❌

Normal view

There are new articles available, click to refresh the page.
Yesterday — 30 December 2025Main stream

Biznesi i parashikimit të së ardhmes po lulëzon, rregullatorët e BE-së mbeten të shqetësuar

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
30 December 2025 at 13:26

ÇfarĂ« nisi si njĂ« cep i vogĂ«l i internetit Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« industri shumĂ«-miliardĂ«she.

Tregjet e parashikimit po hapin njĂ« epokĂ« tĂ« re ku gjykimi kolektiv dhe “mençuria e turmĂ«s” nuk janĂ« mĂ« koncepte teorike, por mallra tĂ« tregtueshme. MegjithatĂ«, pavarĂ«sisht suksesit nĂ« rritje, ato mbeten tĂ« ndaluara nĂ« shumĂ« vende tĂ« BE-sĂ«.

Në vitin 2025, tregjet e parashikimit janë bërë një instrument i rëndësishëm për spekulim dhe parashikim të ngjarjeve reale në financë dhe media. Dy lojtarët kryesorë, Polymarket dhe Kalshi, kanë regjistruar mbi 37 miliardë dollarë në vëllim bastesh këtë vit, sipas raportit 2026 Digital Assets Outlook nga The Block.

NjĂ« treg parashikimi Ă«shtĂ« njĂ« platformĂ« ku njerĂ«zit vĂ«nĂ« bast pĂ«r atĂ« qĂ« mendojnĂ« se do tĂ« ndodhĂ«; çmimi i kontratĂ«s shĂ«rben si parashikim. NĂ« vend tĂ« sondazheve, pjesĂ«marrĂ«sit vendosin para mbi rezultatin. Çmimi i tregut reflekton probabilitetin kolektiv dhe pĂ«rditĂ«sohet nĂ« kohĂ« reale, çka i bĂ«n disa t’i konsiderojnĂ« mĂ« tĂ« saktĂ« se sondazhet.

Fluksi i kapitalit ka nxitur njĂ« “garĂ« ari”. Kalshi siguroi kĂ«tĂ« muaj njĂ« investim 1 miliard dollarĂ«, duke e vlerĂ«suar nĂ« 11 miliardĂ«. Polymarket arriti njĂ« moment kyç nĂ« tetor, kur Intercontinental Exchange (ICE), kompania qĂ« zotĂ«ron NYSE, njoftoi njĂ« investim strategjik deri nĂ« 2 miliardĂ« dollarĂ« dhe u bĂ« shpĂ«rndarĂ«s i tĂ« dhĂ«nave tĂ« Polymarket pĂ«r investitorĂ«t institucionalĂ«.

Interesi institucional Ă«shtĂ« i qartĂ«. CEO i CME Group, Terrence Duffy, i quajti tregjet e parashikimit “njĂ« fushĂ« legjitime spekulimi dhe agregimi informacioni”.

Tregjet e parashikimit me bazë në BE nuk kanë marrë hov dhe rregulloret i kanë mbajtur kryesisht jashtë.

Nga tejkalimi i sondazheve te partneritetet

Këto platforma funksionojnë si bursa: përdoruesit blejnë e shesin kontrata binare (po/jo) mbi ngjarje të ardhshme si zgjedhje, fitime kompanish apo rezultate sportive. Kontratat zakonisht paguajnë 1 dollar nëse ngjarja ndodh dhe 0 nëse jo.

Rëndësia e tyre u konfirmua pas zgjedhjeve presidenciale të SHBA 2024 dhe zgjedhjeve të parakohshme gjermane 2025, ku shpesh rezultuan po aq ose më të sakta se sondazhet.

Kjo ka detyruar median tradicionale të përshtatet. CNN njoftoi një partneritet me Kalshi për integrimin e të dhënave live; pak ditë më vonë, të njëjtën gjë bëri CNBC.

Tregti e brendshme dhe manipulim

KritikĂ«t thonĂ« se kĂ«to tregje e kanĂ« “gamifikuar” jetĂ«n shoqĂ«rore, duke nxitur bixhoz, tregti tĂ« brendshme dhe manipulim tĂ« rezultateve.

Në dhjetor, një tregtar në Polymarket fitoi mbi 1 milion dollarë duke parashikuar saktë kërkimet e Google, duke ngritur dyshime për përdorim informacioni të brendshëm. Anonimiteti e vështirëson identifikimin e abuzimeve.

Në tetor, CEO i Coinbase, Brian Armstrong, demonstroi rrezikun e manipulimit kur theksoi me qëllim fjalë kyçe gjatë një telefonate fitimesh, duke ndryshuar menjëherë probabilitetet në tregje.

Rregullatori i BE-së

Në BE, goditja nisi në fund të 2024 kur Franca bllokoi Polymarket si bixhoz i palicencuar. Belgjika, Polonia dhe Italia ndoqën. Rumania e futi në listë të zezë pas basteve mbi zgjedhjet presidenciale 2025.

Megjithatë, në vende si Gjermania dhe Spanja, tregjet janë ende të aksesueshme. Peizazhi rregullator mbetet i fragmentuar.

Deri në korrik 2026 përfundon periudha kalimtare e rregullores MiCA. Sipas ESMA-s, ajo përfshin rregulla të rrepta kundër abuzimit të tregut për platformat që përdorin kripto-asete.

Realiteti i ri është se çdo ngjarje botërore po çmohet në kohë reale dhe BE-ja duhet të vendosë: të marrë pjesë apo të ndalojë plotësisht. / Euronews

The post Biznesi i parashikimit të së ardhmes po lulëzon, rregullatorët e BE-së mbeten të shqetësuar appeared first on Revista Monitor.

Çdo analist i Wall Street parashikon njĂ« rritje tĂ« tregut tĂ« aksioneve nĂ« 2026

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
30 December 2025 at 12:15

Në bankat e mëdha dhe në kompanitë e investimeve, është konsoliduar një konsensus optimist: tregu i aksioneve në SHBA do të rritet në vitin 2026 për të katërtin vit radhazi, duke shënuar serinë më të gjatë të fitoreve në pothuajse dy dekada.

Ka mjaft ankth për rreziqet që kërcënojnë këtë treg që e ka shtyrë indeksin S&P 500 të rritet me rreth 90% që nga minimumi i tetorit 2022. Bumi i inteligjencës artificiale mund të shndërrohet në dështim. Ekonomia dhe vendimet e Rezervës Federale për normat e interesit, mund të sfidojnë pritshmëritë. Dhe viti i dytë i presidencës së Donald Trump mund të sjellë edhe më shumë goditje të paparashikuara sesa i pari.

Por pas tre vitesh gjatë të cilave rritja marramendëse e tregut të aksioneve i ka bërë thirrjet pesimiste të duken qesharake, strategët e shitjes po ecin të gjithë në të njëjtin hap optimizmi, me parashikimin mesatar për fundvitin e indeksit S&P 500 që nënkupton një rritje tjetër prej rreth 9% vitin e ardhshëm. Asnjë nga 21 parashikuesit e anketuar nga Bloomberg News nuk pret rënie.

“PesimistĂ«t kanĂ« gabuar pĂ«r kaq gjatĂ«, sa njerĂ«zit janĂ« lodhur disi nga ajo histori,” tha strategu veteran i tregut dhe optimisti i kahershĂ«m Ed Yardeni. Ai pret qĂ« S&P 500 ta mbyllĂ« vitin e ardhshĂ«m nĂ« nivelin 7,700, rreth 11% mbi mbylljen e javĂ«s sĂ« kaluar, megjithatĂ« edhe ai e sheh mungesĂ«n e zĂ«rave kundĂ«r si disi shqetĂ«suese.

“KĂ«tu dalin instinktet e mia kundĂ«rshtuese: gjĂ«rat mĂ« kanĂ« shkuar pĂ«r mrekulli pĂ«r kaq gjatĂ«, sa Ă«shtĂ« pak shqetĂ«suese qĂ« tĂ« gjithĂ« tĂ« tjerĂ«t duken po aq optimistĂ«,” tha ai. “Pesimizmi Ă«shtĂ« jashtĂ« mode pĂ«r momentin.”

Ky besim u përforcua nga një vit i trazuar për tregun, kur shitjet masive në fillim të vitit 2025, të nxitura nga sfida e mundshme e DeepSeek ndaj kompanive amerikane të IA dhe nga lufta kaotike tregtare e Trump, kërcënuan objektivat optimiste të parashikuesve.

NdĂ«rsa S&P 500 iu afrua njĂ« tregu nĂ« rĂ«nie, gati 20% mĂ« poshtĂ« nga mesi i shkurtit deri nĂ« fillim tĂ« prillit, strategĂ«t i ulĂ«n parashikimet me ritmin mĂ« tĂ« shpejtĂ« qĂ« nga kriza e Covid, vetĂ«m pĂ«r t’i rritur sĂ«rish mĂ« pas, teksa aksionet shĂ«nuan njĂ« nga rikuperimet mĂ« tĂ« shpejta qĂ« nga vitet 1950.

Kjo e zgjati njĂ« periudhĂ« tĂ« vĂ«shtirĂ« pĂ«r “parashikuesit” e tregut qĂ« nga pandemia, pasi ekonomia ka rezultuar çuditĂ«risht rezistente, edhe pasi tarifat e Trump goditĂ«n globalizimin qĂ« e ka ushqyer pĂ«r dekada. Investimet masive nĂ« IA, tĂ« derdhura nĂ« ndĂ«rtimin e qendrave tĂ« tĂ« dhĂ«nave dhe nĂ« çipe kompjuterike me fuqi tĂ« lartĂ«, kanĂ« vazhduar tĂ« nxisin pesĂ« gjigantĂ«t e teknologjisĂ«, tĂ« cilĂ«t ishin pĂ«rgjegjĂ«s pĂ«r gati gjysmĂ«n e rritjes sĂ« S&P 500 kĂ«tĂ« vit.

Lëkundjet e objektivave për S&P 500

“ËshtĂ« e ndĂ«rlikuar, sepse mendoj se ka pasur njĂ« nivel shumĂ« tĂ« lartĂ« pasigurie gjatĂ« pesĂ« viteve tĂ« fundit, dhe veçanĂ«risht kĂ«tĂ« vit,” tha Michael Kantrowitz, kryestrateg i investimeve nĂ« Piper Sandler & Co., i cili hoqi dorĂ« nga praktika e publikimit tĂ« objektivave vjetore pĂ«r S&P 500. “Kur ka shumĂ« pasiguri, investitorĂ«t bĂ«hen shumĂ« miopĂ« dhe reagojnĂ« ndaj tĂ« dhĂ«nave tĂ« ndryshme, dhe nuk duhet shumĂ« pĂ«r tĂ« ndryshuar opinionin dhe konsensusin.”

MegjithatĂ«, nĂ«se parashikuesit e Wall Street-it kanĂ« tĂ« drejtĂ« pĂ«r vitin 2026, aksionet po shkojnĂ« drejt periudhĂ«s mĂ« tĂ« gjatĂ« tĂ« rritjeve vjetore qĂ« nga periudha para KrizĂ«s Financiare Globale. Objektivat mĂ« tĂ« larta, nĂ«se realizohen, do tĂ« shĂ«nonin gjithashtu herĂ«n e parĂ« qĂ« S&P ka pasur katĂ«r vite radhazi me kthime dyshifrore qĂ« nga flluska e “dot-com”-it e viteve 1990.

Christopher Harvey, strateg i kahershĂ«m qĂ« kĂ«tĂ« vit u zhvendos nĂ« CIBC Capital Markets nga Wells Fargo Securities, ishte njĂ« nga tĂ« paktĂ«t parashikues qĂ« i qĂ«ndroi bindjeve tĂ« tij gjatĂ« luhatjeve tĂ« kĂ«tij viti — duke parashikuar se S&P 500 do ta mbyllte vitin nĂ« 7,007 — dhe doli i saktĂ«. Indeksi u mbyll rreth 6,930 tĂ« premten, vetĂ«m 1% poshtĂ« vlerĂ«simit tĂ« tij.

