Një nga shqetësimet kryesore lidhet me kriminalizimin e tepruar të veprimeve me natyrë administrative, si shkeljet tatimore formale, mangësitë në dokumentacion apo shkelje të brendshme në shoqëritë tregtare, të cilat deri më tani janë trajtuar përmes masave administrative ose civile. Sipas Confindustria Albania, kjo qasje rrit presionin penal mbi biznesin dhe krijon pasiguri në ushtrimin e aktivitetit ekonomik.
Confindustria Albania shpreh gjithashtu kundërshtime ndaj zgjerimit të përgjegjësisë penale për personat juridikë, duke vënë në dukje se projekti parashikon përgjegjësi edhe për vepra penale që, sipas saj, nuk mund të lidhen logjikisht me natyrën e personit juridik. Kjo, sipas Confindustria Albania, bie ndesh me parimet themelore të së drejtës penale dhe praktikat e vendeve të Bashkimit Europian, ku përgjegjësia penale e personave juridikë është e kufizuar në fusha të caktuara si korrupsioni, krimi i organizuar dhe veprat kundër mjedisit.
NjĂ« tjetĂ«r problem qĂ« ngrihet Ă«shtĂ« edhe mungesa e harmonizimit tĂ« draftit me legjislacionin ekzistues dhe praktikĂ«n gjyqĂ«sore, si dhe mbivendosja me ligjin âPĂ«r mbrojtjen e konkurrencĂ«sâ, veçanĂ«risht pĂ«rmes tentativĂ«s pĂ«r tĂ« kriminalizuar pozitĂ«n dominuese nĂ« treg. Sipas Confindustria Albania, kjo mund tĂ« paralizojĂ« investimet, tĂ« rrisĂ« arbitraritetin nĂ« zbatim dhe tĂ« dĂ«mtojĂ« konkurrencĂ«n e lirĂ«.
âKriminalizimi i njĂ« sjellje qĂ« kĂ«rkon analiza komplekse ekonomike krijon pasiguri tĂ« thellĂ« juridike, duke bĂ«rĂ« qĂ« sjellje tĂ« zakonshme tĂ« biznesit si pĂ«rqendrimet tĂ« mund tĂ« interpretohen si vepra penale. Gjithashtu, integrimi i pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« penale mbi pĂ«rqendrimet e ndĂ«rmarrjeve rrezikon tĂ« paralizojĂ« investimet, tĂ« zbehĂ« transaksionet dhe tĂ« dobĂ«sojĂ« klimĂ«n konkurruese tĂ« tregut pĂ«r shkak tĂ« rrezikut tĂ« shtuar tĂ« ndjekjes penale, nĂ« çdo rast ku çdo ndĂ«rmarrje mund tĂ« rrisĂ« pjesĂ«marrjen e saj nĂ« treg. NĂ« praktikĂ«, kjo krijon mbivendosje ligjore, konflikte interpretimi ndĂ«rmjet autoriteteve dhe njĂ« rrezik tĂ« lartĂ« arbitrariteti nĂ« zbatimâ, theksohet ndĂ«r tĂ« tjera nĂ« qĂ«ndrimin e Cofindustria Albania.
Në përfundim, Confindustria Albania vlerëson se projektiligji i ri i Kodit Penal, në formën aktuale, rrit ndjeshëm riskun ligjor për bizneset dhe përbën pengesë për zhvillimin ekonomik të vendit. Rekomandohet që drafti të mos përparojë dhe që fokusi të jetë përmirësimi i Kodit Penal ekzistues përmes një procesi të thelluar, gjithëpërfshirës dhe të mirëkonsultuar institucionalisht.
Drafti paraprak më herët është kundërshtuar edhe nga Profesionistët e Aleancës të Profesionistëve të Lirë (APL). Nëpërmjet një letre dërguar ish ministrit të Drejtësisë Ulsi Manja APL kërkoi rishikim të kujdesshëm të dispozitave problematike, duke theksuar nevojën për respektim të parimit të proporcionalitetit dhe mbrojtje të lirive ekonomike dhe lirisë së fjalës.
