Ananasi është një frut i njohur për shijen dhe aromën e tij të mrekullueshme, por ai ka edhe shumë përfitime për shëndetin. I pasur me lëndë ushqyese, ky frut mund të ndihmojë në forcimin e sistemit imunitar dhe trajtimin e disa problemeve shëndetësore.
Një nga komponentët më të dobishëm të ananasit është bromelina, një enzimë që ndihmon në tretjen e proteinave dhe ka efekte antiinflamatore dhe antikancerogjene. Kjo enzimë gjithashtu mund të ndihmojë në përmirësimin e shëndetit të nyjave dhe tretjes, si dhe të luftojë infeksionet dhe parazitët.
Po ashtu, ananasi është një burim i shkëlqyer i vitaminës C, e cila është e domosdoshme për shëndetin e lëkurës, venave të gjakut dhe forcimin e imunitetit. Ky frut gjithashtu përmban vitaminën A, që mbështet shëndetin e syve, dhe kalium, i cili ndihmon në kontrollimin e presionit të gjakut.
Përveç këtyre, ananasi është shumë i dobishëm për ata që duan të humbin peshë, pasi ka kalori të ulëta dhe mund të ndihmojë në eliminimin e celulitit dhe përmirësimin e pamjes së lëkurës.
Kështu, përfitimet shëndetësore të ananasit janë të shumta dhe ky frut mund të jetë një shtesë e shkëlqyer në dietën tuaj të përditshme. Si i keni punët me ananasin ju?
Nga Gazeta Si- Është konfirmuar rasti i parë i fruthit në Shqipëri tek një fëmijë 3 vjeç.
Sipas burimeve pranë ISHP-së, 3-vjeçari është i pavaksinuar dhe është diagnostikur me fruth para 4 ditësh ndërkohë që po merr trajtim në pediatrinë infektive.
Rasti i tij është ndjekur nga Instituti i Shëndetit Publik ndërsa dhe është hetuar epidemiologjikisht ku deri më tani rezulton një rast i izoluar.
Vaksina ndaj FRP është një vaksinë që përmban viruse të fruthit, rubeolës dhe parotitit (ose shytave) dhe një dozë e vetme e vaksinës ndaj FRP është afërsisht 95% efektive kundër fruthit,
Doza e parë e vaksinës duhet të merret në moshën 12 muajshe ndërsa doza e dytë e vaksinës në moshën 5 vjeçare.
Por, sipas Institutit të Shëndetit Publik vaksinimi ndaj fruthit ka pësuar një rënie të ndjeshme që pas pandemisë së koronavirusit. Mësohet se vetëm në Tiranë, vitet e fundit, llogariten rreth 13 mijë fëmijë të moshës 0-5 vjeç të pavaksinuar.
Në një raport zyrtar të publikuar nga ISHP, që kryhet çdo 10 vjet, raportohet se mbulimi me vaksinën kundër fruthit për moshat 12-13 muaj ishte 75% në raport me 94 % që ishte regjistruar në periudhën vjetore 2004-2008.
Mjeku epidemiolog Ilir Alimehmeti ka thënë më herët se nga ana e institucioneve zyrtare duhet të punohet më shumë me ndërgjegjësimin e prindërve për të vaksinuar fëmijët.
“Ka një stepje 10 vitet e fundit nga prindërit për kryerjen e vaksinës së fruthit. Kjo lidhet me një lloj frike për shfaqjen e sëmundjes së autizmit si pasojë e kryerjes së kësaj vaksine. Por nga studimet e kryera, është vërtetuar se ndotja urbane lidhet me shfaqjen e autizmit, referuar shifrave të lindjeve në qytet e fshat, ku fshati nuk raporton shifra të autizmit”, tha Alimehmeti për Gazetasi.al.
Sipas tij, rreziku që vendi ynë të preket nga epidemia e fruthit ishte i lartë referuar dhe statusit të Shqipërisë ku në vitin 2019 u konsiderua si vend i rrezikuar prej fruthit.
“Deri në vitin 2017 ne ishim vend pa fruth, sipas OBSH, por me shfaqjen e 1466 rasteve në vitin 2018, OBSH mori vendim për heqjen e statusit në gusht 2019 dhe prej asaj kohe vijojmë të jemi vend me rrezikshmëri të lartë për shfaqjen dhe përhapjen e fruthit”, thotë doktor Alimehmeti.
Fruthi është një sëmundje infektive që prek sistemin e frymëmarrjes, e cila mund të shkaktojë komplikacione si: polmoniti dhe encefaliti.
Gjatë stinës së dimrit, gripi gjen “terren” të shkëlqyer për të përhapur veten, duke prekur një numër të madh njerëzish. Megjithatë, shpesh e nënvlerësojmë këtë sëmundje dhe bëjmë gabime që mund të rrisin pasojat.
Një përqindje e vogël e njerëzve mund të përjetojnë simptoma të vazhdueshme, si lodhje e tepruar, vështirësi në përqendrim dhe dhimbje muskujsh, që mund të zgjasin për javë të tëra. Më shumë se kaq, gripi mund të rrisë rrezikun e atakut në zemër dhe goditjes në tru pas kalimit të tij.
Një nga gabimet më të zakonshme është nënvlerësimi i gripit dhe forcës që kemi për ta përballuar. Edhe pse simptomat mund të jenë të lehta, është e rëndësishme të qëndrojmë në shtëpi dhe t’i japim trupit kohë për t’u rikuperuar. Kjo jo vetëm që ndihmon shërimin e shpejtë, por mbron dhe ata përreth nesh. Me mundësinë e punës nga distanca, kjo mundësi është më e lehtë se kurrë.
Një tjetër gabim i zakonshëm është teprimi me vitaminën C. Edhe pse ajo mund të ndihmojë në forcimin e sistemit imunitar, konsumimi i tepërt i suplementeve mund të shkaktojë efekte anësore, si dhimbje stomaku dhe diarre. Është e rëndësishme të mos kalojmë dozat e rekomanduara, që janë rreth 2,000 mg në ditë për të rriturit.
Po ashtu, duhet të jemi të kujdesshëm me “trajtimet” shtëpiake, si çajrat bimorë. Disa prej tyre, për shembull xhenxhefili, mund të ndikojnë negativisht në veprimin e ilaçeve që marrim. Prandaj, konsultimi me mjekun është gjithmonë i nevojshëm.
Në fund, nuk duhet të harrojmë se edhe ata që nuk përkasin në grupet vulnerabël duhet të kërkojnë ndihmën e mjekut nëse simptomat përkeqësohen. Ilaçet që mund të merren në 48 orët e para të sëmundjes ndihmojnë në zvogëlimin e simptomave dhe ndërlikimeve.
Gripi është një sëmundje që kërkon seriozitet. Vaksinimi çdo vit dhe kujdesi i duhur mund të bëjnë ndryshimin.
Sipas një studimi të fundit të publikuar nga Melbourne Institute, punonjësit mbi 40 vjeç mund të kenë nevojë për një pushim më të gjatë se fundjava standarde dy-ditore për të qenë më të efektshëm në punë. Hulumtimi tregon se dy ditë pushim nuk janë të mjaftueshme për të rikuperuar energjinë, për të menaxhuar stresin dhe për të mbajtur fokusin në nivelet optimale.
Studimi sugjeron se një pushim katër-ditor mund të ndihmojë trupin dhe trurin të rigjenerohen më mirë, duke përmirësuar performancën dhe përqendrimin në vendin e punës. Punonjësit mbi 40 vjeç që kanë pasur mundësinë e një jave të shkurtuar me më shumë ditë pushimi kanë treguar një rritje të dukshme të produktivitetit, ndërsa niveli i stresit ka rënë ndjeshëm. Kjo tregon se trupit i nevojitet më shumë kohë për të rikuperuar dhe për të përballuar kërkesat e punës, veçanërisht me moshën.
