirja për të parë mundësi, aty ku të tjerët shohin vetëm rrezik.
Libri, i shkruar me njĂ« gjuhĂ« tĂ« thjeshtĂ«, komunikuese dhe tĂ« zhdĂ«rvjelltĂ«, e zhvendos me mjeshtĂ«ri vĂ«mendjen nga qasja tradicionale âçfarĂ« bĂ«nĂ«â drejt qasjes âsi menduanâ, njĂ« risi me vlerĂ« shkencore dhe praktike.
Libër që e sjell biznesin si kulturë, jo vetëm si aktivitet ekonomik
NĂ« njĂ« vend si i yni, ku edukimi ekonomik shpesh mbetet teorik, libri plotĂ«son njĂ« boshllĂ«k tĂ« madh. Ai Ă«shtĂ« i ilustruar me histori reale, i thjeshtĂ«zuar nĂ« gjuhĂ« tĂ« qartĂ«, i sistemuar nĂ« forma qĂ« mund tĂ« pĂ«rdoren gjerĂ«sisht nĂ« leksione, trajnime dhe seminare, si dhe i vlefshĂ«m pĂ«r sipĂ«rmarrĂ«sit e rinj, tĂ« cilĂ«t kĂ«rkojnĂ« njĂ« âudhĂ«zues fillestarâ tĂ« besueshĂ«m.
Profesor Civici ka arritur të japë një analizë të thellë dhe të ekuilibruar të këtyre gjenive, duke e mbajtur narrativën larg romantizimit. Ndryshe nga shumë libra motivues perëndimorë he qasje pothuajse biografike, Civici ruan një qasje kritike. Ai studion jo vetëm sukseset e gjenive të biznesit, por edhe gabimet, krizën e tyre, konfliktet me rregullatorët, etikat e diskutueshme, marrëdhënien mes pushtetit ekonomik dhe atij politik.
Ky ekuilibër e bën librin të besueshëm dhe akademikisht tejet të vlefshëm. Me të, Civici ia ka dalë ta konceptojë dhe të na e sjellë me shumë ngjyra aktivitetin e biznesit Konceptimi i biznesit si kulturë, jo vetëm si aktivitet ekonomik i jep veprës atë përmasë të gjashtë shtesë, që e bën unikale.
Libri hedh një mesazh të rëndësishëm: biznesi është sa eksperiencë e jashtëzakonshme e jetuar, aq edhe vlerë shoqërore dhe kulturë. Ai kërkon mentalitet të hapur, inovacion të vazhdueshëm, të mësuarit gjatë gjithë jetës, respekt për kohën, si dhe ndërtim të vlerave, e jo vetëm të pasurisë. Ky dimension i qartë dhe i plotë kulturor është ndoshta kontributi më i madh i librit të Prof. Dr. Adrian Civicit.
Ai do të sjellë një ndikim të drejtpërdrejtë në politikëbërjen dhe edukimin publik ekonomik. Përtej lexuesit individual, libri ofron referenca që shërbejnë si material për politika mbi sipërmarrjen, bazë për reforma në arsimin profesional, literaturë për programet universitare të ekonomisë dhe menaxhimit, si dhe frymëzim për sektorin privat që kërkon modernizim.
NĂ« njĂ« vend me treg tĂ« vogĂ«l, ekonomi tĂ« brishtĂ« dhe emigracion tĂ« lartĂ«, Civici nxit njĂ« ide tĂ« rĂ«ndĂ«sishme: edhe ShqipĂ«ria mund tĂ« krijojĂ« gjenitĂ« e saj tĂ« biznesit, nĂ«se ndĂ«rtohen kultura e inovacionit, tregjet konkurruese, mbĂ«shtetja institucionale, mendĂ«sia e rrezikimit tĂ« matur dhe investimi nĂ« dije. Libri Ă«shtĂ« njĂ« thirrje pĂ«r tĂ« mos pritur vetĂ«m âheronjtĂ« globalĂ«â, por pĂ«r tĂ« kultivuar mendjet kreative shqiptare.
âSekretet e gjenive tĂ« biznesitâ Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se njĂ« libĂ«r pĂ«r ekonominĂ«. ĂshtĂ« njĂ« guide pĂ«r mĂ«nyrĂ«n e tĂ« menduarit, njĂ« ftesĂ« pĂ«r ndryshim kulturor, njĂ« manual inspirues dhe njĂ« instrument edukativ qĂ« i mungonte tregut shqiptar. Kryevlera e tij qĂ«ndron tek aftĂ«sia  e Profesorit tĂ« talentuar pĂ«r tĂ« sjellĂ« pĂ«rvojat globale nĂ« realitetin tonĂ«s, duke dhĂ«nĂ« mĂ«sime qĂ« mund tĂ« shndĂ«rrohen nĂ« strategji konkrete suksesi. NĂ« njĂ« kohĂ« kur ShqipĂ«risĂ« i duhen ide tĂ« reja, kultura inovative dhe sipĂ«rmarrje e guximshme, libri i Prof. Dr. Civici Ă«shtĂ« njĂ« prej burimeve mĂ« tĂ« vlefshme tĂ« mendimit kritik dhe zhvillimor shqiptar nĂ« fushĂ«n e ekonomisĂ«./kb
MĂ«nyra se si po rritet Prodhimi i BrendshĂ«m Bruto (PBB) tregon se ekonomia po mbĂ«shtetet gjithnjĂ« e mĂ« pak te sektorĂ«t tradicionalĂ« prodhues dhe gjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« te shĂ«rbimet, ndĂ«rsa bujqĂ«sia dhe industria vijojnĂ« tĂ« japin kontribut negativ nĂ« zgjerimin e ekonomisĂ«. TĂ« dhĂ«nat e fundit nga INSTAT tregojnĂ« se ekonomia u rrit me [âŠ]
Kreu i qeverisë, Edi Rama, në nisje të podkastit të tij që mbahet çdo të diel, u ndal tek risitë e fundit, konkretisht tek programi EuroAgro Albania 2025-2030.
Këtë program, Rama e cilëson si një sfidë të fortë për sektorin e bujqësisë, lidhur me arritjen e standardeve europiane, si paketë për mbylljen e negociatave të Shqipërisë me BE deri në vitin 2027.
âKĂ«tĂ« javĂ« prezantuam njĂ« mekanizĂ«m praktik e tĂ« domosdoshĂ«m pĂ«r pĂ«rgatitjen e bujqĂ«sisĂ« dhe sektorit ushqimor pĂ«r tregun e pĂ«rbashkĂ«t europian me kapitujt 11, 12 dhe 13, nĂ« zemĂ«r tĂ« procesit tĂ« negociatave tĂ« anĂ«tarĂ«simit. Do tĂ« jetĂ« njĂ« sfidĂ« e fortĂ« pĂ«r çka kemi bĂ«rĂ« nĂ« njĂ« dekadĂ«, me besim dhe forcĂ« se do tĂ« bĂ«jmĂ« gjithçka qĂ« duhet pĂ«r tâia dalĂ« edhe nĂ« dy vitet e ardhshme qĂ« tĂ« mbyllim negociatat deri nĂ« fund tĂ« vitit 2027â, tha ai.
Sakaq, Rama bëri dhe një krahasim të sektorit në kohë, tani dhe të një dekade më parë. Kryeministri u shpreh se dikur mbështetje financiare nga shteti arrinin të merrnin vetëm 5 mijë e 600 fermerë, një numër ky i shumëfishuar sipas tij sot. Duke u ndalur tek eksporti, Rama tha se kjo veprimtari ekonomike dikur ishte një privilegj, ndërsa sot produktet shqiptare mbërrijnë në 80 vende të botës.
âNjĂ« dekadĂ« mĂ« parĂ«, vetĂ«m 5 mijĂ« e 600 fermerĂ« merrnin njĂ« mbĂ«shtetje simbolike asokohe nga shteti. Sot janĂ« 67 mijĂ« e 500 fermerĂ« qĂ« pĂ«rfitojnĂ« nga çdo vit mbĂ«shtetje reale e cila peshon nĂ« portofolin e fermĂ«s sĂ« tyre. Eksportet, dikur ishin njĂ« privilegj i njĂ« grushti fermerĂ«sh, ndĂ«rsa sot produktet shqiptare shkojnĂ« nĂ« 80 vende tĂ« botĂ«s dhe eksportet kanĂ« kaluar gjysĂ«m miliardĂ« euro, ndĂ«rkohĂ« qĂ« raporti i defiçitit tregtar, pra, eksporte dhe importe tĂ« produkteve ushqimore ka zbritur nga 1 eksport 9 import, nĂ« vetĂ«m 1 eksport dhe 3 import. Sot jemi nĂ« njĂ« tjetĂ«r nivel, por edhe sfidat janĂ« tĂ« njĂ« niveli tjetĂ«râ, tha Rama.
Për platformën EuroAgro, kryeministri tha se do të shërbejë si një udhërrëfyes të standardeve europiane për fermerët vendas.