Duke ngritur shqetësimin për zgjerimin e panevojshëm të ndërhyrjes penale në fusha që tradicionalisht janë trajtuar nga e drejta civile apo administrative, APL solli në vëmendje disa nene që sipas tyre mund të sjellin pasoja negative në marrëdhëniet mes bizneseve.
Drafti paraprak i kodit të Ri Penal më herët është publikuar në faqen zyrtare të Ministria së Drejtësisë.
Kodi Penal Ă«shtĂ« miratuar nĂ« janar 1995, pothuajse 28 vite mĂ« parĂ«. NĂ« kohĂ«n e miratimit ky kod kishte 362 nene, ndĂ«rsa Kodi i Ri i propozuar ka mbi 600 nene. Sipas MinistrisĂ« sĂ« DrejtĂ«sisĂ« vit pas viti, Kodi i Ă«shtĂ« nĂ«nshtruar mbi 30 herĂ« amendimeve dhe shtesave tĂ« vazhdueshme, pĂ«r tâiu pĂ«rgjigjur nevojĂ«s sĂ« tranzicionit shoqĂ«ror dhe ekonomik qĂ« ka kaluar ShqipĂ«ria.
Ministria e Drejtësisë thekson se si pasojë e këtyre ndërhyrjeve në Kod është konstatuar ndjeshëm një mungesë e harmonizimit të përmbajtjes së Kodit Penal, veçanërisht përsa i përket llojeve dhe masave të dënimeve penale për çdo vepër penale bazuar në rrezikshmërinë e saj.
Qëndrim Zyrtar i Confindustria Albania për projektin e ri të Kodit Penal të Republikës së Shqipërisë
Vlerësim i përgjithshëm dhe mungesa e nevojës për një Kod të ri
Confindustria Albania shpreh shqetĂ«simin nĂ« lidhje me projektin e Kodit Penal tĂ« hedhur kohĂ«t e fundit pĂ«r konsultim publik. Kodi Penal, siç dihet, Ă«shtĂ« njĂ« akt me rĂ«ndĂ«si themelore pĂ«r sistemin juridik, ekonomik dhe politik tĂ« vendit. NĂ« lidhje me kĂ«tĂ« projekt, kemi zhvilluar diskutime tĂ« gjera me juristĂ« dhe avokatĂ«, pĂ«rfaqĂ«sues tĂ« shoqĂ«rive anĂ«tare qĂ« Confindustria Albania pĂ«rfaqĂ«son. Nisur nga kĂ«to diskutime, na rezulton se ky draft nuk vjen si pasojĂ« e ndonjĂ« nevoje apo kĂ«rkese reale tĂ« sistemit penal apo i problemeve nĂ« zbatimin e Kodit Penal aktual. PĂ«rkundrazi, mendimi i pĂ«rgjithshĂ«m Ă«shtĂ« se sistemi penal me Kodin Penal ekzistues, si njĂ« shtyllĂ« e kĂ«tij sistemi, ka funksionuar nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme dhe ka manifestuar rezultate pozitive, duke pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu edhe trajtimin e çështjeve qĂ« lidhen me personat juridikĂ«. Argumenti i pĂ«rsĂ«ritur nga autorĂ«t e projektit tĂ« ri tĂ« Kodit Penal se ândryshimet e shpeshta nĂ« Kodin aktual kĂ«rkojnĂ« hartimin e njĂ« Kodi tĂ« riâ nuk Ă«shtĂ« i bazuar dhe i qĂ«ndrueshĂ«m. Ndryshimet ligjore janĂ« reflektim i ndryshimeve nĂ« jetĂ«n sociale, politike dhe ekonomike tĂ« vendit. Projekti i Kodit tĂ« ri Penal sjell njĂ« varg ndryshimesh tĂ« rĂ«ndĂ«sishme thelbĂ«sore dhe strukturore. Nuk mendojmĂ« se Ă«shtĂ« kjo qĂ« kĂ«rkohet nĂ« kĂ«tĂ« moment. NĂ« kĂ«tĂ« moment kĂ«rkohet forcimi dhe konsolidimi i zbatimit tĂ« Kodit ekzistues.
