❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

Çmimi i bakrit arrin nivel rekord

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Bakri arriti një çmim rekord, duke kaluar për herë të parë pragun prej 12.000 dollarësh për ton, pasi shqetësimet për tarifat amerikane dhe mundësinë e mungesave nxitën një rritje që vazhdon që nga tetori.

Ky metal industrial, i cili shihet si tregues i shëndetit të ekonomisë globale, u rrit mbi 1%, duke arritur deri në 12.160 dollarë për ton gjatë ditës në Londër, përpara se të zbriste përsëri rreth 12.065 dollarë.

Ari dhe argjendi gjithashtu u rritën në nivele të reja rekord, të nxitura nga tensionet gjeopolitike dhe pritshmëritë që Rezerva Federale e SHBA-së do të ulë normat e interesit vitin e ardhshëm.

Çmimet e rritura tĂ« bakrit po “nxiten nga pritshmĂ«ritĂ« pĂ«r mbĂ«shtetje tĂ« mĂ«tejshme tĂ« ekonomisĂ« nĂ« KinĂ«â€, tha John Meyer, analist nĂ« firmĂ«n konsulente SP Angel. Ai shtoi se njĂ« dollar mĂ« i dobĂ«t amerikan po rritte gjithashtu çmimet e metaleve tĂ« çmuara dhe bazike.

Ky metal i kuq ka shënuar një seri rritjesh rekord që nga tetori, kur incidente serioze në miniera të mëdha ndikuan në prodhim dhe shkaktuan frikë për mungesa të furnizimit. Edhe më parë, analistët prisnin që mungesat të shfaqeshin në vitet e ardhshme për shkak të rritjes së kërkesës.

“Edhe nĂ« njĂ« botĂ« me rritje prej 2% tĂ« PBB-sĂ« globale, ne do tĂ« prisnim deficit tĂ« konsiderueshĂ«m nĂ« tregun e bakrit gjatĂ« vitit tĂ« ardhshĂ«m,” thanĂ« analistĂ«t e Jefferies kĂ«tĂ« javĂ«.

Rritja e fundit është nxitur edhe nga shqetësimet në rritje për mundësinë që administrata e Presidentit Donald Trump të vendosë tarifa shtesë për importin e bakrit vitin e ardhshëm. Tarifat aktuale nuk prekin katodat e bakrit, por shqetësimet se tarifat e ardhshme mund të ndikojnë kanë nxitur tregtarët të dërgojnë sasi të mëdha drejt SHBA-së.

Sasi tĂ« mĂ«dha janĂ« grumbulluar tashmĂ« kĂ«tĂ« vit nĂ« SHBA, dhe fluksi i vazhdueshĂ«m nĂ« kĂ«tĂ« drejtim mund tĂ« “shtypĂ« furnizimin lokal nĂ« KinĂ« dhe nĂ« pjesĂ« tĂ« tjera tĂ« botĂ«s”, tha Meyer.

Bakri është në rrugën për të shënuar rritjen më të madhe vjetore që nga viti 2009, pasi ka shënuar një rritje prej 37% deri më tani në 2025./FinancialTimes

The post Çmimi i bakrit arrin nivel rekord appeared first on Gazeta Si.

↗

180 mln euro për rijetëzimin e minierave në vend. Qeveria kërkon rikthimin e ekspertëve të ikur

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – Me anĂ« tĂ« njĂ« ligji qĂ« ndodhet aktualisht nĂ« proces konsultimi, qeveria shqiptare synon tĂ« rijetĂ«zojĂ« sektorin minerar, duke e kthyer atĂ« nĂ« njĂ« nga shtyllat kryesore tĂ« ekonomisĂ« kombĂ«tare.

Strategjia pĂ«r sektorin minerar 2026–2040 parashikon fillimisht pĂ«rmirĂ«simin e kuadrit ligjor, me qĂ«llim ndarjen e qartĂ« tĂ« pĂ«rgjegjĂ«sive institucionale dhe funksionale, si dhe rregullimin e çdo hallke tĂ« zinxhirit minerar pĂ«rmes licencave tĂ« posaçme. Synimi kryesor Ă«shtĂ« krijimi i njĂ« sektori minerar tĂ« sigurt, tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m dhe plotĂ«sisht tĂ« harmonizuar me standardet e Bashkimit Europian.

Deri në 2030, qeveria parashikon që të paktën 30% e xeherorit të kromit, bakrit dhe nikelit të përpunohet brenda territorit shqiptar, si rezultat i investimit në fabrika e rafineri.

Sipas draftit, sektori minerar në Shqipëri përballet aktualisht me problematika serioze, si niveli i lartë i aksidenteve në punë, ndotja mjedisore nga zonat historike minerare, mungesa e rehabilitimit dhe mbikëqyrja institucionale e fragmentuar. Këto faktorë e mbajnë sigurinë teknike dhe mbrojtjen e mjedisit nën mesataren evropiane.

Një tjetër fokus i strategjisë është rigjallërimi i arsimit profesional dhe universitar në degët që lidhen me sektorin minerar. Parashikohet rikthimi i ekspertëve nga diaspora, zbatimi i programeve të mentorimit dhe përmirësimi i shkollave profesionale, me synim përgatitjen e profesionistëve të aftë për të përballuar transformimin teknologjik të industrisë minerare.

Risi e rëndësishme e reformës është edhe ndërtimi i një databaze kombëtare të integruar dhe dixhitale, e cila do të përfshijë të gjitha të dhënat minerare dhe gjeologjike të vendit, duke rritur transparencën, kontrollin dhe efikasitetin në menaxhimin e burimeve natyrore.

Sipas vlerĂ«simeve paraprake, zbatimi i kĂ«saj strategjie do t’i kushtojĂ« buxhetit tĂ« shtetit rreth 55 milionĂ« euro gjatĂ« pesĂ« viteve tĂ« ardhshme dhe tĂ« paktĂ«n 114 milionĂ« euro-180 mln deri vitin 2040, nĂ« varĂ«si tĂ« skenarĂ«ve tĂ« zhvillimit.

The post 180 mln euro për rijetëzimin e minierave në vend. Qeveria kërkon rikthimin e ekspertëve të ikur appeared first on Gazeta Si.

↗

Vendet mĂ« tĂ« mrekullueshme nĂ« botĂ«, ku mund t’i faleni Zotit

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Bordi i Financial Times ka publikuar një listë të vendeve më të magjishme në botë, ku mund të gjeni Zotin. Pavarësisht besimit, këto objekte fetare nga Lindja në Perëndim të tregojnë se besimi vjen në forma të ndryshme.

Manastiri Saghmosavank, Armeni

Kisha e San Giovanni Battista, Mogno, Zvicër

Manastiri Hozoviotissa, Amorgos, Greqi

Pavilioni Khuha Kharuehat, Phraya Nakhon Cave, Tajlandë

Manastiri Vatopedi, Mali Athos, Greqi

Kapela Otaniemi, Espoo, Finlandë

Xhamia Ibn Tulun, Kajro, Egjipt

Sinagoga e Madhe e Edirnesë, Edirne, Turqi

Pagoda Shwedagon, Yangon, Mianmar

Kisha e TĂ« GjithĂ«ve ShenjtĂ« – Tudeley, MbretĂ«ri e Bashkuar

Katedralja e Sienës, Toskani, Itali

Komplekset e tempullit Borobudur, Java Qendrore, Indonezi

Komplekset e tempullit Borobudur, Java Qendrore, Indonezi

The post Vendet mĂ« tĂ« mrekullueshme nĂ« botĂ«, ku mund t’i faleni Zotit appeared first on Gazeta Si.

↗

Sa shpenzojnë europianët për Krishtlindje?

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Shpenzimet e Krishtlindjes në Europë u rritën në 2025 ndërsa inflacioni ngriti çmimet dhe rregullatorët ashpërsuan standardet e sigurisë për lodrat.

Gjermania pritet të bëhet vendi që shpenzon më shumë në Bashkimin Evropian gjatë sezonit festiv, sipas të dhënave nga platforma Statista.

Në vitin 2025, shpenzimet me pakicë gjatë sezonit të Krishtlindjes pritet të arrijnë rreth 85.24 miliardë euro në Gjermani.

Franca vjen në vend të dytë me një vlerësim prej 71.65 miliardë euro, ndërsa Italia me mbi 43 miliardë euro.

Në Europën më të gjerë, Mbretëria e Bashkuar kryeson listën, me një sondazh të PwC që parashikon një rritje prej 3.5% krahasuar me vitin 2024, pavarësisht nisjes së ngadaltë të shitjeve festive.

Megjithatë, dhuratat e këtij viti mund të jenë më të shtrenjta, pasi inflacioni vjetor i eurozonës u vlerësua të ishte 2.2% në nëntor 2025, sipas Eurostat, nga 2.1% një muaj më parë.

“Shpenzimet festive pritet tĂ« reflektojnĂ« njĂ« mendĂ«si tĂ« kujdesshme, e karakterizuar nga ndjeshmĂ«ria ndaj çmimeve dhe preferenca pĂ«r kĂ«naqĂ«si tĂ« pĂ«rballueshme,” deklaroi Mastercard Economics Institute nĂ« parashikimin e tij tĂ« fundit.

