❌

Reading view

There are new articles available, click to refresh the page.
↗

20:55 Pse zgjoheni tĂ« çorientuar nĂ« mĂ«ngjes dhe a ka ndonjĂ« arsye pĂ«r t’u shqetĂ«suar?

✇Gazeta Fjala
By: EL

Shumë njerëz e gjejnë veten të çorientuar dhe të lodhur në mëngjes, pavarësisht përpjekjeve të tyre për të fjetur mirë, dhe pyesin veten nëse kjo është një shenjë e një problemi më serioz me shëndetin e tyre.

Psikologia Zoe Gotts i tha Metro.co.uk se zgjimi dhe humbja e vetëdijes për një kohë të shkurtër mund të jetë shqetësuese, por në shumicën e rasteve kjo gjendje është e padëmshme.

“Kjo zakonisht ndodh gjatĂ« njĂ« gjendjeje tĂ« njohur si inerci gjumi, periudha kalimtare e lodhur midis gjumit dhe zgjimit tĂ« plotĂ«. Kur zgjohemi nga faza mĂ« tĂ« thella tĂ« gjumit ose Ă«ndrra tĂ« gjalla, trurit mund t’i duhet pak kohĂ« pĂ«r tĂ« ‘riorientuar’ veten, qĂ« do tĂ« thotĂ« se kujtesa, konteksti dhe ndĂ«rgjegjĂ«simi hapĂ«sinor nuk pĂ«rputhen menjĂ«herĂ«â€, shpjegoi ajo.

Konsulentja e gjumit nĂ« The Sleep Works, Maryanne Taylor, shton se kjo ndjenjĂ« konfuzioni mund tĂ« ndodhĂ« ndĂ«rsa truri “zgjohet” nĂ« faza.

“VetĂ«dija bazĂ« fillon tĂ« veprojĂ« e para, por zonat pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r orientimin, kujtesĂ«n dhe kontekstin zgjasin pak mĂ« shumĂ«. Je i vetĂ«dijshĂ«m pĂ«r disa sekonda, por nuk je plotĂ«sisht i orientuar ndaj mjedisit pĂ«rreth”, tha ajo.

Ka disa gjĂ«ra qĂ« e bĂ«jnĂ« mĂ« tĂ« mundshme qĂ« tĂ« zgjoheni pak tĂ« lodhur – duke pĂ«rfshirĂ« gjumin e dobĂ«t ose tĂ« ndĂ«rprerĂ«, stresin, ankthin, alkoolin ose sĂ«mundjen, si dhe zgjimin e papritur kur bie alarmi.

“Kur sistemi nervor Ă«shtĂ« tashmĂ« nĂ«n stres, truri mund tĂ« ketĂ« vĂ«shtirĂ«si tĂ« ‘ndĂ«rrojĂ« marshin’ shpejt, duke çuar nĂ« ato pak momente çorientuese para se tĂ« kthehet nĂ« normalitet”, tha ajo.

Mbani mend se duhet të konsultoheni me një mjek nëse kjo ju ndodh shpesh ose shoqërohet me probleme të tjera, të tilla si kujtesa e dobët dhe konfuzioni që vazhdon gjatë gjithë pjesës tjetër të ditës./e.t

↗

Studimi paralajmëron: Ushqyerja ndikon në shfaqjen e hershme të depresionit

✇Sinjali
By: Elvira Bekteshi

Edhe ndryshimet më të vogla në mënyrën e ushqyerjes mund të ndikojnë në shfaqjen e simptomave të depresionit tek të rinjtë, paralajmërojnë studimet.  

Sipas ekspertëve, ushqimi përbën një faktor të rëndësishëm rreziku për zhvillimin e depresionit, veçanërisht gjatë adoleshencës dhe rinisë së hershme, një periudhë kur rreziku për çrregullime të shëndetit mendor është dukshëm më i lartë.

Kjo fazë e jetës konsiderohet kritike, pasi në të rinjtë formojnë zakone ushqimore që shpesh i mbajnë edhe më vonë.

Në kuadër të studimit, ekspertë nga Australia përfshinë 76 persona të moshës 17 deri në 35 vjeç, të cilët shfaqnin simptoma të lehta ose të rënda depresioni. 

Pjesa më e madhe e tyre ushqehej me sasi të larta sheqeri, yndyrash të ngopura dhe ushqimesh të përpunuara. 

Pjesëmarrësit u ndanë në dy grupe: grupi i parë u informua mbi rëndësinë e ushqyerjes së shëndetshme dhe u pajis me kupona për blerje, ndërsa grupi i dytë vazhdoi të ndjekë të njëjtin regjim ushqimor si më parë.

Pas tre javĂ«sh, rezultatet treguan se grupi qĂ« kishte adoptuar ushqyerjen e shĂ«ndetshme shfaqi pĂ«rmirĂ«sim tĂ« dukshĂ«m nĂ« nivelet e depresionit, stresit dhe ankthit, raportoi “Agroweb”.

Tre muaj pas studimit, ekspertët konstatuan se vetëm shtatë persona kishin arritur të ruanin ndryshimet në ushqyerje dhe, si pasojë, ndiheshin dukshëm më mirë.

Studiuesit arritën në përfundim se rritja e konsumit të frutave, perimeve, peshkut dhe vajit të ullirit ndikon pozitivisht në shëndetin mendor të të rinjve. 

Gjerësisht pranohet se shëndeti i trurit lidhet ngushtë me shëndetin e sistemit tretës, ndërsa ushqimet e shpejta dhe të përpunuara priren të përkeqësojnë jo vetëm gjendjen emocionale, por edhe funksionet e trurit.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Studimi paralajmëron: Ushqyerja ndikon në shfaqjen e hershme të depresionit appeared first on Sinjali.

↗

20:41 Lodhje e pashpjegueshme/ Shkaku mund të jetë stomaku që ju shteron energjinë

✇Gazeta Fjala
By: EL

Para se ta fajësoni stresin, kontrolloni këto sinjale nga stomaku

Lodhja e pashpjegueshme, rraskapitja dhe mungesa e energjisë nuk janë domosdoshmërisht shenja të mbingarkesës apo stresit. Shkaku i këtyre shqetësimeve, që ndikojnë ndjeshëm në cilësinë e jetës, mund të jetë një problem shëndetësor i sistemit tretës. Ekspertët rikujtojnë se ekziston një lidhje e fortë midis stomakut dhe trurit, nëse një organ i tretjes nuk funksionon siç duhet, mund të ndihemi thellësisht të lodhur.

Sistemi tretës si themel i energjisë sonë

Gretchen Evans, gastroenterologe interventive, thekson se sistemi tretĂ«s shtrihet nga goja deri te anusi dhe pĂ«rfshin njĂ« sĂ«rĂ« organesh komplekse. Ai Ă«shtĂ« themeli i energjisĂ« sonĂ«, nĂ«nvizon ajo. Stomaku dhe zorrĂ«t pĂ«rpunojnĂ« dhe pĂ«rthithin ushqimin, ndĂ«rsa flora e zorrĂ«ve pĂ«rmban triliona baktere – i ashtuquajturi mikrobiom.

Mikrobioma pĂ«rfshin mikroorganizma (baktere, viruse, kĂ«rpudha) dhe materialin e tyre gjenetik qĂ« jetojnĂ« nĂ« zorrĂ«. Kur flora e zorrĂ«ve Ă«shtĂ« e ekuilibruar, tretja funksionon mirĂ«, imuniteti Ă«shtĂ« mĂ« i fortĂ« dhe edhe shĂ«ndeti mendor pĂ«rmirĂ«sohet; ndĂ«rsa disbioza (mbizotĂ«rimi i baktereve “tĂ« kĂ«qija”) rrit rrezikun pĂ«r sĂ«mundje.

Shumica e mikrobiomës formohet rreth lindjes

Organe si mëlçia dhe pankreasi ndihmojnë në prodhimin e energjisë, mbështesin metabolizmin, rregullojnë enzimat dhe largojnë toksinat. Sipas dr. Evans, një mikrobiom i shëndetshëm bashkëpunon me sistemin tretës në procesin e tretjes dhe mbron zorrët nga depërtimi i substancave të dëmshme.

– Sistemi tretĂ«s Ă«shtĂ« “shtĂ«pia” e baktereve tĂ« zorrĂ«ve. Kur organet e tretjes janĂ« tĂ« shĂ«ndetshme dhe ushqehemi drejt, mikrobioma forcohet dhe niveli i energjisĂ« rritet, thotĂ« ajo, duke shtuar se njohuritĂ« tona pĂ«r ndikimin e baktereve janĂ« ende tĂ« kufizuara.

– Sapo kemi gĂ«rvishtur sipĂ«rfaqen e kompleksitetit tĂ« mikrobiomĂ«s. ShumĂ« produkte reklamohen si transformuese tĂ« mikrobiomĂ«s, por e vĂ«rteta Ă«shtĂ« se pjesa mĂ« e madhe e mikrobiomĂ«s formohet rreth lindjes, thekson dr. Evans, transmeton Telegrafi.

Si ta përmirësojmë florën e zorrëve?

Kjo nuk do të thotë se nuk mund të bëjmë asgjë. Ushqyerja e shëndetshme, përdorimi i kontrolluar i antibiotikëve dhe një stil jetese aktiv ndihmojnë ndjeshëm. Me hapa të thjeshtë mund të përmirësojmë funksionin e zorrëve, të rrisim energjinë dhe të forcojmë imunitetin.

– Konsumoni çdo ditĂ« perime, veçanĂ«risht perime me gjethe jeshile. Shmangni pijet e Ă«mbĂ«lsuara (pĂ«rfshirĂ« lĂ«ngjet) dhe Ă«mbĂ«lsuesit artificialĂ«. Kufizoni ushqimet e pĂ«rpunuara, ato me shumĂ« sheqer dhe yndyrna shtazore. Zgjidhni proteina tĂ« dobĂ«ta dhe yndyrna bimore si vaji i ullirit dhe avokado. Ushqimet e fermentuara (p.sh. kos grek, lakĂ«r turshi), si dhe probiotikĂ«t dhe prebiotikĂ«t, ndikojnĂ« pozitivisht nĂ« sistemin tretĂ«s, kĂ«shillon dr. Evans.

