❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

“Rregulla tĂ« reja pĂ«r sektorĂ« kritikĂ«, si do tĂ« ‘filtrohen’ investimet e huaja”

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Flet Zëvendësministri i Ekonomisë dhe Inovacionit Enkelejd Musabelliu

 

Qeveria synon të shkojë drejt përafrimit të plotë me standardet e Bashkimit Europian në fushën e Investimeve të Huaja Direkte.

Një projekt-akt  i ri i nxjerrë për konsultim parashikon të vendosë një mekanizëm shqyrtimi për investimet në sektorët kritikë të ekonomisë, me fokus sigurinë kombëtare dhe rendin publik.

NĂ« njĂ« intervistĂ« pĂ«r “Monitor” , ZĂ«vendĂ«sministri i EkonomisĂ« dhe Inovacionit Enkelejd Musabelliu shpjegon risitĂ« kryesore tĂ« rregullores dhe mĂ«nyrĂ«n si do tĂ« funksionojĂ« procesi i vlerĂ«simit. Ai sqaron mĂ«nyrĂ«n sesi Ă«shtĂ« konceptuar nĂ« draft balanca mes mbrojtjes sĂ« interesit publik dhe lirisĂ« sĂ« tregut.

A mund të sqarojmë shkurtimisht se çfarë është ky projekt-akt dhe çfarë ndryshimi apo risie sjell ai për kuadrin ligjor aktual lidhur me Investimet e Huaja Direkte?

Projektakti mbi shqyrtimin e investimeve tĂ« huaja synon tĂ« pĂ«rafrojĂ« plotĂ«sisht Rregulloren e BE Nr. 2019/452 “mbi pĂ«rcaktimin e njĂ« kuadri pĂ«r shqyrtimin e Investimeve tĂ« Huaja Direkte nĂ« Bashkimin Europian”. Investimet e huaja direkte nĂ« sektorĂ«t e ekonomisĂ« qĂ« mund tĂ« cenojnĂ« rendin apo sigurinĂ« e vendit dhe qĂ« plotĂ«sojnĂ« disa kritere specifike, duhet t’i nĂ«nshtrohen njĂ« procedure shqyrtimi para se tĂ« procedojnĂ« me regjistrimet nĂ« QendrĂ«n KombĂ«tare tĂ« Biznesit (QKB).

Rregullorja parashikon ngritjen e një mekanzimi kombëtar shqyrtimi që do të koordinohet nga struktura përgjegjëse që do të ngrihet pranë Ministrisë së Ekonomisë dhe Inovacionit dhe do të përfshijë një sërë institucionesh të tjera, që nga Ministritë e linjës gjer tek agjencitë e tjera ekzekutive.

Vendimmarrja për autorizimin apo refuzimin e një investimi të huaj do të bëhet nga një Komitet Ndërministror i cili kryesohet nga Ministri i Ekonomisë dhe Inovacionit dhe përfshin ministritë e linjës e agjencitë e tjera të përfshira.

Gjithashtu, rregullorja parashikon edhe ngritjen e një mekanizmi bashkëpunimi në të cilin lidhen të gjitha njësitë përgjegjëse për shqyrtimin e investimeve të huaja në vendet anëtare, nën koordinimin e njësisë qendrore që është ngritur pranë Komisionit Europian.

Sa herë që një vend nis një procedurë shqyrtimi për një investim të caktuar, menjëherë njoftohen njësitë përgjegjëse në vendet e tjera anëtare dhe gjithashtu edhe Komisioni Europian.

Kësisoj, në shqyrtimin e investimeve të huaja që mund të cenojnë sigurinë publike Shqipëria do të bashkëpunojë me Komisionin Europian dhe gjithë vendet anëtare të BE.

Si lidhet ky draft me angazhimet e Shqipërisë në procesin e integrimit europian dhe kapitujt përkatës?

PĂ«rafrimi i kĂ«saj Rregulloreje dhe ngritja e mekanizmit kombĂ«tar pĂ«r shqyrtimin e investimeve tĂ« huaja direkte Ă«shtĂ« njĂ« ndĂ«r piketat pĂ«rmbyllĂ«se tĂ« Kapitullit 30 “MarrĂ«dhĂ«niet me JashtĂ«â€, negociatat pĂ«r tĂ« cilin drejtohet nga Ministria e EkonomisĂ« dhe Inovacionit.

ËshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« theksojmĂ« se negociatat pĂ«r kĂ«tĂ« kapitull parashikohet tĂ« pĂ«rmbyllen shumĂ« shpejt, brenda tremujorit tĂ« parĂ« tĂ« vitit tĂ« ardhshĂ«m, sepse i kemi realizuar tĂ« gjitha piketat pĂ«rmbyllĂ«se.

Mbeten vetëm miratimi i rregullores mbi shqyrtimin e investimeve të huaja dhe i ndryshimeve ligjore në Ligjin Nr. 46/2018 për kontrollin shtetëror të mallrave me përdorim të dyfishte, i cili është gjithashtu drejt finalizimit, dhe ky kapitull mund të mbyllet.

Për ta bërë më të kuptueshëm çfarë ndryshon për një investitor të huaj ky mekanizëm i ri vlerësimi?

Për shumicën e investitorëve të huaj në Shqipëri nuk do të ndryshojë asgjë pasi dispozitat e kësaj Rregulloreje nuk zbatohen as mbi gjithë sektorët e ekonomisë e as mbi investimet e huaja që e kanë origjinën nga vendet anëtare të BE-së apo vendet e tjera aleate si SHBA apo Mbretëria e Bashkuar.

Dispozitat e Rregullores shtrihen vetëm mbi sektorët kritikë të ekonomisë si infrastruktura kritike, armët, teknologjia kritike, etj.

InvestitorĂ«t e huaj nĂ« njĂ« nga kĂ«ta sektorĂ« kritikĂ« e qĂ« nuk e kanĂ« origjinĂ«n nga vendet e pĂ«rmendura mĂ« sipĂ«r duhet t’i nĂ«nshtrohen njĂ« procedure shqyrtimi, çka nĂ«nkupton se duhet tĂ« aplikojnĂ« pĂ«r njĂ« autorizim pranĂ« MinistrisĂ« pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r ekonominĂ«, para se tĂ« regjistrojnĂ« nĂ« QKB shoqĂ«rinĂ« e tyre apo blerjen e aksioneve tĂ« njĂ« shoqĂ«rie ekzistuese shqiptare. Investitori i huaj nuk mund tĂ« procedojĂ« me regjistrimin nĂ« QKB nĂ«se nuk paraqet autorizimin pĂ«r tĂ« vijuar me investimin. PĂ«r çdo aplikim, rregullorja parashikon se procedura pĂ«r autorizimin, autorizimin me kushte, apo refuzimin e njĂ« investimi tĂ« huaj, nuk mund tĂ« zgjasĂ« mĂ« shumĂ« se 60 ditĂ«.

A po flasim për një mekanizëm kontrolli, parandalimi apo thjesht transparence mbi investimet strategjike?

Ç’ështĂ« e vĂ«rteta, kemi tĂ« bĂ«jmĂ« me njĂ« mekanizĂ«m shqyrtimi, i cili synon tĂ« shqyrtojĂ« e kontrollojĂ« investimet e huaja nĂ« sektorĂ«t kritikĂ« tĂ« ekonomisĂ« pĂ«r tĂ« parandaluar cenimin e sigurisĂ« kombĂ«tare apo tĂ« rendit publik.

PĂ«r t’u thelluar pak mĂ« shumĂ«, pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar nĂ«se njĂ« investim apo investitor i huaj mund tĂ« cenoje rendin publik apo sigurinĂ« kombĂ«tare mbahen parasysh tre faktorĂ« kryesorĂ«: nĂ«se investitori i huaj kontrollohet drejtpĂ«rdrejt apo tĂ«rthorazi nga njĂ« vend i tretĂ«, nĂ«se investitori i huaj ka cenuar rendin apo sigurinĂ« e njĂ« vendi tĂ« BE-sĂ« apo nĂ«se ka dyshime se investitori Ă«shtĂ« angazhuar nĂ« aktivitete tĂ« paligjshme apo kriminale.

Cilat janë sektorët që përfshihen për herë të parë në një filtër të tillë institucional?

Rregullorja e BE 2019/452 parashikon ngritjen e një mekanizmi për shqyrtimin e investimeve të huaja direkte në disa sektorë kyç të ekonomisë, ku përfshihen:

  • Infrastruktura kritike (energjia, transporti, uji, shĂ«ndeti, telekomunikacioni, media, ruajtja apo pĂ«rpunimi i tĂ« dhĂ«nave, mbrojtja, infrastruktura zgjedhore apo financiare, etj.);
  • TeknologjitĂ« kritike dhe mallrat me pĂ«rdorim tĂ« dyfishtĂ«, duke pĂ«rfshirĂ« inteligjencĂ«n financiare, robotikĂ«n, gjysmĂ«-pĂ«rçuesit, sigurinĂ« kibernetike, teknologjitĂ« kuantike apo nukleare, nanoteknologjitĂ« dhe biteknologjitĂ«;
  • Furnizimin e inputeve kritike, si energjinĂ«, materialet e papĂ«rpunuara dhe sigurinĂ« ushqimore;
  • Aksesin nĂ« informacionin sensitiv, duke pĂ«rfshirĂ« tĂ« dhĂ«nat personale apo aftĂ«sinĂ« pĂ«r kontrollin e kĂ«tij informacioni;
  • LirinĂ« dhe pluralizmin e medias.

Qëllimi ynë fillestar ka qenë që zbatimin e Rregullores ta shtrijmë mbi gjithë sektorët e sipër-përmendur.

Megjithatë, gjatë konsultimeve me Komisionin Europian, na u rekomandua që të nisim vetëm me një apo dy sektorë dhe të fokusohemi kryesisht tek ngritja e mekanzimit dhe rritja e kapaciteteve dhe, në një hap të dytë, kur mekanzimi të jetë ngritur e burimet njerëzore të kenë kapacitetet e nevojshme, zbatimi i rregullores mund të shtrihet edhe në sektorët e tjerë.

Ministria e EkonomisĂ« dhe Inovacionit zhvilloi njĂ« analizĂ« tĂ« brendshme dhe propozoi sektorĂ«t e lidhur me “aksesin nĂ« informacionin sensitiv” dhe “lirinĂ« e medias”, duke u bazuar nĂ« numrin e kompanive tĂ« huaja qĂ« ushtrojnĂ« aktivitetin e tyre nĂ« ShqipĂ«ri nĂ« secilin prej sektorĂ«ve tĂ« sipĂ«r-pĂ«rmendur si edhe potencialin pĂ«r cenimin e sigurisĂ« publike tĂ« vendit, sidomos nĂ« konsideratĂ« tĂ« sulmeve kibernetike tĂ« vendit tonĂ« dhe kĂ«rcĂ«nimeve tĂ« luftĂ«s hibride pĂ«rmes fushatave tĂ« dezinformimit.

Megjithatë, projektVKM është ende në bashkërendim ndërinstitucional dhe në konsultim publik dhe në bashkërendim të plotë (ashtu si për çdo akt tjetër të lidhur me integrimin europian), me Komisionin Europian dhe aleatët tanë strategjikë, sektorët e përzgjedhur edhe mund të ndryshojnë.

 

Si do të funksionojë konkretisht procesi i vlerësimit: kush vendos, në çfarë afatesh dhe mbi çfarë kriteresh?

Siç e pĂ«rmenda edhe mĂ« sipĂ«r, njĂ« investitor i huaj nĂ« sektorĂ«t kritikĂ« tĂ« ekonomisĂ«, qĂ« plotĂ«son kriteret pĂ«r t’iu nĂ«nshtruar procedurĂ«s sĂ« shqyrtimit, duhet tĂ« aplikojĂ« pĂ«r autorizim pranĂ« MinistrisĂ« sĂ« EkonomisĂ« dhe Inovacionit. Autorizimi duhet tĂ« merret para se investitori i huaj tĂ« regjistrojĂ« nĂ« QKB shoqĂ«rinĂ« e re apo blerjen e aksioneve tĂ« njĂ« shoqĂ«rie ekzistuese shqiptare.

Struktura përgjegjëse pranë Ministrisë së Ekonomisë dhe Inovacionit përgatit dokumentacionin dhe ia përcjell Komitetit Ndërministror për Shqyrtimin e Investimeve të Huaja Direkte jo më vonë se 10 ditë nga marrja e aplikimit.

Ky informacion duhet të përmbajë detaje mbi strukturën e pronësisë, origjinën e kapitalit, vendet e tjera ku investitori ushtron aktivitetin, operacionet e biznesit, etj..

Komiteti duhet të marrë një vendim për autorizimin, autorizimin me kushte ose refuzimin e investimit të huaj brenda 30 ditëve. Komiteti ka gjithashtu tagrin të kërkojë dokumentacion shtesë apo të angazhojë ekspertizë.

Si sigurohet që kjo rregullore të mos perceptohet si një pengesë për investimet e huaja?

Duhet të theksojmë që në krye të herës që kjo Rregullore zbatohet vetëm mbi një numër të kufizuar investimesh të huaja direkte.

Së pari, Rregullorja zbatohet vetëm mbi disa sektorë kritikë të ekonomisë dhe investimet e huaja në sektorët e tjerë nuk i nënshtrohen asnjë shqyrtimi.

Së dyti, investimet e huaja direkte që e kanë origjinën nga vendet anëtare të BE-së apo nga vendet aleate, nuk i nënshtrohen shqyrtimit.

Së treti, siç e theksova edhe më sipër, edhe në sektorët kritikë, investimet e huaja i nënshtrohen shqyrtimit vetëm kur ka dyshim se investitori i huaj kontrollohet nga një qeveri e huaj, është i lidhur me organizata terroriste apo kriminale apo ka rrezikuar sigurinë e ndonjë vendi tjetër në të shkuarën.

Gjatë vitit 2024, në gjithë vendet e Bashkimin Europian janë shqyrtuar gjithsej vetëm rreth 5,200 investime të huaja, dhe në 85% të rasteve investimeve të huaja u është dhënë drita jeshile për të vijuar pa pasur nevojë të plotësojnë ndonjë kusht. Vetë raportet e Komisionit Europian sigurojnë se zbatimi i kësaj Rregulloreje nuk e ka ndikuar fare klimën e investimeve të huaja brenda tregut të vetëm europian.

Si ruhet ekuilibri mes sigurisë kombëtare dhe lirisë së tregut?

Synimi kryesor i rregullores është mbrojtja e sektorëve kritikë të ekonomisë që mund të cenojnë sigurinë apo rendin publik, dhe jo cenimi i lirisë së tregut. Duhet të theksojmë se liria e tregut cenohet nga rregullat e funksionimit të tregut dhe jo nga rregullat që shqyrtojnë se cilët aktorë mund të hyjnë në një treg specifik. Pastaj, kjo rregullore ka disa vite që zbatohet në vendet e Bashkimit Europian pa e cenuar fare as lirinë e tregut e as klimën e investimeve.

