Nga Gazeta ‘Si’- Kryetari i Partisë Demokratike, Sali Berisha, përsëriti nga Manza, aty ku zhvilloi foltoren e radhës, se kryeministrin Edi Rama sipas tij vodhi zgjedhjet.

“Erdhëm në zgjedhje, zhvilluam fushatën elektorale më të bukur, programin më të shkëlqyer që ka njohur ky vend, ekspertizën, më të madhe. Unë, kisha deklaruar në mënyrat më të përsëritura se, me Edi Ramën nuk ka zgjedhje. Sepse kur një kryeministër vendos të mos dorëzojë pushtetin, ai pastaj ka të gjitha mjetet në dorë për të shtypur votën, për të manipuluar votën, për të blerë votën”, tha Berisha.

Ai u shpreh se sipas tij tentuan që opozitën ta sulmonin në të gjitha mënyrat, por dështuan.

“U ngritët së bashku, si viganë, në një akt të pashembullt në histori, rezistuam padrejtësitë më të mëdha”, tha Berisha.

Sipas tij, Partia Demokratike me datën 11 maj nuk do humbiste kurrë zgjedhjet në qoftë se Edi Rama s’do të do falte 2 miliardë euro gjoba dhe kamata dy ditë para zgjedhjeve.

“Partia Demokratike do fitonte zgjedhjet, në qoftë se Edi Rama nuk do shpërndante 100 euro për 760.000 votues. Në qoftë se Edi Rama s’do mobilizonte rrogëtarët e shtetit që janë shërbëtorët tuaj, nuk do mobilizonte për të grabitur votat tuaja, për të kërcënuar ju.

Partia Demokratike do fitonte zgjedhjet, në qoftë se bandat ndër më të rrezikshmet në Europë, ndër më të fuqishmet në Europë, kartelët e drogës, Troplinët, Suel Çela, Bajrët dhe me radhë nuk do nxirrnin hanxharët e krimit kundër zgjedhësve dhe të diktonin atyre votën.

Nuk do të përdornin paratë e krimit për të blerë votë. Por miq, 21-shi s’mund të përsëritej më. Jo. Ai bëri këto dhe ne qëndruam me vendosmëri absolute. Ai bëri gjithçka të ndryshonte raportin e vëzhguesve ndërkombëtarë, raport i cili në një farë mënyre është gjykimi, është ligji ndërkombëtar për zgjedhjet e atij vendi ku zhvillohet. Dështoi, i kërcënoi ata, përdori të gjitha format, telefonata me kryeministra, me ministra e të tjera e të tjera me radhë, por ne gjithashtu bëmë gjithçka dhe ne s’kishim asgjë tjetër në dorë përveç fakteve të vërtetave që sillnit ju për zgjedhjet”, tha ai.

The post Berisha nga Manza: Do i fitonim zgjedhjet nëse Rama nuk do falte 2 mld euro gjoba appeared first on Gazeta Si.

Debati mbi atë se sa shumë varet zhvillimi i trurit nga “natyra” dhe sa nga “mjedisi” është bllokuar për dekada në një kundërshtim konceptual që ka më shumë vlerë polemike sesa shkencore. Nga njëra anë, ideja se gjithçka është tashmë e gdhendur në organizimin nervor përpara se çdo përvojë të mund ta ndikojë atë; nga ana tjetër, besimi se mendja është thjesht një produkt i ndërveprimit me botën, i formuar nga stimujt dhe të mësuarit. Puna e re e botuar në Nature Neuroscience ofron një mundësi për të adresuar çështjen, sepse tregon se të dyja pozicionet, të marra si absolute, nuk përshkruajnë atë që ndodh në të vërtetë.

Autorët përdorën organoide të trurit të njeriut dhe miut, fragmente të vogla të indit nervor të marra duke diferencuar qelizat staminale në kushte të kontrolluara. Nuk është tru normal, i mungon arkitektura e plotë, lidhjet në distancë të gjatë, inputet shqisore, qarkullimi dhe një trup që ofron sinjale periferike dhe hormonale. Pikërisht për këtë arsye, ato përfaqësojnë një model veçanërisht të dobishëm për të hetuar atë që mund të dalë spontanisht nga një sistem nervor në rritje, kur mjedisi i jashtëm minimizohet dhe përvojat e organizuara shqisore mungojnë.

Është në këtë kontekst që rezultati merr peshë. Organoidet shfaqin sekuenca kohore të riprodhueshme të aktivizimit nervor, domethënë, sekuenca të sinjaleve elektrike që janë të renditura dhe të dallueshme me kalimin e kohës. Ato nuk prodhojnë zhurmë të rastësishme, siç do të pritej nga indet e papjekura, por më tepër modele të aktivitetit të koordinuar që manifestohen spontanisht, sikur rrjeti të ishte tashmë i predispozuar për të gjeneruar sekuenca të strukturuara. Fakti që këto sekuenca shfaqen para çdo inputi shqisor sugjeron që një pjesë e rendit funksional të trurit nuk është produkt i përvojës, por një veti e brendshme e rrjetit në zhvillim.

Për të kuptuar qëndrueshmërinë e të dhënave, është e nevojshme të shqyrtohet baza e saj metodologjike. Aktiviteti nervor regjistrohet duke përdorur vargje mikroelektrodash, të cilat lejojnë monitorimin e shumë neuroneve njëkohësisht. Këto regjistrime më pas aplikohen në algoritme të afta për të identifikuar modele të përsëritura kohore. Për t’u konsideruar sekuenca të vërteta, këto modele duhet të shfaqen në mënyrë të përsëritur me variacione të kufizuara dhe një strukturë të dallueshme. Analizat tregojnë se kjo ndodh rregullisht dhe pa nevojën për stimuj të jashtëm. Ky fenomen përputhet në mënyrë të përkryer me atë që dihet rreth fazave të hershme të zhvillimit nervor: migrimi neuronal, formimi i sinapseve dhe stabilizimi i tyre paraprak ndodhin të gjitha në bazë të sinjaleve molekulare dhe aktivitetit elektrik spontan, jo në përgjigje të përvojave mjedisore.

Rezultati është i qartë: aktiviteti fillestar nervor nuk është produkt i mjedisit, por një përbërës me të cilin rrjeti ndërton veten, dhe të njëjtat modele të përhapjes së sinjalit që vërehen më vonë në trurin e pjekur vërehen edhe në organoidet cerebrale të shkëputura plotësisht nga çdo përvojë shqisore e mjedisit të jashtëm. Përvoja, sado e rëndësishme që mund të jetë më vonë, nuk ndërhyn në një fletë të bardhë letre, por në një strukturë tashmë të kanalizuar, të pajisur me kufizime, predispozita dhe tendenca dinamike. Sekuencat e vëzhguara në organoide nuk e fshijnë rëndësinë e plasticitetit, por përkundrazi demonstrojnë fushëveprimin brenda të cilit plasticiteti mund të veprojë: një fushëveprim i kufizuar nga gramatika e brendshme e rrjeteve. Mjedisi nuk e shpik këtë gramatikë; ai e modifikon, e forcon ose e devijon, por nuk e gjeneron nga e para.