Ekspertët theksojnë se kjo nuk do të thotë që të gjithë punonjësit duhet të punojnë më pak, por që politikat e punës duhet të jenë më fleksibile dhe të marrin parasysh nevojat e ndryshme sipas moshës. Në një epokë ku stresi dhe lodhja po iu shtohet çdo ditë, rishikimi i ditëve të pushimit mund të jetë çelësi për një shëndet më të mirë dhe performancë më të lartë në punë.
Pra, fundjava standarde dy-ditore mund të mos mjaftojë më për të gjithë, veçanërisht për ata që kanë kaluar 40 vjeç. Pyetja mbetet: A jeni gati për një “mini-javë” me katër ditë?
Administrata Amerikane e Ushqimit dhe Barnave (FDA) ka miratuar një version në formë pilule të ilaçit për humbje peshe Wegovy, sipas gjigantit farmaceutik Novo Nordisk.
Është pilula e parë e këtij lloji që merr miratimin nga rregullatori, duke shënuar një epokë të re për ilaçet për humbje peshe.
Prodhuesi danez i Wegovy, Novo Nordisk, tha se pilula një herë në ditë ishte një “opsion i përshtatshëm” dhe do të siguronte të njëjtën humbje peshe si injeksioni.
Të tjerë si Ozempic, i cili ka efekte të ngjashme në humbje peshe, u miratuan kryesisht për trajtimin e diabetit të tipit 2.
Pilula Wegovy tregoi një humbje mesatare peshe prej 16.6% gjatë provave të Novo Nordisk, tha firma të hënën.
Një e treta e rreth 1,300 pjesëmarrësve përjetuan humbje peshe prej 20% ose më të madhe në të njëjtën provë.
Pilula pritet të lançohet në SHBA në fillim të janarit 2026.
“Pacientët do të kenë një pilulë të përshtatshme, një herë në ditë, që mund t’i ndihmojë ata të humbin po aq peshë sa injeksioni origjinal i Wegovy,” tha Mike Doustdar, drejtori ekzekutiv i firmës.
Versioni i pilules së Wegovy mund t’u japë shitjeve të Novo Nordisk një nxitje pas një viti sfidues që pa aksionet e saj të binin.
Kompania është përballur me konkurrencë të fortë në tregun e humbjes së peshës nga prodhuesit rivalë të ilaçeve si Eli Lilly.
Nga Gazeta Si- Konsumi i tepërt i alkoolit, veçanërisht gjatë periudhave festive, po shndërrohet në një rrezik serioz për shëndetin e të rinjve. Mjekët toksikologë në QSUT raportojnë shtim të rasteve të helmimeve akute, të shoqëruara me humbje të vetëdijes, çorientim dhe pasoja të rënda shëndetësore, që në disa raste shkojnë deri në fatalitete.
Shefi i shërbimit të Toksikologjisë dhe Adiktologjisë në QSUT, Andrin Tahiri, shpjegon për mediat se të rinjtë janë grupmosha më e ekspozuar ndaj konsumit të alkoolit, drogave dhe përzierjeve të ndryshme (“kokteje”), për shkak të entuziazmit, atmosferës festive dhe vendimeve impulsive të momentit, pa u menduar për pasojat afatgjata.
“Gjatë kësaj periudhe ndeshemi shpesh me helmime akute nga konsumimi i alkoolit me tepri. Në disa raste, alkooli kthehet në dëmtues serioz për shëndetin, duke shkaktuar humbje të koshiencës, humbje të vetëdijes dhe orientimit,” thotë Tahiri.
Sipas tij, nën efektin e alkoolit, të rinjtë janë më të prirur të kryejnë veprime të pakontrolluara, të cilat mund të sjellin pasoja të rënda jo vetëm për veten, por edhe për të tjerët.
“Alkooli ndikon drejtpërdrejt edhe në trafikun rrugor. Këto janë dëme që në raste të caktuara përfundojnë në ngjarje fatale,” thekson ai.
Ndërsa rastet e konsumit të alkoolit tek të miturit ekzistojnë, Tahiri nënvizon se ato janë më të rralla.
“Ka raste të izoluara me 16-vjeçarë, të cilët nuk janë ende të formuar sa duhet dhe mund të konsumojnë alkool me tepricë. Megjithatë, grupmoshat 19–20 vjeç janë më të shpeshtat, sidomos gjatë festave,” shpjegon mjeku.
Për shumë njerëz, pirja e kafesë në mëngjes është një ritual i domosdoshëm që ofron energji dhe një moment relaksi para fillimit të ditës. Por lind pyetja: a është e shëndetshme të pish kafe me stomak bosh? Ekspertët thonë se përgjithësisht kjo nuk shkakton dëme afatgjata, por mund të sjellë shqetësime për disa persona.
Kafeja është acidike, me një pH mes 4.8 dhe 5.1, dhe mund të shkaktojë acarim të përkohshëm tek njerëzit me refluks acid ose ulçerë. Ajo gjithashtu mund të rrisë ndjesinë e nervozizmit, fryrjes ose të përkeqësojë simptomat e sindromës së zorrës së irritueshme. Për personat me diabet, konsumi me stomak bosh mund të ndikojë në nivelet e sheqerit në gjak.
Gastroenterologia Dr. Supriya Rao rekomandon disa mënyra për të zbutur këto efekte. Shtimi i pak qumështi ose alternativave bimore në kafe ndihmon në uljen e aciditetit, ndërsa konsumimi i kafesë së pjekur më të errët gjithashtu është më pak irritues për stomakun. Gjithashtu, konsumimi i një vakti të vogël, si bukë e thekur, banane ose kos, mund të mbrojë stomakun dhe të lehtësojë simptomat.
Në përfundim, pirja e kafesë me stomak bosh nuk është e rrezikshme për shumicën e njerëzve, por për personat me stomak të ndjeshëm, refluks ose diabet, është më mirë të konsumojnë kafenë pas një vakti të lehtë ose të përdorin teknika të zbutjes së aciditetit. Kështu, rituali i mëngjesit mund të ruajë energjinë pa e dëmtuar sistemin tretës.
Kockat e forta janë themeli i një jete aktive dhe të shëndetshme, duke ndikuar drejtpërdrejt në energjinë, lëvizshmërinë dhe cilësinë e jetës. Ushqyerja luan një rol kyç në ruajtjen e shëndetit të kockave, sidomos në parandalimin e problemeve si dobësimi i tyre apo osteoporoza. Përfshirja e disa ushqimeve të pasura me vitamina dhe minerale ndihmon në forcimin e strukturës kockore që në moshë të re dhe gjatë gjithë jetës.
Produktet e qumështit, si qumështi, kosi dhe djathi, janë ndër burimet kryesore të kalciumit, elementi bazë për ndërtimin dhe mirëmbajtjen e kockave. Ato përmbajnë gjithashtu vitaminë D, e cila ndihmon trupin të përthithë më mirë kalciumin, duke rritur efikasitetin e tij.
Një tjetër ushqim i rëndësishëm për shëndetin e kockave është spinaqi. I pasur me vitaminë K, magnez dhe kalcium, spinaqi kontribuon në forcimin e kockave dhe në parandalimin e humbjes së densitetit kockor, veçanërisht me kalimin e viteve.
Edhe bajamet janë një zgjedhje e shëndetshme për kocka të forta. Ato përmbajnë kalcium dhe vitaminë E, të cilat ndihmojnë në ruajtjen e strukturës kockore dhe mbrojtjen e qelizave nga dëmtimet.
Ndërkohë, vezët janë një burim i vlefshëm i vitaminave D dhe K. Këto vitamina luajnë një rol thelbësor në përthithjen e kalciumit dhe në parandalimin e sëmundjeve të kockave. Konsumimi i një veze në ditë, veçanërisht me të verdhën, mund të ndihmojë në përmbushjen e nevojave ditore për këto lëndë ushqyese.
Për vite me radhë, shkencëtarët kanë paralajmëruar se gripi i shpendëve, i njohur më mirë si H5N1, një ditë mund të bëjë kalimin e rrezikshëm nga shpendët te njerëzit dhe të shkaktojë një krizë globale shëndetësore.