ÇfarĂ« mĂ«simesh ka nxjerrĂ« BE nga zbatimi i Rregullores 2019/452, veçanĂ«risht pas pandemisĂ« dhe tensioneve gjeopolitike?

Zbatimi i kësaj Rregulloreje ka nisur vetëm katër vjet më parë dhe ajo zbatohet plotësisht nga 24 vende anëtare. Përjashtim bëjnë vetëm Kroacia, e cila po e miraton legjislacionin përkatës vetëm tani, Greqia dhe Qipro. Pavarësisht kohës së shkurtër të zbatimit, ekzistojnë një sërë raportesh që identifikojnë dobësi të Rregullores dhe propozojnë ndërhyrje përmirësuese.

Çështja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme lidhet me moszbatimin simetrik tĂ« Rregullores nĂ« tĂ« gjitha vendet anĂ«tare pasi sektorĂ«t qĂ« duhet tĂ« pĂ«rfshihen nuk janĂ« pĂ«rcaktuar qartĂ« çka ka bĂ«rĂ« qĂ« vende tĂ« ndryshme i kanĂ« interpretuar ndryshe sektorĂ«t nĂ« tĂ« cilĂ«t investimet e huaja duhet t’i nĂ«nshtrohen shqyrtimit, duke krijuar pabarazi mes vendeve tĂ« ndryshme brenda tregut tĂ« vetĂ«m europian.

Përfshirja e lirisë së medias në këtë rregullore është një element i ndjeshëm si do të garantohet që ajo të mos cenojë pavarësinë editoriale?

Qëllimi i Rregullores nuk ka të bëjë fare me shqyrtimin apo kontrollin e veprimtarisë së investimeve të huaja pasi janë vendosur në vendin tonë dhe mekanizmi i shqyrtimit që do të ngrihet nuk ka asnjë mjet në dispozicion për ndikimin e kësaj veprimtarie. Sa i përket lirisë së medias,

Rregullorja parashikon qĂ« investimet e huaja nĂ« media qĂ« plotĂ«sojnĂ« kriteret e mĂ«sipĂ«rme, duhet t’i nĂ«nshtrohen procedurĂ«s sĂ« shqyrtimit para se transaksionet tĂ« regjistrohen nĂ« QKB.

Pra, një investitor i huaj në media që dëshiron të regjistrojë një media në Shqipëri apo të blejë aksionet e një medie ekzistuese, nëse plotëson kriteret, i nënshtrohet procedurës së shqyrtimit para se media e re apo blerja e aksioneve të regjistrohen në QKB.

Nga momenti i regjistrimit e më pas, media nuk i nënshtrohet më asnjë procedure shqyrtimi, çka e bën të pamundur ndikimin mbi pavarësinë editoriale.

Si do të trajtohen investimet që lidhen me platformat digjitale, të dhënat personale dhe inteligjencën artificiale?

Investimet e huaja nĂ« sektorĂ«t qĂ« po pĂ«rmendni do t’i nĂ«nshtrohen procedurĂ«s sĂ« shqyrtimit njĂ«soj si sektorĂ«t e tjerĂ« tĂ« pĂ«rfshirĂ« nĂ« kĂ«tĂ« Rregullore, qĂ« do tĂ« thotĂ« para se tĂ« regjistrohen nĂ« QKB. Pas marrjes sĂ« autorizimit, veprimtaria e kĂ«tyre investitorĂ«ve do t’i nĂ«nshtrohet mbikĂ«qyrjes nga ana e institucioneve tĂ« specializuara sipas paracaktimeve tĂ« ligjeve tĂ« veçanta sektoriale.

Sa transparent do të jetë procesi i shqyrtimit për publikun dhe biznesin?

NjĂ«soj siç ndodh me çdo akt tjetĂ«r ligjor tĂ« BE, parimi i transparencĂ«s Ă«shtĂ« ndĂ«r mĂ« thelbĂ«sorĂ«t. Edhe nĂ« kĂ«tĂ« rast transparenca pĂ«r biznesin do tĂ« jetĂ« maksimale dhe nĂ« rastet e refuzimeve, Komiteti NdĂ«rministror do t’i vendosĂ« nĂ« dispozicion njĂ« vendim tĂ« detajuar biznesit, i cili, mund edhe tĂ« ankimohet nĂ« GjykatĂ«. Nga ana tjetĂ«r, tĂ« dhĂ«nat shtesĂ« qĂ« do tĂ« vendosen nĂ« dispozionin nga biznesi, do tĂ« konsiderohen konfidenciale dhe do tĂ« trajtohen si tĂ« tilla. Sa i pĂ«rket transparencĂ«s me publikun, Komitetit NdĂ«rministror do tĂ« publikojĂ« çdo vit njĂ« raport tĂ« detajuar mbi veprimtarinĂ« e tij gjatĂ« vitit paraardhĂ«s.

A parashikohen mekanizma ankimi apo rishikimi për investitorët që preken nga një vendim negativ ?

Siç e prekëm pak edhe më sipër, vendimet e Komitetit Ndërministror mund të ankimohen pranë Gjykatës së Tiranës brenda 30 ditëve nga marrja e vendimit.

 

 

The post “Rregulla tĂ« reja pĂ«r sektorĂ« kritikĂ«, si do tĂ« ‘filtrohen’ investimet e huaja” appeared first on Revista Monitor.

↗

2015–2025, rreth 300 mln kredi pĂ«r ujĂ«sjellĂ«sit, por humbjet nĂ« rrjet nuk ndryshojnĂ«

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Qeveria e Shqipërisë ka marrë rreth 589 milionë euro kredi të huaja për të financuar sektorin e ujësjellës-kanalizimeve, nga të cilat rreth 300 milionë euro janë kredi të marra pas vitit 2015, sipas të dhënave zyrtare nga Ministria e Financave.

Duke pĂ«rfshirĂ« edhe financimet nga buxheti i shtetit dhe tarifat qĂ« paguajnĂ« qytetarĂ«t pĂ«r financimin e shĂ«rbimit, vendi duhet t’i kishte tĂ« zgjidhura tashmĂ« çështjet e furnizimit me ujĂ« tĂ« pijshĂ«m, por ka ndodhur krejt e kundĂ«rta.

Megjithë këto financime, humbjet e ujit në rrjet janë të njëjta në dekadën e fundit. Të dhënat e Entit Rregullator të Ujit tregojnë se humbjet teknike në rrjet ishin 67 për qind në vitin 2024, ndërsa 64% në vitin 2023 dhe në një nivel të ngjashëm edhe më herët.

Nga rreth qindra projekte tĂ« financuara me kredi tĂ« huaja deri nĂ« vitin 2025, sektori i ujĂ«sjellĂ«s-kanalizimeve ka pĂ«rthithur rreth 599 milionĂ« euro nĂ« periudhĂ«n 1990–2025.

Në një vend me popullsi si Shqipëria, kjo shumë do të mjaftonte për të ndryshuar rrënjësisht furnizimin me ujë. Nëse këto investime do të ishin përqendruar në uljen e humbjeve në rrjet, Shqipëria sot do të ishte shumë pranë furnizimit të pandërprerë me ujë në zonat urbane dhe turistike.

Humbjet aktuale në rrjet janë mbi 60% dhe tregojnë se problemi nuk është te prodhimi i ujit, por te keqmenaxhimi, pasi uji nuk faturohet.

EkspertĂ«t pohojnĂ« se vetĂ«m pĂ«rgjysmimi i humbjeve do tĂ« sillte njĂ« rritje reale tĂ« furnizimit me 30–40%, pa ndĂ«rtuar burime tĂ« reja. Shumica e qyteteve tĂ« mĂ«dha do tĂ« kishin 24 orĂ« nĂ« ditĂ« furnizim me ujĂ«.

Investimet janë shpërndarë në një numër të madh projektesh të vogla, shpesh të fokusuara në ndërtimin e infrastrukturës së re, pa ndërhyrë në mënyrën se si operon sistemi.

Sipas të dhënave zyrtare, kapaciteti mesatar vjetor i të gjitha burimeve të ujit të përdorura për prodhimin e ujit të pijshëm nga shoqëritë ujësjellës-kanalizime të monitoruara për vitin 2021 ishte 495 milionë metra kub. Po në këtë vit, vëllimi i përgjithshëm i ujit të prodhuar ishte 311,2 milionë metra kub, ndërsa kërkesa totale ishte 100 milionë metra kub.

Të dhënat tregojnë se uji total i disponueshëm për të gjitha shoqëritë UK tejkalon kërkesën kombëtare nga konsumatorët që ato shërbejnë me rreth 80%, por ndërkohë qytetet dhe zonat rurale të vendit, në shumë raste, vuajnë nga mungesa e ujit. Uji prodhohet, por nuk shndërrohet në shërbim të qëndrueshëm për konsumatorin./ B.Hoxha

Burimi: Ministria e Financave

The post 2015–2025, rreth 300 mln kredi pĂ«r ujĂ«sjellĂ«sit, por humbjet nĂ« rrjet nuk ndryshojnĂ« appeared first on Revista Monitor.

↗

Sektori fason përballë tranzicionit të gjelbër; Rreziku i një reforme pa industri

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Nga Kryetari i Shoqatës ProEksport Albania Edvin Prençe

 

Sektori fason i manifakturës së veshjeve dhe këpucëve përbën një nga shtyllat më të rëndësishme të ekonomisë prodhuese shqiptare. Me mbi 700 ndërmarrje aktive, rreth 65 mijë të punësuar, kryesisht gra dhe me një peshë që arrin rreth 30% të totalit të eksporteve të mallrave, ky sektor ka mbajtur gjallë eksportet, punësimin dhe stabilitetin social në dekadat e fundit.

VetĂ«m nĂ« vitet e fundit, eksportet e tekstileve dhe kĂ«pucĂ«ve kanĂ« gjeneruar 1.2–1.4 miliardĂ« euro nĂ« vit, duke qenĂ« kontribuuesi kryesor nĂ« bilancin tregtar. MegjithatĂ«, sot ai po pĂ«rballet me njĂ« sfidĂ« tĂ« re, mĂ« komplekse se çdo krizĂ« e mĂ«parshme: tranzicionin mjedisor dhe kalimin drejt ekonomisĂ« qarkulluese, nĂ« njĂ« kontekst ku politikat po ecin mĂ« shpejt se realiteti industrial.

Programi Kombëtar për Parandalimin e Krijimit të Mbetjeve (PKPM), i miratuar së fundmi, përfaqëson një hap të rëndësishëm drejt përafrimit me standardet e Bashkimit Europian dhe Kapitullin 27 të acquis. Por, nga këndvështrimi i sektorit, dokumenti ngre shqetësime serioze për mënyrën se si po projektohet ky tranzicion: me detyrime të qarta, por pa instrumente reale mbështetëse për industrinë prodhuese.

Së pari, sektori i tekstileve dhe këpucëve identifikohet qartë si një nga sektorët industrialë që gjeneron mbetje. Kjo është e vërtetë. Ajo që mungon, megjithatë, është dallimi thelbësor midis prodhuesit final dhe fasonit. Pjesa dërrmuese e ndërmarrjeve shqiptare operojnë si nënkontraktorë (me procese si: prerje, qepje dhe paketim), pa kontroll mbi dizajnin, lëndën e parë, fibrat, ambalazhin apo kimikatet. Trajtimi i tyre në politikë bërje sikur të ishin prodhues finalë krijon një keq vendosje strukturore: kërkesa që nuk përputhen me kompetencat reale të ndërmarrjes.

Së dyti, PKPM parashikon zbatimin e Teknikave më të Mira të Disponueshme (TMD) dhe standardeve të reja mjedisore si bazë për lejet mjedisore. Në parim, kjo është e drejtë. Në praktikë, për një sektor të përbërë kryesisht nga NVM, të cilat operojnë me marzhe të ulëta dhe presion të vazhdueshëm në çmime nga tregjet ndërkombëtare, pa akses në financime të buta, pa grante kombëtare dhe pa një fond tranzicioni industrial, kjo përbën rrezik real për penalizim, humbje konkurrence dhe, në rastin më të keq, mbyllje aktiviteti.

Problemi thellohet nga mungesa totale e instrumenteve financiare të dedikuara. Dokumenti pranon se mungesa e inovacionit dhe teknologjisë pengon parandalimin e mbetjeve në industri, por nuk ofron asnjë mekanizëm konkret për ta adresuar këtë hendek. Nuk parashikohen grante, kredi të garantuara, lehtësi fiskale apo skema bashkëfinancimi për teknologji të pastra, riciklim industrial apo eficiencë burimesh. Tranzicioni kërkohet, por barra financiare lihet plotësisht mbi ndërmarrjet, në një kohë kur kostot e energjisë, punës dhe certifikimeve po rriten njëkohësisht.

Një tjetër element shqetësues është pabarazia konkurruese në treg. Politikat evropiane të eko-projektimit dhe pasaportës digjitale të produktit po rrisin standardet për produktet e BE-së, ndërsa importet nga vende jo-BE vijojnë të hyjnë me standarde më të ulëta mjedisore dhe kosto më të lira. Në këtë kontekst, prodhimi vendas ndodhet i shtrydhur nga të dyja anët: presion për standarde më të larta dhe konkurrencë nga produkte më të lira, pa mekanizma mbrojtës ose kompensues në politikat fiskale, doganore apo industriale.

Po aq problematike Ă«shtĂ« mungesa e treguesve sektorialĂ« specifikĂ«. PKPM flet pĂ«r objektiva kombĂ«tarĂ« dhe tregues horizontalĂ«, por nuk vendos asnjĂ« tregues  tĂ« matshĂ«m pĂ«r mbetjet tekstile, mbetjet nga prerja, riciklimin e fibrave apo menaxhimin e “deadstock/tepricave tĂ« prodhimit”. Pa tregues, nuk ka as monitorim real dhe as politika korrigjuese, duke e lĂ«nĂ« sektorin nĂ« njĂ« zonĂ« gri midis detyrimit dhe pasigurisĂ«.

Së fundi, dokumenti anashkalon rolin e shoqatave sektoriale dhe dialogun e strukturuar me grupet e interesit. Kjo mungesë reflektohet edhe në proceset më të gjera të vendimmarrjes ekonomike, përfshirë mosdiskutimin real me sektorët prodhues/eksportues në fazën e përgatitjes së Buxhetit 2026, ku nuk janë parashikuar linja të dedikuara mbështetëse për tranzicionin e gjelbër dhe inovacion të industrisë së lehtë. Politikat mjedisore, fiskale dhe buxhetore po ecin në paralel, pa u takuar në një strategji të unifikuar industriale.