âEuroAgro Albania nuk Ă«shtĂ« njĂ« uebsajt mĂ« shumĂ«, nuk Ă«shtĂ« njĂ« faqe mĂ« shumĂ« nĂ« internet por Ă«shtĂ« njĂ« instrument pune, njĂ« udhĂ«rrĂ«fyes, hap pas hapi, si burim informacioni pĂ«r standard, afate, detyrime konkrete, si njĂ« kanal dialogu i hapur pĂ«r fermerĂ«t dhe bizneset nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ« drejt anĂ«tarĂ«simitâ, tha ai./kb
Agron Haxhimali, nga Instituti i Bashkive, i ftuar nĂ« studion e emisionit âTerminalâ nga Aurora Sulçe, nĂ« A2CNN, u shpreh se ânĂ« TiranĂ« dhe zonat turistike çmimet e banesave nuk do tĂ« ulenâ.
âNga 61 bashki, Tirana Ă«shtĂ« e vetmja bashki qĂ« e ka popullsinĂ« stabĂ«l dhe me njĂ« tendencĂ« pozitive tĂ« rritjes krahasuar me bashki tĂ« tjera. QĂ« do tĂ« thotĂ« se gjithĂ« ShqipĂ«ria do vijĂ« nĂ« TiranĂ« dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye do ta ketĂ« kĂ«tĂ« lloj situate. Sigurisht, bashkitĂ« bregdetare pĂ«r arsye tĂ« turizmit do kenĂ« njĂ« qĂ«ndrueshmĂ«ri, por mos harrojmĂ« qĂ« ShqipĂ«ria nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m Tirana dhe vija bregdetareâ, tha Haxhimali.
âPjesa tjetĂ«r e stokut tĂ« banesave apo kapitalit qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« periferi, nĂ«pĂ«r qytetet e vogla, kemi njĂ« rĂ«nie tĂ« vlerĂ«sâ, shtoi mĂ« tej Haxhimali./kb
Numri i emigrantëve të rikthyer pas pandemisë është rritur, por gjithashtu edhe kushtet për riintegrimin janë përkeqësuar.
Anketa e Emigracionit qĂ« u zhvillua nga INSTAT vitin e kaluar zbuloi se gati 108 mijĂ« persona janĂ« rikthyer gjatĂ« 2012â2024, teksa 45% e tyre erdhĂ«n pas pandemisĂ«.
Aksesi i të kthyerve në punësim dhe në shërbime është përkeqësuar në krahasim me periudhat paraardhëse, duke bërë që synimet për riemigrim të jenë më të larta krahasuar me ata që nuk kanë emigruar. 13% e emigrantëve të kthyer po bëhen gati të ikin brenda vitit krahasuar me një nivel pothuajse të papërfillshëm prej 1% tek jo-emigrantët.
Profili i ri i emigracionit
Ka një tendencë në rritje të rikthimit të emigrantëve pas pandemisë, por nga ana tjetër, kushtet e integrimit të tyre janë vështirësuar edhe më shumë, sidomos pas pandemisë, sipas të dhënave të fundit nga Anketa e Emigracionit që u zhvillua nga INSTAT vitin e kaluar, të cilat u publikuan së fundmi.
Shqipëria në këtë mënyrë po vret, për së dyti, shpresën e të rikthyerve, teksa në vendet e tjera të Ballkanit si Rumania, Bullgaria dhe Serbia, kthimet po tejkalojnë largimet.
Anketa zbuloi se gati 108 mijĂ« persona janĂ« rikthyer gjatĂ« 2012â2024. Pjesa mĂ« e madhe, rreth 45%, u rikthyen gjatĂ« 2020â2024. NĂ« periudhat mĂ« tĂ« hershme, pesha e tĂ« kthyerve ka qenĂ« mĂ« e ulĂ«t, me vetĂ«m 10â19% tĂ« rikthyer nĂ« çdo interval pesĂ«vjeçar ndĂ«rmjet viteve 2000 dhe 2019.
Emigrantët që u kthyen para kohe dhe jo me dëshirë përbëjnë 67% të të gjithë të rikthyerve dhe karakterizohen nga dominimi i fortë i meshkujve.
Anketa zbuloi se kthimet e parakohshme lidhen më shpesh me humbjen e vendit të punës, mungesën e mundësive dhe probleme administrative në vendin pritës, ndërsa kthimet e planifikuara shoqërohen më tepër me përfundimin e kontratave të punës dhe arritjen e objektivave financiare.
Arsyet familjare mbeten një faktor i rëndësishëm për të dy grupet, megjithëse janë pak më të shpeshta tek ata që janë kthyer para kohe.
Në total, 28% e të gjithë emigrantëve të kthyer raportojnë arsyet familjare si motivin kryesor për rikthimin në Shqipëri. Kjo përqindje rritet në 31% tek ata që u kthyen para kohe dhe mbetet e lartë, në 23%, edhe tek ata që nuk u kthyen para kohe.
Arsyet e kthimit ndryshojnë ndjeshëm mes dy grupeve. Emigrantët që u kthyen para kohe kanë më shumë gjasa të përmendin faktorë të pavullnetshëm, si largimi nga puna nga punëdhënësi ose pamundësia për të gjetur punë (10%).
Ndërsa ata që qëndruan më gjatë jashtë vendit u kthyen më shumë për shkak të përfundimit të punës sezonale ose kontratës, apo sepse kishin arritur të fitonin dhe kursenin mjaftueshëm para (6%).
Përkeqësohet riintegrimi i të kthyerve pas pandemisë
Në afatmesëm, emigrantët e kthyer priren të integrohen relativisht mirë në tregun shqiptar të punës, duke shfaqur norma punësimi më të larta sesa personat që nuk kanë emigruar, megjithëse ata që janë kthyer më së fundmi përballen me vështirësi më të mëdha.
Anketa zbuloi se normat e punĂ«simit janĂ« dukshĂ«m mĂ« tĂ« ulĂ«ta pĂ«r emigrantĂ«t e kthyer rishtazi. Ata qĂ« u kthyen gjatĂ« periudhĂ«s 2000â2004 kanĂ« normĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« punĂ«simit, nĂ« 93%. Kjo normĂ« bie gradualisht pĂ«r grupet e mĂ«vonshme, nĂ« 60% pĂ«r periudhĂ«n 2005â2009, 65% pĂ«r 2010â2014 dhe 53% pĂ«r 2015â2019.
Norma mĂ« e ulĂ«t e punĂ«simit, 46%, vĂ«rehet tek emigrantĂ«t e kthyer nĂ« periudhĂ«n 2020â2024, duke treguar sfida mĂ« tĂ« mĂ«dha pĂ«r riintegrimin afatshkurtĂ«r nĂ« tregun e punĂ«s.
Edhe pse emigrantët e kthyer kanë të drejtë të përfitojnë shërbime mbështetëse për riintegrim, kryesisht përmes Agjencisë Kombëtare të Punësimit dhe Aftësive, përdorimi i këtyre shërbimeve mbetet i kufizuar dhe shpesh nuk është i përshtatur me nevojat specifike të grupeve të ndryshme të emigrantëve të kthyer, veçanërisht të atyre që janë rikthyer me detyrim pas refuzimit të kërkesave për azil.
Meshkujt e kthyer shfaqin norma relativisht tĂ« larta punĂ«simi (67%), mĂ« tĂ« larta se meshkujt jo-emigrantĂ« (59%), duke sugjeruar se pĂ«rvoja migratore mund tâu japĂ« atyre njĂ« avantazh tĂ« lehtĂ« nĂ« tregun e punĂ«s pas kthimit.
Në të kundërt, gratë e kthyera kanë norma më të ulëta punësimi (34%), të ngjashme me ato të grave jo-emigrante (36%), çka tregon se migrimi nuk përkthehet domosdoshmërisht në përmirësim të rezultateve të punësimit për gratë.
Analizat tregojnë se në afatshkurtër emigrantët e kthyer kanë më pak gjasa të jenë të punësuar krahasuar me jo-emigrantët, por kjo situatë përmirësohet me kalimin e kohës.
Ata qĂ« janĂ« kthyer prej mĂ« pak se njĂ« viti kanĂ« 22 pikĂ« pĂ«rqindjeje mĂ« pak gjasa tĂ« jenĂ« tĂ« punĂ«suar, ndĂ«rsa pas 6â10 vitesh nga kthimi, probabiliteti i punĂ«simit bĂ«het 7 pikĂ« pĂ«rqindjeje mĂ« i lartĂ« se te jo-emigrantĂ«t, duke sugjeruar se pĂ«rfitimet nga pĂ«rvoja migratore materializohen gradualisht.
Ka një tendencë në rritje të rikthimit të emigrantëve pas pandemisë, por nga ana tjetër, kushtet e integrimit të tyre janë vështirësuar edhe më shumë, sidomos pas pandemisë, sipas të dhënave të fundit nga Anketa e Emigracionit që u zhvillua nga INSTAT vitin e kaluar, të cilat u publikuan së fundmi.
Shqipëria në këtë mënyrë po vret për së dyti shpresën e të rikthyerve, teksa në vendet e tjera të Ballkanit si Rumania, Bullgaria dhe Serbia kthimet po tejkalojnë largimet.
Anketa zbuloi se gati 108 mijĂ« persona janĂ« rikthyer gjatĂ« 2012â2024. Pjesa mĂ« e madhe, rreth 45%, u rikthyen gjatĂ« 2020â2024. NĂ« periudhat mĂ« tĂ« hershme, pesha e tĂ« kthyerve ka qenĂ« mĂ« e ulĂ«t, me vetĂ«m 10â19% tĂ« rikthyer nĂ« çdo interval pesĂ«vjeçar ndĂ«rmjet viteve 2000 dhe 2019.
