Pyjet e Kosovës përbëjnë rreth 45 për qind të territorit të vendit, ndërsa një pjesë e konsiderueshme e tyre ndodhet brenda zonave të mbrojtura, përfshirë rezervatet strikte, parqet kombëtare dhe peizazhet e mbrojtura.

Kështu u tha në kuadër të serisë së podcasteve që pasqyrojnë rezultatet e programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi - FAO me mbështetje nga Bashkimi Evropian dhe Suedia.

Në episodin e pestë të serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet” mysafire ishte Nexhmije Kamberi, zyrtare për biodiversitet në Agjencinë për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës, e cila tha se pyjet në zonat e mbrojtura kanë rëndësi të veçantë për ekosistemin.

“Pyjet brenda këtyre zonave karakterizohen me biodiversitet shumë të pasur dhe kanë rol të rëndësishëm në ruajtjen e stabilitetit ekologjik, mbrojnë burimet ujore dhe ndikojnë në mikroklimë,” u shpreh Kamberi shkruan Telegrafi.

- YouTube www.youtube.com

Sipas Kamberit, pavarësisht statusit ligjor, gjendja e pyjeve në zonat e mbrojtura vazhdon të jetë problematike.

“Sa i përket gjendjes së pyjeve në zonat e mbrojtura, gjendja është ende sfiduese,” tha ajo.

Ajo theksoi se kërcënimet kryesore lidhen me aktivitetet ilegale dhe faktorët klimatikë.

“Në radhë të parë, prerjet e pakontrolluara mbesin shqetësim kryesor, sepse shkaktojnë reduktimin e biodiversitetit,” theksoi Kamberi transmeton Telegrafi.

“Zjarret janë gjithashtu problematikë, ndërsa ndryshimet klimatike ndikojnë negativisht përmes rritjes së temperaturave dhe paraqitjes së thatësisë, që mundëson shfaqjen e parazitëve dhe dëmtuesve,” shtoi ajo.

Kamberi vuri në pah edhe ndikimin e ndërtimeve infrastrukturore.

“Ndërtimet infrastrukturore që po ndodhin në zonat e mbrojtura ndikojnë në defragmentimin e habitateve dhe zvogëlojnë sipërfaqet pyjore,” tha ajo.

Duke folur për menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve, Kamberi theksoi rëndësinë e bashkëpunimit ndërinstitucional.

“Bashkëpunimi është jashtëzakonisht i rëndësishëm, sepse mundëson shkëmbimin e njohurive dhe përmirësimin e gjendjes në terren,” u shpreh ajo.

Ajo vlerësoi edhe sistemet digjitale të të dhënave për pyje të prezantuara nga programi i FAO-s.

“Sistemet digjitale lehtësojnë koordinimin institucional dhe rrisin transparencën, duke bërë të mundur qasjen e publikut dhe institucioneve në të dhëna të verifikuara,” tha Kamberi.

“Ato përmirësojnë monitorimin e pyjeve përmes analizave në kohë reale, duke përdorur imazhe satelitore dhe GIS,” shtoi ajo.

Kamberi përmendi edhe shembuj konkretë të bashkëpunimit ndërinstitucional dhe ndërkombëtar.

“Një shembull konkret është ripyllëzimi në Komunën e Dragashit, i mbështetur nga FAO, i cili ka ndikuar pozitivisht në gjendjen e ekosistemeve pyjore,” tha ajo.

“Po ashtu, falë bashkëpunimit institucional dhe angazhimit të vullnetarëve, është arritur të parandalohet dhe menaxhohet zjarri në rajonin e Prevallës,” shtoi Kamberi.

Në mesazhin përmbyllës, Kamberi theksoi rëndësinë e pyjeve për jetën dhe shëndetin publik.

“Mjedisi natyror, biodiversiteti dhe pyjet janë pasuri e jashtëzakonshme e vendit tonë dhe ruajtja e tyre është përgjegjësi e përbashkët e të gjithë neve. Pyjet janë të rëndësishme për stabilitetin ekologjik, për shëndetin publik dhe për zhvillimin ekonomik të qëndrueshëm. Prandaj, pyjet duhet t’i ruajmë bashkërisht,” përfundoi Kamberi.

Ky podcast është pjesë e serisë së podcasteve të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO. Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërish pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/

Ndërtimi në Kosovë nuk është më i përqendruar vetëm në kryeqytet, por po shtrihet me intensitet të lartë edhe në komunat dhe regjionet tjera të vendit, ku po zhvillohen projekte të reja banesore dhe urbane dhe jo vetëm.