Shoqata si ProEksport Albania nuk janë thjesht aktorë konsultativë, por mekanizma funksionalë për implementim, trajnim, vetërregullim dhe marrëveshje vullnetare sektoriale.

Nëse tranzicioni mjedisor ndërtohet pa industri dhe pa dialog me grupet e interesit, rrezikojmë ta kthejmë një reformë të domosdoshme në një krizë ekonomike dhe sociale. Ajo që kërkohet nuk është shtyrja e standardeve, por ndërtimi i një rruge realiste: fazë tranzitore, mbështetje financiare, diferencim i roleve në zinxhirin e vlerës dhe përfshirje aktive e sektorit në hartimin e politikave dhe të buxheteve vjetore.

Sektori Manifakturë i veshjeve dhe këpucëve është gati të bëjë pjesën e tij. Pyetja është nëse politikat publike dhe procesi buxhetor janë gati ta trajtojnë industrinë si pjesë të zgjidhjes, dhe jo vetëm si burim problemi.

 

The post Sektori fason përballë tranzicionit të gjelbër; Rreziku i një reforme pa industri appeared first on Revista Monitor.

↗

Fondet publike për kërkim shkencor vetëm 0,3% e PBB-së, nuk shkojnë aty ku duhet

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Shqipëria ka alokuar në vitin 2024 rreth 0,3% të Prodhimit të Brendshëm Bruto për aktivitetet e kërkimit shkencor dhe zhvillimit, sipas statistikave të publikuara për herë të parë nga Instituti i Statistikave (INSTAT) sot .

Të dhënat tregojnë një nivel të ulët të financimit publik për kërkimin dhe inovacionin, në një kohë kur këto fusha konsiderohen kyçe për rritjen afatgjatë dhe konkurrueshmërinë ekonomike të vendit

Pjesa dërrmuese e fondeve të buxhetit të shtetit është përqendruar te institucionet e arsimit të lartë, të cilat kanë përfituar 54,7% të totalit të financimeve për kërkim dhe zhvillim. Pas tyre renditet sektori qeveritar me 43,8%, ndërsa OJF-te kane përfituar vetëm 1,5% të fondeve të alokuara.

Sipas klasifikimit tĂ« objektivave socio-ekonomike (NABS), mbi gjysmĂ«n e fondeve, 52,6% janĂ« orientuar drejt “pĂ«rmirĂ«simit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m tĂ« njohurive”, pĂ«rmes kĂ«rkimit dhe zhvillimit tĂ« financuar nga universitetet. Ky orientim tregon se prioriteti kryesor i financimit publik mbetet mbĂ«shtetja universiteteve, mĂ« shumĂ« sesa zhvillimi i kĂ«rkimit tĂ« aplikuar apo projekteve tĂ« lidhura drejtpĂ«rdrejt me sektorĂ«t ekonomikĂ«.

Të dhënat e INSTAT-it tregojnë gjithashtu se fusha si arsimi, energjia, bujqësia, shëndetësia dhe teknologjia industriale marrin vetëm një pjesë relativisht të vogël të fondeve totale, ndërsa investimet në kërkim për transportin, telekomunikacionin dhe infrastrukturën mbeten të kufizuara.

Strukturë aktuale e financimit nuk shkon në projekte të orientuara nga nevojat konkrete të zhvillimit ekonomik dhe shoqëror.

INSTAT klasifikon “KĂ«rkimi dhe Zhvillimi (K&Zh)” njĂ« punĂ« kreative dhe sistematike e ndĂ«rmarrĂ« me qĂ«llim tĂ« rritjes sĂ« stokut tĂ« njohurive, duke pĂ«rfshirĂ« njohuritĂ« pĂ«r njerĂ«zimin, kulturĂ«n dhe shoqĂ«rinĂ« dhe pĂ«r tĂ« krijuar aplikacione tĂ« reja nga njohuritĂ« e fituara.

Kërkimi shkencor përfshin punën kreative dhe hulumtimin origjinal të ndërmarrë mbi baza sistematike për të fituar njohuri të reja, duke përfshirë njohuritë për njerëzimin, kulturën dhe shoqërinë.

Të dhënat e përpunuara nga INSTAT lidhen me parashikimet e buxhetit, jo me shpenzimet në fund të vitit kalendarik.

 

 

 

The post Fondet publike për kërkim shkencor vetëm 0,3% e PBB-së, nuk shkojnë aty ku duhet appeared first on Revista Monitor.

↗

Bullgaria përgatitet për adoptimin e euros mes entuziazmit dhe skepticizmit

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Bankat, bizneset dhe blerĂ«sit nĂ« Bullgari po pĂ«rgatiten kĂ«tĂ« javĂ« t’i thonĂ« lamtumirĂ« monedhĂ«s lev, nĂ« prag tĂ« kalimit te euro mĂ« 1 janar, njĂ« moment i shumĂ«pritur qĂ« po pĂ«rballet me entuziazĂ«m, skepticizĂ«m dhe, pĂ«r disa, edhe me zemĂ«rim.

Bullgaria, vendi buzë Detit të Zi në kufirin juglindor të Bashkimit Europian, do të jetë vendi i 21-të që i bashkohet zonës së euros, pasi këtë vit përmbushi kriteret formale të anëtarësimit, përfshirë inflacionin, deficitin buxhetor, kostot afatgjata të huamarrjes dhe stabilitetin e kursit të këmbimit.

Ky hap vjen dy vjet pasi Kroacia u bashkua në janar 2023, vendi i fundit që e bëri këtë, dhe do ta çojë numrin e Europianëve që përdorin këtë monedhë në mbi 350 milionë. Anëtarësimi në Eurozonë, përveç përdorimit të kartëmonedhave dhe monedhave euro, nënkupton gjithashtu një vend në Këshillin Drejtues të Bankës Qendrore Europiane, që përcakton normat e interesit.

Ndërsa qeveri të njëpasnjëshme bullgare janë përpjekur ta ndërmarrin këtë hap që prej anëtarësimit në BE në vitin 2007, vendi ballkanik me 6.7 milionë banorë është i ndarë për këtë çështje, tregojnë sondazhet, edhe pse bizneset janë kryesisht pro.

Dyshime mes disa bullgarëve

Disa kanë frikë se euro do të rrisë çmimet, ose janë dyshues ndaj establishmentit politik vendas, i cili ndodhet në një krizë që çoi në dorëheqjen e qeverisë këtë muaj, mes protestave të gjera kundër rritjeve të propozuara të taksave.

Në një vend me lidhje historike kulturore dhe politike me Rusinë, shumëkush është i kujdesshëm ndaj një afrimi të mëtejshëm me Europën.

“Jam kundĂ«r, sĂ« pari sepse leva Ă«shtĂ« monedha jonĂ« kombĂ«tare,” tha njĂ« pensionist nga Sofja, Emil Ivanov, i intervistuar teksa bĂ«nte pazar. “SĂ« dyti, Europa po shkon drejt shkatĂ«rrimit, gjĂ« qĂ« e ka pĂ«rmendur edhe presidenti amerikan (Donald Trump) nĂ« strategjinĂ« e re tĂ« sigurisĂ« kombĂ«tare.

“Mund tĂ« mos jem gjallĂ« kur kjo (shkatĂ«rrimi i BE-sĂ«) tĂ« ndodhĂ«, por atje po shkojnĂ« tĂ« gjitha gjĂ«rat.”

Bizneset janë përgatitur 

Disa analistë politikë thanë se fushata për promovimin e euros ka qenë e dobët dhe se njerëzit e moshuar, veçanërisht në zonat e largëta, do ta kenë të vështirë të përshtaten. Ata shtuan se mungesa e një qeverie të qëndrueshme mund ta ndërlikojë më tej ndryshimin.

MegjithatĂ«, nĂ« rrugĂ«t dhe dyqanet e Sofjes, bizneset janĂ« pĂ«rgatitur. Çmimet e gjithçkaje, nga frutat te shishet e verĂ«s, shfaqen si nĂ« leva ashtu edhe nĂ« euro. Reklama tĂ« financuara nga qeveria tregojnĂ« kursin e kĂ«mbimit euro–leva me njĂ« mesazh qĂ« thotĂ«: “E kaluar e pĂ«rbashkĂ«t. E ardhme e pĂ«rbashkĂ«t. MonedhĂ« e pĂ«rbashkĂ«t.” Reklama televizive kanĂ« paralajmĂ«ruar gjithashtu ndryshimin e afĂ«rt.

Disa e kanĂ« mirĂ«pritur kĂ«tĂ« hap. “Jo vetĂ«m tĂ« moshuarit, por edhe tĂ« gjithĂ« tĂ« rinjtĂ« mund tĂ« udhĂ«tojnĂ« lehtĂ«sisht duke pĂ«rdorur euro, nĂ« vend qĂ« tĂ« duhet tĂ« kĂ«mbejnĂ« para,” tha Veselina Apostovlova, njĂ« pensioniste qĂ« po bĂ«nte pazar nĂ« Sofje.

Edhe bizneset që shesin mallra përtej kufijve janë mbështetëse.

Natalia Gadjeva, pronare e kantinĂ«s sĂ« verĂ«s Dragomir Estate nĂ« LuginĂ«n e TrakisĂ«, i tha Reuters: “PĂ«r mua, gjĂ«ja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme Ă«shtĂ« qĂ« do tĂ« eliminohen tĂ« gjitha operacionet qĂ« lidhen me konvertimin e monedhĂ«s dhe ribĂ«rjen e faturave nĂ« euro dhe mĂ« pas nĂ« leva.” / Reuters

The post Bullgaria përgatitet për adoptimin e euros mes entuziazmit dhe skepticizmit appeared first on Revista Monitor.

↗

Kosova ishte investitori kryesor në Shqipëri për 9-mujorin 2025

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Kosova është investitori kryesor në Shqipëri për këtë vit. Të dhënat e Bankës së Shqipërisë tregojnë se investimet nga Kosova për tremujorin e tretë arritën shifrën rekord të 90 milionë eurove, katër herë më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Për të gjithë 9-mujorin, investimet direkte nga Kosova prekën shifrën e 153 milionë eurove, me një rritje prej 139% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Rritja e investimeve nga Kosova është e lidhur kryesisht me disa blerje të rëndësishme të ndërmarrjeve nga Kosova në tregun shqiptar.

Në muajin korrik, kompania nga Kosova, Viva Fresh, mbylli blerjen e zinxhirit të dytë më të madh të shitjeve me pakicë në Shqipëri, Spar Albania. Sipas kontratës së nënshkruar mes palëve, operacioni kishte vlerën e 36.4 milionë eurove.

Viva Fresh zotëron rrjetin më të madh të shitjeve me pakicë në Kosovë dhe është në pronësi të biznesmenit Xhevdet Rexhepi. Rrjeti është i pranishëm në aktivitetin e shitjeve me pakicë në Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut, nëpërmjet markave Viva Fresh Store dhe Super Kit Go.

Ndërsa në fillim të muajit shtator, kompania me kapital nga Kosova, ALBI Holding finalizoi blerjen e kompanisë së tregtimit të veshjeve, Fashion Group Albania (FGA), nga grupi shqiptar i biznesit Balfin. Vlera e transaksionit të shitblerjes ishte rreth 7.6 milionë euro.

Shoqëria blerëse Albi Holding është pjesë e Albi Group, që zotëron në Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut rrjetin e dyqaneve të modës të disa markave ndërkombëtare.

Një tjetër blerje e rëndësishme u shënua në tremujorin e fundit të vitit, kur shoqëria KAN shpk njoftoi publikisht blerjen e Global Fast Food Albania, kompanisë që zotëronte të drejtën e markës globale të fast food-eve, KFC për Shqipërinë. KAN, nga ana e saj, zotëron të drejtat e kësaj marke për Kosovën, Maqedoninë e Veriut dhe Malin e Zi. Me blerjen e Global Fast Food Albania, KAN do të kontrollojë markën KFC edhe në tregun shqiptar.

KAN është një kompani e regjistruar në Kosovë, me pronar të vetëm biznesmenin Fatmir Zymberi. Grupi i tij i biznesit është i pranishëm në Shqipëri prej vitesh, nëpërmjet kompanisë Scandinavian Living, që zotëron të drejtën e përdorimit të markës daneze Jysk për Shqipërinë dhe vende të tjera të rajonit.

Stoku i investimeve nga Kosova në fund të 9-mujorit 2025 arriti në 550 milionë euro, në rritje me 42% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Investitori i dytë më i madh edhe për vitin 2025 është Italia, me një fluks total prej 137 milionë eurosh për 9-mujorin e vitit 2025. Investimet italiane kanë rënë me 7.4% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë dhe orientohen sidomos në aktivitetet e shërbimeve.

Stoku i investimeve italiane në fund të tremujorit të tretë ka arritur tashmë në 1.84 miliardë euro, në rritje me 10.5% krahasuar me një vit më parë.

Hollanda ka zbritur në vendin e tretë mes investitorëve të huaj për 2025. Vlera e investimeve hollandeze për 9-mujorin 2025 megjithatë u rrit në 130 milionë euro, 10% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Ndërsa stoku i investimeve hollandeze ka arritur vlerën e 2.68 miliardë eurove, në rritje me 8.7% krahasuar me të njëjtën periudhë një viti më parë.

Megjithatë, duke përjashtuar kompaninë Shell (që ndërpreu operacionet në Shqipëri vitin e kaluar), vlerat e larta të investimeve hollandeze në vitet e fundit lidhen kryesisht me faktin se Hollanda është një nga vendet e preferuara në Europë për të regjistruar kompani holding, me qëllim kontrollin e investimeve ndërkombëtare të grupeve të ndryshme të biznesit. Hollanda preferohet për regjistrimin e kompanive offshore, është sepse legjislacioni i atjeshëm garanton një shkallë të lartë konfidencialiteti lidhur me pronësinë e aksioneve, por edhe sepse ka një rrjet të gjerë të marrëveshjeve me vende të tjera të Botës për shmangien e tatimit të dyfishtë.

Investitor tjetër i rëndësishëm i huaj ngelet Turqia. Për 9-mujorin 2025, flukset e reja të investimeve të kompanive me kapital turk arritën vlerën e 128 milionë eurove, por me rënie prej 37% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Ndërsa stoku i investimeve turke në fund të shtatorit 2025 ka arritur në 1.35 miliardë euro, në rritje me 11% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023.

Burimi: Banka e Shqipërisë

Bizneset e Kosovës po ikin drejt Shqipërisë

Pse kompanitë e Kosovës po zbarkojnë në Shqipëri

 

 

The post Kosova ishte investitori kryesor në Shqipëri për 9-mujorin 2025 appeared first on Revista Monitor.

↗

Një e treta e investimeve të huaja këtë vit shkoi për prona, rritje me 50% për 9-mujorin

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Sektori i pasurive të paluajtshme po dominon investimet e huaja për të katërtin vit radhazi, me një peshë gjithnjë e më të lartë.