Emigrantët që u kthyen para kohe dhe jo me dëshirë përbëjnë 67% të të gjithë rikthyerve dhe karakterizohen nga një dominim i fortë i meshkujve.
Anketa zbuloi se kthimet e parakohshme lidhen më shpesh me humbjen e vendit të punës, mungesën e mundësive dhe probleme administrative në vendin pritës, ndërsa kthimet e planifikuara shoqërohen më tepër me përfundimin e kontratave të punës dhe arritjen e objektivave financiare.
Arsyet familjare mbeten një faktor i rëndësishëm për të dy grupet, megjithëse janë pak më të shpeshta tek ata që janë kthyer para kohe. Në total, 28% e të gjithë emigrantëve të kthyer raportojnë arsyet familjare si motivin kryesor për rikthimin në Shqipëri.
Kjo përqindje rritet në 31% tek ata që u kthyen para kohe dhe mbetet e lartë, në 23%, edhe tek ata që nuk u kthyen para kohe.
Arsyet e kthimit ndryshojnë ndjeshëm mes dy grupeve. Emigrantët që u kthyen para kohe kanë më shumë gjasa të përmendin faktorë të pavullnetshëm, si largimi nga puna nga punëdhënësi ose pamundësia për të gjetur punë (10%).
Ndërsa ata që qëndruan më gjatë jashtë vendit u kthyen më shumë për shkak të përfundimit të punës sezonale ose kontratës apo sepse kishin arritur të fitonin dhe kursenin mjaftueshëm para (6%).
Të rikthyer, tranzicion i fortë profesional
Emigrantët e kthyer shpesh përjetojnë ndryshime në profesion dhe sektor pas rikthimit në Shqipëri.
Ata që janë kthyer para kohe shfaqin luhatje më të theksuara. Këta të fundit kanë më shumë gjasa të përjetojnë ndërprerje në trajektoren e tyre profesionale, me përputhje më të dobët midis punës që kanë pasur jashtë vendit dhe asaj që gjejnë pas kthimit.
Ndër emigrantët që nuk janë kthyer para kohe, rreth 42% janë rikthyer për të punuar në një sektor të ndryshëm nga ai ku ishin të punësuar jashtë, ndërsa 43% kanë kaluar në një profesion tjetër, duke treguar tranzicione ose ndërprerje relativisht të shpeshta.
Vetëm 9% e emigrantëve që nuk u kthyen para kohe raportojnë se kanë pasur punë me nivel më të lartë aftësish jashtë sesa pas kthimit, ndërsa kjo përqindje bie në vetëm 2% tek ata që u kthyen para kohe.
Rreth 83% e meshkujve të kthyer dhe 76% e grave të kthyera raportojnë se kanë kontratë të shkruar, krahasuar me 83% të meshkujve dhe 86% të grave jo-emigrante.
Vetëpunësimi, zgjidhja fillestare
Pesha e emigrantëve të kthyer që janë të vetëpunësuar është rritur ndjeshëm deri në vitin 2014, qoftë si rezultat i rritjes së kapaciteteve sipërmarrëse, qoftë për shkak të vështirësive në aksesin ndaj punësimit formal, por kjo prirje ka mbetur relativisht e qëndrueshme më pas.
Në përgjithësi, vetëpunësimi ka kaluar nga një strategji periferike riintegrimi në një element të rëndësishëm të përvojës së emigrantëve të kthyer, veçanërisht pas vitit 2010.
Pesha e tĂ« vetĂ«punĂ«suarve rritet nga vetĂ«m 7% e atyre qĂ« u kthyen nĂ« periudhĂ«n 2000â2004, nĂ« 22% pĂ«r 2005â2009, duke arritur kulmin nĂ« 34% pĂ«r grupin 2010â2014 dhe duke u stabilizuar rreth 29% pĂ«r kohortat mĂ« tĂ« fundit (2015â2024).
Kjo prirje sugjeron se emigrantët e kthyer më rishtazi po i drejtohen gjithnjë e më shumë vetëpunësimit si një rrugë për riintegrim ekonomik, si një mundësi, por edhe si domosdoshmëri.
Nga njĂ«ra anĂ«, emigrantĂ«t e rinj tĂ« kthyer mund tĂ« sjellin ide tĂ« reja, aftĂ«si tĂ« pĂ«rmirĂ«suara, kursime tĂ« akumuluara dhe rrjete mĂ« tĂ« gjera, duke forcuar potencialin sipĂ«rmarrĂ«s. ShumĂ« prej tyre pĂ«rballen me barriera pĂ«r tâu riintegruar nĂ« punĂ«sim tĂ« paguar formal dhe, pĂ«r rrjedhojĂ«, e shohin vetĂ«punĂ«simin si alternativĂ«n e vetme.
Të dhënat tregojnë se emigrantët e kthyer më së fundmi kanë më pak gjasa të jenë të punësuar në përgjithësi, por më shumë gjasa të jenë të vetëpunësuar krahasuar me ata që janë kthyer më herët.
Me kalimin e kohës, ky model përmbyset, pesha e vetëpunësimit bie dhe punësimi me pagë rritet, duke treguar një integrim gradual në tregun formal të punës.
Vetëpunësimi përbën një strategji të rëndësishme ekonomike, veçanërisht për emigrantët e kthyer para kohe dhe për gratë. Ndërsa normat e përgjithshme të punësimit shfaqin dallime të theksuara gjinore, diferencat midis burrave dhe grave në vetëpunësim janë shumë më të vogla.
Aktivitetet sipërmarrëse mund të ofrojnë një alternativë më të barabartë, duke reduktuar pabarazitë gjinore në tregun e punës për emigrantët e kthyer.
Ndër të gjithë emigrantët e kthyer të punësuar, 25% e meshkujve dhe 21% e grave janë të vetëpunësuar. Te emigrantët që u kthyen para kohe, hendeku gjinor përmbyset: 41% e grave janë të vetëpunësuara, krahasuar me 25% të meshkujve.
Evidenca e mëparshme ka treguar se gratë shqiptare të kthyera, veçanërisht ato me qëndrime më të shkurtra jashtë vendit, përballen me barriera të konsiderueshme në punësimin me pagë, çka i shtyn drejt vetëpunësimit si një zgjedhje e detyruar. Në të kundërt, te emigrantët që nuk u kthyen para kohe, vetëpunësimi është më i ulët (19% për meshkujt dhe 10% për gratë).
Jo-emigrantët shfaqin një normë pak më të lartë vetëpunësimi (28%) krahasuar me emigrantët e kthyer (24%).
Po ashtu, meshkujt jo-emigrantë kanë norma më të larta vetëpunësimi sesa meshkujt e kthyer, ndërsa për gratë, normat janë të ngjashme, duke treguar se vetëpunësimi është tashmë një strategji e përhapur edhe në popullsinë vendase.
Ndër emigrantët e kthyer të vetëpunësuar, shumica dërrmuese operojnë pa punonjës të paguar, duke kufizuar potencialin e krijimit të vendeve të reja të punës.
Vetëm një pjesë shumë e vogël e emigrantëve të kthyer raportojnë se janë punëdhënës me punonjës të paguar (7% dhe 9% përkatësisht), ndërsa puna familjare kontribuuese është pothuajse e papërfillshme.
Kjo tregon se vetëpunësimi i emigrantëve të kthyer ka shfaqur potencial të kufizuar për zgjerim të biznesit, ndoshta për shkak të mungesës së kapitalit, aksesit të kufizuar në kredi ose vështirësive në orientimin në mjedisin e biznesit pas kthimit.
Emigrantët e kthyer, të diskriminuar dhe shëndet të dobët mendor
Emigrantët e kthyer mund të përballen me barriera shtesë në procesin e riintegrimit në shoqërinë shqiptare, sipas rezultateve të anketës.
Disa prej tyre raportojnë ndjenja të përjashtimit dhe mospërputhje kulturore, të cilat prekin veçanërisht fëmijët.
Për disa grupe të emigrantëve të kthyer, sidomos ata që vijnë nga komunitete të margjinalizuara si pakicat rome dhe egjiptiane, stigma sociale dhe diskriminimi e vështirësojnë edhe më shumë përshtatjen me jetën në Shqipëri.
Diskutimet në grupe fokusi nxjerrin gjithashtu në pah shfaqjen e traumave psikologjike dhe problemeve të shëndetit mendor, veçanërisht tek emigrantët që janë detyruar të kthehen pas dëbimeve të papritura. Këto sfida mbeten kryesisht të paadresuara, duke krijuar boshllëk kritik në mirëqenien e tyre.
Aktualisht, mbledhja sistematike e të dhënave administrative mbi nevojat dhe rezultatet e riintegrimit të emigrantëve të kthyer mbetet e kufizuar.
Korniza ligjore ekzistuese nuk parashikon të drejta të qarta dhe mbështetje të standardizuar për riintegrimin e të gjithë emigrantëve të kthyer. Shërbimet që ofrohen janë shpesh të fragmentuara dhe janë evidentuar probleme të koordinimit ndërinstitucional.
Diskutimet në grupe fokusi theksojnë gjithashtu përdorimin e kufizuar të shërbimeve nga emigrantët e kthyer. Emigrantët më të cenueshëm kanë më shumë gjasa të përdorin shërbimet në dispozicion, si strehimi i përkohshëm, formimi profesional, mbështetja financiare ose ndihma emergjente nga qendrat komunitare.