Ajo shton edhe njĂ« pikĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme: kufizoni “ngrĂ«nien pa pushim”. Ushqimi Ă«shtĂ« stresor pĂ«r sistemin tretĂ«s.

– Duhet t’i japim sistemit tretĂ«s pushim mĂ« tĂ« gjatĂ« se katĂ«r orĂ«, qĂ« tĂ« rikuperohet dhe tĂ« forcohet. Ky “pushim pĂ«r stomakun” vepron ngjashĂ«m me njĂ« gjumĂ« tĂ« mirĂ« pĂ«r trurin, shpjegon ajo.

Dr. Evans këshillon përdorimin racional të antibiotikëve vetëm sipas rekomandimit mjekësor, aktivitet fizik të rregullt, hidrimin e mjaftueshëm, si dhe menaxhimin e stresit (meditim, frymëmarrje e thellë), pasi stresi dëmton florën e zorrëve dhe nxit inflamacionin.

Lodhja si pasojë e mungesës së hekurit ose vitaminës B12

Lodhja e pashpjegueshme mund të lidhet edhe me nivele të ulëta të hekurit, magnezit dhe vitaminës B12. Këshillohet konsultë me mjekun dhe analiza laboratorike për të vlerësuar mungesat. Nëse konstatohet deficit (p.sh. hekur), planifikoni plotësimin e kontrolluar me mjekun.

– KĂ«to strategji janĂ« mĂ« tĂ« besueshme sesa marrja e probiotikĂ«ve pa rregull. Bakteret “e mira” nuk do tĂ« mbijetojnĂ« nĂ«se ushqyerja bazĂ« Ă«shtĂ« e gabuar, thekson dr. Evans.

Tre forma të shpeshta të problemeve të stomakut që shterojnë energjinë

Nëse shfaqen shqetësime të stomakut të shoqëruara me lodhje, duhet konsultë mjekësore dhe diagnostikë e përshtatshme. Më të shpeshtat janë:

Infeksioni me Helicobacter pylori
Bakter që shkakton dhimbje stomaku dhe pengon përthithjen e lëndëve ushqyese (p.sh. hekurit), të domosdoshme për energjinë. Zbulohet dhe trajtohet relativisht lehtë. Mund të përhapet brenda familjes; prandaj rekomandohet testim dhe trajtim i të gjithë anëtarëve kur njëri rezulton pozitiv. Infeksioni prek stomakun dhe duodenin, është shkak kryesor i gastritit dhe ulcerës dhe transmetohet përmes kontaktit të drejtpërdrejtë ose ujit/ushqimit të kontaminuar.

Mëlçia e dhjamosur (steatoza)
MĂ«lçia Ă«shtĂ« kyçe pĂ«r rregullimin e energjisĂ« dhe largimin e toksinave. Kur mbingarkohet me yndyrĂ«, aftĂ«sia e saj pĂ«r “pastrim” dhe furnizim energjie bie. Me kalimin e kohĂ«s, grumbullimi i yndyrĂ«s (>5% e indit tĂ« mĂ«lçisĂ«) mund tĂ« çojĂ« nĂ« dĂ«mtime serioze, deri në cirrozĂ«.

Kapsllëku kronik (opstipacioni)
Shfaqet me jashtëqitje të rralla (më pak se 3 herë në javë), ngërçe, fryrje, ndjesi ngopjeje, dhimbje gjatë defekimit dhe lodhje. Rritni marrjen e ujit dhe fibrave, aktivizohuni fizikisht; nëse nuk ka përmirësim, kërkoni këshillë mjekësore.

Kur duhet të paraqitemi urgjentisht te mjeku?

Disa gjendje serioze shfaqen me lodhje të theksuar dhe kërkojnë vlerësim të menjëhershëm, si: zverdhja e lëkurës/syve, jashtëqitje që zgjojnë nga gjumi, vështirësi në gëlltitje, ndjesi bllokimi të ushqimit në kraharor, diarre e zgjatur, jashtëqitje e zezë ose e kuqe me erë metalike, mungesë lëndësh ushqyese, të vjella me gjak ose humbje e pavullnetshme peshe.

Dr. Evans këshillon që personat mbi 45 vjeç, sidomos ata me histori familjare të kancerit të zorrës së trashë, të konsultohen për kolonoskopi, pasi zbulimi i hershëm e bën trajtimin më të suksesshëm dhe më të lehtë./e.t

↗

Qeveria miraton fonde shtesë për shëndetësinë, 18 milionë euro për barna

✇Koha Jone
By: melisa

Qeveria ka miratuar Aktin Normativ të fundvitit, i cili parashikon disa ndryshime në buxhetin e vitit 2025, me fokus mbështetjen e sektorëve prioritarë. Ministri i Financave, Petrit Malaj, deklaroi se shëndetësia është një nga fushat kryesore që do të përfitojë nga ky akt, duke marrë një mbështetje financiare shtesë prej 18 milionë eurosh. Sipas ministrit, këto fonde do të përdoren kryesisht për


Source

↗

13:51 Super gripi H3N2 po përhapet si cunami, çfarë e bën ndryshe nga gripi i zakonshëm

✇Gazeta Fjala
By: EL

Last Updated on 21/12/2025 by EL

GjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« po regjistrohen raste tĂ« infektimit me tĂ« ashtuquajturin super grip H3N2, njĂ« version i mutuar i gripit “tĂ« zakonshĂ«m”. Ky variant po pĂ«rhapet me shpejtĂ«si dhe po shkakton rritje tĂ« ndjeshme tĂ« numrit tĂ« tĂ« sĂ«murĂ«ve. Ja si ta kuptoni pĂ«r çfarĂ« bĂ«het fjalĂ« dhe cilat janĂ« simptomat

Nëse ditët e fundit keni vënë re se shumë njerëz rreth jush janë të sëmurë, kjo nuk është rastësi. Varianti i ndryshuar i gripit A (H3N2), i cili në qershor ka kaluar shtatë mutacione dhe ka bërë që sezoni i gripit të nisë më herët në shumë vende, është aktualisht më ngjitës se llojet e tjera të gripit. Për këtë arsye pritet që deri në fund të sezonit të ketë më shumë raste infektimi dhe rritje të numrit të të sëmurëve.

Ky tip gripi fillimisht shkaktoi njĂ« shkallĂ« tĂ« lartĂ« sĂ«mundshmĂ«rie nĂ« Australi dhe Japoni, e mĂ« pas edhe nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar. PĂ«r shkak tĂ« pĂ«rhapjes sĂ« tij rrufe dhe aftĂ«sisĂ« pĂ«r tĂ« shmangur imunitetin e krijuar mĂ« herĂ«t, nĂ« Britani u quajt “super grip”, ndĂ«rsa efekti i tij u pĂ«rshkrua si “flunami”, njĂ« aludim i drejtpĂ«rdrejtĂ« pĂ«r cunamin, pĂ«r shkak tĂ« mĂ«nyrĂ«s sĂ« shpejtĂ« tĂ« pĂ«rhapjes. GjatĂ« pĂ«rhapjes nĂ« EvropĂ«, virusi ka arritur edhe nĂ« vendet e rajonit.

Situata në Mbretërinë e Bashkuar dhe rreziku për sistemin shëndetësor

MbretĂ«ria e Bashkuar aktualisht po pĂ«rballet me njĂ« pĂ«rhapje tĂ« shpejtĂ« tĂ« tĂ« ashtuquajturit “super grip”, i cili ka çuar nĂ« njĂ« rritje tĂ« ndjeshme tĂ« numrit tĂ« pacientĂ«ve tĂ« shtruar nĂ« spital dhe ka ushtruar presion shtesĂ« mbi sistemin shĂ«ndetĂ«sor, pikĂ«risht nĂ« prag tĂ« festave tĂ« Krishtlindjeve.

Ekspertët paralajmërojnë se bëhet fjalë për një variant veçanërisht agresiv të gripit H3N2, i cili ka mutuar dhe është bërë më ngjitës se më parë. Për shkak të tubimeve gjatë festave, ekziston frika se virusi mund të përhapet edhe më shpejt, duke e rënduar më tej kapacitetin tashmë të mbingarkuar të spitaleve.

Pediatrit paralajmërojnë gjithashtu se, edhe pse shumë rrallë, kjo variantë e gripit mund të jetë e rrezikshme edhe për fëmijë që përndryshe janë të shëndetshëm, kryesisht për shkak të komplikimeve serioze si sepsa.

Mjekët u bëjnë thirrje qytetarëve, veçanërisht personave mbi 65 vjeç, të sëmurëve kronikë dhe kujdestarëve të tyre, që të vaksinohen kundër gripit sezonal, pasi vaksina ende ul ndjeshëm rrezikun e simptomave të rënda dhe shtrimit në spital.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« “super gripi” dhe çfarĂ« thotĂ« OBSH?

Organizata Botërore e Shëndetësisë ka njoftuar më 10 dhjetor se aktiviteti i gripit sezonal është rritur globalisht gjatë muajve të fundit, me dominim të viruseve të gripit A(H3N2).

Sipas OBSH-së, edhe pse aktiviteti global mbetet brenda kufijve sezonalë të pritshëm, në disa rajone është vërejtur rritje e hershme dhe më intensive sesa zakonisht për këtë periudhë të vitit. Viruset sezonalë të gripit, përfshirë A(H3N2), evoluojnë vazhdimisht me kalimin e kohës.

Pse H3N2 Ă«shtĂ« mĂ« ngjitĂ«s – çfarĂ« thonĂ« ekspertĂ«t

Dr. Giuseppe Aragona, shpjegon se arsyeja kryesore e përhapjes së shpejtë lidhet me ndryshimet e vazhdueshme gjenetike të virusit:

“Virusi H3N2 ndryshon rregullisht, kĂ«shtu qĂ« varianti qĂ« po qarkullon kĂ«tĂ« vit mund tĂ« jetĂ« ndryshe nga ai i viteve tĂ« kaluara ose nga ai i pĂ«rfshirĂ« nĂ« vaksinĂ«n sezonale. Kjo i bĂ«n njerĂ«zit mĂ« tĂ« ndjeshĂ«m ndaj infeksionit.”

Ai shton se këto ndryshime i mundësojnë virusit të shmangë imunitetin e fituar më parë.