Një element tjetër meriton vëmendje. Sekuencat nuk janë kopje identike të vetvetes: ato lëkunden, deformohen pak, ndalen dhe rifillojnë. Ky komponent i ndryshueshmërisë nuk është një çrregullim, por një karakteristikë funksionale e rrjeteve nervore biologjike. Renditja dhe luhatja bashkëjetojnë në të njëjtën strukturë. Është pikërisht ky kombinim i rregullsisë dhe variacionit që e bën të mundur kompleksitetin pasues: një rrjet plotësisht i ngurtë nuk mund të mësonte; një rrjet plotësisht i çrregullt nuk mund të stabilizonte asnjë funksion. Zhvillimi i sistemit nervor kështu vazhdon përmes një dinamike që vetëorganizohet para përvojës dhe që përvoja më pas formohet brenda kufijve të vendosur nga ai rend i parë.

Megjithatë, është e rëndësishme të mos shkohet përtej asaj që mund të thotë modeli. Organoidet nuk riprodhojnë kompleksitetin anatomik të një truri të gjallë, as nuk integrojnë sinjale nga trupi dhe mjedisi. Rezultatet nuk shërbejnë si një demonstrim i përgjithshëm se të gjitha funksionet e trurit janë të parakonfiguruara; përkundrazi, ato sqarojnë një pikë specifike: shfaqja spontane e rendit nervor është e mundur dhe e dokumentueshme, dhe prania e sekuencave të organizuara kohore nuk kërkon ndërhyrje mjedisore. Kjo është provë e drejtpërdrejtë se sistemi nervor zotëron veti të brendshme që i paraprijnë përvojës dhe që janë të përshtatshme për të siguruar skelën mbi të cilën do të veprojë përvoja.

Debati “natyra kundrejt mjedisit” duket kështu i formuluar dobët. Natyra nuk përkon me një program të ngurtë dhe mjedisi nuk përkon me një forcë të pakufizuar formësuese. Zhvillimi nervor nuk lind nga kundërshtimi midis këtyre dy dimensioneve, por nga ndërthurja e tyre asimetrike: një strukturë e brendshme, e pajisur me kufizime dinamike dhe e aftë të gjenerojë spontanisht aktivitet të organizuar, dhe një sërë përvojash që veprojnë brenda këtyre kufizimeve, duke kontribuar në përzgjedhjen dhe konsolidimin e disa konfigurimeve në kurriz të të tjerave. Rendi që shfaqet në organoide nxjerr në pah pikërisht këtë karakteristikë themelore: aktiviteti nervor nuk është vetëm një përgjigje, por edhe një origjinë.

Puna që diskutohet me qartësinë e saj eksperimentale, tregon e sistemi nervor nuk pret që mjedisi të fillojë të ekzistojë si një sistem funksional. Ai fillon të ndërtojë identitetin e tij dinamik para çdo përvoje dhe pikërisht për këtë arsye do të jetë i aftë ta integrojë, asimilojë dhe transformojë atë. Përvoja vepron mbi një organizëm tashmë të gjallë me aktivitetin e tij të brendshëm, jo ​​mbi një masë të padiferencuar. Ata që kërkojnë shpjegime vetëm në të lindurën ose vetëm në të nxënë shohin gjysmën e pamjes dhe humbasin gjysmën tjetër. Pamja e plotë qëndron në bashkëveprimin midis predispozicionit dhe modulimit, midis kufizimit dhe variacionit, midis rendit spontan dhe plasticitetit.

The post A ‘prodhohet’ mendja jonë nga mjedisi dhe përvoja, apo është produkt i gjenetikës? appeared first on Gazeta Si.

Bakri arriti një çmim rekord, duke kaluar për herë të parë pragun prej 12.000 dollarësh për ton, pasi shqetësimet për tarifat amerikane dhe mundësinë e mungesave nxitën një rritje që vazhdon që nga tetori.

Ky metal industrial, i cili shihet si tregues i shëndetit të ekonomisë globale, u rrit mbi 1%, duke arritur deri në 12.160 dollarë për ton gjatë ditës në Londër, përpara se të zbriste përsëri rreth 12.065 dollarë.

Ari dhe argjendi gjithashtu u rritën në nivele të reja rekord, të nxitura nga tensionet gjeopolitike dhe pritshmëritë që Rezerva Federale e SHBA-së do të ulë normat e interesit vitin e ardhshëm.

Çmimet e rritura të bakrit po “nxiten nga pritshmëritë për mbështetje të mëtejshme të ekonomisë në Kinë”, tha John Meyer, analist në firmën konsulente SP Angel. Ai shtoi se një dollar më i dobët amerikan po rritte gjithashtu çmimet e metaleve të çmuara dhe bazike.

Ky metal i kuq ka shënuar një seri rritjesh rekord që nga tetori, kur incidente serioze në miniera të mëdha ndikuan në prodhim dhe shkaktuan frikë për mungesa të furnizimit. Edhe më parë, analistët prisnin që mungesat të shfaqeshin në vitet e ardhshme për shkak të rritjes së kërkesës.

“Edhe në një botë me rritje prej 2% të PBB-së globale, ne do të prisnim deficit të konsiderueshëm në tregun e bakrit gjatë vitit të ardhshëm,” thanë analistët e Jefferies këtë javë.

Rritja e fundit është nxitur edhe nga shqetësimet në rritje për mundësinë që administrata e Presidentit Donald Trump të vendosë tarifa shtesë për importin e bakrit vitin e ardhshëm. Tarifat aktuale nuk prekin katodat e bakrit, por shqetësimet se tarifat e ardhshme mund të ndikojnë kanë nxitur tregtarët të dërgojnë sasi të mëdha drejt SHBA-së.

Sasi të mëdha janë grumbulluar tashmë këtë vit në SHBA, dhe fluksi i vazhdueshëm në këtë drejtim mund të “shtypë furnizimin lokal në Kinë dhe në pjesë të tjera të botës”, tha Meyer.

Bakri është në rrugën për të shënuar rritjen më të madhe vjetore që nga viti 2009, pasi ka shënuar një rritje prej 37% deri më tani në 2025./FinancialTimes

The post Çmimi i bakrit arrin nivel rekord appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘SI’ – Me anë të një ligji që ndodhet aktualisht në proces konsultimi, qeveria shqiptare synon të rijetëzojë sektorin minerar, duke e kthyer atë në një nga shtyllat kryesore të ekonomisë kombëtare.

Strategjia për sektorin minerar 2026–2040 parashikon fillimisht përmirësimin e kuadrit ligjor, me qëllim ndarjen e qartë të përgjegjësive institucionale dhe funksionale, si dhe rregullimin e çdo hallke të zinxhirit minerar përmes licencave të posaçme. Synimi kryesor është krijimi i një sektori minerar të sigurt, të qëndrueshëm dhe plotësisht të harmonizuar me standardet e Bashkimit Europian.

Deri në 2030, qeveria parashikon që të paktën 30% e xeherorit të kromit, bakrit dhe nikelit të përpunohet brenda territorit shqiptar, si rezultat i investimit në fabrika e rafineri.

Sipas draftit, sektori minerar në Shqipëri përballet aktualisht me problematika serioze, si niveli i lartë i aksidenteve në punë, ndotja mjedisore nga zonat historike minerare, mungesa e rehabilitimit dhe mbikëqyrja institucionale e fragmentuar. Këto faktorë e mbajnë sigurinë teknike dhe mbrojtjen e mjedisit nën mesataren evropiane.