Ndryshimet rrënjësore apo të shumta në këtë moment nuk do të kontribuonin në forcimin e sistemit penal. Përkundrazi, kjo lloj qasjeje cenon sigurinë juridike, parashikueshmërinë ligjore dhe besimin e subjekteve ekonomike në sistemin e drejtësisë. Nga diskutimet rezultoi e qartë se mungojnë arsyet, faktorët apo motivet që të nxisin apo të shtyjnë për bërjen e një kodi të ri penal. Gjithashtu, nuk rezultoi dhe as konstatohet se ekziston ndonjë boshllëk në legjislacion penal, që të justifikojë nevojën për të shkuar drejt hartimit dhe miratimit të një kodi të ri penal. Mbi të gjitha vërehet se nga hartuesit e projektit të Kodit të ri Penal nuk është bërë një analizë shteruese e ndikimit të faktorëve ekonomikë dhe socialë në lidhje me rëndimin me penalizime të reja, siç propozohet, për veprat penale të kryera nga personat juridikë.
Kriminalizimi i tepruar i veprimeve dhe akteve administrative
Një shqetësim thelbësor i Confindustria Albania lidhet me tendencën për të kriminalizuar veprime dhe akte që kanë natyrë të theksuar administrative dhe që deri më tani janë trajtuar me mjete administrative ose civile. Shembuj të tillë janë:
Shkeljet në fushën e tatimeve dhe mbajtjes së dokumentacionit tatimor;
KĂ«rkesat e parregullta apo mosmbajtja e regjistrave;
Shkelje të kryera në shoqëritë tregtare;
Shkelje të karakterit formal që nuk përbëjnë rrezik penal, por vetëm mangësi administrative.
Kjo qasje rënduese penale përbën një rrezik për klimën e biznesit, pasi vendos presion penal mbi aktivitetin tregtar dhe sjell pasiguri në ushtrimin e veprimtarisë ekonomike. Në këtë kuadër, theksojmë se projektkodi nuk ruan një raport të drejtë ndërmjet përgjegjësisë administrative dhe asaj penale. Përveç ruajtjes së një raporti të drejtë dhe proporcional ndërmjet këtyre përgjegjësive, jemi të mendimit se në zbatimin e përgjegjësisë penale ndaj personave juridikë duhet të evitohet ndëshkimi i biznesit në vetvete ose i punonjësve që lidhen me të. Në radhë të parë, fokusi duhet të jetë krijimi i një klime të shëndetshme bashkëpunimi dhe ndërveprimi ndërmjet organeve publike, si: tatimet, doganat, konkurrenca, etj, nga njëra anë, dhe biznesit nga ana tjetër.
Presion i shtuar penal ndaj personave juridikë
Në projektin e Kodit të ri Penal është vërejtur shtim i konsiderueshëm i veprave penale për të cilat mund të përgjigjet personi juridik (ose më saktë përfaqësuesit ligjorë të tij). Ky zhvillim:
është përtej logjikës juridike të dallimit ndërmjet personit fizik dhe juridik;
ngarkon padrejtësisht shoqëritë tregtare me përgjegjësi që nuk u takojnë;
krijon mundësi për interpretime arbitrare gjatë zbatimit nga organet kompetente.
Në disa dispozita, projekti parashikon që personi juridik mund të dënohet për vepra penale absurde, si p.sh. vrasja, plagjiatura apo keqtrajtimi i kafshëve, çka është në kundërshtim me parimet themelore të përgjegjësisë penale dhe të funksionimit të shoqërive tregtare. Gjithashtu, konstatojmë se shumë vepra penale parashikojnë si rrethanë cilësuese apo rënduese rastin kur vepra penale kryhet nga personi juridik.