Prof. Punam Mangtani, epidemiologe, ka deklaruar pĂ«r Daily Mail: “H3N2 Ă«shtĂ« pjesĂ«risht i ngjashĂ«m me virusin qĂ« u pa gjatĂ« sezonit tĂ« gripit 2024. Kjo do tĂ« thotĂ« se mund tĂ« ekzistojĂ« njĂ« nivel i kufizuar imuniteti nĂ« popullatĂ«, por jo i mjaftueshĂ«m pĂ«r tĂ« ndalur pĂ«rhapjen. Kjo mund tĂ« shpjegojĂ« pse numri i rasteve Ă«shtĂ« rritur mĂ« herĂ«t se vitin e kaluar.”

Dr. Simon Clarke, profesor i asociuar i mikrobiologjisĂ« qelizore nĂ« Universitetin e Reading-ut, ka shpjeguar pĂ«r The Telegraph se shkronjat “H” dhe “N” i referohen dy proteinave nĂ« sipĂ«rfaqen e virusit – hemaglutininĂ«s dhe neuraminidazĂ«s:

“Numrat tregojnĂ« se cilat versione tĂ« kĂ«tyre proteinave janĂ« tĂ« pranishme. Kjo na ndihmon tĂ« klasifikojmĂ« shtamet e gripit. NĂ«nllojet H3 janĂ« relativisht tĂ« rralla, çka do tĂ« thotĂ« se popullata nuk ka njĂ« nivel tĂ« lartĂ« imuniteti ndaj tyre.”

Sipas tij, këto viruse janë më të transmetueshme dhe mutacionet ndodhin më lehtë, duke çuar në rritje të menjëhershme të numrit të rasteve në fillim të sezonit.

Simptomat e gripit H3N2

Infeksioni zakonisht zgjat nga pesë deri në shtatë ditë, por mund të shkaktojë kollë të fortë që zgjat deri në tre javë.

Simptomat tipike janë:

  • dhimbje nĂ« trup
  • temperaturĂ« e lartĂ«
  • dhimbje koke
  • dhimbje fyti
  • kollĂ«
  • lodhje e theksuar
  • tĂ« vjella dhe diarre (mĂ« rrallĂ«, mĂ« shpesh te fĂ«mijĂ«t)

Simptomat shfaqen shumë shpejt dhe lodhja ekstreme është e zakonshme, ndryshe nga ftohja, e cila zhvillohet gradualisht.

Kush duhet të ketë kujdes të veçantë?

Gripi përbën rrezik më të madh për:

  • fĂ«mijĂ«t nĂ«n pesĂ« vjeç
  • personat mbi 65 vjeç
  • gratĂ« shtatzĂ«na
  • personat me sĂ«mundje kronike si astma, diabeti, sĂ«mundjet e zemrĂ«s, imunitet i dobĂ«suar dhe çrregullime neurologjike

A mbron vaksina ekzistuese?

Sipas OBSH-së, vlerësimet paraprake tregojnë se vaksina kundër gripit vazhdon të ofrojë mbrojtje nga format e rënda të sëmundjes dhe shtrimi në spital, si te fëmijët ashtu edhe te të rriturit, edhe pse efektiviteti i saj ndaj infeksionit klinik mund të ndryshojë këtë sezon.

OBSH thekson se vaksinimi mbetet një nga masat më të rëndësishme të shëndetit publik dhe rekomandohet veçanërisht për grupet me rrezik të lartë dhe për kujdestarët e tyre. /e.t

↗

Instituti i Teknologjisë në Masaçusets: A po i dëmton inteligjenca artificiale aftësitë tuaja të të menduarit?

✇Koha Jone
By: berti

Cila ishte gjĂ«ja e fundit qĂ« i kĂ«rkuat njĂ« chatbot-i me inteligjencĂ« artificiale tĂ« bĂ«nte pĂ«r ju? Ndoshta i kĂ«rkuat tĂ« hartonte njĂ« ese, apo njĂ« analizĂ« tĂ« thellĂ« tĂ« tĂ« dhĂ«nave, sipas BBC. Disa ekspertĂ« shqetĂ«sohen se realizimi i detyrave nga IA-ja do tĂ« thotĂ« qĂ« truri juaj po punon mĂ« pak – dhe madje mund tĂ« dĂ«mtojĂ« aftĂ«sinĂ« e tĂ« menduarit dhe zgjidhjen e problemeve.

Source

↗

10:00 Shenjat që tregojnë se trupi juaj ka nevojë për më shumë pushim

✇Gazeta Fjala
By: Klara

Lodhja kronike nuk shfaqet gjithmonë vetëm me mungesë energjie. Sipas specialistëve, trupi jep sinjale të ndryshme kur ka nevojë për pushim: vështirësi në përqendrim, irritim i shpeshtë, dhimbje koke apo rënie e motivimit.

Mungesa e gjumit dhe ritmi i lartë i jetesës ndikojnë drejtpërdrejt në sistemin imunitar dhe mirëqenien mendore. Ekspertët këshillojnë respektimin e orareve të gjumit, shkëputjen nga pajisjet elektronike para fjetjes dhe pushime të shkurtra gjatë ditës, të cilat ndihmojnë trupin të rikuperohet dhe mendjen të qartësohet./KM

↗

19:51 Ka një formulë për mëngjesin perfekt, nëse ndiqni shembullin norvegjez

✇Gazeta Fjala
By: MB

Një studim norvegjez ka treguar se një dush i shkurtër me ujë të ftohtë në mëngjes mund të bëjë diferencën në mënyrën se si ndiheni gjatë ditës.

Pjesëmarrësit në hulumtim raportuan se ndiheshin më energjikë, më të përqendruar dhe me humor më të mirë pas vetëm 2-3 minutash ekspozim në ujë të ftohtë.

Sipas ekspertëve, kjo praktikë stimulon qarkullimin e gjakut, rrit sekretimin e endorfinave dhe forcon sistemin imunitar.

Për më tepër, është një mënyrë natyrale dhe falas për të luftuar lodhjen apo ndjenjën e mungesës së motivimit në mëngjes.

Mjekët rekomandojnë që dushi i ftohtë të bëhet gradualisht, duke nisur me temperatura të vakëta e më pas duke i ulur ato, në mënyrë që trupi të përshtatet pa stres. m.p.

↗

17:52 Festat ‘afrojnë’ alkoolin, mjekĂ«t apel rinisĂ«: Mos abuzoni! Rrezikoni shĂ«ndetin

✇Gazeta Fjala
By: EL

Last Updated on 20/12/2025 by EL

Në prag të festave të fundvitit, rreziku i abuzimit me alkoolin dhe lëndët narkotike nga të rinjtë shënon rritje.

Shefi i Shërbimit të Toksikologjisë në QSUT, Andrin Tahiri, shpjegon se të rinjtë janë më të prirur të kërkojnë një gjendje euforie të menjëhershme, pa kuptuar pasojat serioze për shëndetin.

“TĂ« rinjtĂ« janĂ« grupi mĂ« i ekspozuar ndaj konsumimit tĂ« alkoolit, drogave dhe koktejeve tĂ« ndryshme. Duke qenĂ« nĂ« njĂ« moshĂ« entuziaste dhe tĂ« rrethuar nga atmosfera festive, ata shpesh kĂ«rkojnĂ« njĂ« gjendje euforie “aty pĂ«r aty”, pa marrĂ« parasysh pasojat afatgjata dhe tĂ« dĂ«mshme qĂ« kĂ«to substanca kanĂ« nĂ« organizĂ«m gjatĂ« periudhave tĂ« caktuara festive, fokusi zhvendoset te helmimet akute ku konsumi i tepĂ«rt i alkoolit arrin nivele qĂ« dĂ«mtojnĂ« rĂ«ndĂ« shĂ«ndetin”, tha Andrin Tahiri, shefi i toksikologjisĂ«, QSUT.

Shqetësuese është ulja e moshave të përdoruesve të lëndëve narkotike.

‘Rastet e 16-vjeçarĂ«ve konsiderohen si raste tĂ« izoluara ku ata tentojnĂ« tĂ« ndjehen “mĂ« tĂ« rritur”, ndĂ«rsa rastet mĂ« tĂ« shpeshta tĂ« abuzimit dhe eksperimentimit me drogat vĂ«rehen te tĂ« rinjtĂ« e moshave 18, 19 dhe 20 vjeç”, tha ai.

Sipas Tahirit, konsumimi i tepruar i alkoolit apo i lëndëve narkotike sjell humbjen e vetëdijes, që mund të çojë edhe në humbje jete.

“Humbje tĂ« koshiencĂ«s dhe vetĂ«dijes. MungesĂ« orientimi dhe humbje tĂ« reflekseve. Rrezik tĂ« shtuar pĂ«r trauma tĂ« trafikut rrugor dhe dĂ«me tĂ« tjera tĂ« pakontrolluara qĂ« mund tĂ« çojnĂ« deri nĂ« fatalitet’, tha ai.

Mjekët u bëjnë thirrje të rinjve për kujdes të shtuar./e.t

↗

17:21 Katër nga pesë zviceranë mbajnë syze ose lente kontakti

✇Gazeta Fjala
By: EL

Last Updated on 20/12/2025 by EL

Përqindja e njerëzve me ndihma vizuale në Zvicër ka rënë pak gjatë katër viteve të fundit, por mbetet në një nivel të lartë. Sipas Optikschweiz, kjo është për shkak të trendeve demografike dhe kohës para ekranit.

Përqindja e njerëzve që mbajnë syze dhe lente kontakti ka rënë me 1.9 pikë përqindjeje në 81% që nga viti 2021, sipas një studimi nga Optikschweiz: 53% mbajnë vetëm syze, 22% përdorin si syze ashtu edhe lente kontakti dhe 3% vetëm lente kontakti. Për shkak të presbiopisë natyrore, pothuajse të gjithë kanë nevojë për ndihma vizuale ndërsa plaken, tha ajo.

Përdorimi i përditshëm i pajisjeve dixhitale si telefonat inteligjentë gjithashtu kontribuon në nevojën për korrigjim, madje edhe tek të rinjtë, tha Optikschweiz, transmeton swissinfo. Tek fëmijët dhe adoleshentët, dëmtimet e shikimit zbulohen gjithashtu më herët dhe më shpesh se në të kaluarën.

Studimi anketoi 1,049 persona të moshës 16-74 vjeç në Zvicrën gjermanishtfolëse dhe frëngjishtfolëse./e.t

↗

A po e dëmton inteligjenca artificiale aftësinë e të menduarit?