Investimet e huaja në prona në tremujorin e tretë të vitit 2025 arritën në 150 milionë euro, 70% më shumë krahasuar me tremujorin e tretë të vitit të kaluar.

Për të gjithë 9-mujorin 2025, investimet e huaja në pasuri të paluajtshme arritën vlerën e 403 milionë eurove. Vlera e investimeve të huaja në prona është rritur me 50% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Investimet në këtë sektor përbëjnë më shumë 33% të investimeve të huaja për këtë vit, nga 23% që zinin një vit më parë.

Blerjet e shtetasve të huaj në vitet e fundit kanë qenë një faktor me peshë në tregun e pronave në Shqipëri dhe kanë luajtur një rol të konsiderueshëm në rritjen e çmimit të pronave, veçanërisht në zonat bregdetare të vendit.

Pas pasurive të paluajtshme, sektori me vlerën më të lartë të investimeve të huaja është ai financiar. Vlera e investimeve të huaja në degën e aktiviteve financiare dhe të sigurimit për 9-mujorin 2025 arriti në 219 milionë euro, në rritje me 6.3% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Rritja e vlerës së investimeve të huaja në këtë sektor në vitet e fundit ka qenë  kryesisht e lidhur me rritjen e kapitalit dhe investimeve nga subjektet ekzistuese në treg.

Kuadri i ri i rregullator, që ka nisur të zbatohet prej vitit 2019, ka detyruar bankat të rrisin gradualisht kapitalin aksionar. Rritja e fitimeve të bankave në vitet e fundit ka ndikuar pozitivisht edhe ecurinë e fitimeve të riinvestuara.

Ndërkohë, në vitin 2025 ka një rikthim të interesit të investitorëve të rinj në sektorin bankar. Banka e Shqipërisë ka dhënë miratimin për hyrjen në treg të dy bankave të reja, degës së bankës turke Ziraat dhe bankës dixhitale, Jet Bank.

Sektorët e tjerë tradicionalisht me peshë në investimet e huaja, si industria apo energjetika këtë vit paraqiten në rënie.

Sektori i tretë për nga vlera e investimeve të huaja është ai i industrisë nxjerrëse. Për 9-mujorin 2025, investimet në sektorin e industrisë nxjerrëse arritën në 134 milionë euro. Megjithatë, investimet në këtë sektor kanë pësuar rënie me 17% krahasuar me një vit më parë. Flukset në këtë sektor konsistojnë kryesisht në fitime të riinvestuara të kompanive ekzistuese në aktivitetin e nxjerrjes së naftës bruto. Një ndikim në rënien e investimeve të huaja në këtë sektor, për të dytin vit radhazi, mund të ketë pasur edhe vendimi i kompanisë Shell për ndërprerjen e operacioneve në Shqipëri.

Në rënie paraqitet gjithashtu edhe dega e industrisë përpunuese. Për 9-mujorin, investimet e huaja në këtë sektor arritën në 77 milionë euro, në ulje me 62% krahasuar me një vit më parë.

Sektori energjetik renditet i pesti për nga vlera e investimeve të huaja direkte, me 92 milionë euro për 9-mujorin 2025. Megjithatë, edhe në këtë sektor vlera e investimeve të huaja paraqitet në rënie, me 26% më pak krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Energjetika udhëhoqi rritjen e investimeve të huaja direkte në Shqipëri për vite me radhë, kryesisht falë investimit madhor në gazsjellësin TAP, por edhe projekteve të tjera, sidomos në energjinë hidrike. Në vitet e fundit, ka një rritje të interesit kryesisht në ndërtimin e parqeve fotovoltaike, që prodhojnë energji diellore.

Sipas të dhënave nga Banka e Shqipërisë, investimet e huaja direkte në 9-mujorin e parë të vitit arritën një shifër rekord prej 1.21 miliardë eurosh, niveli më i lartë historik i regjistruar ndonjëherë për këtë periudhë të vitit. Vlera e investimeve të huaja direkte deri tani këtë vit paraqitet në rritje me 4% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Burimi: Banka e Shqipërisë

The post Një e treta e investimeve të huaja këtë vit shkoi për prona, rritje me 50% për 9-mujorin appeared first on Revista Monitor.

↗

AKEP përgatit rregullore të re për autorizimin e ofrimit të shërbimeve të komunikimit

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare ka pĂ«rgatitur njĂ« projetkrregullore tĂ« re pĂ«r zbatimin e regjimit tĂ« autorizimit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m. Regjimi i autorizimit tĂ« pĂ«rgjithshĂ«m pĂ«rfshin ato shĂ«rbime qĂ« operatorĂ«t e komunikimeve elektronike mund t’i ofrojnĂ« me njoftim nĂ« AKEP.

Rregullorja aktualisht në fuqi parashikon që çdo subjekt është i lirë të ofrojë rrjete dhe shërbime të komunikimeve elektronike në Republikën e Shqipërisë, në përputhje me kërkesat e këtij ligji, kundrejt autorizimit të lëshuar nga AKEP, me përjashtim të rasteve kur rrjetet dhe/ose shërbimet e komunikimeve elektronike nuk kanë qëllime fitimi dhe kur nuk janë të disponueshme për publikun ose përdoren vetëm për nevoja të përdorimit privat ose për nevoja të brendshme të institucioneve.

Ndërsa projektrregullorja e re përcakton se çdo sipërmarrës që synon të ofrojë rrjete apo shërbime të komunikimit elektronik në territorin e Republikës së Shqipërisë të disponueshme për publikun, përveç shërbimeve ndërpersonale që nuk bazohen në numra, ka detyrimin të njoftojë në AKEP .

Ligji parashikon qĂ« AKEP i regjistron operatorĂ«t ose ofruesit e shĂ«rbimeve nĂ« bazĂ«n e tĂ« dhĂ«nave elektronike brenda shtatĂ« ditĂ«ve nga marrja e njoftimit dhe njofton regjistrimin e tyre me shkrim. AKEP do tĂ« lĂ«shojĂ« CertifikatĂ«n e Konfirmimit pĂ«r çdo sipĂ«rmarrĂ«s, pas njoftimit dhe regjistrimit nĂ« Regjistrin e Autorizimit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m, sipas Nenit 27 tĂ« Ligjit “PĂ«r komunikimet Elektronike”. PĂ«r shĂ«rbimin, AKEP do tĂ« aplikojĂ« njĂ« tarifĂ« prej 50 mijĂ« lekĂ«sh. Tarifa do aplikohet vetĂ«m njĂ« herĂ« pĂ«r regjistrimin e parĂ« tĂ« sipĂ«rmarrĂ«sit nĂ« regjistrin e ri tĂ« Autorizimit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m.

Ndërsa lëshimi i Certifikatës së Konfirmimit të Ndryshimeve të të dhënave në regjistrin e autorizimit të përgjithshëm do të ketë një tarifë prej 20 mijë lekësh. Certifikata do të lëshohet në rastet e njoftimit nga sipërmarrësi të ndryshimeve të ndodhura në informacionin e dhënë fillestar ose atë pararendës.

Një kërkesë shtesë që parashikohet në projektrregulloren e re është se sipërmarrësi duhet të depozitojë në AKEP brenda 3 muajve nga data e fillimit të ofrimit të shërbimit kontratat e punës së punonjësve, shoqëruar me dokumentacionin që vërteton edukimin dhe kualifikim profesional të tyre, me qëllim garantimin e ofrimit të shërbimeve të komunikimeve elektronike, si edhe vërtetim të pagesave të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore.

Ndër kushtet e autorizimit të përgjithshëm, projektrregullorja përcakton edhe një afat prej 15 ditësh (nga marrja e njoftimit prej AKEP) për kryerjen e pagesave administrative ose tarifave për të drejtat e përdorimit të burimeve të kufizuara, depozitimin e bilancit vjetor dhe raportit të ekspertit kontabël, nëse aplikohet.

Kushte të tjera të përcaktuara në regjimin e autorizimit të përgjithshëm janë mbrojtja e të dhënave personale dhe mbrojtjen specifike të privatësisë në komunikimet elektronike, lejimi i përgjimit nga autoritetet kompetente, të përcaktuara në legjislacionin në fuqi, detyrimet e aksesit dhe interkoneksionit, detyrimet për transparencë ndaj ofruesve të rrjeteve të komunikimeve elektronike të disponueshme për publikun, etj.

Projektrregullorja parashikon që ofrimi i rrjeteve ose shërbimeve të komunikimeve elektronike nga sipërmarrësit, mund të kufizohet nga AKEP, kur kjo është e nevojshme për arsye të interesit publik, sigurisë publike ose shëndetit publik./ E.Shehu

 

 

The post AKEP përgatit rregullore të re për autorizimin e ofrimit të shërbimeve të komunikimit appeared first on Revista Monitor.

↗

Zgjedhjet e përgjithshme të parakohëshme në Kosovë: VV Fituese. Rezultati në kohë rekord

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Lëvizja Vetëvendosje ka arritur fitore bindëse në zgjedhjet e parakohshme të së dielës.

Sipas rezultateve preliminare të LVV-ja ka rritjen më të madhe me 49.3 për qind të votave ose 429 mijë e 979 vota, 7 për qind më shumë krahasuar me zgjedhjet e 9 shkurtit, pa i llogaritur votat nga diaspora, votat me kusht dhe ato të personave me nevoja të veçanta.

Ky rezultat ia mundëson asaj ta krijojë qeverinë e vetme, me komunitetet joshumicë joserbe.

Zgjedhjet e parakohshme parlamentare, të cilave u paraprinë përplasjet disamuajshe ndërmjet partive politike, bllokadat institucionale dhe fjalori polarizues përfunduan me një fitore bindëse të Lëvizjes Vetëvendosje.

 

Kontrasti me Shqipërinë, rezultat në kohë rekord

Ndryshe nga sa ndodh në Shqipëri, Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në Kosovë publikoi të dhënat zgjedhore në kohë rekord. Vetëm një orë pas mbylljes së qendrave të votimit u bë publike pjesëmarrja, ndërsa brenda rreth tre orësh u shpallën edhe rezultatet paraprake. Ky ritëm i shpejtë i transparencës krijoi qartësi për publikun dhe aktorët politikë, duke ulur hapësirën për spekulime dhe tensione paszgjedhore. Në Shqipëri, përkundrazi, u deshën gati dy javë për të nxjerrë të dhënat përfundimtare, pavarësisht investimeve të konsiderueshme në infrastrukturën zgjedhore dhe digjitalizimin e proceseve. Kjo vonesë rikthen pikëpyetje mbi eficiencën institucionale dhe përdorimin real të teknologjisë, duke treguar se investimet nuk mjaftojnë pa transparencë, organizim dhe përgjegjësi në administrimin e procesit zgjedhor.

 

Si ndryshoi votimi me zgjedhjet e para një viti

Sipas rezultateve preliminare të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve, LVV-ja shënoi rritjen më ta madhe, duke fituar mbi 49 për qind të votave ose rreth 430 mijë vota. Rritje krahasuar me zgjedhjet e 9 shkurtit të këtij viti, kur VV-ja fitoi 396 mijë e 787 vota apo 42,30 për qind.

Në vendin e dytë është renditur Partia Demokratike e Kosovës (PDK) me 21,01 për qind ose 183,258 vota, rezultat afërsisht i ngjashëm me atë të shkurtit, apo një rritje prej 1 për qind.

Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) ka shënuar rënien më të madhe krahasuar me zgjedhjet e 9 shkurtit, duke marrë 13,56 për qind të votave, përkatësisht 118 mijë e 490 vota. Në zgjedhjet e fillimvitit, LDK-ja pati marrë 171 mijë e 357 apo 18,27 për qind.

Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK), mbështetur në rezultatet preliminare ka arritur ta kalojë pragun zgjedhor me 5,68 për qind ose 49,571 vota.

Nisma Socialdemokrate nuk ka arritur ta çajë pragun duke mbetur nën të me vetëm 1,72 për qind të votave.

Lista Serbe si partia më e madhe serbe ka deklaruar se i ka siguruar të gjitha dhjetë ulëset e rezervuara për komunitetin serb. Kryetari i Listës, Zllatan Ellek në një konferencë për media ka thënë se partia që ai udhëheq i ka marrë 90 për qind të votave të komunitetit serb dhe të gjitha ulëset në Kuvend.

Partia e Rashiqit deri tash ka marrë 4388 vota apo më shumë se 11 për qind të votave që kanë shkuar për partitë e komunitetit serb. Rashiqi kishte siguruar një ulëse edhe në zgjedhjet e shkurtit. Si i vetmi deputet i partisë së tij, ai u zgjodh nënkryetar nga komuniteti serb pas refuzimit të shumicës në legjislaturën e nëntë për të votuar propozimet nga Lista Serbe.

Nga selia e Vetëvendosjes, kandidati për mandatin e tretë qeverisës, Albin Kurti, u është drejtuar qytetarëve si fitues i zgjedhjeve, tek tha se janë rrugës për ta thyer edhe rekordin e 21 shkurtit të vitit 2021.

“MĂ« 9 shkurt fitoi LĂ«vizja VetĂ«vendosje, mĂ« 28 dhjetor fitoi populli dhe Republika e KosovĂ«s. Urime fitorja mĂ« e madhe nĂ« histori tĂ« vendit”, ka thĂ«nĂ« ai.

Kurti tutje u shpreh se sapo tĂ« certifikohen rezultatet, do tĂ« krijojnĂ« institucionet dhe tĂ« vazhdojnĂ« punĂ«t. PĂ«rmendi marrĂ«veshjet ndĂ«rkombĂ«tare, duke thĂ«nĂ« se pret bashkĂ«punimin me partitĂ« opozitare pĂ«r t’i çuar pĂ«rpara tek ato i falĂ«nderoi edhe pĂ«r kampanjĂ«n zgjedhore.

Kurse, kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, Lumir Abdixhiku, ka marrë përgjegjësinë për rezultatin në zgjedhjet e 28 dhjetorit, në një paraqitje pak para mesnatës të dielën. Ai ka njoftuar se ditëve në vijim do ta ftojë Kuvendin e partisë për të shqyrtuar të gjitha çështjet dhe përgjegjësitë si kryetar.

Ai ka deklaruar se rezultati i LDK-së nuk është ai që e kanë pritur dhe ky do të jetë moment reflektimi, tek shtoi se e respekton verdiktin e qytetarëve.

“KĂ«to pesĂ« vjet, kam vepruar ashtu siç kam besuar se Ă«shtĂ« mĂ« e mira pĂ«r LDK-nĂ«. MegjithatĂ«, sot them hapur nuk kam arritur ta çojĂ« LDK-nĂ« aty ku duhet tĂ« jetĂ«. Kemi ndĂ«rtuar ekip tĂ« mirĂ«, kemi ndĂ«rtuar fushatĂ« tĂ« dinjitetshme, por ky Ă«shtĂ« verdikti qytetar dhe pĂ«rulemi para tij. Qytetari gjithmonĂ« ka tĂ« drejtĂ«â€.