Harvey pret qĂ« treguesi referencĂ« ta mbyllĂ« vitin 2026 nĂ« 7,450, qĂ« nĂ«nkupton njĂ« rritje prej rreth 8%. Por ai paralajmĂ«roi se “njerĂ«zit po nĂ«nvlerĂ«sojnĂ« shumĂ« rreziqe makroekonomike”.

Mes tyre: mundĂ«sia qĂ« Rezerva Federale t’i mbajĂ« normat e interesit tĂ« pandryshuara pĂ«r mĂ« gjatĂ« sesa presin aktualisht tregtarĂ«t; njĂ« shtytje nga SHBA-ja pĂ«r tĂ« rritur tarifat ndaj KanadasĂ« ose MeksikĂ«s; ose drejtues tĂ« kompanive qĂ« mund tĂ« pĂ«rpiqen tĂ« ulin pritshmĂ«ritĂ« pĂ«r fitimet pas njĂ« periudhe tĂ« fortĂ«.

“Kjo mund tĂ« fillojĂ« ta pĂ«rmbysĂ« ekuilibrin,” tha ai.

Objektivi më i lartë parashikon vitin e katërt radhazi me fitime dyshifrore
Do të ishte seria më e mirë fituese e S&P 500 që nga viti 1999
Burimi: Bloomberg
Shënim: Parashikimi për 2026 bazohet në mbylljen e S&P 500 më 26 dhjetor

Si pothuajse të gjithë të tjerët, edhe analistët e JPMorgan Chase & Co. u befasuan nga trazirat që përfshinë tregun e aksioneve në fillim të këtij viti. Në prill, kur lufta tregtare e Trump tronditi tregjet, ata hoqën dorë nga pikëpamja pozitive që kishin për vitin 2025 dhe u bënë më pesimistët ndër strategët e ndjekur nga Bloomberg, duke parashikuar se S&P do ta mbyllte vitin 2025 me një rënie prej 12%.

Në qershor, banka braktisi qëndrimin pesimist për të parashikuar fitime modeste. Por edhe ky parashikim rezultoi tepër konservator, pasi S&P përfundimisht u rrit me gati 18% këtë vit.

Për vitin 2026, JPMorgan ka hequr dorë nga qëndrimi i kujdesshëm, duke parashikuar se S&P do të rritet në 7,500, i mbështetur nga fitime të forta të kompanive dhe norma më të ulëta interesi.

Mislav Matejka, drejtues i strategjisĂ« globale dhe europiane tĂ« aksioneve nĂ« JPMorgan, tha se optimizmi mbĂ«shtetet gjithashtu nga rritja rezistente, inflacioni nĂ« rĂ«nie dhe bindja se rritja e aksioneve tĂ« AI-sĂ« pasqyron njĂ« transformim tĂ« mundshĂ«m ekonomik — jo njĂ« flluskĂ« qĂ« do tĂ« shpĂ«rthejĂ«.

“NĂ«se ekonomia Ă«shtĂ« mĂ« e dobĂ«t sesa parashikojmĂ«, tregu i aksioneve nuk do ta marrĂ« domosdoshmĂ«risht negativisht,” tha ai. “Ai do tĂ« mbĂ«shtetet te Fed-i pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« punĂ«n e vĂ«shtirĂ«.”

Ndërsa nuk ka parashikime katastrofike për aksionet amerikane vitin e ardhshëm, Savita Subramanian e Bank of America Corp. është ndër të paktat që kërkojnë më shumë kujdes.

Ajo thotĂ« se treguesi do tĂ« rritet nĂ« 7,100 nĂ« vitin 2026, i kufizuar nga vlerĂ«sime tĂ« larta. Por gama e gjerĂ« e skenarĂ«ve optimistĂ« dhe pesimistĂ« qĂ« ajo paraqet pasqyron shkallĂ«n e pasigurisĂ«. NjĂ« recesion, sipas saj, mund t’i rrĂ«zojĂ« aksionet me 20%. Nga ana tjetĂ«r, fitime shumĂ« mĂ« tĂ« larta sesa pritej mund t’i shtyjnĂ« ato tĂ« rriten deri nĂ« 25%.

Për momentin, strategët duket se po mbështeten te një mësim i nxjerrë me vështirësi gjatë viteve të fundit: mos e nënvlerësoni forcën e tregut amerikan të aksioneve.

Edhe bazat ekonomike e mbështesin këtë pikëpamje. Ekonomia amerikane u zgjerua në tremujorin e tretë me ritmin më të shpejtë në dy vite, e nxitur nga qëndrueshmëria e shpenzimeve të konsumatorëve dhe bizneseve, si dhe nga politika tregtare më të qeta. Ndërkohë, korporatat amerikane pritet të regjistrojnë sërish rritje dyshifrore të fitimeve.

“VetĂ«m sepse viti po ndryshon, nuk do tĂ« thotĂ« se duhet tĂ« ndryshosh pikĂ«pamjet,” tha Manish Kabra, drejtues i strategjisĂ« sĂ« aksioneve amerikane nĂ« SociĂ©tĂ© GĂ©nĂ©rale SA.

“Perspektiva e fitimeve Ă«shtĂ« e fortĂ« dhe po shtrihet pĂ«rtej teknologjisĂ«,” shtoi ai, duke vĂ«nĂ« nĂ« dukje edhe stimulimin ekonomik nga uljet e normave tĂ« interesit nga Fed-i dhe ligji pĂ«r uljen e taksave i Trump. “Kuadri makroekonomik Ă«shtĂ« thjesht solid.” / Bloomberg

The post Çdo analist i Wall Street parashikon njĂ« rritje tĂ« tregut tĂ« aksioneve nĂ« 2026 appeared first on Revista Monitor.

Rutina e mëngjesit për të rritur dopaminën dhe për ta nisur ditën me humor të mirë

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
30 December 2025 at 11:05

Shpesh e nënvlerësojmë se sa shumë ritualet e mëngjesit mund të përcaktojnë tonin e gjithë ditës.

Kur i jep pĂ«rparĂ«si aktiviteteve qĂ« nxisin çlirimin natyral tĂ« dopaminĂ«s, nuk po zgjohesh thjesht, po i jep trurit njĂ« avantazh pĂ«r t’u ndier i motivuar dhe i balancuar.

“Dopamina Ă«shtĂ« njĂ« neurotransmetues, pra njĂ« kimikat qĂ« çlirohet nga qelizat e trurit, dhe lidhet kryesisht me motivimin, tĂ« nxĂ«nit dhe pĂ«rforcimin,” thotĂ« Mia Soviero, studiuese e neuroshkencĂ«s qĂ« ka kryer kĂ«rkime nĂ« NYU Langone Health dhe nĂ« Institutin Zuckerman tĂ« Universitetit Columbia.

“Nuk ka tĂ« bĂ«jĂ« vetĂ«m me ndjesinĂ« qĂ« tĂ« jemi mirĂ«. Kryesisht ka tĂ« bĂ«jĂ« me tĂ« mĂ«suarit dhe motivimin.

Ajo e ndihmon trurin tĂ« kuptojĂ« cilat veprime ia vlen tĂ« pĂ«rsĂ«riten dhe cilat zakone duhet tĂ« pĂ«rforcojmĂ«,” shton Soviero, e cila ka themeluar edhe organizatĂ«n jofitimprurĂ«se Research Girl, Inc., pĂ«r tĂ« mbĂ«shtetur studiuesit e rinj.

Një keqkuptim i zakonshëm, thotë ajo, është se nivelet e dopaminës duhet të jenë gjithmonë të larta. Në fakt, ato duhet të luhaten.

“Nuk duam dopaminĂ« vazhdimisht shumĂ« tĂ« lartĂ«, por njĂ« sistem tĂ« shĂ«ndetshĂ«m dopamine. QĂ«llimi Ă«shtĂ« tĂ« krijosh modele tĂ« mira, ku dopamina çlirohet siç duhet.”

Ja si i strukturon Soviero mëngjeset për ta mbajtur sistemin e dopaminës të shëndetshëm:

Hapi 1: Ekspozimi ndaj dritës së diellit

Rutina ideale nis një natë më parë: gjumi i mjaftueshëm vendos bazën për ditën tjetër. Në mëngjes, ajo sigurohet të marrë dritë dielli.

“Hapja e perdes dhe marrja e disa minutave dritĂ« dielli nĂ« fytyrĂ« Ă«shtĂ« provuar shkencĂ«risht se ul simptomat e depresionit, veçanĂ«risht te depresioni sezonal.”

Drita ndikon drejtpërdrejt te ritmi cirkadian. Mungesa e saj mund të rrisë melatoninën dhe të ulë serotoninën, duke sjellë ndjesi plogështie.

Hapi 2: Sudoku

Soviero rezervon kohĂ« pĂ«r aktivitete tĂ« vogla, por domethĂ«nĂ«se, si zgjidhja e njĂ« Sudoku ditore. “ËshtĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« e shkĂ«lqyer pĂ«r ta nisur ditĂ«n me pak dopaminĂ«.”

Risi dhe përvoja pozitive të papritura rrisin dopaminën; prandaj edhe enigmat, fjalëkryqet apo puzzle kanë efekt të ngjashëm.

Hapi 3: Dërgo një mesazh një miku

Çdo mĂ«ngjes, ajo dĂ«rgon njĂ« mesazh tĂ« thjeshtĂ«: “MirĂ«mĂ«ngjes, si je sot?” “NjerĂ«zit janĂ« biologjikisht tĂ« ndĂ«rtuar pĂ«r lidhje,” thotĂ« ajo.

Kontakti social përmirëson humorin dhe është i dobishëm jo vetëm për trurin, por edhe për trupin.

Izolimi dhe vetmia lidhen me rreziqe më të larta për sëmundje të zemrës, demencë dhe depresion, sipas CDC. / CNBC

The post Rutina e mëngjesit për të rritur dopaminën dhe për ta nisur ditën me humor të mirë appeared first on Revista Monitor.

Before yesterdayMain stream

Bullgaria përgatitet për adoptimin e euros mes entuziazmit dhe skepticizmit

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
29 December 2025 at 15:02

Bankat, bizneset dhe blerĂ«sit nĂ« Bullgari po pĂ«rgatiten kĂ«tĂ« javĂ« t’i thonĂ« lamtumirĂ« monedhĂ«s lev, nĂ« prag tĂ« kalimit te euro mĂ« 1 janar, njĂ« moment i shumĂ«pritur qĂ« po pĂ«rballet me entuziazĂ«m, skepticizĂ«m dhe, pĂ«r disa, edhe me zemĂ«rim.

Bullgaria, vendi buzë Detit të Zi në kufirin juglindor të Bashkimit Europian, do të jetë vendi i 21-të që i bashkohet zonës së euros, pasi këtë vit përmbushi kriteret formale të anëtarësimit, përfshirë inflacionin, deficitin buxhetor, kostot afatgjata të huamarrjes dhe stabilitetin e kursit të këmbimit.

Ky hap vjen dy vjet pasi Kroacia u bashkua në janar 2023, vendi i fundit që e bëri këtë, dhe do ta çojë numrin e Europianëve që përdorin këtë monedhë në mbi 350 milionë. Anëtarësimi në Eurozonë, përveç përdorimit të kartëmonedhave dhe monedhave euro, nënkupton gjithashtu një vend në Këshillin Drejtues të Bankës Qendrore Europiane, që përcakton normat e interesit.

Ndërsa qeveri të njëpasnjëshme bullgare janë përpjekur ta ndërmarrin këtë hap që prej anëtarësimit në BE në vitin 2007, vendi ballkanik me 6.7 milionë banorë është i ndarë për këtë çështje, tregojnë sondazhet, edhe pse bizneset janë kryesisht pro.

Dyshime mes disa bullgarëve

Disa kanë frikë se euro do të rrisë çmimet, ose janë dyshues ndaj establishmentit politik vendas, i cili ndodhet në një krizë që çoi në dorëheqjen e qeverisë këtë muaj, mes protestave të gjera kundër rritjeve të propozuara të taksave.