Cilët janë dhuratat më të njohura në BE?

Bukuria, moda dhe elektronika janë ndër kategoritë më të preferuara të dhuratave gjatë këtij sezoni festiv, sipas institutit ekonomik.

Në tremujorin e fundit të vitit 2024, çekët shpenzuan më shumë për kozmetikë, ndërsa polakët preferuan bizhuteri dhe orë dore.

Ndërkohë, spanjollët investuan më shumë në gjëra të përdorura, ndërsa italianët në pajisje shtëpiake.

ÇekĂ«t gjithashtu shpenzuan mĂ« shumĂ« pĂ«r lojĂ«ra dhe lodra krahasuar me tĂ« gjithĂ« evropianĂ«t.

Vit i kaluar, kozmetika dhe lodrat ishin produktet që shpesh raportohej për probleme sigurie në BE, me përbërës kimikë të identifikuar si shkaku kryesor i rrezikut në gati gjysmën e këtyre njoftimeve.

Toy Industries of Europe (TIE), një shoqatë tregtare për industrinë evropiane të lodrave, hulumtoi 70 lodra nga faqet e para të rezultateve të kërkimeve në shtatë platforma kryesore online që dorëzonin në Belgjikë dhe Francë.

Rreth 96% e tyre nuk përputheshin me kërkesat e sigurisë të BE-së, dhe 86% kishin probleme serioze sigurie, si pjesë të vogla që mund të shkaktojnë mbytje, magneta të fuqishme dhe bateri me akses të lehtë.

Në tetor të këtij viti, Këshilli Evropian miratoi rregulla të reja për të rregulluar sigurinë e lodrave, duke futur një pasaportë dixhitale për të gjurmuar më mirë lodrat e shitura online dhe duke ndaluar përdorimin e substancave kimike të dëmshme për fëmijët./Euronews

The post Sa shpenzojnë europianët për Krishtlindje? appeared first on Gazeta Si.

↗

Sigurimi i pronĂ«s ‘fiton terren’ nĂ« tregun e sigurimeve

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – Tregu i sigurimeve nĂ« ShqipĂ«ri ka vijuar rritjen edhe gjatĂ« periudhĂ«s janar-nĂ«ntor 2025, por pavarĂ«sisht shtimit tĂ« tĂ« ardhurave, dĂ«mshpĂ«rblimet pĂ«r qytetarĂ«t kanĂ« shĂ«nuar rĂ«nie.

Një zhvillim pozitiv në treg është rritja e qëndrueshme e sigurimit të pronës, që në 11 muaj arkëtoi 3.8 mld lekë, ku 67% i përkasin sigurimit nga zjarri dhe dëmtime të tjera në pronë. Gjatë janar-nëntor 2025, sigurimi nga zjarri dhe forcat e natyrës shënoi rritje të primeve me 4.31%, ndërsa numri i kontratave u rrit me 9.73%. Këto zhvillime mund të përkthehen si rritje e interesit të shqiptarëve për të siguruar pronën e tyre, përballë zjarreve e tërmeteve, por në realitet lidhen me kredimarrjen hipotekore, që ka si detyrim sigurimin e pronës që po financon.

Të ardhurat dhe dëmshpërblimet

Sipas të dhënave zyrtare, të ardhurat nga primet e shkruara bruto arritën në rreth 24.25 miliardë lekë, ose 10.17% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Ndërkohë, numri i kontratave të sigurimit arriti në mbi 1.5 milionë, me një rritje vjetore prej 4.69%.

Sigurimi i detyrueshëm motorik mbetet shtylla kryesore e tregut. Gjatë janar-nëntor 2025, primet e këtij segmenti arritën rreth 15.1 mld lekë, ose 12.40% më shumë se një vit më parë.

NĂ« kontrast me rritjen e primeve, pagesat e dĂ«meve kanĂ« rĂ«nĂ«. GjatĂ« janar–nĂ«ntor 2025, dĂ«mshpĂ«rblimet e paguara bruto kapĂ«n vlerĂ«n e rreth 7.49 miliardĂ« lekĂ«ve, 3.61% mĂ« pak se njĂ« vit mĂ« parĂ«. Sigurimi motorik vijon tĂ« mbajĂ« peshĂ«n kryesore tĂ« dĂ«meve, me rreth 5.7 miliardĂ« lekĂ«, ose mbi 76% tĂ« totalit tĂ« paguar.

Tregu dominohet nga sigurimet e detyrueshme, të cilat përbëjnë rreth 62.4% të totalit të primeve, ndërsa sigurimet vullnetare zënë 37.6%. Po ashtu, sigurimet e Jo-Jetës, kryesisht ato motorike, përfaqësojnë mbi 91% të vëllimit të tregut.

The post Sigurimi i pronĂ«s ‘fiton terren’ nĂ« tregun e sigurimeve appeared first on Gazeta Si.

↗

AKU bllokon 5 ton djathë dhe 944 kg fileto pule

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – Autoriteti KombĂ«tar i Ushqimit (AKU) njofton se gjatĂ« kontrolleve tĂ« ushtruara sĂ« fundmi nga Drejtoria Rajonale TiranĂ«, janĂ« konstatuar shkelje ligjore nĂ« njĂ« subjekt ushqimor.

InspektorĂ«t kanĂ« bllokuar 5 ton djathĂ« “Gouda” dhe 944 kg fileto pule pĂ«r mungesĂ« tĂ« kundraetiketĂ«s nĂ« gjuhĂ«n shqipe. Subjekti mori gjobĂ« dhe produktet mbeten tĂ« bllokuara deri nĂ« rregullimin e dokumentacionit dhe etiketimit.

“AKU garanton opinionin publik se do tĂ« vijojĂ« kontrollet rigoroze nĂ« tĂ« gjithĂ« zinxhirin ushqimor pĂ«r tĂ« garantuar zbatimin e ligjit dhe informimin e saktĂ« tĂ« konsumatorĂ«ve, me qĂ«llim mbrojtjen e shĂ«ndetit dhe interesave tĂ« tyre”, thuhet nĂ« faqen zyrtare.

Në fillim të këtij muaji, AKU bllokoi dy ngarkesa me misër që vinin nga Serbia, pasi rezultuan me Aflatoksinë B1. Edhe në nëntor, u bllokuan 25 ton misër po nga Serbia.

Të shumta kanë qenë rastet kur produktet e importuara kanë rezultuar me pesticide, siç ishte rasti i pjeshkëve në shtator apo domateve.

The post AKU bllokon 5 ton djathë dhe 944 kg fileto pule appeared first on Gazeta Si.

↗

Rriten çmimet e zhdoganimit për makinat e blera jashtë Shqipërie

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – NjĂ« udhĂ«zim i fundit i ministrisĂ« sĂ« Financave, ka rritur kostot e zhdoganimit tĂ« mjeteve motorike qĂ« vijnĂ« nga jashtĂ«.

Sipas vendimit ka një shtrenjtim me 25% për çdo kategori automjeti, në bazë të fuqisë motorike.

Rritja e çmimeve në zhdoganim pritet të sjellë një rritje edhe të çmimit fundor për konsumatorët, por nga ana tjetër mund të sjellë një filtrim të mjeteve në qarkullim

Për autoveturat çmimet e reja janë: a) deri në 1400 cc jo më pak se 162 500 lekë;

 b) mbi 1400-1900 cc jo më pak se 250 000 lekë;

c) mbi 1900-2500 cc jo më pak se 406 000 lekë;

d) mbi 2500-3000 cc jo më pak se 500 000 lekë;

e) mbi 3000-4500 cc jo më pak se 625 000 lekë;

f) mbi 4500 cc jo më pak se 1 000 000 lekë.

Për kamionçina, furgona dhe kamionë, sipas kapacitetit mbajtës çmimet janë:

 a) deri në 1.5 tonë jo më pak se 500 000 lekë;

b) nga 1.5 tonë deri në 3.5 tonë jo më pak se 750 000 lekë;

c) nga 3.5 tonë deri në 10 tonë jo më pak se 1 062 500 lekë;

d) nga 10 tonë deri në 15 tonë jo më pak se 1 250 000 lekë;

e) mbi 15 tonë jo më pak se 1 500 000 lekë.

The post Rriten çmimet e zhdoganimit për makinat e blera jashtë Shqipërie appeared first on Gazeta Si.

↗

Fati i ekonomisĂ« sĂ« vendit nĂ« ‘dorë’ tĂ« administratĂ«s. ZhgĂ«njen turizmi

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – Shifrat e fundit zyrtare tregojnĂ« se modeli i rritjes sĂ« ekonomisĂ« sĂ« ShqipĂ«risĂ« po vihet nĂ« provĂ«.

Sipas INSTAT, gjate periudhës së verës, pra qershor-korrik, konsumi i popullatës, i cili përbën peshën kryesore të shpenzimeve në ekonomi shënoi rënie prej 0.97%. Një vit më parë ky tregues ishte me rritje 0.83%. Në rënie po ashtu raportohet konsumi i qeverisë, 0.98% kur një vit më parë u rrit me 6.8%.