Gripi i shpendëve herë pas here ka infektuar njerëzit që kur u shfaq në Kinë në fund të viteve 1990. Nga viti 2003 deri në gusht 2025, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) ka raportuar 990 raste njerëzore të H5N1 në 25 vende, duke përfshirë 475 vdekje, një shkallë vdekshmërie prej 48%.
Vetëm në SHBA, virusi ka prekur më shumë se 180 milionë shpendë, është përhapur në mbi 1,000 kope qumështi në 18 shtete dhe ka infektuar të paktën 70 persona, kryesisht punëtorë bujqësorë, duke shkaktuar disa shtrime në spital dhe një vdekje. Në janar, tre tigra dhe një leopard ngordhën në një qendër shpëtimi të kafshëve të egra në qytetin Nagpur të Indisë nga virusi që zakonisht infekton shpendët.
Simptomat tek njerëzit imitojnë një grip të rëndë: temperaturë e lartë, kollë, dhimbje fyti, dhimbje muskujsh dhe, ndonjëherë, marramendje. Disa njerëz nuk kanë asnjë simptomë. Rreziku për njerëzit mbetet i ulët, por autoritetet po e vëzhgojnë nga afër H5N1 për çdo ndryshim që mund ta bëjë atë të përhapet më lehtë.
Ky shqetësim është ajo që nxiti studiuesit indianë Philip Cherian dhe Gautam Menon të shikojnë se si mund të zhvillohet një shpërthim H5N1 tek njerëzit dhe cilat ndërhyrje të hershme mund ta ndalojnë atë para se të përhapet.
Me fjalë të tjera, modeli i botuar në revistën BMC Public Health përdor të dhëna të botës reale dhe simulime kompjuterike për të luajtur se si një shpërthim mund të përhapet në jetën reale.
“Kërcënimi i një pandemie H5N1 tek njerëzit është i vërtetë, por ne mund të shpresojmë ta parandalojmë atë përmes mbikëqyrjes më të mirë dhe një përgjigjeje më të shkathët të shëndetit publik”, tha Menon për BBC.
Një pandemi e gripit të shpendëve, thonë studiuesit, do të fillonte në heshtje: një zog i vetëm i infektuar do t’ia kalonte virusin një njeriu, me shumë mundësi një fermeri, punonjësi i tregut ose dikujt që merret me shpendë. Nga aty, rreziku nuk qëndron në atë infeksion të parë, por në atë që ndodh më pas: transmetimi i qëndrueshëm nga njeriu te njeriu.
Meqenëse shpërthimet e vërteta fillojnë me të dhëna të kufizuara dhe të çrregullta, studiuesit iu drejtuan BharatSim, një platformë simulimi me burim të hapur e ndërtuar fillimisht për modelimin e Covid 19, por mjaft e gjithanshme për të studiuar sëmundje të tjera.
Mësimi kryesor për politikëbërësit është se sa e ngushtë mund të jetë dritarja për veprim përpara se një shpërthim të dalë jashtë kontrollit, thonë studiuesit.
Artikulli vlerëson se sapo rastet të rriten përtej afërsisht dy deri në dhjetë, sëmundja ka të ngjarë të përhapet përtej kontakteve parësore dhe dytësore.
Kontaktet parësore janë njerëz që kanë pasur kontakt të drejtpërdrejtë dhe të ngushtë me një person të infektuar, siç janë anëtarët e familjes, kujdestarët ose kolegët e ngushtë. Kontaktet dytësore janë ata që nuk e kanë takuar personin e infektuar, por kanë qenë në kontakt të ngushtë me një kontakt parësor.
Nëse familjet e kontakteve parësore karantinohen kur zbulohen vetëm dy raste, shpërthimi pothuajse me siguri mund të përmbahet, zbuloi hulumtimi.
Por, kur të identifikohen 10 raste, është shumë e mundshme që infeksioni të jetë përhapur tashmë në popullatën më të gjerë, duke e bërë trajektoren e tij praktikisht të padallueshme nga një skenar pa ndërhyrje të hershme.
Për ta mbajtur studimin të bazuar në kushte të botës reale, studiuesit zgjodhën një model të një fshati të vetëm Tamil Nadu, zemra e rripit të shpendëve të Indisë.
Tamil Nadu është shtëpia e më shumë se 1,600 fermave të shpendëve dhe rreth 70 milionë pulave dhe prodhon mbi 60 milionë vezë në ditë.
Një fshat me 9,667 banorë u krijua duke përdorur një komunitet sintetik, familje, vende pune, hapësira tregu dhe u mbush me zogj të infektuar për të imituar ekspozimin në jetën reale.
Në simulim, virusi fillon në një vend pune, një fermë të mesme ose treg, përhapet së pari tek njerëzit atje (kontaktet parësore) dhe pastaj lëviz jashtë tek të tjerët (kontaktet dytësore) me të cilët ata bashkëveprojnë përmes shtëpive, shkollave dhe vendeve të tjera të punës. Shtëpitë, shkollat dhe vendet e punës formuan një rrjet të fiksuar.
Duke ndjekur infeksionet parësore dhe dytësore, studiuesit vlerësuan metrikat kryesore të transmetimit, duke përfshirë numrin bazë riprodhues, R0, i cili mat se sa njerëz, mesatarisht, një person i infektuar u kalon virusin. Në mungesë të një pandemie në botën reale, studiuesit në vend të kësaj modeluan një gamë shpejtësish të besueshme transmetimi.
Pastaj ata testuan se çfarë ndodh kur ndërhyrje të ndryshme, eliminimi i zogjve, karantina e kontakteve të ngushta dhe vaksinimi i synuar, filluan të hynin në fuqi.
Rezultatet ishin të qarta.
Varrimi i zogjve funksionon por vetëm nëse bëhet para se virusi të infektojë një njeri.
Nëse ndodh një përhapje, koha bëhet gjithçka, zbuluan studiuesit.
Izolimi i personave të infektuar dhe karantina e familjeve mund ta ndalojë virusin në fazën dytësore. Por sapo shfaqen infeksione terciare, miq të miqve ose kontakte të kontakteve, shpërthimi del jashtë kontrollit nëse autoritetet nuk vendosin masa shumë më të ashpra, duke përfshirë edhe izolimin.
Simulimet nxorën në pah gjithashtu një kompromis të vështirë.
Karantina, e futur shumë herët, i mban familjet së bashku për periudha të gjata dhe rrit mundësinë që individët e infektuar ta kalojnë virusin tek ata me të cilët jetojnë. E futur shumë vonë, bën pak për të ngadalësuar shpërthimin.
Hulumtuesit thonë se kjo qasje vjen me paralajmërime.
Modeli mbështetet në një fshat sintetik, me madhësi fikse familjesh, vende pune dhe modele të lëvizjes ditore. Ai nuk përfshin shpërthime të njëkohshme të shkaktuara nga zogjtë shtegtarë ose nga rrjetet e shpendëve. As nuk merr parasysh ndryshimet në sjellje, mbajtjen e maskës, për shembull, pasi njerëzit të dinë se zogjtë po ngordhin.
Rastet e gripit po rriten me shpejtësi në të gjithë Europën, duke ushtruar presion të madh mbi spitalet dhe sistemet shëndetësore në shumë vende, tha Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH). OBSH tha se 27 nga 38 vende në rajonin e saj europian po raportojnë “aktivitet të lartë ose shumë të lartë të gripit”.
Shefi i OBSH-së për Europën, Hans Henri Kluge, paralajmëroi se sistemet shëndetësore janë nën presion, duke thënë se gripi vjen çdo dimër, por ky vit është pak më ndryshe.
“Tregon se si vetëm një ndryshim i vogël gjenetik në virusin e gripit mund të ushtrojë presion të madh në sistemet tona shëndetësore.”
Kluge paralajmëroi gjithashtu për informacionin e rremë, duke thënë: “Është jetike në klimën aktuale të kërkohen informacione të besueshme nga burime të besueshme si agjencitë kombëtare të shëndetit dhe OBSH-ja.”
