Dezinformimi gjatë fushatave zgjedhore në Kosovë mbetet një rrezik serioz për integritetin medial dhe proceset demokratike, ndërsa format e tij po bëhen gjithnjë e më të sofistikuara, veçanërisht përmes mediave sociale dhe përdorimit të inteligjencës artificiale.

Kështu u tha në episodin e pestë të serisë “Përballje Podcast” ( Integriteti Medial dhe Demokracia në Kosovë), ku u diskutua roli i organizatave të shoqërisë civile në luftën kundër dezinformimit, me fokus të veçantë periudhën zgjedhore.

- YouTube www.youtube.com

Në këtë episod të ftuar ishin Getoarbë Mulliqi, drejtoreshë e Asociacionit të Gazetarëve të Kosovës (AGK), dhe Festim Rizanaj, hulumtues në platformën HIBRID.

Ajo nënvizoi se AGK-ja, përveç mbrojtjes së gazetarëve, ka zgjeruar rolin e saj edhe në mbrojtjen e lirisë së shprehjes dhe integritetit të informacionit, përmes trajnimeve, akademive dhe bashkëpunimit me platforma të verifikimit të fakteve.

Foto: Ridvan Slivova

“Gazetarët kanë qenë të përgatitur për t’i demantuar dezinformatat, por problemi kryesor është mungesa e edukimit mediatik te qytetarët,” theksoi ajo.

Sipas Mulliqit, mungesa e edukimit medial në sistemin arsimor dhe shfaqja e portaleve të përkohshme gjatë fushatave e bëjnë mjedisin informativ edhe më të brishtë.

Ndërsa hulumtuesi nga HIBRID, Festim Rizanaj, tha se mediat sociale kanë ulur autoritetin e medias profesionale dhe kanë krijuar një “mjegull informativ”.

“Sot shumica e njerëzve informohen përmes mediave sociale, ku qarkullojnë lloj-lloj informacionesh, përfshirë edhe dezinformata,” tha Rizanaj në “Përballje Podcast” me kreyredaktorin e Telegrafit Muhamet Hajrullahu.

Ai paralajmëroi se gjatë fushatave zgjedhore hapen qindra faqe dhe llogari që shpërndajnë përmbajtje të rreme, përfshirë deklarata të vjetra, imazhe të manipuluara dhe video të gjeneruara me inteligjencë artificiale.

“Së fundmi kemi edhe video të krijuara me inteligjencë artificiale, të cilat imitojnë intervista të mediave kosovare për t’i dhënë legjitimitet përmbajtjes së rreme,” shtoi ai.

Narrativa nga mediat ruse dhe serbe

Rizanaj prezantoi edhe gjetjet e hulumtimeve të fundit të HIBRID.info, duke theksuar ndikimin e mediave ruse dhe serbe në hapësirën informative të Ballkanit Perëndimor.

“Narrativat e Russia Today dhe Sputnik në gjuhën serbe amplifikohen nga tabloidet në Serbi dhe arrijnë te komuniteti serb në Kosovë,” tha ai.

Sipas tij, këto narrativa shpesh e paraqesin Listën Serbe si të vetmen alternativë politike për serbët në Kosovë, ndërsa institucionet e Kosovës dhe kryeministrin në detyrë si kërcënim për mbijetesën e tyre.

Foto: Ridvan Slivova

Thirrje për edukim medial

Të dy panelistët u pajtuan se zgjidhja afatgjate nuk qëndron vetëm te demantimi i dezinformatave, por te edukimi medial i qytetarëve.

“Ne nuk kemi shkop magjik për ta zgjidhur problemin, por edukimi medial duhet të institucionalizohet,” tha Mulliqi.

Ndërsa Rizanaj theksoi rëndësinë e orientimit të publikut drejt mediave kredibile.

“Media serioze kanë ekipe, burime dhe verifikim. Faqet në rrjete sociale me prapashtesa ‘info’ apo ‘gazeta’ nuk janë domosdoshmërish media,” tha ai.

Diskutimi u mbyll me thirrje për bashkëpunim më të madh ndërmjet mediave tradicionale, organizatave të shoqërisë civile dhe platformave të fakt-checking-ut, për të mbrojtur integritetin e informacionit dhe proceset demokratike në Kosovë./Telegrafi/.

Ky është episodi i pestë i serisë “Përballje Podcast” ( Integriteti Medial dhe Demokracia në Kosovë), që synon të nxisë debat për rolin e mediave, sfidat e besueshmërisë dhe ndikimin e dezinformimit gjatë fushatave zgjedhore në Kosovë. /Telegrafi/

Ndërtimi në Kosovë nuk është më i përqendruar vetëm në kryeqytet, por po shtrihet me intensitet të lartë edhe në komunat dhe regjionet tjera të vendit, ku po zhvillohen projekte të reja banesore dhe urbane dhe jo vetëm.

Kështu u tha në “Përballje Podcast” nga Faton Hoxha, i cili theksoi se “boom” ndërtimi po vërehet në të gjitha regjionet e Kosovës.

“Në secilin prej regjioneve të Kosovës ka boom ndërtimi – Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë, Prizren, Gjilan dhe Ferizaj”, u shpreh Hoxha.

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, Ferizaji është ndër komunat me zhvillimin më të shpejtë ekonomik dhe ndërtimor pas Prishtinës, ndërsa Prizreni po shënon zgjerim të madh drejt zonave përreth.

Pse po paguajmë më shtrenjtë për banesa? Hoxha tregon faktorët kryesorë

“Prizreni praktikisht po bashkohet me zonat përreth përmes projekteve të mëdha ndërtimore”, tha Hoxha shkruan Telergafi.

Ai theksoi se edhe Gjakova po përjeton rritje të ndjeshme të ndërtimeve të reja, pavarësisht madhësisë së qytetit, ndërsa zhvillim të vazhdueshëm po shënojnë edhe Peja, Gjilani dhe Mitrovica.