RĂ«nia e konsumit final nĂ« zemĂ«r tĂ« sezonit veror Ă«shtĂ« njĂ« “flamur i kuq”, duke konsideruar dhe faktin qĂ« tregtia dhe shĂ«rbimet e konsumit janĂ« shtylla e dytĂ« mĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e ekonomisĂ« sĂ« vendit, pas administratĂ«s publike. DobĂ«simi i konsumit final tĂ« familjeve Ă«shtĂ« veçanĂ«risht shqetĂ«sues, pasi ky tregues pĂ«rfshin tĂ« gjitha mallrat dhe shĂ«rbimet e pĂ«rdorura drejtpĂ«rdrejt pĂ«r tĂ« pĂ«rmbushur nevojat individuale tĂ« familjeve rezidente. Paralelisht, rĂ«nia e konsumit final tĂ« administratĂ«s publike dhe institucioneve jofitimprurĂ«se, qĂ« pĂ«rfshin shĂ«rbimet jotregtare nĂ« funksion tĂ« komunitetit, tregon njĂ« ngadalĂ«sim mĂ« tĂ« gjerĂ« tĂ« shpenzimeve nĂ« ekonomi.

Konkretisht, gjatë periudhës, administrata dhe tregtia+shërbimet e ushqimit dhe akomodimit, kontribuan e 1.7 p.p dhe 0.62 p.p në PBB.

Matur sipas ecurisë, administrata ka kryesuar rritjen, me 15%, ndjekur nga tregu imobiliar me 10.55% dhe tregu i informacionit e komunikimit me 10.4%. Ndërtimi shënoi një rritje me 4.75%. Shërbimet dhe tregtia u rritën me vetëm 2.6%, ndërsa grupi i aktiviteteve industri, energji dhe ujë shënuan rënie prej 4.75 % dhe bujqësia e  peshkimi u ul me 1.73 %.Gjatë së njëjtës periudhë,

Konsumi final i familjeve: Llogarit të gjitha mallrat dhe shërbimet që përdoren direkt për të plotësuar kërkesat individuale të familjeve rezidente. Konsumi final i administratës publike dhe Institucioneve jo fitim prurëse: Përmban vlerën e shërbimeve jotregtare të kryera nga administrata publike dhe nga institucionet jofitimprurëse në përfitim të komuniteteve ose grupe familjesh.

The post Fati i ekonomisĂ« sĂ« vendit nĂ« ‘dorë’ tĂ« administratĂ«s. ZhgĂ«njen turizmi appeared first on Gazeta Si.

↗

FMN ngre alarmin pĂ«r shpenzimet publike, rritjen e kredisĂ« dhe “Paqen Fiskale”

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – Fondi Monetar NdĂ«rkombĂ«tar, FMN, nĂ« raportin e tij mĂ« tĂ« fundit pĂ«r ShqipĂ«rinĂ«, ngre alarmin pĂ«r menaxhimin e shpenzimeve publike, duke paralajmĂ«ruar se presionet nĂ« rritje mund tĂ« rrezikojnĂ« stabilitetin fiskal tĂ« vendit.

Për të mbrojtur rezervat fiskale, FMN rekomandon zbatimin e reformave të favorshme për rritjen e të ardhurave, përfshirë thjeshtimin e përjashtimeve tatimore, modernizimin e sistemit të taksës mbi pronën dhe forcimin e administratës tatimore, të shoqëruara me përmirësimin e cilësisë së shpenzimeve publike dhe rritjen e transparencës fiskale.

Fondi rikthen vĂ«mendjen edhe te nisma e qeverisĂ« Rama pĂ«r “Paqen Fiskale”, duke theksuar se kjo skemĂ« rrezikon tĂ« minojĂ« progresin e arritur mĂ« parĂ« nĂ« administrimin dhe pĂ«rputhshmĂ«rinĂ« tatimore. Sipas FMN-sĂ«, ndihma sociale e targetuar do tĂ« ishte njĂ« instrument mĂ« efektiv pĂ«r mbĂ«shtetjen e familjeve nĂ« nevojĂ« sesa bonuset mujore tĂ« planifikuara pĂ«r pensionistĂ«t.

Në aspektin monetar, FMN vlerëson se Banka e Shqipërisë duhet të jetë e gatshme të reagojë me shpejtësi ndaj ndryshimeve të kushteve të tregut. Fondi thekson se ndërhyrjet në tregun valutor duhet të kufizohen vetëm për adresimin e luhatjeve jo-fundamentale. Duke qenë se forcimi i kursit të këmbimit nxitet kryesisht nga faktorë themelorë, Banka e Shqipërisë duhet të lejojë fleksibilitet më të madh dhe të mbështetet te normat e interesit për garantimin e stabilitetit të çmimeve.

FMN ndalet gjithashtu te rreziqet që lidhen me zgjerimin e kredisë, duke kërkuar monitorim të shtuar të sektorit financiar. Dobësitë që lidhen me huamarrës të mëdhenj, ekspozimet në valutë dhe ndaj borxhit sovran, si dhe rritja e shpejtë e kreditimit në sektorin e pasurive të paluajtshme, kërkojnë mbikëqyrje të kujdesshme dhe politika prudenciale proaktive. Fondi vlerëson se masat e fundit të bazuara te huamarrësi për kreditë e reja rezidenciale janë një instrument i rëndësishëm strukturor, ndërsa kërkon përmirësim të disponueshmërisë së të dhënave për kreditimin e pasurive të paluajtshme komerciale.

Sa i përket Bankës Shqiptare të Zhvillimit, FMN thekson nevojën për standarde të forta të mirëqeverisjes dhe mbikëqyrje të rreptë institucionale, për të shmangur rreziqe potenciale për stabilitetin financiar.

The post FMN ngre alarmin pĂ«r shpenzimet publike, rritjen e kredisĂ« dhe “Paqen Fiskale” appeared first on Gazeta Si.

↗

Autoriteti i KonkurrencĂ«s hap hetim pĂ«r ‘Shpresa-AL’ pasi rriti çmimet e biletĂ«s nĂ« urbanet e KamzĂ«s dhe Paskuqanit

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’-  Autoriteti i KonkurrencĂ«s ka vendosur tĂ« hapĂ« njĂ« hetim paraprak ndaj ndĂ«rmarrjes SHPRESA – AL SHPK, pĂ«r shkak tĂ« shqetĂ«simeve mbi rritjen e çmimeve tĂ« biletave dhe aboneve nĂ« transportin urban tĂ« BashkisĂ« KamĂ«z.

Ky vendim vjen pas ankesave tĂ« depozituara pranĂ« Autoritetit dhe pas shqetĂ«simeve tĂ« shprehura nĂ« media nga qytetarĂ« dhe pĂ«rdorues tĂ« transportit. Hetimi do tĂ« analizojĂ« kushtet e konkurrencĂ«s sĂ« lirĂ« dhe efektive, veçanĂ«risht pĂ«r linjat: KamĂ«z – TiranĂ« – KamĂ«z dhe Paskuqan – Babrru – TiranĂ«.

Sipas dokumentacionit zyrtar, SHPRESA – AL SHPK Ă«shtĂ« operatori i vetĂ«m i licencuar nĂ« kĂ«to linja, duke zotĂ«ruar njĂ« pozitĂ« dominuese nĂ« treg, nĂ« pĂ«rputhje me Ligjin pĂ«r Mbrojtjen e KonkurrencĂ«s.

Nga vlerĂ«simi paraprak i Autoritetit, rezulton se nuk ka prova tĂ« mjaftueshme ekonomike apo financiare qĂ« justifikojnĂ« rritjen e çmimeve mbi baza objektive. Hetimi do tĂ« pĂ«rfshijĂ« periudhĂ«n 1 janar – 12 dhjetor 2025, pĂ«r tĂ« vlerĂ«suar nĂ«se veprimet e ndĂ«rmarrjes mund tĂ« pĂ«rbĂ«jnĂ« kufizim, shtrembĂ«rim ose pengim tĂ« konkurrencĂ«s, sipas Ligjit nr. 9121/2003.

The post Autoriteti i KonkurrencĂ«s hap hetim pĂ«r ‘Shpresa-AL’ pasi rriti çmimet e biletĂ«s nĂ« urbanet e KamzĂ«s dhe Paskuqanit appeared first on Gazeta Si.

↗

INSTAT: Më pak shqiptarë festuan festat e nëntorit në atdhe

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – MĂ« pak shqiptarĂ« festuan festat e nĂ«ntorit nĂ« atdhe. TĂ« paktĂ«n kĂ«shtu tregojnĂ« shifrat e sapopublikuara nga INSTAT.

Më shumë se 677 mijë shqiptarë dolën nga vendi gjatë muajit nëntor. Kjo rritje vjetore me 7.5% lidhet me festat e 28-29 nëntorit dhe planet e shqiptarve për të festuar jashtë vendit. Por nga ana tjetër, INSTAT tregon se numri i shqiptarëve që u futën në Shqipëri gjatë së njëjtës periudhë është reduktuar me 1.3%, 652 mijë.