MbĂ«shtetja psikologjike, kur Ă«shtĂ« e disponueshme, ofrohet kryesisht nga organizata joqeveritare. Aksesi nĂ« shĂ«rbime shĂ«ndetĂ«sore cilĂ«sore mbetet njĂ« sfidĂ« pĂ«r emigrantĂ«t e kthyer dhe pĂ«rmendet nga disa anĂ«tarĂ« tĂ« diasporĂ«s, si njĂ« faktor qĂ« ndikon nĂ« hezitimin pĂ«r tâu rikthyer nĂ« ShqipĂ«ri.
Barriera strukturore, si mungesa e njohjes së dokumentacionit mjekësor të lëshuar jashtë vendit dhe kostot e përkthimit të dokumenteve, raportohen gjithashtu si pengesa të rëndësishme.
Disa emigrantĂ« tĂ« intervistuar shprehin perceptime negative mbi kapacitetet e institucioneve pĂ«r tâi mbĂ«shtetur nĂ« procesin e riintegrimit.
Të rikthyerit planifikojnë të emigrojnë më shumë se të tjerët
Synimet për riemigrim janë më të larta krahasuar me bashkëmoshatarët e të rikthyerve që nuk kanë emigruar. Sipas anketës, rreth 13% e emigrantëve të kthyer shprehin plane për të jetuar sërish jashtë vendit gjatë 12 muajve të ardhshëm, krahasuar me një nivel pothuajse të papërfillshëm prej 1% tek jo-emigrantët.
Ndër ata që planifikojnë të emigrojnë, emigrantët e kthyer raportojnë një nivel më të lartë të përgatitjeve konkrete (42%) sesa jo-emigrantët (35%).
Për emigrantët e kthyer, format më të shpeshta të përgatitjes përfshijnë kërkimin e punës (16%), kontaktimin e miqve ose të njohurve në vendin e destinacionit (11%), si dhe përgatitjen e dokumentacionit ligjor (16%).
Ndërkohë, jo-emigrantët raportojnë nivele të ngjashme përgatitjeje në kërkimin e punës (17%), por priren dukshëm të mbajnë kontakte me persona jashtë vendit (46%), e cila përbën edhe formën më të përhapur të përgatitjes në këtë grup.
Për më tepër, jo-emigrantët shfaqin norma pak më të larta në plotësimin e dokumenteve ligjore (12%) dhe në blerjen e biletave (10%), krahasuar me emigrantët e kthyer.
Emigracioni thellohet, ikin të rinjtë
Me rreth 1.6 milionë shqiptarë që jetojnë jashtë vendit në 2024 dhe 108,503 persona që janë kthyer gjatë 12 viteve të fundit, migracioni formëson në mënyrë të thellë strukturën demografike, ekonomike dhe shoqërore të Shqipërisë.
Më shumë se një e treta e familjeve shqiptare kanë të paktën një anëtar që ka jetuar ose jeton aktualisht jashtë vendit, sipas rezultateve të anketës së emigracionit.
Migracioni shqiptar karakterizohet kryesisht nga punëtorë të rinj, meshkuj dhe me aftësi të mesme, që kërkojnë mundësi ekonomike jashtë vendit, me dallime të rëndësishme gjeografike brenda vendit.
EmigrantĂ«t aktualĂ« janĂ« tĂ« pĂ«rqendruar kryesisht nĂ« grupmoshĂ«n 25â44 vjeç, duke reflektuar motivimet ekonomike qĂ« nxisin vendimet pĂ«r migrim. Gati tre tĂ« katĂ«rtat e emigrantĂ«ve janĂ« meshkuj, me pabarazi gjinore veçanĂ«risht tĂ« theksuara nĂ« destinacionet europiane si MbretĂ«ria e Bashkuar, Greqia dhe Gjermania.
Me më shumë se dy të tretat e emigrantëve që kanë përfunduar arsimin e mesëm të lartë. Përbërja arsimore ndryshon ndjeshëm sipas vendit të destinacionit.
Shtetet e Bashkuara të Amerikës pranojnë emigrantët më të arsimuar (gati një e treta me arsim të lartë), të ndjekura nga Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar, ndërsa vetëm 5% e shqiptarëve në Greqi kanë përfunduar arsimin e lartë.
Përvojat dhe përgatitja para nisjes
Anketa e emigracionit ka evidentuar se para largimit, emigrantët zakonisht punojnë në profesione me aftësi më të ulëta krahasuar me jo-migrantët, duke fituar rreth 10% më pak.
Normat e punësimit të emigrantëve bien ndjeshëm ndërsa afrohet momenti i nisjes. Tre muaj para migrimit, tre nga katër emigrantë të ardhshëm në moshë pune janë të punësuar, por kjo shifër bie ndjeshëm në 9% në muajin e fundit në Shqipëri.
Krahasuar me jo-migrantët, emigrantët e ardhshëm kanë më shumë gjasa të jenë të punësuar në punë me aftësi të ulëta ose të mesme përpara migrimit.
Ata zakonisht janĂ« tĂ« angazhuar nĂ« âPunonjĂ«s ShĂ«rbimesh dhe Shitjeshâ dhe âPunonjĂ«s tĂ« Zejeve dhe Profesioneve tĂ« Ngjashmeâ, ndĂ«rsa kanĂ« mĂ« pak gjasa tĂ« mbajnĂ« pozicione qĂ« kĂ«rkojnĂ« aftĂ«si si âMenaxherĂ«â, âProfesionistĂ«â dhe âTeknikĂ«â.
Të ikurit kursejnë më pak se sa prisnin, të kthyerve nuk u tepron asgjë
Emigrantët që jetojnë jashtë prisnin të fitonin mesatarisht rreth 3,900 USD në muaj, por në realitet, të ardhurat e tyre reale janë vetëm pak më shumë se gjysma e kësaj shume (2,200 USD). Si rezultat, ata kursejnë ndjeshëm më pak gjatë qëndrimit jashtë vendit sesa kishin parashikuar përpara migrimit (450 USD kundrejt 1,270 USD të pritshme).
Gjetje të ngjashme vërehen edhe tek emigrantët që janë kthyer në Shqipëri. Hendeku midis pritshmërive dhe realitetit vazhdon në të gjitha gjinitë, nivelet arsimore dhe vendet e destinacionit, me Greqinë që shfaq hendekun më të thellë (52% mungesë në të ardhura, 69% mungesë në kursime).
Ky hendek përfaqëson një sfidë kritike për politikat publike, pasi tregon se emigrantët marrin vendime të rëndësishme migrimi mbi bazën e informacionit të papërsosur, gjë që mund të çojë në zgjedhje jo optimale.
Largimi bëhet në informalitet
Përdorimi i shërbimeve ligjore nga emigrantët para ikjes mbetet i kufizuar, ku shumica mbështeten në rrjete informale në vend të sistemeve të strukturuara të mbështetjes.
Vetëm një pakicë e emigrantëve të ardhshëm përdor shërbime formale për të mbështetur udhëtimin e tyre migrator, me të kthyerit që tregojnë angazhim veçanërisht të ulët: vetëm 5% kanë përdorur agjenci private punësimi dhe 2% kanë përdorur shërbime publike punësimi.
Një pakicë e emigrantëve largohen nga Shqipëria me një punë formale të siguruar. Sipas të dhënave të anketës, afërsisht dy të tretat largohen nga vendi pa një punë të sigurt, ndërsa 37% largohen me një marrëveshje formale punësimi.
Emigrantet femra kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa sesa homologĂ«t e tyre meshkuj tĂ« kenĂ« siguruar marrĂ«veshje punĂ«simi, duke sugjeruar angazhim mĂ« tĂ« madh me kanale formale migrimi. EmigrantĂ«t e rinj tĂ« moshĂ«s 15â24 vjeç shfaqin normĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« marrĂ«veshjeve para nisjes (51%), megjithĂ«se kĂ«to norma bien me rritjen e moshĂ«s.
EmigrantĂ«t drejt FrancĂ«s, GjermanisĂ« dhe MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa tĂ« sigurojnĂ« punĂ«sim para nisjes (41â44%), ndĂ«rsa ata qĂ« drejtohen drejt ItalisĂ«, Shteteve tĂ« Bashkuara dhe GreqisĂ« shfaqin norma mĂ« tĂ« ulĂ«ta (21â27%).
PĂ«rvoja e migracionit
Emigrantët shqiptarë arrijnë përfitime të konsiderueshme të të ardhurave gjatë qëndrimit të tyre jashtë vendit. Sipas anketës, ata fitojnë mesatarisht 2.5 herë më shumë sesa fitonin përpara se të largoheshin dhe po kaq herë më shumë sesa bashkëmoshatarët e tyre që mbeten në Shqipëri.
Emigrantët meshkuj në moshë pune kanë gjithashtu gjasa dukshëm më të larta të jenë të punësuar sesa ata që jetojnë në Shqipëri. Në përgjithësi, emigracioni lidhet me të ardhura më të larta nga puna për shqiptarët jashtë vendit.
Për më tepër, 28% e emigrantëve të punësuar raportojnë se punëdhënësit e tyre nuk ofrojnë kontribute për sigurim pensioni ose leje vjetore të paguara. Informaliteti është më i pranishëm tek emigrantët më të rinj, me nivel më të ulët arsimor dhe ata që kanë mbërritur së fundmi.