Kluge tha se sistemet shëndetësore janë të përgatitura, duke shtuar se “sistemet shëndetësore kanë dekada përvojë në menaxhimin e gripit, kemi vaksina të sigurta që përditësohen çdo vit dhe kemi një manual të qartë masash mbrojtëse që funksionojnë”, siç citohet në raportin e The Guardian.
Kur bëhet fjalë për humbjen e peshës, vëmendja shpesh përqendrohet te dietat strikte dhe kufizimet e forta ushqimore. Megjithatë, specialistët e ushqyerjes po rikthejnë në qendër të vëmendjes një element të rëndësishëm që shpesh neglizhohet: fibrën dietike.
Sipas ekspertëve, fibra nuk shërben vetëm për një tretje më të mirë, por luan një rol të drejtpërdrejtë në kontrollin e oreksit dhe menaxhimin e peshës trupore. Ushqimet e pasura me fibra ndihmojnë në krijimin e ndjesisë së ngopjes për një kohë më të gjatë, duke reduktuar nevojën për të ngrënë shpesh ose në sasi të mëdha gjatë ditës.
Dietologët shpjegojnë se fibra ngadalëson procesin e tretjes dhe ndihmon në mbajtjen e niveleve të qëndrueshme të sheqerit në gjak. Kjo ndikon në uljen e krizave të urisë dhe të dëshirës për ushqime të pashëndetshme, duke e bërë procesin e dobësimit më të natyrshëm dhe më të qëndrueshëm, pa pasur nevojë për numërim të vazhdueshëm të kalorive.
Përfitimet e fibrës shkojnë edhe më tej, pasi ajo mbështet shëndetin e zorrëve, përmirëson metabolizmin dhe ndihmon në uljen e kolesterolit. Këta faktorë lidhen ngushtë me kontrollin e peshës dhe mirëqenien e përgjithshme. Megjithatë, shumë njerëz ende nuk konsumojnë sasinë e rekomanduar ditore të fibrave.
Burime të mira të fibrës janë frutat, perimet, drithërat integrale dhe bishtajoret, ndërsa ekspertët rekomandojnë që përparësia t’u jepet ushqimeve të plota dhe jo suplementeve. Shtimi gradual i këtyre ushqimeve në dietën e përditshme mund të sjellë ndryshime të dukshme në mënyrën se si trupi reagon ndaj ushqimit dhe në procesin e humbjes së peshës.
Sipas një studimi të ri, futbollistet që u lënduan gjatë ciklit menstrual përjetuan lëndime më të rënda dhe kohë më të gjatë rikuperimi.
Gjetjet, të botuara në revistën ‘Frontiers in Sports and Active Living’, tregojnë se ndërsa menstruacionet nuk rrisin rrezikun e lëndimit, ato lidhen me pasoja më të këqija kur lojtaret lëndohen.
Hulumtuesit ndoqën lojtaret femra të FC Barcelona gjatë katër sezoneve midis viteve 2019 dhe 2023 – ndërsa ato luanin për ligën kombëtare profesionale spanjolle.
“Ne tregojmë se vetë menstruacionet nuk rrisin shpeshtësinë e lëndimeve”, tha Eva Ferrer, autore kryesore e studimit dhe specialiste në mjekësinë sportive.
Ajo shtoi se lëndimet e pësuara gjatë menstruacioneve çuan në humbje tre herë më shumë ditësh për shkak të rikuperimit sesa ato që ndodhën në pika të tjera të ciklit.
Për shembull, koha e rikuperimit të dëmtimeve të indeve të buta të muskujve, tendinave dhe ligamenteve zgjati më shumë se tre herë më shumë kur përjetohej gjatë ditëve të periodave krahasuar me ditët e tjera, 684 kundrejt 206 ditëve të humbura për 1000 orë stërvitjeje, përkatësisht.
Si e ndryshon cikli menstrual trupin?
Gjatë ciklit menstrual, nivelet e hormoneve rriten dhe bien, duke ndikuar në pjesë të ndryshme të trupit, duke përfshirë muskujt, metabolizmin dhe sistemin imunitar.
Nivelet e ulëta të estrogjenit mund të ndikojnë në aftësinë e muskujve për t’u riparuar vetë dhe për të rritur lodhjen, dhimbjen dhe problemet e gjumit. Në të njëjtën kohë, humbja e hekurit mund të zvogëlojë qëndrueshmërinë dhe të ngadalësojë rikuperimin.
Nuk është hera e parë që ndryshimet hormonale janë lidhur me rezultate më të këqija në dëmtimet sportive, veçanërisht në mesin e futbollisteve femra.
Federata Ndërkombëtare e Futbollit (FIFA) ka financuar një studim të veçantë që filloi më parë këtë vit për të hetuar lidhjen midis ciklit menstrual dhe dëmtimeve të ligamentit të kryqëzuar anterior në futbollin e femrave.
“Ne e dimë që hormonet luhaten gjatë fazave të ndryshme të ciklit, por ende nuk e dimë se sa ndikim mund të kenë në rrezikun e lëndimit”, tha në një deklaratë Simon Augustus, studiues.
Ekipi i hulumtimit do të monitorojë në mënyrë specifike nivelet e estrogjenit dhe progesteronit – hormone të lidhura më parë me rritjen e lëndimit të ligamenteve dhe uljen e kohës së reagimit neuromuskular.
Sipas një studimi të ri të madh gjenetik, gjendje të ndryshme të shëndetit mendor mund të kenë shumë më tepër të përbashkëta në një nivel biologjik sesa besonin dikur shkencëtarët.
Studiues nga Universiteti i Colorado Boulder dhe Mass General Brigham në Shtetet e Bashkuara thanë se gjetjet e këtij studimi mund të përmirësojnë përfundimisht mënyrën se si diagnostikohen dhe trajtohen gjendjet e shëndetit mendor, veçanërisht për njerëzit që jetojnë me më shumë se një diagnozë.
Studimi analizoi ADN-në e më shumë se gjashtë milionë njerëzve, duke përfshirë mbi një milion njerëz të diagnostikuar me të paktën një gjendje të shëndetit mendor. Më shumë se një miliard njerëz jetojnë me gjendje të shëndetit mendor, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
“Tani për tani, ne diagnostikojmë çrregullime psikiatrike bazuar në atë që shohim në dhomë, dhe shumë njerëz do të diagnostikohen me çrregullime të shumëfishta. Kjo mund të jetë e vështirë për t’u trajtuar dhe dekurajuese për pacientët”, tha Andrew Grotzinger, profesor i psikologjisë dhe neuroshkencës në Universitetin e Colorado Boulder dhe autor i studimit.
Ekipi studioi 14 çrregullime psikiatrike dhe zbuloi se shumica e ndryshimeve gjenetike midis njerëzve me dhe pa këto gjendje mund të shpjegoheshin vetëm nga pesë modele të gjera gjenetike. Këto modele ishin të lidhura me 238 variante gjenetike që ndikojnë në mënyrën se si zhvillohet dhe funksionon truri. Bazuar në këto karakteristika të përbashkëta gjenetike, studiuesit i grupuan gjendjet në pesë kategori.
Një grup përfshinte çrregullime me tipare kompulsive, të tilla si anoreksia nervore, çrregullimi i Tourette-it dhe çrregullimi obsesiv-kompulsiv.
Një tjetër mbulonte gjendje të brendshme si depresioni, ankthi dhe çrregullimi i stresit post-traumatik. Një grup i tretë u përqendrua në çrregullimet e përdorimit të substancave, ndërsa një i katërt përfshinte gjendje neuro-zhvillimore si autizmi dhe çrregullimi i hiperaktivitetit të mungesës së vëmendjes.
Çrregullimi bipolar dhe skizofrenia formuan një grup të pestë. Studimi zbuloi se rreth 70 për qind e sinjalit gjenetik të lidhur me skizofreninë ishte gjithashtu i lidhur me çrregullimin bipolar.
Këto dy gjendje tradicionalisht janë parë si shumë të ndryshme, dhe mjekët rrallë i diagnostikojnë të dyja në të njëjtin person.
“Gjenetikisht, pamë se ato janë më shumë të ngjashme sesa unike,” tha Grotzinger.