Në total, gjatë nëntorit në Shqipëri hynë më shumë se 1.28 mln persona, me rritje të moderuar 1.4% nga nëntori i shkuar. 29.968 ishin të huaj, me një rritje prej 4.2%, kryesisht nga vendet e Europës.

Sipas INSTAT, 96% e të huajve që hynë në Shqipëri në nëntor 2025 ishin nga Europa, ku Europa Jugore përbën 86% të hyrjeve nga ky kontinent.

Qëllimi i hyrjes për 97% të shtetasve të huaj ishte personal, me rritje 4.5%, ndërsa hyrjet për biznes dhe arsye profesionale ranë me 3.6%.

The post INSTAT: Më pak shqiptarë festuan festat e nëntorit në atdhe appeared first on Gazeta Si.

↗

Ku është varrosur Babagjyshi?

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Vetëm 20 minuta në jug të qytetit Kilkenny, në Irlandë, ndodhet një fshat mesjetar i braktisur që, sipas legjendës, fsheh një histori misterioze të lidhur me Krishtlindjet.

Mes kullotave tĂ« gjelbra dhe varreve qĂ« datojnĂ« qĂ« nga shekulli XIII, rrĂ«nojat e KishĂ«s sĂ« ShĂ«n NikollĂ«s ngrihen mbi pronĂ«n e familjes Maeve dhe Joe O’Connell. Sipas gojĂ«dhĂ«nave vendase, mes atyre qĂ« prehen aty ndodhet edhe ShĂ«n Nikolla i MirĂ«s, shenjti qĂ« njihet si frymĂ«zimi i Santa Claus-it.

Familja O’Connell Ă«shtĂ« sot pronarja e vetme e Jerpoint Park, njĂ« qytet mesjetar i braktisur i shekullit XII, qĂ« shtrihet nĂ« rreth 120 hektarĂ« tokĂ« dhe ndodhet 20 kilometra nĂ« jug tĂ« Kilkenny-t. Vendbanimi, i njohur dikur si Newtown Jerpoint, mendohet tĂ« jetĂ« themeluar nga normanĂ«t rreth vitit 1160. Dokumentet e trashĂ«gimisĂ« kulturore tregojnĂ« se qyteti lulĂ«zoi deri nĂ« shekullin XV, me shtĂ«pi, treg, rrugĂ«, ura, mullinj dhe njĂ« sistem tĂ« avancuar menaxhimi uji. MegjithatĂ«, nĂ« shekullin XVII, banorĂ«t e tij u zhdukĂ«n, me shumĂ« gjasĂ« pĂ«r shkak tĂ« sulmeve tĂ« dhunshme dhe murtajĂ«s.

Se si vendi i supozuar i prehjes sĂ« ShĂ«n NikollĂ«s pĂ«rfundoi nĂ« kĂ«tĂ« qytet tĂ« braktisur mbetet ende njĂ« mister. MegjithatĂ«, familja O’Connell dhe banorĂ« tĂ« zonĂ«s besojnĂ« se legjenda ka rrĂ«njĂ« tĂ« vĂ«rteta historike.

Sipas Maeve O’Connell, gojĂ«dhĂ«nat thonĂ« se relikja e ShĂ«n NikollĂ«s ka qenĂ« gjithmonĂ« aty. NĂ« varrezĂ«n e kishĂ«s ndodhet njĂ« figurĂ« guri e gdhendur, ku paraqitet njĂ« burrĂ« me duart e bashkuara nĂ« njĂ« gjest bamirĂ«sie, simbolikĂ« qĂ« lidhet drejtpĂ«rdrejt me natyrĂ«n dhuruese tĂ« shenjtorit.

Edhe pse Santa Claus jeton sot si një figurë simbolike në imagjinatën e fëmijëve, personi që qëndron pas kësaj legjende ishte Shën Nikolla i Mirës, një figurë historike reale. I lindur në qytetin antik Patara, ai ia kushtoi jetën ndihmës për të varfrit dhe u bë peshkop i Mirës, në territorin e Turqisë së sotme. Ai mori pjesë në Këshillin e Nikesë në vitin 325, ndërroi jetë më 6 dhjetor të vitit 343 dhe u varros në Mirë. Megjithatë, vendndodhja e trupit të tij vazhdon të mbetet e paqartë.

Disa studiues besojnë se varri i tij ndodhet ende në Turqi, të tjerë pretendojnë se eshtrat u zhvendosën në Bari të Italisë, ndërsa ka edhe nga ata që mendojnë se relike të trupit të tij u shpërndanë në vende të ndryshme të botës.

Në relievin e varrezës së Jerpoint Park shfaqen edhe dy figura kalorësish, të cilët sipas legjendës transportuan trupin e shenjtorit nga Lindja drejt Evropës. Gjatë këtij udhëtimi, një relike thuhet se përfundoi në Irlandë dhe u varros në Newtown Jerpoint.

Sot, Jerpoint Park është një fermë funksionale dhe një zonë ende e paprekur nga gërmimet arkeologjike. Sipas historianit Nathan Mannion, vendndodhja e varrit është zhvendosur në vitin 1839, çka e bën edhe më të vështirë verifikimin e asaj që ndodhet realisht nën gurin e gdhendur.

MegjithatĂ«, familja O’Connell nuk ka ndĂ«rmend tĂ« hapĂ« varrin. Ata besojnĂ« se relikja e shenjtorit ndodhet aty, duke argumentuar se njĂ« monument i tillĂ« nuk do tĂ« ishte ndĂ«rtuar pa njĂ« arsye tĂ« fortĂ«.

Sipas Mannion, pa prova shkencore, Ă«shtĂ« e pamundur tĂ« thuhet me siguri se çfarĂ« ndodhet nĂ« varr, por kjo nuk e zbeh vlerĂ«n e legjendĂ«s. Çdo vit, rreth 10 mijĂ« turistĂ« vizitojnĂ« Jerpoint Park, tĂ« tĂ«rhequr nga historia e ShĂ«n NikollĂ«s.

Edhe pse parku nuk Ă«shtĂ« njĂ« destinacion tipik i Krishtlindjes, vizitat private janĂ« tĂ« mundshme me rezervim. PĂ«r familjen O’Connell, Krishtlindjet janĂ« njĂ« festĂ« e qetĂ« familjare, ndĂ«rsa 6 dhjetori, dita e ShĂ«n NikollĂ«s, shĂ«nohet me njĂ« mbledhje tĂ« thjeshtĂ« dhe biskota tradicionale.

“E dua Krishtlindjen,” thotĂ« Maeve. “Ka diçka vĂ«rtet magjike nĂ« tĂ«.”/BBC

The post Ku është varrosur Babagjyshi? appeared first on Gazeta Si.

↗

Konfindustria: Mos e miratoni Kodin e ri Penal! CĂ«non seriozisht biznesin

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’- Konfederata e Industrive nĂ« vend, Konfindustria i ka bĂ«rĂ« thirrje qeverisĂ« tĂ« tĂ«rheqĂ« Kodin e ri Penal, pasi cĂ«non seriozisht klimĂ«n e investimeve dhe juridike nĂ« ShqipĂ«ri.

Në një deklaratë publike, Konfindustria thekson se ka një mungesë të plotë mbi ndikimin ekonomik dhe social të penalizimeve të reja, veçanërisht për personat juridikë.

Një nga shqetësimet kryesore lidhet me tendencën për të kriminalizuar shkelje që kanë natyrë administrative, si parregullsitë tatimore formale, mungesat dokumentare apo shkelje të brendshme në shoqëritë tregtare. Sipas përfaqësuesve të biznesit, këto raste duhet të trajtohen me masa administrative ose civile dhe jo përmes ndëshkimeve penale, të cilat rrisin presionin mbi aktivitetin ekonomik.

Konfindustria Albania kundërshton gjithashtu zgjerimin e përgjegjësisë penale për personat juridikë, duke argumentuar se drafti parashikon ndëshkime edhe për vepra që nuk lidhen logjikisht me natyrën e subjekteve tregtare. Një qasje e tillë, sipas saj, bie ndesh me praktikat e vendeve të Bashkimit Evropian, ku përgjegjësia penale e bizneseve kufizohet në fusha specifike si korrupsioni, krimi i organizuar apo shkeljet mjedisore.

Një tjetër problematikë e ngritur është mbivendosja e projektit me legjislacionin ekzistues, përfshirë ligjin për mbrojtjen e konkurrencës. Tentativa për të kriminalizuar pozitën dominuese në treg, sipas Konfindustria Albania, mund të krijojë pasiguri juridike, interpretime arbitrare dhe të frenojë investimet e reja.

Kodi i ri Penal u prezantua gjatĂ« pranverĂ«s dhe u shoqĂ«rua me kritika tĂ« shumta, pĂ«r tĂ« cilat askush nuk mori pĂ«rgjegjĂ«si. Ministri i DrejtĂ«sisĂ« atĂ«kohĂ«, Ulsi Manja, tha se ka mbajtur shĂ«nim tĂ« gjitha kritikat dhe propozimet pĂ«r t’i sintetizuar nĂ« dokument.

The post Konfindustria: Mos e miratoni Kodin e ri Penal! CĂ«non seriozisht biznesin appeared first on Gazeta Si.

