Viti 2025 është karakterizuar nga disa luhatje të forta në tregjet financiare globale, si pasojë e kombinimit të gjeopolitikës, tarifave amerikane dhe zhvillimeve në sektorin teknologjik.
Sipas Bajrës, një nga goditjet kryesore lidhet me sektorin e teknologjisë, i cili zë një peshë të madhe në indeksin amerikan.
âKemi pasur katĂ«r luhatje serioze nĂ« tregjet globale. Ato erdhĂ«n si kombinim i gjeopolitikĂ«s, tarifave amerikane dhe goditjes sĂ« sektorit tĂ« teknologjisĂ«â, tha Bajra.
Ai shtoi se rënia e besimit te kompanitë e mëdha teknologjike, frika nga inteligjenca artificiale dhe reagimet emocionale të investitorëve krijuan pasiguri të theksuar, por pa kolaps sistemik.
âInvestitorĂ«t reagojnĂ« shumĂ« shpejt. Kur kapitali tĂ«rhiqet, bie konfidenca dhe krijohet panik, por tregjet kanĂ« treguar rikuperim gradualâ, theksoi Bajra shkruan Telegrafi.
Eksperti i tregjeve financiare ndĂ«rkombĂ«tare, Emanuel Bajra, nĂ« âPĂ«rballje Podcast"
Ai ka shtuar se Viti 2025 ka shënuar një ndryshim të thellë në rendin gjeopolitik dhe ekonomik global, veçanërisht pas rikthimit të Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë si president i Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Eksperti i tregjeve financiare ndërkombëtare vlerësoi se nuk ka pasur vetëm ndryshim administrate, por edhe ndryshim doktrine politike dhe ekonomike. /Telegrafi/
Pavarësisht pasigurive dhe luhatjeve në tregjet financiare globale, Trusti Pensional i Kosovës pritet ta mbyllë vitin 2025 në pozitivisht.
KĂ«shtu ka deklaruar Emanuel Bajra, kryesues i Bordit tĂ« Trustit, nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, duke theksuar se fondi Ă«shtĂ« ndĂ«rtuar pĂ«r tâi pĂ«rballuar pikĂ«risht periudhat e paqĂ«ndrueshme nĂ« tregje.
Bajra sqaroi se fondi pensional nuk duhet parë si investim afatshkurtër dhe se rëniet ditore apo mujore nuk e përcaktojnë të ardhmen financiare të kontribuuesve.
âFondi pensional nuk Ă«shtĂ« investim pĂ«r sot e nesĂ«r. ĂshtĂ« investim pĂ«r pensionimin. Luhatjet e sotme nuk e rrezikojnĂ« tĂ« ardhmen e kontribuuesveâ, tha ai shkruan Telegrafi.
Sipas BajrĂ«s, gjatĂ« vitit 2025 Trusti Ă«shtĂ« pĂ«rballur me disa luhatje nĂ« tregje, por falĂ« menaxhimit aktiv dhe diversifikimit tĂ« investimeve ka arritur tâi absorbojĂ« goditjet pa rrezikuar stabilitetin e fondit.
âNe i kemi pĂ«rballuar luhatjet shumĂ« mirĂ«. Kemi alokuar dhe rialokuar kapitalin aty ku kemi parĂ« rĂ«nie dhe aty ku kemi parĂ« mundĂ«si pĂ«r kthimâ, theksoi Bajra.
Ai shtoi se strategjia e investimeve është ndërtuar mbi parimin e sigurisë maksimale për kontribuuesit, duke mos e ekspozuar fondin ndaj rrezikut të panevojshëm, por duke shfrytëzuar mundësitë që krijohen në tregjet globale.
âNatyra e fondeve pensionale nuk Ă«shtĂ« si e investitorĂ«ve privatĂ«. Ajo kĂ«rkon durim dhe planifikim afatgjatĂ«â, u shpreh ai.
Bajra theksoi se Trusti ka investuar në mënyrë të diversifikuar, përfshirë edhe në sektorin e mbrojtjes, me qëllim të ruajtjes së vlerës dhe rritjes graduale të kthimit.
Në fund, Bajra e cilësoi fondin pensional të Kosovës si një arritje institucionale, duke vënë në pah disiplinën e kontribuuesve dhe menaxhimin profesional ndër vite.
âKosova sot ka njĂ« fond pensional gati katĂ«r miliardĂ« eurosh. Kjo Ă«shtĂ« storie suksesi dhe meritĂ« e kontribuuesve dhe e menaxhimit institucionalâ, pĂ«rfundoi Bajra./Telegrafi/.
Viti 2025 ka shĂ«nuar njĂ« ndryshim tĂ« thellĂ« nĂ« rendin gjeopolitik dhe ekonomik global, veçanĂ«risht pas rikthimit tĂ« Donald Trump nĂ« ShtĂ«pinĂ« e BardhĂ« si president i Shteteve tĂ« Bashkuara tĂ« AmerikĂ«s. KĂ«shtu tha nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, eksperti i tregjeve financiare ndĂ«rkombĂ«tare, Emanuel Bajra, i cili vlerĂ«son se nuk ka pasur vetĂ«m ndryshim administrate, por edhe ndryshim doktrine politike dhe ekonomike.
âMe ardhjen e presidentit Trump, u ndryshua doktrina politike dhe ekonomike e Shteteve tĂ« Bashkuara. Brenda njĂ« kohe shumĂ« tĂ« shkurtĂ«r u nĂ«nshkruan qindra urdhra ekzekutivĂ« qĂ« krijuan perceptimin e njĂ« Amerike qĂ« po ndryshon rrĂ«njĂ«sishtâ, tha Bajra, shkruan Telegrafi.
Sipas tij, këto zhvillime janë reflektuar drejtpërdrejt në marrëdhëniet transatlantike dhe në fragmentimin e tregut evropian, i cili mbetet tregu më i madh dhe më i lakmueshëm konsumator në botë.
âAmerikĂ«s nuk i konvenon njĂ« EvropĂ« e bashkuar si njĂ«si e vetme tregtare. Kostoja e rikthimit tĂ« AmerikĂ«s si superfuqi e vetme po paguhet kryesisht nga Evropaâ, theksoi ai.
Katër luhatjet kryesore në tregjet globale financiare gjatë 2025-së
Bajra thotë se kanë ndodhur katër luhatje të mëdha që kanë goditur tregjet financiare globale gjatë vitit 2025, me theks të veçantë në sektorin teknologjik dhe politikat tarifore amerikane.
âKemi pasur katĂ«r luhatje serioze nĂ« tregjet globale. Ato erdhĂ«n si kombinim i gjeopolitikĂ«s, tarifave amerikane dhe goditjes sĂ« sektorit tĂ« teknologjisĂ«â, shpjegoi ai.
Foto: Floriana Alija
Sipas tij, rënia e besimit në kompanitë e mëdha teknologjike, frika nga inteligjenca artificiale dhe reagimet emocionale të investitorëve krijuan pasiguri të theksuar, por pa shkaktuar kolaps sistemik.
âInvestitorĂ«t reagojnĂ« shumĂ« shpejt. Kur kapitali tĂ«rhiqet, bie konfidenca dhe krijohet panik, por tregjet kanĂ« treguar rikuperim gradualâ, tha Bajra nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ me kryeredaktorin e Telegrafit, Muhamet Hajrullahu.