✇Sinjali
By: Elvira Bekteshi

ÇfarĂ« ishte gjĂ«ja e fundit qĂ« i kĂ«rkuat njĂ« chatbot-i me inteligjencĂ« artificiale tĂ« bĂ«nte pĂ«r ju?

Ndoshta i kërkuat një strukturë eseje për të dhënë një përgjigje për një pyetje të vështirë, një analizë të zgjeruar të një sasie të madhe të dhënash, apo thjesht të kontrollonte nëse letra juaj e motivimit përputhej me përshkrimin e vendit të punës.

Por disa ekspertë po ngrenë alarmin se delegimi i këtyre detyrave tek inteligjenca artificiale mund të nënkuptojë që truri ynë po punon më pak. Kjo sipas tyre, mund të dëmtojë aftësitë tona për të menduar në mënyrë kritike dhe për të zgjidhur probleme.

Në fillim të këtij viti, Instituti i Teknologjisë në Massachusetts (MIT) publikoi një studim që tregonte se personat që përdornin ChatGPT për të shkruar ese shfaqnin më pak aktivitet në rrjetet e trurit që lidhen me përpunimin kognitiv, gjatë kohës që kryenin detyrën.

Studiuesit deklaruan se studimi i tyre nxjerr nĂ« pah “nevojĂ«n urgjente pĂ«r tĂ« eksploruar njĂ« rĂ«nie tĂ« mundshme tĂ« aftĂ«sive tĂ« tĂ« nxĂ«nit”.

Në kërkim morën pjesë 54 persona, të gjithë të rekrutuar nga MIT dhe universitete përreth. Aktiviteti i trurit të tyre u regjistrua përmes elektroencefalografisë (EEG), një metodë që përfshin vendosjen e elektrodave në skalp.

Disa nga “prompte”-t e pĂ«rdorura nga pjesĂ«marrĂ«sit pĂ«rfshinin kĂ«rkesa pĂ«r pĂ«rmbledhjen e pyetjeve tĂ« esesĂ«, gjetjen e burimeve, si dhe pĂ«rmirĂ«simin e gramatikĂ«s dhe stilit.
AI u përdor gjithashtu për të gjeneruar dhe formuluar ide, megjithëse disa përdorues ndjenë se inteligjenca artificiale nuk ishte veçanërisht e mirë në këtë drejtim.

“AI e bĂ«n shumĂ« tĂ« lehtĂ« gjetjen e pĂ«rgjigjeve”

Në një studim tjetër, Universiteti Carnegie Mellon dhe Microsoft, kompania që operon Copilot, zbuluan se aftësitë e zgjidhjes së problemeve te njerëzit mund të dobësohen nëse ata bëhen tepër të varur nga inteligjenca artificiale.

Ata anketuan 319 punonjës të sektorit administrativ (white-collar), të cilët përdornin mjete AI për punën e tyre të paktën një herë në javë, duke i pyetur se si e aplikonin të menduarit kritik gjatë përdorimit të tyre.

Studiuesit analizuan rreth 900 shembuj detyrash të dhëna inteligjencës artificiale, që varionin nga analiza e të dhënave për të nxjerrë njohuri të reja, deri te verifikimi nëse një punim i plotësonte rregulla të caktuara.

Studimi zbuloi se sa mĂ« e lartĂ« tĂ« ishte besimi i pĂ«rdoruesve nĂ« aftĂ«sinĂ« e mjetit pĂ«r tĂ« kryer njĂ« detyrĂ«, aq mĂ« i ulĂ«t ishte “angazhimi nĂ« tĂ« menduar kritik”.

“NdĂ«rsa GenAI mund tĂ« rrisĂ« efikasitetin e punonjĂ«sve, ajo mund tĂ« pengojĂ« angazhimin kritik me punĂ«n dhe potencialisht tĂ« çojĂ« nĂ« varĂ«si afatgjatĂ« nga mjeti, si dhe nĂ« dobĂ«sim tĂ« aftĂ«sive pĂ«r zgjidhje tĂ« pavarur tĂ« problemeve”, thuhet nĂ« pĂ«rfundimet e studimit.

Edhe nxënësit e shkollave në Mbretërinë e Bashkuar u anketuan në një studim të publikuar në tetor nga Oxford University Press (OUP). Rezultatet treguan se gjashtë në dhjetë prej tyre mendonin se AI kishte ndikuar negativisht në aftësitë e tyre në lidhje me detyrat shkollore.

Atëherë, me shpërthimin masiv të përdorimit të inteligjencës artificiale, a janë vërtet në rrezik aftësitë tona njohëse?

Sipas Dr. Alexandra Tomescu, specialiste e inteligjencës artificiale gjenerative në OUP dhe bashkëautore e studimit me nxënësit, përgjigjja nuk është aq e thjeshtë.

“Hulumtimi ynĂ« tregon se nĂ«ntĂ« nĂ« dhjetĂ« nxĂ«nĂ«s thonĂ« se AI i ka ndihmuar tĂ« zhvillojnĂ« tĂ« paktĂ«n njĂ« aftĂ«si tĂ« lidhur me shkollĂ«n, qoftĂ« zgjidhjen e problemeve, kreativitetin apo pĂ«rsĂ«ritjen”, shpjegon ajo.

“Por nĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n kohĂ«, rreth njĂ« e katĂ«rta thonĂ« se pĂ«rdorimi i AI e ka bĂ«rĂ« shumĂ« tĂ« lehtĂ« kryerjen e punĂ«s pĂ«r ta
 Pra, kemi tĂ« bĂ«jmĂ« me njĂ« panoramĂ« me nuanca.”

Ajo shton se shumë nxënës dëshirojnë më shumë udhëzime se si ta përdorin saktë inteligjencën artificiale.

ChatGPT, i cili sipas drejtorit ekzekutiv Sam Altman ka mĂ« shumĂ« se 800 milionĂ« pĂ«rdorues aktivĂ« çdo javĂ«, ka publikuar njĂ« listĂ« me 100 “prompte” pĂ«r studentĂ«t, tĂ« dizajnuara pĂ«r t’i ndihmuar ata tĂ« pĂ«rfitojnĂ« sa mĂ« shumĂ« nga teknologjia.

Por profesori Wayne Holmes, studiues i inteligjencës artificiale dhe edukimit në University College London (UCL), thotë se kjo nuk mjafton.

Ai kĂ«rkon shumĂ« mĂ« tepĂ«r kĂ«rkime akademike mbi efektet e mjeteve AI nĂ« procesin e tĂ« nxĂ«nit, pĂ«rpara se nxĂ«nĂ«sit dhe studentĂ«t tĂ« inkurajohen gjerĂ«sisht t’i pĂ«rdorin ato.

“Sot nuk ka prova tĂ« pavarura, nĂ« shkallĂ« tĂ« gjerĂ«, pĂ«r efektivitetin e kĂ«tyre mjeteve nĂ« arsim, as pĂ«r sigurinĂ« e tyre, apo madje pĂ«r idenĂ« se ato kanĂ« ndikim pozitiv”, thotĂ« ai pĂ«r BBC-nĂ«.

Rezultate më të mira, por nxënie më e dobët?

Prof. Holmes i referohet edhe kërkimeve mbi atë që quhet atrofi kognitive, ku aftësitë e një personi dobësohen pas përdorimit të AI.

Ai përmend rastin e radiologëve që përdorin mjete AI për të interpretuar rrezet X përpara se të vendosin diagnozën.

Një studim i Shkollës së Mjekësisë në Harvard, i publikuar vitin e kaluar, zbuloi se ndihma e AI përmirësonte performancën e disa klinicistëve, por e dëmtonte atë të të tjerëve, për arsye që studiuesit ende nuk i kuptojnë plotësisht.

AutorĂ«t bĂ«nĂ« thirrje pĂ«r mĂ« shumĂ« kĂ«rkime mbi mĂ«nyrĂ«n se si njerĂ«zit ndĂ«rveprojnĂ« me inteligjencĂ«n artificiale, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« gjenden forma pĂ«rdorimi qĂ«Â â€œrrisin performancĂ«n njerĂ«zore, nĂ« vend qĂ« ta dĂ«mtojnĂ« atĂ«â€.

Prof. Holmes shpreh shqetësimin se studentët, si në shkollë ashtu edhe në universitet, mund të bëhen tepër të varur nga AI për të kryer punën e tyre dhe, si pasojë, të mos zhvillojnë aftësitë themelore që ofron arsimi.

Një ese mund të marrë nota më të mira falë ndihmës së inteligjencës artificiale, por pyetja kryesore mbetet kjo: A përfundojnë studentët duke kuptuar më pak?

Siç e pĂ«rmbledh ai, “Produktet e tyre janĂ« mĂ« tĂ« mira, por nĂ« fakt tĂ« nxĂ«nit Ă«shtĂ« mĂ« i dobĂ«t”.

Nga ana tjetĂ«r, Jayna Devani, drejtuese e arsimit ndĂ«rkombĂ«tar nĂ« OpenAI, kompania qĂ« zotĂ«ron ChatGPT dhe e pĂ«rfshirĂ« nĂ« marrĂ«veshjen me Universitetin e Oksfordit, thotĂ« se kompania Ă«shtĂ«Â â€œshumĂ« e vetĂ«dijshme pĂ«r kĂ«tĂ« debat”.

“Ne definitivisht nuk mendojmĂ« se studentĂ«t duhet ta pĂ«rdorin ChatGPT pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« punĂ«n”, thotĂ« ajo pĂ«r BBC-nĂ«.

Sipas saj, mjeti funksionon mĂ« mirĂ« si tutor sesa si njĂ« burim i thjeshtĂ« pĂ«rgjigjesh. Ajo jep shembull pĂ«rdorimin e ChatGPT nĂ« “study mode”, ku studenti mund tĂ« zhvillojĂ« njĂ« dialog me chatbot-in.

Studenti fut pyetjen që e ka të vështirë dhe chatbot-i e ndan atë në pjesë, duke ndihmuar në kuptimin e saj.

Shembulli që ajo sjell është ai i një studenti që punon vonë natën për një temë që nuk e kupton plotësisht.