Çfarë mund të nënkuptojë kjo për pacientët
Rezultatet, të botuara në revistën Nature, sfidojnë idenë e gjatë se gjendjet e shëndetit mendor janë kryesisht sëmundje të ndara. Në vend të kësaj, studimi sugjeron se shumë prej tyre nxiten nga procese të përbashkëta biologjike.
Megjithatë, studiuesit thonë se është shumë herët për të ndryshuar mënyrën se si diagnostikohen gjendjet.
Ekipi i hulumtimit shpreson se gjetjet do të informojnë përditësimet e ardhshme të Manualit Diagnostikues dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore, manuali i përdorur në mbarë botën nga profesionistët e shëndetit mendor.
“Ky punim ofron provat më të mira deri më tani se mund të ketë gjëra që aktualisht po u japim emra të ndryshëm, të cilat në të vërtetë drejtohen nga të njëjtat procese biologjike”, tha Grotzinger.
“Duke identifikuar atë që është e përbashkët në këto çrregullime, shpresojmë të dalim me strategji për t’i synuar ato në një mënyrë të ndryshme që nuk kërkon katër pilula të veçanta ose katër ndërhyrje të veçanta psikoterapie”, shtoi ai.
Nga Gazeta Si- Një raport i ri europian paralajmëron për barrën e sëmundjeve kardiovaskulare, shkaku kryesor i vdekjes për dy dekadat e fundit, që tani përbën një të tretën e të gjitha vdekjeve çdo vit.
Sëmundjet kardiovaskulare (SKV) janë shkaku kryesor i vdekjes dhe paaftësisë në të gjithë Bashkimin Europian, duke përbërë rreth 1.7 milion vdekje çdo vit dhe duke prekur 62 milion njerëz, sipas Organizatës për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD).
Sëmundjet kardiovaskulare i referohen gjendjeve që prekin zemrën dhe enët e gjakut, të tilla si ataku në zemër, goditja në tru dhe pamjaftueshmëria kardiake.
Gjatë 50 viteve të fundit, jetëgjatësia është rritur ndjeshëm në vendet europiane, kryesisht për shkak të përparimeve në parandalimin dhe trajtimin e SKV-ve dhe faktorëve të saj të rrezikut, por këto gjendje janë ende shkaku kryesor i vdekjes.
Në shumicën e vendeve të Bashkimit Europian, shkalla e vdekshmërisë nga sëmundjet e qarkullimit të gjakut është rreth 26-60 për qind më e lartë tek meshkujt sesa tek femrat.
Sëmundjet kardiovaskulare (SKV) mund të shkaktohen nga faktorë të shumtë, të cilët zakonisht klasifikohen si të pandryshueshëm dhe të modifikueshëm.
Faktorët e rrezikut të pandryshueshëm, siç janë seksi, mosha, historia familjare dhe etnia ose raca, janë ato karakteristika individuale të lindura që mund të rrisin rrezikun e zhvillimit të një gjendjeje kardiovaskulare. Faktorët e rrezikut të modifikueshëm përfshijnë faktorë klinikë, metabolikë, të stilit të jetës, të sjelljes dhe mjedisorë.
Në nivel global, 83 për qind e të gjitha vdekjeve për shkak të SKV-ve në vitin 2021 i atribuoheshin faktorëve të rrezikut të modifikueshëm, ndërsa në BE kjo shifër ra në 76 për qind.
Faktorët e rrezikut metabolik janë grupi mbizotërues, duke përbërë rreth 70 për qind të vdekjeve nga SKV-të në nivel global dhe 68 për qind në BE. Kjo përfshin hipertensionin, sheqerin e lartë në gjak dhe kolesterolin.
Rreziqet e sjelljes, siç janë pirja e duhanit, dieta e pashëndetshme dhe përdorimi i dëmshëm i alkoolit, janë grupi i dytë më i madh, duke përbërë rreth 42 për qind të vdekjeve nga SKV-të në nivel global dhe 37 për qind në BE.
Përtej vdekjeve, SKV-të ndikojnë edhe në cilësinë e jetës së njerëzve.
Të dhënat treguan se, në të gjitha dimensionet e matura, mirëqenie, funksionim social, shëndet fizik dhe shëndet mendor, njerëzit me SKV raportojnë rezultate dukshëm më të këqija se ata që nuk kanë.
Njerëzit që kanë përjetuar ose po përjetojnë sëmundje kardiovaskulare shpesh janë të kufizuar fizikisht pasi vuajnë nga lodhja dhe ezaurimi, gjë që kufizon lëvizshmërinë e tyre.
Ata gjithashtu vuajnë nga nivele më të larta ankthi dhe frike nga ngjarjet e përsëritura kardiake, si dhe sfida në përshtatjen me ndryshimet e stilit të jetës dhe regjimet afatgjata të ilaçeve.
Dallimet në të gjithë Europën
Raporti i OECD-së tregon se ndërsa SKV-të janë një barrë në të gjithë Europën, jo çdo vend vuan në të njëjtën shkallë.
Midis viteve 2012 dhe 2022, vdekshmëria nga sëmundjet e qarkullimit të gjakut ra në çdo shtet anëtar të BE-së, me një rënie mesatare prej 20 për qind tek burrat dhe 22 për qind tek gratë.
Vende si Franca, Danimarka dhe Spanja raportuan norma nën 220 vdekje për 100,000 banorë në vitin 2022, ndërsa Bullgaria, Rumania dhe Letonia tejkaluan 800 vdekje për 100,000 banorë.
Raporti tregon se vendet e Europës Qendrore dhe Lindore kanë një prevalencë më të lartë të faktorëve të rrezikut të modifikueshëm, siç janë pirja e duhanit, mbipesha, konsumi i dëmshëm i alkoolit dhe mungesa e aktivitetit fizik.
Normat e mbipeshës variojnë nga 7 për qind në Itali në mbi 20 për qind në vende duke përfshirë Lituaninë, Finlandën, Estoninë, Hungarinë, Letoninë dhe Maltën.
Në vitin 2023, normat e përditshme të pirjes së duhanit varionin nga 23 për qind ose më shumë në vende si Bullgaria, Greqia, Hungaria dhe Franca në nën 12 për qind në Danimarkë, Finlandë dhe Suedi.
Konsumi i frutave ishte më i ulëti në Bullgari, Letoni, Lituani dhe Rumani.
Çmimi i lartë i sëmundjeve kardiovaskulare
Sëmundjet kardiovaskulare (SKV) jo vetëm që kanë një ndikim të rëndë në shëndetin e njerëzve, tregon raporti, por prej kohësh kanë qenë një kontribues i madh në shpenzimet e kujdesit shëndetësor dhe humbjet ekonomike në Bashkimin Europian, OECD e përshkroi atë si “jo vetëm një krizë shëndetësore, por edhe një sfidë të madhe shoqërore dhe ekonomike”.
Analiza më e fundit vlerësoi barrën totale ekonomike të SKV-ve në BE në 282 miliardë euro në vit, që arrin në afërsisht 2 për qind të produktit të brendshëm bruto të rajonit, një rritje nga 169 miliardë euro në vitin 2003.
Kjo rritje është nxitur jo vetëm nga shpenzimet direkte të kujdesit shëndetësor, por edhe nga humbjet në rritje të produktivitetit dhe nevojat informale të kujdesit, duke nënvizuar urgjencën e parandalimit efektiv dhe strategjive të menaxhimit afatgjatë, sipas OECD-së.
Nga Gazeta Si- Shqipëria ka hyrë zyrtarisht në sezonin e gripit ku në qarkullim janë tipi Australian A/H3 dhe A/H1. Sipas të dhënave të javës së fundit të muajit dhjetor, janë evidentuar 10 raste me grip, nga të cilat 6 janë të tipit A/H3, i njohur ndryshe si gripi Australian.
Raporti i survejancës epidemiologjike bën të ditur se gjatë javës së 49-të të muajit dhjetor, në urgjencat spitalore janë paraqitur për ndihmë të specializuar mjekësore 10 raste me grip, ku pjesa më e madhe rezultuan të tipit A/H3, si dhe 21 raste me Covid-19.