2026- vit më i nxehtë dhe pritjet për Trustin Pensional të Kosovës
Duke folur për vitin 2026, Bajra paralajmëron se pritet të jetë edhe më i tensionuar, si në aspektin gjeopolitik ashtu edhe në tregjet financiare, për shkak të konsolidimit të pushtetit të Trumpit dhe vendimeve ekonomike që priten nga administrata amerikane.
âViti 2026 do tĂ« jetĂ« edhe mĂ« i nxehtĂ«. Amerika Ă«shtĂ« superfuqi dhe çdo vendim i saj reflektohet globalishtâ, tha ai.
Sa i përket Trustit Pensional të Kosovës, ku Bajra është kryesues i bordit, thotë se pavarësisht luhatjeve të tregut, fondi mbetet stabil dhe me kthim pozitiv.
âFondi pensional nuk Ă«shtĂ« investim pĂ«r sot e nesĂ«r. ĂshtĂ« investim pĂ«r pensionimin. Luhatjet afatshkurtra nuk e rrezikojnĂ« tĂ« ardhmen e kontribuuesveâ, theksoi ai.
Sipas Bajrës, viti 2025 pritet të mbyllet pozitivisht për fondin, ndërsa diversifikimi i investimeve dhe menaxhimi profesional kanë garantuar siguri dhe rritje afatgjatë.
âKosova ka njĂ« fond pensional gati katĂ«r miliardĂ« eurosh. Kjo Ă«shtĂ« storie suksesi dhe meritĂ« e kontribuuesve dhe e menaxhimit institucionalâ, pĂ«rfundoi Bajra. /Telegrafi/
Dezinformimi gjatë fushatave zgjedhore në Kosovë po bëhet gjithnjë e më i sofistikuar, ndërsa rrjetet sociale dhe inteligjenca artificiale po e vështirësojnë dallimin mes lajmit të verifikuar dhe përmbajtjeve të rreme.
KĂ«shtu u tha nĂ« episodin e pestĂ« tĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, ku GetoarbĂ« Mulliqi nga Asociacioni i GazetarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s dhe Festim Rizanaj nga HIBRID.info folĂ«n pĂ«r rreziqet qĂ« dezinformimi paraqet pĂ«r integritetin medial dhe proceset demokratike.
Mulliqi theksoi se, pavarësisht përgatitjes së gazetarëve, qytetarët mbeten të cenueshëm për shkak të mungesës së edukimit medial.
âGazetarĂ«t dinĂ« tâi demantojnĂ« dezinformatat, por qytetarĂ«t mbesin tĂ« pambrojtur pa edukim medial,â tha ajo shkruan Telegrafi.
Mediat sociale po e dĂ«mtojnĂ« autoritetin e medias profesionale dhe kanĂ« krijuar njĂ« âmjegull informativâ, ku qytetarĂ«t pĂ«rballen çdo ditĂ« me pĂ«rmbajtje tĂ« pakontrolluara, pĂ«rfshirĂ« dezinformata qĂ« intensifikohen sidomos gjatĂ« fushatave zgjedhore.
KĂ«shtu u shpreh Festim Rizanaj, hulumtues nĂ« platformĂ«n HIBRID.info, nĂ« episodin e pestĂ« tĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, duke folur pĂ«r gjetjet nga monitorimi i dezinformimit nĂ« periudha zgjedhore.
Sipas Rizanajt, me shfaqjen e mediave sociale, secili ka mundĂ«si tĂ« hapĂ« faqe apo llogari dhe tĂ« shpĂ«rndajĂ« informacione, shpesh tĂ« emĂ«rtuara me prapashtesa si âinfoâ apo âgazetaâ, duke krijuar pĂ«rshtypjen e rreme tĂ« burimeve mediatike.
âKjo ia ka marrĂ« autoritetin medias kredibile dhe gazetarisĂ« profesionale, duke krijuar mjegull informativ nĂ« rrjete sociale,â tha Rizanaj shkruan Telegrafi.
Ai theksoi se sot shumica e qytetarëve informohen kryesisht përmes mediave sociale, ku qarkullojnë lloj-lloj informacionesh, përfshirë edhe dezinformata, gjë që e ka rritur nevojën për platforma të verifikimit të fakteve dhe për media profesionale e kredibile.
Dezinformimi gjatë fushatave dhe përdorimi i AI
Rizanaj tha se gjatë fushatave zgjedhore hapen qindra faqe, kanale dhe llogari të reja që shpërndajnë përmbajtje manipuluese, duke filluar nga deklarata të vjetra të ripublikuara, imazhe të edituara e video të prera, deri te përmbajtje të gjeneruara me inteligjencë artificiale.
âSĂ« fundmi kemi identifikuar video tĂ« gjeneruara me inteligjencĂ« artificiale, tĂ« cilat improvizohen si intervista tĂ« mediave kosovare pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« legjitimitet pĂ«rmbajtjes sĂ« rreme", tha ai, transmeton Telegrafi.
Foto: Ridvan Slivova
Sipas Rizanajt, këto përmbajtje synojnë të ndikojnë drejtpërdrejt në perceptimin e audiencës dhe të votuesve, duke e bërë verifikimin e informacionit edhe më të domosdoshëm.
Duke folur për gjetjet e raportit të fundit të HIBRID.info, Rizanaj tha se mediat ruse, si Russia Today dhe Sputnik, operojnë në Ballkanin Perëndimor kryesisht në gjuhën serbe, me synim arritjen e një audience sa më të gjerë.
âNarrativat e kĂ«tyre mediave amplifikohen nga tabloidet dhe mediat e afĂ«rta me pushtetin nĂ« Serbi dhe mĂ« pas arrijnĂ« te komuniteti serb nĂ« KosovĂ«â, tha ai.
Sipas Rizanajt, target audienca e këtyre mediave mbetet komuniteti serb, i cili vazhdon të informohet kryesisht nga tabloidet serbe, duke mos pasur alternativa të tjera të besueshme.
âKĂ«to narrativa riciklohen vazhdimisht dhe shpĂ«rndahen si informacione tĂ« besueshme, ndonĂ«se kanĂ« agjendĂ« tĂ« qartĂ« politike,â theksoi ai. /Telegrafi/
Mungesa e edukimit medial dhe ndryshimi i shpejtë i mënyrës se si qytetarët informohen po e bëjnë shoqërinë kosovare gjithnjë e më të cenueshme ndaj dezinformimit, veçanërisht gjatë fushatave zgjedhore.
KĂ«shtu u tha nĂ« episodin e pestĂ« tĂ« âPĂ«rballje Podcastâ( Integriteti Medial dhe Demokracia nĂ« KosovĂ«) ku GetoarbĂ« Mulliqi, drejtoreshĂ« e Asociacionit tĂ« GazetarĂ«ve tĂ« KosovĂ«s (AGK), foli pĂ«r rolin e organizatĂ«s, sfidat aktuale tĂ« mjedisit informativ dhe nevojĂ«n pĂ«r edukim medial tĂ« qĂ«ndrueshĂ«m.
Mulliqi theksoi se roli i AGK-së është zgjeruar përtej mbrojtjes së gazetarëve, duke përfshirë edhe mbrojtjen e lirisë së shprehjes dhe integritetit të informacionit.
âAGK-ja Ă«shtĂ« themeluar si organizatĂ« qĂ« i mbron tĂ« drejtat e gazetarĂ«ve, por roli ynĂ« Ă«shtĂ« zgjeruar edhe nĂ« mbrojtjen e lirisĂ« sĂ« shprehjes dhe luftimin e fenomeneve qĂ« e dĂ«mtojnĂ« integritetin e profesionit,â tha Mulliqi shkruan Telegrafi.