Foto: Ridvan Slivova

Hoxha shtoi se dhënia e lejeve të reja ndërtimore dhe vazhdimi i projekteve të mëdha tregojnë qartë se kërkesa për banesa ekziston edhe jashtë kryeqytetit.

“Përderisa po jepen leje të reja ndërtimi, kjo tregon se ka kërkesë. Në momentin që nuk ka kërkesë, nuk ka as ndërtim”, theksoi ai.

Në përmbyllje, Hoxha tha se ndërtimi do të vazhdojë në të gjitha këto komuna për aq kohë sa ekziston interes real për blerje.

“Derisa ka blerës dhe kërkesë reale, ndërtimi nuk do të ndalet”, përfundoi ai./Telegrafi/.

Rritja e çmimeve të banesave në Kosovë vitet e fundit është rezultat i faktorëve realë ekonomikë dhe strukturorë, e jo i spekulimeve në treg, ndërsa për aq kohë sa ekziston kërkesë për blerje, nuk pritet rënie e çmimeve.

Kështu u tha në “Përballje Podcast”, ku Faton Hoxha, kryetar i Shoqatës së Ndërtuesve të Kosovës, foli për arsyet që kanë ndikuar drejtpërdrejt në shtrenjtimin e apartamenteve.

“Nëse para dy vjetësh metri katror në disa zona ka qenë rreth 500 euro, sot është 700–800 euro, ndërsa në zona të caktuara të Prishtinës ka shku edhe 1.300 deri në 1.500 euro”, tha Hoxha.

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, një nga faktorët kryesorë është rritja e çmimeve të materialeve ndërtimore.

“Hekuri është shtrenjtu rreth 45 për qind, betoni 25–30 për qind, ndërsa materialet kryesore si hekuri, cimentoja dhe druri janë dukshëm më të shtrenjta se para pandemisë”, theksoi ai.

Një tjetër faktor kyç është rritja e kostos së fuqisë punëtore, si pasojë e emigrimit të madh.

“Ka zëra që rreth 170 mijë njerëz e kanë lëshuar Kosovën vitet e fundit, shumica prej tyre krahu i punës. Kjo ka bërë që çmimi i punës të dyfishohet, e në disa raste edhe të katërfishohet”, u shpreh Hoxha.

“Ndërtimtaria është infuzioni i ekonomisë”, Faton Hoxha tregon pse kërkesa për blerje banesash nuk po bie në Kosovë

Ai shtoi se në Prishtinë, çmimi i tokës ka arritur të përbëjë deri në 40–50 për qind të kostos totale të një projekti ndërtimor, duke ndikuar drejtpërdrejt në çmimin final të banesave.

Duke bërë krahasime rajonale, Hoxha tha se pavarësisht rritjes, Kosova vazhdon të ketë çmime më të ulëta të banesave sesa kryeqytetet e rajonit.

“Në krahasim me Tiranën, Shkupin, Podgoricën apo Beogradin, Kosova hala e ka çmimin më të lirë të banesave”, tha ai.

Në përmbyllje, Hoxha hodhi poshtë pretendimet për rënie të çmimeve të banesave në një periudhë të afërt.

“Në momentin që nuk ka shitje, nuk ka as ndërtim. Përderisa ka blerës dhe kërkesë reale, nuk do të ketë rënie të çmimeve”, përfundoi ai. /Telegrafi/

Sektori i ndërtimtarisë vazhdon të jetë një nga shtyllat kryesore të ekonomisë së Kosovës, ku rreth 12 për qind e të punësuarve janë në këtë sektor.

Kështu tha në “Përballje Podcast”, Faton Hoxha, kryetar i Shoqatës së Ndërtuesve të Kosovës, duke folur për rolin e ndërtimtarisë në zhvillimin ekonomik të vendit dhe trendet e vazhdueshme të ndërtimit.

Ai tha se ndërtimi nuk pritet të ndalet për aq kohë sa ekziston kërkesë reale për banesa.

- YouTube www.youtube.com

“Ndërtimi ka qenë dhe mbetet infuzioni i ekonomisë sonë. Ende është diku te një e gjashta e GDP-së së Kosovës dhe rreth 12 për qind e të punësuarve janë në këtë sektor”, tha Hoxha.

Ai theksoi se zhvillimi i ndërtimtarisë pas luftës ka qenë i domosdoshëm për shkak të rritjes së popullsisë dhe mungesës së infrastrukturës bazë, duke përfshirë jo vetëm objektet banesore, por edhe rrugët, shkollat, spitalet dhe infrastrukturën publike në përgjithësi.

Sipas Hoxhës, ndërtimi sot nuk është i përqendruar vetëm në Prishtinë, por është shtrirë në të gjitha regjionet e Kosovës.

“Në secilin prej regjioneve të Kosovës ka boom ndërtimi – Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë, Prizren, Gjilan dhe Ferizaj”, u shpreh ai.

Duke komentuar debatet për një ndalim apo ngadalësim të ndërtimit për shkak të numrit të lartë të banesave të pabanueshme, Hoxha tha se këto interpretime nuk pasqyrojnë realitetin e tregut.

“Në momentin që nuk ka shitje, nuk ka as ndërtim. Përderisa ka blerës dhe kërkesë reale, ndërtimi nuk do të ndalet”, theksoi ai në “Përballje Podcast” me kryeredaktorin e Telegrafit, Muhamet Hajrullahu.

Foto: Ridvan Slivova

Ai shtoi se dhënia e lejeve të reja ndërtimore dhe vazhdimi i projekteve të mëdha tregojnë se kërkesa për banesa vazhdon edhe përtej qendrës së kryeqytetit.

Në përmbyllje, Hoxha vlerësoi se ndërtimtaria do të vazhdojë të mbetet faktor kyç i zhvillimit ekonomik të Kosovës, pavarësisht sfidave me planifikimin urban, infrastrukturën dhe kostot e ndërtimit.

