❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Sala pĂ«r “World Health Voices”: Tre shtylla reforme pĂ«r tĂ« transformuar kujdesin shĂ«ndetĂ«sor

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Ermira Isufaj

TIRANË, 22 dhjetor /ATSH/ Historia e tretĂ« e kopertinĂ«s e “World Health Voices” i Ă«shtĂ« kushtuar ProfesoreshĂ« Evis Sala, ministre e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« dhe MirĂ«qenies Sociale, njĂ« eksperte e njohur ndĂ«rkombĂ«tarisht nĂ« imazherinĂ« onkologjike, karriera e sĂ« cilĂ«s ka pĂ«rfshirĂ« Universitetin e Cambridge-it (MbretĂ«ri e Bashkuar), Memorial Sloan Kettering Cancer Center (Nju Jork, SHBA), Policlinico Gemelli (RomĂ«, Itali)  dhe tani drejtimin kombĂ«tar pĂ«r shĂ«ndetĂ«sinĂ«.

Gjatë kësaj bisede, ministrja Sala reflekton mbi thirrjen e saj të hershme drejt mjekësisë, rrugëtimin shkencor të bazuar në inovacion dhe kërkimin onkologjik, si dhe angazhimin për të ndërtuar një sistem shëndetësor më të barabartë, modern dhe të përqendruar te pacienti për Shqipërinë.

Si Ministre e ShĂ«ndetĂ«sisĂ« dhe Mbrojtjes Sociale, Evis Sala mbulon jo vetĂ«m shĂ«ndetĂ«sinĂ«, por edhe mirĂ«qenien sociale, njĂ« portofol qĂ« ajo e pĂ«rshkruan si “gjigant”.

Në sektorin e shëndetësisë, Sala ka përcaktuar tre fusha të mëdha, Onkologjia dhe Rrjeti Shqiptar i Kancerit, Një sistem i unifikuar diagnostik si dhe Inteligjenca artificiale dhe integrimi digjital.

“Duhet tĂ« pĂ«rmirĂ«sojmĂ« shĂ«rbimet e kancerit nĂ« ShqipĂ«ri”, shprehet Sala e cila planifikon krijimin e Rrjetit Shqiptar tĂ« Kancerit, me njĂ« Institut Onkologjik nĂ« TiranĂ« nĂ« qendĂ«r.

“Rrjeti Ă«shtĂ« nĂ« ndĂ«rtim e sipĂ«r dhe do tĂ« krijohet nĂ« gjashtĂ« muajt e ardhshĂ«m, dhe instituti do tĂ« vijojĂ« gjatĂ« vitit pasues”, vijon ajo duke shtuar se “ne duam ta çojmĂ« mjekĂ«sinĂ« e kancerit te pacienti, jo pacientin te mjekĂ«sia”.

Kjo do të shoqërohet me standardizimin e protokolleve onkologjike dhe hedhjen e bazave, brenda rreth dy vitesh, për kapacitetet e provave klinike në Shqipëri.

Ministrja deklaron se: “ne duam qĂ« ShqipĂ«ria tĂ« ketĂ« kapacitet pĂ«r tĂ« zhvilluar prova klinike, pĂ«r tĂ« hapur derĂ«n e inovacionit nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« strukturuar”.

Diagnostika është  një tjetër fushë e lidhur ngushtë me formimin e saj profesional dhe Sala synon që të ndërtojë një sistem sistem diagnostik të integruar mirë në të gjithë vendin. 

Me njĂ« popullsi rreth 2.4 milionĂ« banorĂ«, ajo vĂ«ren se “ShqipĂ«ria Ă«shtĂ« si njĂ« qytet i madh, madje jo shumĂ« i madh, po tĂ« mendosh pĂ«r disa qendra urbane globale”.

Kjo shkallĂ«, sipas saj, Ă«shtĂ« avantazh. “ShqipĂ«ria mund dhe do tĂ« ketĂ« njĂ« sistem diagnostik tĂ« unifikuar nĂ« afat tĂ« mesĂ«m dhe tĂ« gjatĂ«â€.

Shtylla e tretë është inteligjenca artificiale dhe shëndetësia digjitale, e lidhur ngushtë si me onkologjinë ashtu edhe me diagnostikën.

“Ne duam tĂ« krijojmĂ« njĂ« sistem bazĂ« tĂ« integruar, njĂ« ‘backbone’, qĂ« lidh sisteme tĂ« ndryshme dhe siguron ndĂ«rveprueshmĂ«ri”, deklaron ministrja Sala.

Ajo sqaron se: “nĂ« afat tĂ« shkurtĂ«r, ne tashmĂ« po pĂ«rmirĂ«sojmĂ« kushtet dhe protokollet nĂ« onkologji. NĂ« tre muaj nuk mund tĂ« ndryshosh gjithçka, por mund tĂ« fillosh”. 

NĂ« fillim tĂ« vitit tĂ« ardhshĂ«m, ajo pret tĂ« ketĂ« njĂ« hartĂ«zim tĂ« plotĂ« tĂ« kĂ«tyre tre fushave strategjike dhe plane konkrete veprimi. “Do t’i kemi hartĂ«zuar fushat, do tĂ« kemi pĂ«rcaktuar veprimet, do tĂ« kemi identifikuar ekipet dhe do tĂ« kemi planifikuar financimin, sepse financimi duhet planifikuar paraprakisht”, nĂ«nvizon ministrja e ShĂ«ndetĂ«sisĂ«. 

Përtej shëndetësisë, ministrja Sala është shumë e vetëdijshme për sfidat dhe mundësitë në fushën e mirëqenies sociale.

ShqipĂ«ria po pĂ«rgatitet pĂ«r njĂ« hap historik: anĂ«tarĂ«simin nĂ« Bashkimin Europian nĂ« vitin 2029. “KĂ«to katĂ«r vite janĂ« njĂ« moment shumĂ« historik pĂ«r ne, pĂ«r t’u pĂ«rqendruar njĂ«kohĂ«sisht si nĂ« shĂ«ndetĂ«si ashtu edhe nĂ« mirĂ«qenie sociale”, deklaron Sala ku njĂ« fokus kryesor Ă«shtĂ« pĂ«rafrimi ligjor, veçanĂ«risht nĂ« fushĂ«n e mirĂ«qenies sociale.

Kur pyetet posaçërisht pĂ«r onkologjinĂ« pediatrike, Sala shprehet se “kur them onkologji, kjo pĂ«rfshin onkologjinĂ« pediatrike dhe sĂ«mundjet hematologjike malinje. Gjithçka.”

Brenda Rrjetit të ardhshëm Kombëtar të Kancerit, tre qendra kryesore do të funksionojnë nën ombrellën e Institutit Onkologjik në Tiranë, Hemato-onkologjia, Onkologjia pediatrike dhe Onkologjia e përgjithshme.

Integrimi i kërkimit shkencor në zemër të sistemit shëndetësor është një prej sfidave shprehet Sala dhe shtyllë kyçe e kësaj strategjie është AI dhe inovacioni i drejtuar nga të dhënat.

“Ne do tĂ« inkurajojmĂ« shumĂ« ‘spin-off’ tĂ« AI-sĂ« tĂ« vijnĂ« nĂ« ShqipĂ«ri dhe tĂ« punojnĂ« me ne, sepse do tĂ« krijojmĂ« njĂ« dataset kombĂ«tar qĂ« Ă«shtĂ« mjaft specifik mesdhetar, pĂ«r sa i pĂ«rket stilit tĂ« jetesĂ«s dhe modeleve tĂ« sĂ«mundjeve”, deklaron ministrja. 

Si njĂ« lidere globale nĂ« imazherinĂ« onkologjike, Evis Sala pyetet shpesh pĂ«r njĂ« shqetĂ«sim qĂ« shumĂ« nĂ« kĂ«tĂ« fushĂ« e kanĂ« nĂ« heshtje: A do t’i zĂ«vendĂ«sojĂ« AI radiologĂ«t?

Ajo pĂ«rgjigjet pa hezitim: “NĂ«se do ta rimendoja veten sot, me AI-nĂ« qĂ« po merr pĂ«rsipĂ«r disa detyra, mendoj se radiologu do tĂ« jetĂ« mĂ« shumĂ« si njĂ« dirigjent orkestre, qĂ« orkestron mjete tĂ« ndryshme tĂ« AI-sĂ«â€. 

Ajo e hedh poshtë kategorikisht idenë se radiologjia si specialitet do të zhduket.

“Geoffrey Hinton e kishte gabim, dhe kjo Ă«shtĂ« provuar, pavarĂ«sisht ndikimit tĂ« tij nĂ« nivel Nobeli dhe mendjes sĂ« tij brilante. AI nuk do ta zĂ«vendĂ«sojĂ« radiologun. Por me siguri do ta zĂ«vendĂ«sojĂ« radiologun qĂ« nuk pĂ«rdor AI”, shprehet Sala.

Mesazhi i saj pĂ«r brezin e ri Ă«shtĂ« i qartĂ« dhe shkon pĂ«rtej imazherisĂ«: “NĂ«se nuk di tĂ« pĂ«rdorĂ«sh AI-nĂ«, nĂ«se nuk e pĂ«rdor AI-nĂ«, je i vjetĂ«ruar. Kjo vlen pĂ«r onkologjinĂ« dhe pĂ«r çdo fushĂ« tjetĂ«r”.

Sala e sheh AI-nĂ« si njĂ« forcĂ« çliruese, jo si kĂ«rcĂ«nim. “ShumĂ« detyra janĂ« tĂ« mĂ«rzitshme dhe pĂ«rsĂ«ritĂ«se. Kush dĂ«shiron tĂ« numĂ«rojĂ« mĂ« nyjet pulmonare? TĂ« gjitha kĂ«to do t’i bĂ«jĂ« AI, e integruar nĂ« sistemet tona”, vijon ajo.

Motivimi i saj në krye të Ministrisë së Shëndetësië është të përdorë gjithë përvojën e saj, gati 30 vjet në vende, sisteme shëndetësore dhe rrethana të ndryshme, për të bërë ndryshim në atdhe.

NĂ«se do tĂ« mbahet mend pĂ«r diçka si ministre, ajo shpreson tĂ« jetĂ« pĂ«r tre fushat qĂ« ka zgjedhur si shtylla. “NĂ«se arrij tĂ« bĂ«j ndryshim, bashkĂ« me ekipin, nĂ« onkologji, AI digjitale dhe diagnostikĂ«, atĂ«herĂ« do ta kem bĂ«rĂ« mirĂ« punĂ«n”, shprehet Sala.

Kur pyetet se çfarĂ« do t’u thoshte tĂ« rinjve nĂ« fillim tĂ« karrierĂ«s, Sala rikthehet te temat qĂ« kanĂ« formĂ«suar jetĂ«n e saj: mentorĂ«t, lĂ«vizshmĂ«ria, rezistenca dhe karakteri. “Duhet ta shihni botĂ«n. Ishte njĂ« hap i madh kur shkova pĂ«r felloĂ«ship nĂ« Sloan Kettering, djali im ishte 11 vjeç. Kur bĂ«ra specializimin, ai ishte katĂ«r. ËshtĂ« e vĂ«shtirĂ«, sidomos me familje. Por shihni botĂ«n. Mos qĂ«ndroni nĂ« tĂ« njĂ«jtin vend”, apelon ministrja Sala. 

Këshilla e saj është praktike dhe filozofike njëkohësisht: ndërto rezistencë; shko dhe shih si bëhen gjërat diku tjetër, si mirë ashtu edhe keq; dhe mëso nga ajo që nuk bëhet mirë, për të mos e përsëritur.

https://oncodaily.com/magazine/evis-sala-albania-minister-of-health-2025

The post Sala pĂ«r “World Health Voices”: Tre shtylla reforme pĂ«r tĂ« transformuar kujdesin shĂ«ndetĂ«sor appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Aktit Normativ i fundvitit, 18 milionë euro shtesë për barna në spitalet publike

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Etleva Xhajanka

TIRANË, 22 dhjetor /ATSH/ Ministri i Financave Petrit Malaj deklaroi se shĂ«ndetĂ«sia Ă«shtĂ« njĂ« nga sektorĂ«t kryesorĂ« qĂ« do tĂ« mbĂ«shtetet pĂ«rmes Aktit Normativ tĂ« fundvitit, tĂ« miratuar sĂ« fundmi nga qeveria, i cili parashikon disa ndryshime nĂ« buxhetin e vitit 2025.