↗

PAYT, tarifa e re për mbetjet: Shqiptarët do të paguajnë sipas sasisë që hedhin

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’- PavarĂ«sisht nismave tĂ« ndĂ«rmarra ndĂ«r vite, menaxhimi i mbetjeve tĂ« prodhuara nga familjet dhe bizneset vazhdon tĂ« jetĂ« njĂ« “dhimbje koke” pĂ«r institucionet pĂ«rgjegjĂ«se.

SĂ« fundmi, Ministria e Mjedisit ka hartuar njĂ« projekt tĂ« ri, i cili synon pĂ«rmirĂ«simin e menaxhimit tĂ« mbetjeve pĂ«rmes aplikimit tĂ« tarifĂ«s pĂ«r trajtimin e tyre, bazuar nĂ« parimin “Paguaj sipas hedhjes” (PAYT). Sipas projektaktit, pĂ«rpara zbatimit tĂ« kĂ«tij parimi, parashikohet vendosja e njĂ« tarife fikse tĂ« dedikuar pĂ«r trajtimin e mbetjeve, e diferencuar pĂ«r qytetarĂ«t, bizneset e vogla, tĂ« mesme dhe tĂ« mĂ«dha.

Vendosja e tarifës synon të rrisë ndërgjegjësimin se trajtimi i mbetjeve ka një kosto reale dhe se kjo kosto lidhet drejtpërdrejt me sasinë e mbetjeve të prodhuara. Tarifat mund të mblidhen përmes mekanizmave të ndryshëm, përfshirë përfshirjen e tyre në faturat e ujit ose të energjisë elektrike, ndërsa mënyra konkrete e mbledhjes mbetet në diskrecion të bashkive.

Një fokus i veçantë i programit të ri i kushtohet parandalimit të shpërdorimit të ushqimit dhe reduktimit të mbetjeve bio, proces që sipas qeverisë është më efektiv dhe ekonomik sesa vetë trajtimi i mbetjeve. Masat përfshijnë parandalimin e mbetjeve përgjatë gjithë zinxhirit ushqimor, nxitjen e dhurimit të ushqimit përmes stimujve ligjorë dhe fiskalë, si dhe promovimin e kompostimit në banesë si një zgjidhje praktike për reduktimin e mbetjeve organike.

Në tërësi, masat e propozuara janë në përputhje me politikat kombëtare ekzistuese dhe synojnë përforcimin e kuadrit rregullator për parandalimin e mbetjeve, krijimin e një mjedisi të favorshëm për bizneset në zbatimin e praktikave të ekonomisë qarkulluese, si dhe promovimin e konsumit dhe prodhimit të qëndrueshëm përmes ripërdorimit dhe riparimit.

The post PAYT, tarifa e re për mbetjet: Shqiptarët do të paguajnë sipas sasisë që hedhin appeared first on Gazeta Si.

↗

Ari thyen një tjetër rekord

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Ari kaloi për herë të parë nivelin prej 4.400 dollarësh për onz këtë të hënë, i nxitur nga pritshmëritë për ulje të normave të interesit në SHBA dhe blerjet e vazhdueshme si aset i sigurt, ndërsa argjendi ndoqi të njëjtën rrugë, duke arritur një nivel rekord të ri.

Ari u rrit 1.7% në 4,410.54 dollarë për onz, pas arritjes së një rekordi prej 4,420.01 dollarësh më herët.

Ari ka shënuar një rritje prej rreth 68% këtë vit, duke regjistruar ngritjen më të madhe vjetore që nga viti 1979, të nxitur nga blerjet e forta të bankave qendrore, flukset drejt aseteve të sigurta dhe normat më të ulëta të interesit.

Argjendi u rrit 2.9% në 69.05 dollarë, pas arritjes së një rekordi të ri prej 69.44 dollarësh gjatë seancës. Argjendi është rritur 139% që nga fillimi i vitit, për shkak të deficitit të vazhdueshëm të furnizimit, nevojave në rritje industriale dhe kërkesës së fortë për investime.

“Normat mĂ« tĂ« ulĂ«ta po mbĂ«shtesin kĂ«rkesĂ«n pĂ«r asete reale si ari dhe argjendi. Por gjithashtu kemi bakĂ«r nĂ« nivel rekord, qĂ« tregon dĂ«shirĂ«n e investitorĂ«ve pĂ«r tĂ« mbajtur ekspozim ndaj mallrave mĂ« tĂ« gjera, ndoshta pĂ«r shkak tĂ« pritshmĂ«rive se inflacioni mund tĂ« qĂ«ndrojĂ« i lartĂ« pĂ«r njĂ« kohĂ« mĂ« tĂ« gjatĂ«,” tha analisti i UBS, Giovanni Staunovo.

Guvernatori i Këshillit Ekonomik, Stephen Miran, riafirmoi të premten se banka qendrore e SHBA duhet të ulë normat e interesit, pasi inflacioni është zbutur dhe politika monetare duhet të kompensojë rreziqet për tregun e punës.

Ndërsa ari shihet si një mbrojtje kundër inflacionit dhe si një aset i sigurt në kohë pasigurie, ky aset pa përfitim nga interesi gjithashtu përfiton zakonisht në mjedise me norma interesi të ulëta.

“KY Ă«shtĂ« njĂ« moment i vetĂ«-pĂ«rmbushur, por nĂ«se do tĂ« pĂ«rmendja njĂ« element kyç, do tĂ« ishte pĂ«rdorimi i fjalĂ«s ‘luftë’ nga Presidenti Trump javĂ«n e kaluar pĂ«r sa i pĂ«rket VenezuelĂ«s, pas njĂ« fushate zgjedhore qĂ« pjesĂ«risht kishte pĂ«rqendrim tek fjala ‘paqe’,” tha analistja e StoneX, Rhona O’Connell.

“Parashikimi ynĂ« pĂ«r arin mbetet qĂ« metali i verdhĂ« duhet tĂ« arrijĂ« nivele edhe mĂ« tĂ« larta vitin e ardhshĂ«m, me njĂ« objektiv prej 4.500 dollarĂ«sh pĂ«r onz,” shtoi Staunovo.

Në tregjet e tjera, platini u rrit 5% në 2.072.01 dollarë, duke arritur nivelin më të lartë në më shumë se 17 vjet, ndërsa paladiumi u rrit 3.7% në 1,776.69 dollarë, duke arritur një nivel afër trevjeçar./Reuters

The post Ari thyen një tjetër rekord appeared first on Gazeta Si.

↗

Lançohet portali ‘EuroAgro Albania’ pĂ«r fermerĂ«t, Rama: 100 mln€ mbĂ«shtetje pĂ«r bujqĂ«sinĂ«

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – Kryeministri Edi Rama ka njoftuar çeljen e njĂ« kapitulli tĂ« ri tĂ« negociatave me BE-nĂ« qĂ« do tĂ« thotĂ« nisja e reformimit tĂ« bujqĂ«sisĂ«.

NĂ« njĂ« aktivitet me fermerĂ«t, Rama prezantoi mekanzimat e reja nĂ« funksion tĂ« bujqve duke theksuar rritjen e mbĂ«shtetjes sĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« deri nĂ« 100 milionĂ« euro dhe krijimin e platformĂ«s “Euro Agro Albania”, si njĂ« instrument tĂ« ri koordinimi dhe informacioni pĂ«r fermerĂ«t.

“Me rritjen e mbĂ«shtetjes sĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« qĂ« duam ta çojmĂ« deri nĂ« 100 milionĂ« euro, me mbĂ«shtetjen e BankĂ«s sĂ« Zhvillimit dhe tĂ« BankĂ«s sĂ« ShqipĂ«risĂ«, qĂ« ka vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion njĂ« kredi inovative dhe patjetĂ«r me mbĂ«shtetje e AZHBR-sĂ« dhe tĂ« BE, do tĂ« kemi mundĂ«sinĂ« qĂ« t’i vĂ«mĂ« nĂ« dispozicion fermĂ«s shqiptare njĂ« fakt qĂ« pĂ«r askĂ«nd nuk do tĂ« jetĂ« çështje lekĂ«sh dhe fondesh, pĂ«r gjithkĂ«nd do tĂ« jetĂ« njĂ« çështje tĂ« projekteve tĂ« duhura. Euro Agro Albania nuk Ă«shtĂ« njĂ« faqe e re interneti, por njĂ« instrument tĂ« cilin tĂ« gjithĂ« ju qĂ« janĂ« nĂ« fermĂ« dhe duan tĂ« rrisin eksportet, prodhimin, cilĂ«sinĂ«, kapacitetet, fondet nĂ« dispozicion tĂ« projekteve tĂ« tyre duhet ta marrin, ta pasurojnĂ« dhe ta kthejnĂ« nĂ« njĂ« instrument tĂ« punĂ«s sĂ« pĂ«rditshme. ËshtĂ« udhĂ«rrĂ«fyes pĂ«r tĂ« gjithĂ« ju nĂ« çdo hap tĂ« procesit tĂ« negociatave, Ă«shtĂ« burim informacioni pĂ«r standarde, afate e detyrime konkrete”, tha kryeministri.