“NĂ«se keni njĂ« prezantim pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« dhe Ă«shtĂ« mesnatĂ«, nuk do t’i dĂ«rgoni email tutorit tuaj universitar pĂ«r ndihmĂ«. Mendoj se potenciali Ă«shtĂ« realisht aty qĂ« ChatGPT tĂ« pĂ«rshpejtojĂ« tĂ« nxĂ«nit, nĂ«se pĂ«rdoret nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« duhur”, thotĂ« ajo.

Megjithatë, Prof. Holmes këmbëngul se çdo student që përdor mjete AI duhet të jetë i vetëdijshëm se si funksionon arsyetimi i tyre dhe si i trajtojnë të dhënat kompanitë që i ofrojnë ato. Ai thekson se rezultatet duhet gjithmonë të verifikohen.

“Nuk u them kurrĂ« studentĂ«ve tĂ« mi se nuk duhet ta pĂ«rdorin AI-në  Por ajo qĂ« pĂ«rpiqem tĂ« them Ă«shtĂ« se duhet ta kuptojmĂ« mirĂ«, qĂ« tĂ« mund tĂ« marrim vendime tĂ« mira.”

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post A po e dëmton inteligjenca artificiale aftësinë e të menduarit? appeared first on Sinjali.

↗

“Super gripi” H3N2 po pĂ«rhapet me shpejtĂ«si – ja pse Ă«shtĂ« mĂ« i rrezikshĂ«m se gripi i zakonshĂ«m

✇Sinjali
By: Elvira Bekteshi

GjithnjĂ« e mĂ« shumĂ« po regjistrohen raste tĂ« infektimit me tĂ« ashtuquajturin super grip H3N2, njĂ« variant i mutuar i gripit “tĂ« zakonshĂ«m”. Ky variant po pĂ«rhapet me shpejtĂ«si dhe po shkakton rritje tĂ« ndjeshme tĂ« numrit tĂ« tĂ« sĂ«murĂ«ve.

Nëse ditët e fundit keni vënë re që shumë njerëz rreth jush janë të sëmurë, kjo nuk është rastësi. Varianti i ndryshuar i gripit A (H3N2), i cili në qershor ka kaluar shtatë mutacione dhe ka bërë që sezoni i gripit të nisë më herët në shumë vende, është aktualisht më ngjitës se llojet e tjera të gripit. Për këtë arsye pritet që deri në fund të sezonit të ketë më shumë raste infektimi dhe rritje të numrit të të sëmurëve.

Ky tip gripi fillimisht shkaktoi shkallĂ« tĂ« lartĂ« sĂ«mundshmĂ«rie nĂ« Australi dhe Japoni, e mĂ« pas edhe nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar. PĂ«r shkak tĂ« pĂ«rhapjes sĂ« shpejtĂ« dhe aftĂ«sisĂ« pĂ«r tĂ« shmangur imunitetin e krijuar mĂ« herĂ«t, nĂ« Britani u quajt “super grip”, ndĂ«rsa efekti i tij u pĂ«rshkrua si “flunami”, njĂ« aludim pĂ«r mĂ«nyrĂ«n e shpejtĂ« tĂ« pĂ«rhapjes. GjatĂ« pĂ«rhapjes nĂ« EvropĂ«, virusi ka arritur edhe nĂ« vendet e rajonit.

Situata në Mbretërinë e Bashkuar dhe rreziku për sistemin shëndetësor

Mbretëria e Bashkuar aktualisht po përballet me një përhapje të shpejtë të super gripit, i cili ka çuar në rritje të numrit të pacientëve të shtruar në spital dhe ka ushtruar presion shtesë mbi sistemin shëndetësor, veçanërisht në prag të festave të Krishtlindjeve.

Ekspertët paralajmërojnë se bëhet fjalë për një variant veçanërisht agresiv të H3N2, i cili ka mutuar dhe është bërë më ngjitës se më parë. Për shkak të tubimeve gjatë festave, ekziston frika se virusi mund të përhapet edhe më shpejt, duke rënduar më tej kapacitetin tashmë të mbingarkuar të spitaleve.

Pediatrit paralajmërojnë gjithashtu se, edhe pse rrallë, kjo variant i gripit mund të jetë i rrezikshëm edhe për fëmijët që janë të shëndetshëm, kryesisht për shkak të komplikimeve serioze si sepsa.

Mjekët u bëjnë thirrje qytetarëve, veçanërisht personave mbi 65 vjeç, të sëmurëve kronikë dhe kujdestarëve të tyre, që të vaksinohen kundër gripit sezonal, pasi vaksina ende ul ndjeshëm rrezikun e simptomave të rënda dhe shtrimit në spital.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« super gripi dhe çfarĂ« thotĂ« OBSH?

Organizata Botërore e Shëndetësisë ka njoftuar më 10 dhjetor se aktiviteti i gripit sezonal është rritur globalisht gjatë muajve të fundit, me dominim të viruseve të gripit A(H3N2).

Sipas OBSH-së, edhe pse aktiviteti global mbetet brenda kufijve sezonalë të pritshëm, në disa rajone është vërejtur rritje e hershme dhe më intensive sesa zakonisht për këtë periudhë të vitit. Viruset sezonalë të gripit, përfshirë A(H3N2), evoluojnë vazhdimisht me kalimin e kohës.

Pse H3N2 Ă«shtĂ« mĂ« ngjitĂ«s – çfarĂ« thonĂ« ekspertĂ«t

Dr. Giuseppe Aragona shpjegon se arsyeja kryesore e përhapjes së shpejtë lidhet me ndryshimet e vazhdueshme gjenetike të virusit:

“Virusi H3N2 ndryshon rregullisht, kĂ«shtu qĂ« varianti qĂ« po qarkullon kĂ«tĂ« vit mund tĂ« jetĂ« ndryshe nga ai i viteve tĂ« kaluara ose nga ai i pĂ«rfshirĂ« nĂ« vaksinĂ«n sezonale. Kjo i bĂ«n njerĂ«zit mĂ« tĂ« ndjeshĂ«m ndaj infeksionit.”

Ai shton se këto ndryshime i mundësojnë virusit të shmangë imunitetin e fituar më parë.

Prof. Punam Mangtani, epidemiologe, ka deklaruar për Daily Mail:

“H3N2 Ă«shtĂ« pjesĂ«risht i ngjashĂ«m me virusin qĂ« u pa gjatĂ« sezonit tĂ« gripit 2024. Kjo do tĂ« thotĂ« se mund tĂ« ekzistojĂ« njĂ« nivel i kufizuar imuniteti nĂ« popullatĂ«, por jo i mjaftueshĂ«m pĂ«r tĂ« ndalur pĂ«rhapjen. Kjo mund tĂ« shpjegojĂ« pse numri i rasteve Ă«shtĂ« rritur mĂ« herĂ«t se vitin e kaluar.”

Dr. Simon Clarke, profesor i asociuar i mikrobiologjisĂ« qelizore nĂ« Universitetin e Reading-ut, ka shpjeguar pĂ«r The Telegraph se shkronjat “H” dhe “N” i referohen dy proteinave nĂ« sipĂ«rfaqen e virusit – hemaglutininĂ«s dhe neuraminidazĂ«s:

“Numrat tregojnĂ« se cilat versione tĂ« kĂ«tyre proteinave janĂ« tĂ« pranishme. Kjo na ndihmon tĂ« klasifikojmĂ« shtamet e gripit. NĂ«nllojet H3 janĂ« relativisht tĂ« rralla, çka do tĂ« thotĂ« se popullata nuk ka njĂ« nivel tĂ« lartĂ« imuniteti ndaj tyre.”

Sipas tij, këto viruse janë më të transmetueshme dhe mutacionet ndodhin më lehtë, duke çuar në rritje të menjëhershme të numrit të rasteve në fillim të sezonit.

Simptomat e gripit H3N2

Infeksioni zakonisht zgjat nga pesë deri në shtatë ditë, por mund të shkaktojë kollë të fortë që zgjat deri në tre javë.

Simptomat tipike janë:

Dhimbje në trup

Temperaturë e lartë

Dhimbje koke

Dhimbje fyti

Kollë

Lodhje e theksuar

Të vjella dhe diarre (më rrallë, më shpesh te fëmijët)

Simptomat shfaqen shumë shpejt dhe lodhja ekstreme është e zakonshme, ndryshe nga ftohja, e cila zhvillohet gradualisht.

Kush duhet të ketë kujdes të veçantë?

Gripi përbën rrezik më të madh për:

Fëmijët nën pesë vjeç

Personat mbi 65 vjeç

Gratë shtatzëna

Personat me sëmundje kronike si astma, diabeti, sëmundjet e zemrës, imunitet i dobësuar dhe çrregullime neurologjike

A mbron vaksina ekzistuese?

Sipas OBSH-së, vlerësimet paraprake tregojnë se vaksina kundër gripit vazhdon të ofrojë mbrojtje nga format e rënda të sëmundjes dhe shtrimi në spital, si te fëmijët ashtu edhe te të rriturit, edhe pse efektiviteti i saj ndaj infeksionit klinik mund të ndryshojë këtë sezon.

OBSH thekson se vaksinimi mbetet një nga masat më të rëndësishme të shëndetit publik dhe rekomandohet veçanërisht për grupet me rrezik të lartë dhe për kujdestarët e tyre.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post “Super gripi” H3N2 po pĂ«rhapet me shpejtĂ«si – ja pse Ă«shtĂ« mĂ« i rrezikshĂ«m se gripi i zakonshĂ«m appeared first on Sinjali.

↗

22:44 Mjaltë me Kanellë/ Si të bëni vetë antibiotikun natyral

✇Gazeta Fjala
By: Monika

Last Updated on 19/12/2025 by Monika

Mjalti me kanellën janë ndër produktet më të kombinuara të kuzhinës, të cilat së bashku janë shumë efikase kundër disa problemesh shëndetësore. Ai përmirëson kujtesën, qelizat e trurit, mbron fytin dhe ndihmon në trajtimin e të djegurave dhe lëndimeve të lëkurës.

Mjalti është aleati i sistemit imunitar dhe rrit nivelet e insulinës, gjë që përshpejton çlirimin e serotoninës. Ky hormon transformohet në melatoninë, e cila ndihmon për një gjumë të qetë dhe të patrazuar.