Një tjetër fokus i strategjisë është rigjallërimi i arsimit profesional dhe universitar në degët që lidhen me sektorin minerar. Parashikohet rikthimi i ekspertëve nga diaspora, zbatimi i programeve të mentorimit dhe përmirësimi i shkollave profesionale, me synim përgatitjen e profesionistëve të aftë për të përballuar transformimin teknologjik të industrisë minerare.

Risi e rëndësishme e reformës është edhe ndërtimi i një databaze kombëtare të integruar dhe dixhitale, e cila do të përfshijë të gjitha të dhënat minerare dhe gjeologjike të vendit, duke rritur transparencën, kontrollin dhe efikasitetin në menaxhimin e burimeve natyrore.

Sipas vlerësimeve paraprake, zbatimi i kësaj strategjie do t’i kushtojë buxhetit të shtetit rreth 55 milionë euro gjatë pesë viteve të ardhshme dhe të paktën 114 milionë euro-180 mln deri vitin 2040, në varësi të skenarëve të zhvillimit.

The post 180 mln euro për rijetëzimin e minierave në vend. Qeveria kërkon rikthimin e ekspertëve të ikur appeared first on Gazeta Si.

Gazeta “SI”-Në vitin 2025, historitë personale u shndërruan në një nga format më të fuqishme të rrëfimit letrar, por njëkohësisht nxorën në pah edhe dilema serioze mbi të ardhmen e memuar-et si zhanër. Gjatë këtij viti, librat autobiografikë dominuan shpesh titujt e mediave, herë për ndikimin e fortë emocional që patën, e herë për polemikat që lindën rreth vërtetësisë së tyre.

Një nga rastet më të bujshme ishte libri Careless People i Sarah Wynn-Williams, ku autorja rrëfen përvojën e saj si drejtuese në Meta. Edhe pse ishte nën një urdhër ndalues që i pengonte promovimin publik, libri u bë bestseller, duke treguar etjen e publikut për rrëfime nga brenda botës së pushtetit. Po aq i fortë ishte ndikimi i autobiografisë postume të Virginia Giuffre, Nobody’s Girl, ku ajo përshkruan abuzimin seksual të ushtruar ndaj saj nga Jeffrey Epstein dhe rrethi i tij. Libri pati një sukses të jashtëzakonshëm dhe rriti presionin publik që çoi në heqjen e titujve të Andrew Mountbatten-Windsor, i cili i ka mohuar gjithmonë akuzat.

Edhe politika u pasqyrua përmes kujtimeve, me librin 107 Days të Kamala Harris, ku ajo flet për fushatën e saj presidenciale dhe kritikon hapur Joe Biden. Paralelisht, viti solli kujtime nga figura të njohura botërore si Margaret Atwood, Malala Yousafzai dhe Jacinda Ardern, si edhe rrëfime tejet personale e prekëse, ndër to libri i Yiyun Li për humbjen tragjike të dy djemve të saj dhe ai i Arundhati Roy, i mbushur me reflektime intime mbi jetën dhe familjen.

Megjithatë, jo të gjitha memuaret e vitit 2025 u pritën pozitivisht. Libri American Canto i gazetares Olivia Nuzzi, i cili përfshinte një rrëfim mbi një marrëdhënie digjitale me Robert F Kennedy, u kritikua ashpër dhe, pavarësisht vëmendjes së madhe mediatike, dështoi në shitje. Një tjetër debat u ndez rreth librit The Tell të Amy Griffin, që rrëfen abuzimin seksual në fëmijëri përmes kujtimesh të rikuperuara gjatë terapisë me MDMA, duke ngritur pyetje mbi besueshmërinë e kujtimeve të tilla.

Skandali më i madh letrar i vitit lidhej me The Salt Path të Raynor Winn, një memuar shumë i dashur nga publiku që tregonte udhëtimin e saj dhe të bashkëshortit përgjatë bregdetit jugperëndimor të Anglisë, pas humbjes së shtëpisë dhe diagnozës së një sëmundjeje neurologjike terminale. Historia e qëndrueshmërisë dhe shpresës, e cila kishte shitur miliona kopje dhe ishte përshtatur edhe në film, u vu në pikëpyetje kur një hetim gazetaresk zbuloi mospërputhje serioze në rrëfim dhe ngriti dyshime mbi shkaqet reale të humbjes së shtëpisë dhe gjendjen shëndetësore të bashkëshortit. Edhe pse autorja i mohoi akuzat dhe e quajti hetimin të padrejtë, debati nuk u shua, ndërsa libri vazhdoi të shitej dhe filmi të shfaqej.

Këto raste ringjallën një debat të vjetër: sa i vërtetë duhet të jetë një libër memuaristik. Disa autorë dhe lexues pranojnë se kujtimet janë subjektive dhe se rrëfimi kërkon një dozë interpretimi dhe forme letrare. Të tjerë këmbëngulin se thelbi i këtij zhanri është ndershmëria dhe besimi midis autorit dhe lexuesit. Pa këtë besim, memuari rrezikon të humbasë forcën e tij morale dhe ndikimin shoqëror.

Në një kohë kur librat që ndërthurin përvojën personale me idenë e shërimit përmes natyrës janë bërë gjithnjë e më të njohur, polemikat e vitit 2025 treguan se publiku jo vetëm kërkon histori frymëzuese, por edhe llogaridhënie për të vërtetën. Memuari -i mbetet një formë jashtëzakonisht e fuqishme rrëfimi, por e ardhmja e tij varet nga aftësia për të ruajtur ekuilibrin mes narrativës artistike dhe ndershmërisë faktike.

Burimi: BBC

The post Sa i vërtetë duhet të jetë një libër kujtimesh? appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Deputetët e Partisë Demokratike janë paraqitur këtë të premte, më 26 dhjetor, në ambientet e Këshillit të Imunitetit dhe të Mandateve, por kanë gjetur derën e sallës së mbledhjes të mbyllur.

Anëtarët e Partisë Demokratike i ishin drejtuar Kryetarit të Kuvendit, Niko Peleshi, me një kërkesë zyrtare për thirrjen e mbledhjes së Këshillit të premten, lidhur me çështjen e zëvendës kryeministres Belinda Balluku.

Sipas shkresës, demokratët kërkojnë që mbledhja të zhvillohet në orën 11:00, me rend dite vijimin e shqyrtimit të kërkesës së Prokurorisë së Posaçme (SPAK) për dhënien e autorizimit nga Kuvendi për arrestimin ose heqjen e lirisë së Ballukut.

Në dokument theksohet se kërkesa e SPAK lidhet drejtpërdrejt me procedurat kushtetuese që Kuvendi duhet të ndjekë në rastet që përfshijnë deputetë apo funksionarë të lartë shtetërorë.

Në shkresë nënvizohet se thirrja e mbledhjes është detyrim ligjor, në rastet kur ajo kërkohet nga gjysma e anëtarëve të Këshillit.

“Kur thirrja bëhet me kërkesë të 1/2 së anëtarëve, Kryetari i Kuvendit ka detyrimin të njoftojë rendin e ditës për anëtarët e tjerë dhe palët e përfshira në proces”, thuhet në dokument.

