Nga bilbordet me mesazhin âTrump, serbâ, te zhgĂ«njimi. Sanksionet ndaj IndustrisĂ« sĂ« NaftĂ«s sĂ« SerbisĂ« (NIS), tarifat pĂ«r produktet nga Serbia, qĂ« janĂ« mĂ« tĂ« lartat nĂ« rajon, si dhe bllokimi i importeve tĂ« gomave tĂ« automobilave nga fabrika kineze Linglong nĂ«Â Serbi, janĂ« masa qĂ« administrata amerikane ka ndĂ«rmarrĂ« qĂ« kur Donald Trump mori mandatin mĂ« pak se njĂ« vit mĂ« parĂ«.
Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, tani e pranon se në vend të përparimeve të mëdha të pritura, nga administrata Trump kanë ardhur vendime që nuk janë në interes të Serbisë.
Ky vlerĂ«sim vjen njĂ« vit pas zgjedhjeve amerikane, kur nĂ« Beograd fitorja e Trumpit u âfestuaâ me pritjen pĂ«r njĂ« qĂ«ndrim mĂ« tĂ« favorshĂ«m ndaj SerbisĂ«.
âMendoj se [Vuçiqi] donte qĂ« Trump ta pranonte dhe ta shihte si figurĂ« kyç tĂ« paqes nĂ« rajon. Duhet tĂ« jetĂ« i zhgĂ«njyer qĂ« kjo nuk ndodhiâ, vlerĂ«son pĂ«r Radion Evropa e LirĂ« profesori Daniel Serwer nga Universiteti Johns Hopkins nĂ« Shtetet e Bashkuara.
Departamenti amerikan i Shtetit i referohet Ambasadës në Beograd
Departamenti amerikan i Shtetit nuk iu përgjigj drejtpërdrejt pyetjes së Radios Evropa e Lirë për komentet e presidentit të Serbisë, por u referua te një deklaratë e Ambasadës amerikane në Beograd.
Në atë deklaratë u transmetua fjalimi i të ngarkuarit me punë, Aleksandar Titolo, në hapjen e një pjese të Korridorit të Moravës pranë Vërnjaçka Banjës, në Serbinë qendrore, më 24 dhjetor.
Titolo tha atĂ«botĂ« se nĂ«n udhĂ«heqjen e Vuçiqit dhe Trumpit, bashkĂ«punimi mes SerbisĂ« dhe SHBA-sĂ« Ă«shtĂ« tani âmĂ« i fortĂ« se kurrĂ« dhe sot mund tĂ« shohim disa nga frytet konkrete tĂ« partneritetit tonĂ« tĂ« fortĂ« dhe nĂ« rritjeâ.
Punimet nĂ« Korridorin e MoravĂ«s i kryen konsorciumi amerikano-turk Bechtel-Enka, ndĂ«rsa Titolo shtoi se viti 2025 ishte ânjĂ« vit i rĂ«ndĂ«sishĂ«m, sepse kemi hyrĂ« nĂ« njĂ« epokĂ« tĂ« re tĂ« marrĂ«dhĂ«nieve mes SHBA-sĂ« dhe SerbisĂ«â.
âKĂ«tĂ« vit patĂ«m takime historike nĂ« nivel tĂ« lartĂ« mes zyrtarĂ«ve amerikanĂ« dhe serbĂ«. TĂ« pĂ«rmendim vetĂ«m takimin mes sekretarit amerikan tĂ« Shtetit dhe ministrit tĂ« JashtĂ«m tĂ« SerbisĂ«, i pari pas pothuajse dy dekadash. Ne kemi njoftuar edhe pĂ«r Dialogun e ri Strategjik mes dy shteteve tonaâ, shtoi ai.
SHBA-ja zhvillon Dialog Strategjik me dhjetĂ«ra vende tĂ« botĂ«s me qĂ«llim pĂ«rmirĂ«simin e raporteve dypalĂ«she. Nga vendet e rajonit, dialog strategjik me Uashingtonin kanĂ« zhvilluar Rumania dhe Sllovenia â anĂ«tare tĂ« Bashkimit Evropian â si dhe Maqedonia e Veriut, e vetmja nga Ballkani PerĂ«ndimor.