Në një vend me lidhje historike kulturore dhe politike me Rusinë, shumëkush është i kujdesshëm ndaj një afrimi të mëtejshëm me Europën.

“Jam kundĂ«r, sĂ« pari sepse leva Ă«shtĂ« monedha jonĂ« kombĂ«tare,” tha njĂ« pensionist nga Sofja, Emil Ivanov, i intervistuar teksa bĂ«nte pazar. “SĂ« dyti, Europa po shkon drejt shkatĂ«rrimit, gjĂ« qĂ« e ka pĂ«rmendur edhe presidenti amerikan (Donald Trump) nĂ« strategjinĂ« e re tĂ« sigurisĂ« kombĂ«tare.

“Mund tĂ« mos jem gjallĂ« kur kjo (shkatĂ«rrimi i BE-sĂ«) tĂ« ndodhĂ«, por atje po shkojnĂ« tĂ« gjitha gjĂ«rat.”

Bizneset janë përgatitur 

Disa analistë politikë thanë se fushata për promovimin e euros ka qenë e dobët dhe se njerëzit e moshuar, veçanërisht në zonat e largëta, do ta kenë të vështirë të përshtaten. Ata shtuan se mungesa e një qeverie të qëndrueshme mund ta ndërlikojë më tej ndryshimin.

MegjithatĂ«, nĂ« rrugĂ«t dhe dyqanet e Sofjes, bizneset janĂ« pĂ«rgatitur. Çmimet e gjithçkaje, nga frutat te shishet e verĂ«s, shfaqen si nĂ« leva ashtu edhe nĂ« euro. Reklama tĂ« financuara nga qeveria tregojnĂ« kursin e kĂ«mbimit euro–leva me njĂ« mesazh qĂ« thotĂ«: “E kaluar e pĂ«rbashkĂ«t. E ardhme e pĂ«rbashkĂ«t. MonedhĂ« e pĂ«rbashkĂ«t.” Reklama televizive kanĂ« paralajmĂ«ruar gjithashtu ndryshimin e afĂ«rt.

Disa e kanĂ« mirĂ«pritur kĂ«tĂ« hap. “Jo vetĂ«m tĂ« moshuarit, por edhe tĂ« gjithĂ« tĂ« rinjtĂ« mund tĂ« udhĂ«tojnĂ« lehtĂ«sisht duke pĂ«rdorur euro, nĂ« vend qĂ« tĂ« duhet tĂ« kĂ«mbejnĂ« para,” tha Veselina Apostovlova, njĂ« pensioniste qĂ« po bĂ«nte pazar nĂ« Sofje.

Edhe bizneset që shesin mallra përtej kufijve janë mbështetëse.

Natalia Gadjeva, pronare e kantinĂ«s sĂ« verĂ«s Dragomir Estate nĂ« LuginĂ«n e TrakisĂ«, i tha Reuters: “PĂ«r mua, gjĂ«ja mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme Ă«shtĂ« qĂ« do tĂ« eliminohen tĂ« gjitha operacionet qĂ« lidhen me konvertimin e monedhĂ«s dhe ribĂ«rjen e faturave nĂ« euro dhe mĂ« pas nĂ« leva.” / Reuters

The post Bullgaria përgatitet për adoptimin e euros mes entuziazmit dhe skepticizmit appeared first on Revista Monitor.

Bumi i IA shton 500 miliardë dollarë në pasurinë e miliarderëve amerikanë të teknologjisë në 2025

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
29 December 2025 at 11:21

Elon Musk mbetet në krye, ndërsa Jensen Huang i Nvidias ngjitet në renditje falë rritjes së pasurive të nxitura nga IA

Miliarderët më të pasur të kompanive teknologjike në SHBA shtuan më shumë se 550 miliardë dollarë në pasurinë e tyre të kombinuar neto këtë vit, teksa përfituan nga entuziazmi i investitorëve për kompanitë kryesore të inteligjencës artificiale.

Dhjetë themeluesit dhe drejtuesit kryesorë amerikanë të teknologjisë zotëronin më shumë se 2.5 trilionë dollarë në para, aksione dhe investime të tjera në mbyllje të tregtimit në Nju Jork, në prag të Krishtlindjeve, sipas të dhënave të Bloomberg. Kjo shifër është rritur nga 1.9 trilionë dollarë në fillim të këtij viti dhe vjen në një kohë kur indeksi S&P 500 është rritur me më shumë se 18 për qind.

Liderët e Silicon Valley kanë përfituar nga qindra miliardë dollarë të shpenzuar globalisht për çipe të IA, qendra të dhënash dhe produkte, edhe pse një pjesë e këtyre fitimeve është tkurrur muajt e fundit për shkak të shqetësimeve mbi një flluskë investimesh të nxitur nga IA.

“Kjo Ă«shtĂ« tĂ«rĂ«sisht spekulative dhe e lidhur me suksesin e IA,” tha Jason Furman, profesor i ekonomisĂ« nĂ« Universitetin e Harvardit dhe konsulent pĂ«r startup-in OpenAI. “Ka njĂ« pikĂ«pyetje tĂ« madhe nĂ«se e gjithĂ« kjo do tĂ« japĂ« rezultat, por investitorĂ«t po parashikojnĂ« se po.”

Elon Musk mbetet në krye të listës, me një pasuri neto që është rritur me gati 50 për qind, në 645 miliardë dollarë. Ai e humbi vetëm për pak kohë këtë pozicion në shtator, kur u tejkalua nga themeluesi i Oracle, Larry Ellison. Pasuria e tij u rrit ndjeshëm në një vit kur ai siguroi një paketë shpërblimi prej 1 trilion dollarësh nga aksionerët e Teslas dhe vlerësimi i kompanisë së tij të hapësirës SpaceX u rrit në 800 miliardë dollarë.

Dhjetë miliarderët më të pasur të teknologjisë në SHBA, sipas pasurisë neto, renditen si më poshtë:

  1. Elon Musk – 645 miliardĂ« dollarĂ«
  2. Larry Page – 270 miliardĂ« dollarĂ«
  3. Jeff Bezos – 255 miliardĂ« dollarĂ«
  4. Sergey Brin – 251 miliardĂ« dollarĂ«
  5. Larry Ellison – 251 miliardĂ« dollarĂ«
  6. Mark Zuckerberg – 236 miliardĂ« dollarĂ«
  7. Steve Ballmer – 170 miliardĂ« dollarĂ«
  8. Jensen Huang – 156 miliardĂ« dollarĂ«
  9. Michael Dell – 141 miliardĂ« dollarĂ«
  10. Bill Gates – 118 miliardĂ« dollarĂ«

NjĂ« tjetĂ«r pĂ«rfitues i madh nga bumi i IA Ă«shtĂ« Jensen Huang, themeluesi i prodhuesit tĂ« çipave Nvidia, e cila Ă«shtĂ« rritur me shpejtĂ«si pĂ«r t’u bĂ«rĂ« kompania mĂ« e madhe e listuar nĂ« botĂ«, me njĂ« kapitalizim tregu mbi 4 trilionĂ« dollarĂ«.

Dokumentet e depozituara pranë autoriteteve tregojnë se Huang ka shitur mbi 1 miliard dollarë aksione gjatë këtij viti, ndërsa përfiton nga ngjitja e Nvidias si prodhuesi kryesor në botë i çipeve të avancuara të inteligjencës artificiale.

Edhe Jeff Bezos i Amazon ka shitur aksione me vlerë 5.6 miliardë dollarë këtë vit, ndërsa Michael Dell ka shitur më shumë se 2 miliardë dollarë aksione në kompaninë teknologjike që mban emrin e tij.

Mark Zuckerberg i Meta ka rënë në renditje pas një rënieje të fundit të çmimit të aksioneve të rrjetit social, teksa investitorët janë bërë më të kujdesshëm për shkak të shpenzimeve të mëdha për infrastrukturën e IA dhe paketave të pagesave për studiuesit kryesorë të këtij sektori.

Larry Ellison pa pasurinë e tij neto të rritej ndjeshëm pasi Oracle njoftoi tre muaj më parë një marrëveshje prej 300 miliardë dollarësh për qendra të dhënash me OpenAI. Megjithatë, shqetësimet mbi mënyrën se si kompania po financon ndërtimin e këtyre qendrave kanë bërë që çmimi i aksioneve të Oracle të bjerë me 40 për qind nga kulmi i arritur në shtator.

Mark Zuckerberg dhe Larry Ellison u tejkaluan nga bashkëthemeluesit e Google, Larry Page dhe Sergey Brin, pas rritjes së pasurive të tyre neto me përkatësisht 270 miliardë dhe 255 miliardë dollarë, teksa gjiganti i kërkimit shënon përparime me modelet dhe çipat e veta të inteligjencës artificiale.

Bill Gates i Microsoft ishte i vetmi individ në këtë listë që e mbylli vitin me një pasuri më të ulët se në fillim, ndërsa vazhdoi të shiste aksionet e tij në gjigantin e softuerëve për të financuar aktivitetet e tij filantropike. / FT

The post Bumi i IA shton 500 miliardë dollarë në pasurinë e miliarderëve amerikanë të teknologjisë në 2025 appeared first on Revista Monitor.

A do të flinit mbi akull? Hotelet dimërore që shkrijnë çdo pranverë

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
29 December 2025 at 11:00

Të ndërtuara çdo dimër dhe të destinuara të zhduken me ardhjen e pranverës, hotelet e akullit po kthehen në një nga përvojat më të pazakonta dhe më të kërkuara të turizmit dimëror.

Tarifat zakonisht nisin nga rreth 400 euro për natë në hotelet prej akulli, ku vizitorët flenë në shtretër të ndërtuar nga uji i ngrirë i lumenjve.

ËshtĂ« sezoni i tyre: jo thjesht pĂ«r pushime dimĂ«rore, por pĂ«r hotelet e akullit, njĂ« risi e ftohtĂ« qĂ« rikthehet çdo vit nga Kanadaja dhe Laplanda finlandeze deri nĂ« Zermatt tĂ« ZvicrĂ«s.

Këto struktura janë njëherazi arritje inxhinierike, ekspozita të përkohshme arti dhe, gjithnjë e më shumë, destinacione luksi.

Nuk bëhet fjalë vetëm për dhoma të gdhendura në akull. Në hotelet më të konsoliduara, interierët planifikohen me muaj dhe artistë ftohen të krijojnë suita unike.

Në ICEHOTEL 36 në veri të Suedisë ka 12 suita tematike: nga një bibliotekë e ngrirë e gdhendur në mure. Vizitorët flenë mbi dyshekë të izoluar termikisht, ndërsa ambientet e banjove janë të ngrohta dhe të ndara.

Modele të tjera ndryshojnë në koncept, por jo në komoditet.

Apukka Resort pranë Rovaniemit ofron iglu xhami të ngrohur për të parë Dritat Veriore; HÎtel de Glace në Québec kombinon dhoma të gdhendura me sauna dhe xhakuzi; ndërsa në ICEHOTEL shërbehen menu degustimi me produkte lokale, ndonjëherë edhe mbi blloqe akulli.

 

Si ndërtohet një hotel akulli?

Akulli mblidhet në fund të dimrit ose fillim pranvere nga lumenjtë përreth dhe ruhet deri. Punimet nisin kur temperaturat bien nën zero, zakonisht në nëntor.

ICEHOTEL shtrihet nĂ« rreth 2,800 mÂČ, pĂ«rdor afro 550 tonĂ« akull dhe mijĂ«ra metra kub “snis” (pĂ«rzierje bore dhe akulli) pĂ«r mure e tavane. Çdo vit Ă«shtĂ« unik dhe nuk pĂ«rsĂ«ritet.

Ku mund të qëndroni?

– JukkasjĂ€rvi, Suedi (ICEHOTEL 36): nga rreth 600 euro pĂ«r dy persona, pĂ«rfshirĂ« pajisje termike dhe mĂ«ngjes.
– Zermatt, ZvicĂ«r (Iglu-Dorf): nga 450 euro pĂ«r dy, me darkĂ« dhe mĂ«ngjes.
– LaplandĂ«, FinlandĂ« (Apukka): nga 400 euro pĂ«r natĂ«.
– QuĂ©bec, Kanada (HĂŽtel de Glace): nga 500 euro pĂ«r natĂ«.