Në përfundim, PD i bën thirrje Kryetarit të Kuvendit që të përmbushë detyrimin e tij ligjor dhe institucional, duke mos u kthyer – sipas saj – në pengesë për drejtësinë.

Partia Demokratike ka reaguar edhe ndaj vendimit të kryeministrit Edi Rama për të shtyrë shqyrtimin e kërkesës së SPAK për heqjen e imunitetit të Ballukut, duke e cilësuar këtë vendim si “akt puçist antikushtetues”.

“Edi Rama, në një akt puçist antikushtetues, njoftoi bllokimin e shqyrtimit të kërkesës së Prokurorisë së Posaçme për heqjen e imunitetit të zv.kryeministres deri në vendimin e Gjykatës Kushtetuese”, thuhet në deklaratën e selisë blu.

Sipas PD-së, kryeministri ka urdhëruar ndërprerjen e shqyrtimit të kërkesës së SPAK nga Këshilli i Mandateve dhe Imunitetit, në kundërshtim me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit, të cilat parashikojnë shqyrtimin dhe përfundimin e këtyre procedurave brenda afateve ligjore.

The post Imuniteti i Ballukut/Deputetët e PD-së shkojnë në Këshillin e Mandateve, gjejnë derën mbyllur appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Si gjithmonë, ka foto nga ngjarjet më shoqërore që përsëriten çdo vit, të cilave u kushtojmë artikuj dhe koleksione – Oscar-ët, Festivali i Filmit në Kanë, Festivali i Filmit në Venecia ose Met Gala.

Të tjera na kujtojnë gjëra që kanë ndodhur, si dasma e Jeff Bezos në Venecia ose gjashtë gratë, përfshirë këngëtaren Katy Perry, të cilat shkuan në hapësirë ​​me një raketë nga kompania e Bezos.

Përfshirë dhe këngëtaren me origjinë shqiptare Dua Lipa, duke performuar në një koncert në Londër në 21 qershor të këtij viti.

Fotografia e Lindsay Lohan me Jamie Lee Curtis, na kujton se ishte viti i vazhdimeve të trashëguara dhe pastaj Justin Trudeau, “i lidhur pas sediljes”, Trump dhe futbollistët e Juventusit dhe ata që tani janë bërë gjithmonë të famshëm, si George Clooney, Brad Pitt dhe Julia Roberts, por edhe çështja Kanye West dhe Bianca Censori, dhe rikthimi i Oasis.

Pa harruar dhe fytyrën e mbuluar të Kim Kardashian (45 vjeçe) në mbrëmjen gala vjetore të Muzeut të Akademisë në Los Angeles, Kaliforni, më 18 tetor.

The post Një vit me fytyra të njohura appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Nga përplasja e BE-së, në epokën e komisionerit Mario Monti kundër Microsoft-it, i akuzuar për abuzim me pozicionin dominues, një debat që nisi në vitin 1998 dhe përfundoi me gjobën e parë të madhe transatlantike në 2004-ën, kemi kaluar në një “luftë të ftohtë” të mirëfilltë për teknologjinë e lartë, të nisur nga SHBA-të kundër Brukselit.

Kjo është një ofensivë e përbërë nga tarifa ndëshkuese dhe tani edhe nga ndalimi i personazheve, mbi të gjithë ish-komisioneri Thierry Breton.

Ata akuzohen se janë mbrojtës të rregullave për mbrojtjen e përdoruesve digjitalë. Bëhet fjalë për ligjet – Digital Markets Act dhe Digital Service Act – të votuara vitin e kaluar me shumicë të madhe dhe të mbështetura nga të gjitha vendet e Bashkimit Europian.

Në epokën e Donald Trump-it dhe gjigantëve teknologjikë që e mbështesin atë, kemi kaluar papritur nga konfliktet mes Komisionit të BE-së dhe kompanive të Silicon Valley-t, te një sfidë e hapur nga qeveria amerikane. Kjo sfidë ka të bëjë me natyrën dhe kufijtë e lirisë së fjalës dhe sovranitetit digjital.

Europa, pasi hoqi dorë në korrik nga vendosja e një takse digjitale që nuk pëlqehej nga amerikanët për të shmangur tarifat e Trump-it, sot gjendet në një situatë të vështirë.

Qeveria e SHBA-ve po i trajton zyrtarët dhe politikanët europianë si të ishin oligarkë rusë nën sanksione. Kjo e ka detyruar BE-në të deklarojë përmes një zëdhënësi se “sovraniteti rregullator i BE-së nuk është i negociueshëm”.

A dëshiron vërtet Uashingtoni, pasi ka akuzuar demokracitë europiane se janë joliberale, të detyrojë Europën të tërheqë ligjet e saj? Dhe si u arrit deri këtu?

Nga përplasja Monti-Microsoft, te ligjet e BE që sfidoi Trump

Për më shumë se një çerek shekulli, tensionet mes Brukselit dhe gjigantëve të Big Tech-ut kanë qenë një dukuri e zakonshme, ku qeveria amerikane nuk ndërhynte shumë. Kjo ndodhte edhe sepse që në fillim, në vitin 1998, hetimi i BE-së ndoqi një padi të ngjashme kundër Microsoft-it nga vetë Departamenti i Drejtësisë i SHBA-ve.

Pas Microsoft-it, në dekadën e dytë të shekullit XXI, radha i erdhi gjigantit të ri të internetit, Google-it. Ai u dënua tri herë me gjoba miliarda dollarësh për sjellje kundër konkurrencës: sepse detyroi kompanitë telefonike të instalonin sistemin Android në telefonat e tyre; sepse favorizoi platformat e veta në shërbimet e blerjeve dhe sepse bllokoi reklamat e konkurrentëve për të favorizuar rrjetin e tij, AdSense.

Me rregulloren GDPR për mbrojtjen e të dhënave, të votuar në 2016, Europa bëri një hap cilësor. Jo më vetëm treg dhe konkurrencë, por edhe privatësi dhe mbrojtje e të dhënave të qytetarëve.

Ky sistem i ri i detyroi firmat e mëdha, pothuajse të gjitha amerikane, të rimendonin mënyrën se si mbledhin të dhënat e përdoruesve.

Me dy ligjet e reja të vitit 2024 (DMA dhe DSA) dhe gjobat e para për Apple-in (1.8 miliardë euro), Meta-n (797 milionë) dhe X-in (120 milionë), tensionet u kthyen papritur në një “zjarr” të madh.

Filozofi të ndryshme, tarifa dhe sulm ndaj sovranitetit të Europës

Reagimi shumë i ashpër amerikan mund të interpretohet në tri mënyra:

1.Shpërthimi i tensioneve që lidhen me ndryshimet mes SHBA-ve dhe Europës për mbrojtjen e qytetarëve dhe lirinë e bizneseve. Europa vendos në plan të parë liritë civile dhe mbrojtjen e konsumatorit, ndërsa SHBA-të synojnë dinamizmin e biznesit dhe sigurinë kombëtare. Administrata Trump-it i sheh rregullat europiane si barriera që godasin kompanitë amerikane.

2.Trump-i po përdor rregullat digjitale për të luajtur lojën e tij të preferuar, atë të tarifave doganore. Në korrik, Brukseli u tërhoq nga taksa digjitale për të ulur tarifat e larta që Trump-i donte të vendoste ndaj BE-së. Por Ministri i Tregtisë, Howard Lutnick-u, i ka kërkuar BE-së të rishikojë rregullat digjitale në favor të kompanive amerikane, duke premtuar në këmbim një qëndrim më të butë të Uashingtonit për tarifat.