Ajo përmendi trajnime, akademi, punëtori dhe vizita studimore si pjesë të aktiviteteve të vazhdueshme të AGK-së për ngritjen e kapaciteteve profesionale të gazetarëve.
Foto: Ridvan Slivova
Ajo shtoi se ciklet e shpeshta zgjedhore e kanë bërë dezinformimin një fenomen të vazhdueshëm në diskursin publik.
Drejtoresha e AGK-së vlerësoi se gazetarët, falë trajnimeve, janë më të përgatitur për të demantuar dezinformatat, por problemi kryesor mbetet mungesa e edukimit medial te publiku.
âGazetarĂ«t kanĂ« ditur si tâi pĂ«rgĂ«njeshtrojnĂ« dezinformatat, por kur pĂ«rballen me qytetarĂ«t, shihet qartĂ« mungesa e edukimit mediatik,â tha Mulliqi.
Sipas saj, qytetarët shpesh nuk arrijnë të dallojnë mes një lajmi të verifikuar dhe përmbajtjeve mashtruese që qarkullojnë në rrjete sociale.
Mulliqi theksoi se lufta kundër dezinformimit nuk mund të fitohet pa e bërë edukimin medial pjesë të sistemit arsimor.
âNe nuk kemi shkop magjik pĂ«r ta zgjidhur kĂ«tĂ« problem. Edukimi medial duhet tĂ« institucionalizohet dhe tĂ« fillojĂ« qĂ« nĂ« moshĂ« tĂ« hershme,â tha ajo.
Ajo theksoi se zhvillimi i të menduarit kritik është mburoja më e fortë ndaj dezinformimit, sidomos në një kohë kur inteligjenca artificiale e ka vështirësuar edhe më shumë dallimin mes të vërtetës dhe të pavërtetës./Telegrafi/
Dezinformimi gjatë fushatave zgjedhore në Kosovë mbetet një rrezik serioz për integritetin medial dhe proceset demokratike, ndërsa format e tij po bëhen gjithnjë e më të sofistikuara, veçanërisht përmes mediave sociale dhe përdorimit të inteligjencës artificiale.
KĂ«shtu u tha nĂ« episodin e pestĂ« tĂ« serisĂ« âPĂ«rballje Podcastâ ( Integriteti Medial dhe Demokracia nĂ« KosovĂ«), ku u diskutua roli i organizatave tĂ« shoqĂ«risĂ« civile nĂ« luftĂ«n kundĂ«r dezinformimit, me fokus tĂ« veçantĂ« periudhĂ«n zgjedhore.
Në këtë episod të ftuar ishin Getoarbë Mulliqi, drejtoreshë e Asociacionit të Gazetarëve të Kosovës (AGK), dhe Festim Rizanaj, hulumtues në platformën HIBRID.
Ajo nënvizoi se AGK-ja, përveç mbrojtjes së gazetarëve, ka zgjeruar rolin e saj edhe në mbrojtjen e lirisë së shprehjes dhe integritetit të informacionit, përmes trajnimeve, akademive dhe bashkëpunimit me platforma të verifikimit të fakteve.
Foto: Ridvan Slivova
âGazetarĂ«t kanĂ« qenĂ« tĂ« pĂ«rgatitur pĂ«r tâi demantuar dezinformatat, por problemi kryesor Ă«shtĂ« mungesa e edukimit mediatik te qytetarĂ«t,â theksoi ajo.
Sipas Mulliqit, mungesa e edukimit medial në sistemin arsimor dhe shfaqja e portaleve të përkohshme gjatë fushatave e bëjnë mjedisin informativ edhe më të brishtë.
NdĂ«rsa hulumtuesi nga HIBRID, Festim Rizanaj, tha se mediat sociale kanĂ« ulur autoritetin e medias profesionale dhe kanĂ« krijuar njĂ« âmjegull informativâ.
âSot shumica e njerĂ«zve informohen pĂ«rmes mediave sociale, ku qarkullojnĂ« lloj-lloj informacionesh, pĂ«rfshirĂ« edhe dezinformata,â tha Rizanaj nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ me kreyredaktorin e Telegrafit Muhamet Hajrullahu.
Ai paralajmëroi se gjatë fushatave zgjedhore hapen qindra faqe dhe llogari që shpërndajnë përmbajtje të rreme, përfshirë deklarata të vjetra, imazhe të manipuluara dhe video të gjeneruara me inteligjencë artificiale.
âSĂ« fundmi kemi edhe video tĂ« krijuara me inteligjencĂ« artificiale, tĂ« cilat imitojnĂ« intervista tĂ« mediave kosovare pĂ«r tâi dhĂ«nĂ« legjitimitet pĂ«rmbajtjes sĂ« rreme,â shtoi ai.
Narrativa nga mediat ruse dhe serbe
Rizanaj prezantoi edhe gjetjet e hulumtimeve të fundit të HIBRID.info, duke theksuar ndikimin e mediave ruse dhe serbe në hapësirën informative të Ballkanit Perëndimor.
âNarrativat e Russia Today dhe Sputnik nĂ« gjuhĂ«n serbe amplifikohen nga tabloidet nĂ« Serbi dhe arrijnĂ« te komuniteti serb nĂ« KosovĂ«,â tha ai.
Sipas tij, këto narrativa shpesh e paraqesin Listën Serbe si të vetmen alternativë politike për serbët në Kosovë, ndërsa institucionet e Kosovës dhe kryeministrin në detyrë si kërcënim për mbijetesën e tyre.
Foto: Ridvan Slivova
Thirrje për edukim medial
Të dy panelistët u pajtuan se zgjidhja afatgjate nuk qëndron vetëm te demantimi i dezinformatave, por te edukimi medial i qytetarëve.
âNe nuk kemi shkop magjik pĂ«r ta zgjidhur problemin, por edukimi medial duhet tĂ« institucionalizohet,â tha Mulliqi.
Ndërsa Rizanaj theksoi rëndësinë e orientimit të publikut drejt mediave kredibile.
âMedia serioze kanĂ« ekipe, burime dhe verifikim. Faqet nĂ« rrjete sociale me prapashtesa âinfoâ apo âgazetaâ nuk janĂ« domosdoshmĂ«rish media,â tha ai.
Diskutimi u mbyll me thirrje për bashkëpunim më të madh ndërmjet mediave tradicionale, organizatave të shoqërisë civile dhe platformave të fakt-checking-ut, për të mbrojtur integritetin e informacionit dhe proceset demokratike në Kosovë./Telegrafi/.
Ky Ă«shtĂ« episodi i pestĂ« i serisĂ« âPĂ«rballje Podcastâ ( Integriteti Medial dhe Demokracia nĂ« KosovĂ«), qĂ« synon tĂ« nxisĂ« debat pĂ«r rolin e mediave, sfidat e besueshmĂ«risĂ« dhe ndikimin e dezinformimit gjatĂ« fushatave zgjedhore nĂ« KosovĂ«. /Telegrafi/
Ndërtimi në Kosovë nuk është më i përqendruar vetëm në kryeqytet, por po shtrihet me intensitet të lartë edhe në komunat dhe regjionet tjera të vendit, ku po zhvillohen projekte të reja banesore dhe urbane dhe jo vetëm.