Mjekët infeksionistë theksojnë se simptomat e gripit A/H3 (Influenza A – H3N2) janë të ngjashme me ato të gripit sezonal, por shpesh shfaqen në forma më të rënda, veçanërisht te të moshuarit dhe fëmijët.
Pacientët e prekur kanë raportuar temperaturë të lartë deri në 38–40 gradë Celsius, ethe, djersitje, dhimbje të forta koke, dhimbje muskujsh dhe kyçesh, lodhje të theksuar, dobësi, kollë të thatë, dhimbje fyti, rrufë ose hundë të bllokuar, humbje oreksi, si dhe nauze, të vjella apo diarre, më shpesh te fëmijët.
Te grupet e rrezikut, përfshirë të moshuarit, fëmijët e vegjël, gratë shtatzëna dhe personat me sëmundje kronike, gripi A/H3 mund të shoqërohet më shpesh me komplikacione, si bronkiti, pneumonia dhe përkeqësimi i sëmundjeve ekzistuese, veçanërisht ato të zemrës, mushkërive dhe diabetit.
Sipas raportit të survejancës epidemiologjike për periudhën tetor–dhjetor 2025, rritje e ndjeshme është vërejtur edhe te infeksionet virale akute respiratore. Gjatë kësaj periudhe janë prekur 676 pacientë, nga të cilët 468, ose 69.2 për qind, janë diagnostikuar me sindromën e rëndë të respiratorit akut (SRRA), një gjendje që shkakton simptoma të rënda dhe kërkon trajtim të specializuar spitalor.
SRRA përfaqëson një gjendje serioze të mushkërive, ku ato inflamohen rëndë, mbushen me lëng dhe oksigjeni nuk kalon siç duhet në gjak, duke shkaktuar vështirësi të mëdha në frymëmarrje.
Nga sistemi i alarmit të ISHP-së rezulton se gjatë muajve tetor–dhjetor janë konstatuar gjithashtu 208 pacientë, ose 30.8 për qind, të cilët janë identifikuar si raste të ngjashme me gripin, të njohura ndryshe si infeksione virale ILI. Ky term mjekësor përdoret për rastet kur pacientët shfaqin simptoma tipike të gripit, por pa një konfirmim laboratorik.
Këta pacientë kanë shfaqur temperaturë deri në 38 gradë Celsius, kollë dhe/ose dhimbje fyti, rrufë ose hundë të bllokuar, dhimbje koke dhe muskujsh, si dhe lodhje. Në këto raste, simptomat janë zakonisht më të lehta se ato të infeksioneve virale akute, por më të theksuara se një ftohje e thjeshtë, ndërsa trajtimi mund të kryhet edhe në kushte shtëpie.
Gjatë javës së 49-të të muajit dhjetor, raporti evidenton gjithashtu një prani të rasteve me koronavirus, me 21 raste, ose 3.1 për qind, në raport me gripin Australian.
Mjekët rekomandojnë vizitë te specialisti në çdo rast kur simptomat janë të rënda dhe nuk menaxhohen në shtëpi. Po ashtu, këshillohet ndjekja e një regjimi të shëndetshëm ushqimor dhe mbajtja e kontaktit të vazhdueshëm me mjekun e familjes për marrjen e këshillave të duhura mjekësore.
Një trajtim i ri me një dozë të vetme për gonorrenë, që pritet të miratohet në ditët në vijim, mund të jetë çelësi për të trajtuar infeksionin mes rritjes së rezistencës ndaj antibiotikëve.
Gonorrea, një infeksion i zakonshëm seksualisht i transmetueshëm (IST) që shpesh nuk vjen me simptoma, është bërë më i vështirë për t’u trajtuar pasi bakteret zhvillojnë rezistencë ndaj antibiotikëve ekzistues. Nëse nuk trajtohet, mund të shkaktojë probleme serioze si sëmundja inflamatore e legenit ose infertiliteti.
Zoliflodacina, antibiotiku i parë i ri i zhvilluar ekskluzivisht për trajtimin e këtij infeksioni në dekada, synon të luftojë superbakteret rezistente ndaj ilaçeve dhe pritet të marrë miratimin në Shtetet e Bashkuara.
Hulumtuesit kohët e fundit kryen një provë klinike që përfshinte më shumë se 900 njerëz nga SHBA-ja, Afrika e Jugut, Tajlanda, Belgjika dhe Holanda, vlerësimi më i madh deri më sot në pjesëmarrësit me infeksionin.
Gjetjet e provës, të botuara në revistën mjekësore The Lancet, panë se trajtimi i ri, një pilulë e vetme, shëroi mbi 90 për qind të infeksioneve në vendet gjenitale.
Nga Gazeta Si- Disa burra po lindin një numër të madh fëmijësh përmes dhurimit të spermës. Këtë javë, BBC raportoi për një burrë, sperma e të cilit përmbante një mutacion gjenetik që rrit ndjeshëm rrezikun e kancerit për disa nga pasardhësit e tij.
Një nga aspektet më të habitshme të hetimit ishte se sperma e tij u dërgua në 14 vende dhe ‘prodhoi’ të paktën 197 fëmijë. Zbulimi ishte një pasqyrë e rrallë e shkallës së industrisë së dhuruesve të spermës.
Dhurimi i spermës u lejon grave të bëhen nëna kur ndryshe nuk do të ishte e mundur, nëse partneri i tyre është infertil, ato janë në një marrëdhënie të të njëjtit seks ose prindër të vetëm.
Plotësimi i kësaj nevoje është bërë një biznes i madh. Vlerësohet se tregu në Europë do të vlejë më shumë se 2 miliardë paund deri në vitin 2033, me Danimarkën një eksportuese kryesore të spermës.
Pse disa dhurues të spermës po bëhen baballarë të kaq shumë fëmijëve, çfarë e bëri spermën daneze ose të ashtuquajturën “sperma Viking” kaq popullore dhe a duhet të frenohet industria?
Shumica e spermës së burrave nuk është mjaftueshëm e mirë
Nëse jeni burrë që po e lexoni këtë, na vjen keq që po jua zbulojmë, por cilësia e spermës suaj ndoshta nuk është mjaftueshëm e mirë për t’u bërë donator dhe më pak se pesë në 100 vullnetarë ia dalin mbanë.
Së pari, duhet të prodhoni mjaftueshëm spermë në një mostër, kjo është numri juaj i spermës, pastaj të kaloni kontrolle për sa mirë notojnë, lëvizshmërinë e tyre dhe për formën ose morfologjinë e tyre.
Sperma kontrollohet gjithashtu për t’u siguruar që mund të mbijetojë ngrirjen dhe ruajtjen në një bankë sperme.
Mund të jeni plotësisht pjellor, të keni gjashtë fëmijë dhe prapë të mos jeni i përshtatshëm.
Rregullat ndryshojnë në të gjithë botën, por në tërësi, duhet të jesh gjithashtu relativisht i ri, i moshës 18-45 vjeç, të mos jesh i infektuar me HIV dhe gonorrea, dhe të mos jesh bartës i mutacioneve që mund të shkaktojnë gjendje gjenetike si fibroza cistike, atrofia muskulare kurrizore dhe anemia drepanocitare.
Në përgjithësi, kjo do të thotë që grupi i njerëzve që më në fund bëhen dhurues të spermës është i vogël.
Por biologjia do të thotë që një numër i vogël donatorësh mund të bëjnë një numër të madh fëmijësh. Duhet vetëm një spermë për të fekonduar një vezë, por ka dhjetëra miliona sperma në çdo proces.
Burrat mund të shkojnë në klinikë një ose dy herë në javë ndërsa dhurojnë, gjë që mund të zgjasë për muaj të tërë.
Sarah Norcross, drejtoresha e organizatës bamirëse Progress Educational Trust që punon në fertilitet dhe gjenomikë, tha se mungesa e spermës së donatorëve e bëri atë “një mall të çmuar” dhe “bankat e spermës dhe klinikat e fertilitetit po maksimizojnë përdorimin e donatorëve të disponueshëm për të përmbushur kërkesën”.