Ndër të tjera, ai tregoi edhe hapat konkretë që do të ndiqen për modernizimin e bujqësisë.

“Ne do tĂ« bĂ«jmĂ« sistemin e integruar tĂ« administratave tĂ« kontrollit. Do tĂ« finalizojmĂ« regjistrin kombĂ«tar tĂ« fermave, parcelave dhe kafshĂ«ve. Do tĂ« ndĂ«rtojmĂ« deri nĂ« fund laboratorĂ«t e akredituar nga BE-ja. Sot kemi njĂ« nivel komplet tjetĂ«r tĂ« cilĂ«sisĂ« sĂ« analizave, por na duhet tĂ« pĂ«rfundojmĂ« projektin dhe do tĂ« shtyjmĂ« fort pĂ«r sistemin e shĂ«rbimeve kĂ«shillimore nĂ« terren, ku do tĂ« mbĂ«shtetemi tek Universiteti BujqĂ«sor i TiranĂ«s.”

Ministri i Bujqësisë, Andis Salla, dha më shumë detaje nga platforma në shërbim të fermerëve.

“Sot ne lancojmĂ«Â â€œEuroAgro Albania 2025-2030”, si njĂ« mekanizĂ«m praktik qĂ« t’ju ndihmojĂ« tĂ« pĂ«rgatiteni hap pas hapi.

  • Platforma konkretisht do tĂ« sjellĂ«:
  • NjĂ« linjĂ« tĂ« dedikuar asistence e quajtur “Numri Blu”
  • PlatformĂ« digjitale informative dhe asistent virtual nĂ« Portalin e Fermerit
  • Pika informuese, materiale udhĂ«zuese dhe trajnime.

NĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, platforma do tĂ« shtrihet pĂ«rmes bashkive, shĂ«rbimeve tĂ« ekstensionit, dhomave tĂ« tregtisĂ« dhe shoqatave profesionale, qĂ« informacioni tĂ« mbĂ«rrijĂ« shpejt dhe i plotĂ« tek tĂ« gjithĂ«. NĂ« mbyllje, ju ftojmĂ« tĂ« bĂ«heni pjesĂ« aktive e kĂ«tij procesi, tĂ« kĂ«rkoni orientim, tĂ« pĂ«rdorni mjetet qĂ« po vendosim nĂ« dispozicion dhe tĂ« nisim pĂ«rgatitjen qĂ« sot. Nga ana jonĂ«, ne do tĂ« sigurojmĂ« kushtet dhe mbĂ«shtetjen e nevojshme pĂ«r pjesĂ«marrje. NĂ«se bĂ«hemi bashkĂ« nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«tim, BujqĂ«sia 2030 do tĂ« kthehet nĂ« njĂ« standard pune dhe treg i ri mundĂ«sish”, pĂ«rfundoi ministri.

The post Lançohet portali ‘EuroAgro Albania’ pĂ«r fermerĂ«t, Rama: 100 mln€ mbĂ«shtetje pĂ«r bujqĂ«sinĂ« appeared first on Gazeta Si.

↗

Mësimet financiare që shkolla nuk na i mësoi

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Cilat janĂ« dy rregullat mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme tĂ« parasĂ«? Pse njĂ« monedhĂ« nĂ« tĂ« ardhmen vlen mĂ« pak sesa njĂ« monedhĂ« sot? Si mundet pagesat e vogla t’ju rĂ«ndojnĂ« mĂ« shumĂ« se sa mendoni? Dhe a janĂ« vĂ«rtet njerĂ«zit mĂ« tĂ« pasur nĂ« botĂ« mĂ« tĂ« lumtur se ne tĂ« tjerĂ«t?

KĂ«to janĂ« vetĂ«m disa nga “mĂ«simet pĂ«r paranĂ«â€ qĂ« figura tĂ« njohura tĂ« botĂ«s financiare do tĂ« kishin dashur t’i mĂ«sonin nĂ« moshĂ« mĂ« tĂ« re, pĂ«r tĂ« ndĂ«rtuar njohuri tĂ« vlefshme dhe pĂ«r tĂ« shmangur gabime tĂ« kushtueshme.

“Financial Times” ka udhĂ«hequr fushatĂ«n qĂ« çdo fĂ«mijĂ« tĂ« pĂ«rfitojĂ« nga edukimi financiar dhe disa nga kĂ«to mĂ«sime po i ndan dhe me lexuesit e saj.

Shijoni këto këshilla për paranë dhe ndajini me të rinjtë në jetën tuaj!

Kuptoni rregullat e parasë

Paraja dhe financat mungojnë shpesh në edukimin shkollor, edhe pse janë thelbësore për jetën e përditshme. Kontrolli i parasë fillon me të kuptuarit e fluksit financiar: sa para hyjnë, sa dalin dhe kur ndodh kjo. Buxhetimi, menaxhimi i shpenzimeve dhe krijimi i një fondi sigurie ndihmojnë në shmangien e borxheve dhe në ndërtimin e një marrëdhënieje të shëndetshme me paranë që në moshë të re.

ÇfarĂ« mund tĂ« mĂ«sojmĂ« nga mĂ« tĂ« pasurit?

Pasuria nuk shpërndahet në mënyrë të barabartë. Ndryshe nga tiparet fizike, ajo përqendrohet tek një numër shumë i vogël njerëzish. Miliarderët nuk janë domosdoshmërisht shumëfish më të zgjuar se të tjerët; pasuria e tyre shpesh vjen nga trashëgimia, rreziku, shkallëzimi i bizneseve dhe fati. Kuptimi i kësaj ndihmon të shmangim krahasimet e gabuara dhe ndjenjat e panevojshme të dështimit.

Fillimi i hershëm shpërblehet

Shumë njerëz e kuptojnë rëndësinë e kursimit dhe investimit vetëm vonë. Edhe shuma të vogla, të vendosura rregullisht, rriten me kalimin e kohës. Ashtu si stërvitja fizike, përkushtimi i vazhdueshëm financiar sjell rezultate të mëdha në planin afatgjatë.

Pasurimi është një proces i ngadaltë

Nuk ekzistojnĂ« rrugĂ« tĂ« shpejta drejt pasurisĂ«. Pasurimi kĂ«rkon aftĂ«si tĂ« vlefshme, punĂ« tĂ« palodhur, kursim dhe investim tĂ« mençur. Skemat pĂ«r t’u pasuruar shpejt zakonisht pĂ«rfundojnĂ« me humbje. ThjeshtĂ«sia dhe disiplina janĂ« çelĂ«si.

Kostoja e fshehur e mikropagesave

Shpenzimet e vogla, por të shpeshta, veçanërisht në lojëra apo ushqim të shpejtë, krijojnë iluzionin e shpenzimit minimal. Në realitet, të mbledhura gjatë vitit, ato mund të arrijnë shuma të konsiderueshme. Ndërgjegjësimi për këtë ndihmon në marrjen e vendimeve më të zgjuara financiare.

Fuqia e interesit të përbërë

Interesi i përbërë është aleati më i madh i investitorëve dhe armiku kryesor i borxhit. Investimet rriten mbi rritje, ndërsa borxhet shtohen përmes interesit. Sa më herët të kuptohet kjo, aq më e fortë bëhet baza financiare për të ardhmen.

Investimi nuk është vetëm për të pasurit

Investimi nuk është luks. Edhe kontribute mujore të vogla mund të rriten ndjeshëm me kalimin e viteve. Mbajtja e parave vetëm në kursime shpesh nënkupton humbje reale për shkak të inflacionit. Tregjet financiare janë mjete ndërtimi pasurie, jo lojë fati.

Automatizoni vendimet financiare

Mendimi i vazhdueshëm për paranë është stresues. Automatizimi i kursimeve dhe investimeve ul lodhjen mendore dhe përmirëson disiplinën financiare. Kur procesi funksionon vetë, vendimet e tjera bëhen më të zgjuara.

Inflacioni dhe vlera e parasë

Një njësi monetare sot vlen më shumë sesa e njëjta njësi nesër. Inflacioni rrit çmimet dhe, në mënyrë të fshehtë, edhe barrën tatimore. Kuptimi i këtij mekanizmi ndihmon jo vetëm në menaxhimin personal të parasë, por edhe në kuptimin e politikave ekonomike.

Qiraja nuk është domosdoshmërisht humbje

Blerja e një shtëpie nuk është gjithmonë zgjedhja më e mirë. Interesat e kredisë, taksat dhe mirëmbajtja shpesh barazojnë ose tejkalojnë koston e qirasë. Përfitimi nga pronësia varet kryesisht nga rritja e çmimeve të pasurive të paluajtshme, e cila nuk është e garantuar.

ÇfarĂ« na mĂ«son pasuria ekstreme pĂ«r lumturinĂ«

Përvoja tregon se pasuria e madhe nuk garanton lumturi. Shpesh, kënaqësia më e madhe vjen nga gjërat e thjeshta dhe jo nga luksi apo konsumi i tepruar.

Të bësh pyetje është forcë

Mos hezitoni të bëni pyetje për produktet financiare dhe të kërkoni mendime alternative. Mungesa e informacionit mund të kushtojë shtrenjtë, ndërsa kurioziteti financiar është një mbrojtje e fuqishme.