Sipas tij, sektori i shëndetësisë do të përfitojë një mbështetje shtesë prej 18 milionë eurosh, fonde që do të përdoren kryesisht për sigurimin e barnave në spitalet publike, me qëllim përmirësimin e shërbimit shëndetësor për qytetarët.

Ministri bëri të ditur gjithashtu se pushteti vendor do të përfitojë nga ky Akt Normativ, duke u mbështetur me rreth 1,2 miliardë lekë shtesë. Këto fonde do të përdoren për shlyerjen e detyrimeve më të vjetra të prapambetura të bashkive.

“NĂ« total, vlera qĂ« po i alookojmĂ« pushtetit vendor Ă«shtĂ« e barasvlefshme me rreth 40 pĂ«r qind tĂ« detyrimeve tĂ« prapambetura qĂ« kanĂ« kĂ«to bashki”, u shpreh ministri.

Ai theksoi se këto janë vetëm disa nga politikat e parashikuara në Aktin Normativ, të cilat synojnë garantimin e përdorimit të fondeve publike aty ku nevoja është më e madhe.

Sipas ministrit, Ministria e Financave mbetet e angazhuar për të garantuar stabilitetin ekonomik dhe për të zbatuar politika që synojnë rritjen e mirëqenies sociale të qytetarëve të vendit.

/e.xh/a.f/

The post Aktit Normativ i fundvitit, 18 milionë euro shtesë për barna në spitalet publike appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Ajri i ndotur në Kosovë, këshillohet që personat e ndjeshëm të shmangin daljet

✇Sinjali
By: Njomza Salihi

Sipas platformĂ«s “IQAir”, ku bĂ«hen matjet e cilĂ«sisĂ« sĂ« ajrit nĂ« tĂ« gjitha vendet e botĂ«s, Prishtina Ă«shtĂ« renditur si qyteti i 13-tĂ« me ajrin mĂ« tĂ« ndotur, me indeks tĂ« cilĂ«sisĂ« sĂ« ajrit 158, qĂ« konsiderohet “i pashĂ«ndetshĂ«m”.

Ndërkohë, Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës ka njoftuar se edhe gjatë ditës së sotme, në vendet e ulëta, do të ketë mjegull të dendur. Prandaj, këshillohet që personat e ndjeshëm të shmangin daljet e panevojshme, ndërsa drejtuesve të automjeteve u rekomandohet të kenë kujdes të shtuar gjatë vozitjes.

Prishtina ka zĂ«nĂ« vendin e 13-tĂ« nĂ« botĂ« si qyteti me ajrin mĂ« tĂ« ndotur. Sipas platformĂ«s “IQAir”, ku bĂ«hen matjet e cilĂ«sisĂ« sĂ« ajrit nĂ« tĂ« gjitha vendet e botĂ«s, Prishtina Ă«shtĂ« renditur si qyteti i 13-tĂ« me ajrin mĂ« tĂ« ndotur, me indeks tĂ« cilĂ«sisĂ« sĂ« ajrit 158, qĂ« konsiderohet “i pashĂ«ndetshĂ«m”.

Specialistë të cilësisë së ajrit thonë se gjendja është shqetësuese dhe se përkeqësimit të kësaj situate po i kontribuojnë edhe kushtet meteorologjike.

“NĂ« bazĂ« tĂ« matjeve qĂ« kemi marrĂ« nga Instituti Hidrometeorologjik nĂ« kohĂ« reale, kemi tejkalim tĂ« grimcave tĂ« pluhurit PM2.5 dhe PM10, tĂ« cilat qĂ«ndrojnĂ« pezull nĂ« ajĂ«r. Ajo qĂ« po e pĂ«rkeqĂ«son kĂ«tĂ« gjendje janĂ« kushtet meteorologjike, si lagĂ«shtia e madhe e ajrit, temperaturat e ulĂ«ta dhe mungesa e erĂ«s, tĂ« cilat ndikojnĂ« drejtpĂ«rdrejt nĂ« cilĂ«sinĂ« e ajrit”, tha pĂ«r RTK-nĂ« Mentor Shala, specialist i cilĂ«sisĂ« sĂ« ajrit.

Ai thotë se mbrojtja më e mirë në këtë situatë është reduktimi i daljeve jashtë, veçanërisht për disa kategori të ndjeshme.

“I rekomandojmĂ« grupmoshat e ndjeshme, si tĂ« moshuarit, fĂ«mijĂ«t dhe personat me sĂ«mundje kronike, qĂ« t’i ulin frekuentimet jashtĂ« dhe t’i reduktojnĂ« sa mĂ« shumĂ« daljet kur cilĂ«sia e ajrit nuk Ă«shtĂ« e mirĂ«. Nga monitorimi dhe mjegulla qĂ« vĂ«rejmĂ«, konstatojmĂ« gjendje jo tĂ« mirĂ« kryesisht nĂ« mĂ«ngjes, nĂ« mbrĂ«mje dhe gjatĂ« natĂ«s”, shtoi ai.

Shala thotë se gjendja e cilësisë së ajrit pritet të përmirësohet nga dita e mërkurë, kur parashikohen reshje shiu dhe ndryshim i kushteve të motit.

Megjithatë, ai shpreh shqetësim për ditët festive të fundvitit, për shkak të përdorimit të mjeteve piroteknike, të cilat, sipas tij, shkaktojnë ndotje të madhe përmes çlirimit të metaleve të rënda në ajër.

Ndryshe, qytetet me ajrin më të pastër janë renditur Berna në Zvicër, Roterdami në Holandë, San Francisko në SHBA, Melbourne në Australi, Vancouver në Kanada, Lisbona në Portugali, Helsinki në Finlandë, si dhe qytete të tjera.

Para Prishtinës, qytetet më të ndotura janë kryesisht nga Pakistani, India, Egjipti dhe Bangladeshi. Ndërsa nga rajoni, më të ndotura konsiderohen Beogradi dhe Sarajeva.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Ajri i ndotur në Kosovë, këshillohet që personat e ndjeshëm të shmangin daljet appeared first on Sinjali.

↗

NjĂ« student ndryshe tek sportet, 25-vjeçari Gersi Troka “mposht” sindromĂ«n “down”

✇Java News
By: A R

Në Universitetin e Sporteve, një histori frymëzuese po shkon drejt finalizimit. Një student i veçantë, është gati të mbyllë studimet Bachelor këtë vit akademik. 25-vjeçari Gersi Troka, zgjodhi auditorët duke thyer barrierat dhe paragjykimet ndaj personave me aftësi ndryshe.

“Kisha shumĂ« vullnet pĂ«r tĂ« realizuar Universitetin e Sporteve dhe e realizova.Ka qenĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« thyeja barriera po tani jam pĂ«rmirĂ«suar.”

Ai tregon se ambientimi me jetën universitare dhe sportin ka qenë i natyrshëm, pasi aktiviteti fizik është pjesë e jetës së tij prej thuajse 15 vitesh.

“MĂ« Ă«shtĂ« dukur shumĂ« mirĂ« jam shumĂ« i kĂ«naqur me cdo gje nga petagogĂ«t dhe nga shokĂ«t qĂ« mĂ« kanĂ« mirĂ«pritur nĂ« universitet.
E kaloj syhumĂ« mirĂ« mĂ« afrohen, duan tĂ« hyjnĂ« nĂ« bisedĂ« pak a shumĂ«, pyesin pĂ«r orare mĂ«simore.”

Por për Gersin, suksesi nuk është vetëm personal. Ai ka një mesazh të drejtpërdrejtë për prindërit.

“I bĂ«j dhe njĂ« mesazh prindĂ«rve tĂ« mos i lini femijĂ«t tuaj pasiv nĂ« shtĂ«pi, pasi duhet tĂ« stĂ«rviten tĂ« dalin tĂ« qarkullojnĂ«, tĂ« stĂ«rviten edhe nĂ« kushtet e shtĂ«pisĂ«. Duhen tĂ« ndihmohen nga tĂ« gjitha anĂ«t, fizioterapike dhe ekonomike.”

Sipas tij, kjo kategori ka nevojë për më shumë politika mbështetëse, si në arsim ashtu edhe në sport, për të pasur mundësi të barabarta zhvillimi.

The post NjĂ« student ndryshe tek sportet, 25-vjeçari Gersi Troka “mposht” sindromĂ«n “down” first appeared on JavaNews.al.

↗

Ministrja Sala takim me stafin e OSHKSH: Kujdes i shtuar gjatë sezonit të festave

✇Java News
By: A R

Gjatë periudhës festive, sistemi shëndetësor parësor në të gjithë Shqipërinë vijon punën pa ndërprerje për të garantuar kujdes të menjëhershëm dhe cilësor për çdo qytetar.

Ministrja e Shëndetësisë dhe Mirëqenies Sociale, prof.Evis Sala zhvilloi një takim me stafin e Operatorit të Shërbimeve të Kujdesit Shëndetësor (OSHKSH) për koordinimin dhe masat e nevojshme për vijimin e shërbimit dhe kujdes të shtuar gjatë sezonit të festave.

Operatori i Shërbimeve të Kujdesit Shëndetësor administron dhe koordinon një rrjet të gjerë kombëtar, me 4 drejtori rajonale, 36 njësi vendore, spitale rajonale, bashkiake dhe ditore, si dhe 362 qendra shëndetësore, duke qenë një shtyllë kyçe e funksionimit të sistemit shëndetësor.

The post Ministrja Sala takim me stafin e OSHKSH: Kujdes i shtuar gjatë sezonit të festave first appeared on JavaNews.al.

↗

Sistemi shëndetësor parësor, në gatishmëri gjatë festave të fundvitit

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Arlinda Gjonaj

TIRANË, 21 dhjetor/ATSH/ GjatĂ« periudhĂ«s sĂ« festave tĂ« fundvitit, sistemi shĂ«ndetĂ«sor parĂ«sor nĂ« tĂ« gjithĂ« vendin do tĂ« vijojĂ« punĂ«n pa ndĂ«rprerje, me qĂ«llim garantimin e shĂ«rbimeve tĂ« menjĂ«hershme dhe cilĂ«sore pĂ«r qytetarĂ«t.

Ministrja e Shëndetësisë dhe Mirëqenies Sociale, Evis Sala, zhvilloi një takim pune me stafin drejtues të Operatorit të Shërbimeve të Kujdesit Shëndetësor (OSHKSH), ku u diskutuan masat organizative dhe koordinuese për përballimin e fluksit të shtuar të kërkesave gjatë sezonit festiv.

Në fokus të takimit ishte forcimi i gatishmërisë së strukturave shëndetësore, sigurimi i vijimësisë së shërbimeve dhe rritja e vëmendjes ndaj emergjencave shëndetësore që mund të shfaqen gjatë festave.

OSHKSH administron dhe koordinon një rrjet të gjerë kombëtar, i përbërë nga katër drejtori rajonale, 36 njësi vendore, spitale rajonale, bashkiake dhe ditore, si dhe 362 qendra shëndetësore, duke luajtur një rol kyç në funksionimin e sistemit shëndetësor parësor në vend.

Autoritetet shĂ«ndetĂ«sore sigurojnĂ« se tĂ« gjitha strukturat do tĂ« jenĂ« nĂ« gatishmĂ«ri tĂ« plotĂ« pĂ«r t’u ofruar qytetarĂ«ve kujdes shĂ«ndetĂ«sor tĂ« vazhdueshĂ«m dhe tĂ« sigurt gjatĂ« gjithĂ« periudhĂ«s sĂ« festave tĂ« fundvitit. /j.p/

The post Sistemi shëndetësor parësor, në gatishmëri gjatë festave të fundvitit appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Mjekët e Spitalit të Traumës shmangin komplikacionet te 23-vjeçari i aksidentuar

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Ermira Isufaj

TIRANË, 20 dhjetor/ATSH/ Ekipi i mjekĂ«ve nĂ« repartin e ortopedisĂ« nĂ« Spitalin Universitar tĂ« TraumĂ«s, ka kryer njĂ« ndĂ«rhyrje kirurgjikale tĂ« suksesshme te njĂ« pacient 23 vjeçar, pas njĂ« aksidenti automobilistik.