Disa sperma janë më të njohura.
Nga ky grup i vogël donatorësh, sperma e disa burrave është thjesht më popullore se e të tjerëve.
Donatorët nuk zgjidhen rastësisht. Është një proces i ngjashëm me realitetin e egër të aplikacioneve të takimeve, kur disa burra gjejnë shumë më tepër përputhje sesa të tjerët.
Në varësi të bankës së spermës, mund të shfletoni fotot, të dëgjoni zërin e tyre, të zbuloni se çfarë pune bëjnë, inxhinierë apo artistë, dhe të kontrolloni gjatësinë, peshën e tyre dhe më shumë.
“E dini që nëse quhen Sven dhe kanë flokë bjonde, dhe janë 1.93 m, atletë, dhe luajnë violinë dhe flasin shtatë gjuhë, është shumë më tërheqëse sesa një donator që duket shumë normal”, thotë eksperti i fertilitetit mashkullor, Allan Pacey, i cili dikur drejtonte një bankë sperme në Sheffield.
Si sperma Viking pushtoi botën
Danimarka është shtëpia e disa prej bankave më të mëdha të spermës në botë dhe ka fituar reputacion për prodhimin e “bebeve Viking”.
Ole Schou, themeluesi 71-vjeçar i bankës së spermës Cryos International ku një shishe e vetme 0.5 ml me spermë kushton nga 100 € deri në më shumë se 1000 €, thotë se kultura rreth dhurimit të spermës në Danimarkë është shumë e ndryshme nga vendet e tjera.
“Popullsia është si një familje e madhe,” thotë ai, “ka më pak tabu rreth këtyre çështjeve dhe ne jemi një popullsi altruiste, shumë dhurues sperme dhurojnë gjithashtu gjak.”
Dhe kjo, thotë Schou, i ka lejuar vendit të bëhet “një nga eksportuesit e paktë të spermës”.
Sperma ngrihet derisa përdoret nga familjet
Por ai argumenton se spermatozoidet daneze janë gjithashtu të njohura për shkak të gjenetikës. Ai i tha BBC-së se “gjenet daneze me sy blu dhe flokë bjonde” janë tipare recesive, që do të thotë se ato duhet të vijnë nga të dy prindërit në mënyrë që të shfaqen tek një fëmijë.
Si rezultat, tiparet e nënës, të tilla si flokët e errët, “mund të jenë dominuese tek fëmija që lind”, shpjegon Schou.
Ai thotë se kërkesa për spermë donatore po vjen kryesisht nga “gratë beqare, me arsim të lartë, në të 30-at”. Ato tani përbëjnë 60% të kërkesave.
Sperma kalon kufijtë
Një aspekt i hetimit të donatorëve të spermës të publikuar më parë këtë javë ishte se si sperma e një burri mblidhej në Bankën Europiane të Spermës në Danimarkë dhe më pas dërgohej në 67 klinika fertiliteti në 14 vende.
Vendet kanë rregullat e tyre se sa herë mund të përdoret sperma e një burri. Ndonjëherë lidhet me një numër të përgjithshëm fëmijësh, të tjerë e kufizojnë atë në një numër të caktuar nënash (kështu që çdo familje mund të ketë aq fëmijë të afërm sa të dëshirojë).
Argumenti fillestar rreth këtyre kufizimeve ishte të shmangej takimi i gjysmë-vëllezërve, të cilët nuk e dinin se ishin të afërm me njëri-tjetrin, krijimi i marrëdhënieve dhe lindja e fëmijëve.
Por nuk ka asgjë që e ndalon përdorimin e spermës së të njëjtit donator në Itali dhe Spanjë dhe më pas në Holandë dhe Belgjikë, për sa kohë që rregullat ndiqen në secilin vend.
Kjo krijon rrethana ku një dhurues sperme mund të bëhet ligjërisht babai i një numri të madh fëmijësh. Megjithëse burri shpesh nuk e di për këtë fakt.
“Shumë marrës, dhe gjithashtu donatorë, nuk janë në dijeni se sperma e një donatori të vetëm mund të përdoret ligjërisht në shumë vende të ndryshme dhe ky fakt duhet të shpjegohet më mirë”, thotë Sarah Norcross, e cila argumenton se do të ishte “e arsyeshme” të ulej numri i fëmijëve që një dhurues mund të ketë.
Në përgjigje të hetimit mbi dhuruesin e spermës i cili kaloi një gjen që çoi në kancer tek disa nga 197 fëmijët që ai lindi, zyrtarët në Belgjikë i kanë bërë thirrje Komisionit Europian të krijojë një regjistër të dhuruesve të spermës në të gjithë Europën për të monitoruar spermatozoidet që udhëtojnë përtej kufijve.
Zëvendëskryeministri Frank Vandenbroucke tha se industria ishte si “Perëndimi i Egër” dhe “misioni fillestar i ofrimit të mundësisë së një familjeje i ka lënë vendin një biznesi të vërtetë të fertilitetit”.
Shoqata Europiane e Riprodhimit Njerëzor dhe Embriologjisë ka propozuar gjithashtu një limit prej 50 familjesh për dhurues në të gjithë BE-në. Ky sistem do të lejonte ende që sperma e një dhuruesi të bënte më shumë se 100 fëmijë nëse familjet dëshironin dy ose më shumë foshnje secila.
Janë ngritur shqetësime edhe në lidhje me ndikimin tek fëmijët e ngjizur përmes dhurimit të spermës. Disa do të jenë të lumtur, të tjerë mund të jenë thellësisht të shqetësuar nga zbulimi i dyfishtë i të qenit të krijuar me spermë donatori dhe të qenit një nga qindra gjysmë-vëllezër.
E njëjta gjë vlen edhe për donatorët, të cilët shpesh nuk kanë idenë se sperma e tyre po shpërndahet kaq gjerësisht.
Këto rreziqe amplifikohen nga testet e ADN-së të prejardhjes lehtësisht të disponueshme dhe mediat sociale ku njerëzit mund të kërkojnë fëmijët e tyre, vëllezërit e motrat ose donatorin. Në Mbretërinë e Bashkuar, nuk ka më anonimitet për donatorët e spermës dhe ekziston një proces zyrtar përmes të cilit fëmijët mësojnë identitetin e babait të tyre biologjik.
Schou në Cryos argumenton se më shumë kufizime në dhurimin e spermës thjesht do t’i çonin familjet të “ktheheshin në tregun privat, krejtësisht të parregulluar”.
John Appleby, pedagog në Universitetin e Lancaster, tha se implikimet e përdorimit kaq të gjerë të spermës ishin një fushë minash etike “e gjerë”.
Ai tha se ka çështje rreth identitetit, privatësisë, pëlqimit, dinjitetit dhe më shumë, duke e bërë atë një “akt balancues” midis nevojave konkurruese.
Appleby tha se industria e fertilitetit kishte një “përgjegjësi për të kontrolluar numrin e herëve që përdoret një donator”, por të biesh dakord për rregulloret globale do të ishte padyshim “shumë e vështirë”.
Ai shtoi se një regjistër global i donatorëve të spermës, i cili është sugjeruar, vjen me “sfidat e veta etike dhe ligjore”.
Nga Gazeta Si- Shqipëria po përballet me një rritje të ndjeshme të infeksioneve respiratore, duke u afruar me pragun epidemik të sezonit dimëror.
Mbi 11 mijë persona kanë marrë trajtim të specializuar shëndetësor vetëm gjatë javës së fundit, si në urgjencat spitalore ashtu edhe në qendrat shëndetësore në rang kombëtar.
Sipas të dhënave zyrtare të Institutit të Shëndetit Publik (ISHP), 8027 raste i përkasin infeksioneve respiratore të rrugëve të sipërme, ndërsa 3547 raste lidhen me infeksionet e rrugëve të poshtme të frymëmarrjes. Ekspertët e shëndetit publik bëjnë të ditur se deri më tani nuk është izoluar ende asnjë rast me grip sezonal, por simptomat që paraqesin pacientët janë të ngjashme me ato të gripit.