Megjithatë, fakt është se SHBA-ja nuk ka ambasador në Serbi prej gati një viti.
Edhe pse Trump në mars e kishte nominuar republikanin Mark Brnovich për atë post, në fillim të tetorit administrata e tërhoqi këtë propozim, pa dhënë ndonjë arsye.
Pse Beogradi kishte pritje të mëdha nga Trumpi?
Kur Donald Trump u rikthye në Shtëpinë e Bardhë në janar, përfaqësuesit nga pushteti në Serbi nuk e fshehën gëzimin.
Presidenti Vuçiq deklaroi se në një bisedë telefonike me Trumpin kishte theksuar se Serbia ishte vendi ku ai kishte mbështetjen më të madhe në të gjithë Evropën.
âJam i sigurt se, me mbĂ«shtetjen e miqve, dhe me miq nĂ«nkuptoj gjithĂ« rrethin e presidentit Trump, do tĂ« mund ta bĂ«jmĂ« atĂ« ta bĂ«jĂ« AmerikĂ«n MadhĂ«shtore, ndĂ«rsa ne ta bĂ«jmĂ« SerbinĂ« njĂ« vend tĂ« dinjitetshĂ«m qĂ« do tĂ« bashkĂ«punojĂ« shumĂ« mirĂ« me Shtetet e Bashkuaraâ, shkroi Vuçiq mĂ« 11 nĂ«ntor 2024 nĂ« Instagram pas asaj bisede.
Një vit më vonë, në një fjalim në Konferencën e Ambasadorëve të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Serbisë në Beograd, Vuçiq tha se deri më tani nuk ka përparime.
Ish-ambasadori i Serbisë në Uashington, Ivan Vujaçiq, thotë për REL-in se sot marrëdhëniet Serbi-SHBA nuk janë aspak të mira, gjë që e shpjegon me tarifat më të larta në rajon, sanksionet ndaj NIS-it dhe ndalimin e gomave të Linglong-ut.
âKa pasur mbĂ«shtetje pĂ«r Trumpin dhe u krijua njĂ« opinion publik qĂ« shpresonte se ai do tĂ« kishte shumĂ« mĂ« tepĂ«r mirĂ«kuptim pĂ«r SerbinĂ« nĂ« njĂ« sĂ«rĂ« çështjesh. Kjo doli tĂ« jetĂ« e pasaktĂ«â, u shpreh ai.
Ai shton se Ă«shtĂ« tentuar afrimi me administratĂ«n Trump pĂ«rmes projektit tĂ« revitalizimit tĂ« kompleksit tĂ« Shtabit tĂ« PĂ«rgjithshĂ«m, duke vlerĂ«suar se kjo u bĂ« nĂ« njĂ« âmĂ«nyrĂ« tĂ« keqeâ.
âDhĂ«ndri i Trumpit nĂ« njĂ« moment kuptoi se po futej nĂ« njĂ« situatĂ« qĂ« kishte elementĂ« korrupsioni dhe vepra penale dhe u tĂ«rhoqâ, thekson ai.
Kompania Affinity Partners e Jared Kushnerit, dhëndrit të presidentit amerikan, njoftoi së fundi se heq dorë nga ndërtimi i një kompleksi luksoz në qendër të Beogradit në vendin e ish-Shtabit të Përgjithshëm, të shkatërruar në bombardimet e NATO-s më 1999.
Më herët, Prokuroria në Serbi ka akuzuar ministrin e Kulturës të Serbisë, Nikolla Sellakoviq, për falsifikim dokumentesh mbi bazën e të cilave Shtabi i Përgjithshëm e humbi statusin e trashëgimisë kulturore.
ZyrtarĂ«t e justifikuan projektin me pretendimin se ai do tâi afronte marrĂ«dhĂ«niet mes SerbisĂ« dhe SHBA-sĂ«, duke akuzuar kundĂ«rshtarĂ«t se e kishin sabotuar dhe kishin larguar investitorĂ«t.