Asetet kundrejt detyrimeve

Asetet rrisin vlerën dhe gjenerojnë të ardhura, ndërsa detyrimet zakonisht sjellin kosto. Fokusimi tek blerja e aseteve është një nga themelet kryesore të ndërtimit të pasurisë afatgjatë.

Një punë është më shumë se paga

Paga është vetëm një pjesë e paketës së karrierës. Pensionet, sigurimet, pushimet, trajnimet dhe mundësitë e zhvillimit profesional kanë vlerë të madhe dhe duhen marrë parasysh në zgjedhjet e karrierës.

Mësoni gjuhën e financës

Financa është një gjuhë që mund të mësohet. Kur e kupton, fiton qartësi, kontroll dhe fuqi për të naviguar më mirë jetën personale dhe botën përreth. Edukimi financiar nuk është privilegj,  është domosdoshmëri.

The post Mësimet financiare që shkolla nuk na i mësoi appeared first on Gazeta Si.

↗

Parashikimi i ‘SI’ pĂ«r bursat gjatĂ« javĂ«s: Euro dhe Bitcoin me ‘tĂ« kuqe’

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – PĂ«r sa kohĂ« EUR/USD do tĂ« tregtohet nĂ«n nivelin 1.173, trendi mbetet rĂ«nĂ«s, me target 1.165. NjĂ« reagim negativ nĂ« kĂ«tĂ« zonĂ« mund tĂ« thellojĂ« rĂ«nien drejt 1.162. Tregtimi mbi nivelin 1.173 do tĂ« pasohet nga tentativa pĂ«r testimin e rezistencĂ«s nĂ« 1.1785.

Për sa kohë GBP/USD do të tregtohet nën nivelin 1.34, trendi mbetet negativ, me objektiv 1.33. Tregtimi mbi nivelin 1.34 hap rrugën për avancim të mëtejshëm, me target 1.344.

Për sa kohë USD/JPY do të tregtohet mbi nivelin 157.4, trendi mbetet bullish, me target 162. Tregtimi nën nivelin 156.4 do të frenonte përkohësisht këtë tendencë, duke u paraprirë nga testimi i suportit në 157.

Për sa kohë Dow Jones do të tregtohet nën nivelin 48.300, trendi mbetet rënës, me target 4.240. Tregtimi mbi nivelin 48.300 do të ndiqej nga testimi i rezistencës në 48.450.

Për sa kohë Crude Oil do të tregtohet mbi nivelin 60.14, trendi mbetet pozitiv, me target 61.5. Tregtimi nën nivelin 60.14 rikthen tendencën negative drejt suportit në 59.5.

Për sa kohë BTC/USD do të tregtohet nën nivelin 88.600, trendi mbetet negativ, me objektiv 84.400. Tregtimi mbi nivelin 88.600 do të pasohej nga rritje të mëtejshme, me synim rezistencën në 93.700.

The post Parashikimi i ‘SI’ pĂ«r bursat gjatĂ« javĂ«s: Euro dhe Bitcoin me ‘tĂ« kuqe’ appeared first on Gazeta Si.

↗

150 euro bonus fundviti edhe për familjet në nevojë e invalidët

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

Nga Gazeta ‘SI’ – Pak ditĂ« para mbylljes sĂ« vitit, qeveria ka vendosur t’i japĂ« bonus edhe individĂ«ve me aftĂ«si tĂ« kufizuar, tĂ« cilĂ«t nuk ishin pĂ«rllogaritur fillimisht dhe pĂ«r familjet me ndihmĂ« ekonomike.

Sipas ministrit të Financave, Petrit Malaj, janë 148 mijë përfitues të bonusit prej 150 mijë lekë.

“NĂ« kuadĂ«r tĂ« kĂ«saj mbĂ«shtetjeje, do tĂ« akordohet njĂ« masĂ« financiare prej 15 mijĂ« lekĂ«sh, ose rreth 150 eurosh, pĂ«r secilin pĂ«rfitues. Nga kjo paketĂ« do tĂ« pĂ«rfitojnĂ« gjithsej 148 500 qytetarĂ«, ndĂ«rsa fondi total i vĂ«nĂ« nĂ« dispozicion arrin nĂ« 2,2 miliardĂ« lekĂ«â€, tha Malaj.

Kur qeveria njoftoi në nëntor bonusin për pensionistët, tha se invalidët nuk janë përfshirë në këtë skemë përshkak të pamjaftueshmërisë së fondeve.

Nga ana tjetër, janë më shumë se 700 mijë pensionistë që përfitojnë bonusin nga 100 në 150 euro, sipas nivelit të pensionit që ata marrin.

Po ashtu, ministri tha se është vendosur që të gjitha ato fonde që kanë betur pa shpenzuar nga ministritë apo institucionet buxhetore, do të kalojnë në Fondin e Veçantë të Pensioneve pranë Bankës së Shqipërisë.

“Nga njĂ« vlerĂ«sim paraprak qĂ« ka bĂ«rĂ« Ministria e Financave, vlerĂ«sohet se shuma qĂ« minimalisht do tĂ« kalojĂ« nĂ« kĂ«tĂ« llogari do tĂ« jetĂ« nĂ« masĂ«n 150 milionĂ« euro. Kjo shumĂ« do tĂ« pĂ«rdoret pĂ«r ReformĂ«n e Pensioneve tĂ« cilĂ«n kjo qeveri tashmĂ« e ka nisur”, tha ministri i Financave.

The post 150 euro bonus fundviti edhe për familjet në nevojë e invalidët appeared first on Gazeta Si.

↗

GjĂ«rat qĂ« do tĂ« doja t’i dija kur isha i ri

✇Gazeta Si
By: Gisela Troplini

NĂ« ditĂ«lindjen e tij tĂ« 70-tĂ«, nĂ« vitin 1905, Mark Twain mbajti njĂ« fjalim mbi sekretin e plakjes sĂ« suksesshme. (NĂ«se 70 nuk ju duket moshĂ« e madhe, duhet tĂ« keni parasysh se pĂ«r shkak tĂ« shkallĂ«s sĂ« lartĂ« tĂ« vdekshmĂ«risĂ« infantile, jetĂ«gjatĂ«sia mesatare pĂ«r dikĂ« tĂ« lindur para vitit 1850 ishte mĂ« pak se 40 vjet.) “Kam arritur 70 vjet nĂ« mĂ«nyrĂ«n e zakonshme,” deklaroi ai sipas njĂ« raporti nĂ« The New York Times, “duke iu pĂ«rmbajtur rreptĂ«sisht njĂ« skeme jetese qĂ« do tĂ« vriste çdo tjetĂ«r person.” Maksima qĂ« ai ofroi ishte kjo: “Nuk mund tĂ« arrijmĂ« moshĂ«n e tretĂ« duke ndjekur rrugĂ«n e dikujt tjetĂ«r.”

Tipike për Twain-in, kjo ishte urtësi popullore e fortë e mbështjellë në një shaka. Sekreti i një jete të gjatë dhe të lumtur padyshim nuk është pirja e duhanit, alkoolit dhe shfrenimi. Por ai ka të drejtë kur thotë se nuk ka një formulë universale që funksionon për të gjithë. Brenda parametrave të qartë, secili prej nesh duhet të eksperimentojë me ide të ndryshme dhe mënyra specifike të jetesës, një propozim që unë e kam diskutuar më parë. Disa njerëz janë më të shëndetshëm duke ndjekur një dietë vegjetariane; të tjerët duke konsumuar ushqime të stilit Mesdhetar. Disa janë më të lumtur duke jetuar në një metropol të madh si Nju Jorku apo Los Anxhelos; të tjerët e gjejnë jetën e tyre më të mirë në fshat.

PĂ«rveç kĂ«tyre detajeve, disa zakone tĂ« pĂ«rgjithshme kanĂ« rĂ«ndĂ«si. Nuk do t’ju lodh me kĂ«shillat e zakonshme pĂ«r shĂ«ndetin qĂ« mund t’i dĂ«gjoni nga mjeku juaj: lĂ«reni duhanin dhe dilni pĂ«r njĂ« shĂ«titje, pĂ«r hir tĂ« Zotit. Dua tĂ« tĂ«rheq vĂ«mendjen tuaj tek disa modele tĂ« sjelljes qĂ« nuk janĂ« kaq tĂ« dukshme, por qĂ« ndihmojnĂ« tĂ« shpjegojnĂ« pse tĂ« moshuarit zakonisht janĂ« mĂ« tĂ« lumtur se tĂ« rinjtĂ«. Sa mĂ« shpejt tĂ« mĂ«soni dhe tĂ« adoptoni kĂ«to rregulla tĂ« jetesĂ«s sĂ« mirĂ«, aq mĂ« shpejt mund tĂ« pĂ«rfitoni nga frytet e tyre.