Ministria e Shëndetësisë dhe Mirëqenies Sociale, njoftoi se falë reagimit të shpejtë dhe profesionalizmit të ekipit mjekësor, u shmangën komplikacionet te pacienti që kishte pësuar një aksident automobilistik.

Sipas MSHMS, pacienti paraqiti njĂ« luksacion posterior sternoklavikular sinister, njĂ« dĂ«mtim i rrallĂ« dhe kompleks, me rrezik tĂ« lartĂ«, por me ndĂ«rhyrjen kirurgjikale “Reponim i hapur me fiksim me FiberTape”, e realizuar sipas metodave bashkĂ«kohore mĂ« tĂ« avancuara, u arrit tĂ« shmangen komplikacionet dhe komprimimi i enĂ«ve tĂ« mĂ«dha tĂ« gjakut qĂ« dalin nga zemra.

Prof. Dr. Vilson Ruci, Shef i ShĂ«rbimit Universitar tĂ« OrtopedisĂ«, e cilĂ«soi kĂ«tĂ« ndĂ«rhyrje kirurgjikale si shumĂ« tĂ« komplikuar qĂ« u arrit tĂ« realizohej me sukses dhe pacienti pĂ«r mĂ« pak se dy muaj do t’i rikthehet jetĂ«s normale.

NdĂ«rsa, Prof. Dr. Arben Zenelaj, shef i ShĂ«rbimit tĂ« KirurgjisĂ« sĂ« KĂ«mbĂ«s Diabetike dhe AngiokirurgjisĂ«, tha se “ky rast ishte i vĂ«shtirĂ« edhe pĂ«r shkak tĂ« realizimit tĂ« sintezĂ«s sĂ« kockĂ«s sĂ« thyer, por edhe pĂ«r shkak tĂ« komlikacioneve tĂ« larta qĂ« mund tĂ« ndodhnin si pasojĂ« e dĂ«mtimit tĂ« enĂ«ve kryesore tĂ« gjakut, tĂ« cilat ndodhen nĂ« zonĂ«n e gjoksit”.

“Rasti shkoi mirĂ«, i pakomplikuar, nĂ« njĂ« kirurgji tĂ« kompletuar. Pacienti Ă«shtĂ« mirĂ« dhe ka dalĂ« nga spitali”, tha Zenelaj.

MSHMS i shprehu mirĂ«njohjen ekipit tĂ« mjekĂ«ve tĂ« SUT, Prof. Dr. Vilson Ruci Shef i ShĂ«rbimit Universitar tĂ« OrtopedisĂ«, Prof. Dr. Arben Zenelaj, Shef i ShĂ«rbimit tĂ« KirurgjisĂ« sĂ« KĂ«mbĂ«s Diabetike dhe AngiokirurgjisĂ«, Dr. Lorenc Bode, Kirurg Ortoped, anestezistĂ«t  Dr. Rexhina Sturçe dhe Dr. Ardit Kuqi, Dr. Kremantin Canaj, specializant Ortoped, instrumentare Mirushe Merja dhe infermiere Deonada Çoku.

/e.i/a.f/

The post Mjekët e Spitalit të Traumës shmangin komplikacionet te 23-vjeçari i aksidentuar appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Dëmet shëndetësore e psikologjike nga konsumimi i pijeve energjike tek adoleshentët

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Ermira Isufaj

TIRANË, 20 dhjetor /ATSH/ Edhe pse pijet energjike nuk lejohet tĂ« shiten pĂ«r fĂ«mijĂ«t nĂ«n 18 vjeç, sĂ«rish konsumimi i tyre nga tĂ« rinjtĂ« mbetet problematikĂ« shqetĂ«suese pĂ«r prindĂ«rit dhe mjekĂ«t.

Ndërsa prindërit mund edhe të mos jenë në dijeni të konsumimit të herëpashershëm të pijeve energjike nga fëmijët e tyre, episodet e nervozizmit, mungesës së fokusit dhe sjellje të tjera alarmante janë thirrje ndërgjegjësuese për kontroll më të rreptë.

Nga ana e tyre, mjekët theksojnë se konsumimi i pijeve energjike nga adoleshentët dhe të rinjtë lidhet me pasoja serioze për shëndetin fizik dhe mendor, përfshirë dëmtimin e zemrës, çrregullime të sistemit nervor, probleme të përqendrimit dhe rritje të rrezikut për varësi.

Mjekja kardiologe, Anila Shahini, njëherësh drejtuese e Qendrës Shëndetësore të Specialiteteve Nr. 1 në Tiranë, tha për ATSH-në se në praktikën e përditshme klinike përballet me të rinj dhe adoleshentë me ankesa për probleme të zemrës, të cilat lidhen me konsumimin e pijeve energjike.

“Konsumi i tepĂ«rt i pijeve energjike shkakton presion tĂ« lartĂ« tĂ« gjakut, rrahje tĂ« shpeshta dhe tĂ« forta tĂ« zemrĂ«s, ndjesi marrjeje fryme dhe ankth. Konsumi i pijeve energjike mund tĂ« shkaktojĂ« aritmi edhe te tĂ« rinj qĂ« nuk kanĂ« pasur mĂ« parĂ« probleme tĂ« njohura tĂ« zemrĂ«s. Kjo lidhet kryesisht me pĂ«rmbajtjen e lartĂ« tĂ« kafeinĂ«s nĂ« kĂ«to pije. Ato pĂ«rmbajnĂ« nga 80–300 miligramĂ« kafeinĂ«, ndĂ«rkohĂ« qĂ« njĂ« filxhan i zakonshĂ«m kafeje pĂ«rmban deri nĂ« 100 miligramĂ« kafeinĂ«. PĂ«rveç kafeinĂ«s, pijet energjike pĂ«rmbajnĂ« edhe substanca shtesĂ« si guarana, taurina dhe L-karnitina”, tha Shahini.

Mjekja thekson se probleme shfaqin të rinjtë që i konsumojnë shpesh dhe ata që kanë faktorë predispozues si tolerancë të ulët ose intolerancë ndaj kafeinës, rrahje të zemrës me tendencë të lartë mbi 80 rrahje/minutë, natyrë të ndjeshme ose episode ankthi, pagjumësi, periudha stresi apo mbingarkese mendore, si gjatë provimeve, si edhe mbingarkesë fizike ose emocionale në punë.

“GjithmonĂ« mĂ« tĂ« kujdesshĂ«m ndaj konsumit tĂ« tepĂ«rt duhet tĂ« jenĂ« ata qĂ« kanĂ« pasur mĂ« herĂ«t probleme tĂ« zemrĂ«s si çrregullime tĂ« ritmit, sĂ«mundje tĂ« valvulave, sĂ«mundje tĂ« muskulit tĂ« zemrĂ«s, pamjaftueshmĂ«ri kardiake apo sĂ«mundje tĂ« arterieve koronare. Kujdes duhet tĂ« kenĂ« edhe individĂ«t me hipertension mĂ« tĂ« madh se 130/90 ose mbi vlerat optimale 120/80. Kur pijet energjike kombinohen me aktivitet intensiv fizik, ato bĂ«hen edhe mĂ« tĂ« rrezikshme, sepse vetĂ« aktiviteti fizik rrit punĂ«n e zemrĂ«s dhe nĂ« kĂ«to kushte shtohet rreziku pĂ«r efekte tĂ« dĂ«mshme”, tha Shahini.

Ajo shton se kombinimi i pijeve energjike me ato alkoolike sjell pasoja edhe më të rënda.

“Kombinimi i pijeve energjike me alkoolin mund tĂ« shkaktojĂ« gjithashtu probleme tĂ« sistemit nervor, stomakut dhe mĂ«lçisĂ«, pĂ«r shkak tĂ« ndĂ«rveprimit tĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«sve. Paraqitjet mĂ« tĂ« shpeshta nĂ« urgjencĂ« te tĂ« rinjtĂ« janĂ« çrregullimet e ritmit tĂ« zemrĂ«s apo rritja e vlerave tĂ« presionit arterial si pasojĂ« e abuzimit nĂ« pĂ«rgjithĂ«si dhe konsumit tĂ« tepĂ«rt tĂ« pijeve energjike”, vijoi ajo.

Mjekja kardiologe shprehet se ekziston edhe mundësia e krijimit të varësisë nga pijet energjike, pasi ekziston varësi nga konsumimi i shpeshtë i tyre, e lidhur me sasitë e larta të kafeinës, sheqerit dhe stimuluesve si taurina dhe guarana.

“Kjo varĂ«si Ă«shtĂ« si fizike, ashtu edhe psikologjike. Trupi ndĂ«rton tolerancĂ« ndaj pĂ«rbĂ«rĂ«sve dhe pĂ«r tĂ« marrĂ« tĂ« njĂ«jtin efekt, kĂ«rkohet gradualisht sasi mĂ« e madhe. Me rritjen e sasisĂ« rritet edhe mundĂ«sia pĂ«r efekte tĂ« dĂ«mshme nĂ« zemĂ«r dhe jo vetĂ«m. Sipas udhĂ«rrĂ«fyesve tĂ« shoqatave evropiane dhe amerikane tĂ« pediatrisĂ«, pĂ«r moshĂ«n 12–18 vjeç, maksimumi ditor i kafeinĂ«s Ă«shtĂ« deri nĂ« 100 miligramĂ«n. AdoleshentĂ«t janĂ« mĂ« tĂ« ndjeshĂ«m ndaj efekteve tĂ« kafeinĂ«s se tĂ« rriturit. Edhe brenda dozave tĂ« sugjeruara, kafeina mund tĂ« shkaktojĂ« çrregullime gjumi, ankth, rritje tĂ« rrahjeve tĂ« zemrĂ«s, presion tĂ« lartĂ« tĂ« gjakut dhe shqetĂ«sime nĂ« stomak. Autoritetet shĂ«ndetĂ«sore kĂ«shillojnĂ« fuqimisht qĂ« fĂ«mijĂ«t dhe adoleshentĂ«t tĂ« mos konsumojnĂ« kurrĂ« pije energjike pĂ«r shkak tĂ« pĂ«rmbajtjes sĂ« lartĂ« tĂ« kafeinĂ«s, sheqerit dhe stimuluesve si taurina, tĂ« cilat kanĂ« efekt tĂ« shpejtĂ« dhe tĂ« fortĂ« nĂ« zemĂ«r”, pohoi Shahini.

Kardiologia Shahini u bën thirrje të rinjve dhe adoleshentëve që të ndjekin një dietë e shëndetshme duke kombinuar karbohidrate, proteina dhe yndyra për energji të qëndrueshme.

Apeli i psikologes: Prindërit të rrisin vëmendjen ndaj fëmijëve

Përveç, ndikimit që pijet energjike kanë në shëndetin e adoleshentëve, një tjetër pasojë është aspekti psikologjik.

Psikologia Jonida Haxhiu, tha për ATSH-në se tërheqja e të rinjve nga pijet energjike në këndvështrimin psikologjik më së shumti vjen për shkak të efektit stimulant që këto pije kanë në organizëm dhe tendenca për të përsëritur një efekt i cili mendohet se përmirëson performancën.

“NjĂ« arsye po aq potenciale pĂ«r tĂ« filluar, por edhe pĂ«r tĂ« vazhduar pĂ«rdorimin e pijeve energjike Ă«shtĂ« edhe modelimi i sjelljes sĂ« bashkĂ«moshatarĂ«ve e jo pak herĂ«, edhe presioni i tyre pĂ«r pĂ«rdorimin e tyre. Problemi kryesor, sipas ekspertĂ«ve lidhet me substancat stimuluese qĂ« kĂ«to pije kanĂ«, tĂ« cilat jo nĂ« pak raste janĂ« lidhur me raportime tĂ« gjendjeve tĂ« ankthit, ngarkesĂ« emocionale, pagjumĂ«si, vĂ«shtirĂ«si pĂ«rqendrimi etj”, tha ajo.