NdĂ«rkohĂ« qĂ« disa prej figurave tĂ« veprave penale nuk kuptohet se si mund tĂ« kryhen nga personi juridik, pĂ«r disa tĂ« tjera mendojmĂ« se parashikime tĂ« tilla e rĂ«ndojnĂ« nĂ« mĂ«nyrĂ« joproporcionale pozitĂ«n e personave juridikĂ« dhe janĂ« tĂ« paqarta. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, konstatojmĂ« dispozita ku gjykatĂ«s i jepet njĂ« diskrecion i tepruar pĂ«r vendimmarrje mbi bazĂ«n e ârrethanave konkreteâ, duke cenuar sigurinĂ« dhe parashikueshmĂ«rinĂ« ligjore. Prej vitesh Bashkimi Evropian Ă«shtĂ« i orientuar drejt pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« penale tĂ« personave juridikĂ«, por e kufizuar kjo nĂ« fusha, si: korrupsioni, krimi i organizuar apo veprat penale kundĂ«r ambientit.
EkspertĂ«t e Confindustria Albania vlerĂ«sojnĂ« qĂ« pĂ«rgjegjĂ«sia penale e personave juridikĂ« duhet tĂ« kufizohet vetĂ«m pĂ«r vepra penale tĂ« lidhura drejtpĂ«rdrejt me aktivitetin ekonomik dhe pĂ«rfitimin nĂ« dobi tĂ« shoqĂ«risĂ«, nĂ« pĂ«rputhje me standardet dhe praktikat e mira tĂ« vendeve tĂ« Bashkimit Evropian. ĂshtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« theksohet se pĂ«r veprat penale tĂ« kryera nga personi juridik ekziston tashmĂ« njĂ« ligj i posaçëm siç Ă«shtĂ« ligji nr. 9754, datĂ« 14.6.2007, âPĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« penale tĂ« personave juridikĂ«â, i cili mendojmĂ« se rregullon nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« mjaftueshme dhe tĂ« duhur pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« penale pĂ«r personat juridikĂ« nĂ« rastin e kryerjes sĂ« njĂ« vepre penale.
Mungesa e harmonizimit me ligjet ekzistuese dhe praktikat gjyqësore
Në kuadër të një shteti demokratik, një ligj penal duhet të priret nga përqafimi i parimeve moderne të drejtësisë penale dhe jo atyre që tregojnë qasje represive ndaj biznesit dhe konkurrencës së lirë. Projekti i Kodit të ri Penal nuk merr në konsideratë parimet bazë të drejtësisë penale dhe asaj civile kur bëhet fjalë për normimin e përgjegjësisë penale të personit juridik, parime këto të konsoliduara nga doktrina dhe jurisprudenca moderne e vendeve perëndimorë prej më shumë se 100 vjetësh. Në veçanti, në shumë figura të veprave penale konstatohet shkelja e parimeve të përgjithshme të së drejtës, të tilla si: parimi i specialitetit, parimi i proporcionalitetit, parimi i humanizmit, apo edhe vetë parimi i ligjshmërisë.