Në këtë podcast ai ka folur edhe për legalizimet, cilësinë e ndërtimit të banesave dhe tema të tjera. /Telegrafi/

Kosova ka qenë për një kohë të gjatë në pozicion defanziv në raport me krimet e luftës, për shkak të mungesës së dokumentimit institucional dhe të verifikueshëm.

Kështu ka deklaruar drejtori i Institutit për Krimet e Kryera gjatë Luftës (IKKL), Atdhe Hetemi, në “Përballje Podcast” në Telegrafi.com

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, mungesa e një arkive shtetërore të dokumentuar profesionalisht ka bërë që Kosova, ndonëse viktimë e krimeve të luftës, të mos ketë pasur mjetet e nevojshme për t’iu kundërvënë narrativave të rreme dhe propagandës nga Serbia.

“Si rezultat i mungesës së dokumentimit në mënyrë të mirëfilltë dhe të institucionalizuar, Kosova për vite ka marrë një pozicion defanziv sa i përket krimeve të luftës”, ka thënë Hetemi.

Ai theksoi se kjo situatë ka ndikuar edhe në mënyrën se si krimet janë trajtuar në arenën ndërkombëtare, përfshirë studimet, raportimet dhe prodhimet dokumentare që shpesh kanë ardhur nga palë të tjera.

“Na ka munguar dokumentimi i besueshëm që mund të ndahej me ambasada, studiues, gazetarë dhe institucione ndërkombëtare,” u shpreh ai.

Sipas Hetemit, ky boshllëk ka nisur të mbushet vetëm vitet e fundit përmes krijimit dhe funksionalizimit të IKKL-së, i cili po ndërton një arkiv të verifikuar me standarde profesionale dhe metodologji shkencore.

Ai shtoi se dokumentimi institucional nuk është i rëndësishëm vetëm për drejtësinë tranzicionale, por edhe për pozicionin politik dhe diplomatik të Kosovës.

“Vetëm me dokumente të verifikuara, Kosova mund të kalojë nga mbrojtja në prezantimin aktiv të së vërtetës historike,” tha Hetemi.

Instituti për Krimet e Kryera gjatë Luftës (IKKL) ka arritur të grumbullojë materiale arkivore nga 650–700 burime të ndryshme, të ardhura nga 14 shtete, duke u shndërruar në një qendër reference për studiues, gazetarë dhe producentë ndërkombëtarë.

Këtë e ka bërë të ditur drejtori i institutit, Atdhe Hetemi, në “Përballje Podcast”, duke theksuar se arkiva e Institutit ka shënuar rritje të jashtëzakonshme brenda një periudhe të shkurtër.

“Sot kemi mbi katërqind metra material fizik arkivor. Vlera e një arkivi matet pikërisht me këtë – me sasinë dhe cilësinë e materialit që posedon”, tha Hetemi.

Sipas tij, materialet janë mbledhur nga fotoreporterë të luftës, media vendore dhe ndërkombëtare, familjarë të viktimave dhe vetë viktimat e mbijetuara.

“Instituti është shndërruar në një pikë grumbullimi, por edhe në një pikë referencimi, sepse arkivat tona sot vizitohen nga profesorë, gazetarë, producentë dhe artistë nga vende të ndryshme”, theksoi ai.

Hetemi nënvizoi se çdo material arkivohet dhe verifikohet sipas standardeve profesionale, me procesverbale dhe fonde arkivore të veçanta, duke garantuar përdorimin e tyre për hulumtime shkencore, dokumentarë dhe procese gjyqësore.

Ndryshe, Hetemi në këtë pofdcast sqaroi se Instituti ka një kornizë të qartë ligjore për dokumentimin e krimeve kundër njerëzimit, krimeve ekonomike, psiko-sociale, dëmeve në ambient dhe shkatërrimit të trashëgimisë kulturore.

Periudha prioritare mbetet 1 janar 1998 – qershor 1999, por ligji i jep hapësirë edhe për dokumentimin e krimeve që çuan drejt luftës – përfshirë helmimet e nxënësve në vitet ’90 dhe vrasjet e ushtarëve shqiptarë në ish-APJ.

Një pjesë e rëndësishme e episodit i kushtohet helmimeve të nxënësve në vitet 1990–1992, një temë që gjeneratat e reja pothuajse nuk e njohin.

/Telegrafi/

Episodi i radhës i “Përballje Podcast”, sjell një bisedë me drejtorin e Institutit për Krimet e Kryera gjatë Luftës (IKKL), Atdhe Hetemin, i cili shpalos mandatin, punën deri tani dhe sfidat e dokumentimit të krimeve të luftës në Kosovë.

Biseda nis me një nga kapitujt më të rëndësishëm të kujtesës kolektive, mënyrën si Kosova po e ndërton arkivin e vet historik për krimet e kryera nga forcat serbe.

Hetemi sqaroi se instituti ka një kornizë të qartë ligjore për dokumentimin e krimeve kundër njerëzimit, krimeve ekonomike, psiko-sociale, dëmeve në ambient dhe shkatërrimit të trashëgimisë kulturore.

Periudha prioritare mbetet 1 janar 1998 – qershor 1999, por ligji i jep hapësirë edhe për dokumentimin e krimeve që çuan drejt luftës – përfshirë helmimet e nxënësve në vitet ’90 dhe vrasjet e ushtarëve shqiptarë në ish-APJ.

Një pjesë e rëndësishme e episodit i kushtohet helmimeve të nxënësve në vitet 1990–1992, një temë që gjeneratat e reja pothuajse nuk e njohin.

IKKL ka nisur dokumentimin e këtij kapitulli tragjik, i cili deri më sot nuk ka qenë i institucionalizuar.

“Është e dhimbshme që si shoqëri nuk kemi arritur t’i dokumentojmë krimet në periudhat më të hershme”, thotë Hetemi në “Përballje Podcast” me kryeredaktorin e Telegrafit Muhamet Hajrullahu duke theksuar se mungesa e dokumentimit ka lënë boshllëqe të mëdha.

- YouTube www.youtube.com

Një pjesë me rëndësi e diskutimit shpjegon procesin e dorëzimit, arkivimit dhe verifikimit të materialeve.