“Pacientët paraqiten me ethe, kollë, temperaturë të moderuar që mund të arrijë deri në 40, dhe në disa raste edhe me pneumoni. Megjithatë, në laboratorët e ISHP nuk është identifikuar asnjë rast i konfirmuar i gripit”, thanë për Gazetasi.al ekspertë të shëndetit publik.
Sistemi i survejancës epidemiologjike ka evidentuar gjatë javës së parë të dhjetorit edhe një rritje të rasteve me diarre pa gjak, e cila lidhet me virozat sezonale që po qarkullojnë aktualisht në vend. Ndërkohë, edhe COVID-19 vijon të qarkullojë si virus stinor, duke kontribuar në fluksin e lartë të pacientëve. Vetëm këtë javë, ISHP ka raportuar 1582 raste të identifikuara në urgjencat spitalore.
Urgjencat, nën presion nga fluksi i pacientëve
Në urgjencat pediatrike dhe infektive të QSUT-së paraqiten çdo ditë mbi 240 pacientë, kryesisht fëmijë të moshave 0–7 vjeç, por edhe të rritur mbi 20 vjeç.
Mjekët infeksionistë theksojnë se qarkullimi i Sars-CoV-2 e vështirëson diferencimin mes virozave të zakonshme, gripit dhe COVID-it, pasi simptomat shpesh përplasen dhe krijojnë konfuzion diagnostik.
Mjekët apelojnë për kujdes të shtuar, sidomos në mëngjes dhe darkë kur temperaturat janë më të ulëta, duke ndikuar në rritjen e rasteve me viroza.
Gjatë muajve të dimrit, kur ftohja dhe gripi mbizotërojnë, është më e rëndësishme se kurrë të kujdesemi për imunitetin tonë. Imuniteti është mekanizmi natyror i trupit që na mbron nga infeksionet dhe patogjenët, si bakteret dhe viruset, duke mbajtur organizmin tonë të shëndetshëm.
Pas periudhës festive, eksperti rekomandon një dietë të pasur me fruta dhe perime të papërpunuara, të cilat ofrojnë fibra të dobishme për zorrët. Fibrat luajnë një rol kyç në funksionimin e sistemit imunitar, duke ndihmuar në ruajtjen e një mikrobiome të shëndetshme dhe duke përmirësuar aftësinë e trupit për të luftuar infeksionet.
Një tjetër komponent i rëndësishëm janë produktet e qumështit me pak yndyrë. Këto produkte përmbajnë baktere të dobishme, kanë vlerë energjetike të ulët dhe ofrojnë fibra probiotike, të cilat mbështesin shëndetin e zorrëve dhe forcojnë përgjigjen imunitare. Konsumimi i rregullt i tyre mund të ndihmojë trupin të përballojë më mirë sfidat e sezonit të dimrit.
Ekspertët theksojnë se përveç ushqimit të shëndetshëm, një stil jete aktiv dhe gjumi i mjaftueshëm gjithashtu janë tepër thelbësorë për të pasur një imunitet sa më të fortë. Kujdesi për trupin gjatë dimrit nuk është vetëm një rutinë e përkohshme, por një investim afatgjatë për shëndetin dhe mirëqenien e përgjithshme.
Nga Gazeta ‘Si’– Duket mjaft e pafajshme të pish një pije energjike kur ndihesh i lodhur. Por një studim i ri rasti e lidh këtë zakon me goditjen në tru.
Ky punim i BMJ Case Reportska një paralajmërim të rëndësishëm për t’u theksuar që në fillim, pacienti pinte tetë pije energjike në ditë.
Gjetjet po ngrenë të gjitha llojet e pyetjeve në lidhje me korrelacionin midis pijeve energjike dhe goditjes në tru, dhe nëse shëndeti juaj mund të jetë në rrezik nëse pini një të tillë në ditë.
Raporti i rastit fillon si një mister mjekësor
Siç shpjegon raporti, pacienti ishte një burrë “normalisht i shëndetshëm dhe në formë të mirë” në të 50-at, i cili shkoi në spital pasi zhvilloi dobësi në anën e majtë, mpirje dhe ngathtësi. Një rezonancë magnetike konfirmoi se ai pësoi një goditje ishemike në tru, e cila ndodh kur një mpiksje gjaku bllokon një arterie që furnizon oksigjen dhe lëndë ushqyese në tru.
Tensioni i tij i gjakut ishte jashtëzakonisht i lartë kur u shtrua në spital. Burri kaloi 72 orë në spital, ku mjekët arritën t’i ulnin tensionin e gjakut. Por pasi doli nga spitali, tensioni i tij u rrit përsëri dhe mbeti i lartë, edhe pasi mjekët i dhanë pesë ilaçe të ndryshme. Vetëm kur burri u pyet për dietën e tij, mjekët zbuluan se ai pinte rregullisht kanaçe me pije energjike, të cilat përmbanin 160 miligramë kafeinë secila.
Pasi ndaloi së piri këto pije, tensioni i tij i gjakut u normalizua.
Si mund të shkaktojnë pijet energjike goditje në tru?
Kafeina në këto pije është padyshim një faktor, thotë për SELF Carolyn A. Cronin, shefe e divizionit të neurologjisë vaskulare në Qendrën Mjekësore të Universitetit Vanderbilt.
“Pijet energjike përmbajnë doza të larta kafeine, dhe ndonjëherë edhe agjentë të tjerë si taurina, që mund të rrisin presionin e gjakut”, shpjegon ajo. “Presioni i lartë i gjakut shkakton dëmtime në enët e gjakut në të gjithë trupin, por truri është veçanërisht i ndjeshëm.”
Ky presion i lartë i gjakut mund të shkaktojë ndryshime në rreshtimin e arterieve të vogla në tru, sipas Dr. Cronin.
“Kjo mund të çojë në trashje në disa vende dhe hollim në të tjera, gjë që nga ana tjetër mund t’i vërë njerëzit në rrezik si për bllokime (goditje ishemike) ashtu edhe për gjakderdhje (goditje hemorragjike)”, thotë ajo.
Por kafeina nuk është problemi i vetëm.
“Pijet energjike shpesh përmbajnë sasi të mëdha glukoze – sheqeri – i cili besohet të jetë një faktor rreziku për dëmtimin e enëve të gjakut dhe çrregullimet e koagulimit të gjakut që gjithashtu mund të rrisin rrezikun e goditjes në tru”, thotë për SELF Kelly Johnson-Arbor, MD, një toksikologe në MedStar Health.
“Pijet energjike pa sheqer nuk janë domosdoshmërisht më të shëndetshme ose më të sigurta, pasi disa studime kanë treguar se rreziku i mpiksjes së gjakut rritet edhe pas konsumimit të pijeve energjike pa sheqer.”
Këto goditje në tru mund të vijnë edhe shpejt.
“Ato mund të shkaktojnë rritje mjaft të mprehta të tensionit të gjakut, rritje të rrahjeve të zemrës dhe mund të kufizojnë rrjedhën e gjakut në tru”, thotë për SELF Kevin Shah, MD , kardiolog.
“E gjithë kjo mund të krijojë një stuhi të përsosur që mund t’i vërë njerëzit në rrezik për goditje në tru.”
Çfarë tregon kjo për përdorimin tuaj të pijeve energjike në të ardhmen
Toleranca e çdo personi ndaj kafeinës është e ndryshme, duke e bërë të vështirë dhënien e rekomandimeve të përgjithshme rreth numrit të pijeve energjike që janë në rregull për t’u konsumuar në ditë.
“Doza që është e sigurt për një person mund të jetë shumë e lartë për një tjetër, varësisht nga tensioni i gjakut, gjenetika dhe gjendjet e tjera mjekësore”, thotë Dr. Cronin. “Si me shumicën e gjërave në jetë, moderimi është çelësi”.
Kjo do të thotë se një pije energjike në ditë nuk ka gjasa t’ju shkaktojë goditje në tru, por të kesh pothuajse një rast në baza ditore e nxit shumë këtë situatë.
Login