Kryetari i AAK-së, Ramush Haradinaj përmes një deklarimi pas mbylljes së kutive të votimit ka thënë se i kanë 8 për qind apo 9 ulëse në Kuvend, tek shtoi se dështon koalicioni me PDK-në e LDK-në

“AAK-ja nuk ka vĂ«nĂ« dhe nuk qet kushte pĂ«r opozitĂ«n. Por tani Ă«shtĂ« momenti qĂ« tĂ« reflektojmĂ«. Nga ne tĂ« dy partitĂ« e kanĂ« njĂ« partner dhe jemi tĂ« gatshĂ«m pĂ«r bashkĂ«punim e t’i japin shumicĂ«n”, ka thĂ«nĂ« ai.

Nga kampi i PDK-së që doli si parti e dytë nuk pati deklarim pas rezultateve, vetem gjatw ditws sw sotme wshtw parlajmeruar njw konfernecw pwr media.

Derisa, ish-deputet i PDK-së, Artan Behrami derisa ka postuar një fotografi të kryetarit të PDK-së, njëherit dhe kandidati për Kryeministër, Bedri Hamza ka thënë se roli i tij ka qenë thelbësor, jo vetëm si autoritet politik, por edhe si figurë me peshë morale.

“NĂ« njĂ« periudhĂ« vendimtare pĂ«r PartinĂ« Demokratike tĂ« KosovĂ«s, roli i Bedri HamzĂ«s ka qenĂ« thelbĂ«sor – jo vetĂ«m si autoritet politik, por edhe si figurĂ« me peshĂ« morale. GjatĂ« pesĂ« viteve tĂ« fundit, ai ka dhĂ«nĂ« njĂ« kontribut qĂ« tejkalon angazhimin e shumĂ«kujt nĂ« gjithĂ« historinĂ« 26-vjeçare tĂ« PDK-sĂ«. Me pĂ«rkushtim tĂ« jashtĂ«zakonshĂ«m, ka sakrifikuar kohĂ«, energji dhe karrierĂ« personale pĂ«r tĂ« mbajtur tĂ« qĂ«ndrueshme partinĂ« dhe pĂ«r tĂ« mbrojtur vlerat mbi tĂ« cilat ajo Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar”.

Eugen Cakolli nga KDI, ka treguar se bazuar në rezultatet dhe trendin e deritanishëm, Lëvizja Vetëvendosje pritet të sigurojë 56 mandate, tetë më shumë se në zgjedhjet e kaluara, ndërsa PDK do të ketë 23 mandate, LDK 15 dhe AAK 6 mandate.

Sipas tij, Lista Serbe pritet të ketë 9 mandate, ndërsa komunitetet jo-shumicë ndajnë mandatet e mbetura.

Cakolli thekson se me procesimin e votave tĂ« mbetura brenda KosovĂ«s, ndryshime tĂ« vogla mund tĂ« ndodhin mes LVV-sĂ«, PDK-sĂ« dhe LDK-sĂ«. MegjithatĂ«, rreth 50–60 mijĂ« vota nga diaspora mund tĂ« ndikojnĂ« nĂ« rezultatin pĂ«rfundimtar, ku LVV mund tĂ« arrijĂ« deri nĂ« 57 mandate, ndĂ«rsa lĂ«vizje tĂ« vogla priten edhe te PDK dhe LDK.

Sipas rezultateve dhe trendit të deritanishëm, ndarja e mandateve është si vijon:

‱ LVV: 56 mandate (8 mĂ« shumĂ« se nĂ« zgjedhjet paraprake);

‱ PDK: 23 mandate (1 mĂ« pak se nĂ« zgjedhjet paraprake);

‱ LDK: 15 mandate (5 mĂ« pak se nĂ« zgjedhjet paraprake);

‱ AAK: 6 mandate (2 mĂ« pak se nĂ« zgjedhjet paraprake; ose 1 mĂ« shumĂ« nĂ«se ish-deputetĂ«t e NISMA-s llogariten veçmas);

‱ Lista Serbe: 9 mandate.

Me procesimin e votave të mbetura brenda Kosovës, i vetmi ndryshim i mundshëm në numrin e mandateve mund të ndodhë mes PDK-së (që mund të fitojë një mandat në dëm të LVV-së) ose LVV-së (që mund të fitojë një mandat në dëm të LDK-së).

MegjithatĂ«, me rreth 70 mijĂ« votues jashtĂ« vendit, votat e tĂ« cilĂ«ve janĂ« nĂ« lojĂ« – ndonĂ«se nĂ« skenarin mĂ« realist numri i votave tĂ« konfirmuara pritet tĂ« jetĂ« rreth 50-60 mijĂ« – rezultati final mund tĂ« pĂ«sojĂ« ndryshime tĂ« mĂ«tejshme.

Nëse merren për bazë rezultatet e votimit jashtë vendit më 9 shkurt dhe trendet e zakonshme të votimit me kusht, rezultati përfundimtar mund të jetë:

‱ LVV: ~50.1% deri ~50.8% (56-57 mandate)

‱ PDK: ~20.2% deri ~20.6% (22-24 mandate)

‱ LDK: ~13.1% deri ~14.2% (14-16 mandate)

‱ AAK: ~5.2% deri ~5.7% (6 mandate)

Përkthyer në mandate, Lëvizja Vetëvendosje me pak nën 50 për qind të votave ka siguruar 56 ulëse në Kuvend.

Me pĂ«rllogaritjen sipas formulĂ«s “D’Hondt”, Partia Demokratike e KosovĂ«s me 21 pĂ«r qind tĂ« votave ka 23 ulĂ«se. Lidhja Demokratike ka 15 ulĂ«se, ndĂ«rsa Aleanca pĂ«r ArdhmĂ«rinĂ« e KosovĂ«s ka siguruar 6 ulĂ«se.

Në krahasim me zgjedhjet e shkurtit, Lëvizja Vetëvendosje është rritur në Kuvend për tetë ulëse, nga 48 sa i kishte.

Ndërkaq, PDK-ja e humbi një ulëse. LDK-ja ka humbur pesë ulëse, nga 20 sa i kishte. AAK-ja në koalicion me Nismën ka pasur 8 ulëse. Kjo përllogaritje nuk i përfshin edhe votat me postë dhe ato në përfaqësi diplomatike.

20 ulëset e tjera ndahen në 10 për komunitetin serb dhe 10 për komunitetet tjera. Për zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit dhe më pas votimit të qeverisë, janë të domosdoshme 61 vota.

LĂ«vizja VetĂ«vendosje ka dalĂ« e para edhe nĂ« shumicĂ«n e komunave tĂ« vendit. ËshtĂ« konfirmuar forca kryesore nĂ« 24 komuna, pĂ«rfshirĂ« ato tĂ« cilat llogariten bastione tĂ« partive opozitare.

ËshtĂ« e para nĂ« GjakovĂ«, Gjilan, Dragash, Istog, Kaçanik, KlinĂ«, FushĂ«-KosovĂ«, KamenicĂ«, Mitrovica e Jugut, Lipjan, Obiliq, Rahovec, PejĂ«, PodujevĂ«, PrishtinĂ«, Prizren, Shtime, SuharekĂ«, Ferizaj, Viti, Vushtrri, MalishevĂ«, Junik dhe Hani tĂ« Elezit. Partia Demokratike e KosovĂ«s Ă«shtĂ« e para nĂ« Drenas e Skenderaj. NĂ« Deçan ka dalĂ« e para Aleanca pĂ«r ArdhmĂ«rinĂ« e KosovĂ«s, kurse nĂ« MamushĂ« KDPT-ja.

Zgjedhjet parlamentare të 28 dhjetorit kanë hyrë në histori sa i përket daljes së qytetarëve në vendvotimet brenda Kosovës. Të drejtën e votës e kanë shfrytëzuar 899 mijë e 521 qytetarë, pa i llogaritur votat nga diaspora, votat me kusht dhe ato të personave me nevoja të veçanta.

Në përqindje, i bie se të drejtën e votës e kanë shfrytëzuar afro 45 për qind e atyre me të drejtë vote. Rekordi i pjesëmarrjes në zgjedhje ishte vendosur më 9 shkurt sivjet. Atë kohë në qendrat e votimit në Kosovë kishin votuar 871 mijë e 662 votues. Ndërkaq bashkërisht me votat e diasporës dhe atyre në përfaqësi, numri kishte mbërritur në 966 mijë vota.

 

 

 

 

 

 

The post Zgjedhjet e përgjithshme të parakohëshme në Kosovë: VV Fituese. Rezultati në kohë rekord appeared first on Revista Monitor.

↗

Bumi i IA shton 500 miliardë dollarë në pasurinë e miliarderëve amerikanë të teknologjisë në 2025

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Elon Musk mbetet në krye, ndërsa Jensen Huang i Nvidias ngjitet në renditje falë rritjes së pasurive të nxitura nga IA

Miliarderët më të pasur të kompanive teknologjike në SHBA shtuan më shumë se 550 miliardë dollarë në pasurinë e tyre të kombinuar neto këtë vit, teksa përfituan nga entuziazmi i investitorëve për kompanitë kryesore të inteligjencës artificiale.

Dhjetë themeluesit dhe drejtuesit kryesorë amerikanë të teknologjisë zotëronin më shumë se 2.5 trilionë dollarë në para, aksione dhe investime të tjera në mbyllje të tregtimit në Nju Jork, në prag të Krishtlindjeve, sipas të dhënave të Bloomberg. Kjo shifër është rritur nga 1.9 trilionë dollarë në fillim të këtij viti dhe vjen në një kohë kur indeksi S&P 500 është rritur me më shumë se 18 për qind.

Liderët e Silicon Valley kanë përfituar nga qindra miliardë dollarë të shpenzuar globalisht për çipe të IA, qendra të dhënash dhe produkte, edhe pse një pjesë e këtyre fitimeve është tkurrur muajt e fundit për shkak të shqetësimeve mbi një flluskë investimesh të nxitur nga IA.

“Kjo Ă«shtĂ« tĂ«rĂ«sisht spekulative dhe e lidhur me suksesin e IA,” tha Jason Furman, profesor i ekonomisĂ« nĂ« Universitetin e Harvardit dhe konsulent pĂ«r startup-in OpenAI. “Ka njĂ« pikĂ«pyetje tĂ« madhe nĂ«se e gjithĂ« kjo do tĂ« japĂ« rezultat, por investitorĂ«t po parashikojnĂ« se po.”

Elon Musk mbetet në krye të listës, me një pasuri neto që është rritur me gati 50 për qind, në 645 miliardë dollarë. Ai e humbi vetëm për pak kohë këtë pozicion në shtator, kur u tejkalua nga themeluesi i Oracle, Larry Ellison. Pasuria e tij u rrit ndjeshëm në një vit kur ai siguroi një paketë shpërblimi prej 1 trilion dollarësh nga aksionerët e Teslas dhe vlerësimi i kompanisë së tij të hapësirës SpaceX u rrit në 800 miliardë dollarë.

Dhjetë miliarderët më të pasur të teknologjisë në SHBA, sipas pasurisë neto, renditen si më poshtë:

  1. Elon Musk – 645 miliardĂ« dollarĂ«
  2. Larry Page – 270 miliardĂ« dollarĂ«
  3. Jeff Bezos – 255 miliardĂ« dollarĂ«
  4. Sergey Brin – 251 miliardĂ« dollarĂ«
  5. Larry Ellison – 251 miliardĂ« dollarĂ«
  6. Mark Zuckerberg – 236 miliardĂ« dollarĂ«
  7. Steve Ballmer – 170 miliardĂ« dollarĂ«
  8. Jensen Huang – 156 miliardĂ« dollarĂ«
  9. Michael Dell – 141 miliardĂ« dollarĂ«
  10. Bill Gates – 118 miliardĂ« dollarĂ«

NjĂ« tjetĂ«r pĂ«rfitues i madh nga bumi i IA Ă«shtĂ« Jensen Huang, themeluesi i prodhuesit tĂ« çipave Nvidia, e cila Ă«shtĂ« rritur me shpejtĂ«si pĂ«r t’u bĂ«rĂ« kompania mĂ« e madhe e listuar nĂ« botĂ«, me njĂ« kapitalizim tregu mbi 4 trilionĂ« dollarĂ«.

Dokumentet e depozituara pranë autoriteteve tregojnë se Huang ka shitur mbi 1 miliard dollarë aksione gjatë këtij viti, ndërsa përfiton nga ngjitja e Nvidias si prodhuesi kryesor në botë i çipeve të avancuara të inteligjencës artificiale.

Edhe Jeff Bezos i Amazon ka shitur aksione me vlerë 5.6 miliardë dollarë këtë vit, ndërsa Michael Dell ka shitur më shumë se 2 miliardë dollarë aksione në kompaninë teknologjike që mban emrin e tij.

Mark Zuckerberg i Meta ka rënë në renditje pas një rënieje të fundit të çmimit të aksioneve të rrjetit social, teksa investitorët janë bërë më të kujdesshëm për shkak të shpenzimeve të mëdha për infrastrukturën e IA dhe paketave të pagesave për studiuesit kryesorë të këtij sektori.

Larry Ellison pa pasurinë e tij neto të rritej ndjeshëm pasi Oracle njoftoi tre muaj më parë një marrëveshje prej 300 miliardë dollarësh për qendra të dhënash me OpenAI. Megjithatë, shqetësimet mbi mënyrën se si kompania po financon ndërtimin e këtyre qendrave kanë bërë që çmimi i aksioneve të Oracle të bjerë me 40 për qind nga kulmi i arritur në shtator.

Mark Zuckerberg dhe Larry Ellison u tejkaluan nga bashkëthemeluesit e Google, Larry Page dhe Sergey Brin, pas rritjes së pasurive të tyre neto me përkatësisht 270 miliardë dhe 255 miliardë dollarë, teksa gjiganti i kërkimit shënon përparime me modelet dhe çipat e veta të inteligjencës artificiale.

Bill Gates i Microsoft ishte i vetmi individ në këtë listë që e mbylli vitin me një pasuri më të ulët se në fillim, ndërsa vazhdoi të shiste aksionet e tij në gjigantin e softuerëve për të financuar aktivitetet e tij filantropike. / FT

The post Bumi i IA shton 500 miliardë dollarë në pasurinë e miliarderëve amerikanë të teknologjisë në 2025 appeared first on Revista Monitor.

↗

Rezervat e ujit po pakësohen me ritme alarmante në Rumani

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Rumania është ndër vendet europiane ku rezervat e ujit po pakësohen me ritme alarmante, sipas një analize të kryer nga studiues të University College London në bashkëpunim me The Guardian dhe Watershed Investigations.