KĂ«shtu u tha nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ nga Faton Hoxha, i cili theksoi se âboomâ ndĂ«rtimi po vĂ«rehet nĂ« tĂ« gjitha regjionet e KosovĂ«s.
âNĂ« secilin prej regjioneve tĂ« KosovĂ«s ka boom ndĂ«rtimi â PrishtinĂ«, MitrovicĂ«, PejĂ«, GjakovĂ«, Prizren, Gjilan dhe Ferizajâ, u shpreh Hoxha.
Sipas tij, Ferizaji është ndër komunat me zhvillimin më të shpejtë ekonomik dhe ndërtimor pas Prishtinës, ndërsa Prizreni po shënon zgjerim të madh drejt zonave përreth.
âPrizreni praktikisht po bashkohet me zonat pĂ«rreth pĂ«rmes projekteve tĂ« mĂ«dha ndĂ«rtimoreâ, tha Hoxha shkruan Telergafi.
Ai theksoi se edhe Gjakova po përjeton rritje të ndjeshme të ndërtimeve të reja, pavarësisht madhësisë së qytetit, ndërsa zhvillim të vazhdueshëm po shënojnë edhe Peja, Gjilani dhe Mitrovica.
Foto: Ridvan Slivova
Hoxha shtoi se dhënia e lejeve të reja ndërtimore dhe vazhdimi i projekteve të mëdha tregojnë qartë se kërkesa për banesa ekziston edhe jashtë kryeqytetit.
âPĂ«rderisa po jepen leje tĂ« reja ndĂ«rtimi, kjo tregon se ka kĂ«rkesĂ«. NĂ« momentin qĂ« nuk ka kĂ«rkesĂ«, nuk ka as ndĂ«rtimâ, theksoi ai.
Në përmbyllje, Hoxha tha se ndërtimi do të vazhdojë në të gjitha këto komuna për aq kohë sa ekziston interes real për blerje.
âDerisa ka blerĂ«s dhe kĂ«rkesĂ« reale, ndĂ«rtimi nuk do tĂ« ndaletâ, pĂ«rfundoi ai./Telegrafi/.
Rritja e çmimeve të banesave në Kosovë vitet e fundit është rezultat i faktorëve realë ekonomikë dhe strukturorë, e jo i spekulimeve në treg, ndërsa për aq kohë sa ekziston kërkesë për blerje, nuk pritet rënie e çmimeve.
KĂ«shtu u tha nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, ku Faton Hoxha, kryetar i ShoqatĂ«s sĂ« NdĂ«rtuesve tĂ« KosovĂ«s, foli pĂ«r arsyet qĂ« kanĂ« ndikuar drejtpĂ«rdrejt nĂ« shtrenjtimin e apartamenteve.
âNĂ«se para dy vjetĂ«sh metri katror nĂ« disa zona ka qenĂ« rreth 500 euro, sot Ă«shtĂ« 700â800 euro, ndĂ«rsa nĂ« zona tĂ« caktuara tĂ« PrishtinĂ«s ka shku edhe 1.300 deri nĂ« 1.500 euroâ, tha Hoxha.
Sipas tij, një nga faktorët kryesorë është rritja e çmimeve të materialeve ndërtimore.
âHekuri Ă«shtĂ« shtrenjtu rreth 45 pĂ«r qind, betoni 25â30 pĂ«r qind, ndĂ«rsa materialet kryesore si hekuri, cimentoja dhe druri janĂ« dukshĂ«m mĂ« tĂ« shtrenjta se para pandemisĂ«â, theksoi ai.
Një tjetër faktor kyç është rritja e kostos së fuqisë punëtore, si pasojë e emigrimit të madh.
âKa zĂ«ra qĂ« rreth 170 mijĂ« njerĂ«z e kanĂ« lĂ«shuar KosovĂ«n vitet e fundit, shumica prej tyre krahu i punĂ«s. Kjo ka bĂ«rĂ« qĂ« çmimi i punĂ«s tĂ« dyfishohet, e nĂ« disa raste edhe tĂ« katĂ«rfishohetâ, u shpreh Hoxha.
Ai shtoi se nĂ« PrishtinĂ«, çmimi i tokĂ«s ka arritur tĂ« pĂ«rbĂ«jĂ« deri nĂ« 40â50 pĂ«r qind tĂ« kostos totale tĂ« njĂ« projekti ndĂ«rtimor, duke ndikuar drejtpĂ«rdrejt nĂ« çmimin final tĂ« banesave.
Duke bërë krahasime rajonale, Hoxha tha se pavarësisht rritjes, Kosova vazhdon të ketë çmime më të ulëta të banesave sesa kryeqytetet e rajonit.
âNĂ« krahasim me TiranĂ«n, Shkupin, PodgoricĂ«n apo Beogradin, Kosova hala e ka çmimin mĂ« tĂ« lirĂ« tĂ« banesaveâ, tha ai.
âNĂ« momentin qĂ« nuk ka shitje, nuk ka as ndĂ«rtim. PĂ«rderisa ka blerĂ«s dhe kĂ«rkesĂ« reale, nuk do tĂ« ketĂ« rĂ«nie tĂ« çmimeveâ, pĂ«rfundoi ai. /Telegrafi/
Sektori i ndërtimtarisë vazhdon të jetë një nga shtyllat kryesore të ekonomisë së Kosovës, ku rreth 12 për qind e të punësuarve janë në këtë sektor.
KĂ«shtu tha nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, Faton Hoxha, kryetar i ShoqatĂ«s sĂ« NdĂ«rtuesve tĂ« KosovĂ«s, duke folur pĂ«r rolin e ndĂ«rtimtarisĂ« nĂ« zhvillimin ekonomik tĂ« vendit dhe trendet e vazhdueshme tĂ« ndĂ«rtimit.
Ai tha se ndërtimi nuk pritet të ndalet për aq kohë sa ekziston kërkesë reale për banesa.
âNdĂ«rtimi ka qenĂ« dhe mbetet infuzioni i ekonomisĂ« sonĂ«. Ende Ă«shtĂ« diku te njĂ« e gjashta e GDP-sĂ« sĂ« KosovĂ«s dhe rreth 12 pĂ«r qind e tĂ« punĂ«suarve janĂ« nĂ« kĂ«tĂ« sektorâ, tha Hoxha.
Ai theksoi se zhvillimi i ndërtimtarisë pas luftës ka qenë i domosdoshëm për shkak të rritjes së popullsisë dhe mungesës së infrastrukturës bazë, duke përfshirë jo vetëm objektet banesore, por edhe rrugët, shkollat, spitalet dhe infrastrukturën publike në përgjithësi.
Sipas Hoxhës, ndërtimi sot nuk është i përqendruar vetëm në Prishtinë, por është shtrirë në të gjitha regjionet e Kosovës.
âNĂ« secilin prej regjioneve tĂ« KosovĂ«s ka boom ndĂ«rtimi â PrishtinĂ«, MitrovicĂ«, PejĂ«, GjakovĂ«, Prizren, Gjilan dhe Ferizajâ, u shpreh ai.
Duke komentuar debatet për një ndalim apo ngadalësim të ndërtimit për shkak të numrit të lartë të banesave të pabanueshme, Hoxha tha se këto interpretime nuk pasqyrojnë realitetin e tregut.
âNĂ« momentin qĂ« nuk ka shitje, nuk ka as ndĂ«rtim. PĂ«rderisa ka blerĂ«s dhe kĂ«rkesĂ« reale, ndĂ«rtimi nuk do tĂ« ndaletâ, theksoi ai nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ me kryeredaktorin e Telegrafit, Muhamet Hajrullahu.