Kështu u tha në “Përballje Podcast” nga Faton Hoxha, i cili theksoi se “boom” ndërtimi po vërehet në të gjitha regjionet e Kosovës.

“Në secilin prej regjioneve të Kosovës ka boom ndërtimi – Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë, Prizren, Gjilan dhe Ferizaj”, u shpreh Hoxha.

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, Ferizaji është ndër komunat me zhvillimin më të shpejtë ekonomik dhe ndërtimor pas Prishtinës, ndërsa Prizreni po shënon zgjerim të madh drejt zonave përreth.

Pse po paguajmë më shtrenjtë për banesa? Hoxha tregon faktorët kryesorë

“Prizreni praktikisht po bashkohet me zonat përreth përmes projekteve të mëdha ndërtimore”, tha Hoxha shkruan Telergafi.

Ai theksoi se edhe Gjakova po përjeton rritje të ndjeshme të ndërtimeve të reja, pavarësisht madhësisë së qytetit, ndërsa zhvillim të vazhdueshëm po shënojnë edhe Peja, Gjilani dhe Mitrovica.

Foto: Ridvan Slivova

Hoxha shtoi se dhënia e lejeve të reja ndërtimore dhe vazhdimi i projekteve të mëdha tregojnë qartë se kërkesa për banesa ekziston edhe jashtë kryeqytetit.

“Përderisa po jepen leje të reja ndërtimi, kjo tregon se ka kërkesë. Në momentin që nuk ka kërkesë, nuk ka as ndërtim”, theksoi ai.

Në përmbyllje, Hoxha tha se ndërtimi do të vazhdojë në të gjitha këto komuna për aq kohë sa ekziston interes real për blerje.

“Derisa ka blerës dhe kërkesë reale, ndërtimi nuk do të ndalet”, përfundoi ai./Telegrafi/.

Sektori i ndërtimtarisë vazhdon të jetë një nga shtyllat kryesore të ekonomisë së Kosovës, ku rreth 12 për qind e të punësuarve janë në këtë sektor.

Kështu tha në “Përballje Podcast”, Faton Hoxha, kryetar i Shoqatës së Ndërtuesve të Kosovës, duke folur për rolin e ndërtimtarisë në zhvillimin ekonomik të vendit dhe trendet e vazhdueshme të ndërtimit.

Ai tha se ndërtimi nuk pritet të ndalet për aq kohë sa ekziston kërkesë reale për banesa.

- YouTube www.youtube.com

“Ndërtimi ka qenë dhe mbetet infuzioni i ekonomisë sonë. Ende është diku te një e gjashta e GDP-së së Kosovës dhe rreth 12 për qind e të punësuarve janë në këtë sektor”, tha Hoxha.

Ai theksoi se zhvillimi i ndërtimtarisë pas luftës ka qenë i domosdoshëm për shkak të rritjes së popullsisë dhe mungesës së infrastrukturës bazë, duke përfshirë jo vetëm objektet banesore, por edhe rrugët, shkollat, spitalet dhe infrastrukturën publike në përgjithësi.

Sipas Hoxhës, ndërtimi sot nuk është i përqendruar vetëm në Prishtinë, por është shtrirë në të gjitha regjionet e Kosovës.

“Në secilin prej regjioneve të Kosovës ka boom ndërtimi – Prishtinë, Mitrovicë, Pejë, Gjakovë, Prizren, Gjilan dhe Ferizaj”, u shpreh ai.

Duke komentuar debatet për një ndalim apo ngadalësim të ndërtimit për shkak të numrit të lartë të banesave të pabanueshme, Hoxha tha se këto interpretime nuk pasqyrojnë realitetin e tregut.

“Në momentin që nuk ka shitje, nuk ka as ndërtim. Përderisa ka blerës dhe kërkesë reale, ndërtimi nuk do të ndalet”, theksoi ai në “Përballje Podcast” me kryeredaktorin e Telegrafit, Muhamet Hajrullahu.

Foto: Ridvan Slivova

Ai shtoi se dhënia e lejeve të reja ndërtimore dhe vazhdimi i projekteve të mëdha tregojnë se kërkesa për banesa vazhdon edhe përtej qendrës së kryeqytetit.