ShkencĂ«tarĂ«t analizuan tĂ« dhĂ«na nga periudha 2002–2024, tĂ« siguruara nga satelitĂ« qĂ« monitorojnĂ« ndryshimet nĂ« fushĂ«n gravitacionale tĂ« TokĂ«s. PĂ«r shkak se uji ka masĂ« tĂ« madhe, ndryshimet nĂ« nivelet e ujĂ«rave nĂ«ntokĂ«sore, lumenjve, liqeneve, lagĂ«shtisĂ« sĂ« tokĂ«s dhe akullnajave shfaqen nĂ« sinjalin e detektuar, duke i lejuar satelitĂ«t tĂ« “peshojnĂ«â€ nĂ« mĂ«nyrĂ« efektive se sa ujĂ« ruhet.

Gjetjet tregojnë një disbalancë të theksuar: Europa veriore dhe veriperëndimore, veçanërisht Skandinavia, pjesë të Mbretërisë së Bashkuar dhe Portugalia, po bëhen gjithnjë e më të lagështa, ndërsa rajone të gjera në jug dhe juglindje, përfshirë zona në Mbretërinë e Bashkuar, Spanjë, Itali, Francë, Zvicër, Gjermani, Rumani dhe Ukrainë, po thahen me shpejtësi.

Studiuesit ndanë të dhënat për ujërat nëntokësore nga totali i ujërave tokësore dhe zbuluan se ato pasqyrojnë të njëjtën tendencë, duke konfirmuar se një pjesë e madhe e rezervave të fshehura të ujit të ëmbël në Europë është në rënie. Ujërat nëntokësore përbënin 62% të furnizimit total publik me ujë dhe 33% të kërkesës për ujë në bujqësi gjatë vitit 2022 në vendet anëtare të BE-së.

“Kur krahasojmĂ« tĂ« dhĂ«nat pĂ«r totalin e ujĂ«rave tokĂ«sore me tĂ« dhĂ«nat klimatike, trendet pĂ«rgjithĂ«sisht pĂ«rputhen”, – tha Mohammad Shamsudduha, profesor i krizave tĂ« ujit dhe reduktimit tĂ« rrezikut nĂ« UCL. “Nuk po flasim mĂ« pĂ«r kufizimin e ngrohjes nĂ« 1.5°C; me gjasĂ« po shkojmĂ« drejt 2°C mbi nivelet paraindustriale, dhe tashmĂ« po dĂ«shmojmĂ« pasojat”,- shtoi ai.

NĂ« pĂ«rgjigje tĂ« kĂ«saj krize, Komisioni Europian ka zhvilluar njĂ« strategji tĂ« qĂ«ndrueshmĂ«risĂ« sĂ« burimeve ujore pĂ«r tĂ« menaxhuar ujin si njĂ« burim. Strategjia shoqĂ«rohet me njĂ« rekomandim pĂ«r efikasitetin e pĂ«rdorimit tĂ« ujit, duke kĂ«rkuar pĂ«rmirĂ«sim prej “tĂ« paktĂ«n 10% deri nĂ« vitin 2030”. Duke qenĂ« se humbjet nĂ« rrjetet e shpĂ«rndarjes variojnĂ« nga 8% nĂ« 57% nĂ« BE, Komisioni thotĂ« se reduktimi i rrjedhjeve dhe modernizimi i infrastrukturĂ«s do tĂ« jenĂ« thelbĂ«sore.

The post Rezervat e ujit po pakësohen me ritme alarmante në Rumani appeared first on Revista Monitor.

↗

Vonohet hyrja në fuqi e ligjit për rivlerësimin e pronave

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

“Shoqata KombĂ«tare e NdĂ«rmjetĂ«sve tĂ« Pasurive tĂ« Paluajtshme tĂ« ShqipĂ«risĂ«â€ (NAREA) shprehu sot shqetĂ«simin pĂ«r vonesĂ«n e dekretimit tĂ« ligjit “PĂ«r RivlerĂ«simin e PasurisĂ« sĂ« Paluajtshme”.

Në një kërkesë drejtuar drejtuar Presidentit të Republikës, NAREA shprehet se po ndjek me shqetësim zgjatjen e paarsyeshme të procesit të Dekretimit të Ligjit 85/2025 dhe për pasojë shtyrjen e botimit në Fletoren Zyrtare, vonesën e hyrjes në fuqi përtej datës 1 Janar 2026 dhe pengimin e prodhimit të akteve nënligjore.

NAREA shprehet se, pavarësisht se ka shprehur në mënyrë konstante rezerva për masën e Tatimit 5% për banesat dhe pavarësisht se ka ngritur pikëpyetje mbi zbatueshmërinë e Amortizimit 1%/vit vjetërsi, beson shumë se një vonesë e mëtejshme e Dekretimit të këtij ligji do të sjellë efekte shumë më negative, duke shtuar stresin në treg përtej presioneve inflacioniste, të pranishëm prej 18 muajsh tashmë.

“NAREA bĂ«n thirrje qĂ« tĂ« dekretohet sa mĂ« parĂ« tĂ« Ligjit Nr. 85/2025 datĂ« 12.12.2025 “PĂ«r RivlerĂ«simin e PasurisĂ« sĂ« Paluajtshme”, pĂ«r tĂ« pĂ«rshpejtuar botimin nĂ« fletoren zyrtare dhe pĂ«r pasojĂ« hyrjen nĂ« fuqi si dhe emetimin e Akteve NĂ«nligjore.

NjĂ«kohĂ«sisht, NAREA kĂ«rkon angazhimin sa mĂ« parĂ« dhe bashkĂ«punimin e tĂ« gjithĂ« Institucioneve, duke filluar nga Qendra e Botimeve Zyrtare, Ministria e Financave dhe Agjencia ShtetĂ«rore e KadastrĂ«s nĂ« nxjerrjen sa mĂ« parĂ« tĂ« Akteve NĂ«nligjore dhe UdhĂ«zimit tĂ« PĂ«rbashkĂ«t pĂ«r zbatimin e Ligjit Nr. 85/2025 datĂ« 12.12.2025 “PĂ«r RivlerĂ«simin e PasurisĂ«

sĂ« Paluajtshme”,” thuhet nĂ« kĂ«rkesĂ«n e NAREA.

Ligji “PĂ«r RivlerĂ«simin e PasurisĂ« sĂ« Paluajtshme” parashikon qĂ« gjithĂ« individĂ«t dhe bizneset, tĂ« cilĂ«t kanĂ« nĂ« pronĂ«si pasuri tĂ« paluajtshme kanĂ« tĂ« drejtĂ« qĂ«, nga data 1 Janar 2026 deri nĂ« datĂ«n 31 dhjetor 2026, tĂ« bĂ«jnĂ« rivlerĂ«simin e kĂ«saj pasurie me vlerĂ«n e tregut.

Tatimi që paguhet për regjistrimin e këtij rivlerësimi do të jetë sa 5% e bazës së tatueshme, e shprehur si diferenca mes vlerës së mëparshme të pronës dhe vlerës së re të saj, që do të dalë nga rivlerësimi.

Rivlerësimi mund të bëhet nga një ekspert i licencuar për vlerësimin e pasurisë së paluajtshme nga institucionet përkatëse ose nga zyrat vendore të Agjencisë Shtetërore të Kadastrës.

Në rast se individi zgjedh që të bëjë rivlerësimin me një ekspert të licencuar, atëherë aplikimit të tij për rivlerësim të pasurisë së paluajtshme i bashkëlidh edhe aktin e vlerësimit të ekspertit.

Zyrat vendore të Agjencisë Shtetërore të Kadastrës do të përllogarisin bazën e tatueshme, e cila llogaritet si diferencë ndërmjet vlerës së pasqyruar në akt ekspertimi, e cila nuk mund të jetë më e vogël se çmimet minimale fiskale në fuqi në momentin e vlerësimit, dhe vlerës së regjistruar të pasurisë ose vlerës së rivlerësuar sipas ligjeve të mëparshme të rivlerësimit dhe për të cilin është paguar tatimi.

Çmimi minimal fiskal do tĂ« llogaritet sipas dispozitave tĂ« UdhĂ«zimit tĂ« PĂ«rbashkĂ«t mes ministrisĂ« pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r financat dhe AgjencisĂ« ShtetĂ«rore tĂ« KadastrĂ«s, nr. 34, datĂ« 29.12.2023 “PĂ«r tatimin mbi tĂ« ardhurat nga tjetĂ«rsimi i pasurive tĂ« paluajtshme”. ASHK gjithashtu do tĂ« llogarisĂ« vlerĂ«n e tatimit qĂ« duhet tĂ« paguajĂ« individi pĂ«r ta regjistruar kĂ«tĂ« rivlerĂ«sim.

Në rast se individi zgjedh që rivlerësimi të kryhet nga ASHK, me çmimet minimale fiskale në fuqi, atëherë ky fakt duhet të shprehet në formularin që i bashkëlidhet aplikimit të tij për rivlerësim.

Ministri përgjegjës për Financat dhe drejtori i përgjithshëm i Agjencisë Shtetërore të

Kadastrës duhet të nxjerrin udhëzimin e përbashkët për procedurat e zbatimit të këtij ligji për llogaritjen e bazës së tatueshme, paraqitjen dhe administrimin e kërkesës për rivlerësim, pagesën e tatimit të rivlerësimit, rregullat e procedurat për pasqyrimin e rivlerësimit të pasurisë në regjistrat e pasurive të paluajtshme, pagesën e të ardhurave nga tatimi i rivlerësimit në buxhetin e shtetit, si dhe për përcaktimin e tarifës së kryerjes së shërbimeve të parashikuara nga ky ligj nga Agjencia Shtetërore e Kadastrës brenda 30 ditëve nga hyrja në fuqi e ligjit.

Por, vonesat në hyrjen në fuqi të ligjit pritet të sjellin vonesa edhe në përgatitjen dhe hyrjen në fuqi të akteve nënligjore dhe në nisjen e procesit të rivlerësimit.

 

 

 

The post Vonohet hyrja në fuqi e ligjit për rivlerësimin e pronave appeared first on Revista Monitor.

↗

A do të flinit mbi akull? Hotelet dimërore që shkrijnë çdo pranverë

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Të ndërtuara çdo dimër dhe të destinuara të zhduken me ardhjen e pranverës, hotelet e akullit po kthehen në një nga përvojat më të pazakonta dhe më të kërkuara të turizmit dimëror.

Tarifat zakonisht nisin nga rreth 400 euro për natë në hotelet prej akulli, ku vizitorët flenë në shtretër të ndërtuar nga uji i ngrirë i lumenjve.

ËshtĂ« sezoni i tyre: jo thjesht pĂ«r pushime dimĂ«rore, por pĂ«r hotelet e akullit, njĂ« risi e ftohtĂ« qĂ« rikthehet çdo vit nga Kanadaja dhe Laplanda finlandeze deri nĂ« Zermatt tĂ« ZvicrĂ«s.

Këto struktura janë njëherazi arritje inxhinierike, ekspozita të përkohshme arti dhe, gjithnjë e më shumë, destinacione luksi.

Nuk bëhet fjalë vetëm për dhoma të gdhendura në akull. Në hotelet më të konsoliduara, interierët planifikohen me muaj dhe artistë ftohen të krijojnë suita unike.

Në ICEHOTEL 36 në veri të Suedisë ka 12 suita tematike: nga një bibliotekë e ngrirë e gdhendur në mure. Vizitorët flenë mbi dyshekë të izoluar termikisht, ndërsa ambientet e banjove janë të ngrohta dhe të ndara.

Modele të tjera ndryshojnë në koncept, por jo në komoditet.

Apukka Resort pranë Rovaniemit ofron iglu xhami të ngrohur për të parë Dritat Veriore; HÎtel de Glace në Québec kombinon dhoma të gdhendura me sauna dhe xhakuzi; ndërsa në ICEHOTEL shërbehen menu degustimi me produkte lokale, ndonjëherë edhe mbi blloqe akulli.

 

Si ndërtohet një hotel akulli?

Akulli mblidhet në fund të dimrit ose fillim pranvere nga lumenjtë përreth dhe ruhet deri. Punimet nisin kur temperaturat bien nën zero, zakonisht në nëntor.

ICEHOTEL shtrihet nĂ« rreth 2,800 mÂČ, pĂ«rdor afro 550 tonĂ« akull dhe mijĂ«ra metra kub “snis” (pĂ«rzierje bore dhe akulli) pĂ«r mure e tavane. Çdo vit Ă«shtĂ« unik dhe nuk pĂ«rsĂ«ritet.

Ku mund të qëndroni?

– JukkasjĂ€rvi, Suedi (ICEHOTEL 36): nga rreth 600 euro pĂ«r dy persona, pĂ«rfshirĂ« pajisje termike dhe mĂ«ngjes.
– Zermatt, ZvicĂ«r (Iglu-Dorf): nga 450 euro pĂ«r dy, me darkĂ« dhe mĂ«ngjes.
– LaplandĂ«, FinlandĂ« (Apukka): nga 400 euro pĂ«r natĂ«.
– QuĂ©bec, Kanada (HĂŽtel de Glace): nga 500 euro pĂ«r natĂ«.

/ Euronews, Shqip.al

The post A do të flinit mbi akull? Hotelet dimërore që shkrijnë çdo pranverë appeared first on Revista Monitor.

↗

Fitimi i tregut të sigurimeve zgjerohet më tej, arrin në gati 35 milionë euro për 9-mujorin

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Tregu i sigurimeve i ka zgjeruar më tej fitimet në tremujorin e tretë të vitit.

Të dhënat e Autoritetit të Mbikëqyrjes Financiare (AMF) tregojnë se, për 9-mujorin 2025, fitimi neto i tregut të sigurimeve në vend arriti vlerën e 3.37 miliardë lekëve ose gati 35 milionë eurove. Vetëm për tremujorin e tretë, sektori ka raportuar një fitim prej 1.3 miliardë lekësh.

Fitimi progresiv i 9-mujorit është në rritje me 69% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar dhe shënon njëkohësisht vlerat më të larta historike të arritura ndonjëherë nga ky treg.

Edhe treguesit e rentabilitetit të tregut paraqiten në përmirësim krahasuar me vitin e kaluar. Raporti i kthimit nga kapitali është rritur në 14.07%, nga 10.47% që kishte qenë të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Ndërsa kthimi nga aktivet u rrit në 5.4%, nga 3.6% që kishte qenë një vit më parë.

Fitimet për këtë vit janë në rritje, ai në tregun e sigurimit të Jetës, ashtu edhe në atë të Jo-Jetës.