I pyetur pse në Beograd besonin se Trumpi do të mbante një qëndrim më të favorshëm ndaj Serbisë, Serwer thotë se ata ishin ndier se ishin trajtuar mirë gjatë mandatit të parë presidencial të Trumpit.
âDhe shpresonin se interesat e familjes Trump nĂ« Beograd do tĂ« mbizotĂ«roninâ, thekson ai.
Takimi i Vuçiqit me Trumpin në mandatin e parë
Aleksandar Vuçiq u takua me Donald Trump gjatë mandatit të tij të parë, në shtator 2020 në Shtëpinë e Bardhë, kur së bashku me kryeministrin e atëhershëm të Kosovës, Avdullah Hoti, nënshkroi Marrëveshjen për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike mes Serbisë dhe Kosovës.
Jo të gjitha obligimet nga ajo marrëveshje, e njohur si Marrëveshja e Uashingtonit, janë zbatuar deri më sot.
Pikërisht për çështjen e Kosovës, zyrtarët në Beograd prisnin më shumë mirëkuptim nga administrata amerikane, por qëndrimi amerikan nuk ka ndryshuar.
SHBA-ja ishte ndër të parat që e njohu shtetësinë e Kosovës, ndërsa Serbia ende nuk e njeh pavarësinë e saj.
Një takim i ri mes Vuçiqit dhe Trumpit nuk ndodhi, edhe pse Vuçiq në fund të prillit paralajmëroi se gjatë një vizite në SHBA në maj do të takohej dy herë me presidentin amerikan.
Megjithatë, Vuçiq ndërpreu papritur vizitën, për siç u tha, dhimbjeve të forta në gjoks dhe tensionit të lartë.
Më vonë, më 23 shtator, Vuçiq u takua në Nju Jork me sekretarin amerikan të Shtetit, Marco Rubio, në margjinat e Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara.
Sipas Vuçiqit, ata diskutuan për forcimin e dialogut politik, përmirësimin e bashkëpunimit ekonomik dhe sfidat e përbashkëta të sigurisë, me fokus në zgjidhjen e çështjes së tarifave amerikane.
Administrata amerikane nĂ« prill i vendosi SerbisĂ« tarifĂ«n mĂ« tĂ« lartĂ« nĂ« rajonin e Ballkanit PerĂ«ndimor â 37 pĂ«r qind.
Pak para se Vuçiq të pranonte se nga Uashingtoni nuk kishte përparime siç priste, Doganat dhe Mbrojtja e Kufijve e SHBA-së urdhëroi ndalimin e importit të gomave të prodhuara në fabrikën kineze Linglong në Serbi, për shkak të dyshimeve për punë me detyrim.
Po ashtu, si pasojë e sanksioneve amerikane ndaj NIS-it për shkak të pronësisë shumicë ruse, u pezullua puna e rafinerisë së NIS-it për përpunimin e naftës së papërpunuar.
Sa e rëndësishme është Serbia për SHBA-në?
I pyetur për të ardhmen e marrëdhënieve serbo-amerikane, ish-ambasadori Ivan Vujaçiq thotë se SHBA-ja nuk e ka shumë në qendër të vëmendjes Serbinë.
âNuk jemi shumĂ« lart nĂ« radarin e tyreâ, shprehet ai.
âGjĂ«rat po ndodhin sipas njĂ« inercie qĂ« vjen ende nga administrata Biden, si sanksionet ndaj rusĂ«ve, por nĂ« thelb kjo Ă«shtĂ« presion ndaj RusisĂ« nĂ« kuadĂ«r tĂ« pĂ«rpjekjeve pĂ«r paqe nĂ« UkrainĂ«â, shton Vujaçiq.
Nga ana tjetër, ekziston edhe animozitet ndaj Kinës.
âKĂ«shtu qĂ« ndikimi kinez kĂ«tu, sidomos investimet kineze, nuk do tĂ« shihen me sy tĂ« mirĂ«â, vlerĂ«soi Vujaçiq.