Foto: Ridvan Slivova
Ai shtoi se dhënia e lejeve të reja ndërtimore dhe vazhdimi i projekteve të mëdha tregojnë se kërkesa për banesa vazhdon edhe përtej qendrës së kryeqytetit.
Në përmbyllje, Hoxha vlerësoi se ndërtimtaria do të vazhdojë të mbetet faktor kyç i zhvillimit ekonomik të Kosovës, pavarësisht sfidave me planifikimin urban, infrastrukturën dhe kostot e ndërtimit.
Në këtë podcast ai ka folur edhe për legalizimet, cilësinë e ndërtimit të banesave dhe tema të tjera. /Telegrafi/
Kosova ka qenë për një kohë të gjatë në pozicion defanziv në raport me krimet e luftës, për shkak të mungesës së dokumentimit institucional dhe të verifikueshëm.
KĂ«shtu ka deklaruar drejtori i Institutit pĂ«r Krimet e Kryera gjatĂ« LuftĂ«s (IKKL), Atdhe Hetemi, nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ nĂ« Telegrafi.com
Sipas tij, mungesa e njĂ« arkive shtetĂ«rore tĂ« dokumentuar profesionalisht ka bĂ«rĂ« qĂ« Kosova, ndonĂ«se viktimĂ« e krimeve tĂ« luftĂ«s, tĂ« mos ketĂ« pasur mjetet e nevojshme pĂ«r tâiu kundĂ«rvĂ«nĂ« narrativave tĂ« rreme dhe propagandĂ«s nga Serbia.
âSi rezultat i mungesĂ«s sĂ« dokumentimit nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« mirĂ«filltĂ« dhe tĂ« institucionalizuar, Kosova pĂ«r vite ka marrĂ« njĂ« pozicion defanziv sa i pĂ«rket krimeve tĂ« luftĂ«sâ, ka thĂ«nĂ« Hetemi.
Ai theksoi se kjo situatë ka ndikuar edhe në mënyrën se si krimet janë trajtuar në arenën ndërkombëtare, përfshirë studimet, raportimet dhe prodhimet dokumentare që shpesh kanë ardhur nga palë të tjera.
âNa ka munguar dokumentimi i besueshĂ«m qĂ« mund tĂ« ndahej me ambasada, studiues, gazetarĂ« dhe institucione ndĂ«rkombĂ«tare,â u shpreh ai.
Sipas Hetemit, ky boshllëk ka nisur të mbushet vetëm vitet e fundit përmes krijimit dhe funksionalizimit të IKKL-së, i cili po ndërton një arkiv të verifikuar me standarde profesionale dhe metodologji shkencore.
Ai shtoi se dokumentimi institucional nuk është i rëndësishëm vetëm për drejtësinë tranzicionale, por edhe për pozicionin politik dhe diplomatik të Kosovës.
âVetĂ«m me dokumente tĂ« verifikuara, Kosova mund tĂ« kalojĂ« nga mbrojtja nĂ« prezantimin aktiv tĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s historike,â tha Hetemi.
Instituti pĂ«r Krimet e Kryera gjatĂ« LuftĂ«s (IKKL) ka arritur tĂ« grumbullojĂ« materiale arkivore nga 650â700 burime tĂ« ndryshme, tĂ« ardhura nga 14 shtete, duke u shndĂ«rruar nĂ« njĂ« qendĂ«r reference pĂ«r studiues, gazetarĂ« dhe producentĂ« ndĂ«rkombĂ«tarĂ«.
KĂ«tĂ« e ka bĂ«rĂ« tĂ« ditur drejtori i institutit, Atdhe Hetemi, nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, duke theksuar se arkiva e Institutit ka shĂ«nuar rritje tĂ« jashtĂ«zakonshme brenda njĂ« periudhe tĂ« shkurtĂ«r.
âSot kemi mbi katĂ«rqind metra material fizik arkivor. Vlera e njĂ« arkivi matet pikĂ«risht me kĂ«tĂ« â me sasinĂ« dhe cilĂ«sinĂ« e materialit qĂ« posedonâ, tha Hetemi.
Sipas tij, materialet janë mbledhur nga fotoreporterë të luftës, media vendore dhe ndërkombëtare, familjarë të viktimave dhe vetë viktimat e mbijetuara.
âInstituti Ă«shtĂ« shndĂ«rruar nĂ« njĂ« pikĂ« grumbullimi, por edhe nĂ« njĂ« pikĂ« referencimi, sepse arkivat tona sot vizitohen nga profesorĂ«, gazetarĂ«, producentĂ« dhe artistĂ« nga vende tĂ« ndryshmeâ, theksoi ai.
Hetemi nënvizoi se çdo material arkivohet dhe verifikohet sipas standardeve profesionale, me procesverbale dhe fonde arkivore të veçanta, duke garantuar përdorimin e tyre për hulumtime shkencore, dokumentarë dhe procese gjyqësore.
Ndryshe, Hetemi në këtë pofdcast sqaroi se Instituti ka një kornizë të qartë ligjore për dokumentimin e krimeve kundër njerëzimit, krimeve ekonomike, psiko-sociale, dëmeve në ambient dhe shkatërrimit të trashëgimisë kulturore.
Periudha prioritare mbetet 1 janar 1998 â qershor 1999, por ligji i jep hapĂ«sirĂ« edhe pĂ«r dokumentimin e krimeve qĂ« çuan drejt luftĂ«s â pĂ«rfshirĂ« helmimet e nxĂ«nĂ«sve nĂ« vitet â90 dhe vrasjet e ushtarĂ«ve shqiptarĂ« nĂ« ish-APJ.
NjĂ« pjesĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e episodit i kushtohet helmimeve tĂ« nxĂ«nĂ«sve nĂ« vitet 1990â1992, njĂ« temĂ« qĂ« gjeneratat e reja pothuajse nuk e njohin.
Episodi i radhĂ«s i âPĂ«rballje Podcastâ, sjell njĂ« bisedĂ« me drejtorin e Institutit pĂ«r Krimet e Kryera gjatĂ« LuftĂ«s (IKKL), Atdhe Hetemin, i cili shpalos mandatin, punĂ«n deri tani dhe sfidat e dokumentimit tĂ« krimeve tĂ« luftĂ«s nĂ« KosovĂ«.
Biseda nis me një nga kapitujt më të rëndësishëm të kujtesës kolektive, mënyrën si Kosova po e ndërton arkivin e vet historik për krimet e kryera nga forcat serbe.
Hetemi sqaroi se instituti ka një kornizë të qartë ligjore për dokumentimin e krimeve kundër njerëzimit, krimeve ekonomike, psiko-sociale, dëmeve në ambient dhe shkatërrimit të trashëgimisë kulturore.
Periudha prioritare mbetet 1 janar 1998 â qershor 1999, por ligji i jep hapĂ«sirĂ« edhe pĂ«r dokumentimin e krimeve qĂ« çuan drejt luftĂ«s â pĂ«rfshirĂ« helmimet e nxĂ«nĂ«sve nĂ« vitet â90 dhe vrasjet e ushtarĂ«ve shqiptarĂ« nĂ« ish-APJ.
NjĂ« pjesĂ« e rĂ«ndĂ«sishme e episodit i kushtohet helmimeve tĂ« nxĂ«nĂ«sve nĂ« vitet 1990â1992, njĂ« temĂ« qĂ« gjeneratat e reja pothuajse nuk e njohin.