Emigrantët shpesh punojnë në pozicione nën kualifikimet e tyre arsimore, pavarësisht se arrijnë të ardhura absolute më të larta. Një në tre emigrantë aktualë dhe pothuajse katër në pesë të kthyer me arsim të lartë punojnë në punë që kërkojnë kualifikime nën nivelin e arritjeve të tyre arsimore.
Emigrantët meshkuj punojnë kryesisht në sektorët e ndërtimit dhe punë manuale, me mbi 40% si marangozë ndërtimi dhe profesione të ngjashme, ndërsa emigrantet femra përqendrohen në pastrim shtëpiak (rreth 25%) dhe infermieri ose mami (17%).
Të ikurit kursejnë më pak se sa prisnin, të kthyerve nuk u tepron asgjë
Emigrantët që jetojnë jashtë prisnin të fitonin mesatarisht rreth 3,900 USD në muaj, por në realitet, të ardhurat e tyre reale janë vetëm pak më shumë se gjysma e kësaj shume (2,200 USD). Si rezultat, ata kursejnë ndjeshëm më pak gjatë qëndrimit jashtë vendit sesa kishin parashikuar përpara migrimit (450 USD kundrejt 1,270 USD të pritshme).
Gjetje të ngjashme vërehen edhe tek emigrantët që janë kthyer në Shqipëri. Hendeku midis pritshmërive dhe realitetit vazhdon në të gjitha gjinitë, nivelet arsimore dhe vendet e destinacionit, me Greqinë që shfaq hendekun më të thellë (52% mungesë në të ardhura, 69% mungesë në kursime).
Ky hendek përfaqëson një sfidë kritike për politikat publike, pasi tregon se emigrantët marrin vendime të rëndësishme migrimi mbi bazën e informacionit të papërsosur, gjë që mund të çojë në zgjedhje jo optimale.
Largimi bëhet në informalitet
Përdorimi i shërbimeve ligjore nga emigrantët para ikjes mbetet i kufizuar, ku shumica mbështeten në rrjete informale në vend të sistemeve të strukturuara të mbështetjes.
Vetëm një pakicë e emigrantëve të ardhshëm përdor shërbime formale për të mbështetur udhëtimin e tyre migrator, me të kthyerit që tregojnë angazhim veçanërisht të ulët: vetëm 5% kanë përdorur agjenci private punësimi dhe 2% kanë përdorur shërbime publike punësimi.
Një pakicë e emigrantëve largohen nga Shqipëria me një punë formale të siguruar. Sipas të dhënave të anketës, afërsisht dy të tretat largohen nga vendi pa një punë të sigurt, ndërsa 37% largohen me një marrëveshje formale punësimi.
Emigrantet femra kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa sesa homologĂ«t e tyre meshkuj tĂ« kenĂ« siguruar marrĂ«veshje punĂ«simi, duke sugjeruar angazhim mĂ« tĂ« madh me kanale formale migrimi. EmigrantĂ«t e rinj tĂ« moshĂ«s 15â24 vjeç shfaqin normĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« marrĂ«veshjeve para nisjes (51%), megjithĂ«se kĂ«to norma bien me rritjen e moshĂ«s.
EmigrantĂ«t drejt FrancĂ«s, GjermanisĂ« dhe MbretĂ«risĂ« sĂ« Bashkuar kanĂ« mĂ« shumĂ« gjasa tĂ« sigurojnĂ« punĂ«sim para nisjes (41â44%), ndĂ«rsa ata qĂ« drejtohen drejt ItalisĂ«, Shteteve tĂ« Bashkuara dhe GreqisĂ« shfaqin norma mĂ« tĂ« ulĂ«ta (21â27%).
PĂ«rvoja e migracionit
Emigrantët shqiptarë arrijnë përfitime të konsiderueshme të të ardhurave gjatë qëndrimit të tyre jashtë vendit. Sipas anketës, ata fitojnë mesatarisht 2.5 herë më shumë sesa fitonin përpara se të largoheshin dhe po kaq herë më shumë sesa bashkëmoshatarët e tyre që mbeten në Shqipëri.
Emigrantët meshkuj në moshë pune kanë gjithashtu gjasa dukshëm më të larta të jenë të punësuar sesa ata që jetojnë në Shqipëri. Në përgjithësi, emigracioni lidhet me të ardhura më të larta nga puna për shqiptarët jashtë vendit.
Për më tepër, 28% e emigrantëve të punësuar raportojnë se punëdhënësit e tyre nuk ofrojnë kontribute për sigurim pensioni ose leje vjetore të paguara. Informaliteti është më i pranishëm tek emigrantët më të rinj, me nivel më të ulët arsimor dhe ata që kanë mbërritur së fundmi.
Emigrantët shpesh punojnë në pozicione nën kualifikimet e tyre arsimore, pavarësisht se arrijnë të ardhura absolute më të larta. Një në tre emigrantë aktualë dhe pothuajse katër në pesë të kthyer me arsim të lartë punojnë në punë që kërkojnë kualifikime nën nivelin e arritjeve të tyre arsimore.
Emigrantët meshkuj punojnë kryesisht në sektorët e ndërtimit dhe punë manuale, me mbi 40% si marangozë ndërtimi dhe profesione të ngjashme, ndërsa emigrantet femra përqendrohen në pastrim shtëpiak (rreth 25%) dhe infermieri ose mami (17%)./kb
Raporti âLĂ«vizshmĂ«ria NdĂ«rkombĂ«tare si Strategji Zhvillimiâ nga Banka BotĂ«rore, 2024, mbĂ«shtet ndĂ«rtimin e njĂ« sistemi gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s tĂ« migracionit, tĂ« quajtur âGlobALâ, i cili i sheh emigrantĂ«t si njĂ« forcĂ« pune shqiptare globale.
Kjo qasje synon forcimin e mbështetjes për emigrantët, shfrytëzimin e aftësive dhe burimeve të tyre, si dhe sigurimin e kontributit të tyre në ekonominë dhe shoqërinë vendase.
Â
Vendimmarrje e informuar
Banka Botërore sugjeron ndërtimin e sistemeve të forta të të dhënave mbi emigrantët. Duhen zbatuar anketa familjare mbi migracionin që ndjekin të gjithë trajektoren migratore dhe jo vetëm momente të veçuara në kohë.
Banka rekomandon krijimin e një sistemi të integruar të të dhënave që lidhin të gjitha shërbimet dhe rezultatet për emigrantët ndërmjet institucioneve, duke mundësuar menaxhim të plotë të rasteve dhe duke shmangur mbledhjen e dyfishtë të të dhënave.
Banka rekomandon zbatimin e monitorimit dhe vlerĂ«simit tĂ« bazuar nĂ« prova, pĂ«r tĂ« pĂ«rmirĂ«suar vazhdimisht programet mbi bazĂ«n e rezultateve reale dhe pĂ«r tâi pĂ«rshtatur ato sipas nevojave.
Â
Bashkëpunim i koordinuar
Banka sugjeron krijimin e një përgjigjeje të bashkërenduar mes të gjithë aktorëve të përfshirë në qeverisjen e migracionit dhe ofrimin e shërbimeve.
Sipas saj, duhen forcuar mekanizmat e koordinimit ndërinstitucional, me role, përgjegjësi dhe protokolle të qarta komunikimi ndërmjet ministrive dhe agjencive.
Duhet siguruar përputhshmëria ndërmjet qeverisjes qendrore dhe asaj vendore, për të shmangur mbivendosjet dhe boshllëqet në shërbime dhe për të garantuar ofrim të njëtrajtshëm në të gjithë vendin.
Vlen gjithashtu ndërtimi i partneriteteve shumëpalëshe që përfshijnë sektorin privat, organizatat joqeveritare, organizatat ndërkombëtare dhe diasporën në ekosistemin e shërbimeve.
Banka kërkon zgjerimin e bashkëpunimit ndërkufitar me vendet pritëse, për të ofruar shërbime përgjatë gjithë ciklit të migracionit.
Â
Shërbime globale shumëdimensionale
Ofrimi i mbështetjes gjithëpërfshirëse për emigrantët, duke adresuar të gjitha aspektet e nevojave të tyre të shumëllojshme dhe në ndryshim të vazhdueshëm, të tilla si zgjerimi i shërbimeve për të mbuluar të gjithë ciklin e migracionit, nga përgatitja para nisjes deri tek riintegrimi pas kthimit, si dhe për ata që qëndrojnë jashtë vendit, këshilloi Banka Botërore.
Sipas saj, duhet të bëhet përshtatja e paketave të shërbimeve sipas karakteristikave të emigrantëve, si niveli i aftësive, përbërja familjare, rezultatet në tregun e punës dhe qëllimet për kthim.
Â
Lehtësimi nga barrierat
Eliminimi i barrierave burokratike dhe thjeshtimi i ofrimit të shërbimeve për emigrantët duhet të përfshijë konsolidimin e të gjithë informacionit, shërbimeve dhe procedurave në një portal të vetëm dixhital, si e-Albania, i aksesueshëm para, gjatë dhe pas migrimit.
Nevojitet standardizimi i procedurave nĂ« tĂ« gjitha institucionet dhe bashkitĂ«, me procese tĂ« njĂ«jta aplikimi dhe kĂ«rkesa dokumentacioni dhe ndĂ«rtimi i njĂ« qasjeje âdixhitale sĂ« pariâ, me autentifikim nĂ« distancĂ«, aplikime online dhe udhĂ«zim tĂ« mbĂ«shtetur nga Inteligjenca Artificiale, duke ruajtur njĂ«kohĂ«sisht alternativat fizike.