Serbia është kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian, por që nga dhjetori 2021 nuk ka hapur asnjë kapitull negociues. Kjo kryesisht për shkak të refuzimit për të vendosur sanksione ndaj Rusisë për pushtimin e Ukrainës, si dhe për shkak të marrëdhënieve të pazgjidhura me Kosovën dhe gjendjes së demokracisë dhe sundimit të ligjit në vend.
PĂ«rveç kĂ«saj, Serbia po forcon bashkĂ«punimin me KinĂ«n â politik, ekonomik dhe vitet e fundit edhe bashkĂ«punimin ushtarak.
Profesori amerikan Daniel Serwer thotë se ekziston pakënaqësi e qartë, dypartiake, në Kongres dhe në Departamentin e Shtetit ndaj Serbisë dhe sjelljes së saj.
âSerbia Ă«shtĂ« njĂ« vend kyç nĂ« Ballkan, por pĂ«r sa kohĂ« qĂ« zgjedh tĂ« rreshtohet me RusinĂ« dhe KinĂ«n, mund tĂ« presĂ« marrĂ«dhĂ«nie tĂ« ftohta nga ata nĂ« SHBA qĂ« ndjekin zhvillimet nĂ« Ballkanâ, thotĂ« Serwer.
I pyetur nĂ«se rĂ«ndĂ«sia e SerbisĂ« ka ndryshuar krahasuar me administratat e mĂ«parshme, Serwer vlerĂ«son se ândoshta ka ndryshuar perceptimi i Uashingtonit pĂ«r vullnetin e mirĂ« tĂ« Beograditâ.
ââLoja e dyfishtĂ«â e Vuçiqit lidhur me UkrainĂ«n dhe shkaktimi i problemeve nĂ«Â KosovĂ«Â kanĂ« hedhur njĂ« hije tĂ« madhe. Heqja e saj kĂ«rkon vendime qĂ« Vuçiq, me sa duket, nuk Ă«shtĂ« i gatshĂ«m tâi marrĂ«. Pres qĂ« ai tĂ« provojĂ«, ndoshta me metodat e Dodikut: lobistĂ« tĂ« shtrenjtĂ« dhe marrĂ«veshje jotransparenteâ, shton ai.
Shtetet e Bashkuara në fund të tetorit i hoqën nga lista e sanksioneve Millorad Dodikun, anëtaren e Presidencës së Bosnjë e Hercegovinës Zhelka Cvijanoviq, anëtarë të familjes së Dodikut, kompanitë e tyre dhe bashkëpunëtorë të afërt.
Dodik ishte sanksionuar pĂ«r veprimtari kundĂ«r MarrĂ«veshjes sĂ« Dejtonit, pra pĂ«r minimin e shtetit tĂ« BosnjĂ« e HercegovinĂ«s, ndĂ«rkaq Departamenti i Shtetit e arsyetoi heqjen e sanksioneve me vendimet e Kuvendit tĂ« entitetit Republika SĂ«rpskas, duke thĂ«nĂ« se ato duhet tĂ« âpĂ«rmirĂ«sojnĂ« stabilitetin e BosnjĂ« e HercegovinĂ«sâ.
Ndërkohë, presidenti amerikan Donald Trump ka nënshkruar Ligjin për Autorizimin e Mbrojtjes Kombëtare, ku përmenden edhe vendet e Ballkanit Perëndimor dhe nevoja për integrimin e tyre euroatlantik dhe uljen e varësisë energjetike nga Rusia.
Në këtë ligj përmendet gjithashtu shqetësimi për gjendjen e demokracisë në Serbi dhe thuhet se Serbia dhe Kosova duhet të synojnë përparim të menjëhershëm në zbatimin e marrëveshjeve për normalizimin e marrëdhënieve.
Po ashtu, theksohet se SHBA-ja duhet të vazhdojë të mbështesë arritjen e një marrëveshjeje përfundimtare gjithëpërfshirëse mes Kosovës dhe Serbisë, e bazuar në njohje të ndërsjellë./REL
Login