Në përmbyllje, Hoxha vlerësoi se ndërtimtaria do të vazhdojë të mbetet faktor kyç i zhvillimit ekonomik të Kosovës, pavarësisht sfidave me planifikimin urban, infrastrukturën dhe kostot e ndërtimit.

Në këtë podcast ai ka folur edhe për legalizimet, cilësinë e ndërtimit të banesave dhe tema të tjera. /Telegrafi/

Në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi - FAO me mbështetje nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i katërt i serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet”.

I ftuar në podcast ishte Tahir Ahmeti, Drejtor i Departamentit të Pylltarisë në Ministrinë e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, i cili foli për rolin ekonomik të pyjeve dhe mospërputhjen mes përfitimeve reale që sjell sektori dhe mbështetjes institucionale që merr.

Sipas Ahmetit, vitet e fundit Kosova ka shënuar rritje të konsiderueshme të eksportit të produkteve pyjore jo drusore, të cilat janë të kërkuara në tregun evropian për shkak të vlerave të tyre organike.

“Në vitet e fundit, eksporti i produkteve pyjore jo drusore arrin nga 15 deri në 20 milionë euro në vit dhe në disa raste e tejkalon edhe shfrytëzimin e masës drusore”, theksoi ai shkruan Telegrafi.

Ai shtoi se këto produkte sigurojnë të ardhura të drejtpërdrejta për komunitetet lokale, veçanërisht në zonat rurale dhe malore.

“Shumë komunitete lokale bazohen në mbledhjen dhe përpunimin e produkteve pyjore jo drusore, të cilat përkthehen drejtpërdrejt në të ardhura për familjet rurale”, tha Ahmeti.

- YouTube www.youtube.com

Pavarësisht këtij potenciali ekonomik, Ahmeti kritikoi nivelin e ulët të investimeve publike në sektorin e pylltarisë, duke theksuar se buxheti aktual nuk reflekton rëndësinë strategjike të pyjeve.

“Kur flasim për mbi 44 për qind të territorit të Kosovës të mbuluar me pyje, buxheti vjetor për pylltari nuk tejkalon katër milionë euro. Kjo është sa ndërtimi i një rruge të vogël në një fshat”, u shpreh ai transmeton Telegrafi.

Ai krahasoi situatën aktuale me të kaluarën, duke theksuar se pavarësisht rritjes së përgjithshme të buxhetit të Ministrisë së Bujqësisë, investimet në pylltari kanë mbetur minimale.

“Në fillim të punës sime në Ministrinë e Bujqësisë, nga rreth dhjetë milionë euro buxhet, dy deri në tre milionë shkonin për pylltari. Sot, me mbi njëqind milionë euro buxhet total, vetëm rreth katër milionë euro ndahen për këtë sektor”, tha Ahmeti

Ahmeti theksoi se pyjet janë një nga asetet kryesore për zhvillimin e turizmit malor dhe eko-turizmit në Kosovë, veçanërisht në mungesë të burimeve të tjera natyrore siç është deti.

“Ne nuk kemi det, por kemi pyje dhe male. Turizmi malor dhe shërbimet që ofrohen në zonat pyjore janë potencial real për rritjen e të hyrave dhe zhvillimin e qëndrueshëm të fshatrave”, deklaroi ai.

Sipas tij, pyjet kontribuojnë edhe në mbrojtjen e tokës, parandalimin e erozionit dhe sigurimin e burimeve të ujit, duke qenë themel për sektorë të tjerë si bujqësia.

“Nuk mund të ketë bujqësi pa pyje. Pyjet mbrojnë tokën, ujin dhe parandalojnë vërshimet”, theksoi Ahmeti.

Ahmeti bëri thirrje për rritje të ndërgjegjësimit institucional dhe riorientim të politikave publike drejt një trajtimi më serioz të sektorit të pylltarisë.

“Institucionet duhet të investojnë më shumë në ajrin tonë, në ujin tonë, në tokën tonë dhe në shëndetin e njerëzve. Pylltaria nuk është luks, por bazë e zhvillimit të qëndrueshëm”, përfundoi ai

Foto: Ridvan Slivova

Sipas drejtorit të Departamentit të Pylltarisë, pyjet nuk duhet parë vetëm si burim i lëndës së drurit, por si resurs me vlera të shumëfishta ekonomike dhe mjedisore.

“Shfrytëzimi i masës drusore është vetëm një e dhjeta e përfitimeve që një vend nxjerr nga pyjet. Pyjet janë ujë, ajër, biodiversitet, turizëm malor dhe produkte pyjore jo drusore që sot gjenerojnë miliona euro eksport”, theksoi ai.