Psikologia Haxhiu pohon se konsumi i pijeve energjike ndikon në shumicën e rasteve në mënyrë direkte te gjumi, duke shkaktuar probleme në cilësinë e gjumit.

“E nesĂ«rmja pa gjumĂ« e vendos individin nĂ« vĂ«shtirĂ«si pĂ«r pĂ«rmbushjen e detyrimeve tĂ« tij, sikurse Ă«shtĂ« ngarkesa shkollore njĂ« nga impenjimet prioritare tĂ« adoleshentit, duke e kthyer nĂ« njĂ« nevojĂ« marrjen e pijeve energjike pĂ«r pĂ«rballimin e tyre. NĂ« shumicĂ«n dĂ«rrmuese tĂ« rasteve njĂ« adoleshent qĂ« pĂ«rdor pijet energjike me frekuencĂ« tĂ« lartĂ«, shfaq vĂ«shtirĂ«si nĂ« pĂ«rmbushjen e detyrimeve shkollore, gjĂ« e cila mund tĂ« shkaktojĂ« nga ana tjetĂ«r debate, konflikte, ndjesi negative”, theksoi Haxhiu.

Ajoi shtoi se përdorimi i pijeve energjike lidhet me ankthin, irritimin, uljen e përqendrimit dhe një sërë efektesh të tjera të papëlqyeshme.

“PĂ«r adoleshentĂ«t shpesh Ă«shtĂ« e vĂ«shtirĂ« menaxhimi i sjelljeve tĂ« tilla qĂ« lidhen me njĂ« ndikim nĂ« pĂ«rjetimin psikologjik, por edhe me modele tĂ« pĂ«rhapura apo tĂ« preferuara midis bashkĂ«moshatarĂ«ve. PrindĂ«rit Ă«shtĂ« shumĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« kenĂ« vazhdimisht nĂ« konsideratĂ« faktin qĂ« sjelljet e shĂ«ndetshme krijohen dhe marrin pĂ«rforcimin kryesor nĂ« familje. Kjo do tĂ« thotĂ« qĂ« prindĂ«rit duhet tĂ« kujdesen shumĂ« qĂ« tĂ« krijojnĂ« – sidomos nĂ«pĂ«rmjet modelit tĂ« tyre – sjelljet e shĂ«ndetshme tek fĂ«mijĂ«t, tĂ« cilat duhet patjetĂ«r tĂ« pĂ«rforcohen dhe marrin vĂ«mendje edhe kur fĂ«mija rritet, pra kalon nĂ« adoleshencĂ«, moshĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n shtohen edhe modele tĂ« tjera sikurse shoqĂ«ria, apo ndikime si mediet sociale”, tha Haxhiu.

/e.i/j.p/r.e/

The post Dëmet shëndetësore e psikologjike nga konsumimi i pijeve energjike tek adoleshentët appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Studimi: 32 gjenet kyçe që mund të shkaktojnë COVID-in e gjatë

✇FaxWeb
By: Fax Web

Një ekip studiuesish nga Australia ka bërë një përparim të rëndësishëm në kuptimin e COVID-it të gjatë, duke identifikuar 32 gjene që mund të jenë përgjegjëse për zhvillimin e kësaj sëmundjeje komplekse, përfshirë 13 gjene që më parë nuk ishin lidhur me të.

Studimi, botuar në PLOS Computational Biology dhe Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences, gjithashtu identifikon tre nën-tipe të COVID-it të gjatë bazuar në simptomat, secili me mekanizma biologjikë të veçantë, gjë që mund të shpjegojë ndryshueshmërinë e madhe të simptomave midis pacientëve.

COVID-i i gjatĂ« mund tĂ« shkaktojĂ« lodhje ekstreme, probleme me mushkĂ«ritĂ«, dhimbje muskulore dhe tĂ« kraharorit, çrregullime tĂ« sistemit nervor autonom dhe probleme tĂ« kujtesĂ«s dhe pĂ«rqendrimit, tĂ« njohura si “truri i mjegullt”. Simptomat mund tĂ« zgjasin muaj ose vite pas infektimit fillestar.

PĂ«rdorimi i njĂ« metodologjie tĂ« re analitike, qĂ« kombinon modelimin gjenetik Mendelian Randomization dhe teorinĂ« e kontrollit, me tĂ« dhĂ«na tĂ« shumta “multi-omics” (gjenomike, epigjenomike, transcriptomike dhe proteomike), ka lejuar studiuesit tĂ« dallojnĂ« lidhje shkakuese midis gjeneve dhe COVID-it tĂ« gjatĂ«, duke e bĂ«rĂ« hulumtimin mĂ« tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r zhvillimin e terapive tĂ« mundshme.

Zbulimi i nĂ«n-tipeve biologjike tregon se mekanizmat qĂ« shkaktojnĂ« simptomat mund tĂ« ndryshojnĂ« nga pacienti te pacienti, duke sugjeruar se trajtimet “njĂ« pĂ«r tĂ« gjithĂ«â€ mund tĂ« mos jenĂ« efektive. Platforma e pĂ«rdorur nĂ« studim Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« e lirĂ« pĂ«r komunitetin shkencor pĂ«r testime dhe verifikime tĂ« mĂ«tejshme.

Megjithëse rezultati konsiderohet një hap i rëndësishëm drejt zhvillimit të trajtimeve të personalizuara për COVID-in e gjatë, studiuesit paralajmërojnë se do të nevojiten studime të mëtejshme eksperimentale dhe klinike për të vërtetuar nëse trajtimi i këtyre gjeneve mund të shërojë ose parandalojë sëmundjen.

Në botë, COVID-i i gjatë prek rreth 65 milion njerëz dhe mund të zhvillohet edhe pas rasteve të lehta të infektimit, megjithëse më shpesh tek pacientët që kanë qenë të shtruar në spital ose në njësitë intensive.

↗

Materniteti “MbretĂ«resha GeraldinĂ«â€, transformim nĂ« infrastrukturĂ«, logjistikĂ« dhe shĂ«rbime

✇Agjencia Telegrafike Shqiptare
By: Klotilda Saracini

TIRANË, 19 dhjetor/ATSH/ NĂ«nat dhe bebet e porsalindura sĂ« shpejti do tĂ« marrin shĂ«rbime mĂ« tĂ« mira nĂ« Spitalin Universitar Obstetrik Gjinekologjik “MbretĂ«resha GeraldinĂ«â€.

Ky maternitet po transformohet rishtazi në infrastrukturë, logjistikë dhe shërbime, ku rreth  20 mijë paciente në vit do të kenë një maternitet të standardeve europiane, me kushte dhe teknologji të fjalës së fundit.

Ministrja e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, Evis Sala vizitoi nga afër ambientet e spitalit, si dhe u takua me mjekët që shërbejnë në këtë institucion.

Sala tha se ambientet e reja janë të mrekullueshme, teksa i përgëzoi mjekët që kanë punuar deri tani në një të tretën e hapësirave.

“TĂ« funksionosh me njĂ« tĂ« tretĂ«n e hapĂ«sirave, tĂ« japĂ«sh tĂ« njĂ«jtĂ«n cilĂ«si dhe volum pune nuk Ă«shtĂ« kollaj”, tha Sala.

Ministrja Sala vuri nĂ« dukje se “protokollet dhe procedurat standarde tĂ« operimit janĂ« tĂ« nevojshme aq mĂ« kollaj behet edhe kontrolli edhe ka praktika mĂ« tĂ« mira. Nuk ecet pĂ«rpara nĂ«se nuk ka njĂ« digjitalizim tĂ« plotĂ« tĂ« sistemit”.

Projekti pĂ«r rikonstruksionin dhe zgjerimin e maternitetit “MbretĂ«resha GeraldinĂ«â€ pĂ«rfshiu tre plane: ndĂ«rtimi i ri me 3 kate dhe njĂ« kat nĂ«ntokĂ«sor; rikonstruksioni i plotĂ« i godinĂ«s historike, qĂ« ka ruajtur detajet e arkitekturĂ«s unike nĂ« fasadĂ«n e saj, por dhe nĂ« hapĂ«sirat e brendshme tĂ« kĂ«saj godine, si dhe zgjerimi i objektit ekzistues tĂ« ObstetrikĂ«s.

Në këtë spital obstetrik pjesën kryesore e zë godina e re, që përfshin shërbimet e laboratorit, imazherisë, urgjencës, Qendrën e Gruas si dhe dy shërbimet e Obstetrikës dhe Gjinekologjisë.

/k.s/j.p/

 

The post Materniteti “MbretĂ«resha GeraldinĂ«â€, transformim nĂ« infrastrukturĂ«, logjistikĂ« dhe shĂ«rbime appeared first on Agjencia Telegrafike Shqiptare.

↗

Sëmundjet kardiovaskulare në Europë shkaktojnë gati 2 milionë vdekje

✇Sinjali
By: Njomza Salihi

Sëmundjet kardiovaskulare kryesojnë listën e sëmundshmërive si dhe janë shkaku kryesor i vdekjeve në Europë por edhe Shqipëri.

Sipas një raporti të ri të hartuar Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik , OECD, këto sëmundje prekin 62 milionë persona dhe shkaktojnë rreth 1.7 milionë vdekje, që përbëjnë rreth një të tretën e të gjitha fataliteteve në vendet e bashkimit europian.

Sëmundjet kardiovaskulare përfshijnë infarktin, goditjen në tru dhe dështimin e zemrës. Edhe pse jetëgjatësia në Europë është rritur ndjeshëm gjatë 50 viteve të fundit falë përparimeve mjekësore, këto sëmundje vazhdojnë të jenë problemi kryesor shëndetësor.

Raporti tregon se rreth 76 % e vdekjeve nga sëmundjet kardiovaskulare në BE lidhen me faktorë të modifikueshëm, si tensioni i lartë i gjakut, sheqeri i lartë, kolesteroli, duhanpirja, dieta e pashëndetshme dhe konsumimi i alkoolit. Meshkujt kanë një rrezik dukshëm më të lartë vdekjeje sesa gratë.

Ka edhe dallime të mëdha mes vendeve. Franca, Danimarka dhe Spanja raportojnë nivele më të ulëta vdekshmërie, ndërsa Bullgaria, Rumania dhe Letonia shënojnë normat më të larta. Europa Qendrore dhe Lindore ka përhapje më të madhe të obezitetit, duhanpirjes dhe aktivitetit të ulët fizik.

Përveç ndikimit shëndetësor, sëmundjet kardiovaskulare kanë edhe kosto të larta ekonomike, që sipas OECD arrijnë 282 miliardë euro në vit. Në këtë kuadër, Komisioni Europian pritet të prezantojë së shpejti planin e parë gjithëpërfshirës të BE-së për shëndetin e zemrës, me synim parandalimin dhe menaxhimin më të mirë të këtyre sëmundjeve.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Sëmundjet kardiovaskulare në Europë shkaktojnë gati 2 milionë vdekje appeared first on Sinjali.

↗

Skleroza multiple, pacientët pa shërbimin e duhur mjekësor: Marrim ilaçe kot

✇Java News
By: A R

“UnĂ« kam marrĂ« lloj e soj medikamentesh, jo tĂ« duhura”.

Ambra Koka u diagnostikua me sklerozën multiple kur ishte vetëm 3 vjeçe. Prindërit e dërguan në Itali për trajtim ku pati një gjendje stabël, por nisja e trajtimit në Shqipëri ka rënduar aspektin shëndetësor të Ambrës.

“KohĂ«t e fundit marr njĂ« medikament qĂ« mĂ« jep shumĂ« efekte anĂ«sore. MĂ« Ă«shtĂ« bllokuar kĂ«mba e majtĂ«. Kam patur edhe temperaturĂ« çdo dy ditĂ« dhe Ă«shtĂ« njĂ« gjendje qĂ« nuk e pĂ«rballoj dot. E kam lĂ«nĂ« ilaçin disa muaj, por mjekĂ«t mĂ« dhanĂ« tĂ« njĂ«jtin mjekim. Tani pres skemĂ«n e vitit 2026 pĂ«r tĂ« marrĂ« njĂ« trajtim tĂ« ri”, shprehet Ambra, shkruan A2.