3.Presidenca Trump-it, në mandatin e dytë, po bëhet autoritare brenda vendit dhe imperiale në marrëdhëniet ndërkombëtare. Ai po ushtron presion të vazhdueshëm mbi partnerët, jo vetëm ndaj BE-së, por edhe ndaj Britanisë së Madhe dhe Koresë së Jugut. Uashingtoni duket se preferon aleatë që i binden si “feudalë”.

Fjalët e ashpra të Sekretarit të Shtetit, Marco Rubio, i cili dikur shihej si fytyra e moderuar e lëvizjes së Trump-it, përforcojnë këtë dyshim.

Rubio i quan ligjet europiane si “ndërhyrje të tepërta nga censurues të huaj”. Për të, kontrolli i përmbajtjeve në rrjet për të bllokuar shpifjet dhe urrejtjen është thjesht censurë.

Por në Amerikën e Trumpt, Vance dhe Elon Musk, vlen vetëm linja radikale: “absolutizmi i lirisë së fjalës”. Nuk është rastësi që ky shpërthim i takon periudhës pas gjobës që BE-ja i vuri rrjetit X të Musk-ut.

Musk, njeriu që vlen 750 miliardë dollarë, u mjaftua me një kërkesë të shkurtër: shpërbërjen e Bashkimit Europian.

Burimi: “Corriere della Sera”

The post Si e nisën SHBA-të ‘luftën e ftohtë’ të ashpër kundër Europës në teknologji appeared first on Gazeta Si.

Gazeta “Si”-Ky vit na ka sjellë disa filma të shkëlqyer por edhe të paktën një duzinë katastrofash kinematografike, të vlerësuara me nga një yll. Ja përzgjedhja e kritikëve të The Guardian për dështimet më të mëdha të vitit në kinema.

Saturday Night

“Edhe superadmiruesi më i zjarrtë i shfaqjes legjendare amerikane të humorit televiziv Saturday Night Live do ta ketë të vështirë të përballojë vetëkënaqësinë dhe adhurimin e tepruar ndaj vetes në këtë film rraskapitës nga regjisori dhe bashkëskenaristi Jason Reitman.”

Snow White

“Ky është një version i ri, i pakuptimtë, muzikor live-action i mitit të Borëbardhës – një qasje ‘jo-Wicked’ ndaj historisë dhe një makineri për shitje. Ndërsa filma të tjerë po rishpiknin me lojë dhe zgjuarsi prapaskenat e zuzarëve të famshëm, ky film e trajton historinë në mënyrë lineare, por me ndryshime revizioniste të kuruara me kujdes.

Këto duken hapur si përpjekje të dhimbshme për të shmangur reagimet negative, ndërkohë që në thelb identiteti duhet të mbetet i paprekur.”

Partir un Jour

“Hapja gala e Festivalit të Kanës është gjithmonë një bast i rrezikshëm: një pozicion shumë i ekspozuar, të cilin pak filma e duan apo e kanë nevojë, dhe ku shpesh përfundojnë ‘gjelat’ e zhurmshëm dhe të mbingopur të ekranit të madh.

Fatkeqësisht, ky film është një prej tyre: një muzikal pa jetë që gjoja trajton vlerat e qytetit të lindjes, por që shembet si një iriq i shtypur nga një kamion 18-rrotësh sapo protagonistja femër hap gojën për të kënduar një nga këngët e shumta të tmerrshme.”

Alpha

“Tregimi i mbingarkuar në mënyrë të çuditshme dhe pa asnjë sens humori i cili nuk arrin të fshehë faktin se gjithçka këtu është sinqerisht e pabesueshme dhe e mërzitshme. Çdo rresht dhe çdo skenë kanë butonin e emocioneve patetike në maksimum, por megjithatë  të panevojshme.”

High Rollers

“Kjo është një kopje e lirë e Ocean’s Eleven me John Travolta, që e bën filmin e Steven Soderbergh të duket si një vepër e Andrei Tarkovskit apo Ingmar Bergmanit. Është një film që të ngadalëson rrahjet e zemrës nga budallallëku dhe mungesa e hijeshisë, i realizuar keq dhe, sinqerisht, i mërzitshëm, përveç rasteve kur gabimet bëhen aq flagrante sa nuk mund të mos qeshësh.”

Jungle Trouble

“Me një protagonist jashtëzakonisht të bezdisshëm të quajtur Mohsen, ky film aventurë në xhungël duket sikur është qepur si një Frankenstein i dobët nga mbetjet e animacioneve të tjera të dështuara – të cilat vetë janë arnime nga filma shumë më të mirë.”

Jay Kelly

“Në këtë film të mjerë dhe sentimental, George Clooney ka pamjen e një njeriu që ka gjetur strikninë në kapsulën e tij të Nespresso-s dhe nuk mban mend se në cilin dollap të suitës luksoze të hotelit ndodhet antidoti.”

The Boatyard

“Ka diçka thellësisht dëshpëruese në kotësinë e The Boatyard: mungesë humori, empatie dhe aftësish bazë filmike. Aktrimi arrin një nivel aq të saktë tmerri, saqë bëhet i padurueshëm.”

Mission Alarum

“Askush nuk duket se është plotësisht i qartë se çfarë përfshijnë ‘ambasadorët specialë’ të Sylvester Stallone, Mel Gibson dhe Jon Voight, apo nëse kjo treshe bashkudhëtarësh të së djathtës ka përmbushur ndonjëherë ndonjë detyrë zyrtare.

Por, duke gjykuar nga ky film, Stallone tashmë po e turpëron  veten duke realizuar një vepër aq të keqe sa turpëron vetë kinemanë amerikane.”

Mr Blake at Your Service!

“Ajo që e bën këtë film një sprovë të vërtetë për t’u parë janë leximet e jashtëzakonshme të dialogut nga Malkovich në frëngjisht, me theksin e tij të ngadalshëm dhe qartësisht amerikan. Ai tingëllon si Dr Hannibal Lecter pasi ka pirë një sasi marramendëse marihuane, duke bërë një imitim përbuzës të një kamerieri francez të lëpirë që synon ta hajë.”

Tron: Ares

“Matrica e kotësisë ringarkohet në këtë film fantastiko-shkencor trullosës e të mërzitshëm, më shumë një ‘screensaver’ sesa një film i mirëfilltë. Nuk ka dramë, as rrezik dhe as interes njerëzor. Kjo seri tashmë duket po aq urgjentisht bashkëkohore sa një CD-player në makinë.”

Christmas Karma

“Sado i gatshëm të jem për të përqafuar çdo variant të ri të A Christmas Carol të Dickens-it, dhe sado kureshtar të jem për të dëgjuar nga regjisorja e Bend It Like Beckham, Gurinder Chadha, ky film është i rëndë, i luajtur pa bindje dhe po aq i mirëpritur sa një mi i ngordhur në vozgë.”

Burimi: The Guardian

The post Filmat më të këqinj të 2025-ës appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Presidenti i SHBA-ve, Donald Trump, njoftoi se gjatë natës së Krishtlindjes, ushtria amerikane ka ndërmarrë një operacion ushtarak “të fuqishëm dhe vdekjeprurës” kundër celulave të ISIS-it në veriperëndim të Nigerisë.