/ Euronews, Shqip.al

The post A do të flinit mbi akull? Hotelet dimërore që shkrijnë çdo pranverë appeared first on Revista Monitor.

“A”-ja te IA do tĂ« thotĂ« ankth, dhe nuk ka asgjĂ« artificiale nĂ« tĂ«

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
28 December 2025 at 11:34

Nga Ann Kirschner

Kur nisa të shkruaj një përmbledhje të vitit për arsimin e lartë, synimi ishte të reflektoja mbi një vit jashtëzakonisht të vështirë: sulme ndaj financimit të kërkimit, presion mbi studentët ndërkombëtarë, rënie regjistrimesh dhe boshllëqe buxhetore.

Por hija mĂ« e madhe mbi kampuset universitare sot Ă«shtĂ« inteligjenca artificiale (IA). Dhe “A”-ja nĂ« “IA”, pĂ«r shumĂ«kĂ«nd, do tĂ« thotĂ« ankth.

IA është bërë njëkohësisht simbol i gjithçkaje që nuk shkon në arsimin e lartë dhe i pothuajse çdo gjëje që mund ta shpëtojë atë. Bisedat me drejtues universitetesh sillen rreth të njëjtave pyetje: si të përmirësohet këshillimi i studentëve, si të ulen kostot, si të modernizohen proceset, si të përgatiten studentët për tregun e punës.

Këto nuk janë probleme të reja, por arsimi i lartë ka qenë historikisht shumë rezistent ndaj ndryshimit.

Premtimi i IA si mjeti përfundimtar i produktivitetit përballet me një realitet të ngadaltë institucional.

Shumë drejtues akademikë nuk janë të përgatitur për ta integruar teknologjinë në mënyrë strategjike, edhe pse e ardhmja i përket organizatave që dinë të kombinojnë njerëzit me IA.

Kjo është edhe më e vërtetë në universitete, ku përvoja e studentëve sot nuk ka më asnjë ngjashmëri me atë të brezave të mëparshëm.

A për Aktivizim

Ritrajnimi profesional është i pashmangshëm. Ashtu si kirurgët u detyruan të mësonin teknika të reja, edhe pedagogët duhet të përshtaten me mjete që nuk ekzistonin më parë.

Anketat tregojnë se përdorimi i IA nga stafi akademik po rritet, por ende mbetet i kufizuar dhe i shoqëruar me frikëra për etikën, mashtrimin dhe privatësinë e të dhënave.

Institucionet që e trajtojnë IA vetëm si shkelje të integritetit akademik rrezikojnë të shkëputen nga e ardhmja.

A për Akses

Në mënyrë ironike, për ata që shqetësohen për barazinë, IA është demokratizuesi më i madh.

Ajo mund të ofrojë mësim të personalizuar, 24/7, në çdo gjuhë dhe nivel, duke përmbushur nevojat për arsim dhe rikualifikim në një treg pune që po ndryshon me shpejtësi. Monopoli tradicional i universiteteve mbi transmetimin e dijes po merr fund.

A për Aftësi veprimi

Studentët e kanë kuptuar këtë më shpejt se institucionet. Ata jetojnë tashmë në të ardhmen, ndërsa universitetet ende peshojnë rreziqet.

Ndërkohë, IA po godet fort vendet e punës për të rinjtë, duke i lënë të ata të papërgatitur. Zgjidhja kërkon lidhje më të forta mes arsimit dhe punës, mësim të aplikuar dhe bashkëpunim real me punëdhënësit.

Viti ka qenë jashtëzakonisht i vështirë për arsimin e lartë, por ka edhe shembuj lidershipi që po përballen me realitetin.

Megjithatë, paraliza kulturore ka një kosto të lartë. IA nuk do të presë leje për të riformësuar të mësuarit dhe punën.

“A”-ja nĂ« IA mund tĂ« vazhdojĂ« tĂ« nĂ«nkuptojĂ« ankth. Por mĂ« mirĂ« do tĂ« ishte tĂ« nĂ«nkuptonte veprim. Zgjedhja, pĂ«r momentin, Ă«shtĂ« ende nĂ« dorĂ«n tonĂ«. / Forbes

The post “A”-ja te IA do tĂ« thotĂ« ankth, dhe nuk ka asgjĂ« artificiale nĂ« tĂ« appeared first on Revista Monitor.

Cili vend shpenzon më shumë për dhuratat e fundvitit në BE?

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
27 December 2025 at 11:20

Shpenzimet për Krishtlindje dhe Vitin e Ri në Bashkimin Europian po rriten ndjeshëm në vitin 2025, të nxitura nga rritja e çmimeve për shkak të inflacionit dhe nga rregullat më të rrepta për sigurinë e lodrave.

Teksa festat afrohen dhe blerjet e dhuratave janë në kulm, Gjermania pritet të jetë shpenzuesja më e madhe në BE gjatë sezonit festiv, sipas të dhënave të platformës Statista.

Në vitin 2025, shpenzimet për blerjet me pakicë gjatë periudhës së Krishtlindjes në Gjermani parashikohen të arrijnë rreth 85.24 miliardë euro. Pas saj renditet Franca me rreth 71.65 miliardë euro, ndërsa Italia me mbi 43 miliardë euro.

Në shkallë më të gjerë europiane, Mbretëria e Bashkuar kryeson listën, me një rritje të pritshme 3.5% krahasuar me vitin 2024, sipas një sondazhi të PwC, edhe pse sezoni i blerjeve festive nisi më ngadalë këtë vit.

MegjithatĂ«, dhuratat kĂ«tĂ« vit pritet tĂ« jenĂ« mĂ« tĂ« shtrenjta. Sipas Eurostat, inflacioni vjetor nĂ« EurozonĂ« u vlerĂ«sua nĂ« 2.2% nĂ« nĂ«ntor 2025, nga 2.1% njĂ« muaj mĂ« parĂ«. “Shpenzimet e festave pritet tĂ« pasqyrojnĂ« njĂ« qasje mĂ« tĂ« kujdesshme, tĂ« karakterizuar nga ndjeshmĂ«ria ndaj çmimeve dhe preferenca pĂ«r kĂ«naqĂ«si tĂ« pĂ«rballueshme,” theksoi Mastercard Economics Institute nĂ« parashikimin e tij mĂ« tĂ« fundit.

Cilat janë dhuratat më të preferuara në BE?

Sipas institutit, bukuria, moda dhe elektronika janĂ« kategoritĂ« mĂ« tĂ« kĂ«rkuara tĂ« dhuratave kĂ«tĂ« sezon. NĂ« tremujorin e fundit tĂ« vitit 2024, çekĂ«t shpenzuan mĂ« shumĂ« pĂ«r kozmetikĂ«, ndĂ«rsa polakĂ«t preferuan bizhuteri dhe orĂ«. SpanjollĂ«t investuan mĂ« shumĂ« nĂ« produkte tĂ« pĂ«rdorura, ndĂ«rsa italianĂ«t nĂ« pajisje shtĂ«piake. ÇekĂ«t kryesojnĂ« gjithashtu shpenzimet pĂ«r lojĂ«ra dhe lodra.

Vitit e kaluar, kozmetika dhe lodrat ishin produktet më të raportuara për probleme sigurie në BE, me përbërës kimikë si shkakun kryesor të rrezikut në pothuajse gjysmën e rasteve. Shoqata Toy Industries of Europe gjeti se 96% e lodrave të analizuara në platformat online nuk përmbushnin standardet e sigurisë së BE-së, ndërsa 86% paraqisnin rreziqe serioze.

Në tetor, Këshilli Europian miratoi rregulla të reja për sigurinë e lodrave, duke futur pasaportën dixhitale për gjurmim më të mirë të produkteve dhe duke ndaluar substancat kimike të dëmshme për fëmijët. / Euronews, Shqip.al

The post Cili vend shpenzon më shumë për dhuratat e fundvitit në BE? appeared first on Revista Monitor.

Pse janĂ« kaq tĂ« shtrenjta shtĂ«pitĂ«? ËshtĂ« politikĂ« e qĂ«llimshme qeveritare

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
26 December 2025 at 12:18

NĂ« njĂ« konferencĂ« pĂ«r shtyp nĂ« ZyrĂ«n Ovale javĂ«n e kaluar, Donald Trump deklaroi se dĂ«shiron qĂ« çmimet e banesave tĂ« mbeten tĂ« larta. Edhe pse mĂ« parĂ« ka folur pĂ«r shpalljen e njĂ« “gjendjeje emergjente” pĂ«r çmimet historikisht tĂ« larta tĂ« banesave, Trump sqaroi se nuk dĂ«shiron t’i ulĂ« ndjeshĂ«m kĂ«to çmime, sepse pĂ«r shumĂ« pronarĂ« aktualĂ« shtĂ«pia pĂ«rbĂ«n pjesĂ«n kryesore tĂ« pasurisĂ« sĂ« tyre. “ËshtĂ« njĂ« pjesĂ« e madhe e vlerĂ«s sĂ« tyre neto,” tha ai, duke iu referuar kryesisht pronarĂ«ve mĂ« tĂ« moshuar.

Trump pranoi se ruajtja e çmimeve tĂ« larta bie ndesh me politikat qĂ« do ta bĂ«nin strehimin mĂ« tĂ« pĂ«rballueshĂ«m pĂ«r blerĂ«sit e rinj, por nuk shpjegoi se si synon t’i pajtojĂ« kĂ«to dy objektiva tĂ« kundĂ«rta. NjĂ« gjĂ« Ă«shtĂ« e sigurt: çdo “zgjidhje” do tĂ« pĂ«rfshijĂ« mĂ« shumĂ« subvencione shtetĂ«rore dhe ndĂ«rhyrje federale, jo mĂ« shumĂ« treg tĂ« lirĂ«, sepse njĂ« hap real drejt tregut do tĂ« sillte rĂ«nie tĂ« fortĂ« tĂ« çmimeve.

Rënia e çmimeve do të ishte pozitive për miliona amerikanë, veçanërisht për blerësit për herë të parë dhe familjet e reja. Por politikisht, ulja e çmimeve është e papranueshme për ata që tashmë zotërojnë prona dhe përfitojnë nga çmimet e larta. Trump thjesht po thotë hapur atë që zakonisht nuk thuhet: mbajtja e çmimeve të larta të banesave është politikë e qëllimshme, jo pasojë e paqëllimshme.

Prej dekadash, politika federale amerikane ka nxitur kërkesën për banesa. Institucione si Fannie Mae dhe Freddie Mac u krijuan për të blerë kredi hipotekore, ndërsa programet e garantuara nga shteti (FHA, VA etj.) rritën më tej kërkesën. Subvencionimi i kërkesës, në mënyrë të pashmangshme, rrit çmimet.

Edhe pse burokratët pretendojnë se këto politika rrisin pronësinë e banesave, normat e pronësisë sot janë pothuajse të njëjta me ato të 45 viteve më parë, ndërsa çmimet janë rritur ndjeshëm dhe përballueshmëria është në nivele historikisht të ulëta.

NjĂ« rol kyç ka luajtur edhe politika monetare. Normat e ulĂ«ta tĂ« interesit, tĂ« nxitura nga banka qendrore, kanĂ« shtyrĂ« çmimet e banesave lart pa rritur pronĂ«sinĂ«. Pagesat mujore mbeten tĂ« pĂ«rballueshme falĂ« interesave tĂ« ulĂ«ta, edhe kur çmimet rriten. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, zhvlerĂ«simi i monedhĂ«s i shtyn investitorĂ«t drejt aseteve “tĂ« forta” si pasuritĂ« e paluajtshme, duke rritur mĂ« tej çmimet.