Në këtë podcast u theksua edhe roli kyç i partnerëve ndërkombëtarë, veçanërisht i FAO-s, Suedisë dhe Bashkimit Evropian, në mbështetjen e sektorit të pylltarisë.

Ai paralajmëroi se kjo mbështetje mund të zvogëlohet në të ardhmen, duke bërë thirrje për rritjen e angazhimit institucional dhe buxhetor vendor.

Ky podcast është pjesë e serisë së podcasteve të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO).Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/.

Në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga FAO me mbështetje nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i tretë i serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet”.

Menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve, zbatimi i ligjit dhe investimet shtetërore mbeten sfida kyçe për sektorin e pylltarisë në Kosovë, pavarësisht një kornize ligjore të avancuar dhe mbështetjes së vazhdueshme nga partnerët ndërkombëtarë.

Kështu u tha në episodin ku i ftuar ishte Tahir Ahmeti, Drejtor i Departamentit të Pylltarisë në Ministrinë e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, i cili foli për rolin e institucioneve, sfidat në terren dhe rëndësinë strategjike të pyjeve për zhvillimin e vendit.

“Departamenti i Pylltarisë është departament politikë-bërës në kuadër të Ministrisë së Bujqësisë dhe është përgjegjës për hartimin e politikave, programeve, dokumenteve strategjike, planeve të veprimit dhe kornizës ligjore për menaxhimin e pyjeve në Kosovë”, tha Ahmeti, duke sqaruar përgjegjësitë institucionale të sektorit shkruan Telegrafi.

Sipas Ahmetit, Kosova ka një nga ligjet më të avancuara për pyjet në rajon, të harmonizuar me legjislacionin e Bashkimit Evropian, por problemi kryesor mbetet zbatimi në praktikë.

“Ligji për pyjet rregullon jo vetëm mbrojtjen e pyjeve, por edhe shfrytëzimin e qëndrueshëm të resurseve pyjore, pyllëzimin, kultivimin e pyjeve dhe produktet pyjore jo -drusore. Megjithatë, zbatimi i tij në praktikë nuk përmbush gjithmonë qëllimin për të cilin është hartuar”, theksoi ai.

- YouTube www.youtube.com

Ai shtoi se prerjet ilegale mbeten një prej sfidave kryesore për zhvillimin e sektorit.

“Prerjet ilegale janë konstatuar si sfida kryesore nga të gjithë ekspertët dhe forumet profesionale. Nuk është problem i sotëm, por është intensifikuar sidomos në vitet e pasluftës dhe vazhdon të mbetet problem serioz”, tha Ahmeti transmeton Telegrafi.

Ahmeti kritikoi nivelin e ulët të investimeve dhe buxhetin e ulët për sektorin e pylltarisë, duke theksuar se ky sektor nuk trajtohet në përputhje me rëndësinë që ka.

“Kur flasim për mbi 44 për qind të territorit të Kosovës që është i mbuluar me pyje, buxheti vjetor për pylltari nuk tejkalon katër milionë euro. Kjo është sa ndërtimi i një rruge të vogël në një fshat”, u shpreh ai.

Foto: Ridvan Slivova

Ai theksoi se edhe kapacitetet inspektuese janë të pamjaftueshme për të garantuar zbatimin e ligjit.

“Inspeksioni pyjor ka numër shumë të vogël të inspektorëve dhe kapacitete të mangëta teknike. Pa koordinim institucional dhe pa inspektim efektiv në terren, ligji mbetet vetëm në letër. Menaxhimi i pyjeve nuk është afatshkurtër. Flasim për resurse që kërkojnë vizion, politika dhe strategji qindvjeçare. Ne nuk guxojmë t’ua lëmë gjeneratave të ardhshme pyjet në gjendje më të keqe sesa i kemi marrë”, përfundoi ai.

Ky podcast është pjesë e serisë së podcasteve të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO).Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/.

Kosova ka qenë për një kohë të gjatë në pozicion defanziv në raport me krimet e luftës, për shkak të mungesës së dokumentimit institucional dhe të verifikueshëm.

Kështu ka deklaruar drejtori i Institutit për Krimet e Kryera gjatë Luftës (IKKL), Atdhe Hetemi, në “Përballje Podcast” në Telegrafi.com

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, mungesa e një arkive shtetërore të dokumentuar profesionalisht ka bërë që Kosova, ndonëse viktimë e krimeve të luftës, të mos ketë pasur mjetet e nevojshme për t’iu kundërvënë narrativave të rreme dhe propagandës nga Serbia.