Përmes një mesazhi në rrjetin e tij social, Truth, Trump shpjegoi se sulmi u bë si hakmarrje për vrasjen brutale të të krishterëve të pafajshëm në atë rajon.

“Nën drejtimin tim, vendi ynë nuk do të lejojë që terrorizmi radikal islamik të lulëzojë”, shkroi presidenti. Ai e cilësoi aksionin e Pentagonit si “të përsosur” dhe shtoi një mesazh të ashpër.

“Gëzuar Krishtlindjet të gjithëve, përfshirë edhe terroristët e vdekur. Numri i tyre do të rritet nëse vazhdojnë masakrat ndaj të krishterëve”, tha ai.

Sipas Trump, ai i kishte paralajmëruar më parë terroristët se do të përballeshin me “ferrin” nëse nuk ndalonin sulmet e tyre, dhe sipas tij, kjo ndodhi mbrëmë.

Edhe Komanda Ushtarake e SHBA-së në Afrikë (AFRICOM) konfirmoi operacionin. Ata sqaruan se sulmi u krye me kërkesë të autoriteteve nigeriane në shtetin e Sokotos.

Pete Hegseth, kreu i Pentagonit, përforcoi mesazhin e presidentit duke thënë se Departamenti i Luftës është gjithmonë gati të veprojë.

Ai falenderoi qeverinë e Nigerisë për bashkëpunimin dhe paralajmëroi se detaje të tjera rreth operacionit do të bëhen publike në vijim.

The post Trump urdhëron sulm ndaj ISIS në Nigeri: Vramë terroristët që masakruan të krishterët appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Diskutimet diplomatike mbi përpjekjet për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë është rindezur.

Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky në orët e para të së premtes, në një postim në platformën X, tha se kishte një marrëveshje për t’u takuar me Donald Trump në “të ardhmen e afërt”, duke shtuar se “shumë gjëra mund të vendosen para Vitit të Ri”.

“Rustem Umerov më informoi për kontaktet e tij të fundit me palën amerikane. Nuk po humbasim asnjë ditë. Ramë dakord për një takim në nivelin më të lartë me Presidentin Trump në të ardhmen e afërt. Shumë gjëra mund të vendosen para Vitit të Ri. Lavdi Ukrainës!”, shkroi Zelensky.

Reagimi vjen vetëm 24 orë pasi vetë Zelensky zbuloi planin e ri prej 20 pikash për të cilin thuhet se kanë rënë dakord SHBA-të dhe Ukraina.

The post Zelensky njofton takim me Trump: Shumë gjëra mund të vendosen para Vitit të Ri appeared first on Gazeta Si.

Janë rikthyer reshjet e dëborës në fshatin turistik të Dardhës, në lartësitë 1200 m mbi nivelin e detit.

Aktualisht nuk raportohen akse rrugore të bllokuara apo të cilat kalohen me vështirësi për qarkullimin. Sipas Prefekturës së Korçës, qarkullimi është normal në të gjitha akset kryesore të qarkut.

Dëborë po ashtu ka edhe në Shtyllë e Mashkullorë, ndërsa nuk paraqiten probleme lidhur me akset rrugore, pasi trashësia e dëborës shkon nga 2-5 cm.

Policia rrugore bën apel për kujdes dhe pajisjen me goma dimërore për ata persona që duan të vizitojnë juglindjen.

The post Rikthehen reshjet e dëborës në juglindje të vendit, zbardhet Dardha appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Pavarësisht festave të fundvitit, fermerët në Greqi duket se nuk kanë në plan të heqin dorë nga protestat e nisura javë më parë të cilat kanë sjellë një paralizim të akseve kryesore të vendit.

Si pasojë e protestës që zhvillohet këtë të premte, aksi rrugor Kakavijë-Janinë nuk do të jetë funksional nga ora 18:00 deri në orën 21:00 të mbrëmjes.

Policia kufitare e Kakavijës ka njoftuar se do të lejohet vetëm qarkullimi i mjeteve që kanë emergjenca shëndetësore.

“Policia Kufitare Kakavijë, nëpërmjet qendrës së përbashkët të shkëmbimit të informacionit Kakavijë, është njoftuar nga Policia Kufitare Greke se ditën e sotme, nga ora 19:00 deri në orën 22:00 (me orën greke), aksi rrugor Kakavijë-Janinë, në kryqëzimin e fshatit Kallpaq, do të jetë i bllokuar për shkak të protestës që do të zhvillojnë fermerët. Do të lejohen të qarkullojnë vetëm automjetet që do të kenë emergjenca shëndetësore”, njoftoi policia.

The post Bllokohet sërish aksi Kakavijë-Janinë nga protestat e fermerëve grekë appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si- Ka ndërruar jetë një 42-vjeçar gjatë një loje futbolli në fshatin Novoselë të Vlorës.

Sipas të dhënave paraprake, B. R., rezident në Gjermani, u godit nga topi në kraharor dhe humbi jetën gjatë transportit për në spital.

“Pasi topi e ka goditur në pjesën e kraharorit, është rrëzuar dhe gjatë transportit për në spitalin e Vlorës ka ndërruar jetë. Nga veprimet e para hetimore dyshohet se ka pësuar atak kardiak.“, thuhet në njoftimin e policisë.

The post Tragjike në Vlorë/ U godit me top në kraharor gjatë kalçetos, humb jetën 42-vjeçari appeared first on Gazeta Si.

Një aksident i rëndë automobilistik ka ndodhur në aksin Levan–Tepelenë, në vendin e quajtur kryqëzimi i Cakranit. Në aksident janë përfshirë dy automjete, një Mercedes dhe një Peugeot.

Si pasojë e përplasjes së fortë, ka ndërruar jetë gjatë transportimit drejt spitalit drejtuesi i mjetit Peugeot, O. M., 16 vjeç. Ndërkohë, drejtuesi i automjetit tjetër ka pësuar dëmtime të lehta dhe është shoqëruar në komisariat për veprime të mëtejshme procedurale.

The post Aksident i rëndë në aksin Levan–Tepelenë, humb jetën gjatë transportit për në spital 16-vjeçari appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si – Mëngjërashi kuqezi vazhdon të përcaktojë fatin e Esteghlal në futbollin aziatik.

Vendi i 4 në “Persian Gulf Pro League” dhe 6 gola nga Jasir Asani shoqërohen me ecurinë pozitive në Champions League 2.

Një mbrëmje më parë, Esteghlal fitoi 0-3 në transfertë ndaj Al Muharraq në Champions League 2.

Jasir Asani shënoi golin e 3 duke siguruar fitoren që e ngjiti skuadrën në kuotën e 8 pikëve në grupin A.

Rezultat që mjaftoi për kualifikimin në raundin e 16 më të mirëve ku Jasir Asani do të provojë të rrisë numrin e golave në kompeticion.

Aktualisht ai ka shënuar dy gola në 6 ndeshjet e fazës së grupeve.

The post Asani çon Esteghlal mes 16 më të mirëve në ‘Champions League 2’ (Video) appeared first on Gazeta Si.