Që nga viti 2008, banka qendrore ka blerë triliona dollarë letra me vlerë të mbështetura nga hipotekat, me qëllim të qartë që çmimet e banesave të mos bien ndjeshëm. Kjo ka shërbyer si një formë ndihme për bankat dhe institucionet financiare.

Industria e pasurive tĂ« paluajtshme ka lobuar vazhdimisht pĂ«r norma mĂ« tĂ« ulĂ«ta interesi dhe pĂ«r ndalimin e shitjes sĂ« kĂ«tyre aktiveve nga banka qendrore. Fitimet e larta nga çmimet nĂ« rritje kanĂ« krijuar rezistencĂ« tĂ« fortĂ« ndaj çdo politike qĂ« do t’i ulte ato. KĂ«saj i shtohen edhe votuesit mbi 55 vjeç, qĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« shumicĂ«n e blerĂ«sve tĂ« banesave dhe kanĂ« peshĂ« tĂ« madhe elektorale.

Nëse politika federale do ta kishte vërtet për qëllim përballueshmërinë, ajo mund të hiqte dorë nga këto programe dhe ndërhyrje. Kjo do të sillte rënie të menjëhershme të çmimeve dhe do ta kthente tregun e banesave në një model më realist. Por shumë prej atyre që përfitojnë nga sistemi aktual janë të vendosur të bëjnë të mundur që kjo të mos ndodhë kurrë. / Mises Institute

The post Pse janĂ« kaq tĂ« shtrenjta shtĂ«pitĂ«? ËshtĂ« politikĂ« e qĂ«llimshme qeveritare appeared first on Revista Monitor.

Ekuilibri punë-jetë në epokën dixhitale

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
26 December 2025 at 11:35

Në Japoni, debati mbi ekuilibrin mes punës dhe jetës personale ka marrë përmasa të reja.

Fjala e vitit lidhet me njĂ« interpretim e kĂ«ngĂ«s sĂ« Rihannas “Work”, pasi kryeministrja e parĂ« grua e vendit, Sanae Takaichi, deklaroi se do tĂ« “braktiste idenĂ« e ekuilibrit punĂ«-jetĂ«â€ pas zgjedhjes sĂ« saj nĂ« krye tĂ« PartisĂ« Liberale Demokratike.

Mesazhi “punĂ«, punĂ«, punĂ«â€ ndezi polemika tĂ« forta, sidomos pĂ«r brezat qĂ« sapo hyjnĂ« nĂ« tregun e punĂ«s.

NĂ« njĂ« ekonomi gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« fragmentuar nga gig economy (ekonomia e punĂ«ve “me porosi”, ku pagesa bĂ«het pĂ«r detyrĂ« ose projekt, jo pĂ«r njĂ« vend pune tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m), presionet po rriten.

Në SHBA, zgjedhja e Zohran Mamdanit si kryebashkiak i Nju Jorkut u mbështet fuqishëm nga të rinjtë, të cilët pyesin: çfarë kuptimi ka të sakrifikosh për paga të ulëta dhe stres të lartë, kur inteligjenca artificiale po rrezikon vendet e punës dhe kursimi për shtëpi apo pension duket i paarritshëm?

Të dhënat e anketave e konfirmojnë këtë zhvendosje: 43% e Gen Z thonë se kanë lënë një punë sepse nuk përputhej me jetën e tyre personale, krahasuar me 28% të baby boomers.

Për të rinjtë, fleksibiliteti, kuptimi i punës dhe mirëqenia kanë peshë po aq sa paga.

Kjo ngre pyetje thelbësore: çfarë është një ekuilibër i mirë punë-jetë?

A është normale që njerëzit të mos e përkufizojnë më veten nga profesioni?

Në një epokë ndryshimesh të shpejta dhe pabarazish në rritje, pritshmëritë për karrierën po riformësohen.

Përfundimisht, debati nuk është thjesht për oraret apo produktivitetin, por për mënyrën si duam të jetojmë.

Ekuilibri punë-jetë në epokën dixhitale nuk ka një formulë të vetme; ai po negociohet çdo ditë mes teknologjisë, tregut të punës dhe vlerave të brezave të rinj. / France24, Shqip.al

The post Ekuilibri punë-jetë në epokën dixhitale appeared first on Revista Monitor.

Nafta pëson rënie të lehtë, investitorët peshojnë të dhënat nga SHBA dhe tensionet gjeopolitike

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
25 December 2025 at 14:15

Çmimet e naftĂ«s u mbyllĂ«n lehtĂ« nĂ« rĂ«nie tĂ« mĂ«rkurĂ«n dhe po shkojnĂ« drejt rĂ«nies sĂ« tyre mĂ« tĂ« fortĂ« vjetore qĂ« nga viti 2020, teksa investitorĂ«t peshuan rritjen ekonomike tĂ« SHBA-sĂ« dhe vlerĂ«suan rrezikun e ndĂ«rprerjeve tĂ« furnizimit nga Venezuela dhe Rusia.

Kontratat e së ardhmes për naftën Brent u mbyllën me rënie prej 14 centësh, ose 0.2%, në 62.24 dollarë për fuçi, ndërsa nafta amerikane West Texas Intermediate (WTI) u ul me 3 centë, ose 0.05%, në 58.29 dollarë për fuçi.

Të dy kontratat janë rritur rreth 6% që nga 16 dhjetori, kur ranë pranë niveleve më të ulëta të pesë viteve të fundit.

“Ajo qĂ« kemi parĂ« gjatĂ« javĂ«s sĂ« kaluar Ă«shtĂ« njĂ« kombinim i mbylljes sĂ« pozicioneve nĂ« tregje me likuiditet tĂ« ulĂ«t, pasi rĂ«nia e javĂ«s sĂ« kaluar nuk arriti tĂ« fitojĂ« terren, e shoqĂ«ruar me rritje tĂ« tensioneve gjeopolitike, pĂ«rfshirĂ« bllokadĂ«n e SHBA-sĂ« ndaj VenezuelĂ«s, dhe e mbĂ«shtetur nga tĂ« dhĂ«nat e forta tĂ« PBB-sĂ« tĂ« publikuara mbrĂ«mĂ«,” tha Tony Sycamore, analist nĂ« IG.

Të dhënat amerikane treguan se ekonomia më e madhe në botë u rrit me ritmin më të shpejtë në dy vitet e fundit gjatë tremujorit të tretë, e nxitur nga shpenzime të forta të konsumatorëve dhe një rikthim i ndjeshëm i eksporteve.

Megjithatë, çmimet e Brent dhe WTI janë në rrugën për të rënë përkatësisht rreth 16% dhe 18% këtë vit, rëniet më të thella që nga viti 2020, kur pandemia e COVID-19 goditi kërkesën për naftë, pasi furnizimi pritet të tejkalojë kërkesën vitin e ardhshëm.

Nga ana e furnizimit, ndërprerjet e eksporteve venezueliane kanë qenë faktori më i rëndësishëm që ka shtyrë çmimet e naftës lart, ndërsa sulmet ruse dhe ukrainase ndaj infrastrukturës energjetike të njëra-tjetrës kanë mbështetur gjithashtu tregun, tha Haitong Futures në një raport.

Më shumë se një duzinë anijesh të ngarkuara me naftë ndodhen në Venezuelë duke pritur udhëzime të reja nga pronarët e tyre, pasi SHBA-ja konfiskoi supertanker-in Skipper më herët këtë muaj dhe vuri në shënjestër dy anije të tjera gjatë fundjavës.

“NjĂ« tregti e paqĂ«ndrueshme gjatĂ« festave duket se do tĂ« jetĂ« norma, me bllokadĂ«n e VenezuelĂ«s si pikĂ« qendrore deri nĂ« fundjavĂ«n festive,” tha Dennis Kissler, nĂ«nkryetar i lartĂ« i tregtimit nĂ« BOK Financial.

Ndërkohë, dërgesat e naftës nga Kazakistani përmes Konsorciumit të Tubacionit të Kaspikut pritet të bien me një të tretën në dhjetor, në nivelin më të ulët që nga tetori 2024, pasi një sulm me dron nga Ukraina dëmtoi objektet në terminalin kryesor të eksportit të CPC-së.

Inventarët e naftës bruto në SHBA u rritën me 2.39 milionë fuçi javën e kaluar, ndërsa rezervat e benzinës u rritën me 1.09 milionë fuçi dhe stoqet e distilateve u shtuan me 685,000 fuçi, thanë burime të tregut, duke cituar të dhënat e Institutit Amerikan të Naftës (API).

Administrata Amerikane e Informacionit për Energjinë (EIA) pritet të publikojë të dhënat zyrtare për rezervat të hënën, më vonë se zakonisht për shkak të festës së Krishtlindjes. / Reuters

The post Nafta pëson rënie të lehtë, investitorët peshojnë të dhënat nga SHBA dhe tensionet gjeopolitike appeared first on Revista Monitor.

Pse viti 2026 pritet të jetë një tjetër vit i trazuar për tregtinë globale

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
25 December 2025 at 12:33

Sistemi global i tregtisë, që po mbyll një nga vitet më transformuese të shekullit të fundit, po hyn në një tjetër periudhë me sfida serioze për stabilitetin dhe rritjen.

Tregtia botërore e mallrave u mbajt relativisht mirë gjatë vitit 2025, edhe pse presidenti i SHBA-së, Donald Trump, nisi të ndërtonte një mur tarifash rreth ekonomisë më të madhe në botë. Të dhënat e cituara këtë javë nga veterani i industrisë së transportit detar, John McCown, tregojnë se vëllimet globale të kontejnerëve u rritën me 2.1% në tetor krahasuar me një vit më parë.

Megjithatë, nën këtë qëndrueshmëri të përgjithshme fshihen zhvendosje të rëndësishme: SHBA-ja regjistroi një rënie prej 8% të vëllimeve hyrëse, ndërsa importet në Afrikë, Lindjen e Mesme, Amerikën Latine dhe Indi shënuan rritje të fortë.

ZinxhirĂ«t globalĂ« tĂ« furnizimit me kontejnerĂ« kanĂ« nisur tashmĂ« tĂ« pĂ«rshtaten dhe tĂ« rikonfigurojnĂ« modelet e tregtisĂ«. Pasi SHBA-ja regjistroi njĂ« rritje vjetore prej 15.2% tĂ« importeve me kontejnerĂ« nĂ« vitin 2024, “tĂ« thuash se totali i vitit 2025 do tĂ« jetĂ« nĂ« kontrast tĂ« plotĂ« Ă«shtĂ« nĂ«nvlerĂ«sim”.

Kërcënimet tregtare të Trump ishin ndër arsyet kryesore të këtij riorganizimi të dërgesave. Nëse 2025 ishte viti i tarifave, 2026 do të jetë viti i pasojave të tyre.

Ekspertë të tjerë presin më shumë turbulenca tregtare vitin e ardhshëm, me katër çështje kryesore në qendër të vëmendjes.

Rishikimi i USMCA

SHBA-ja, Kanadaja dhe Meksika po pĂ«rgatiten tĂ« rishikojnĂ« marrĂ«veshjen e tregtisĂ« sĂ« lirĂ« tĂ« AmerikĂ«s sĂ« Veriut, qĂ« hyri nĂ« fuqi nĂ« vitin 2020. Ky proces do t’i çojĂ« tre vendet nĂ« “territor tĂ« ri”, pĂ«r shkak tĂ« rregullit qĂ« lejon rishikim pas vetĂ«m gjashtĂ« vitesh, deklaroi pĂ«rfaqĂ«suesi tregtar i SHBA-sĂ«, Jamieson Greer. Ai tha se qeveria mori mbi 1,500 komente publike: shumĂ« mbĂ«shtesin marrĂ«veshjen dhe kĂ«rkojnĂ« zgjatjen e saj, por pothuajse tĂ« gjithĂ« kĂ«rkojnĂ« edhe pĂ«rmirĂ«sime. Çdo ndryshim, megjithatĂ«, rrezikon tĂ« vijĂ« nĂ« dĂ«m tĂ« njĂ«rit prej partnerĂ«ve, duke paralajmĂ«ruar negociata tĂ« vĂ«shtira.