Sipas AMF-së, fitimi neto i kompanive në tregun më të madh, atë të Jo-Jetës, u rrit në 2.99 miliardë lekë, 69% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Ndikim nĂ« rritjen e fitimeve ka dhĂ«nĂ« njĂ«kohĂ«sisht pĂ«rmirĂ«simi i rezultatit teknik (rezultati i lidhur me aktivitetin sigurues), i tĂ« ardhurave neto nga investimet, por edhe rritja e tĂ« ardhurave nĂ« zĂ«rin “tĂ« ardhura tĂ« tjera”.

Rezultati teknik arriti vlerën e afërsisht 2.54 miliardë lekëve,  në rritje me 27.2% krahasuar me 9-mujorin e vitit 2024.

Rritja e rezultatit teknik u përcaktua nga një rritje më e lartë e primeve të fituara neto në raport me shpenzimet e veprimtarisë së kompanive të sigurimit, ndërsa shpenzimet neto për dëme këtë vit paraqiten në rënie.

Primet e fituara neto, që përbëjnë bazën kryesore të të ardhurave të siguruesve, janë rritur me 5.8% krahasuar me 9-mujorin 2024. Ndërsa dëmet neto të paguara janë tkurrur me 4% krahasuar me një vit më parë. Ndërkohë, shpenzimet e veprimtarisë kanë shënuar një rritje me 6.6% krahasuar 9-mujorin e vitit të kaluar.

Edhe rezultati neto nga investimet ishte pozitiv në vlerën e 674 milionë lekëve, me një rritje prej 58% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2024.

NdĂ«rsa tĂ« ardhurat nĂ« zĂ«rin “tĂ« ardhura tĂ« tjera” (tĂ« paspecifikuara) shĂ«nuan njĂ« rritje tĂ« fortĂ« nĂ« 549 milionĂ« lekĂ«, 74 herĂ« mĂ« shumĂ« krahasuar me nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« tĂ« njĂ« viti mĂ« parĂ«.

Ndërsa, në tregun e sigurimit të Jetës kompanitë raportuan fitime neto në vlerën e 375 milionë lekëve, shifër kjo 77% më e lartë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Rritja e fitimit në tregun e sigurimit të Jetës ka ardhur kryesisht nga rritja e primeve të fituara neto, paralelisht me uljen e shpenzimeve neto për dëme të paguara.

Primet e fituara neto u rritën me 16.4% krahasuar me një vit më parë, ndërsa shpenzimet neto për dëme të paguara ranë me 5.5% krahasuar me një vit më parë.

Edhe për këtë vit kompanitë e sigurimit të Jetës po vazhdojnë të rrisin shpenzimet operative, por me ritmet disi më të ngadalta krahasuar me vitin e kaluar. Shpenzimet operative neto u rritën me 9.3% dhe vazhdojnë të jenë në përmasa shumë të mëdha krahasuar me vlerën e dëmeve të paguara. Në nëntë muaj, shpenzimet operative arritën në 927 milionë lekë, katër herë e gjysëm më shumë në raport me shpenzimet neto për dëme.

Sipas të dhënave nga AMF, tregu i sigurimeve për 9-mujorin 2025 arriti një vlerë të primeve të shkruara bruto prej 20.2 miliardë lekësh, në rritje vjetore me 10.4%.

Në masën dërrmuese, edhe këtë vit rritja vazhdon të vijë nga sigurimet e detyrueshme motorike, e mbështetur edhe nga rritja e primit mesatar për sigurimin e detyrueshëm TPL./ E.Shehu

Burimi: AMF

The post Fitimi i tregut të sigurimeve zgjerohet më tej, arrin në gati 35 milionë euro për 9-mujorin appeared first on Revista Monitor.

↗

Turkish Airlines sposton Air Albania, do fillojë fluturimet me Tiranën, të dyja po shesin bileta!

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Ka pĂ«rfunduar pa lavdi bashkĂ«punimi qĂ« u nis me bujĂ« mes shoqĂ«risĂ« turke tĂ« fluturimeve “Turkish Airlines” dhe “Air Albania”, kompanisĂ« shqiptare ku shteti ka 10% tĂ« aksioneve.

Pasi njoftoi nĂ« nĂ«ntor se kishte nxjerrĂ« nĂ« shitje kuotĂ«n e saj prej 49% qĂ« zotĂ«ronte nĂ« “Air Albania”, operatori turk ka bĂ«rĂ« tĂ« ditur se do tĂ« nisĂ« fluturimet direkte nga Tirana. NĂ« faqen e “Turkish Airlines” njoftohet se nga 10 janari do tĂ« jetĂ« e mundur tĂ« prenotohen bileta. Nga kĂ«rkimi rezulton nĂ« fakt se biletat mund tĂ« blihen qĂ« nga shkurti me çmime me 51-58 euro nĂ« njĂ« drejtim.

Përmes Turkish Airlines mund të udhëtohet tranzit nga Stambolli në të gjithë botën, teksa Aeroporti i Stambollit që nga tetori është më i madhi në Europë, duke ia kaluar Heathrow të Londrës.

Edhe Air Albania vazhdon të shesë bileta

Në 19 nëntor Turkish Airlines njoftoi se vendosi të shesë gjithë pjesën e saj prej 49% në Air Albania. Një javë më pas Turkish bllokoi dhe shitjen e biletave tranzit përmes Air Albania, duke detyruar ata që kishin blerë bileta tranziti të shkonin në Stamboll përmes Podgoricës ose Prishtinës.

Turkish Airlines vendos të shesë pjesëmarrjen prej 49% në Air Albania

Këtu filluan dhe problemet për operatorin shqiptar. Air Albania filloi të anulonte fluturimet drejt Stambollit, megjithëse në sistem vazhdoi të shiste bileta dhe po vazhdon të shesë, pavarësisht se Auoriteti i Aviacionit Civil konfirmoi se i ka pezulluar licencën.

Pasi shiti bileta deri në mëngjes, Air Albania anulon sërish fluturimet, nuk pranon falimentin

Sipas faqes së internetit, fluturimi i radhës i Air Albania për në Stamboll është planifikuar për në 30 dhjetor, me çmim 103 euro vetëm vajtje, që arrin në 173 euro po vetëm vajtje në 2 janar. Teksa kompania ka mbi një muaj që shet bileta dhe pastaj anulon fluturimet nuk ka asnjë njoftim zyrtar dhe asnjë përgjegjësi për klientët, që kanë blerë bileta.

Sipas tĂ« dhĂ«nave nga Tirana International Airport, pesha e tregut tĂ« Air Albania sipas numrit tĂ« pasagjerĂ«ve pĂ«r periudhĂ«n janar-qershor 2025 ka zbritur nĂ« 2.5%, nga 18% qĂ« kishte nĂ« vitin 2021. MĂ« pas, konkurrenca e “Wizz Air” dhe “Ryanair” ndikoi nĂ« aktivitetin e kĂ«tij operatori nĂ« destinacionet pĂ«rveç Stambollit.

Sipas të dhënave zyrtare nga Tirana International Airport, për vitin 2024 nga dhe drejt Stambollit nga Rinasi udhëtuan rreth 408 mijë pasagjerë, duke qenë destinacioni i gjashtë me trafikun më të lartë, pas Milano+Bergamo, Londrës, Romës, Bolonjës, Treviso, Piza.

Air Albania nuk ka dorëzuar asnjëherë bilanc. Sipas të dhënave nga Tatimet, qarkullimi vjetor i kompanisë  ka qenë 4-5 miliardë lekë në vit, ndërsa operatori ka rezultuar gjithmonë me humbje, duke e kthyer atë sot në një shoqëri praktikisht të falimentuar dhe duke bërë që Turkish ta braktisë atë.

Fundi pa lavdi i premtimeve të Air Albania

Air Albania u themelua zyrtarisht më 16 maj 2018 si një partneritet publik-privat mes Shqipërisë dhe Turqisë.

Linja ajrore kishte si aksioner kryesor kompaninë turke Turkish Airlines (49,12%) dhe aksionet e mbetura i ndajnë ndërmarrja shtetërore shqiptare Albcontrol (~10 %) dhe një kompani private shqiptare MDN Investment (~41 %).

Kompania, që u promovua fort nga qeveria, kishte plane shumë ambicioze, si në zgjerimin e destinacioneve në Europë, me linja drejt Italisë, Britanisë, të cilat u realizuan përkohësisht, ashtu dhe ato përtej saj deri në SHBA, siç u reklamua nga Kryeministri Rama një vit më parë në një takim me diasporën në SHBA.

“Jemi duke diskutuar me kompaninĂ« Air Albania, pĂ«r tĂ« mundĂ«suar mĂ« nĂ« fund njĂ« fluturim tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« tĂ« Air Albania. Fluturimin e parĂ« kur do tĂ« ndodhĂ« nuk jua them dot, por kur tĂ« ndodhĂ« do ta bĂ«jmĂ« patjetĂ«r kĂ«tu nĂ« Nju-Jork” do tĂ« shprehej Rama nĂ« Tetor 2024.

 

 

The post Turkish Airlines sposton Air Albania, do fillojë fluturimet me Tiranën, të dyja po shesin bileta! appeared first on Revista Monitor.

↗

Nuk ndalet rënia e bujqësisë dhe industrisë, rritja po vjen nga sektorë të paqëndrueshëm

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Mënyra se si po rritet Prodhimi i Brendshëm Bruto (PBB) tregon se ekonomia po mbështetet gjithnjë e më pak te sektorët tradicionalë prodhues dhe gjithnjë e më shumë te shërbimet, ndërsa bujqësia dhe industria vijojnë të japin kontribut negativ në zgjerimin e ekonomisë.

Të dhënat e fundit nga INSTAT tregojnë se ekonomia u rrit me 3.75% në tremujorin e tretë në krahasim me të njëjtën periudhe të vitit te kaluar, teksa sektori i bujqësisë ra me -1.73% në të njëjtën periudhe dhe industria ra me -4.7 %.

Ekonomia rritet me 3.75% në TIII, por bizneset kontribuan me vetëm 1.3%, na shpëtojnë pagat në shtet

Bujqësia po shfaq një rënie të vazhdueshme të vlerës së shtuar që nga viti 2021, duke reflektuar probleme strukturore që lidhen me fragmentimin e tokës, produktivitetin e ulët, mungesën e subvencioneve dhe presionet nga kostot.

Në të njëjtën kohë, industria përpunuese po mbyll vitin e tretë të rënies.

Të dy sektorët prodhues, si bujqësia dhe industria kanë pasur peshë të konsiderueshme në punësim dhe ekonominë totale.

Të dyja së-bashku bujqësia dhe industria kontribuan vetëm ne 23% të PBB-së në vitin 2024 nga 27.3% që ishte pesha e tyre në vitin 2019.

Kjo ecuri tregon se zgjerimi ekonomik nuk po shoqërohet me forcim të kapaciteteve prodhuese. Industria nxjerrëse dhe përpunuese po ndikohet si nga kërkesa e dobët e jashtme, ashtu edhe nga kosto më të larta në vend, mungesa e fuqisë punëtore.

Sakaq, rritja ekonomike po mbahet gjallë kryesisht nga sektorët e shërbimeve, si administrata publike, aktivitetet profesionale, financiare dhe disa segmente të tregtisë e shërbimeve të lidhura me turizmin.

Sipas ekspertëve kjo e bën rritjen më pak të balancuar dhe më të ndjeshme ndaj goditjeve, pasi mungon mbështetja nga sektorët që krijojnë vlerë të shtuar afatgjatë dhe që janë baza e eksporteve.

Të dhënat e fundit mbi PBB tregojnë se rritja mbështetet mbi baza të brishta. Rënia e bujqësisë dhe dobësimi i industrisë ngrenë pikëpyetje mbi cilësinë e rritjes dhe aftësinë e ekonomisë për të gjeneruar zhvillim të qëndrueshëm, punësim produktiv.

Rënia e prodhimit do të thotë gjithashtu se ekonomia po humbet aftësinë për të konkurruar në tregjet e jashtme. Eksportet kanë pësuar rënie vjetore me rreth 7% në 11 mujor dhe mbetën të përqendruara në produkte me vlerë të ulët të shtuar, duke e bërë rritjen më të varur nga importet dhe nga flukset e jashtme, si remitancat apo turizmi. Kjo e thellon deficitin tregtar dhe e bën ekonominë më të ekspozuar ndaj goditjeve të jashtme.

Nga ana tjetër sektori i prodhimit zakonisht ofron punë më të qëndrueshme dhe me potencial për rritje aftësish. Më rënien e prodhimit punësimi zhvendoset drejt aktiviteteve më informale ose me produktivitet të ulët. /B.Hoxha

Burimi: INSTAT

The post Nuk ndalet rënia e bujqësisë dhe industrisë, rritja po vjen nga sektorë të paqëndrueshëm appeared first on Revista Monitor.

↗

Kontratat publike, 10 operatorë ekonomikë mbeten të përjashtuar nga tenderët

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Të dhënat zyrtare të rifreskuara tregojnë se aktualisht janë 10 operatorë ekonomikë të përjashtuar nga pjesëmarrja në procedurat e prokurimit publik.

Lista e publikuar në mënyrë periodike përmes buletineve të Agjencisë së Prokurimit Publik (APP) tregon se përjashtimet janë vendosur për afate të ndryshme, që variojnë nga 5 muaj deri në 2 vjet dhe kanë nisur në faza të ndryshme nga nëntori 2024 deri më nëntor 2025.

Bizneset e pĂ«rfshira nĂ« “listĂ«n e zezĂ«â€ rezultojnĂ« tĂ« pĂ«rjashtuara pĂ«r periudha tĂ« ndryshme kohore, nĂ« varĂ«si tĂ« shkeljeve tĂ« konstatuara dhe vendimeve pĂ«rkatĂ«se tĂ« APP-sĂ«. Kuadri ligjor nĂ« fuqi parashikon qĂ« operatorĂ«t ekonomikĂ« mund tĂ« pĂ«rjashtohen nga tenderĂ«t publikĂ« pĂ«r periudha qĂ« variojnĂ« nga disa muaj deri nĂ« disa vite, nĂ« bazĂ« tĂ« procedurave dhe verifikimeve tĂ« kryera nga agjencia.

Agjencia e Prokurimit Publik ka theksuar edhe më herët, në përmbledhjet vjetore të aktivitetit të saj, se vendimet për përjashtim merren pas analizimit të raporteve të auditimit të vetë APP-së, si edhe si rezultat i propozimeve të autoriteteve kontraktore, operatorëve ekonomikë apo institucioneve të tjera audituese, në ushtrim të funksioneve të tyre ligjore.

Shkaku kryesor i përjashtimeve lidhet me keqinformimin dhe paraqitjen e dokumentacionit me të dhëna të rreme në procedurat e tenderimit, në kundërshtim me përcaktimet e ligjit për prokurimin publik. Në disa raste, operatorët janë penalizuar për keqinformim me qëllim kualifikimi të autoritetit kontraktor, ndërsa në raste të tjera për dorëzimin e dokumenteve të pavërteta gjatë fazave të procedurës.