IKKL ka nisur dokumentimin e këtij kapitulli tragjik, i cili deri më sot nuk ka qenë i institucionalizuar.
âĂshtĂ« e dhimbshme qĂ« si shoqĂ«ri nuk kemi arritur tâi dokumentojmĂ« krimet nĂ« periudhat mĂ« tĂ« hershmeâ, thotĂ« Hetemi nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ me kryeredaktorin e Telegrafit Muhamet Hajrullahu duke theksuar se mungesa e dokumentimit ka lĂ«nĂ« boshllĂ«qe tĂ« mĂ«dha.
Një pjesë me rëndësi e diskutimit shpjegon procesin e dorëzimit, arkivimit dhe verifikimit të materialeve.
IKKL sot funksionon me procesverbale, regjistra, fonde arkivore me emër të dorëzuesit dhe standarde të avancuara profesionale, duke e bërë institutin një qendër reference për studiues, gazetarë, producentë dhe institucione ndërkombëtare.
NĂ« vetĂ«m dy vite, IKKL ka grumbulluar materiale nga 650â700 burime tĂ« ndryshme, pĂ«rfshirĂ« dokumente nga fotoreporterĂ« tĂ« luftĂ«s, media vendore e ndĂ«rkombĂ«tare, viktima tĂ« mbijetuara, familjarĂ« tĂ« tyre dhe institucione tĂ« huaja.
Arkiva përfshin materiale të ardhura nga 14 shtete dhe vihet në dispozicion për hulumtime akademike, punime shkencore, dokumentarë dhe projekte të ndryshme kulturore.
Sipas Hetemit, kjo e ka shndĂ«rruar institutin nĂ« njĂ« ânyje tĂ« grumbullimit dhe shpĂ«rndarjes sĂ« sĂ« vĂ«rtetĂ«s historikeâ.
Një temë tjetër e ndjeshme që prek episodi është përballja me propagandën serbe, përfshirë dokumentarët që synojnë të shtrembërojnë ngjarjet e luftës.
Foto: Ridvan Slivova
Sipas Hetemit, Kosova historikisht ka qenë në pozicion mbrojtës për shkak të mungesës së dokumentimit institucional, por këtë boshllëk po e mbush gradualisht IKKL me punë të qëndrueshme dhe të verifikueshme profesionalisht.
Hetemi tregon se kur u emĂ«rua drejtor nĂ« vitin 2023, institucioni kishte vetĂ«m njĂ« staf â atĂ« vetĂ«.
âSot janĂ« mbi 40 punonjĂ«s, tĂ« shtrirĂ« nĂ« tĂ« gjitha rajonet e KosovĂ«s, me arkiv tĂ« standardeve ndĂ«rkombĂ«tare dhe projekte tĂ« shumta kĂ«rkimore e kulturoreâ, ka deklaruar ai.
Episodi trajton rëndësinë e mbështetjes institucionale dhe financiare, rolin e shtetit, por edhe përgjegjësinë e shoqërisë për të mos e injoruar të kaluarën./Telegrafi/.
Ekonomisti Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest ka ngritur shqetësimin se struktura e investimeve të huaja direkte në Kosovë është e gabuar dhe nuk po kontribuon në zhvillimin real të ekonomisë.
Sipas tij, shumica e kapitalit të jashtëm po derdhet në patundshmëri, në vend se të investohet në sektorë që krijojnë vlerë të shtuar, punësim dhe eksport.
Mustafa tha nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ se kjo prirje Ă«shtĂ« njĂ« nga arsyet pse ekonomia e KosovĂ«s vazhdon tĂ« mbetet e brishtĂ« dhe e varur nga importet transmeton Telegrafi.
Ai shtoi se mungesa e stabilitetit politik dhe perceptimi për konflikt të vazhdueshëm ndikojnë drejtpërdrejt në vendimmarrjen e investitorëve.
âInvestimet e jashtme janĂ« kryesisht nĂ« patundshmĂ«ri, jo nĂ« sektorĂ« prodhues qĂ« krijojnĂ« vlerĂ« tĂ« shtuar. Cili investitor i huaj vjen me investu nĂ« njĂ« vend ku nĂ« Google sheh konflikt politik permanent...â, ka shtuar ai.
Sipas Mustafës, Kosova ka nevojë për politika të qarta industriale dhe stimuj për sektorët prodhues, në mënyrë që investimet e huaja të orientohen drejt aktiviteteve që rrisin eksportin, përmirësojnë bilancin tregtar dhe krijojnë vende pune të qëndrueshme./Telegrafi/.
Ekonomisti dhe profesori Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest ka paraqitur një listë të qartë rekomandimesh strategjike për rimëkëmbjen ekonomike të Kosovës, duke theksuar se vendi mund të ketë përparim të qëndrueshëm vetëm nëse ndërmerren reforma të thella dhe të bazuara në analizë profesionale.
Mustafa nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ tha se Kosova ka nevojĂ« pĂ«r njĂ« qasje tĂ« re dhe njĂ« model tĂ« ri ekonomik tĂ« ndĂ«rtuar nga ekspertĂ« vendorĂ« dhe ndĂ«rkombĂ«tarĂ«, tĂ« cilĂ«t mund tĂ« krijojnĂ« njĂ« strategji afatgjatĂ« tĂ« rritjes.
âModeli aktual i rritjes i bazuar nĂ« konsum dhe importe, e ka kufizuar pĂ«rparimin ekonomik tĂ« venditâ, ka deklaruar ai.
Ai nënvizoi se ekonomia nuk mund të vazhdojë të mbështetet në konsumin e brendshëm dhe remitancat, por duhet të krijojë mekanizma zhvillimorë më të qëndrueshëm.
Sipas MustafĂ«s, zhvillimi ekonomik i KosovĂ«s varet drejtpĂ«rdrejt nga investimet nĂ« kapitalin njerĂ«zor, tĂ« cilin ai e cilĂ«soi si âthemelin e çdo zhvillimi tĂ« qĂ«ndrueshĂ«mâ.
Profesori Mustafa kërkoi rritje të financimit për kërkim shkencor, lidhje të universiteteve me ekonominë reale, stimulim të inovacionit dhe teknologjisë rritje të kapaciteteve profesionale.
Ekonomisti tha se Kosova investon shumë më pak se vendet e rajonit në kërkim dhe zhvillim, gjë që e pengon konkurrueshmërinë dhe modernizimin e ekonomisë.
Sipas tij, qeveria duhet të sjellë buxhete funksionale dhe realiste e të marrë vendime të mbështetura në analiza.
Ai theksoi se qeverisja ekonomike nuk mund të funksionojë përmes improvizimit, por përmes planifikimit të strukturuar dhe monitorimit të rregullt të performancës.
Një ndër rekomandimet kryesore të Mustafës është zhvendosja e prioritetit drejt industrisë përpunuese, të cilën ai e sheh si potencialin më të madh të rritjes.
âNĂ«se ne e stimulojmĂ« prodhimin vendor, zvogĂ«lojmĂ« importin dhe krijojmĂ« eksport, atĂ«herĂ« rritja rritet nĂ« mĂ«nyrĂ« natyrore.â
Ai theksoi se zhvillimi i një baze të fortë industriale do të ndikonte drejtpërdrejt në balancën tregtare, punësim dhe stabilitet ekonomik.
Mustafa paralajmëroi se situatat e vazhdueshme të bllokadave politike dhe zvarritjet institucionale e dëmtojnë seriozisht ekonominë e vendit.