Udhëtim i trazuar për transportin detar

Sipas ekspertëve, dy zhvillime që duken pozitive mund të shkaktojnë kaos në zinxhirët globalë të furnizimit. Rikthimi i anijeve në Detin e Kuq, pas rënies së sulmeve, mund të sjellë tepricë kapacitetesh dhe bllokime të mëdha në portet europiane. Njëkohësisht, një rritje e fortë e ekonomisë amerikane në 2026 mund të përmbytë industrinë e transportit me kërkesë.

Marrëveshje të brishta

Arritjet tregtare të Shtëpisë së Bardhë në 2025 përfshijnë marrëveshje jo tradicionale, pa mekanizma të fortë zbatimi, dhe vetëm një armëpushim njëvjeçar me Kinën. Kjo rrit rrezikun që paktet të prishen, veçanërisht nën presionin e Pekinit ndaj vendeve që afrohen me Uashingtonin.

Gjykata e Lartë

Një tjetër e panjohur për 2026 është vendimi i pritshëm i Gjykatës së Lartë të SHBA-së mbi ligjshmërinë e tarifave reciproke të Trump. Nëse ato shpallen të paligjshme, mbetet e paqartë nëse importuesit amerikanë do të rimbursohen. Parashikimet tregojnë rreth 75% gjasa që Trump të humbasë çështjen, çka do ta detyronte administratën të kërkojë mjete të tjera për vendosjen e tarifave.

I pyetur nĂ«se 2026 do tĂ« jetĂ« mĂ« i qetĂ« nĂ« frontin e tarifave, Greer u pĂ«rgjigj shkurt: “Kjo Ă«shtĂ« njĂ« pyetje pĂ«r presidentin Trump.” / Bloomberg

The post Pse viti 2026 pritet të jetë një tjetër vit i trazuar për tregtinë globale appeared first on Revista Monitor.

ÇfarĂ« po nxit rritjen e udhĂ«timeve pĂ«r Krishtlindje?

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
25 December 2025 at 11:27

Nga kthimi në shtëpinë e prindërve dhe darkat tradicionale, te pushimet në plazh dhe udhëtimet jashtë vendit, gjithnjë e më shumë europianë po zgjedhin ta kalojnë Krishtlindjen duke udhëtuar.

Teksa festat afrohen dhe përgatitjet janë në kulm, një pjesë e mirë e njerëzve po thyen modelet klasike, duke kërkuar përvoja të reja larg shtëpisë.

Disa duan të krijojnë traditat e tyre, të tjerë shfrytëzojnë pushimet për aventurë dhe udhëtime, ndërsa shumë thjesht kërkojnë të shmangin stresin, kaosin dhe koston e organizimit të Krishtlindjes në shtëpi.

Për disa, motivi kryesor është arratisja nga dimri i ashpër europian dhe faturat e larta të energjisë, në favor të destinacioneve me diell dhe akomodim më të lirë.

Sipas Autoritetit tĂ« Aviacionit Civil nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar, dhjetori i vitit 2025 mund tĂ« shĂ«nojĂ« “periudhĂ«n mĂ« tĂ« ngarkuar tĂ« udhĂ«timeve pĂ«r Krishtlindje nĂ« histori”.

Ndër destinacionet më të preferuara mbeten qendrat e skive si St. Moritz, Zermatt dhe Lech, si edhe qytete me tregje tradicionale të Krishtlindjes si Vjena, Praga dhe Strasburgu.

Paralelisht, po rritet interesi për vende më të ngrohta si Madeira, Qipro, Italia e Jugut dhe Ishujt Kanarie.

Një rol të rëndësishëm në këtë ndryshim po luan brezi i ri.

Sipas njĂ« sondazhi tĂ« Virgin Experience Days, 25% e tĂ« rinjve 18–24 vjeç preferojnĂ« tĂ« udhĂ«tojnĂ« pikĂ«risht ditĂ«n e Krishtlindjes, pĂ«r tĂ« krijuar tradita personale.

Ky trend i ashtuquajtur “Krishtlindje jo-konvencionale” pĂ«rfshin edhe festime me miq (“Friendmas”), ndryshim tĂ« datĂ«s sĂ« festĂ«s ose udhĂ«time jashtĂ« vendit.

Për shumë familje, arsyeja është praktike: Krishtlindja shpesh është stresuese, e kushtueshme dhe e lodhshme. Udhëtimi ofron rehati, shmang organizimin e darkave dhe lejon pushim real.

EkspertĂ«t theksojnĂ« se familjet janĂ« gjithnjĂ« e mĂ« tĂ« shpĂ«rndara gjeografikisht dhe udhĂ«timi po shndĂ«rrohet nĂ« “territor neutral”, ku logjistika Ă«shtĂ« mĂ« e thjeshtĂ« dhe pĂ«rvoja mĂ« e kontrolluar.

Një tjetër faktor është mirëqenia personale.

Krishtlindja mund tĂ« sjellĂ« tensione familjare, ndaj shumĂ« njerĂ«z zgjedhin tĂ« udhĂ«tojnĂ« ose tĂ« festojnĂ« me “familjen e zgjedhur”, miq tĂ« afĂ«rt qĂ« ofrojnĂ« mbĂ«shtetje emocionale.

Sipas psikologëve, kjo nuk është refuzim i lidhjeve, por riformulim i tyre, duke e kthyer festën në një përvojë më kuptimplote dhe ripërtëritëse.

Në këtë mënyrë, udhëtimi për Krishtlindje po shihet gjithnjë e më shumë si një zgjedhje për cilësinë e kohës së lirë dhe mirëqenien personale, duke treguar se traditat nuk po zhduken, por po transformohen. / Euronews, Shqip.al

The post ÇfarĂ« po nxit rritjen e udhĂ«timeve pĂ«r Krishtlindje? appeared first on Revista Monitor.

SHBA shtyn njoftimin për tarifat ndaj çipave kinezë deri në 2027

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
24 December 2025 at 14:15

Administrata e presidentit Donald Trump deklaroi se do tĂ« vendosĂ« tarifa mbi importet kineze tĂ« gjysmĂ«pĂ«rçuesve, pĂ«r shkak tĂ« asaj qĂ« e cilĂ«soi si pĂ«rpjekje “tĂ« paarsyeshme” tĂ« Pekinit pĂ«r tĂ« dominuar industrinĂ« e çipave, por se zbatimi i kĂ«tij vendimi do tĂ« shtyhet deri nĂ« qershor tĂ« vitit 2027.

Norma e tarifave do tĂ« shpallet tĂ« paktĂ«n 30 ditĂ« pĂ«rpara hyrjes nĂ« fuqi, sipas dokumentit zyrtar, i cili pason njĂ« hetim njĂ«vjeçar mbi praktikat e padrejta tregtare, sipas nenit “Section 301”, lidhur me eksportet kineze tĂ« çipave “legacy”, ose tĂ« teknologjisĂ« mĂ« tĂ« vjetĂ«r, drejt SHBA-sĂ«. Ky hetim ishte nisur nga administrata e ish-presidentit Joe Biden.

“Synimi i KinĂ«s pĂ«r dominim nĂ« industrinĂ« e gjysmĂ«pĂ«rçuesve Ă«shtĂ« i paarsyeshĂ«m dhe rĂ«ndon ose kufizon tregtinĂ« e SHBA-sĂ«, ndaj Ă«shtĂ« i dĂ«nueshĂ«m,” deklaroi PĂ«rfaqĂ«suesi i TregtisĂ« i SHBA-sĂ« nĂ« njoftimin zyrtar.

Ambasada kineze nĂ« Uashington shprehu kundĂ«rshtimin e saj ndaj çdo tarife. “Politizimi, instrumentalizimi dhe shndĂ«rrimi nĂ« armĂ« i çështjeve tĂ« tregtisĂ« dhe teknologjisĂ«, si dhe destabilizimi i zinxhirĂ«ve globalĂ« industrialĂ« dhe tĂ« furnizimit, nuk i sjell dobi askujt dhe nĂ« fund do tĂ« kthehet mbrapsht,” thuhet nĂ« njĂ« deklaratĂ«. “Ne do tĂ« marrim tĂ« gjitha masat e nevojshme pĂ«r tĂ« mbrojtur me vendosmĂ«ri tĂ« drejtat dhe interesat tona legjitime.”

Ky veprim, i cili ruan mundësinë e Trump për të vendosur këto detyrime doganore, synon të ulë tensionet me Pekinin, në një kohë kur Kina ka vendosur kufizime mbi eksportet e metaleve të rralla, nga të cilat varen kompanitë globale të teknologjisë dhe mbi të cilat Kina ka kontroll të madh.

Si pjesë e negociatave me Kinën për të shtyrë këto kufizime, Uashingtoni ka shtyrë gjithashtu një rregull që do të kufizonte eksportet amerikane të teknologjisë drejt njësive të kompanive kineze tashmë të futura në lista të zeza. Po ashtu, ka nisur një rishikim që mund të çojë në dërgesat e para drejt Kinës të çipave të dytë më të fuqishëm të inteligjencës artificiale të Nvidias, pavarësisht shqetësimeve serioze të disa zyrtarëve kundër Kinës në SHBA, të cilët frikësohen se këta çipa mund të forcojnë kapacitetet ushtarake të Kinës.

Industria e çipave po pret gjithashtu vendimin e administratës mbi një hetim shumë më të gjerë për tarifat ndaj importeve globale të gjysmëpërçuesve.

Ky hetim, sipas nenit “Section 232” mbi sigurinĂ« kombĂ«tare, mund tĂ« sjellĂ« tarifa shtesĂ« jo vetĂ«m pĂ«r çipat kinezĂ«, por edhe pĂ«r njĂ« gamĂ« tĂ« gjerĂ« pajisjesh elektronike qĂ« i pĂ«rmbajnĂ« ato, nga tĂ« gjitha vendet. MegjithatĂ«, zyrtarĂ« amerikanĂ« kanĂ« thĂ«nĂ« privatisht se kĂ«to tarifa mund tĂ« mos vendosen sĂ« shpejti.

Ndërkohë, administrata Biden kishte vendosur tashmë një tarifë shtesë prej 50% mbi gjysmëpërçuesit kinezë, e cila hyri në fuqi më 1 janar 2025. / Reuters

The post SHBA shtyn njoftimin për tarifat ndaj çipave kinezë deri në 2027 appeared first on Revista Monitor.

Dhjetë zbulimet shkencore që kanë ndryshuar botën në 25 vitet e fundit

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
24 December 2025 at 13:16

Në çerekshekullin e fundit, shkenca ka përjetuar një hov të jashtëzakonshëm, duke sjellë zbulime që deri pak vite më parë konsideroheshin të pamundura.

Nga deshifrimi i ADN-së njerëzore dhe revolucionet në mjekësinë gjenetike, te vëzhgimi i vrimave të zeza dhe zbulimi i planetëve të largët, kërkimi shkencor ka ndryshuar mënyrën si kuptojmë jetën, shëndetin dhe universin.

Këto përparime jo vetëm kanë shpëtuar miliona jetë dhe kanë përmirësuar cilësinë e tyre, por kanë hapur edhe horizonte të reja për dekadat që vijnë, duke treguar se investimi në shkencë mbetet një nga motorët kryesorë të përparimit njerëzor.

Pikërisht këto dhjetë zbulime përfaqësojnë arritjet më të rëndësishme dhe më të kuptueshme të kësaj periudhe, që kanë ndikuar drejtpërdrejt në jetën e përditshme dhe në mënyrën si e shohim botën.