Duhet të thjeshtohen procedurat burokratike, reduktimi i dokumentacionit, kohës së pritjes dhe hapave të panevojshëm përmes koordinimit ndërinstitucional.
Â
Ekspertizë dhe kapacitete më të forta
Banka Botërore kërkon garantimin e niveleve të mjaftueshme të stafit në të gjitha pikat e ofrimit të shërbimeve për emigrantët, nga zyrat vendore deri te rolet strategjike të vendimmarrjes.
Duhen rritur investimet në programe gjithëpërfshirëse trajnimi për të mbajtur stafin të përditësuar mbi shërbimet ekzistuese, praktikat më të mira dhe ndryshimet rregullatore.
Banka sugjeron se investimet në anketa që ndjekin emigrantët në kohë reduktojnë paragjykimet në vlerësimin e ndikimeve të migracionit dhe kontribuojnë në hartimin e politikave më të informuara.
Rezultatet tregojnë gjithashtu se zgjerimi i shërbimeve për emigrantët, përfshirë ato para nisjes, mund të përmirësojë ndjeshëm rezultatet e tyre, duke pasur parasysh lidhjen e fortë me mundësi më të mira punësimi jashtë vendit dhe pas kthimit në Shqipëri.
Po ashtu, përshtatja e paketave të shërbimeve sipas karakteristikave të emigrantëve rezulton thelbësore, për shkak të diversitetit të madh të nevojave dhe përvojave migratore./Marrë nga Monitor/ K.M
Mario Mitaj mbetet një kryefjalë në merkaton e dimrit. Mbrojtësi i kombëtares shqiptare mund të ndryshojë skuadër që në janar. Sipas raportimeve, Al Itihad, do e shesë shqiptarin pasi do të mbyll marrëveshjen me Nuno Tavaresh që aktualisht luan te Lacio.
Dy palët kanë arritur një marrëveshje paraprake dhe nëse çdo gjë shkon sipas planit, Mario Mitaj nuk do të këtë më hapësira në klubin arab dhe për këtë nuk do të pritet merkato e verës.
Ndonëse kontrata e tij është deri në vitin 2028, klubi i sheikëve nuk i ka ulur pretendimet dhe do të pranojë ofertat për mbrojtësin vetëm nëse mbushin arkat e klubit.
Al Ittihad shpenzoi 5 milionë euro për huazimin dhe më pas blerjen nga Lokomotiva e Moskës për futbollistin shqiptar Mario Mitaj. Edhe pse vetëm 22 vjeç, ai është kthyer në një lider për kombëtaren shqiptare duke i dhënë mjaft siguri në repartin difensivë.
Vetëm këtë sezon, me skuadrën e Al Ittihad, ai është aktivizuar në 16 ndeshje ka shënuar një gol dhe ka dhuruar 2 asist./E.T
Rriten me 25% çmimet e referencĂ«s qĂ« pĂ«rdoren nga doganat pĂ«r zhdoganimin e automjeteve tĂ« pĂ«rdorura pĂ«r kategorinĂ«Â e autoveturave, kamionĂ«t, kamionçinat dhe furgonĂ«t. Ămimet e referencĂ«s pĂ«rdoren pĂ«r zhdoganimin e automjeteve tĂ« pĂ«rdorura me vit prodhimi mĂ« tĂ« hershĂ«m se viti i fundit i publikuar nĂ« buletinet zyrtare tĂ« çmimeve qĂ« pĂ«rdorin Doganat si: âQuattrorouteâ, âTuttotrasportiâ, âSchwackelisteâ etj., qĂ« pasqyrojnĂ« çmimet e shitjes nĂ« tregjet europiane.
Rritja parashikohet nĂ« udhĂ«zimin e ri tĂ« MinistrisĂ« sĂ« Financave, âPĂ«r disa shtesa dhe ndryshime nĂ« udhĂ«zimin nr. 3, datĂ« 23.1.2018, âPĂ«r vlerĂ«simin e mallrave pĂ«r qĂ«llime doganoreââ, i cili ka hyrĂ« nĂ« fuqi pas botimit nĂ« Fletoren Zyrtare.
Sipas udhëzimit për automjetet me cilindratë nga 1400 deri në 1900 cc, pragu minimal i zhdoganimit rritet nga 200 mijë lekë në 250 mijë lekë, duke shënuar një rritje prej 25%.
Për automjetet me cilindratë nga 1900 deri në 2500 cc, vlera e referencës rritet nga 325 mijë lekë në 406 mijë lekë, ose rreth 25% më shumë.
Për automjetet me cilindratë nga 2500 deri në 3000 cc, çmimi minimal i zhdoganimit rritet nga 400 mijë lekë në 500 mijë lekë, me një rritje prej 25%.
Për automjetet me cilindratë nga 3000 deri në 4500 cc, pragu minimal rritet nga 500 mijë lekë në 625 mijë lekë, që përfaqëson një rritje prej 25%.
Ndërsa për automjetet me cilindratë mbi 4500 cc, vlera minimale e referencës mbetet e pandryshuar, në nivelin 1 milion lekë.
Rritja 25% është miratuar edhe për çmimet e referencës për kategorinë e mjeteve si kamionçinë, furgonë dhe kamionë.
Për kamionçinat dhe furgonët me kapacitet deri në 1.5 tonë, vlera minimale e referencës për zhdoganim rritet nga 400 mijë lekë në 500 mijë lekë, ose 25% më shumë.
Për mjetet me kapacitet nga 1.5 deri në 3.5 tonë, pragu minimal i zhdoganimit rritet nga 600 mijë lekë në 750 mijë lekë, duke shënuar një rritje prej 25%.
Për kamionët me kapacitet nga 3.5 deri në 10 tonë, vlera minimale e referencës rritet nga 850 mijë lekë në 1.062.500 lekë, ose rreth 25% më shumë.
Për kamionët me kapacitet nga 10 deri në 15 tonë, çmimi minimal i zhdoganimit rritet nga 1 milion lekë në 1.250.000 lekë, me një rritje prej 25%.
Për kamionët me kapacitet mbi 15 tonë, pragu minimal rritet nga 1.2 milion lekë në 1.5 milion lekë, duke reflektuar gjithashtu një rritje prej 25%.
Ishte
UDHĂZIM Nr. 3, datĂ« 23.1.2018 PĂR VLERĂSIMIN E MALLRAVE PĂR QĂLLIME DOGANORE
17.1 PĂ«r zhdoganimin e automjeteve, nĂ« rastet kur nuk pranohet transaksioni dhe nuk Ă«shtĂ« i mundur pĂ«rdorimi i metodave tĂ« tjera, vlerĂ«simi bazohet nĂ« publikimet e buletineve âQuattrorouteâ, âTuttotrasportiâ, âSchwackelisteâ etj., qĂ« pasqyrojnĂ« çmimet e shitjes nĂ« tregjet europiane.
17.2 Vlera e njĂ« autoveture gjendet nĂ« tabelĂ«n âQuattrorouteâ, duke u nisur nga marka, modeli dhe viti i prodhimit.
Në këtë rast, vlera e automjetit nuk duhet të jetë më e ulët se 80% e çmimit që gjendet në tabelë.
17.3 Kur për autoveturën që vlerësohet nuk gjendet të dhëna në buletin, vlerësimi bazohet duke u nisur nga modeli dhe cilindrata më e afërt. Në këtë rast, vlera nuk duhet të jetë më e ulët se 80% e çmimit që jepet në buletin.
17.4 Vlera pĂ«r kamionçina, furgona dhe kamionĂ« gjendet nĂ« publikimet e revistĂ«s âTuttotrasportiâ, duke u nisur nga marka, modeli dhe viti i prodhimit. NĂ« kĂ«tĂ« rast, vlera doganore nuk duhet tĂ« jetĂ« mĂ« e ulĂ«t se 80% e çmimit tĂ« gjendur nĂ« tabelĂ«.
Vlerësimi i automjeteve me vit prodhimi para vitit të fundit të publikuar në buletin, nuk mund të llogaritet më pak se çmimet e pasqyruara si më poshtë vijon:
 PĂ«r autoveturat a) Deri 1400 cc jo mĂ« pak se Ămimet 130.000 lekĂ« b) Mbi 1400-1900 cc jo mĂ« pak se 200.000 lekĂ« c) Mbi 1900-2500 cc jo mĂ« pak se 325.000 lekĂ« d) Mbi 2500-3000 cc jo mĂ« pak se 400.000 lekĂ« e) Mbi 3000-4500 cc jo mĂ« pak se 500.000 lekĂ« f) Mbi 4500 cc jo mĂ« pak se 1,000,000 lekĂ«.