IKKL sot funksionon me procesverbale, regjistra, fonde arkivore me emër të dorëzuesit dhe standarde të avancuara profesionale, duke e bërë institutin një qendër reference për studiues, gazetarë, producentë dhe institucione ndërkombëtare.

Në vetëm dy vite, IKKL ka grumbulluar materiale nga 650–700 burime të ndryshme, përfshirë dokumente nga fotoreporterë të luftës, media vendore e ndërkombëtare, viktima të mbijetuara, familjarë të tyre dhe institucione të huaja.

Arkiva përfshin materiale të ardhura nga 14 shtete dhe vihet në dispozicion për hulumtime akademike, punime shkencore, dokumentarë dhe projekte të ndryshme kulturore.

Sipas Hetemit, kjo e ka shndërruar institutin në një “nyje të grumbullimit dhe shpërndarjes së së vërtetës historike”.

Një temë tjetër e ndjeshme që prek episodi është përballja me propagandën serbe, përfshirë dokumentarët që synojnë të shtrembërojnë ngjarjet e luftës.

Foto: Ridvan Slivova

Sipas Hetemit, Kosova historikisht ka qenë në pozicion mbrojtës për shkak të mungesës së dokumentimit institucional, por këtë boshllëk po e mbush gradualisht IKKL me punë të qëndrueshme dhe të verifikueshme profesionalisht.

Hetemi tregon se kur u emërua drejtor në vitin 2023, institucioni kishte vetëm një staf – atë vetë.

“Sot janë mbi 40 punonjës, të shtrirë në të gjitha rajonet e Kosovës, me arkiv të standardeve ndërkombëtare dhe projekte të shumta kërkimore e kulturore”, ka deklaruar ai.

Episodi trajton rëndësinë e mbështetjes institucionale dhe financiare, rolin e shtetit, por edhe përgjegjësinë e shoqërisë për të mos e injoruar të kaluarën./Telegrafi/.

Ekonomisti Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest ka ngritur shqetësimin se struktura e investimeve të huaja direkte në Kosovë është e gabuar dhe nuk po kontribuon në zhvillimin real të ekonomisë.

Sipas tij, shumica e kapitalit të jashtëm po derdhet në patundshmëri, në vend se të investohet në sektorë që krijojnë vlerë të shtuar, punësim dhe eksport.

Mustafa tha në “Përballje Podcast” se kjo prirje është një nga arsyet pse ekonomia e Kosovës vazhdon të mbetet e brishtë dhe e varur nga importet transmeton Telegrafi.

Ai shtoi se mungesa e stabilitetit politik dhe perceptimi për konflikt të vazhdueshëm ndikojnë drejtpërdrejt në vendimmarrjen e investitorëve.

- YouTube www.youtube.com

“Investimet e jashtme janë kryesisht në patundshmëri, jo në sektorë prodhues që krijojnë vlerë të shtuar. Cili investitor i huaj vjen me investu në një vend ku në Google sheh konflikt politik permanent...”, ka shtuar ai.

Sipas Mustafës, Kosova ka nevojë për politika të qarta industriale dhe stimuj për sektorët prodhues, në mënyrë që investimet e huaja të orientohen drejt aktiviteteve që rrisin eksportin, përmirësojnë bilancin tregtar dhe krijojnë vende pune të qëndrueshme./Telegrafi/.

Ekonomisti dhe profesori Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest ka paraqitur një listë të qartë rekomandimesh strategjike për rimëkëmbjen ekonomike të Kosovës, duke theksuar se vendi mund të ketë përparim të qëndrueshëm vetëm nëse ndërmerren reforma të thella dhe të bazuara në analizë profesionale.

Mustafa në “Përballje Podcast” tha se Kosova ka nevojë për një qasje të re dhe një model të ri ekonomik të ndërtuar nga ekspertë vendorë dhe ndërkombëtarë, të cilët mund të krijojnë një strategji afatgjatë të rritjes.

“Modeli aktual i rritjes i bazuar në konsum dhe importe, e ka kufizuar përparimin ekonomik të vendit”, ka deklaruar ai.

Ai nënvizoi se ekonomia nuk mund të vazhdojë të mbështetet në konsumin e brendshëm dhe remitancat, por duhet të krijojë mekanizma zhvillimorë më të qëndrueshëm.

- YouTube www.youtube.com

Sipas Mustafës, zhvillimi ekonomik i Kosovës varet drejtpërdrejt nga investimet në kapitalin njerëzor, të cilin ai e cilësoi si “themelin e çdo zhvillimi të qëndrueshëm”.

Profesori Mustafa kërkoi rritje të financimit për kërkim shkencor, lidhje të universiteteve me ekonominë reale, stimulim të inovacionit dhe teknologjisë rritje të kapaciteteve profesionale.

Ekonomisti tha se Kosova investon shumë më pak se vendet e rajonit në kërkim dhe zhvillim, gjë që e pengon konkurrueshmërinë dhe modernizimin e ekonomisë.

Sipas tij, qeveria duhet të sjellë buxhete funksionale dhe realiste e të marrë vendime të mbështetura në analiza.

Ai theksoi se qeverisja ekonomike nuk mund të funksionojë përmes improvizimit, por përmes planifikimit të strukturuar dhe monitorimit të rregullt të performancës.

Një ndër rekomandimet kryesore të Mustafës është zhvendosja e prioritetit drejt industrisë përpunuese, të cilën ai e sheh si potencialin më të madh të rritjes.

“Nëse ne e stimulojmë prodhimin vendor, zvogëlojmë importin dhe krijojmë eksport, atëherë rritja rritet në mënyrë natyrore.”

Ai theksoi se zhvillimi i një baze të fortë industriale do të ndikonte drejtpërdrejt në balancën tregtare, punësim dhe stabilitet ekonomik.

Mustafa paralajmëroi se situatat e vazhdueshme të bllokadave politike dhe zvarritjet institucionale e dëmtojnë seriozisht ekonominë e vendit.