  1. Harta e ADN-së njerëzore (Human Genome Project)
    Për herë të parë u deshifrua i gjithë kodi gjenetik i njeriut, duke hapur rrugën për diagnostikim më të saktë, mjekësi të personalizuar dhe trajtime gjenetike për sëmundje të rënda.
  2. CRISPR – “gĂ«rshĂ«rĂ«t” e ADN-sĂ«
    Teknologjia që lejon prerjen dhe rregullimin e gjeneve me saktësi të madhe, duke mundësuar shërime gjenetike, përmirësim të kulturave bujqësore dhe trajtime për sëmundje të rralla.
  3. Vaksinat mRNA dhe revolucioni në shëndetësi
    Vaksinat kundër Covid-19 shpëtuan miliona jetë dhe hapën një epokë të re për parandalimin e infeksioneve dhe trajtimin e disa formave të kancerit.
  4. AlphaFold dhe inteligjenca artificiale në biologji
    IA arriti të parashikojë formën e proteinave, një problem i pazgjidhur për dekada, duke përshpejtuar zhvillimin e barnave dhe kërkimin mjekësor.
  5. Terapia CAR-T kundër kancerit
    Qelizat imune të pacientit modifikohen gjenetikisht për të luftuar kancerin, me norma shumë të larta shërimi për disa forma të rënda të sëmundjes.
  6. Zbulimi i grimcës Higgs
    Konfirmoi një teori themelore të fizikës dhe shpjegoi pse grimcat kanë masë, duke forcuar modelin standard të universit.
  7. Valët gravitacionale
    PĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« u “dĂ«gjua” pĂ«rplasja e vrimave tĂ« zeza, duke hapur njĂ« mĂ«nyrĂ« krejt tĂ« re pĂ«r tĂ« studiuar universin.
  8. Teleskopi James Webb
    Na ka dhënë pamjet më të hershme të universit, ka zbuluar galaktika shumë të vjetra dhe ka analizuar atmosferat e planetëve jashtë sistemit diellor.
  9. Zbulimi i mijëra planetëve të tjerë (ekzoplanetë)
    U vërtetua se planetët janë të zakonshëm në galaktikë dhe u rritën shanset për të gjetur botë potencialisht të banueshme.
  10. Ndryshimet klimatike: nga teori në prova direkte
    Shkenca tani mund të lidhë drejtpërdrejt valët e të nxehtit, përmbytjet dhe zjarret ekstreme me ngrohjen globale të shkaktuar nga njeriu.

25 vitet e fundit tregojnĂ« se kĂ«rkimi bazĂ«, edhe kur duket “pa pĂ«rdorim tĂ« menjĂ«hershĂ«m”, mund tĂ« ndryshojĂ« rrĂ«njĂ«sisht mjekĂ«sinĂ«, energjinĂ« dhe mĂ«nyrĂ«n si kuptojmĂ« jetĂ«n dhe universin. / NatGeo, Shqip.al

The post Dhjetë zbulimet shkencore që kanë ndryshuar botën në 25 vitet e fundit appeared first on Revista Monitor.

Mos konkurroni me inteligjencën artificiale, bashkëpunoni me të

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
23 December 2025 at 11:01

Shumica e ekipeve sot e përdorin inteligjencën artificiale (IA) njësoj si motorët e kërkimit: bëjnë një pyetje të shpejtë, lexojnë përgjigjen e parë dhe vazhdojnë përpara.

Ky mentalitet po pengon shfrytëzimin real të potencialit të IA. Sfidat kryesore nuk lidhen më me adoptimin e teknologjisë, por me ndryshimin e mënyrës së të menduarit.

Një studim i fundit i McKinsey tregon se më shumë se dy të tretat e organizatave përdorin IA në disa funksione biznesi, ndërsa gjysma e tyre në tre ose më shumë.

Kjo tregon se IA po integrohet në rrjedhat e punës, por shumë drejtues ende e shohin atë si mjet teknik dhe jo si partner bashkëpunues.

Vlera reale e IA gjeneruese nuk qëndron te gjetja e komandës perfekte apo te platformat e reja, por te aftësia për ta trajtuar atë si një koleg të zgjuar: të shpjegosh qëllimin, të korrigjosh gabimet dhe të ndërtosh zgjidhje përmes dialogut.

Ashtu si një analist i ri, IA është e shpejtë dhe e aftë, por ka nevojë për udhëzim dhe verifikim.

Puna me IA nuk është një veprim i vetëm, por një bisedë e vazhdueshme: riformulim, iterim dhe kontroll. Në detyra komplekse apo me rrezik të lartë, verifikimi njerëzor mbetet thelbësor.

Kur trajtohet si bashkëpunëtor, IA përmirëson gjenerimin e ideve, përshpejton analizën dhe rrit cilësinë e përmbajtjes.

Për të ndërtuar besim dhe aftësi, organizatat duhet të fillojnë me përdorime të thjeshta dhe me rrezik të ulët, si përmbledhja e dokumenteve, përmirësimi i shënimeve nga takimet apo draftet fillestare të raporteve.

Udhëheqësit duhet të japin shembullin, duke ndarë përvojat e tyre dhe duke vendosur rregulla të qarta për sigurinë e të dhënave.

NĂ« fund, avantazhin nuk do ta kenĂ« ekipet me mjetet mĂ« tĂ« sofistikuara, por ato qĂ« ndĂ«rtojnĂ« “intuitĂ« pĂ«r IA”, njĂ« ndjenjĂ« praktike se kur, si dhe pse tĂ« bashkĂ«punojnĂ« me tĂ«.

IA nuk është një zgjidhje e menjëhershme, por një aftësi që forcohet me praktikë. Ata që nisin herët dhe eksperimentojnë vazhdimisht, do të jenë më të përgatitur për të udhëhequr ndryshimin. / Entrepreneur

The post Mos konkurroni me inteligjencën artificiale, bashkëpunoni me të appeared first on Revista Monitor.

Sipërmarrësja që nuk shkëputet kurrë nga puna, por kërkon ekuilibër për stafin

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
21 December 2025 at 11:40

Nikole Bernard Dawes thotë se sipërmarrja është zgjedhje personale, jo detyrim për punonjësit

Nicole Bernard Dawes, themeluese e markĂ«s sĂ« ujit tĂ« gazuar Nixie dhe e markĂ«s sĂ« njohur tĂ« ushqimeve Late July (me vlerĂ« 100 milionĂ« dollarĂ«), pranon se ekuilibri punë–jetĂ« pĂ«r tĂ« Ă«shtĂ« njĂ« “situatĂ« e vetĂ«krijuar”, por thekson se pĂ«r punonjĂ«sit e saj kjo nuk duhet tĂ« jetĂ« e pranueshme.

Sipërmarrësit shpesh e kanë të vështirë të largohen nga puna, kur mbi supet e tyre qëndron fati i kompanisë.

Debati mbi ekuilibrin punë–jetĂ« Ă«shtĂ« i fortĂ« nĂ« botĂ«n e biznesit: a Ă«shtĂ« e mundur tĂ« rritĂ«sh njĂ« kompani shumĂ«milionĂ«she dhe njĂ«kohĂ«sisht tĂ« gjesh kohĂ« pĂ«r veten?

Dawes është mbështetëse e fortë e shkëputjes nga puna, por vetëm për ekipin e saj.

“Jam pak hipokrite, sepse unĂ« nuk shkĂ«putem kurrĂ«. AsnjĂ«herĂ«,” thotĂ« ajo pĂ«r Fortune. “Por nga ana tjetĂ«r, nuk dua tĂ« jem personi qĂ« pengon njĂ« anĂ«tar tĂ« ekipit.”

Dawes i inkurajon punonjĂ«sit tĂ« mbyllin gjithçka sapo mbaron orari, ndĂ«rsa vetĂ« e ka pranuar prej dekadash se duhet tĂ« jetĂ« gjithmonĂ« “online”.

Ajo themeloi Late July nĂ« vitin 2003; kompania u ble fillimisht pjesĂ«risht nga Campbell’s nĂ« 2014 dhe plotĂ«sisht nĂ« 2017.

Në vitin 2018, ajo hyri në një tjetër treg me Nixie, që sot shet ujëra dhe pije pa sheqer në mbi 11,000 dyqane dhe ka siguruar 27 milionë dollarë financim këtë vit.

“UnĂ« e pranova kĂ«tĂ«. Jam sipĂ«rmarrĂ«se dhe e kam zgjedhur vetĂ« kĂ«tĂ« jetĂ«. PunonjĂ«sit e mi nuk kanĂ« firmosur pĂ«r tĂ« qenĂ« sipĂ«rmarrĂ«s,” thotĂ« ajo.

E rritur në një familje biznesi, mes dyqanit bio të së ëmës dhe perandorisë së ushqimeve Cape Cod Chips të të atit, Dawes e ka parë nga afër çmimin e sipërmarrjes.

Kjo e ka bërë të ndërgjegjshme për sakrificat, por edhe për rëndësinë e pasionit.

Edhe pse pranon se nuk shkëputet kurrë plotësisht, ajo ruan disa prioritete: darka familjare pothuajse çdo mbrëmje, shëtitje ditore, aktivitet fizik.

I pĂ«lqen plazhi, leximi, gatimi, dhe madje blerjet nĂ« supermarket, qĂ« i quan “hobi”, duke vĂ«zhguar çfarĂ« zgjedhin konsumatorĂ«t.

“Ka mĂ«ngjese kur zgjohem dhe them: ‘Nuk e besoj sa me fat jam qĂ« bĂ«j kĂ«tĂ« punë’,” thotĂ« Dawes.

“Kur e ndjen kĂ«shtu, nuk tĂ« duket si punĂ«, por si diçka argĂ«tuese gjatĂ« gjithĂ« kohĂ«s.” / Fortune, Shqip.al

The post Sipërmarrësja që nuk shkëputet kurrë nga puna, por kërkon ekuilibër për stafin appeared first on Revista Monitor.

Dritat e festave po bëhen gjithnjë e më të forta dhe po na prishin gjumin

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
20 December 2025 at 11:46

Studiuesit thonë se zgjedhja e dritave të duhura dhe vendosja e tyre me kujdes mund të bëjë një ndryshim rrënjësor.

Ishte pak pas orës 19:00, më 6 dhjetor, kur errësira kishte mbuluar prej kohësh veriun e Seattle-it. Por në Candy Cane Lane gjithçka ishte e ndriçuar dhe festive.

Banda marshuese e Universitetit tĂ« Uashingtonit mbushte rrugĂ«n me “Feliz Navidad”, instrumentet e bakrit tĂ« mbĂ«shtjella me fije tĂ« arta drite.

Qentë me qafore LED kalonin mes karrocave të fëmijëve, ndërsa një Grinch gjigant fryhej nga era pranë një shtëpie me vetëm një varg dritash shumëngjyrëshe.

Prej më shumë se 70 vitesh, banorët e kësaj rruge i ndriçojnë javët më të errëta të dimrit me kujdes, por pa ekzagjerime.

Ata zgjedhin drita të ngrohta, të mbrojtura dhe me kohëzgjatje të kufizuar, për të shmangur ndotjen për fqinjët, bimët, shpendët shtegtarë, dhe këdo që përpiqet të flejë.

Kjo përmbajtje po bëhet gjithnjë e më e rrallë.

Imazhet satelitore tregojnë se disa komunitete ndriçohen deri në 50% më shumë gjatë festave, duke iu shtuar një niveli global ndotjeje nga drita që rritet deri në 10% çdo vit.

Dritat e lira dhe eficiente LED e kanë bërë më të lehtë se kurrë ndriçimin e natës së dimrit, por kjo dritë përhapet në lagje dhe ekosisteme.

“TĂ« shijosh dritat Ă«shtĂ« kĂ«naqĂ«si dhe kjo mund tĂ« ketĂ« edhe efekte pozitive,” thotĂ« Phyllis Zee, mjeke e mjekĂ«sisĂ« sĂ« gjumit. “Por duhet tĂ« jemi tĂ« vetĂ«dijshĂ«m dhe tĂ« ulim efektet potencialisht tĂ« dĂ«mshme.”

Jeta është zhvilluar me ditë të ndritshme dhe netë të errëta. Trupi i njeriut është i përshtatur për dritë të zbehtë, ngjyrë qelibar, pas perëndimit.

LED-et moderne, më të forta dhe më blu, ndikojnë melatoninën dhe e mbajnë trurin në gjendje alarmi. Edhe ndriçimi i lehtë, si drita e rrugës që hyn nga dritarja, mund ta shkaktojë këtë reagim.