“Si rezultat i mungesës së dokumentimit në mënyrë të mirëfilltë dhe të institucionalizuar, Kosova për vite ka marrë një pozicion defanziv sa i përket krimeve të luftës”, ka thënë Hetemi.

Ai theksoi se kjo situatë ka ndikuar edhe në mënyrën se si krimet janë trajtuar në arenën ndërkombëtare, përfshirë studimet, raportimet dhe prodhimet dokumentare që shpesh kanë ardhur nga palë të tjera.

“Na ka munguar dokumentimi i besueshëm që mund të ndahej me ambasada, studiues, gazetarë dhe institucione ndërkombëtare,” u shpreh ai.

Sipas Hetemit, ky boshllëk ka nisur të mbushet vetëm vitet e fundit përmes krijimit dhe funksionalizimit të IKKL-së, i cili po ndërton një arkiv të verifikuar me standarde profesionale dhe metodologji shkencore.

Ai shtoi se dokumentimi institucional nuk është i rëndësishëm vetëm për drejtësinë tranzicionale, por edhe për pozicionin politik dhe diplomatik të Kosovës.

“Vetëm me dokumente të verifikuara, Kosova mund të kalojë nga mbrojtja në prezantimin aktiv të së vërtetës historike,” tha Hetemi.

Në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga FAO me mbështetje nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i tretë i serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet”.

Edhe pse Kosova ka nevojë urgjente për profesionistë të pylltarisë, dhjetëra të rinj të diplomuar në këtë fushë mbesin të papunë për shkak të politikave të pafavorshme dhe mungesës së zbatimit të ligjit.

Kështu vlerëson prof. Faruk Bojaxhi nga Universiteti i Prizrenit, duke ngritur shqetësimin për mospërputhjen mes arsimit dhe tregut të punës në sektorin pyjor.

Sipas Bojaxhit, gjatë tetë viteve të fundit janë diplomuar rreth 60–70 studentë në Shkencat e Pyjeve, ndërsa institucionet publike kanë punësuar vetëm dy prej tyre, pavarësisht mungesës së theksuar të stafit profesional në agjencitë dhe drejtoritë pyjore.

“Ka drejtori rajonale që nuk kanë asnjë inxhinier pylltari, ndërkohë që studentët tanë diplomojnë dhe mbesin pa punë. Nevojat ekzistojnë, por ligji nuk zbatohet,” thotë Bojaxhi shkruan Telegrafi.

Një nga pengesat kryesore, sipas tij, është kërkesa ligjore për përvojë pune trevjeçare edhe për pozita fillestare.

“Është absurde t’i kërkosh përvojë pune një të riu që sapo ka diplomuar, sidomos në një sektor ku nuk ka kompani private të mjaftueshme për ta fituar atë përvojë,” thekson profesori.

- YouTube www.youtube.com

Ai shton se kjo situatë jo vetëm që demotivon të rinjtë të zgjedhin studimet në pylltari, por rrezikon drejtpërdrejt edhe menaxhimin e pyjeve dhe mbrojtjen e mjedisit në Kosovë.

“Ligjet ekzistojnë dhe janë të harmonizuara me Bashkimin Evropian. Problemi është se ato nuk zbatohen. Nëse do të zbatoheshin, Kosova nuk do të kishte krizë të kuadrove në pylltari,” përfundon Bojaxhi.

Ky podcast është pjesë e serisë së podcasteve të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO. Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërish pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/.

Në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi - FAO me mbështetje nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i tretë i serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet”.

Edukimi i të rinjve në fushën e pylltarisë mbetet një nga faktorët kyç për menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve dhe përballjen me ndryshimet klimatike në Kosovë.

Kështu vlerëson prof. Faruk Bojaxhi nga Universiteti i Prizrenit, i cili ishte mysafir në episodin e radhës të podcastit mbi rezultatet e programit për menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve.

Sipas Bojaxhit, sektori i pylltarisë është strategjik për vendin, duke pasur parasysh se rreth 44.7 për qind e territorit të Kosovës është i mbuluar me pyje dhe toka pyjore, ndërsa menaxhimi i tyre kërkon kuadro të përgatitur profesionalisht.