Ai shprehu shqetësim se Kosova mund të humbasë fonde të rëndësishme nga Bashkimi Evropian nëse nuk formohet shpejt qeveria e re pas zgjedhjeve.

Ai tha se stabiliteti politik është parakusht për çdo reformë ekonomike dhe për tërheqjen e investimeve të huaja./Telegrafi/.

Në “Përballje Podcast” në Telegrafi.com, ekonomisti dhe profesori Muhamet Mustafa ka dhënë një mesazh për situatën politike dhe ekonomike të Kosovës, duke kërkuar që qeveria e re të krijohet pa vonesa dhe të rikthehet urgjentisht fokusimi në zhvillim ekonomik.

Sipas tij, mosfunksionimi i institucioneve dhe zvarritja e proceseve politike po e kushtëzojnë drejtpërdrejt performancën e vendit.

“Vëmendja duhet të rikthehet në ekonomi, zhvillim, edukim dhe inovacion – jonë bllokada politike”, ka deklaruar Mustafa.

Ai tha se çfarëdo vonese në formimin e qeverisë së re e dëmton Kosovën në dy drejtimet kryesore, stabilitetin e brendshëm dhe financimet ndërkombëtare.

- YouTube www.youtube.com

Ai paralajmëroi se procedurat e zgjatura institucionale mund t’i kushtojnë vendit qindra milionë euro në fonde të Bashkimit Evropian, të cilat kërkojnë qeveri të funksionalizuar, plane të qarta buxhetore dhe vendimmarrje të qëndrueshme.

“Vonesat në formimin e qeverisë rrezikojnë humbjen e qindra milionë eurove nga fondet evropiane”, ka shtuar ai.

Mustafa kërkoi që viti 2026 të mos humbet me kriza politike, por të shfrytëzohet për një ndryshim rrënjësor të modelit ekonomik të vendit.

Ai theksoi se Kosova ka potencial, por se ai potencial nuk mund të shfrytëzohet në një klimë të vazhdueshme të pasigurisë politike.

“Kosova duhet të hyjë në vitin 2026 me qasje të re dhe me fokus në prodhim, inovacion dhe investim në faktor njeri.bInstitucionet duhet të funksionalizohen menjëherë – koha për ekonomi nuk mund të shtyhet më”, ka përfunduar ai./Telegrafi/.

Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest në “Përballje Podcast” në Telegrafi.com ka thënë se Kosova po i merr vendimet më të rëndësishme ekonomike pa u bazuar në analiza profesionale dhe pa evidencë.

Mustafa tha se vendi ka kaluar një vit të mbushur me pasiguri politike dhe zgjedhje të njëpasnjëshme, të cilat kanë krijuar bllokada institucionale dhe e kanë prekur drejtpërdrejt ekonominë.

“Ajo që i mungon politikës sonë dhe qeverisjes ekonomike është mungesa e vendimmarrjes në bazë të evidencës. Te ne masat merren dhe pastaj shikohet çka po ndodh – kjo është e pafalshme”, tha ai gjatë bisedës me kryeredaktorin Muhamet Hajrullahu.

Ai solli shembullin e liberalizimit të tregut të energjisë, duke theksuar se as ZRRE-ja dhe as Qeveria nuk kanë pasur një analizë të qartë të ndikimit financiar para marrjes së vendimit.

Mustafa theksoi se ky model i qeverisjes ekonomike po krijon rreziqe të mëdha në një periudhë të brishtë për Kosovën, sidomos kur, sipas tij, politika shpesh po udhëhiqet nga improvizime dhe jo nga profesionalizëm.

Në fund, Mustafa paralajmëroi se vonesat në formimin e qeverisë së re rrezikojnë jo vetëm stabilitetin institucional, por edhe qindra milionë euro fonde nga Bashkimi Evropian. /Telegrafi/

Në episodin e radhës të “Përballje Podcast” në Telegrafi.com, profesori dhe ekonomisti Muhamet Mustafa nga Instituti RIINVEST ka folur për gjendjen e ekonomisë së Kosovës, sfidat kryesore dhe domosdoshmërinë e reformave urgjente.

Mustafa tha se Kosova po përballet me një vit të vështirë, të shoqëruar me pasiguri politike, zgjedhje të njëpasnjëshme dhe mungesë funksionaliteti institucional, çka ka ndikuar drejtpërdrejt në ekonomi.

Sipas tij, vendimmarrja ekonomike në Kosovë nuk po bëhet në bazë të evidencës.

Profesori vuri theksin tek problemi më i madh strukturor në vendimmarrjen qeveritare, mungesën e analizave profesionale para marrjes së vendimeve.

- YouTube youtu.be

“Ajo që i mungon politikës sonë dhe qeverisjes ekonomike është mungesa e vendimmarrjes në bazë të evidencës. Te ne masat merren dhe pastaj shikohet çka po ndodh – kjo është e pafalshme”, ka deklaruar Mustafa në “Përballje Podcast” me kryeredaktorin Muhamet Hajrullahu.

Ai përmendi shembullin e liberalizimit të tregut të energjisë, ku sipas tij as ZRRE-ja, as Qeveria nuk kanë pasur një analizë të qartë të ndikimit financiar.

Katër sektorët që tregojnë gjendjen e ekonomisë

Mustafa i ndau sfidat ekonomike në katër sektorë kryesorë, duke theksuar se secili prej tyre po përballet me probleme serioze.

Sektori real sipas tij, prodhimi vendor dhe bizneset nuk janë në gjendje të mirë.

“Situata në sektorin real, aty ku prodhohet vlera, nuk është në rregull. As konsumatorët nuk kanë pritje optimiste, as bizneset”, ka deklaruar Mustafa.

Ai e cilësoi rritjen ekonomike aktuale “rritje me inercion” dhe jo rezultat i politikave zhvillimore.

Në sektorin e jashtëm Mustafa paralajmëroi se deficiti tregtar po thellohet vazhdimisht dhe investimet e huaja janë të fokusuara në patundshmëri, jo në ekonomi prodhuese.