PacientĂ«t me sklerozĂ«n multiple deri nĂ« vitin 2025 kanĂ« patur vetĂ«m dy medikamente pĂ«r trajtim. Nga viti i ardhshĂ«m, numri i tyre shkon nĂ« 6, por sĂ«rish ShqipĂ«ria mbetet mbrapa vendeve tĂ« rajonit pĂ«r trajtimin e kĂ«tyre pacientĂ«ve: “KĂ«rkojmĂ« transparencĂ«. ÇfarĂ« ilaçesh po marrim, pse po i pimĂ«, çfarĂ« pĂ«rmirĂ«simi apo pĂ«rkeqĂ«simi do tĂ« kemi. Maqedonia ka 10 ilaçe, Mali i Zi mĂ« shumĂ«, Serbia akoma edhe mĂ« shumĂ«. Madje, edhe Kosova ka mbulim mĂ« tĂ« mire”.

E pranishme në tryezën e diskutimeve, zv/ministrja Eugena Tomini dha premtimin se viti 2026 do të ketë më shumë përpjekje për pacientët me sklerozë multiple.

Pacientët me sklerozën multiple kanë nevojë për shërbim fizioterapeutik, shërbim psikologjik si dhe integrim në tregun e punës, nevoja këto që ende janë të munguara.

The post Skleroza multiple, pacientët pa shërbimin e duhur mjekësor: Marrim ilaçe kot first appeared on JavaNews.al.

↗

Paralajmërimi i OBSH/ Varianti i ri i virusit H3N2 mund të përhapet shumë shpejt

✇Tirana Today
By: mirseda
Drejtori i PĂ«rgjithshĂ«m i OrganizatĂ«s BotĂ«rore tĂ« ShĂ«ndetĂ«sisĂ« (OBSH), Tedros Adhanom Ghebreyesus paralajmĂ«roi lidhur me rritjen e shpejtĂ« tĂ« njĂ« varianti tĂ« ri tĂ« virusit H3N2, i njohur si “gripi qĂ« ka shĂ«nuar mutacion”. Ghebreyesus e bĂ«ri kĂ«tĂ« deklaratĂ« nĂ« platformĂ«n e mediave sociale tĂ« kompanisĂ« amerikane X. Ai thotĂ« se sezoni vjetor i gripit [
]
↗

Studimi: NjerĂ«zit e vaksinuar kundĂ«r COVID-19 kanĂ« rrezik mĂ« tĂ« ulĂ«t nga vdekja – pavarĂ«sisht shkakut

✇Sinjali
By: Elvira Bekteshi

Të rriturit që kanë marrë të paktën një dozë të vaksinës kundër COVID-19 kanë rrezik më të ulët nga vdekja, pavarësisht shkakut, sipas një studimi të ri të realizuar në Francë.

Studimi tregon se personat që kanë marrë të paktën një dozë të vaksinës mRNA kundër COVID-19 kanë pasur rrezik më të ulët vdekjeje nga të gjitha shkaqet, krahasuar me ata që nuk janë vaksinuar, ka raportuar EuroNews.

Gjetjet hedhin poshtë pretendimet për rreziqe afatgjata dhe tregojnë se vaksinat lidhen me ulje të vdekshmërisë gjatë një periudhe katërvjeçare, që nga kulmi i vaksinimit në vitin 2021.

Në Bashkimin Evropian, deri në muajin shkurt të vitit 2023 ishin administruar mbi 976 milionë doza të vaksinës kundër COVID-19, sipas Qendrës Evropiane për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve (ECDC). Programet e vaksinimit kanë vazhduar edhe më pas, me dhjetëra milionë doza përforcuese çdo sezon.

Studimi ka përfshirë rreth 28 milionë të rritur francezë të moshës 18 deri në 59 vjeç. Rezultatet kanë treguar se personat e vaksinuar kishin 74 për qind rrezik më të ulët vdekjeje nga COVID-19 i manifestuar me simptoma të rënda dhe 25 për qind rrezik më të ulët vdekjeje nga të gjitha shkaqet.

Sipas studiuesve, kjo ulje e vdekshmërisë lidhet kryesisht me mbrojtjen e fortë ndaj formave të rënda të sëmundjes. Të rriturit e vaksinuar kishin shumë më pak gjasa të humbnin jetën si pasojë e infektimit me COVID-19. Ata sugjerojnë gjithashtu se një numër më i vogël komplikimesh nga COVID-i i zgjatur mund të ketë ndikuar në uljen e përgjithshme të vdekjeve.

Studimi u krye nga Epi-Phare, një grup shkencor nën mbikëqyrjen e Agjencisë Kombëtare Franceze për Barnat dhe Sigurinë e Produkteve Shëndetësore (ANSM) dhe Fondit Kombëtar të Sigurimit Shëndetësor. Studiuesit përfunduan se një lidhje shkak-pasojë mes vaksinimit mRNA dhe rritjes së vdekshmërisë afatgjatë tani duket shumë e pamundur.

Duke përdorur të dhëna nga Sistemi Kombëtar Francez i të Dhënave Shëndetësore, studimi përfshiu 22.7 milionë persona të vaksinuar mes majit dhe tetorit 2021 dhe 5.9 milionë persona të pavaksinuar deri më 1 nëntor 2021. Ata u ndoqën për një periudhë mesatare prej 45 muajsh.

Ky është studimi më i madh deri më sot që ka analizuar sigurinë afatgjatë të vaksinave mRNA kundër COVID-19 në popullatën e përgjithshme të të rriturve.

Pjesëmarrësit ishin deri në moshën 59 vjeç, që do të thotë se rezultatet nuk vlejnë drejtpërdrejt për grupmoshat më të vjetra, të cilat janë edhe më të rrezikuara nga COVID-19.

Gjatë katër vjetëve të hulumtimit, u regjistruan 98.429 vdekje nga të gjitha shkaqet (0.4 për qind) te personat e vaksinuar, krahasuar me 32.662 vdekje (0.6 për qind) te personat e pavaksinuar.

Autorët kanë raportuar se nuk është vërejtur rritje e vdekjeve nga kanceri, sëmundjet kardiovaskulare, lëndimet aksidentale apo ndonjë shkak tjetër i madh.

Në çdo kategori, personat e vaksinuar kishin norma të barabarta ose më të ulëta vdekshmërie krahasuar me ata që nuk u vaksinuan.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Studimi: NjerĂ«zit e vaksinuar kundĂ«r COVID-19 kanĂ« rrezik mĂ« tĂ« ulĂ«t nga vdekja – pavarĂ«sisht shkakut appeared first on Sinjali.

↗

Si u shpërnda në mbarë Europën një gjen kanceri i rrallë?

✇FaxWeb
By: Fax Web

Kur ra zilja e telefonit tĂ« gruas njĂ« mĂ«ngjes qershori, ajo nuk e dinte se lajmi qĂ« do tĂ« merrte do ta shtynte atĂ« dhe vajzĂ«n e saj adoleshente nĂ« njĂ« “labirinth” vizitash mjekĂ«sore, analizash dhe frike.

NĂ« anĂ«n tjetĂ«r tĂ« linjĂ«s telefonike, tha ajo, ishte drejtuesja e departamentit tĂ« fertilitetit nga njĂ« klinikĂ« belge qĂ« ajo e kishte vizituar nĂ« vitin 2011 pĂ«r t’iu nĂ«nshtruar trajtimit tĂ« fertilitetit. NĂ« atĂ« kohĂ« kjo mundĂ«si nuk ishte e disponueshme nĂ« FrancĂ« pĂ«r beqaret qĂ« dĂ«shironin tĂ« bĂ«heshin nĂ«na. Pasi vajza e saj u ngjiz me sukses, tha ajo, nuk kishte dĂ«gjuar mĂ« kurrĂ« nga klinika belge.

Telefonuesja i tha se dhuruesi i spermĂ«s qĂ« kishte pĂ«rdorur pĂ«r tĂ« ngjizur vajzĂ«n e saj ishte bartĂ«s i njĂ« mutacioni tĂ« rrallĂ« gjenetik tĂ« gjenit TP53. NĂ« formĂ«n e tij jo-mutacion, TP53 pengon rritjen kanceroze; por forma e tij e mutuar Ă«shtĂ« e lidhur me njĂ« rrezik tĂ« lartĂ« dhe gjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s tĂ«kancereve tĂ« shumĂ«fishta – shumĂ« prej tĂ« cilave mund tĂ« zhvillohen nĂ« njĂ« moshĂ« shumĂ« tĂ« hershme. Telefonuesja tha se ishte 50% mundĂ«sia qĂ« vajza e saj tĂ« trashĂ«gonte mutacionin, pĂ«r tĂ« cilin nuk ka kurĂ« apo trajtim. I thanĂ« se ishte “urgjente” qĂ« ajo tĂ« kontrollonte vajzĂ«n e saj pĂ«r mutacionin.

“Ishte njĂ« tronditje,” tha gruaja, e cila kĂ«rkoi tĂ« mbetej anonime. “Nuk kuptova asgjĂ«.”

Shpejt ajo do tĂ« mĂ«sonte se vajza e saj me tĂ« vĂ«rtetĂ« ishte bartĂ«se e mutacionit gjenetik. NĂ« fakt, pasi u zbulua mutacioni nĂ« mostrat e tij, donatori ishte bllokuar pĂ«rgjithmonĂ« nĂ« tetor 2023 nga Banka Evropiane e SpermĂ«s (ESB), e cila kishte shitur spermĂ«n. MegjithĂ«se klinika pohon se e kishte kontaktuar gruan “sa mĂ« shpejt tĂ« ishte e mundur”, i tha asaj se e kishte marrĂ« telefonatĂ«n njĂ« vit e gjysmĂ« pasi ESB zbuloi mutacionin sepse kishte migruar sistemin e saj kompjuterik dhe fillimisht kishte humbur tĂ« dhĂ«nat e saj tĂ« kontaktit.

Dhuruesi 7069 i spermës

I koordinuar nga Rrjeti i Gazetarisë Investigative të EBU-së, një hetim nga DW dhe disa transmetues të tjerë publikë evropianë zbulon, se për më shumë se 15 vjet grave në të paktën 14 vende në Evropë dhe gjetkë u është shitur spermë nga donatori 7069.

Nga Islanda nĂ« ShqipĂ«ri dhe mĂ« gjerĂ«, tĂ« paktĂ«n 197 fĂ«mijĂ« u ngjizĂ«n me spermĂ«n e donatorit 7069, tregon hetimi. ËshtĂ« e mundur qĂ« numri tĂ« jetĂ« shumĂ« mĂ« i lartĂ« – ESB ende nuk e ka zbuluar numrin total tĂ« fĂ«mijĂ«ve tĂ« ngjizur me spermĂ«n e tij. Dhe kĂ«shtu mjekĂ«t nuk janĂ« nĂ« gjendje tĂ« thonĂ« nĂ«se tĂ« gjithĂ« janĂ« testuar nĂ« kĂ«tĂ« pikĂ«.

Kështu, një mutacion gjenetik i rrallë dhe potencialisht fatal iu shit familjeve në të gjithë Evropën.

Disa nga fĂ«mijĂ«t e ngjizur me spermĂ«n nga i njĂ«jti donator kanĂ« zhvilluar tashmĂ« dy lloje tĂ« ndryshme kanceri; tĂ« tjerĂ«t “kanĂ« vdekur tashmĂ«â€, tha Edwige Kasper, njĂ« biologe e specializuar nĂ« predispozitat gjenetike ndaj kancerit. Ajo po kĂ«shillon disa nga familjet e prekura.

Ligjërisht, banka e spermës ka detyrimin të njoftojë të gjitha klinikat e fertilitetit në të cilat ka eksportuar gamete për çdo anomali gjenetike që lind. Klinikat, nga ana tjetër, informojnë prindërit.