Kanella nga ana tjetër është një nga erëzat më mirëbërëse për njeriun. Ajo është e pasur me antioksidantë që shmangin sëmundjet dhe pakëson rrezikun e sëmundjeve të zemrës, tensionit të lartë të gjakut. Kanella ndihmon edhe në uljen e nivelit të kolesterolit dhe triglicerideve.

Përfitimet Që Mund Të Merrrni Nga Kombinimi I Kanellës Dhe Mjaltit

Kombinimi i kanellës dhe mjaltit ofron shumë përfitime për organizmin.

Të dyja përmirësojnë tretjen, luftojnë fryrjet në stomak, plogështinë, dhimbjet e kyçeve, rënien e flokëve, infeksionet e lëkurës, aknet, të ftohurën dhe prishjen e dhëmbëve.

Mjalti me kanellën ndihmojnë në uljen e kolesterolit, rënien në peshë, si dhe përmirësojnë shëndetin e zemrës.

Çaj Me MjaltĂ« Dhe KanellĂ« PĂ«r ShĂ«ndet TĂ« MirĂ«

KanellĂ«n me mjaltin mund t’i kombinoni tĂ« dyja dhe tĂ« formoni njĂ« pastĂ« tĂ« ngrĂ«nshme e tĂ« shijshme.

Në një enë të vogël përzieni një lugë çaji me kanellë, një lugë gjelle me mjaltë dhe, nëse dëshironi i shtoni një lugë gjelle me vaj ulliri ekstra të virgjër.

Këtë pastë mund ta kombinoni me lëngje të ndryshme frutash dhe perimesh, ta përdorni për të lyer bukën e të tjera, ose mund të konsumoni një lugë në mëngjes ose në mbrëmje.

Një tjetër mënyrë është të zgjidhni çajin tuaj të preferuar dhe pasurojeni atë duke shtuar një lugë çaji me kanellë dhe dy lugë çaji me mjaltë.

Gjysmën e filxhanit pijeni në mëngjes dhe pjesën e mbetur në mbrëmje./mxh

↗

Buka e thekrës, aleati i tretjes së shëndetshme

✇Sinjali
By: Elvira Bekteshi

Personat që kanë kapsllëk shpesh këshillohen të shmangin konsumimin e bukës së bardhë, në mënyrë që ushqimi të tretet më lehtë. Por ekspertët thonë se ka një përjashtim të rëndësishëm.

Studiues nga Britania kanë publikuar së fundmi udhëzime të reja ushqimore për personat e rritur që vuajnë nga kapsllëku kronik.

Sipas King’s College London, kĂ«to janĂ« “udhĂ«zimet e para ndonjĂ«herĂ« tĂ« bazuara nĂ« prova shkencore pĂ«r dietĂ«n te tĂ« rriturit me kapsllĂ«k kronik”, ka raportuar Fox News

Rekomandimet kryesore janë befasuese për shumë njerëz: kivi, uji mineral dhe buka e thekrës.

“UdhĂ«zimet tona tregojnĂ« se nuk ka prova tĂ« mjaftueshme qĂ« fibra, nĂ« pĂ«rgjithĂ«si, funksionon gjithmonĂ« pĂ«r kapsllĂ«kun. NdĂ«rkohĂ«, hulumtimi ynĂ« zbulon disa strategji tĂ« reja ushqimore qĂ« vĂ«rtet mund t’i ndihmojnĂ« pacientĂ«t”, ka thĂ«nĂ« autorja e studimit Eirini Dimidi.

Ajo ka shtuar se nevojiten urgjentisht më shumë studime cilësore për të forcuar provat se çfarë funksionon dhe çfarë jo.

Pse buka e thekrës bën dallimin?

Sipas gastroenterologes Roshini Raj nga New Yorku, e cila nuk ishte pjesë e studimit, buka e thekrës dallohet nga llojet e tjera të bukës për shkak se përmban shumë fibra.

“NĂ« kĂ«tĂ« studim, buka e thekrĂ«s u krahasua me bukĂ«n e bardhĂ« dhe u gjet se vetĂ«m buka e thekrĂ«s ndihmoi nĂ« lehtĂ«simin e kapsllĂ«kut. Buka e bardhĂ« ka pak fibra dhe pĂ«rmban miell tĂ« rafinuar, i cili mund ta pĂ«rkeqĂ«sojĂ« kapsllĂ«kun”, ka shpjeguar ajo.

Raj ka theksuar se buka e thekrës përmban si fibra të tretshme, ashtu edhe fibra të patretshme.

“KĂ«to ndihmojnĂ« si nĂ« konsistencĂ«n e jashtĂ«qitjes, ashtu edhe nĂ« shpeshtĂ«sinĂ« e saj, duke i shtuar masĂ« jashtĂ«qitjes dhe duke tĂ«rhequr ujĂ« nĂ« zorrĂ«â€, ka shpjeguar ajo.

Përfitime edhe për shëndetin e përgjithshëm

Raj ka treguar se thekra përmban edhe hekur, magnez, zink dhe vitamina të grupit B, të cilat ndihmojnë prodhimin e energjisë, funksionimin e sistemit imunitar dhe shëndetin e trurit.

Megjithatë, ajo këshillon që buka e thekrës të futet gradualisht në dietë, pasi mund të shkaktojë fryrje nëse konsumohet menjëherë në sasi të mëdha.

“Ka shumĂ« ushqime tĂ« pasura me fibra, jo vetĂ«m buka e thekrĂ«s. Prandaj Ă«shtĂ« e rĂ«ndĂ«sishme tĂ« konsumoni larmi ushqimesh pĂ«r tĂ« marrĂ« edhe lĂ«ndĂ« tĂ« tjera ushqyese”, ka thĂ«nĂ« Raj.

Ajo ka shtuar se rritja e konsumit të ujit është gjithashtu shumë e rëndësishme për lehtësimin e kapsllëkut.

Edhe doktoresha Debra Muth nga Wisconsin, e cila nuk ishte e përfshirë në studim, ka thënë se thekra ndihmon në stabilizimin e sheqerit në gjak, mban ndjenjën e të qenit të ngopur më gjatë, ushqen bakteret e mira të zorrëve dhe i siguron trupit minerale të nevojshme.

“Sot, shumica e bukĂ«ve bĂ«hen nga miell i rafinuar, i cili ka humbur fibrat, dhe pĂ«r kĂ«tĂ« arsye e pĂ«rkeqĂ«son kapsllĂ«kun, nĂ« vend qĂ« ta ndihmojĂ«. Thekra Ă«shtĂ« ndryshe. Ajo ka mĂ« shumĂ« fibra, ndikon mĂ« pak nĂ« rritjen e nivelit tĂ« sheqerit nĂ« gjak dhe Ă«shtĂ« shumĂ« mĂ« miqĂ«sore pĂ«r zorrĂ«t. ËshtĂ« njĂ« nga tĂ« paktat bukĂ« qĂ« ndihmon lĂ«vizjen e zorrĂ«ve, nĂ« vend qĂ« ta ngadalĂ«sojĂ« atĂ«â€, ka shpjeguar ajo.

Si ta zgjidhni saktë bukën e thekrës?

Për ata që duan ta përfshijnë më shumë bukën e thekrës në dietë, Muth sugjeron të fillohet me buke thekre tost, por paralajmëron të lexohet përmbajtja në paketim.

“Duhet tĂ« siguroheni qĂ« Ă«shtĂ« vĂ«rtet bukĂ« thekre, e bĂ«rĂ« me miell thekre, dhe jo bukĂ« gruri e ngjyrosur nĂ« kafe”, ka thĂ«nĂ« ajo.

Në fund, ajo thekson se është e rëndësishme të kuptohet arsyeja e kapsllëkut.

“Po, kapsllĂ«ku Ă«shtĂ« i bezdisshĂ«m, por Ă«shtĂ« edhe njĂ« sinjal. Trupi po ju tregon se diçka nuk Ă«shtĂ« nĂ« rregull”, ka thĂ«nĂ« Muth.

Sinjali – aty ku e vĂ«rteta flet para lajmit!

/GazetaSinjali/

The post Buka e thekrës, aleati i tretjes së shëndetshme appeared first on Sinjali.

↗

A është e dëmshme të pish kafe me stomak bosh? Ja çfarë thonë ekspertët

✇Icon Style
By: gaze tare

Për shumë njerëz, pirja e kafesë në mëngjes është një ritual i domosdoshëm që ofron energji dhe një moment relaksi para fillimit të ditës. Por lind pyetja: a është e shëndetshme të pish kafe me stomak bosh? Ekspertët thonë se përgjithësisht kjo nuk shkakton dëme afatgjata, por mund të sjellë shqetësime për disa persona.

Kafeja është acidike, me një pH mes 4.8 dhe 5.1, dhe mund të shkaktojë acarim të përkohshëm tek njerëzit me refluks acid ose ulçerë. Ajo gjithashtu mund të rrisë ndjesinë e nervozizmit, fryrjes ose të përkeqësojë simptomat e sindromës së zorrës së irritueshme. Për personat me diabet, konsumi me stomak bosh mund të ndikojë në nivelet e sheqerit në gjak.

Gastroenterologia Dr. Supriya Rao rekomandon disa mënyra për të zbutur këto efekte. Shtimi i pak qumështi ose alternativave bimore në kafe ndihmon në uljen e aciditetit, ndërsa konsumimi i kafesë së pjekur më të errët gjithashtu është më pak irritues për stomakun. Gjithashtu, konsumimi i një vakti të vogël, si bukë e thekur, banane ose kos, mund të mbrojë stomakun dhe të lehtësojë simptomat.

Në përfundim, pirja e kafesë me stomak bosh nuk është e rrezikshme për shumicën e njerëzve, por për personat me stomak të ndjeshëm, refluks ose diabet, është më mirë të konsumojnë kafenë pas një vakti të lehtë ose të përdorin teknika të zbutjes së aciditetit. Kështu, rituali i mëngjesit mund të ruajë energjinë pa e dëmtuar sistemin tretës.

The post A është e dëmshme të pish kafe me stomak bosh? Ja çfarë thonë ekspertët appeared first on iconstyle.al.