“Deficiti tregtar po thellohet dhe mbulueshmëria e importit me eksport po zvogëlohet”.

Profesori sqaroi se sistemi financiar (bankat dhe kreditimi) janë nën presion dhe kreditimi është ngadalësuar ndjeshëm.

“Ka stres të dukshëm në likuiditet dhe dhënia e kredive është shtrënguar”, ka thënë ai.

Ekonomisti Muhamet Mustafa me kryeredaktorin e Telegrafit, Muhamet Hajrullahu në "Përballje Podcast"Foto: Ridvan Slivova

Bizneset, sipas tij, po detyrohen të përdorin më shumë overdraft, një tjetër indikator i stresit financiar.

Si pikë të katërt ai përmendi buxhetin e Kosovës. Mustafa kritikoi orientimin e buxhetit të shtetit, duke thënë se ai është deformuar në dëm të investimeve kapitale dhe sektorëve kyç.

“Struktura e buxhetit është ndryshuar në dëm të investimeve kapitale, arsimit dhe shëndetësisë. Paratë janë aty, por investimet nuk realizohen. Kjo është keqqeverisje. Modeli i rritjes ekonomike është i gabuar – duhet rindërtuar”, ka thënë ai.

Mustafa tha se rritja e Kosovës mbështetet në konsum dhe importe, një model që sipas tij e dëmton ekonominë në afatgjatë.

“Ky model i rritjes, i bazuar në konsum dhe importe, e ka kursy zhvillimin ekonomik të vendit.”

Ai kërkoi që pas zgjedhjeve të vitit 2026, qeveria e re të ndërtojë një model të ri ekonomik të bazuar në prodhim, inovacion dhe investim në faktor njeri.

Mustafa dha rekomandime se ku ku duhet të fokusohet Kosova në ekonomi në vitin 2026

“Rindërtimi i modelit ekonomik nga ekspertë vendorë dhe ndërkombëtarë. Investime të mëdha në arsim, kërkime shkencore dhe inovacion. Qeverisje e bazuar në evidencë dhe jo në improvizim. Rritje e prodhimit vendor dhe eksportit. Stabilitet politik dhe formim i shpejtë i qeverisë”, ka shtuar Mustafa transmeton Telegrafi.

Foto: Ridvan Slivova

Mustafa tha se Kosova duhet të hyjë në vitin 2026 me një qasje të re.

“Vëmendja duhet të rikthehet në ekonomi, zhvillim, edukim dhe inovacion – jo në bllokada politike.”

Ai paralajmëroi se vonesat në formimin e qeverisë rrezikojnë humbjen e qindra milionë eurove nga fondet evropiane. /Telegrafi/

Kryetari i Unionit të Turizmit të Kosovës, Baki Hoti, në “Përballje Podcast” ka vlerësuar se ardhja e brendeve botërore të hoteleve në Kosovë është një nga zhvillimet më pozitive për imazhin turistik të vendit. Ky podcast përkrahet nga kompania e derivateve EXFIS.

Ai theksoi se tashmë në Prishtinë janë të pranishme disa prej emrave më të njohur ndërkombëtarë të hotelerisë.

Sipas tij, Sheraton, Hilton dhe Marriott po e rrisin nivelin dhe besueshmërinë e ofertës turistike të kryeqytetit.

Hoti u shpreh se këto investime i shërbejnë drejtpërdrejt imazhit të Kosovës.

- YouTube www.youtube.com

“Ta kem Sheratonin në Prishtinë, ta kem Hiltonin që do të hapet në fund të dhjetorit, ta kem Marrotin që është në Prishtinë është një pasuri. Është një imazh shumë i mirë që po krijohe”, ka deklaruar ai.

Ai sugjeroi që shteti dhe institucionet duhet ta shfrytëzojnë këtë bazë të re hoteliere edhe për promovim ndërkombëtar. Hoti propozoi që të ftohen media prestigjioze, blogerë dhe influencues nga jashtë për të qëndruar disa ditë në Kosovë dhe për ta promovuar vendin përmes përmbajtjeve të tyre.

Foto: Ridvan Slivova

“Pse mos t’i ftojmë disa blogerë, disa influencë, media prestigjioze… t’i ftojmë me ardhë katër-katër ditë në Kosovë, me agjendë të qartë dhe duke promovuar Kosovën,” tha ai.

Sipas Unionit të Turizmit, prania e këtyre brendeve ndërkombëtare jo vetëm që e rrit imazhin dhe standardin e shërbimeve, por hap edhe mundësi të reja për punësim dhe karrierë për të rinjtë në sektorin e hotelerisë dhe turizmit në Kosovë.

Kryeqyteti i Kosovës po shfaqet si një nga qendrat më dinamike të zhvillimit turistik në vend, falë rritjes së aktiviteteve kulturore, koncerteve, festivaleve dhe eventeve ndërkombëtare.

Kështu u shpreh Baki Hoti nga Unioni i Turizmit të Kosovës në “Përballje Podcast”, duke theksuar se ky model tashmë është duke u ndjekur edhe nga komuna të tjera të vendit. Ky podcast përkrahet nga kompania e derivateve EXFIS.

“Ne po e shohim Prishtinën që ka shtuar numrin e aktiviteteve dhe festivaleve të ndryshme dhe ka arritur të rritë numrin e turistëve. Dhe kjo është diçka shumë pozitive,” tha Hoti. Sipas tij, ky trend po përhapet gradualisht edhe në qytete të tjera.

“Kështu kanë filluar të bëjnë edhe disa komuna tjera,” shtoi ai.

Rritja e aktiviteteve, sipas Hotit, nuk ndikon vetëm në numrin e vizitorëve, por edhe në kohëzgjatjen e qëndrimit të tyre: “Dhe kjo, përpos që e rrit numrin e turistëve, e rrit edhe numrin e netëqëndrimeve,” u shpreh ai.