“Rritet kortizoli, rriten rrahjet e zemrĂ«s,” thotĂ« Zee. “Trupi sillet sikur duhet tĂ« jetĂ« gati tĂ« zgjohet nĂ« çdo moment.”

Ekspozimi ndaj dritës gjatë natës lidhet me rrezik më të lartë për depresion, diabet dhe obezitet. Një studim i fundit gjeti lidhje edhe me rrezik më të lartë për infarkt, goditje në tru dhe çrregullime të ritmit të zemrës.

Dimri e përkeqëson situatën: bora dhe retë e përforcojnë ndriçimin e natës, ndërsa ditët e shkurtra ulin sinjalet natyrore që rregullojnë orën biologjike.

Sipas shkencëtarëve, zgjidhja nuk është të heqim dorë nga festat. Zgjedhja e dritave më të ngrohta, përdorimi i kohëmatësve dhe ndriçimi vetëm i zonave që kanë vërtet rëndësi mund të ruajnë atmosferën festive pa dëmtuar shëndetin apo natyrën.

“Si muzika, edhe drita ka nevojĂ« pĂ«r pauza,” thotĂ« Travis Longcore, profesor i mjedisit nĂ« UCLA.

EkspertĂ«t kĂ«shillojnĂ« gjithashtu tĂ« shmanget ndriçimi qĂ« drejtohet lart. “AsnjĂ« dritĂ« nuk duhet tĂ« shkojĂ« drejt qiellit,” thotĂ« Michael Siminovitch. ShumĂ« prej saj thjesht humbet, duke ndikuar vetĂ«m te nata vetĂ«.

Kujdesi duhet të shtrihet edhe te fauna. Studime tregojnë se dritat e forta të festave ndryshojnë sjelljen e kafshëve, nga ketrat te insektet, duke rritur rrezikun për to.

“TĂ« gjithĂ« ne funksionojmĂ« mĂ« mirĂ« me cikle natyrore drite dhe errĂ«sire,” theksojnĂ« studiuesit.

Mesazhi është i thjeshtë: festoni, por me përgjegjësi. Ndonjëherë, mjafton të fikni dritën e verandës para se të shkoni në shtrat. / NatGeo, Shqip.al

The post Dritat e festave po bëhen gjithnjë e më të forta dhe po na prishin gjumin appeared first on Revista Monitor.

Si heqja dorë nga perfeksionizmi përshpejton inovacionin

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
19 December 2025 at 11:55

Inovacioni rrallĂ« vjen i paketuar bukur. MĂ« shpesh, ai lind nĂ« mesin e rrĂ«mujshĂ«m, kur idetĂ« janĂ« ende nĂ« formim, supozimet po lĂ«kunden dhe krijuesit pyesin veten nĂ«se kanĂ« “mbĂ«rritur”.

Pikërisht aty vepron Jason F. McLennan. Arkitekti, autori dhe pionieri i Living Building Challenge argumenton prej kohësh se obsesioni me perfeksionin është një nga pengesat më të mëdha të përparimit.

NĂ« librin e tij tĂ« ri The Magic of Imperfection: The Ÿ Baked Secret to Unlocking Innovation and Getting More Done, McLennan pĂ«rshkruan njĂ« filozofi qĂ« e sheh ekselencĂ«n si produkt tĂ« bashkĂ«punimit dhe pranimit strategjik tĂ« ‘paplotĂ«sisë’.

Ai i fton drejtuejsit të rishikojnë mënyrën si ndërtojnë, krijojnë dhe matin suksesin.

Si arkitekt, thotë McLennan, duhet të marrësh mijëra vendime të ndërlikuara, nën afate të rrepta dhe buxhete të kufizuara.

Kjo të mëson shpejt se kur duhet të ndalosh përsosjen e detajeve dhe të ecësh përpara.

NjĂ« ide qendrore Ă«shtĂ« metafora e “trim tab”-it, timoni i vogĂ«l qĂ« ndihmon timonin e madh tĂ« kthejĂ« njĂ« anije gjigante.

ÇelĂ«si i ndikimit, thotĂ« ai, Ă«shtĂ« tĂ« dish ku tĂ« vendosĂ«sh levĂ«n. Kjo mĂ«sohet vetĂ«m duke provuar dhe duke dĂ«shtuar.

McLennan shqetësohet se kultura moderne e ndëshkon aq fort dështimin, sa vret inovacionin që në nisje.

Inovacioni kĂ«rkon rreziqe tĂ« llogaritura dhe pranimin e mundĂ«sisĂ« pĂ«r tĂ« gabuar. Zgjidhja? TĂ« shkĂ«putĂ«sh egon nga puna, tĂ« jesh objektiv dhe t’i shohĂ«sh dĂ«shtimet si mjetet mĂ« tĂ« fuqishme tĂ« tĂ« mĂ«suarit.

Qasja “Ÿ e pjekur” kĂ«rkon feedback nĂ« momentin e duhur, as shumĂ« herĂ«t, as shumĂ« vonĂ«. Zhurma e rrjeteve sociale nuk Ă«shtĂ« feedback real; vlera vjen nga kritika e informuar e kolegĂ«ve, mentorĂ«ve dhe klientĂ«ve.

Frika nga dĂ«shtimi i bĂ«n kompanitĂ« gjithnjĂ« e mĂ« burokratike dhe tĂ« ngurta. “ShumĂ« e mĂ«dha pĂ«r tĂ« dĂ«shtuar” shpesh do tĂ« thotĂ« tĂ« fryra dhe jo elastike dhe nĂ« mĂ«nyrĂ« paradoksale, mĂ« tĂ« rrezikuara.

Çdo shpikje e madhe nisi e papĂ«rsosur. Po tĂ« prisnin perfeksionin, shumĂ« prej tyre s’do tĂ« ekzistonin.

Papërsosmëria nuk është armiku i madhështisë, është porta hyrëse e saj. / Forbes, Shqip.al

The post Si heqja dorë nga perfeksionizmi përshpejton inovacionin appeared first on Revista Monitor.

BQE mban të pandryshuara normat e interesit, rritja ekonomike e Eurozonës mbetet e fortë

✇Revista Monitor
By: Megi Dumi
18 December 2025 at 14:47

Banka Qendrore Europiane la të pandryshuar normën kryesore të depozitave në nivelin 2% të enjten, për të katërtën mbledhje radhazi.

Normat e interesit për operacionet kryesore të rifinancimit dhe për lehtësinë e huadhënies marxhinale do të mbeten gjithashtu përkatësisht në 2.15% dhe 2.40%.

Shifrat e fundit të rritjes për Eurozonën kanë qenë më të forta sesa pritej, duke e shtyrë BQE-në të përmirësojë edhe një herë perspektivën e saj, pas një rishikimi në rritje në shtator. Banka qendrore tha se parashikon prodhimin e rajonit në 1.4% në vitin 2025, nga një vlerësim i mëparshëm prej 1.2%.

Rritja parashikohet në 1.2% në vitin 2026, 1.4% në 2027, dhe pritet të mbetet në 1.4% në 2028.

BQE-ja është bërë gradualisht më optimiste këtë vit, pasi tarifat e SHBA-së kanë qenë më pak dëmtuese për ekonominë sesa frika fillestare.

Ndërsa tarifat vijojnë të kufizojnë eksportet, rritja e tremujorit të tretë në Eurozonë u rishikua në rritje në 0.3% këtë muaj, duke tejkaluar pritshmëritë.

Pavarësisht se prodhimi industrial mbetet një pikë e dobët për rajonin, me tregues veçanërisht të zymtë në Gjermani, tregu i punës në Eurozonë mbetet i fortë, së bashku me shpenzimet e brendshme. Një dëshirë për inovacion në inteligjencën artificiale ka mbështetur investimet këtë vit, dhe treguesit e besimit sugjerojnë qëndrueshmëri të mëtejshme.

Duke parë përpara drejt vitit 2026, shpenzimet e planifikuara të qeverisë gjermane për mbrojtjen dhe infrastrukturën, të lehtësuara nga heqja e frenës së borxhit, pritet të ofrojnë stimul të mëtejshëm ekonomik.

“Jemi mjaft afĂ«r potencialit, por ka ende shumĂ« pĂ«r t’u bĂ«rĂ« sa i pĂ«rket pĂ«rmirĂ«simit tĂ« produktivitetit nĂ« zonĂ«n e euros,” tha presidentja e BQE-sĂ«, Christine Lagarde, mĂ« herĂ«t nĂ« dhjetor.

Një rritje e normës në vitin 2026?

Përpara publikimit të të dhënave të BQE-së të enjten, analistët kishin spekuluar për një rritje të mundshme të normës së interesit në vitin 2026.

KĂ«to parashikime u nxitĂ«n nga komentet e anĂ«tares sĂ« bordit ekzekutiv, Isabel Schnabel, e cila sugjeroi nĂ« fillim tĂ« dhjetorit se rreziqet inflacioniste janĂ« tani mĂ« tĂ« mĂ«dha sesa potenciali pĂ«r njĂ« ngadalĂ«sim ekonomik. Ajo vuri nĂ« dukje se inflacioni i shĂ«rbimeve dhe rritja e pagave kanĂ« qenĂ« mĂ« tĂ« forta sesa pritej, duke thĂ«nĂ« se Ă«shtĂ« “e rehatshme” me parashikimet e investitorĂ«ve, qĂ« lĂ«vizja e radhĂ«s do tĂ« jetĂ« njĂ« rritje. Retorika e saj u largua nga gjuha mĂ« e butĂ« e pĂ«rdorur nga komiteti i BQE-sĂ« nĂ« tĂ«rĂ«si, duke sinjalizuar mendime tĂ« ndryshme brenda grupit.

François Villeroy de Galhau i FrancĂ«s, njĂ« tjetĂ«r anĂ«tar i komitetit, tha nĂ« njĂ« fjalim mĂ« herĂ«t nĂ« dhjetor: “Rreziqet nĂ« rĂ«nie pĂ«r perspektivĂ«n e inflacionit mbeten tĂ« paktĂ«n po aq tĂ« rĂ«ndĂ«sishme sa rreziqet nĂ« rritje, dhe ne nuk do tĂ« toleronim njĂ« devijim tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m poshtĂ« objektivit tonĂ« tĂ« inflacionit.”

Inflacioni u regjistrua në 2.1% në nëntor dhe ka qëndruar pranë objektivit 2% të BQE-së që nga fillimi i vitit 2025, i mbështetur nga rritjet e çmimeve në sektorin e shërbimeve. Një vendim i BE-së për të shtyrë një sistem të ri të çmimit të karbonit (ETS2) pritet ta mbajë inflacionin më të ulët sesa parashikohej në vitin 2027.

Parashikimet e reja të stafit të Eurosistemit tregojnë se inflacioni total do të mesatarizohet në 2.1% në 2025, 1.9% në 2026, 1.8% në 2027 dhe 2.0% në 2028.

“KĂ«shilli Drejtues Ă«shtĂ« i vendosur tĂ« sigurojĂ« qĂ« inflacioni tĂ« stabilizohet nĂ« objektivin 2% nĂ« afatin e mesĂ«m,” tha BQE-ja tĂ« enjten. “Ai do tĂ« ndjekĂ« njĂ« qasje tĂ« varur nga tĂ« dhĂ«nat dhe nga mbledhja nĂ« mbledhje pĂ«r tĂ« pĂ«rcaktuar qĂ«ndrimin e duhur tĂ« politikĂ«s monetare.”

Vendimi i BQE-së vjen pasi Banka e Anglisë vendosi të ulë normën e saj kryesore të interesit në Mbretërinë e Bashkuar të enjten. Ai pason gjithashtu lëvizjen e Rezervës Federale të SHBA-së për të ulur kostot e huamarrjes javën e kaluar. / Euronews

The post BQE mban të pandryshuara normat e interesit, rritja ekonomike e Eurozonës mbetet e fortë appeared first on Revista Monitor.

❌
❌