Kamionçina, furgona dhe kamionĂ«Â a) Deri nĂ« 1.5 tonĂ« jo mĂ« pak se b) Nga 1.5 tonĂ« deri nĂ« 3.5 tonĂ« jo mĂ« pak se c) Nga 3.5 tonĂ« deri nĂ« 10 tonĂ« jo mĂ« pak se d) Nga 10 tonĂ« deri nĂ« 15 tonĂ« jo mĂ« pak se e) Mbi 15 tonĂ« jo mĂ« pak se 800.000 lekĂ« Ămimet 400.000 lekĂ« 600.000 lekĂ« 850.000 lekĂ« 1.000.000 lekĂ« 1.200.000 lekĂ«
BĂ«het
UdhĂ«zimi Nr. 26, datĂ« 17.12.2025 PĂR DISA SHTESA DHE NDRYSHIME NĂ UDHĂZIMIN NR. 3, DATĂ 23.1.2018, âPĂR VLERĂSIMIN E MALLRAVE PĂR QĂLLIME DOGANOREâ
NĂ« pikĂ«n 17, shtohet nĂ«npika 17.5 me pĂ«rmbajtje si mĂ« poshtĂ«: â17.5 VlerĂ«simi i automjeteve me vit prodhimi para vitit tĂ« fundit tĂ« publikuar nĂ« kĂ«to buletine dhe site nuk mund tĂ« llogaritet mĂ« pak se çmimet e pasqyruara, si mĂ« poshtĂ« vijon:
Për autoveturat çmimet janë: a) deri në 1400 cc jo më pak se 162 500 lekë; b) mbi 1400-1900 cc jo më pak se 250 000 lekë; c) mbi 1900-2500 cc jo më pak se 406 000 lekë; d) mbi 2500-3000 cc jo më pak se 500 000 lekë; e) mbi 3000-4500 cc jo më pak se 625 000 lekë; f) mbi 4500 cc jo më pak se 1 000 000 lekë.
PĂ«r kamionçina, furgona dhe kamionĂ«, sipas kapacitetit mbajtĂ«s çmimet janĂ«: a) deri nĂ« 1.5 tonĂ« jo mĂ« pak se 500 000 lekĂ«; b) nga 1.5 tonĂ« deri nĂ« 3.5 tonĂ« jo mĂ« pak se 750 000 lekĂ«; c) nga 3.5 tonĂ« deri nĂ« 10 tonĂ« jo mĂ« pak se 1 062 500 lekĂ«; d) nga 10 tonĂ« deri nĂ« 15 tonĂ« jo mĂ« pak se 1 250 000 lekĂ«; e) mbi 15 tonĂ« jo mĂ« pak se 1 500 000 lekĂ«.â. 9. Pika 18, hiqet.
Ky udhëzim hyn në fuqi pas botimit në Fletoren Zyrtare./Marrë nga Monitor/K.M
Ămimi i argjendit kaloi 78 dollarĂ« pĂ«r 28 gramĂ« pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« tĂ« premten, ndĂ«rsa metalet e çmuara vazhdojnĂ« njĂ« rritje rekord, me faktorĂ« si uljet e normave tĂ« interesit dhe pasiguria e tarifave qĂ« e shtyjnĂ« arin, argjendin dhe platinin nĂ« nivelet mĂ« tĂ« larta tĂ« tĂ« gjitha kohĂ«rave.
Rritja e çmimit të argjendit e ka tejkaluar arin, megjithëse çmimi i metalit më të shtrenjtë u rrit pak mbi 1.2% duke arritur një maksimum prej 4,562.70 dollarësh të premten.
Ămimi i argjendit Ă«shtĂ« rritur mĂ« shumĂ« se 146% gjatĂ« vitit tĂ« kaluar, duke e vendosur metalin nĂ« rrugĂ«n e duhur pĂ«r tĂ« pasur vitin e tij mĂ« tĂ« madh tĂ« fitimeve qĂ« nga viti 1979.
Platini gjithashtu u rrit me gati 9% të premten, duke arritur një çmim prej 2,503 dollarësh, ndërsa bakri u rrit më shumë se 5% në një çmim prej 5.82 dollarësh.
Ămimi i argjendit Ă«shtĂ« rritur ndjeshĂ«m kĂ«tĂ« vit pĂ«r shkak tĂ« uljeve tĂ« normave tĂ« interesit federal, kĂ«rkesĂ«s pĂ«r argjend nĂ« qendrat e tĂ« dhĂ«nave tĂ« inteligjencĂ«s artificiale, furnizimit tĂ« kufizuar tĂ« argjendit dhe pasigurisĂ« sĂ« tarifave, thanĂ« analistĂ«t.
Forbes analizon se pavarësisht çmendurisë së argjendit, ari është ende një investim më i sigurt. Analistët thonë se ari është një investim më praktik për bankat sepse është një burim më i rrallë dhe shumë më i vlefshëm për gramë, duke e bërë më të lehtë transportimin dhe sigurimin e tij.
Disa analistë kanë thënë se argjendi do të vazhdojë të lulëzojë të paktën gjatë vitit të ri 2026. Për argjendin konkretisht, ndërsa asgjë nuk është e garantuar, rritja e pasigurisë ekonomike dhe inflacioni i vazhdueshëm sugjerojnë se mund të shohim çmime më të larta dhe kërkesë më të fortë./mxh
Një sulm i rëndë ka ndodhur në xhaminë shiite Imam Ali në qytetin Homs, në Siri, gjatë kohës së faljes. Një person i armatosur me lëndë shpërthyese e ka aktivizuar atë brenda objektit fetar, duke shkaktuar pasoja të rënda.
Sipas burimeve lokale, të paktën 6 persona kanë humbur jetën, ndërsa dhjetëra të tjerë janë plagosur.
Të lënduarit janë transportuar në spitalet e zonës, ku po marrin trajtim mjekësor, raporton aljazeera.
Në vendngjarje kanë arritur menjëherë shërbimet e emergjencës dhe forcat e sigurisë, të cilat kanë rrethuar zonën dhe kanë nisur hetimet për të zbardhur rrethanat e sulmit.
Autoritetet kanë forcuar masat e sigurisë edhe në objekte të tjera fetare, nga frika e incidenteve të mëtejshme. Ngjarja vjen në një kontekst të ndjeshëm sigurie në Siri dhe pritet të rrisë shqetësimet për stabilitetin dhe sigurinë e civilëve, veçanërisht në vendet e kultit.
Ekonomia shqiptare do të përfitojë 71.3 milion euro nga anëtarësimi në sistemin Europian të pagesave. Ata që përfitojnë direkt janë qytetarët dhe bizneset që realizojnë pagesa apo kryejnë trasaksione në vende të ndryshme të Europës.
Këto të dhëna janë nxjerë pas një studimi të realizuar nga ekspertë të German Economic Team, GET (ent konsulence i financuar nga Ministria Gjermane për Ekonominë dhe Energjinë).
Ndërkohë që nga të dhënat paraprake rezulton se   vetëm në një muaj ka pasur fluks të transfertave në Sepa të cilat përllogariten në rreth 600 milion euro.
Në raport theksohet se reduktimi i kostove të transfertave ndërkombëtare do të arrijë në 62 milionë euro për pagesat e lidhura me tregtinë e jashtme dhe më shumë se 9 milionë euro për remitanca.
Integrimi në SEPA përkthehet ndër të tjera edhe në një element të rëndësishëm për uljen e informalitetit në ekonomi.
Pas anëtarësimit në Sepa transaksionet deri në 20 mijë euro që nisen nga Shqipëria drejt vendeve të tjera, do të kenë komisione deri  në 2 euro, ndërsa për trasaksionet për vlera deri në 100 mijë euro janë sa 0.01% e vlerës, ndërsa për transaksionet mbi 100 mijë euro, komisionet janë maksimumi 25 euro.
Ndërsa për të gjithë shqiptarët që janë në emigrim dhe do të sjellin para për familjarët e tyre në rrugë zyrtare, komisioni maksimal do të jetë 3 euro.
Anëtarësimi në SEPA është një arritje në rrugën drejt BE pasi konfirmon integrimin ekonomik. Kjo do u sjell qytetarëve përfitime konkrete por edhe bizneseve.
Greqia po shkon me hapa të shpejtë drejt mbylljes në vitin 2026 të termocentraleve që përdorin qymyrgurin si lëndë të parë për prodhimin e energjisë elektrike.
Kjo reformë po shkakton papunësi dhe largim të fuqisë punëtore nga vendi.
Qytetet industriale rreth këtyre termocentraleve rrezikojnë të bëhen si Detroiti, metropoli amerikan i goditur nga rënia e industrisë automobilistike.
Në veri të vendit, aktualisht vetëm dy termocentrale me qymyrguri kanë mbetur funksionale. Njëri do të mbyllet në maj, ndërsa tjetri do të shndërrohet në gaz natyror deri në fund të vitit 2026.
Njëmbëdhjetë termocentrale kanë ndërprerë tashmë veprimtarinë në këtë rajon, i cili për dekada të tëra ishte qendra e prodhimit të energjisë nëpërmjet qymyrgurit në Greqi.
Kjo zonë ka shkallën më të lartë të papunësisë në Greqi, me 16.5%, dyfishi i mesatares kombëtare, sipas zyrës së statistikave.
ĂshtĂ« gjithashtu rajoni qĂ« ka pĂ«rjetuar rĂ«nien mĂ« tĂ« ndjeshme tĂ« popullsisĂ« gjatĂ« dekadĂ«s sĂ« fundit, me 10,1%.
Sipas vlerësimeve, më shumë se 10 mijë vende pune janë humbur tashmë dhe kjo shifër pritet të arrijë në 20 mijë sapo plani i tranzicionit të gjelbër të zbatohet plotësisht.