Hoti bëri të ditur se ndikimi ekonomik i secilit vizitor është i qartë dhe i matshëm: “Një vizitor në Kosovë mesatarisht shpenzon njëqind e pesëdhjetë euro brenda njëzet e katër orëve.”

Nga top destinacionet te kërkesa për Ministri, Baki Hoti tregon gjendjen e turizmit në Kosovë

Ai detajoi se këto shpenzime përfshijnë akomodimin, ushqimin, transportin dhe blerjet: “Pra, akomodimin, fjetjen, taksin, ushqimin, ndoshta edhe shoppingun… mesatarisht shkon njëqind e pesëdhjetë euro,” tha Hoti.

Sipas tij, kjo është arsyeja pse Kosova duhet të synojë rritjen e netëqëndrimeve, pasi çdo ditë shtesë e kaluar në vend ka ndikim të drejtpërdrejtë në buxhetin lokal: “Sa më shumë që ne kemi turistë, sa më shumë netëqëndrime që ka në Kosovë, llogaritet me nga njëqind e pesëdhjetë euro që ai lë mjete buxhetore në Kosovë. Dhe këtë duhet ta synojmë”.

- YouTube youtu.be

Turizmi dimëror në Kosovë ka potencial të jashtëzakonshëm, por mungesa e infrastrukturës dhe menaxhimit po e pengon zhvillimin e tij. Kështu u shpreh Baki Hoti nga Unioni i Turizmit të Kosovës në “Përballje Podcast” ku foli hapur për problemet dhe mundësitë e sektorit dimëror.

Ky podcast përkrahet nga kompania e derivateve EXFIS.

Hoti tha se Brezovica, një nga pikat më të rëndësishme të turizmit në vend, aktualisht funksionon vetëm në një pjesë shumë të vogël të kapacitetit të saj.

“Ne e kemi potenciale të jashtëzakonshme sa i përket turizmit dimëror, por sot Brezovica shfrytëzohet rreth njëzet për qind,” deklaroi ai.

Sipas tij, Brezovica duhet të jetë destinacion aktiv gjatë gjithë vitit, jo vetëm në muajt e dimrit.

“Brezovica duhet të shfrytëzohet dymbëdhjetë muaj të vitit. Ne po i shfrytëzojmë nja dy muaj, edhe atë me kushte – jo punoi lifti, jo s’punoi lifti, jo u bllokua rruga, jo s’u bllokua rruga,” tha Hoti, duke theksuar se kjo është e papranueshme për një destinacion me potencial të tillë.

Ai paralajmëroi se problemet me rrugët, energjinë dhe funksionimin e teleferikëve ndikojnë drejtpërdrejt në përvojën e vizitorëve dhe dëmtojnë imazhin e vendit.

“Nuk duhet të ndodhë që një vizitor nga Shqipëria me familjen e vet të vjen dhe të ngecë në rrugë për shkak të mirëmbajtjes së dobët ose pse nuk punon teleferiku. Kjo është një anti-marketing, se ai ma nuk vjen,” u shpreh Hoti.

Ai u ndal edhe te zona e Bores, për të cilën tha se ka vite që pritet të zhvillohet, por vazhdon të mbetet projekt i papërfunduar.“Borea… ka mbet që sa vite – një potencial i jashtëzakonshëm,” tha ai, duke kërkuar që kjo zonë të rikthehet në agjendën e zhvillimit turistik.

Sipas Hotit, me planifikim të duhur dhe përkushtim institucional, Brezovica dhe Borea mund të shndërrohen në dy nga destinacionet dimërore më konkurruese në rajon.

Ai theksoi se Kosova ka gjithçka që i duhet për t’u zhvilluar në këtë sektor – por nevojitet qasje serioze dhe menaxhim i vazhdueshëm.

- YouTube www.youtube.com

Kosova po forcon profilin e saj turistik falë disa zonave me potencial të jashtëzakonshëm kulturor, malor dhe shëndetësor.

Në “Përballje Podcast”, prodhim i Telegrafit e që përkrahet nga kompania e derivateve EXFIS, Baki Hoti nga Unioni i Turizmit të Kosovës theksoi se Prizreni mbetet qendra kryesore e turizmit kulturor.

“Ne në turizëm Prizrenin e quajmë kryeqytet… Andaj, ka një potencial të jashtëzakonshëm,” tha Hoti, duke nënvizuar rolin e qytetit në festivale, trashëgimi kulturore dhe atmosferën unike që tërheq vizitorë gjatë gjithë vitit.

Për turizmin malor, Hoti theksoi se edhe Rugova po shënon rritje të jashtëzakonshme.

“Tek pjesa e turizmit malor kemi pjesën e Rugovës… ku dita-ditës është duke shënuar numër rekord të vizitorëve,” u shpreh ai.

Sipas tij, ky zhvillim lidhet me aktivitetet e shumta në zonë që kanë bërë Rugovën një destinacion të qëndrueshëm për turistë vendas dhe ndërkombëtarë.

Hoti foli edhe për llojet e turizmit që Kosova mund t’i zhvillojë paralelisht, duke përfshirë turizmin shëndetësor dhe dentar.

Sipas tij, vendi ka një avantazh të madh në këtë drejtim.

“Çmimet janë shumë të lira. Standardi i ordinancave është tepër i lartë me krahasu me Evropë,” deklaroi ai.

Ai propozoi që turizmi dentar të shndërrohet në një pako të integruar turistike, duke kombinuar shërbimet shëndetësore me vizita në destinacione brenda Kosovës.

“Pse mos t’i ftojmë njerëzit me destinacion rregullimin e dhëmbëve dhe të qëndrojnë edhe ditë – ku do të shëtisin, do të hanë, do të pinë?” tha Hoti.

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, një paketë e tillë do të mund të sillte grupe nga jashtë vendit, duke u ofruar shërbime dentare me kosto që “nuk i bëhet as sa gjysma e kostos sa duhet me i rregullu dhëmbët në Gjermani.”