Ai shprehu shqetësim se Kosova mund të humbasë fonde të rëndësishme nga Bashkimi Evropian nëse nuk formohet shpejt qeveria e re pas zgjedhjeve.
Ai tha se stabiliteti politik është parakusht për çdo reformë ekonomike dhe për tërheqjen e investimeve të huaja./Telegrafi/.
NĂ« âPĂ«rballje Podcastâ nĂ« Telegrafi.com, ekonomisti dhe profesori Muhamet Mustafa ka dhĂ«nĂ« njĂ« mesazh pĂ«r situatĂ«n politike dhe ekonomike tĂ« KosovĂ«s, duke kĂ«rkuar qĂ« qeveria e re tĂ« krijohet pa vonesa dhe tĂ« rikthehet urgjentisht fokusimi nĂ« zhvillim ekonomik.
Sipas tij, mosfunksionimi i institucioneve dhe zvarritja e proceseve politike po e kushtëzojnë drejtpërdrejt performancën e vendit.
âVĂ«mendja duhet tĂ« rikthehet nĂ« ekonomi, zhvillim, edukim dhe inovacion â jonĂ« bllokada politikeâ, ka deklaruar Mustafa.
Ai tha se çfarëdo vonese në formimin e qeverisë së re e dëmton Kosovën në dy drejtimet kryesore, stabilitetin e brendshëm dhe financimet ndërkombëtare.
Ai paralajmĂ«roi se procedurat e zgjatura institucionale mund tâi kushtojnĂ« vendit qindra milionĂ« euro nĂ« fonde tĂ« Bashkimit Evropian, tĂ« cilat kĂ«rkojnĂ« qeveri tĂ« funksionalizuar, plane tĂ« qarta buxhetore dhe vendimmarrje tĂ« qĂ«ndrueshme.
âVonesat nĂ« formimin e qeverisĂ« rrezikojnĂ« humbjen e qindra milionĂ« eurove nga fondet evropianeâ, ka shtuar ai.
Mustafa kërkoi që viti 2026 të mos humbet me kriza politike, por të shfrytëzohet për një ndryshim rrënjësor të modelit ekonomik të vendit.
Ai theksoi se Kosova ka potencial, por se ai potencial nuk mund të shfrytëzohet në një klimë të vazhdueshme të pasigurisë politike.
âKosova duhet tĂ« hyjĂ« nĂ« vitin 2026 me qasje tĂ« re dhe me fokus nĂ« prodhim, inovacion dhe investim nĂ« faktor njeri.bInstitucionet duhet tĂ« funksionalizohen menjĂ«herĂ« â koha pĂ«r ekonomi nuk mund tĂ« shtyhet mĂ«â, ka pĂ«rfunduar ai./Telegrafi/.
Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ nĂ« Telegrafi.com ka thĂ«nĂ« se Kosova po i merr vendimet mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme ekonomike pa u bazuar nĂ« analiza profesionale dhe pa evidencĂ«.
Mustafa tha se vendi ka kaluar një vit të mbushur me pasiguri politike dhe zgjedhje të njëpasnjëshme, të cilat kanë krijuar bllokada institucionale dhe e kanë prekur drejtpërdrejt ekonominë.
âAjo qĂ« i mungon politikĂ«s sonĂ« dhe qeverisjes ekonomike Ă«shtĂ« mungesa e vendimmarrjes nĂ« bazĂ« tĂ« evidencĂ«s. Te ne masat merren dhe pastaj shikohet çka po ndodh â kjo Ă«shtĂ« e pafalshmeâ, tha ai gjatĂ« bisedĂ«s me kryeredaktorin Muhamet Hajrullahu.
Ai solli shembullin e liberalizimit të tregut të energjisë, duke theksuar se as ZRRE-ja dhe as Qeveria nuk kanë pasur një analizë të qartë të ndikimit financiar para marrjes së vendimit.
Mustafa theksoi se ky model i qeverisjes ekonomike po krijon rreziqe të mëdha në një periudhë të brishtë për Kosovën, sidomos kur, sipas tij, politika shpesh po udhëhiqet nga improvizime dhe jo nga profesionalizëm.
Në fund, Mustafa paralajmëroi se vonesat në formimin e qeverisë së re rrezikojnë jo vetëm stabilitetin institucional, por edhe qindra milionë euro fonde nga Bashkimi Evropian. /Telegrafi/
NĂ« episodin e radhĂ«s tĂ« âPĂ«rballje Podcastâ nĂ« Telegrafi.com, profesori dhe ekonomisti Muhamet Mustafa nga Instituti RIINVEST ka folur pĂ«r gjendjen e ekonomisĂ« sĂ« KosovĂ«s, sfidat kryesore dhe domosdoshmĂ«rinĂ« e reformave urgjente.
Mustafa tha se Kosova po përballet me një vit të vështirë, të shoqëruar me pasiguri politike, zgjedhje të njëpasnjëshme dhe mungesë funksionaliteti institucional, çka ka ndikuar drejtpërdrejt në ekonomi.
Sipas tij, vendimmarrja ekonomike në Kosovë nuk po bëhet në bazë të evidencës.
Profesori vuri theksin tek problemi më i madh strukturor në vendimmarrjen qeveritare, mungesën e analizave profesionale para marrjes së vendimeve.
âAjo qĂ« i mungon politikĂ«s sonĂ« dhe qeverisjes ekonomike Ă«shtĂ« mungesa e vendimmarrjes nĂ« bazĂ« tĂ« evidencĂ«s. Te ne masat merren dhe pastaj shikohet çka po ndodh â kjo Ă«shtĂ« e pafalshmeâ, ka deklaruar Mustafa nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ me kryeredaktorin Muhamet Hajrullahu.
Ai përmendi shembullin e liberalizimit të tregut të energjisë, ku sipas tij as ZRRE-ja, as Qeveria nuk kanë pasur një analizë të qartë të ndikimit financiar.
Katër sektorët që tregojnë gjendjen e ekonomisë
Mustafa i ndau sfidat ekonomike në katër sektorë kryesorë, duke theksuar se secili prej tyre po përballet me probleme serioze.
Sektori real sipas tij, prodhimi vendor dhe bizneset nuk janë në gjendje të mirë.
âSituata nĂ« sektorin real, aty ku prodhohet vlera, nuk Ă«shtĂ« nĂ« rregull. As konsumatorĂ«t nuk kanĂ« pritje optimiste, as biznesetâ, ka deklaruar Mustafa.
Ai e cilĂ«soi rritjen ekonomike aktuale ârritje me inercionâ dhe jo rezultat i politikave zhvillimore.
Në sektorin e jashtëm Mustafa paralajmëroi se deficiti tregtar po thellohet vazhdimisht dhe investimet e huaja janë të fokusuara në patundshmëri, jo në ekonomi prodhuese.
âDeficiti tregtar po thellohet dhe mbulueshmĂ«ria e importit me eksport po zvogĂ«lohetâ.
Profesori sqaroi se sistemi financiar (bankat dhe kreditimi) janë nën presion dhe kreditimi është ngadalësuar ndjeshëm.
âKa stres tĂ« dukshĂ«m nĂ« likuiditet dhe dhĂ«nia e kredive Ă«shtĂ« shtrĂ«nguarâ, ka thĂ«nĂ« ai.