Ankesa dhe masa mund të merren gjithashtu edhe kur operatorët nuk respektojnë afatet e përmbushjes së kontratave për të cilat janë zotuar me autoritetet kontraktore në fillim të procesit. APP përveç komunikimeve zyrtare me institucionet analizon dhe merr parasysh edhe denoncimet që mund të vijnë në adresë të saj në formë direkte./ N.Maho

 

The post Kontratat publike, 10 operatorë ekonomikë mbeten të përjashtuar nga tenderët appeared first on Revista Monitor.

↗

Shpallen rezultatet paraprake: VV partia fituese, PDK dhe LDK shënojnë rënie

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Lëvizja Vetëvendosje ka shënuar rritje të ndjeshme në zgjedhjet e 28 dhjetorit. Pas procesimit të mbi 96 për qind të vendvotimeve në nivel vendi, LVV-ja ka marrë pak nën 50 për qind.

Me kĂ«tĂ« pĂ«rqindje, kjo parti do t’i marrĂ« mbi 55 ulĂ«se nĂ« Kuvend dhe mund ta krijojĂ« shumicĂ«n e nevojshme prej 61 ulĂ«sesh vetĂ«m me bashkĂ«punim me partitĂ« nga komunitetet joshumicĂ«. PartitĂ« tjera parlamentare shqiptare pĂ«suan rĂ«nie tĂ« ndjeshme.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve ka shpallur rezultatin preliminar të zgjedhjeve dhe Lëvizja Vetëvendosje është fituesja e zgjedhjeve me 49.80 për qind të votave të fituara.

Rezultatet preliminare u shpallën pas numërimit të 96.13 për qind të votave.

Radoniqi tha se pjesa tjetër e votave do të procesohen dhe publikohen në platformën online të KQZ-së.

Sipas rezultatit preliminar, PDK-ja është e dyta me 21.18 për qind të votave, LDK-ja me 13.77 për qind, AAK-ja me 5.74 për qind dhe Lista Serbe me 3.86 për qind.

Kryesuesi i KQZ-së, Kreshnik Radoniqi ka deklaruar se numërimi i votave të kandidatëve për deputet do të fillojë nesër, më 29 dhjetor.

“NumĂ«rimi i votave tĂ« kandidatĂ«ve [pĂ«r deputetĂ«] dhe konfirmimi i votave pĂ«r subjektet politike do tĂ« nisĂ« nesĂ«r nga ora 12:00, pasi i gjithĂ« materiali gjatĂ« gjithĂ« natĂ«s do tĂ« pranohet nĂ« qendrat komunale tĂ« numĂ«rimit, dhe numĂ«rimi do tĂ« nisĂ« nesĂ«r dhe do tĂ« vazhdojĂ« nĂ« ditĂ«t nĂ« vijim”.

Në këto rezultate nuk përfshihen votat e diasporës, votat me kusht dhe ato të personave me nevoja të veçanta.

Edhe kryetari i LĂ«vizjes VetĂ«vendosje, Albin Kurti, ka shpallur fitoren e partisĂ« sĂ« tij nĂ« zgjedhjet e 28 dhjetorit, duke thĂ«nĂ« se ajo Ă«shtĂ« rrugĂ«s pĂ«r t’u bĂ«rĂ« mĂ« e madhe ndonjĂ«herĂ« nĂ« histori tĂ« KosovĂ«s.

Pas procesimit të mbi 96 për qind të vendvotimeve, VV-ja me partnerë ka marrë gati 50 për qind të ulëseve dhe i mjafton vetëm bashkëpunimi me partitë e komuniteteve joshumicë për të formuar vetë Qeverinë.

“MĂ« 9 shkurt fitoi LĂ«vizja VetĂ«vendosje, mĂ« 28 dhjetor fitoi populli dhe Republika e KosovĂ«s. Urime fitorja mĂ« e madhe nĂ« histori tĂ« vendit”, ka thĂ«nĂ« ai.

Kurti mĂ« pas u shpreh se sapo tĂ« certifikohen rezultatet, do tĂ« krijojnĂ« institucionet dhe tĂ« vazhdojnĂ« punĂ«t e mira. PĂ«rmendi marrĂ«veshjet ndĂ«rkombĂ«tare, duke thĂ«nĂ« se pret bashkĂ«punimin e partive opozitare pĂ«r t’i çuar pĂ«rpara.

“Na presin shumĂ« punĂ« pĂ«rpara. Duhet tĂ« ecim pĂ«rpara, pa vonesa. Sapo tĂ« certifikohen rezultatet, aq mĂ« shpejt do na duhet tĂ« krijojmĂ« institucionet dhe tĂ« vazhdojmĂ« me punĂ«n e mirĂ«. Na pret Plani i Rritjes i BE-sĂ« nĂ« vlerĂ« 880 milionĂ« euro dhe tri marrĂ«veshje me BankĂ«n BotĂ«rore nĂ« vlerĂ« 120 milionĂ«. Pra mbi 1 miliard. Ftoj nga tash partitĂ« opozitare pĂ«r bashkĂ«punim nĂ« Kuvend pĂ«r marrĂ«veshjet ndĂ«rkombĂ«tare, marrĂ«veshjet e mira dhe pĂ«r interesin publik tĂ« qytetarĂ«ve”, ka deklaruar Kurti.

Lëvizja Vetëvendosje 49,74%

Partia Demokratike e Kosovës 21,18%

Lidhja Demokratike e Kosovës 13,75%

Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës 5,75%

Kurse, kryetari i Lidhjes Demokratike tĂ« KosovĂ«s, Lumir Abdixhiku, ka marrĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« pĂ«r dĂ«shtimin qĂ« partia e tij e ka pĂ«suar nĂ« zgjedhjet e 28 dhjetorit. Ai ka njoftuar se ditĂ«ve nĂ« vijim do ta ftojĂ« Kuvendin e partisĂ« pĂ«r tĂ« shqyrtuar “tĂ« gjitha çështjet dhe pĂ«rgjegjĂ«sitĂ« si kryetar”. NĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r media tĂ« dielĂ«n, Abdixhiku ka dhĂ«nĂ« sinjale se mund tĂ« dorĂ«hiqet nga posti i kryetarit.

Ai ka thënë se rezultati i LDK-së nuk është ai që e kanë pritur dhe ky do të jetë moment reflektimi. Shtoi se e respekton verdiktin e qytetarëve.

“Duke marrĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ«, ditĂ«ve nĂ« vijim do ta thĂ«rras Kuvendin e LDK-sĂ« dhe para tij do t’i shpalosim e shqyrtojmĂ« tĂ« gjitha çështjet dhe pĂ«rgjegjĂ«sit qĂ« mbaj si kryetar. Rezultati i LDK-sĂ« nuk Ă«shtĂ« ai qĂ« e kemi pritur dhe dĂ«shiruar. ËshtĂ« moment reflektimi. Kur qytetarĂ«t flasin, ne duhet tĂ« dĂ«gjojmĂ«. Demokracia funksionon kur udhĂ«heqĂ«sit mbajnĂ« pĂ«rgjegjĂ«si, edhe kur kanĂ« humbje tĂ« tilla”, ka thĂ«nĂ« Abdixhiku.

Me pĂ«rllogaritjen sipas formulĂ«s “D’Hondt”, Partia Demokratike e KosovĂ«s me 21 pĂ«r qind tĂ« votave ka 23 ulĂ«se. Lidhja Demokratike ka 15 ulĂ«se, ndĂ«rsa Aleanca pĂ«r ArdhmĂ«rinĂ« e KosovĂ«s ka siguruar 6 ulĂ«se.

Në krahasim me zgjedhjet e shkurtit, Lëvizja Vetëvendosje është rritur në Kuvend për tetë ulëse, nga 48 sa i kishte.

Ndërkaq, PDK-ja e humbi një ulëse.

Humbësja më e madhe është LDK-ja që ka humbur pesë ulëse, nga 20 sa kishte.

AAK-ja në koalicion me Nismën ka pasur 8 ulëse.

Kjo përllogaritje vlen pa u numëruar votat nga postë dhe ato në përfaqësi diplomatike.

20 ulëse të tjera ndahen në 10 për komunitetin serb dhe 10 për komunitetet tjera. Për të pasur shumicën mjaftojnë 61 vota.

 

 

 

 

 

 

The post Shpallen rezultatet paraprake: VV partia fituese, PDK dhe LDK shënojnë rënie appeared first on Revista Monitor.

↗

“A”-ja te IA do tĂ« thotĂ« ankth, dhe nuk ka asgjĂ« artificiale nĂ« tĂ«

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi

Nga Ann Kirschner

Kur nisa të shkruaj një përmbledhje të vitit për arsimin e lartë, synimi ishte të reflektoja mbi një vit jashtëzakonisht të vështirë: sulme ndaj financimit të kërkimit, presion mbi studentët ndërkombëtarë, rënie regjistrimesh dhe boshllëqe buxhetore.

Por hija mĂ« e madhe mbi kampuset universitare sot Ă«shtĂ« inteligjenca artificiale (IA). Dhe “A”-ja nĂ« “IA”, pĂ«r shumĂ«kĂ«nd, do tĂ« thotĂ« ankth.

IA është bërë njëkohësisht simbol i gjithçkaje që nuk shkon në arsimin e lartë dhe i pothuajse çdo gjëje që mund ta shpëtojë atë. Bisedat me drejtues universitetesh sillen rreth të njëjtave pyetje: si të përmirësohet këshillimi i studentëve, si të ulen kostot, si të modernizohen proceset, si të përgatiten studentët për tregun e punës.

Këto nuk janë probleme të reja, por arsimi i lartë ka qenë historikisht shumë rezistent ndaj ndryshimit.

Premtimi i IA si mjeti përfundimtar i produktivitetit përballet me një realitet të ngadaltë institucional.

Shumë drejtues akademikë nuk janë të përgatitur për ta integruar teknologjinë në mënyrë strategjike, edhe pse e ardhmja i përket organizatave që dinë të kombinojnë njerëzit me IA.

Kjo është edhe më e vërtetë në universitete, ku përvoja e studentëve sot nuk ka më asnjë ngjashmëri me atë të brezave të mëparshëm.

A për Aktivizim

Ritrajnimi profesional është i pashmangshëm. Ashtu si kirurgët u detyruan të mësonin teknika të reja, edhe pedagogët duhet të përshtaten me mjete që nuk ekzistonin më parë.

Anketat tregojnë se përdorimi i IA nga stafi akademik po rritet, por ende mbetet i kufizuar dhe i shoqëruar me frikëra për etikën, mashtrimin dhe privatësinë e të dhënave.

Institucionet që e trajtojnë IA vetëm si shkelje të integritetit akademik rrezikojnë të shkëputen nga e ardhmja.

A për Akses

Në mënyrë ironike, për ata që shqetësohen për barazinë, IA është demokratizuesi më i madh.

Ajo mund të ofrojë mësim të personalizuar, 24/7, në çdo gjuhë dhe nivel, duke përmbushur nevojat për arsim dhe rikualifikim në një treg pune që po ndryshon me shpejtësi. Monopoli tradicional i universiteteve mbi transmetimin e dijes po merr fund.

A për Aftësi veprimi

Studentët e kanë kuptuar këtë më shpejt se institucionet. Ata jetojnë tashmë në të ardhmen, ndërsa universitetet ende peshojnë rreziqet.

Ndërkohë, IA po godet fort vendet e punës për të rinjtë, duke i lënë të ata të papërgatitur. Zgjidhja kërkon lidhje më të forta mes arsimit dhe punës, mësim të aplikuar dhe bashkëpunim real me punëdhënësit.

Viti ka qenë jashtëzakonisht i vështirë për arsimin e lartë, por ka edhe shembuj lidershipi që po përballen me realitetin.

Megjithatë, paraliza kulturore ka një kosto të lartë. IA nuk do të presë leje për të riformësuar të mësuarit dhe punën.

“A”-ja nĂ« IA mund tĂ« vazhdojĂ« tĂ« nĂ«nkuptojĂ« ankth. Por mĂ« mirĂ« do tĂ« ishte tĂ« nĂ«nkuptonte veprim. Zgjedhja, pĂ«r momentin, Ă«shtĂ« ende nĂ« dorĂ«n tonĂ«. / Forbes

The post “A”-ja te IA do tĂ« thotĂ« ankth, dhe nuk ka asgjĂ« artificiale nĂ« tĂ« appeared first on Revista Monitor.

↗

OECD parashikon 3% rritje ekonomike në Bullgari

✇Revista Monitor
By: Eralda Zito

Rritja ekonomike në Bullgari pritet të mbetet e fortë në 3% në vitin 2025, përpara se të ngadalësohet në 2.6% në vitin 2026 dhe 2.4% në vitin 2027, sipas parashikimit të Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) në raportin e saj më të fundit për perspektivën ekonomike globale për vitet 2025, 2026 dhe 2027.

Konsumi i familjeve dhe sektori publik pritet të mbeten nxitësit kryesorë të rritjes në ekonominë bullgare. Investimet do të mbështeten nga fondet e BE-së dhe nga përmirësimi i besimit të lidhur me përdorimin e euros më 1 janar 2026. OECD gjithashtu vëren se rritja e eksporteve bullgare po pengohet nga kërkesa e dobët në tregjet kryesore, veçanërisht në Gjermani.

Sipas raportit të OECD-së, ndryshimet e fundit në politikën globale tregtare, përfshirë tarifat më të larta të SHBA-së për mallrat e BE-së, do të kenë ndikim të moderuar indirekt në ekonominë bullgare, kryesisht përmes kërkesës më të dobët nga BE, duke pasur parasysh lidhjet e kufizuara direkte tregtare të Bullgarisë me SHBA-në.

Inflacioni në Bullgari pritet të rritet për shkak të rritjes së pagave, rikthimit të normës së TVSH-së dhe çmimeve më të larta të shërbimeve bazë. Megjithatë, inflacioni do të zbutet teksa rritja e pagave ngadalësohet. OECD parashikon se rritjet e vazhdueshme të konsiderueshme të pagave mund të ngadalësojnë procesin e uljes së inflacionit në vend.

Ndërsa rritja e pensioneve, pagave të sektorit publik, transfertave sociale dhe shpenzimeve të investimeve është e fortë, të ardhurat më të dobëta se parashikimet mund të kërkojnë rregullime në shpenzime për të mbajtur deficitin buxhetor brenda kufijve të BE-së. Konsolidimi i moderuar fiskal dhe një fokus më i madh te shpenzimet që nxisin rritjen do të ndihmonin në uljen e presioneve inflacioniste dhe në mbështetjen e rritjes ekonomike, sipas ekspertëve.

The post OECD parashikon 3% rritje ekonomike në Bullgari appeared first on Revista Monitor.

❌