Hoti theksoi se me orientim të qartë, organizim dhe promovim profesional, Kosova mund të zhvillojë disa forma të turizmit njëkohësisht dhe të bëhet një destinacion konkurrues në rajon./Telegrafi/.

Kosova po tërheq gjithnjë e më shumë vizitorë nga rajoni dhe bota, por një pjesë e konsiderueshme e turistëve që hyjnë në vend nuk po qëndrojnë brenda natës në vendin tonë.

Sipas kryetarit të Unionit të Turizmit të Kosovës, Baki Hoti, arsyeja kryesore lidhet me politikat e vendeve fqinje në mbështetje të turizmit.

Në “Përballje Podcast”, të përkrahur nga kompania e derivateve EXFIS, Hoti tha se Maqedonia e Veriut i subvencionon operatorët turistikë me minimum 14 euro për person për çdo natë të kaluar.

Ai theksoi se kjo politikë ka krijuar një avantazh të qartë për vendin fqinj, duke bërë që operatorët të orientohen drejt Maqedonisë për qëndrime më të gjata.

“Kemi plot raste ku turistët vijnë në Kosovë, shëtisin gjithë ditën dhe kthehen për të fjetur në Maqedoni,” tha Hoti, duke shtuar se kjo nënkupton humbje të drejtpërdrejtë ekonomike për vendin tonë.

Ai bëri thirrje që Kosova të marrë modele të ngjashme mbështetjeje për të qenë konkurruese në rajon, sidomos në një kohë kur turizmi po bëhet një prej sektorëve me potencialin më të madh zhvillimor.

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, ulja e TVSH-së për akomodim, subvencionet turistike dhe bashkëpunimi me kompanitë ajrore do të ishin disa nga hapat kyç për të rritur netëqëndrimet dhe për të mos humbur vizitorët tek fqinjët./Telegrafi/.

Në episodin e tetë të podcastit “Përballje Podcast”, prodhim i Telegrafit dhe i përkrahur nga kompania e derivateve EXFIS, i ftuar ishte Baki Hoti, kryetar i Unionit të Turizmit të Kosovës.

Ai analizoi në detaje zhvillimet e turizmit në vend, rritjen e vizitorëve, sfidat dhe sektorët që po marrin hov vitet e fundit.

Hoti e nisi bisedën me një vlerësim optimist për industrinë.

“Turizmi i Kosovës është shumë mirë. Është duke lëvizur me hapa shumë të shpejtë dhe po tërheq turistë nga e gjithë bota nga Kanadaja, Suedia, Amerika e deri te shtetet aziatike”, ka deklaruar ai në podcast me kryeredaktorin Muhamet Hajrullahu.

- YouTube www.youtube.com

Hoti theksoi se numri i vizitorëve dhe i netë-qëndrimeve është në rritje, falë aktiviteteve kulturore, sportive dhe natyrore, sidomos në Prishtinë, Prizren dhe Pejë, por edhe vende tjera.

Turizmi si motor i ekonomisë

Hoti e cilësoi turizmin si një industri me ndikim të drejtpërdrejtë ekonomik.

“Turizmi është njëra ndër shtyllat kryesore të ekonomisë së Kosovës dhe industria me numrin më të madh të punësuarve. Prej një turisti përfiton bujku, përfiton ai që ka kioskë, përfiton taksia… Nuk ka industri që nuk përfiton nga turisti”, shprehet ai.

Foto: Ridvan Slivova

Sipas të dhënave të Unionit, një turist në Kosovë shpenzon mesatarisht 150 euro brenda 24 orëve, duke përfshirë akomodimin, ushqimin, transportin dhe shoppingun.

Megjithatë, Hoti ishte kritik ndaj disa politikave shtetërore që sipas tij po e ngadalësojnë zhvillimin.

“Vetëm Kosova e ka TVSH-në e akomodimit 18%. Në rajon është 2%, 3% ose 6%. Kjo e bën ofertën tonë më të shtrenjtë.”

Ai ka folur edhe për top destinacionet në Kosovë, llojet e turizmit, konkurrencën rajonale si dhe çka duhet të bëhet në të ardhmen duke shtuar se është urgjente krijimini i një ministrie specike për turizëm. Ky podcast transmetohet në RTV Dukagjini/Telegrafi/.

Analistja politike Besa Luzha, në “Përballje Podcast”, tha se Kosova ka arritur në një pikë ku partitë politike nuk mund të vazhdojnë të funksionojnë vetëm me konfrontim dhe luftë ditore të deklaratave.

Sipas saj, vendi ka nevojë për një platformë të përbashkët strategjike, që ajo e përmendi platformën “Kosova që duam”.

“Ka ardhur koha me e kthye platformën ‘Kosova që duam’. Duhet me u ulë, me i gjet pikat që na bashkojnë jo çka na ndan. Tani na duhen zgjidhje, jo betejë kush bërtet më fort,” tha Luzha.

- YouTube www.youtube.com

Ajo u shpreh se partitë politike duhet të ndërtojnë një kod të ri sjelljeje dhe bashkëpunimi, sidomos para zgjedhjeve të reja.

Sipas saj, platforma “Kosova që duam” do të duhej të përfshinte, prioritetet ekonomike, qartësimin institucional, dialogun me partnerët ndërkombëtarë, marrëdhëniet me komunitetet pakicë, politikën e jashtme, vizion afatgjatë për rininë dhe arsimin, etj.

Luzha paralajmëroi se polarizimi i sotëm i ka sjellë vendit vetëm stagnim.

“Në vend se të ndërtojmë programe dhe zgjidhje, kemi kaluar gjithë vitin duke parë kush e fajëson kë. Kjo nuk është politika që i duhet Kosovës,” u shpreh ajo.

Në fund, Luzha dha një mesazh të drejtpërdrejtë.

“Për hir të qytetarëve dhe të së ardhmes së Kosovës, është koha të ndërtojmë një platformë të përbashkët, jo të vazhdojmë logjikën e armiqësimit. Kosova ka nevojë për bashkëpunim, jo për përçarje”, ka përfunduar ajo.