Rusia sheh përparim të ngadaltë, por të qëndrueshëm në bisedimet e paqes me Shtetet e Bashkuara për Ukrainën.

Kështu tha të enjten zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse, Maria Zakharova.

“Në procesin e negociatave për zgjidhjen e konfliktit në Ukrainë, dua të them në procesin e negociatave me Shtetet e Bashkuara, ka përparim të ngadaltë por të qëndrueshëm”, deklaroi ajo.

Zakharova shtoi se fuqitë e Evropës Perëndimore po përpiqeshin ta pengonin progresin dhe sugjeroi që Shtetet e Bashkuara t’i kundërviheshin lëvizjeve të tilla.

Lufta në Ukrainë ka nisur më 24 shkurt të vitit 2022. Presidenti rus, Vladimir Putin e quan luftën “operacion special ushtarak” për të çmilitarizuar Ukrainën.

Perëndimi është përgjigjur ndaj Rusisë, duke goditur ekonominë e këtij shteti me sanksione të ashpra. Si pasojë e luftës kanë vdekur mijëra persona dhe miliona të tjerë janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre.

The post Rusia: Përparim i ngadaltë, por i qëndrueshëm në bisedimet për paqe në Ukrainë appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta ‘Si’- Nuk e di pse, rastësisht, këtë mëngjes Krishtlindjeje po dëgjoja kengën e Vaçe Zelës ‘Rrisim jetën tonë”… ndoshta nostalgjia …ndoshta rastësia…po pse rastësisht këtë këngë, në një mëngjes Krishtlindjeje? Nuk besoj se më doli rastësisht në Youtube.

Nuk jam religjiozi tipik, megjithëse besoj. Përgjithësisht si të gjithë, në ditët e zakonshme nxitoj, tërë kohës me ngut dhe shpesh besoj se të gjithë i bëjmë pyetje vetes pse nxitojmë kaq rrëmujshëm kur ka kaq shumë gjëra që bëhen keq, dhe jashtë fuqisë tonë ?!. Atëherë pse?

Por jeta kështu e paska si tek teksti i këngës:  Rrjedhin o mëngjeset, rrjedhin si ujevara, Ja kështu mes njerëzve, jeta jonë hedh hapat.

Shpesh ecim mes njerëzve pa e kuptuar se edhe ne jemi pjesë e kësaj rrjedhe, një hap i vogël në një udhë të madhe. Por vjen një çast kur njeriu ndalet. Duhet të ndalet.  Jo se jeta pushon, por sepse shpirti e kërkon këtë ndalesë.

Festat fetare janë pikërisht këto ndalesa të shenjta. Ato na shkëpusin “si me thikë” nga e zakonshmja dhe na vendosin përballë vetes. Në ato momente, negativiteti i ditës zbehet, zhurma hesht, dhe njeriu fillon të flasë me shpirtin e vet. Kujtohesh për njerëzit, për faljen, për paqen. Jo si fjalë të përsëritura çdo ditë ( klishe të rëndomta qe përsëriten) por si të vërteta që marrin peshë,  sepse lindin nga heshtja.

Askush nuk është i parëndësishëm. Sado të vegjël të ndihemi, secili mund të shtojë një fjalë, një notë, në këngën e jetës së vet. Dhe kur këto nota bashkohen, bëhen kënga e një populli, e një kujtese të përbashkët, e një shprese që nuk shuhet por që ushqehet nga pak, ngadalë, nga secili prej nesh.

Edhe kur jemi poshtë, edhe kur ndiejmë se nuk kemi forcë, jeta duhet rrokur. Jo me inat e cinizëm, por me besimin e fëmijës që kërkon krahët e nënës. “Më merr në krahët e tua” nuk është dobësi, është dorëzim i besuar. Është pranimi se njeriu ka nevojë për ngrohtësi, për dritë, për një puthje në ballë nga dielli dhe hëna – ditën dhe natën, gjithmonë.

Në fund, jeta nuk kërkon madhështi. Kërkon praninë tonë. Një hap, një fjalë, një këngë të vogël. Dhe kjo mjafton që rrjedha të ketë kuptim. Ndaj unë i dua festat fetare sepse ato nuk janë thjesht ditë të veçanta në kalendar; ato janë momente kur njeriu ndalon me të vërtetë, kur bën një hap pas nga zhurma e përditshme dhe dëgjon shpirtin e vet. Në një botë ku gjithçka ecën shpejt dhe ku njerëzit shpesh humbasin midis detyrimeve dhe rutinës, festat ofrojnë një ndalesë të çmuar. Ato nuk janë rituale të dhunshme, nuk imponohen me forcë, por ndjekin një protokoll të vjetër, të trashëguar ndër breza, që udhëheq njeriun drejt vetes dhe drejt besimit të tij.

Festa nuk të lejon të veprosh jashtë rregullave; ato të japin strukturë dhe siguri, por jo kufizim. Në këtë kuptim, janë si një udhërrëfyes i brendshëm: të kujtojnë të ndalosh, të reflektosh, të falësh dhe të marrësh paqe dhe ngrohtësi. Edhe një fjalë e thjeshtë, një gjest i vogël, bëhet pjesë e një ritmi më të madh, të jetës dhe të komunitetit.

Në festat fetare, njeriu ndjen rëndësinë e vetes. E  pranisë së tij, edhe kur ndihet i vogël apo i pasigurt. Ato të kujtojnë që secili ka vlerë, që çdo hap, çdo fjalë e thjeshtë ka rëndësi dhe se nuk jemi kurrë të parëndësishëm. Përmes këtyre ditëve, ku protokollet dhe ritualet udhëheqin me butësi, njeriu lidhet më thellë me vetveten, me të tjerët dhe me besimin e tij.

Prandaj i dua festat fetare. Se aty filloj e flas me jetën time, të harruar dhe dorëzuar në ditët e tjera të vitit në fatin që shpesh na kanë paracaktuar të tjerët.

The post Të flasësh me jetën tënde… appeared first on Gazeta Si.

Gazeta Si – Të mërkurën, dhoma e ulët e parlamentit algjerian miratoi unanimisht një projektligj për të “kriminalizuar kolonizimin francez”.

Në thelb, është një propozim me anë të të cilit Algjeria kërkon dëmshpërblime dhe një kërkimfalje zyrtare nga Franca për dhunën dhe abuzimet e kryera gjatë kolonizimit të vendit, i cili zgjati nga viti 1830 deri në vitin 1962 dhe u shënua nga vrasje masive dhe dëbime.

Është një propozim me vlerë kryesisht simbolike dhe nuk ka gjasa të ketë pasoja konkrete: ligji algjerian nuk sjell asnjë detyrim për Francën.

Ligji e përcakton kolonizimin si “një krim shtetëror të pafalshëm” dhe kërkon që qeveria franceze të kthejë arkivat kombëtare të konfiskuara pas pavarësisë, trashëgiminë kulturore të plaçkitur dhe mbetjet e luftëtarëve të rezistencës algjeriane.

Më pas, ai rendit një sërë abuzimesh të kryera nga Franca, duke i përshkruar ato si “krime koloniale”: ndër të tjera, ato përmendin testet bërthamore, ekzekutimet jashtëgjyqësore, “torturën fizike dhe psikologjike” dhe “plaçkitjen sistematike të burimeve”.