E megjithatë, DW dhe partnerët e saj kanë mësuar për disa raste familjesh që nuk janë informuar kurrë zyrtarisht se fëmijët e tyre mund të jenë bartës.

‘NjĂ« zhgĂ«njim i madh’

Dorte Kellermann, njĂ« nĂ«nĂ« beqare qĂ« jeton nĂ« DanimarkĂ«, tha se mĂ«soi pĂ«r rastin nĂ« nĂ«ntor 2023 nga njĂ« prind tjetĂ«r qĂ« kishte pĂ«rdorur donatorin. Ajo i tha DW dhe partnerĂ«ve tĂ« saj se nuk ishte kontaktuar as nga banka e spermĂ«s dhe as nga klinika e fertilitetit qĂ« kishte pĂ«rdorur. Dhe, tha ajo, ishte nĂ« dijeni tĂ« familjeve tĂ« tjera – nĂ«na beqare qĂ« kishin pĂ«rdorur tĂ« njĂ«jtin donator dhe qĂ« ishin lidhur nĂ«pĂ«rmjet njĂ« grupi privat nĂ« Facebook. Ish-drejtori i klinikĂ«s qĂ« kishte pĂ«rdorur Kellermann tha se nuk mund tĂ« komentonte pĂ«r raste individuale.

Edhe pse DW nuk është në gjendje të verifikojë secilin prej llogarive të grupit në Facebook, ato janë në përputhje me ato të mjekëve dhe raportet e lëshuara nga autoritetet shëndetësore në të gjithë Evropën.

Dr. Svetlana Lagercrantz, e specializuar nĂ« kanceret trashĂ«gimore, i tha KorporatĂ«s Daneze tĂ« Transmetimeve, njĂ« nga partnerĂ«t e DW nĂ« hetim, se disa nga pacientĂ«t e saj nĂ« Suedi nuk ishin kontaktuar kurrĂ«. Ajo tha se ata kishin mĂ«suar pĂ«r mutacionin vetĂ«m pĂ«rmes raportimeve tĂ« medias. Ishte, tha ajo, “njĂ« zhgĂ«njim i madh”.

Në fakt, u desh një takim i ekspertëve të kancerit të trashëguar në vitin 2024 për të kuptuar shkallën e problemit. Lagercrantz tha se një koleg francez po fliste për pacientët që kishin trashëguar mutacionin TP53 nga donatori i spermës së tyre.

Papritmas, tha ajo, mjekĂ« nga e gjithĂ« Evropa kuptuan se ato qĂ« ata kishin supozuar se ishin raste tĂ« veçanta, nĂ« fakt ishin tĂ« gjitha tĂ« lindura nga njĂ« donator i vetĂ«m – duke pĂ«rfshirĂ« tĂ« gjithĂ« kontinentin dhe madje edhe mĂ« gjerĂ«.

Kjo e ka “tronditur” atĂ«.

Ekzaminim gjatë gjithë jetës

Duke përmendur shqetësime për privatësinë, ESB deri më tani ka refuzuar të japë numrin e saktë të fëmijëve të ngjizur me spermën e donatorit 7069.

“MeqenĂ«se nuk e dimĂ« sa gra kanĂ« fĂ«mijĂ« me donatorin, vazhdon tĂ« mendosh: Por a ka edhe njĂ« fĂ«mijĂ« tjetĂ«r?” tha Lagercrantz. PĂ«r tĂ« dhe kolegĂ«t e saj, Ă«shtĂ« “e vĂ«shtirĂ« tĂ« çlirohen nga ky mendim”.

NjerĂ«zit qĂ« zbulohen se janĂ« bartĂ«s tĂ« mutacionit duhet t’u nĂ«nshtrohen kontrolleve tĂ« rregullta gjatĂ« gjithĂ« jetĂ«s. MeqenĂ«se kanceri Ă«shtĂ« veçanĂ«risht i rrallĂ« tek fĂ«mijĂ«t, tha ajo, simptomat mund tĂ« anashkalohen ose tĂ« keqinterpretohen kur mjekĂ«t nuk janĂ« nĂ« dijeni tĂ« mutacionit.” Sa mĂ« herĂ«t ta zbuloni kancerin, aq mĂ« tĂ« mĂ«dha janĂ« shanset pĂ«r ta kuruar atĂ«â€, tha ajo.

Shenja paralajmëruese që në vitin 2020

Uebsajti i ESB-sĂ« i ngjan njĂ« faqeje takimesh, duke u lejuar klientĂ«ve potencialĂ« tĂ« shfletojnĂ« profilet e donatorĂ«ve dhe — kundrejt njĂ« tarife shtesĂ« — tĂ« dĂ«gjojnĂ« intervista audio dhe tĂ« shohin fotografi tĂ« fĂ«mijĂ«risĂ«. KlientĂ«t mund tĂ« paguajnĂ« mbi 1,000 euro (1,165 dollarĂ«) pĂ«r njĂ« test gjenetik mĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s sesa testet rutinĂ« tĂ« cilave duhet t’u nĂ«nshtrohen dhuruesit e spermĂ«s nĂ« DanimarkĂ«.

DW dhe partnerĂ«t e saj hasĂ«n profilin online tĂ« donatorit 7069 tĂ« listuar pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« qĂ« nĂ« vitin 2007: “Kjeld”, njĂ« burrĂ« i gjatĂ« i bardhĂ« me flokĂ« kafe tĂ« çelĂ«t dhe sy kafe, i cili ishte listuar si “Student i EkonomisĂ« Master”.

Paralajmërimi i parë erdhi në vitin 2020, sipas ESB-së, kur banka mori një njoftim se një fëmijë i ngjizur me spermën e Kjeld ishte diagnostikuar me mutacionin TP53. Sperma e tij u vu në karantinë deri në testime të mëtejshme gjenetike. Rezultatet dolën negative, pasi mutacioni i rrallë ndodh vetëm në disa nga qelizat e spermës së donatorit. Vetë donatori nuk shfaqi simptoma. Dhe sperma e tij u kthye në treg.

NĂ« vitin 2023, ESB u informua pĂ«r njĂ« fĂ«mijĂ« tjetĂ«r qĂ« mbante mutacionin TP53. NjĂ« raund i ri testimesh zbuloi se mutacioni ishte me tĂ« vĂ«rtetĂ« i pranishĂ«m nĂ« njĂ« pjesĂ« tĂ« spermĂ«s sĂ« donatorit. Kjo shkaktoi njĂ« ndalim tĂ« pĂ«rhershĂ«m — dhe thirrje telefonike pĂ«r prindĂ«rit nĂ« tĂ« gjithĂ« EvropĂ«n.

Pasardhës të dhuruesve pa kufi në mbarë Evropën

Me seli në Kopenhagen, ESB është spikatur si një lojtar i rëndësishëm në tregtinë globale të fertilitetit, duke pretenduar se eksporton spermë në vende anembanë Evropës dhe deri në Afganistan dhe Bolivi. Në vitin 2023, ESB, e cila është në pronësi të firmës private të investimeve Perwyn, nxori më shumë se 60 milionë krona daneze, ose rreth 8 milionë euro, fitim, një rritje e konsiderueshme nga 35 milionë krona daneze që kishte fituar vitin e kaluar.

Biznesi është fitimprurës dhe në rritje të shpejtë, ndërsa gjithnjë e më shumë procedura mjekësore bëhen të disponueshme dhe gratë zgjedhin të kenë fëmijë më vonë në jetë, ndonjëherë vetëm ose me partnerë të të njëjtit seks.

NĂ« Gjermani, donatorĂ«t, tĂ« cilĂ«t zakonisht dhurojnĂ« njĂ« herĂ« nĂ« javĂ« pĂ«r gjashtĂ« deri nĂ« 18 muaj, marrin 80 euro pĂ«r dhurim, tha pĂ«r DW kreu i njĂ« banke sperme. Sperma e tyre mĂ« pas lahet, analizohet dhe paketohet nĂ« tĂ« ashtuquajturat pipeta, gypa tĂ« gjatĂ« qĂ« ngrihen nĂ« azot tĂ« lĂ«ngshĂ«m. Çdo pipetĂ« shitet pĂ«r 1,000 euro. TĂ« mbetesh shtatzĂ«nĂ« Ă«shtĂ« njĂ« proces i kushtueshĂ«m dhe potencialisht i zgjatur: Edhe pse disa gra kanĂ« nevojĂ« vetĂ«m pĂ«r njĂ« ose dy pĂ«rpjekje, shumĂ« prej tyre mund tĂ« kenĂ« nevojĂ« pĂ«r 10 ose mĂ« shumĂ« – dhe disa nuk arrijnĂ« kurrĂ« tĂ« mbeten shtatzĂ«nĂ«.

Industria e fertilitetit rregullohet nga një mori rregullash dhe rregulloresh. Disa vende vendosin një kufi moshe për trajtimet ose i lejojnë ato vetëm për çiftet heteroseksuale të martuara. Disa lejojnë procedura që janë të ndaluara në vende të tjera. Disa lejojnë dhurime anonime të spermës dhe vezëve, të cilat të tjera i ndalojnë. Pacientët gjermanë, për shembull, mund të udhëtojnë në Spanjë për dhurime vezësh, të cilat janë të paligjshme në vendin e tyre të origjinës; çiftet e të njëjtit seks nga Polonia mund të udhëtojnë në Gjermani për trajtime që u mohohen në vendin e tyre.

Disa vende vendosin kufizime ligjore për numrin e fëmijëve të lindur nga një donator i vetëm. Të tjera, si Gjermania, nuk e bëjnë këtë, por bankat kanë tendencë të ndjekin udhëzimet e industrisë prej 15 familjesh për donator. Megjithëse Bashkimi Evropian miratoi rregullore të reja mbi riprodhimin e asistuar mjekësor dhe substancat me origjinë njerëzore në vitin 2024, këto nuk përfshijnë një kufi në të gjithë BE-në për numrin e fëmijëve të lindur nga një donator i vetëm. Aktualisht nuk ka një bazë të dhënash ndërkombëtare që gjurmon donatorët dhe i pengon ata të shesin spermë në disa banka.

DonatorĂ«t potencialĂ« u nĂ«nshtrohen testeve tĂ« shumta mjekĂ«sore dhe vetĂ«m njĂ« pĂ«rqindje njĂ«shifrore ia del t’i kalojnĂ« me sukses ato. Procesi nuk pĂ«rfshin shqyrtimin pĂ«r mutacione tĂ« rralla gjenetike si TP53. Duke investuar shumĂ« nĂ« njĂ« donator, bankat e spermĂ«s kanĂ« orientim ekonomik pĂ«r tĂ« maksimizuar fitimin duke e shitur spermĂ«n e secilit donator te disa familje.

NĂ« faqen e saj tĂ« internetit, ESB pretendon se ka vendosur njĂ« limit tĂ« vetĂ«-imponuar pĂ«r numrin e familjeve pĂ«r donator: “Shumica e donatorĂ«ve tanĂ« kanĂ« njĂ« limit prej 75 familjesh, por nĂ« tregje tĂ« zgjedhura (MbretĂ«ria e Bashkuar, Irlanda, Australia dhe Holanda) ne gjithashtu u ofrojmĂ« donatorĂ«ve njĂ« limit botĂ«ror prej 25 familjesh.” PĂ«r njĂ« tarifĂ« shtesĂ«, blerĂ«sit e mundshĂ«m mund tĂ« kufizojnĂ« numrin e familjeve; 39,000 euro blejnĂ« ekskluzivitet.

Hulumtimi nga DW dhe partnerët e saj tregon se të paktën 197 fëmijët e ngjizur me spermën e donatorit 7069 tejkaluan qartë politikat e deklaruara të ESB-së, si dhe kufijtë kombëtarë në disa raste. Vetëm në Belgjikë, 53 fëmijë u ngjizën duke përdorur spermën e donatorit, pavarësisht ligjeve kombëtare që përcaktojnë një kufi prej gjashtë grash për donator. Kjo ka nxitur hetime nga autoritetet belge.