↗

12:00 “Cognitive shuffling”: truku viral pĂ«r tĂ« fjetur mĂ« shpejt

✇Gazeta Fjala
By: Klara

Rrotullohesh nĂ« shtrat, kthen jastĂ«kun, mbyll sytë  dhe prapĂ« truri s’ndalet. NjĂ« milion mendime tĂ« vogla tĂ« zĂ«nĂ« natĂ«n: çfarĂ« do gatuash nesĂ«r, njĂ« projekt pune, afatet, faturat, telefonatat, njĂ« darkĂ« qĂ« s’e ke organizuar ende
 NĂ« kĂ«to raste, njĂ« metodĂ« qĂ« po bĂ«het virale quhet ‘cognitive shuffling’ dhe synon tĂ« tĂ« ndihmojĂ« tĂ« biesh nĂ« gjumĂ« mĂ« shpejt sidomos kur ke njĂ« “tru hiperaktiv” nĂ« orĂ«t e vona.

ÇfarĂ« Ă«shtĂ« “cognitive shuffling”?
Në thelb, është një mënyrë për të shkëputur mendjen nga mendimet e thella/stresuese duke e çuar vëmendjen te mendime të rastësishme.

“Praktikisht, i shpĂ«rqendroni nga zhurma dhe kaosi nĂ« mendje duke kaluar nga mendimi i thellĂ« te mendimi i rastĂ«sishĂ«m,” shpjegon pĂ«r Women’s Health doktoresha Sara Benjamin, drejtoreshĂ« mjekĂ«sore e Johns Hopkins Sleep Disorders Center. Metoda bazohet te vizualizimi i imazheve tĂ« rastĂ«sishme, njĂ«ra pas tjetrĂ«s, pĂ«r ta “ulur” aktivitetin mendor dhe pĂ«r ta çuar trurin nĂ« atĂ« gjendje tĂ« zbehtĂ« para gjumit.

Shembull: imagjino që mban në dorë sheqer pambuku në një park -pastaj imagjino veten në një thes gjumi në kamping -pastaj duke duke luajtur në park. Pa lidhje mes tyre. Pa histori. Vetëm imazhe.

Ideja Ă«shtĂ« tĂ« imitohen ato “copĂ«za” mendimesh qĂ« zakonisht i kemi pak çaste para se tĂ« flemĂ«.

Nga vjen kjo teknikë?
Sipas Women’s Health, koncepti i erdhi nĂ« mendje shkencĂ«tarit kognitiv Luc P. Beaudoin qysh nĂ« vitin 1989 kur ishte student dhe vuante nga pagjumĂ«sia; ndĂ«rsa rreth vitit 2009 filloi ta studionte teknikĂ«n nĂ« mĂ«nyrĂ« mĂ« formale.

NjĂ« nga studimet e tij (i prezantuar nĂ« 2016 nĂ« njĂ« konferencĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t tĂ« American Academy of Sleep Medicine dhe Sleep Research Society) raportoi pĂ«rmirĂ«sime premtuese nĂ« cilĂ«sinĂ« e gjumit dhe ulje tĂ« “ngacmimit” para gjumit te pjesĂ«marrĂ«sit qĂ« bĂ«nĂ« njĂ« ushtrim tĂ« quajtur Serial Diverse Imagining Task (SDIT). Studimi ishte i vogĂ«l (154 studentĂ« universitarĂ«, shumica gra), por tregoi njĂ« sinjal pozitiv.

A funksionon vërtet?
EkspertĂ«t theksojnĂ« se efektiviteti i “cognitive shuffling” mbetet kryesisht teorik dhe nevojiten mĂ« shumĂ« kĂ«rkime. MegjithatĂ«, ata thonĂ« se ka logjikĂ« psikologjike pas tij dhe se Ă«shtĂ« i afĂ«rt me metoda qĂ« njihen si tĂ« dobishme.

Disa e krahasojnë me Terapinë Kognitive-Biheviorale (CBT), e cila përdoret edhe për pagjumësinë: ideja është të ndryshosh mënyrën si truri kapet pas mendimeve që të mbajnë zgjuar.
Gjithashtu, Ă«shtĂ« afĂ«r me yoga nidra, ku e skanon trupin me mendje dhe qetĂ«son sistemin nervor, duke e kaluar trupin nga “alarm” nĂ« “qetĂ«si”.
Sipas specialistes sĂ« gjumit Fariha Abbasi-Feinberg (zĂ«dhĂ«nĂ«se e American Academy of Sleep Medicine), nuk ka ndonjĂ« dĂ«m ta provosh: Ă«shtĂ« thjesht njĂ« mĂ«nyrĂ« pĂ«r t’u fokusuar te diçka tjetĂ«r qĂ« mund tĂ« ndĂ«rpresĂ« modelet e mendimeve.

Si ta provosh: hapat praktikë (siç e sugjerojnë ekspertët)
1) Ndiq njĂ« “rregull” fjalĂ«sh
QĂ« tĂ« mos humbasĂ«sh nĂ« njĂ« rrĂ«fim tĂ« gjatĂ«, ekspertĂ«t sugjerojnĂ« tĂ« rrish te njĂ« kornizĂ« e thjeshtĂ«. Beaudoin thotĂ«: zgjidh njĂ« shkronjĂ« (p.sh. “P”) dhe mendo sa mĂ« shumĂ« fjalĂ« qĂ« fillojnĂ« me atĂ« shkronjĂ«, pastaj kalo te njĂ« shkronjĂ« tjetĂ«r. QĂ«llimi Ă«shtĂ« “fragmentimi i kuptimit” truri do kuptim, por ti i jep copĂ«za.

2) Mos e mendo vetëm fjalën, bëje imazh
Jo thjesht “qen”, por imagjino qenin duke sjellĂ« topin, duke kafshuar lodrĂ«n, ose tĂ« mbledhur nĂ« shtrat. Benjamin shpjegon se vizualizimi e ngadalĂ«son mendjen, sepse kĂ«rkon “fjalĂ«n + figurĂ«n”.

3) Fut veten në skenë
PĂ«r tĂ« marrĂ« mĂ« shumĂ« efekt, imagjinoje veten si personazhi kryesor. Jo “kokoshka”, por “ti pas banakut tĂ« kinemasĂ« duke mbushur kokoshkat”.

4) Kur duhet të kërkosh ndihmë
Nëse problemet e gjumit janë të shpeshta dhe ndikojnë në përqendrim, punë, marrëdhënie apo edhe në drejtimin e makinës, ekspertët këshillojnë të flasësh me mjekun e familjes dhe, nëse duhet, me një specialist të certifikuar të gjumit.

↗

11:50 Mit apo fakt? Vitamina C nuk parandalon të ftohtin, thonë ekspertët

✇Gazeta Fjala
By: Klara

Vitaminë C është e njohur gjerësisht për përfitimet e saj shëndetësore, por ideja se ajo parandalon të ftohtin mbetet një mit. Sipas Daniel M. Davis, kreu i shkencave të jetës në Imperial College London, vitamina C është një antioksidant i fuqishëm, ndihmon në përthithjen e hekurit dhe luan rol kyç në prodhimin e kolagjenit.

“Por marrja e dozave tĂ« larta tĂ« vitaminĂ«s C apo pirja e sasive tĂ« mĂ«dha tĂ« lĂ«ngut tĂ« portokallit nuk do t’ju shpĂ«tojĂ« nga e ftohura dhe as nuk do t’ju bĂ«jĂ« tĂ« shĂ«roheni mĂ« shpejt,” thotĂ« ai.

Besimi nĂ« fuqinĂ« e vitaminĂ«s C pĂ«r t’u mbrojtur nga tĂ« ftohtit ka mĂ« shumĂ« se 50 vite qĂ« qarkullon. Sipas Davis, kjo lidhet kryesisht me ndikimin e njĂ« njeriu: Linus Pauling, fitues i dy çmimeve Nobel dhe njĂ« nga kimistĂ«t mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m tĂ« shekullit tĂ« 20-tĂ«. Libri i tij i vitit 1970, Vitamin C and the Common Cold, u bĂ« bestseller dhe çoi nĂ« rritje tĂ« madhe tĂ« kĂ«rkesĂ«s pĂ«r suplemente.

MegjithatĂ«, studimet e shumta shkencore tregojnĂ« se njerĂ«zit qĂ« marrin vitaminĂ« C kanĂ« tĂ« njĂ«jtĂ«n mundĂ«si pĂ«r t’u ftohur sa ata qĂ« nuk e marrin fare. Ndikimi i suplementimit duket tĂ« jetĂ« i kufizuar vetĂ«m nĂ« kohĂ«zgjatjen e simptomave, tĂ« cilat mund tĂ« shkurtohen mesatarisht me rreth 8% tek tĂ« rriturit njĂ« ulje modeste.

PĂ«r mĂ« tepĂ«r, Davis thekson se rezultatet shpesh janĂ« tĂ« vĂ«shtira pĂ«r t’u interpretuar, pasi personat qĂ« marrin rregullisht suplemente kanĂ« zakonisht njĂ« stil jete mĂ« tĂ« shĂ«ndetshĂ«m se mesatarja.

Në vend të vitaminës C, ekspertët sugjerojnë që vëmendja të përqendrohet te vitamina D, e cila ka një lidhje shumë më të qartë me shëndetin e sistemit imunitar. Vitamina D merret natyralisht nga drita e diellit mes muajve mars dhe tetor, ndërsa gjatë dimrit, siç rekomandon edhe Shërbimi Shëndetësor Britanik (NHS), suplementet mund të jenë të dobishme.

↗

21:26 Studimi: Një përbërës i çokollatës ndihmon trupin të qëndrojë biologjikisht më i ri

✇Gazeta Fjala
By: Monika

Studiuesit nĂ« King’s College London kanĂ« zbuluar se teobromina, njĂ« alkaloid qĂ« i jep çokollatĂ«s sĂ« zezĂ« shijen e saj karakteristike tĂ« hidhur, mund ta ndihmojĂ« trupin tĂ« qĂ«ndrojĂ« biologjikisht mĂ« i ri.

Duke analizuar shënuesit e plakjes së ADN-së dhe gjatësisë së telomereve në më shumë se 1,600 njerëz, studiuesit zbuluan se nivelet më të larta të teobrominës në gjak shoqëroheshin me një moshë biologjike më të re.

Gjetjet e reja, të botuara në Aging, shqyrtuan se si nivelet e teobrominës në gjak lidhen me shënuesit molekularë të plakjes.