Kodi aktual sĂ« bashku me ligjin âPĂ«r pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« penale tĂ« personave juridikĂ«â dhe ligjin âPĂ«r shoqĂ«ritĂ« tregtareâ kanĂ« krijuar njĂ« kuadĂ«r tĂ« qartĂ« dhe tĂ« integruar pĂ«r trajtimin e çështjeve penale qĂ« lidhen me subjektet tregtare. NĂ« praktikĂ« ky sistem ka prodhuar rezultate tĂ« qĂ«ndrueshme, tĂ« konfirmuara edhe nga vendimet e GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«. Konkretisht, praktika gjyqĂ«sore qĂ« Ă«shtĂ« zhvilluar sĂ« fundmi nga ana e Kolegjeve Penale tĂ« GjykatĂ«s sĂ« LartĂ« tregon se kur merret nĂ« analizĂ« pĂ«rgjegjĂ«sia penale e personit juridik, duhet tĂ« udhĂ«hiqemi nga disa rregullime specifike qĂ« nuk i gjejmĂ« nĂ« rregullat qĂ« sanksionojnĂ« pĂ«rgjegjĂ«sinĂ« penale tĂ« individit (pĂ«r referencĂ« vendimi nr. 154, datĂ« 16.05.2023, Kolegji Penal i GjykatĂ«s sĂ« LartĂ«). Projekti i Kodit tĂ« ri Penal nuk e merr parasysh kĂ«tĂ« pĂ«rvojĂ« dhe pĂ«r mĂ« tepĂ«r injoron parimet bazĂ« tĂ« ndarjes ndĂ«rmjet pĂ«rgjegjĂ«sisĂ« civile dhe asaj penale tĂ« organeve tĂ« personit juridik. Ai shfaq mospĂ«rputhje tĂ« dukshme me logjikĂ«n dhe terminologjinĂ« e ligjeve tregtare dhe nuk reflekton njohuri tĂ« mjaftueshme pĂ«r funksionimin e shoqĂ«rive tregtare. NdĂ«r tĂ« tjera, njĂ« problem i veçantĂ« dhe i rĂ«ndĂ«sishĂ«m Ă«shtĂ« integrimi nĂ« Kodin Penal i njĂ« dispozite tĂ« re qĂ« mund tĂ« kriminalizojĂ« pozitĂ«n dominuese nĂ« treg.
Kjo dispozitĂ« pĂ«rbĂ«n mbivendosje tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« dhe tĂ« pajustifikuar me ligjin nr. 9121, datĂ« 28.7.2003, âPĂ«r mbrojtjen e konkurrencĂ«sâ, i ndryshuar, i cili tashmĂ« rregullon nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« specializuar abuzimin me pozitĂ«n dominuese, marrĂ«veshjet e ndaluara dhe kontrollin e pĂ«rqendrimeve.
Kriminalizimi i një sjellje që kërkon analiza komplekse ekonomike krijon pasiguri të thellë juridike, duke bërë që sjellje të zakonshme të biznesit si përqendrimet të mund të interpretohen si vepra penale. Gjithashtu, integrimi i përgjegjësisë penale mbi përqendrimet e ndërmarrjeve rrezikon të paralizojë investimet, të zbehë transaksionet dhe të dobësojë klimën konkurruese të tregut për shkak të rrezikut të shtuar të ndjekjes penale, në çdo rast ku çdo ndërmarrje mund të rrisë pjesëmarrjen e saj në treg. Në praktikë, kjo krijon mbivendosje ligjore, konflikte interpretimi ndërmjet autoriteteve dhe një rrezik të lartë arbitrariteti në zbatim.
Ndikimi negativ në klimën e investimeve dhe në sigurinë juridike
Projekti, në formën aktuale, rrit ndjeshëm riskun ligjor për bizneset dhe cenon klimën e investimeve në Shqipëri. Në vend që ta thjeshtojë dhe modernizojë legjislacionin penal, ai e komplikon, e zgjat në mënyrë të panevojshme dhe krijon pasiguri për subjektet ekonomike. Për pasojë, Confindustria Albania e konsideron projektin si represiv ndaj funksionimit normal të kompanive, pengesë për zhvillimin ekonomik dhe rrezik për përkeqësimin e klimës së biznesit në vend.
Rekomandim për procesin e mëtejshëm
Duke marrë parasysh rëndësinë themelore të Kodit Penal, çdo rishikim i tij duhet të ndodhë vetëm mbi bazën e një analize të thelluar, me konsultim të gjerë institucional, akademik dhe ekonomik, dhe jo përmes një projekti të papjekur e të nxituar.
Confindustria Albania rekomandon që:
Drafti aktual të mos përparojë në këtë formë;
Të synohet përmirësimi i Kodit ekzistues, jo zëvendësimi i tij total./monitor.al/kb
Login