I pĂ«rballur me gjetjet, ESB shkroi: “Jemi thellĂ«sisht tĂ« prekur nga rasti dhe ndikimi qĂ« mutacioni i rrallĂ« TP53 ka nĂ« njĂ« numĂ«r familjesh, fĂ«mijĂ«sh dhe donatorin. Ata kanĂ« ngushĂ«llimet tona mĂ« tĂ« thella.” ESB “teston dhe kryen njĂ« vlerĂ«sim mjekĂ«sor individual tĂ« tĂ« gjithĂ« donatorĂ«ve nĂ« pĂ«rputhje tĂ« plotĂ« me praktikĂ«n dhe legjislacionin e njohur dhe shkencor”.

“FatkeqĂ«sisht,” shkroi ESB nĂ« deklaratĂ«n e saj, “kemi identifikuar se kufijtĂ« pĂ«r numrin e familjeve pĂ«r tĂ« cilat mund tĂ« pĂ«rdoret njĂ« donator janĂ« tejkaluar nĂ« disa vende si nĂ« rastin specifik nĂ« lidhje me TP53 ashtu edhe nĂ« raste tĂ« tjera. Kjo Ă«shtĂ« pjesĂ«risht pĂ«r shkak tĂ« raportimit joadekuat nga klinikat, sistemeve jo tĂ« forta dhe turizmit tĂ« fertilitetit.”

NĂ« laboratorin e saj nĂ« qendĂ«r tĂ« Berlinit, Ann-Kathrin Klym u habit kur dĂ«gjoi numrin e fĂ«mijĂ«ve tĂ« ngjizur me spermĂ«n e donatorit 7069. ËshtĂ«, tha ajo, “i jashtĂ«zakonshĂ«m”. Klym drejton laboratorin nĂ« Berliner Samenbank, njĂ« bankĂ« sperme qĂ«, me 10 punonjĂ«sit e saj, Ă«shtĂ« njĂ« lojtar i vogĂ«l krahasuar me ESB. Klym i tregoi DW dhomĂ«n e magazinimit tĂ« bankĂ«s: enĂ« tĂ« mĂ«dha tĂ« mbushura me azot tĂ« lĂ«ngshĂ«m, i cili ngrin spermĂ«n. Kur hoqi njĂ« kapak pĂ«r tĂ« treguar pipetat e vogla me spermĂ« tĂ« ngrirĂ« tĂ« vendosura nĂ« secilĂ«n prej tyre, nga rezervuari doli gaz azoti i bardhĂ«-gri.

Klym tha se banka e saj i kufizon donatorët në 15 familje dhe u kërkon atyre të nënshkruajnë një deklaratë se nuk kanë shitur spermë në një bankë tjetër.

Njerëzit e ngjizur me spermë donatori dhe prindërit e tyre po bëjnë thirrje për kufizime në të gjithë Evropën dhe në nivel global për numrin e fëmijëve të lindur nga një donator. Spenderkinder, një shoqatë e fëmijëve të ngjizur nga donatorët në Gjermani, i tha DW se ajo mbështet një kufi global prej gjashtë familjesh për donator, si dhe një regjistër global të donatorëve. Kjo gjithashtu do ta bënte më të lehtë gjetjen dhe kontaktimin e familjeve në kohën e duhur nëse bankat e spermës bëhen të vetëdijshme për sëmundjet dhe mutacionet.

‘Ndjej njĂ« faj tĂ« madh’

Nëna në Francë, e cila mori telefonatën në qershor, ka mësuar që atëherë se vajza e saj, tashmë adoleshente, e ka trashëguar mutacionin. Muaj më vonë, ajo dhe vajza e saj vazhdojnë të përballen me atë që do të thotë diagnoza: një jetë me kontrolle të rregullta mjekësore dhe frikën e vazhdueshme nga ajo që mund të konstatohet prej tyre.

Ajo tha se nuk kishte “absolutisht asnjĂ« ndjenjĂ« tĂ« keqe” pĂ«r donatorin 7069, sperma e tĂ« cilit u ishte shitur dhjetĂ«ra familjeve nĂ« tĂ« gjithĂ« kontinentin nga Banka Evropiane e SpermĂ«s. NĂ« fund tĂ« fundit, tha ajo, ai nuk e dinte qĂ« ishte bartĂ«s i mutacionit: “Ai nuk Ă«shtĂ« fajtor.”

Por, tha ajo, “Ndihem shumĂ« fajtore – ta dish qĂ« pĂ«r shkak se ke zgjedhur tĂ« ngjizesh nĂ« atĂ« mĂ«nyrĂ« dhe ke lĂ«nĂ« pas diçka qĂ« Ă«shtĂ« potencialisht kĂ«rcĂ«nuese pĂ«r jetĂ«n.” Kjo Ă«shtĂ«, shtoi ajo, “shumĂ«, shumĂ« e vĂ«shtirĂ«â€. /DW

↗

Situata me gripin në Shqipëri, Brataj: Nuk është në përmasat e Evropës Veriore, por


✇Java News
By: A R

Drejtori i Urgjencës Kombëtare, Skënder Brataj ka shpjeguar situatën me gripin sezonal duke theksuar se ardhja e gripit është shpejtuar duke qenë Evropën e ka prekur 3 deri në 6 javë më parë.

Duke folur nĂ« emisionin “NĂ« KohĂ« Reale”, Brataj tha se ky grip vjen pas 2-3 vitesh Covid, “ku ka dominuar Covidi, nuk Ă«shtĂ« fakti qĂ« Ă«shtĂ« mĂ« i keq nga atje, jemi pak tĂ« mbrojtur. Duke qenĂ« se gripi çdo vit ka mutacionet e veta”.

“ËshtĂ« sezoni tipik i gripit dhe me njĂ« veçanti se nĂ« EuropĂ« Ă«shtĂ« paraqitur 3 deri nĂ« 6 javĂ« gripi pĂ«rpara se sa sezonet e kaluara. Kjo e ka shpejtuar ardhjen e gripit edhe tek ne, gjĂ« qĂ« nuk Ă«shtĂ« nĂ« pĂ«rmasat e EvropĂ«s Veriore. Puna e gripit kĂ«tĂ« Ă«shtĂ« grip qĂ« vjen pas 2-3 vitesh Covid, ku ka dominuar Covidi, nuk Ă«shtĂ« fakti qĂ« Ă«shtĂ« mĂ« i keq nga atje, jemi pak tĂ« mbrojtur”, u shpreh Brataj.

Ai theksoi se vaksina ndaj gripit bën që personat të mbrohen dhe të kenë imunitet ndaj formave të rënda të gripit.

“Duke qenĂ« se gripi çdo vit ka mutacionet e veta, jemi jo tĂ« mbrojtur siç ishim nga viti nĂ« viti sepse predominoi covidi e tjera me radhĂ«. NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ« predominojnĂ« edhe viruse tĂ« tjera tĂ« stinĂ«s.

Viruset kanë gjithsecili karakteristikat e veta dhe e dimë shumë mirë që janë parazitët më të mëdhenj, jetojnë vetëm te qeliza njerëzore. Duke u zhvilluar në fazën dhe numrin, ai do të prodhojë format e lehta ose të mesme.

Jemi tĂ« mbrojtur kush ka bĂ«rĂ« vaksinĂ«n por mbrojtjen duhet ta interpretojnĂ« pak ndryshe, nuk do tĂ« thotĂ« se ke bĂ«rĂ« vaksinĂ«n dhe nuk do tĂ« prekesh nga gripi, por Ă«shtĂ« e sigurt qĂ« shpĂ«ton nga format e rĂ«nda. Pra, imuniteti e ke tĂ« zgjuar. Je sigurisht i mbrojtur nga format e rĂ«nda”, tha Brataj.

PĂ«r kĂ«tĂ« arsye sipas tij, “moshat e treta, fĂ«mijĂ«t, personat me patologji bashkĂ«shoqĂ«ruese pĂ«r kĂ«tĂ« arsye duhet tĂ« vaksinohen qĂ« t’u vijĂ« forma mĂ« e lehtĂ« nĂ«se e prek se ndryshe rrezikon jetĂ«â€.

“PĂ«r personat e shĂ«ndetshĂ«m sigurisht qĂ« vjen forma e mĂ« e lehtĂ« por edhe nĂ«se je i shĂ«ndetshĂ«m po tĂ« preku gripi nĂ« momentin qĂ« tĂ« kap nga imuniteti yt nuk do tĂ« thotĂ« qĂ« nuk ka forma tĂ« rĂ«nda apo nuk ke komplikacione”, tha mĂ« tej Brataj.

The post Situata me gripin në Shqipëri, Brataj: Nuk është në përmasat e Evropës Veriore, por
 first appeared on JavaNews.al.

↗

“Kulmi s’ka arritur ende”, Brataj pĂ«r gripin qĂ« po prek fĂ«mijĂ«t: Simptoma tĂ« forta dhe pĂ«rhapje e shpejtĂ«

✇Java News
By: A R

ËshtĂ« periudha e festave, por edhe e virozave. Gripi dhe viruset e tjera janĂ« nĂ« qarkullim dhe siç mjekĂ«t kishin paralajmĂ«ruar, edhe njĂ« nĂ«ntip i gripit A qĂ« ka pĂ«rhapje mĂ« tĂ« shpejtĂ« dhe prek mĂ« tepĂ«r fĂ«mijĂ«t.

Siç shprehet SkĂ«nder Brataj nĂ« “Aldo Morning Show” nĂ« Tv Klan, situata nuk i ka zĂ«nĂ« tĂ« papĂ«rgatitur dhe dihej qĂ« ajo qĂ« kaloi Australia dhe bota do tĂ« vinte. H3N2 qĂ« Ă«shtĂ« dominues pĂ«soi edhe mutacionin K, i cili nuk ka kaluar ende dhe “as nuk ka arritur nĂ« kulm.” Brataj pĂ«rshkruan cilat janĂ« simptomat e kĂ«tij varianti, ku mĂ« tĂ« prekurit janĂ« fĂ«mijĂ«t 0-5 vjeç.

Skënder Brataj: Gripi zakonisht shfaqet menjëherë, me temperaturë mbi 39, me dhimbje të trupit, pothuajse çdo pjese të trupit, dhimbje fyti, kollë të thatë në tri ditët e para dhe ajo që është tipike, temperatura edhe pse mund të trajtohet, qëndron gjithmonë e lartë, jo te 40, por 38-39 e gjysmë, reziston pak më shumë. Për këtë arsye është më tipike se te llojet e tjera të viruseve se në këtë periudhë janë edhe viruset e tjera të stinës, madje ajo që është më tipike fare për fëmijët e vegjël është RSV, i cili shkakton edhe pasoja shumë herë te fëmijët duke shkaktuar bronkiolite sepse ata akoma nuk e kanë të zhvilluar sistemin respirator si tek i rrituri dhe janë më të ekspozuar. Sigurisht që duhet të jemi më të kujdesshëm te fëmijët dhe të moshuarit, nëse tek i rrituri themi mos u shqetëso po kaloi tri ditë me temperaturë, te fëmija është pak më ndryshe dhe te të moshuarit.

Këshillat për të shmangur prekjen nga gripi janë të njëjtat që zbatonim gjatë Covid-19.

Skënder Brataj: Larja e duarve, ajrimi i ambientit në të cilin qëndrojmë, përdorimi i maskës, dezinfektimi i ambienteve në të cilat rrimë, mbrojtja kur tështijmë ose kollitemi sepse është përhapje e virusit që mund të shkojë deri në 2 metër nëpërmjet kollës ose tështimave që janë tipike të përhapjes së virusit.

Brataj parashikon se nga ky grip mund tĂ« preken rreth 200-300 mijĂ« njerĂ«z. Sigurisht qĂ« jo tĂ« gjithĂ« do t’i drejtohen spitalit, ndaj ai jep disa kĂ«shilla pĂ«r ta kaluar nĂ« shtĂ«pi.