Ligji gjithashtu prezanton krimin e apologjisë së kolonializmit, i cili ndëshkon këdo që lavdëron kolonializmin francez përmes medias, materialeve audiovizuale, botimeve akademike ose mediave sociale me dënime me burgim nga pesë deri në dhjetë vjet dhe gjoba.

Presidenti francez Emmanuel Macron e ka quajtur më parë kolonizimin e Algjerisë një “krim kundër njerëzimit”, por kurrë nuk i ka kërkuar falje zyrtarisht vendit.

Të mërkurën, Ministria e Jashtme Franceze komentoi miratimin e ligjit, duke e quajtur atë “një iniciativë qartësisht armiqësore”.

Për më shumë se një vit, Franca dhe Algjeria kanë përjetuar krizën më të rëndë diplomatike që nga pavarësia e Algjerisë.

Marrëdhëniet midis dy vendeve u përkeqësuan në mënyrë dramatike më 30 korrik 2024, kur qeveria franceze vendosi të mbështesë pretendimet e Marokut ndaj Saharasë Perëndimore.

Saharaja Perëndimore është territori më i madh jo-vetëqeverisës në botë, i kontestuar nga Maroku dhe Fronti Polisario, një lëvizje e mbështetur nga Algjeria që ka kërkuar pavarësi nga pushtimi maroken për më shumë se dyzet vjet.

The post Algjeria i kërkon Francës dëmshpërblim për krimet e periudhës koloniale appeared first on Gazeta Si.

Nga Gazeta Si – Kush u mbulua me lavdi dhe kush pati një sezon për t’u harruar?

Tani që viti 2025 në Formula 1, është pjesë e historisë, kthejmë vështrimin pas për të përzgjedhur fituesit dhe humbësit e sezonit.

Ndërsa pluhuri ulet pas një sezoni spektakolar, analizojmë fushatën dhe përzgjedhim protagonistët kryesorë të vitit 2025…

• Fituesit:

Lando Norris
Lando Norris realizoi ëndrrën e tij në Abu Dhabi, duke i bërë ballë një Max Verstappen-i të rikthyer dhe konkurencës nga shoku i skuadrës te McLaren, Oscar Piastri, për t’u shpallur Kampioni i 35-të i Botës në Formula 1. Ai fitoi 7 “Grand Prix” dhe siguroi 7 “pole position”, 18 podiume dhe 6 xhiro më të shpejta, duke e mbyllur sezonin 2 pikë përpara Verstappen.

McLaren
Është një gjë të fitosh Kampionatin e Konstruktorëve, një tjetër ta mbrosh atë – dhe diçka krejt tjetër të menaxhosh me sukses 2 pilotë që luftojnë mes tyre për titullin – por pikërisht këtë arriti të bëjë McLaren në vitin 2025. Norris i dha gjithashtu McLaren-it titullin e parë të Kampionit të Pilotëve që nga viti 2008, kur Lewis Hamilton fitoi titullin e tij të parë në Formula 1.

Max Verstappen
Verstappen dështoi në misionin e tij përfundimtar për të fituar një titull Botëror të 5 radhazi, por rikthimi i tij spektakolar në fund të sezonit do të mbetet legjendar. Piloti i Red Bull ishte 104 pikë pas në përfundim të Zandvoort-it, por më pas zhvilloi një seri të jashtëzakonshme me 6 fitore në 9 “Grand Prix”, si dhe u ngjit 3 herë në podiume të tjera, duke e mbyllur sezonin vetëm 2 pikë larg titullit.

Williams
Ky ishte një sezon i jashtëzakonshëm për Williams, ku Alex Albon dhe Carlos Sainz shfrytëzuan maksimalisht një makinë konkurruese që funksionoi shkëlqyeshëm që prej fillimit, duke siguruar vendin e 5 dhe vlerësimin si skuadra më e mirë e mesit të tabelës.

Debutuesit
Grupi i debutuesve të vitit 2025 ka arsye të jetë i kënaqur me atë që arriti këtë sezon.

– Kimi Antonelli (Mercedes) ishte performuesi më i mire. Italiani siguroi 3 podiume dhe e mbylli sezonin në formë më të mirë.

– Isack Hadjar (Racing Bulls) arriti gjithashtu 1 podium me një paraqitje të shkëlqyer në Holandë, ndërsa performanca e tij e përgjithshme gjatë sezonit ishte bindëse për t’i siguruar promovimin në ekipin zyrtar të Red Bull.

– Ollie Bearman pati një periudhë shumë të mirë në fazën përfundimtare të vitit, e cila përfshiu një vend të 4 në Meksikë, në mes të një serie prej pesë garash radhazi në zonën e pikëve, duke grumbulluar më shumë pikë se shoku i skuadrës te Haas, Esteban Ocon.

– Ndërkohë, Gabriel Bortoleto fitoi pikë në 5 raste dhe arriti të mposhtte shokun e skuadrës te Sauber, Nico Hülkenberg, i njohur për shpejtësinë e tij në një xhiro të vetme, në përballjet kualifikuese.

• Humbësit:

Oscar Piastri
Piastri ishte favorit absolut për të fituar titullin e parë Kampion Bote, përpara pushimeve verore – dhe i forcoi edhe më shumë kredencialet e tij me një fitore të shkëlqyer pas rifillimit të sezonit në Zandvoort, duke e rritur avantazhin e në 34 pikë. Mirëpo australiani u aksidentua dy herë gjatë fundjavës së Çmimit të Madh të Azerbajxhanit, çka shkaktoi një seri të zymtë prej 6 garash, e cila e nxori nga gara për titullin.

Alpine
Ky ishte një sezon zhgënjyes për Alpine, që mori pikë vetëm në 5 Grand Prix, duke u renditur e fundit në Kampionatin e Konstruktorëve. E thënë ndryshe, 4 vende më poshtë krahasuar me sezonin e kaluar, ndërsa totali prej 22 pikësh ishte 48 më pak se Sauber, skuadra e rradhës në renditje.

Ferrari
Ferrari kishte pritshmëri të larta për këtë sezon, pasi kishte dueluar me McLaren deri në garën e fundit të 2024 në luftën për Kampionatin Botëror të konstruktorëve. Megjithatë te “Scuderia” përjetuan një vit të dhimbshëm, pa asnjë fitore dhe pa asnjë podium për 7 herë kampionin e Botës, Lewis Hamilton, çka rriti ndjeshëm presionin mbi drejtuesin e ekipit, Fred Vasseur. Charles Leclerc siguroi 7 podiume me një makinë që në fund rezultoi u rendit në vendin e 4 në Kampionatin e Konstruktorëve – një fashë ngushëlluese drite në një fushatë zhgënjyese.

Aston Martin
Ky ishte një sezon sfidues për Aston Martin, që nuk arriti më lart se vendi i pestë, ndërsa rivalët Williams, Racing Bulls dhe Sauber, përjetuan shijen e shampanjës në podium.

Red Bull
Edhe te Red Bull kishin pritshmëri të larta për të rikthyer titullin Botëror këtë vit, por rezultoi të jetë sezoni i tyre më i vështirë në periudhën e fundit, pasi I humbën të dy titujt dhe gjithashtu pane largimin e Christian Horner.

The post Fituesit dhe humbësit e vitit 2025 në F1 appeared first on Gazeta Si.