Ekonomisti Muhamet Mustafa me kryeredaktorin e Telegrafit, Muhamet Hajrullahu në "Përballje Podcast"Foto: Ridvan Slivova
Bizneset, sipas tij, po detyrohen të përdorin më shumë overdraft, një tjetër indikator i stresit financiar.
Si pikë të katërt ai përmendi buxhetin e Kosovës. Mustafa kritikoi orientimin e buxhetit të shtetit, duke thënë se ai është deformuar në dëm të investimeve kapitale dhe sektorëve kyç.
âStruktura e buxhetit Ă«shtĂ« ndryshuar nĂ« dĂ«m tĂ« investimeve kapitale, arsimit dhe shĂ«ndetĂ«sisĂ«. ParatĂ« janĂ« aty, por investimet nuk realizohen. Kjo Ă«shtĂ« keqqeverisje. Modeli i rritjes ekonomike Ă«shtĂ« i gabuar â duhet rindĂ«rtuarâ, ka thĂ«nĂ« ai.
Mustafa tha se rritja e Kosovës mbështetet në konsum dhe importe, një model që sipas tij e dëmton ekonominë në afatgjatë.
âKy model i rritjes, i bazuar nĂ« konsum dhe importe, e ka kursy zhvillimin ekonomik tĂ« vendit.â
Ai kërkoi që pas zgjedhjeve të vitit 2026, qeveria e re të ndërtojë një model të ri ekonomik të bazuar në prodhim, inovacion dhe investim në faktor njeri.
Mustafa dha rekomandime se ku ku duhet të fokusohet Kosova në ekonomi në vitin 2026
âRindĂ«rtimi i modelit ekonomik nga ekspertĂ« vendorĂ« dhe ndĂ«rkombĂ«tarĂ«. Investime tĂ« mĂ«dha nĂ« arsim, kĂ«rkime shkencore dhe inovacion. Qeverisje e bazuar nĂ« evidencĂ« dhe jo nĂ« improvizim. Rritje e prodhimit vendor dhe eksportit. Stabilitet politik dhe formim i shpejtĂ« i qeverisĂ«â, ka shtuar Mustafa transmeton Telegrafi.
Foto: Ridvan Slivova
Mustafa tha se Kosova duhet të hyjë në vitin 2026 me një qasje të re.
âVĂ«mendja duhet tĂ« rikthehet nĂ« ekonomi, zhvillim, edukim dhe inovacion â jo nĂ« bllokada politike.â
Ai paralajmëroi se vonesat në formimin e qeverisë rrezikojnë humbjen e qindra milionë eurove nga fondet evropiane. /Telegrafi/
âTa kem Sheratonin nĂ« PrishtinĂ«, ta kem Hiltonin qĂ« do tĂ« hapet nĂ« fund tĂ« dhjetorit, ta kem Marrotin qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« PrishtinĂ« Ă«shtĂ« njĂ« pasuri. ĂshtĂ« njĂ« imazh shumĂ« i mirĂ« qĂ« po krijoheâ, ka deklaruar ai.
Ai sugjeroi që shteti dhe institucionet duhet ta shfrytëzojnë këtë bazë të re hoteliere edhe për promovim ndërkombëtar. Hoti propozoi që të ftohen media prestigjioze, blogerë dhe influencues nga jashtë për të qëndruar disa ditë në Kosovë dhe për ta promovuar vendin përmes përmbajtjeve të tyre.
Foto: Ridvan Slivova
âPse mos tâi ftojmĂ« disa blogerĂ«, disa influencĂ«, media prestigjioze⊠tâi ftojmĂ« me ardhĂ« katĂ«r-katĂ«r ditĂ« nĂ« KosovĂ«, me agjendĂ« tĂ« qartĂ« dhe duke promovuar KosovĂ«n,â tha ai.
Sipas Unionit të Turizmit, prania e këtyre brendeve ndërkombëtare jo vetëm që e rrit imazhin dhe standardin e shërbimeve, por hap edhe mundësi të reja për punësim dhe karrierë për të rinjtë në sektorin e hotelerisë dhe turizmit në Kosovë.
Kryeqyteti i Kosovës po shfaqet si një nga qendrat më dinamike të zhvillimit turistik në vend, falë rritjes së aktiviteteve kulturore, koncerteve, festivaleve dhe eventeve ndërkombëtare.
KĂ«shtu u shpreh Baki Hoti nga Unioni i Turizmit tĂ« KosovĂ«s nĂ« âPĂ«rballje Podcastâ, duke theksuar se ky model tashmĂ« Ă«shtĂ« duke u ndjekur edhe nga komuna tĂ« tjera tĂ« vendit. Ky podcast pĂ«rkrahet nga kompania e derivateve EXFIS.
âNe po e shohim PrishtinĂ«n qĂ« ka shtuar numrin e aktiviteteve dhe festivaleve tĂ« ndryshme dhe ka arritur tĂ« rritĂ« numrin e turistĂ«ve. Dhe kjo Ă«shtĂ« diçka shumĂ« pozitive,â tha Hoti. Sipas tij, ky trend po pĂ«rhapet gradualisht edhe nĂ« qytete tĂ« tjera.
âKĂ«shtu kanĂ« filluar tĂ« bĂ«jnĂ« edhe disa komuna tjera,â shtoi ai.
Rritja e aktiviteteve, sipas Hotit, nuk ndikon vetĂ«m nĂ« numrin e vizitorĂ«ve, por edhe nĂ« kohĂ«zgjatjen e qĂ«ndrimit tĂ« tyre: âDhe kjo, pĂ«rpos qĂ« e rrit numrin e turistĂ«ve, e rrit edhe numrin e netĂ«qĂ«ndrimeve,â u shpreh ai.
Hoti bĂ«ri tĂ« ditur se ndikimi ekonomik i secilit vizitor Ă«shtĂ« i qartĂ« dhe i matshĂ«m: âNjĂ« vizitor nĂ« KosovĂ« mesatarisht shpenzon njĂ«qind e pesĂ«dhjetĂ« euro brenda njĂ«zet e katĂ«r orĂ«ve.â
Ai detajoi se kĂ«to shpenzime pĂ«rfshijnĂ« akomodimin, ushqimin, transportin dhe blerjet: âPra, akomodimin, fjetjen, taksin, ushqimin, ndoshta edhe shoppingun⊠mesatarisht shkon njĂ«qind e pesĂ«dhjetĂ« euro,â tha Hoti.
Sipas tij, kjo Ă«shtĂ« arsyeja pse Kosova duhet tĂ« synojĂ« rritjen e netĂ«qĂ«ndrimeve, pasi çdo ditĂ« shtesĂ« e kaluar nĂ« vend ka ndikim tĂ« drejtpĂ«rdrejtĂ« nĂ« buxhetin lokal: âSa mĂ« shumĂ« qĂ« ne kemi turistĂ«, sa mĂ« shumĂ« netĂ«qĂ«ndrime qĂ« ka nĂ« KosovĂ«, llogaritet me nga njĂ«qind e pesĂ«dhjetĂ« euro qĂ« ai lĂ« mjete buxhetore nĂ« KosovĂ«. Dhe kĂ«tĂ« duhet ta synojmĂ«â.
Login
Eksperti i tregjeve financiare ndĂ«rkombĂ«tare, Emanuel Bajra, nĂ« âPĂ«rballje Podcast"
Foto: Floriana Alija
Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
Ekonomisti Muhamet Mustafa me kryeredaktorin e Telegrafit, Muhamet Hajrullahu në "Përballje Podcast"Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
Foto: Ridvan Slivova