Skënder Brataj: Pushimi është kryesori sepse indet janë të lodhura, nuk përballojnë dot ngarkesë tjetër dhe duhet të rrish në banesë, ndoshta edhe shtrirë në pjesën më të madhe të stërmundimit. Ajrimi i ambientit, shpeshherë. Nëse jemi në shtëpi, sigurisht që është e vështirë të qëndrosh i shkëputur në një dhomë tjetër, të paktën të kalosh atë fazën virulente, dy ditë, me libër, me televizor, me çfarë të duash që e kalon kohën më kollaj, pastaj është mjekim simptomatik, lëngje, paracetamol për temperaturën dhe duhet të kemi parasysh që temperatura është mekanizëm mbrojtës, nuk është e keqja e organizmit.

Mjeku thekson se kohëzgjatja e gripit është 5-7 ditë. Ai thekson fort mospërdorimin e antibiotikëve pa rekomandimin e mjekut.

SkĂ«nder Brataj: Kujdes antibiotikĂ«t! Jo antibiotikĂ« pa shenja tĂ« qarta infeksioni! PĂ«rcakton mjeku, por sidomos analizat se jemi mĂ«suar qĂ« po nuk kaloi temperatura, sidomos te fĂ«mija Ă«shtĂ« tipike, duhet t’i japĂ«sh antibiotikĂ«. NĂ« asnjĂ« mĂ«nyrĂ« nuk duhet dhĂ«nĂ« antibiotiku sepse siç e thashĂ«, temperatura e lartĂ« tregon qĂ« Ă«shtĂ« aktivizuar sistemi imunitar.

The post “Kulmi s’ka arritur ende”, Brataj pĂ«r gripin qĂ« po prek fĂ«mijĂ«t: Simptoma tĂ« forta dhe pĂ«rhapje e shpejtĂ« first appeared on JavaNews.al.

↗

Tri kosovare dënohen në Slloveni për shërbime të paligjshme botoxi

✇Sinjali
By: Njomza Salihi

Tri shtetase të Kosovës janë gjobitur në Slloveni.

Sipas Radio Televizionit slloven, ngjarja ndodhi para disa ditësh në Maribor. Siç raportohet ato ofronin shërbime kozmetike, përfshirë botox dhe mbushës, pa leje.

Hetimet fillestare zbuluan se kosovaret bĂ«nin punĂ« tĂ« paautorizuar dhe “nĂ« tĂ« zezĂ«â€.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Tri kosovare dënohen në Slloveni për shërbime të paligjshme botoxi appeared first on Sinjali.

↗

AI-ja mund t’i kursejĂ« pacientĂ«t nga kimioterapia e panevojshme

✇Sinjali
By: Njomza Salihi

Inteligjenca artificiale (AI) mund të ndryshojë mënyrën se si trajtohet kanceri i zorrës së trashë, duke ndihmuar që disa pacientë të shmangin kimioterapinë e panevojshme ose ta marrin atë vetëm kur është vërtet e domosdoshme, ka shkruar EuroNews.

Prej dekadash, mjekët analizojnë mostrat e indeve të kancerit me mikroskop, por kjo metodë ndonjëherë nuk arrin të dallojë shenja të imëta që tregojnë sa agresiv është tumori dhe sa shpejt mund të përhapet.

Kompani norvegjeze, “DoMore Diagnostics”, po pĂ«rdor AI-nĂ« pĂ«r tĂ« analizuar kancerin kolorektal, (tĂ« zorrĂ«s sĂ« trashĂ«), nĂ« mĂ«nyrĂ« shumĂ« mĂ« tĂ« detajuar sesa mund ta bĂ«jĂ« syri i njeriut me mikroskop. QĂ«llimi Ă«shtĂ« vlerĂ«simi mĂ« i saktĂ« i rrezikut dhe shmangia e trajtimeve tĂ« rĂ«nda qĂ« nuk sjellin pĂ«rfitim real pĂ«r pacientin.

“Ne e personalizojmĂ« trajtimin e kancerit duke shfrytĂ«zuar fuqinĂ« e inteligjencĂ«s artificiale. Edhe pse ka pasur pĂ«rmirĂ«sime tĂ« mĂ«dha nĂ« trajtimin e kancerit vitet e fundit, ende ka shumĂ« pacientĂ« qĂ« marrin trajtime toksike pa asnjĂ« pĂ«rfitim”, ka thĂ«nĂ« drejtori ekzekutiv i kompanisĂ«, Torbjorn Furuseth.

Kanceri i zorrës së trashë është kanceri i tretë më i shpeshtë dhe i dyti më vdekjeprurës në botë, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë. Vetëm në Evropë, në vitin 2022 janë regjistruar rreth 2.74 milionë raste të reja me kancer.

Sipas Furuseth, algoritmi i kompanisë është trajnuar me mijëra mostra të indeve.

“Me inteligjencĂ«n artificiale dhe sasi tĂ« mĂ«dha tĂ« dhĂ«nash, kemi krijuar njĂ« algoritĂ«m jashtĂ«zakonisht tĂ« specializuar”, ka thĂ«nĂ« ai.

“DoMore Diagnostics” ka dalĂ« nga njĂ« bashkĂ«punim studimor mes Universitetit tĂ« Oksfordit, Spitalit Universitar tĂ« Oslos dhe University College London (UCL).

Kompania ka deklaruar se teknologjia e saj është treguar më e saktë sesa patologët në parashikimin e ecurisë së sëmundjes.

“Nuk e dimĂ« saktĂ«sisht se çfarĂ« po kĂ«rkon inteligjenca artificiale, por kur i krahasojmĂ« rezultatet e saj me vlerĂ«simet e patologĂ«ve, shohim se ato kanĂ« kuptim. Ajo dallon shumĂ« nga karakteristikat qĂ« shohin edhe patologĂ«t, por gjithashtu kombinon informacione dhe zbulon gjĂ«ra qĂ« ata mund tĂ« mos i njohin ende”, ka thĂ«nĂ« Andreas Kleppe, drejtor i studimit nĂ« Spitalin Universitar tĂ« Oslos.

Kjo saktësi më e lartë i ndihmon mjekët të vendosin se cilët pacientë kanë vërtet nevojë për kimioterapi dhe cilët mund ta shmangin atë në mënyrë të sigurt.

Pas operacionit, kur tumori është hequr, disa pacientë mund të kenë ende metastaza shumë të vogla, të padukshme, që mund të shkaktojnë rikthimin e sëmundjes. Për këtë arsye, analiza e rrezikut është një hap shumë i rëndësishëm.

Megjithatë, shumica e pacientëve me kancer të zorrës së trashë shërohen vetëm me operacion. Pavarësisht kësaj, kimioterapia shpesh u jepet pothuajse të gjithëve, si një qasje e përgjithshme, edhe pse në shumicën e rasteve nuk sjell përfitim dhe vetëm i ekspozon pacientët ndaj efekteve anësore afatshkurtra dhe afatgjata.

Sipas kompanisë, 96 deri në 98 për qind e pacientëve me kancer në fazën e dytë dhe rreth 80 për qind e atyre në fazën e tretë përjetojnë efekte anësore nga kimioterapia pa përmirësim real të rezultateve.

“TĂ« kuptosh saktĂ«sisht se kush ka rrezik tĂ« lartĂ« dhe kush rrezik tĂ« ulĂ«t pĂ«r pĂ«rhapje tĂ« kancerit Ă«shtĂ« shumĂ« e vĂ«shtirĂ« pĂ«r njeriun, sepse bĂ«het fjalĂ« pĂ«r procese jashtĂ«zakonisht komplekse”, ka thĂ«nĂ« Furuseth.

Si funksionon teknologjia?

Sistemi i “DoMore Diagnostics” trajnohet me mijĂ«ra imazhe tĂ« indeve tĂ« kancerit dhe me tĂ« dhĂ«na mbi gjendjen e pacientĂ«ve disa vite pas operacionit.

“Ne i japim kompjuterit kĂ«to imazhe dhe mĂ« pas rezultatet e pacientĂ«ve pas disa vitesh. KĂ«shtu, ai mĂ«son lidhjen mes tyre. Ne nuk mbĂ«shtetemi te vlerĂ«simi i patologut, por te pĂ«rfundimi real i sĂ«mundjes”, ka shpjeguar Kleppe.

Kjo u jep mjekëve një pasqyrë shumë më të saktë për agresivitetin e kancerit dhe ndihmon në marrjen e vendimeve më të drejta për trajtimin.

Testi i kompanisë për kancerin e zorrës së trashë po përdoret aktualisht për verifikim në spitale në Evropë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Japoni dhe Meksikë.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post AI-ja mund t’i kursejĂ« pacientĂ«t nga kimioterapia e panevojshme appeared first on Sinjali.

↗

Studimi i ri: Njerëzit e vaksinuar kundër COVID-19 kanë rrezik më të ulët vdekjeje

✇Sinjali
By: Njomza Salihi

Njerëzit që morën të paktën një dozë të një vaksine mRNA kundër COVID-19 kanë një rrezik më të ulët vdekjeje nga të gjitha shkaqet krahasuar me individët e pavaksinuar, ka treguar një studim i ri francez.

Gjetjet tregojnë se, larg rritjes së rreziqeve afatgjata, këto vaksina shoqërohen me ulje të vdekshmërisë gjatë një periudhe katërvjeçare, që nga kulmi i vaksinimit në vitin 2021. Në Bashkimin Evropian, më shumë se 976 milionë doza vaksine kundër COVID-19 ishin administruar që nga shkurti i vitit 2023, sipas Qendrës Evropiane për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve dhe programet kanë vazhduar që atëherë me dhjetëra milionë doza shtesë përforcuese çdo sezon.

Studimi, i cili shqyrtoi 28 milionë të rritur francezë të moshës 18 deri në 59 vjeç, zbuloi se individët e vaksinuar kishin një rrezik 74% më të ulët vdekjeje nga COVID-19 i rëndë dhe një rrezik 25% më të ulët të vdekshmërisë nga të gjitha shkaqet. Studiuesit thanë se rreziku më i ulët i vdekshmërisë ishte pjesërisht për shkak të mbrojtjes së fortë kundër sëmundjeve të rënda, me të rriturit e vaksinuar që kanë shumë më pak gjasa të vdesin nga infeksioni.

Ata gjithashtu sugjeruan që më pak ndërlikime që lidhen me COVID-19 të zgjatur mund të kontribuojnë në uljen e përgjithshme të vdekjeve. Hulumtimi u krye nga Epi-Phare, një grup me interes shkencor i mbikëqyrur nga Agjencia Kombëtare Franceze për Sigurinë e Barnave dhe Produkteve Shëndetësore (ANSM) dhe Fondi Kombëtar Francez i Sigurimeve Shëndetësore. Ekipi arriti në përfundimin se një lidhje shkakësore midis vaksinimit me ARNi dhe vdekshmërisë së tepërt afatgjatë tani duket shumë e pamundur.

Duke përdorur të dhëna nga Sistemi Kombëtar Francez i të Dhënave Shëndetësore, studimi përfshinte 22.7 milionë persona të vaksinuar midis majit dhe tetorit 2021, dhe 5.9 milionë individë të pavaksinuar që nga 1 nëntori 2021, të cilët u ndoqën për një mesatare prej 45 muajsh.

Studimi është më i madhi deri më sot që shqyrton sigurinë afatgjatë të vaksinave të ARNi-së kundër COVID-19 në popullatën e përgjithshme të të rriturve. Pjesëmarrësit nuk ishin më të vjetër se 59 vjeç, që do të thotë se gjetjet nuk vlejnë drejtpërdrejt për grupmoshat më të vjetra, të cilat janë më të rrezikuara nga COVID-19. Gjatë katër viteve të ndjekjes, u regjistruan 98,429 vdekje nga të gjitha shkaqet, 0.4 përqind, midis individëve të vaksinuar, krahasuar me 32,662, 0.6 përqind, midis të pavaksinuarve.

Autorët nuk raportuan rritje të vdekjeve nga kanceri, sëmundjet kardiovaskulare, lëndimet aksidentale ose ndonjë shkak tjetër kryesor; në çdo kategori, personat e vaksinuar kishin shkallë vdekshmërie të barabarta ose më të ulëta se ata që mbetën të pavaksinuar.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Studimi i ri: Njerëzit e vaksinuar kundër COVID-19 kanë rrezik më të ulët vdekjeje appeared first on Sinjali.

❌