Në dy grupe të mëdha studimi, 509 pjesëmarrës nga TwinsUK dhe 1,160 nga KORA, shkencëtarët vunë re se njerëzit me nivele më të larta të teobrominës në gjakun e tyre kishin një moshë biologjike që ishte më e re se mosha e tyre kronologjike.

“Studimi ynĂ« ka identifikuar njĂ« lidhje midis njĂ« pĂ«rbĂ«rĂ«si kyç tĂ« çokollatĂ«s sĂ« zezĂ« dhe qĂ«ndrimit tĂ« ri pĂ«r mĂ« gjatĂ«. Ne nuk po sugjerojmĂ« qĂ« duhet tĂ« hamĂ« mĂ« shumĂ« çokollatĂ« tĂ« zezĂ«, por kĂ«to gjetje mund tĂ« na ndihmojnĂ« tĂ« kuptojmĂ« se si ushqimet e pĂ«rditshme mund tĂ« pĂ«rmbajnĂ« tĂ« dhĂ«na pĂ«r njĂ« jetĂ« mĂ« tĂ« shĂ«ndetshme dhe mĂ« tĂ« gjatĂ«â€,-thanĂ« studiuesit.

Ekipi vlerësoi gjithashtu përbërës të tjerë që gjenden në kakao dhe kafe për të parë nëse kishin të njëjtin efekt. Teobromina ishte përbërësi që lidhej më drejtpërdrejt me ndryshimet e vëzhguara në plakje./mxh

↗

19:46 Shtatë mënyra për të fjetur më mirë nëse keni diabet

✇Gazeta Fjala
By: EL

Last Updated on 18/12/2025 by EL

Të gjithë kemi nevojë për një gjumë të mirë për shëndet të mirë, por është veçanërisht i rëndësishëm nëse keni diabet të tipit 2

– Gjumi i pamjaftueshĂ«m mund tĂ« ndikojĂ« negativisht nĂ« nivelet e sheqerit nĂ« gjak, si nĂ« afatshkurtĂ«r ashtu edhe nĂ« afatgjatĂ«, thotĂ« Dr. Greg Faiman, endokrinolog nĂ« QendrĂ«n MjekĂ«sore tĂ« Spitaleve Universitare tĂ« Cleveland nĂ« Ohio.

Siç thekson ai, gjumi është po aq i rëndësishëm për shëndetin sa ushqyerja dhe aktiviteti fizik.

Mungesa e gjumit e vë trupin nën stres dhe shkakton sekretimin e hormonit kortizol.

– Kortizoli rrit rezistencĂ«n ndaj insulinĂ«s dhe nivelet e sheqerit nĂ« gjak, shpjegon Dr. Faiman.

Nga ana tjetër, gjumi i tepërt mund të paraqesë gjithashtu një rrezik shëndetësor për njerëzit me diabet të tipit 2. Studimet tregojnë se të fjeturit më pak ose më shumë se shtatë orë në natë tek këta njerëz rrit rrezikun e vdekjes së parakohshme krahasuar me ata që flenë shtatë orë.

Ka strategji qĂ« mund t’ju ndihmojnĂ« tĂ« arrini pushim optimal gjatĂ« menaxhimit tĂ« diabetit

Kontrolloni nëse keni apnea të gjumit

Apnea obstruktive e gjumit (OSA) Ă«shtĂ« njĂ« çrregullim i gjumit qĂ« Ă«shtĂ« i zakonshĂ«m tek njerĂ«zit me diabet tĂ« tipit 2, thotĂ« Dr. Kingman Strohl, specialist i çrregullimeve tĂ« gjumit nĂ« QendrĂ«n MjekĂ«sore Case tĂ« Spitaleve Universitare nĂ« Cleveland. Ekziston njĂ« marrĂ«dhĂ«nie dypalĂ«she midis diabetit dhe OSA – njerĂ«zit me diabet kanĂ« njĂ« rrezik mĂ« tĂ« lartĂ« tĂ« apneas dhe anasjelltas.

Njerëzit me OSA përjetojnë kolaps të përsëritur të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes, duke bërë që ata të ndalojnë përkohësisht frymëmarrjen gjatë gjumit, gjë që dëmton seriozisht furnizimin me oksigjen dhe cilësinë e gjumit. Simptomat e apneas përfshijnë gërhitje të fortë, përgjumje të tepërt gjatë ditës, nervozizëm dhe dhimbje koke në mëngjes. Nëse ju ose partneri juaj dyshoni për apnea të gjumit, vizitoni mjekun tuaj për një test gjumi. Apnea mund të trajtohet me pajisje frymëmarrjeje, të tilla si një aparat CPAP, por edhe me ndryshime në stilin e jetës, duke përfshirë humbjen e peshës.

Fokusohuni në kontrollin e sheqerit në gjak

Kur sheqeri nĂ« gjak Ă«shtĂ« shumĂ« i lartĂ« ose shumĂ« i ulĂ«t, mund t’ju zgjojĂ« natĂ«n, shpjegon Joy Pape, infermiere e regjistruar dhe eksperte e menaxhimit tĂ« peshĂ«s.

– NjĂ« nga mĂ«nyrat mĂ« tĂ« mira pĂ«r tĂ« fjetur mĂ« mirĂ« nĂ« diabetin e tipit 2 Ă«shtĂ« tĂ« mbani nivelin e sheqerit nĂ« gjak nĂ« diapazonin e synuar nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« nivelet e larta ose tĂ« ulĂ«ta tĂ« mos ju shqetĂ«sojnĂ« gjumin, thotĂ« Pape.

Së bashku me mjekun tuaj të diabetit, mund të krijoni një plan të personalizuar që përfshin të ushqyerit, aktivitetin fizik, ilaçet dhe monitorimin e niveleve të sheqerit.

– UnĂ« rekomandoj njĂ« monitor tĂ« vazhdueshĂ«m tĂ« glukozĂ«s, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« tĂ« mund tĂ« monitoroni nivelin e sheqerit nĂ« gjak gjatĂ« 24 orĂ«ve – shton Pape.

Praktikoni higjienë të mirë të gjumit

Shumica e të rriturve duhet të flenë të paktën shtatë deri në nëntë orë çdo natë. Shumë njerëz nuk flenë mjaftueshëm, thotë Dr. Faiman, por për njerëzit me diabet të tipit 2, kjo është veçanërisht e rëndësishme.

Dr. Strohl shton se është e rëndësishme të planifikoni gjumin po aq me kujdes sa aktivitetet e tjera të përditshme.

– Mos mendoni kurrĂ« se gjumi nuk Ă«shtĂ« aq i rĂ«ndĂ«sishĂ«m sa shikimi i televizorit ose tĂ« folurit nĂ« telefon, thekson ai.

Gjithashtu, mos e teproni me dremitje – kufizoni dremitjet nĂ« jo mĂ« shumĂ« se 30 minuta mĂ« herĂ«t nĂ« pasdite, sepse njĂ« pushimi i mĂ«vonshĂ«m mund tĂ« prishĂ« gjumin e natĂ«s.

Mbani një orar të rregullt gjumi

Disa këshilla për gjumë cilësor në diabetin e tipit 2 janë të njëjta me ato për popullatën e përgjithshme. Një nga më të rëndësishmet është një orar i rregullt i të shkuarit në gjumë dhe i zgjimit, si gjatë ditëve të javës ashtu edhe në fundjavë.

Kur orari juaj i gjumit është i qëndrueshëm, ai ndihmon trupin të funksionojë siç duhet përmes ritmit cirkadian. Një kohë e qëndrueshme gjumi dhe zgjimi shoqërohet me cilësi më të mirë gjumi dhe kohë më të shkurtër të nevojshme për të rënë në gjumë. Një orar i rregullt gjumi gjithashtu mbështet funksionimin optimal të zemrës, mushkërive, metabolizmit, sistemit imunitar dhe funksioneve të tjera jetësore.

Fikni pajisjet elektronike

Ekspozimi ndaj dritës nga televizorët, telefonat inteligjentë dhe tabletët prish gjumin dhe mund të ndryshojë metabolizmin dhe të ndikojë në peshën e trupit.

Drita blu në mbrëmje shoqërohet me rritje të rezistencës ndaj insulinës, aftësi të reduktuar të trupit për të transportuar glukozën nga gjaku në qeliza, dhe në këtë mënyrë rrit rrezikun e diabetit, sëmundjeve të zemrës dhe obezitetit. Ekspertët rekomandojnë që të fikni pajisjet dy deri në tre orë para se të shkoni në shtrat dhe që dhoma të jetë e errët gjatë natës. Përdorimi i dritave të kuqe të zbehta gjatë natës mund të përmirësojë më tej cilësinë e gjumit.

Shmangni alkoolin para gjumit

Alkooli ndikon në nivelin e sheqerit në gjak sepse ndërhyn në çlirimin e glukozës në qarkullimin e gjakut. Trupit i duhen rreth dy orë për ta metabolizuar plotësisht alkoolin, gjë që mund të shkaktojë një rënie të sheqerit në gjak ndërsa flini.

NĂ«se pini alkool, bĂ«jeni kĂ«tĂ« me masĂ« dhe me njĂ« vakt – njĂ« gotĂ« nĂ« ditĂ« pĂ«r gratĂ« dhe deri nĂ« dy pĂ«r burrat. “Fragmentet e alkoolit flenĂ«â€, thotĂ« Strohl. Rekomandohet qĂ« tĂ« ndaloni sĂ« piri tĂ« paktĂ«n tre deri nĂ« katĂ«r orĂ« para se tĂ« shkoni nĂ« shtrat. Mos e teproni gjithashtu ndihmon qĂ« tĂ« mos keni nevojĂ« tĂ« ngriheni pĂ«r tĂ« shkuar nĂ« tualet natĂ«n.

Ushtrohuni gjatë ditës

Aktiviteti fizik gjatĂ« ditĂ«s mund t’ju ndihmojĂ« tĂ« flini mĂ« mirĂ«. Edhe 10 minuta ushtrime aerobike mund tĂ« bĂ«jnĂ« njĂ« ndryshim.

Ushtrimet rrisin temperaturën e trupit dhe nivelin e endorfinave, dhe ndërsa ato kthehen në normalitet, shfaqet një ndjenjë përgjumjeje. Ushtrimet gjithashtu ndihmojnë në djegien e kalorive dhe në mbajtjen tuaj të shëndetshme. /e.t

❌