Vitin që po vjen, Greqia do të përfundojë heqjen e shpejtë të qymyrit nga përdorimi në funksion të tranzicionit energjetik. Në vend të qymyrit, ky shtet po ndërton kapacitete prodhimi të energjisë, kryesisht nëpërmjet parqeve me panele të energjisë diellore.
Prodhimi i qymyrit nĂ« Greqi ka rĂ«nĂ« qĂ« nga fillimi i viteve 2000. Termocentralet tashmĂ« janĂ« shumĂ« tĂ« kushtueshme pĂ«r tâu pĂ«rdorur, falĂ« rregullave tĂ« reja pĂ«r tĂ« reduktuar ndotjen. Greqia synon qĂ«, krahas mbylljes sĂ« dy termocentraleve tĂ« saj tĂ« fundit me qymyr, tĂ« ndalĂ« edhe prodhimin e qymyrit nga shumica e minierave tĂ« saj, pĂ«rfshirĂ« njĂ« qĂ« Ă«shtĂ« ndĂ«r mĂ« tĂ« mĂ«dhatĂ« nĂ« EvropĂ«.
Maqedonia Perëndimore, një rajon pa dalje në det dhe me popullsi të rrallë, shumë në veri të Athinës, nxori qindra miliona tonë metrikë qymyr, duke prodhuar pjesën më të madhe të energjisë elektrike të Greqisë dhe duke sjellë edhe pasoja shkatërruese mjedisore dhe shëndetësore./kb
Prodhuesit vendas ende nuk po arrijnë të ulin stokun e birrës të grumbulluar gjatë stinës së verës, për shkak të pritshmërive për rritje konsumi nga turizmi.
Stoqet e grumbulluar ndikuan në rënien e prodhimit për muajt shtator -nëntor 2025. Sipas të dhënave të Doganave për këtë periudhë prodhimi ra 11% krahasuar me muajt shtator-nëntor 2024.
Ndërsa për 11 mujorin 2025 sipas të dhënave të Doganave u prodhua një sasi prej 37,7 mln litra birrë. Krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, prodhimi është rritur 8%, duke qëndruar në nivelet më të larta pas periudhës së pandemisë së Covid-19.
Për shkak të pritshmërive për shtim të kërkesës gjatë sezonit turistik gjatë muajve të verës operatorët kryesorë pohuan se rritën gati 10% prodhimin, për shkak të parashikimeve optimiste për shtim konsumi nga turizmi.
Rritja më e lartë e prodhimit rezulton se ka qenë në muajin korrik 2025. Sipas të dhënave të Doganave për muajin korrik u prodhuan 6,1 mln litra birra apo 35% më shumë se muaji korrik 2024.
Megjithëse disa nga fabrikat më të mëdha rritën prodhimin në muajt e verës, pas përfundimit të sezonit turistik operatorët raportuan se pjesa më e madhe e birrës u magazinua, pasi rritja e pritshme e konsumit nga turizmi nuk është realizuar. Operatorët pohuan se për sezonin turistik dominuan turistët low cost , që më tepër konsumonin në ambientet me qira sesa në bare dhe restorante.
Sipas prodhuesve janĂ« edhe disa faktorĂ« tĂ« tjerĂ« ndikojnĂ« nĂ« pengimin e rritjes sĂ« konsumit tĂ« birrĂ«s vendase, qĂ« nga Akciza e aplikuar pĂ«r prodhimin vendas qĂ« prej 2023 Ă«shtĂ« e barabartĂ« me akcizĂ«n e shoqĂ«rive importuese; Ămime konkurruese nga birrat e importit, si pasojĂ« presion konkurrues mbi çmimet; Ulja e konsumit tĂ« pijeve alkoolike nĂ« tĂ«rĂ«si nĂ« ambientet familjare dhe konsumi i tyre kryesisht nĂ« bare dhe restorante, ku çmimet e ofruara janĂ« tĂ« larta (çmimi mesatar pĂ«r shishe 0.33 l ose kanaçe 0.5 l nĂ« dyqan Ă«shtĂ« 80â120 lekĂ«, ndĂ«rsa nĂ« bare dhe restorante 200â350 lekĂ«).
Ndërsa importet e birrës vijojnë të jenë me rënie, e cila nisi që në muajin korrik 2025 sipas të dhënave të Doganave.
Për periudhën janar-nëntor është importuar një sasi prej 51,6 mln litra birrë. Krahasuar me të njëjtën periudhë të 2024-s importet kanë rënë 4.3%.
Drejtues të një prej kompanive importuese të birrës në vend pohuan më herët se gjatë muajve të verës hasën rënie të konsumit, e ndikuar nga disa faktorë përfshirë numrin më të ulët të turistëve për sezonin 2025 në raport me sezonin e kaluar, abuzimi me çmimet e shitjes së birrës së importit në zonat bregdetare përgjatë stinës së verës, si dhe me aksionet e nisura nga qeveria në muajt e verës për lirimin e hapësirave publike.
Aksioni për lirimin e hapësirave që nisi në muajt e verës u shoqërua me heqjen e tendave të shumë bare dhe restoranteve në vend.
Por pavarësisht rënies së tyre dhe shtimit të prodhimit të ndikuara nga tendencat e konsumit, importet vijuan të zënë peshën kryesore të tregut në vend. Për janar -nëntor 2025 pesha e tyre arriti 58% kundrejt peshës prej 42% që zuri prodhimi vendas./K.M
Nëse integrimi në BE do të ndodhë pa rritur cilësinë e ekonomisë dhe të vlerës së punës në Shqipëri, emigrimi do të përforcohet më shumë lajmëroi Fondi Monetar e Ndërkombëtar në rishikimin e fundit të Marrëveshjes me Shqipërinë.
Fondi vuri në dukje se Shqipëria ka përqindjen më të lartë të individëve në Rajon që deklarojnë se kanë gjasa të emigrojnë në dekadën e ardhshme ose që synojnë të largohen brenda 12 muajve.
âKy nivel i lartĂ« i gatishmĂ«risĂ« pĂ«r emigrim, krahasuar me vendet e tjera tĂ« EuropĂ«s Qendrore dhe Lindore, sugjeron njĂ« mungesĂ« besimi nĂ« perspektivat ekonomike dhe sociale nĂ« vend, si dhe dobĂ«si tĂ« tregut tĂ« punĂ«s pĂ«r tĂ« ofruar mundĂ«si cilĂ«sore dhe tĂ« qĂ«ndrueshmeâ, referoi FMN.
Në të kundërt duke rritur vlerën e punës, integrimi i vendit tonë në BE do të sillte rritje të fortë të prodhimit për frymë dhe ulje të papunësisë, e për rrjedhojë do të zbuste valën e emigrimit, sugjeron Fondi.
Të ardhurat për frymë në Shqipëri janë sa 34% e mesatares së BE-së, një hendek shumë i thellë. Sipas Fondit Shqipëria përveç hendekut në të ardhura shfaq një prapambetje strukturore, që nuk lidhet vetëm me nivelin e investimeve, por edhe me efikasitetin e përdorimit të punës dhe kapitalit. Kjo tregon se rritja ekonomike ka qenë më tepër e bazuar në faktorë sasiorë sesa në përmirësim real të produktivitetit.
Sipas FMN zhvillimet demografike në vend me emigrim të fortë te të rinjve dhe rënien të forcës së punës janë duke ndikuar negativisht perspektiven ekonomike të vendit.
Shqipëria ka përjetuar një rënie të ndjeshme të popullsisë në moshë pune, çka reflekton tkurrjen demografike dhe emigracionin masiv. Në krahasim me disa vende të tjera të rajonit, rënia popullsisë në Shqipëri është më e theksuar, duke sinjalizuar presion të vazhdueshëm mbi ofertën e punës dhe potencialin afatgjatë të rritjes ekonomike.
Shqipëria ka prodhim për orë pune dukshëm më të ulët se mesatarja e BE-së dhe e vendeve të Ballkanit Perëndimor, ndërkohë që informaliteti mbetet i lartë. Edhe pse normat e punësimit dhe pjesëmarrjes në forcën e punës janë përmirësuar në vitet e fundit, ato nuk përkthehen në produktivitet të lartë, ndërsa përqindja e të rinjve as në punë dhe as në shkollë mbetet problematike. Kjo tregon se ekonomia po krijon vende pune, por jo vende pune me vlerë të shtuar të lartë.
Pagat më të larta në vendet e BE-së përbëjnë një faktor të fortë tërheqës, duke qenë se Shqipëria renditet me nivelin më të ulët të pagave ndër vendet Europiane. Hendeku më i madh i pagave vërehet te punonjësit me arsim të lartë, ku pagat janë mbi trefish më të larta në ekonomitë e avancuara të BE-së dhe bëhen shkak për rritje të emigrimit. Anketat tregojnë se mangësitë në qeverisje dhe në sundimin e ligjit janë gjithashtu ndër nxitësit kryesorë të emigrimit, veçanërisht te punonjësit e kualifikuar.
Analizat e stafit e stafit të FMN tregojnë se një paketë gjithëpërfshirëse reformash që rrit produktivitetin është kyçe për përshpejtimin e rritjes ekonomike dhe zbutjen e efekteve negative të migracionit. Ndërsa përpjekjet e qeverisë për rritjen e pagave përmes rritjeve të përsëritura të pagës minimale mund të ofrojnë lehtësim afatshkurtër, ato nuk janë të qëndrueshme pa rritje përkatëse të produktivitetit. /K.M
Login