Pa dyshim, do të ndeshni disa të moshuar të mërzitur dhe të pakënaqur, por mesatarisht në Shtetet e Bashkuara, të rriturit më të moshuar kanë një nivel mirëqenieje ndjeshëm më të lartë se të rinjtë. Të moshuarit përjetojnë më pak stres psikologjik dhe emocione negative, dhe më shumë emocione pozitive. Kam shkruar më parë se të moshuarit zakonisht përjetojnë ndryshime pozitive në personalitet: mirësjellja dhe ndërgjegjshmëria rriten me moshën; neurotizmi zvogëlohet. Shpjegimi i këtij modeli nuk është menjëherë i qartë. Pa dyshim, urtësia e fituar me përvojë luan një rol: të moshuarit kanë më shumë të dhëna nga jeta dhe bëjnë më pak gabime. Por tre modele të veçanta sjelljeje që shfaqin të moshuarit kanë rëndësi të madhe.

I pari lidhet me rrjetet sociale. NĂ« fillim tĂ« jetĂ«s, ndoshta ju kĂ«shilluan tĂ« zhvilloni njĂ« gamĂ« tĂ« gjerĂ« miqĂ«sish me njerĂ«z tĂ« ndryshĂ«m, pĂ«r hir tĂ« lumturisĂ« suaj. Kjo ishte kĂ«shillĂ« e mirĂ« sepse mĂ«sonit mĂ«nyra tĂ« reja tĂ« tĂ« menduarit dhe jetuarit nga njerĂ«z jashtĂ« rrethit tuaj social tipik. Por kjo nuk do tĂ« thotĂ« se duhet tĂ« shpenzoni pĂ«rpjekje tĂ« veçanta pĂ«r tĂ« ruajtur lidhje me shumĂ« njerĂ«z me tĂ« cilĂ«t keni marrĂ«dhĂ«nie sipĂ«rfaqĂ«sore. Kjo thjesht do t’ju mbushte kohĂ«n e lirĂ« me ndĂ«rveprime pa shpĂ«rblim. MegjithatĂ«, kjo lloj shoqĂ«rie e gjerĂ« por e cekĂ«t karakterizon shumĂ« tĂ« rinj. TĂ« moshuarit ngushtojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« selektive rrethin e tyre social pĂ«r tĂ« pĂ«rqendruar energjitĂ« tek ata me tĂ« cilĂ«t ndajnĂ« pasione tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, pĂ«rjetojnĂ« emocione pozitive dhe marrin kĂ«naqĂ«si. NjĂ«kohĂ«sisht, njohjet rastĂ«sore qĂ« nuk pĂ«rmbushin kĂ«to kritere mbeten pas.

Kjo mund të duket egoiste, por njerëzit në fakt bëhen më altruistë me moshën, modeli i dytë i sjelljes që rrit lumturinë e të moshuarve krahasuar me të rinjtë. Në një studim të vitit 2021 mbi altruizmin e vetë-raportuar dhe sjelljen e vëzhguar bamirëse, katër psikologë zbuluan se nga 16 studime të shqyrtuara, 14 treguan se të moshuarit janë më të përqendruar tek të tjerët se të rinjtë. Në një demonstrim veçanërisht i zgjuar, studiuesit i kërkuan të rriturve të moshave të ndryshme të shtypin një pajisje matëse të forcës së duarve, dinamometër, për të fituar shpërblime për veten ose për të tjerët. Të rinjtë shtypnin më fort për shpërblime për veten; të moshuarit shtypnin më fort për të fituar shpërblime për të tjerët.

Modeli i tretë lidhet me mënyrën se si të moshuarit reagojnë ndaj ngjarjeve të vështira në jetë. Me moshën, zakonisht njerëzit mësojnë të shmangin dhe të përballojnë stresin. Një studim i vitit 2023 me gati 3,000 të rritur nga 25 deri 74 vjeç gjeti se 70-vjeçarët përjetonin stres në 40% më pak ditë se 25-vjeçarët. Pjesërisht kjo ndodh sepse të moshuarit i ekspozohen më pak ngjarjeve stresuese, por edhe sepse reagojnë më pak ndaj situatave stresuese. Disa nga këto përfitime lidhen me rrethanat e jetës: pensionistët nuk kanë më detyrime pune të ngarkuara. Por një faktor tjetër është se kur të moshuarit përballen me një situatë stresuese, ata thjesht e injorojnë atë. Vendimi për të reaguar ndaj një ngjarjeje sfiduese mund të mos duket i vetëdijshëm, por në fakt mund të jetë dhe kur stresi është i pashmangshëm, të moshuarit reagojnë më pak duke u shqetësuar më pak.

Ndërsa shkruaja këtë ese, më erdhi në mend një përvojë që forcoi këto pika, nga një takim dy-ditor në Romë rreth 25 vjet më parë për një organizatë të madhe bamirëse ndërkombëtare. Konferenca mblodhi një grup të vogël specialistësh të mirëqenies disa shumë të rinj (si unë atëherë), disa më të moshuar dhe më të famshëm. Mes tyre ishte një grua 60-vjeçare me reputacion global në fushën e saj. Duke u ndjerë i nderuar të isha pranë saj, vura re sjelljen e saj me vëmendje. Në atë kohë dukej pak e çuditshme; tani nuk duket më.

Ajo kishte udhĂ«tuar gjatĂ« natĂ«s pĂ«r tĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ« takim, pa kompensim, dhe kishte marrĂ« pjesĂ« nĂ« çdo sesion. Por kur erdhi puna tek darka e fundit luksoze e konferencĂ«s qĂ« pĂ«r mua ishte njĂ« pĂ«rfitim i madh ajo hyri nĂ« bistro dhe deklaroi: “Ky vend Ă«shtĂ« shumĂ« i zhurmshĂ«m” dhe u largua. Kjo grua e jashtĂ«zakonshme po shfaqte tĂ« tre modelet e lumturisĂ«: kalonte kohĂ« profesionalisht me njerĂ«z qĂ« ndanin pasionin e saj pĂ«r njĂ« kauzĂ«, bĂ«nte pĂ«rpjekje personale dhe dhuronte ekspertizĂ«n e saj, dhe thoshte jo ndaj diçkaje qĂ« nuk ia vlente pĂ«r stres dhe sakrificĂ«.

NĂ« moshĂ«n 36-vjeçare, mĂ« habiti qĂ« nuk shkoi nĂ« darkĂ«. Sot, nĂ« 61, ndjek shembullin e saj: pĂ«rpiqem shumĂ« tĂ« shĂ«rbej pĂ«r kauza qĂ« mĂ« interesojnĂ« dhe tĂ« diskutoj çështje me rĂ«ndĂ«si shpirtĂ«rore ose shkencore pĂ«r orĂ« tĂ« tĂ«ra. Por biseda e rastĂ«sishme nĂ« njĂ« bar tĂ« zhurmshĂ«m? S’ka shanse!

Pra, tre rregulla të përgjithshme që kam mësuar nga të moshuarit për një jetë më të mië janë:

1. Futu thellë ose ik.
Përpiqem që marrëdhëniet e mia shoqërore ato vullnetare dhe me kohë të lirë të përqendrohen vetëm tek aspektet e jetës që kanë rëndësi: dashuria, besimi, filozofia, virtyti, kultura, estetika. Nuk dua të flas për pushimet e mia në plazh apo të tuat, përveç nëse ka ndodhur një çudi e madhe.

2. Shërbe më shumë.
Një kanal unik i mirëqenies është shërbimi ndaj të tjerëve në kauza që më interesojnë. Kjo mund të nënkuptojë dhurimin e kohës dhe parave, sigurisht. Por gjithashtu përfshin testimin e rregullt të veprimtarisë së punës time: A ndihmon ky aktivitet të tjerët dhe i ngre ata?

3. Shqetësohu më pak.
Mendoj për gjërat që më mbajtën zgjuar si të ri, konfliktet në punë, shqetësimet për para dhe tund kokën. Tani, kur diçka më shqetëson ose më shkakton stres, pyes veten nëse do të më shqetësojë edhe pas një jave. Nëse përgjigjja është jo, përpiqem të filloj menjëherë të mos kujdesem.

Si satirist, Twain preferonte tĂ« tallĂ« tĂ« gjithĂ« biznesin e tĂ« moshuarve qĂ« u japin kĂ«shilla tĂ« rinjve, siç bĂ«ri nĂ« esenĂ« e tij tĂ« vitit 1882 “Advice to Youth”: “NĂ«se dikush tĂ« ofendon dhe ke dyshime nĂ«se ishte me qĂ«llim, mos merr masa ekstreme; thjesht prisni rastin dhe goditeni me njĂ« tullĂ«.”

MegjithatĂ«, unĂ« dyshoj fort se Twain ndiqte rregulla mĂ« tĂ« mira kur mbushi 70 vjeç. Duke mbyllur fjalimin e tij tĂ« ditĂ«lindjes, piloti i vjetĂ«r i anijeve nĂ« lumin Mississippi tha se kishte ndjekur njĂ« kurs “drejt perĂ«ndimit tĂ« diellit me zemĂ«r tĂ« kĂ«naqur” padyshim duke ndjekur parimet e lumturisĂ«.

Shkruar nga Arthur C. Brooks, autor dhe akademik amerikan, pĂ«r “The Atlantic”

The post GjĂ«rat qĂ« do tĂ« doja t’i dija kur isha i ri appeared first on Gazeta Si.

❌