“Pylltaria është një nga sektorët pa të cilët nuk mund të flasim për jetë, ajër të pastër dhe stabilitet mjedisor. Për ta menaxhuar këtë pasuri, Kosova ka nevojë për të rinj të edukuar dhe të motivuar,” thekson Bojaxhi shkruan Telegrafi.

- YouTube www.youtube.com

Profesori vlerëson se ekziston interes i qëndrueshëm i të rinjve për studime në Shkencat e Pyjeve, por problemi kryesor mbetet punësimi pas diplomimit, pavarësisht nevojave reale në institucione publike.

“Ne kemi diplomuar dhjetëra studentë, ndërsa institucionet publike kanë punësuar vetëm dy. Në anën tjetër, agjencitë dhe drejtoritë pyjore vuajnë nga mungesa e inxhinierëve,” shprehet ai.

Sipas tij, ligjet ekzistuese dhe kërkesa për përvojë pune paraprake po i penalizojnë të rinjtë, duke i demotivuar ata që të orientohen drejt kësaj fushe, pavarësisht rëndësisë së saj.

Një element që Bojaxhi e veçon si përparësi të edukimit pyjor është kombinimi i teorisë me praktikën në terren.

Sipas tij studentët zhvillojnë praktika profesionale në pyje, laboratorë dhe institucione publike, duke u përgatitur për sfidat reale të profesionit.

“Nuk ka pylltari pa terren. Studentët tanë dalin në pyje, bëjnë matje, vlerësime dhe mësojnë drejtpërdrejt se si menaxhohet një pasuri natyrore,” thotë ai.

Sipas profesorit, teknologjia moderne ka ndryshuar rrënjësisht mënyrën e menaxhimit të pyjeve – nga inventarizimi digjital, përdorimi i GPS-it dhe softuerëve analitikë, deri te mekanizimi i punëve të rënda në terren.

Po ashtu, studentët e pylltarisë kanë mundësi të përfshihen në shkëmbime ndërkombëtare, përmes programeve si Erasmus+, si dhe në projekte kërkimore të mbështetura nga Bashkimi Evropian.

“Sot studentët tanë kanë dhjetëfish më shumë mundësi se gjeneratat e mëparshme – çështja është sa janë të gatshëm t’i shfrytëzojnë ato,” thekson Bojaxhi.

Në fund, profesori apelon që pylltaria të shihet jo vetëm si profesion, por si mision për të ardhmen e vendit dhe të planetit.

“Kush dëshiron të kontribuojë për Kosovën, për fëmijët e tij dhe për të ardhmen e planetit, duhet ta konsiderojë seriozisht edukimin në pylltari. Pa pyje nuk ka jetë,” përfundon ai.

Ky podcast është pjesë e serisë së podcasteve të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO).

Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/.

Episodi i radhës i “Përballje Podcast”, sjell një bisedë me drejtorin e Institutit për Krimet e Kryera gjatë Luftës (IKKL), Atdhe Hetemin, i cili shpalos mandatin, punën deri tani dhe sfidat e dokumentimit të krimeve të luftës në Kosovë.

Biseda nis me një nga kapitujt më të rëndësishëm të kujtesës kolektive, mënyrën si Kosova po e ndërton arkivin e vet historik për krimet e kryera nga forcat serbe.

Hetemi sqaroi se instituti ka një kornizë të qartë ligjore për dokumentimin e krimeve kundër njerëzimit, krimeve ekonomike, psiko-sociale, dëmeve në ambient dhe shkatërrimit të trashëgimisë kulturore.

Periudha prioritare mbetet 1 janar 1998 – qershor 1999, por ligji i jep hapësirë edhe për dokumentimin e krimeve që çuan drejt luftës – përfshirë helmimet e nxënësve në vitet ’90 dhe vrasjet e ushtarëve shqiptarë në ish-APJ.

Një pjesë e rëndësishme e episodit i kushtohet helmimeve të nxënësve në vitet 1990–1992, një temë që gjeneratat e reja pothuajse nuk e njohin.

IKKL ka nisur dokumentimin e këtij kapitulli tragjik, i cili deri më sot nuk ka qenë i institucionalizuar.

“Është e dhimbshme që si shoqëri nuk kemi arritur t’i dokumentojmë krimet në periudhat më të hershme”, thotë Hetemi në “Përballje Podcast” me kryeredaktorin e Telegrafit Muhamet Hajrullahu duke theksuar se mungesa e dokumentimit ka lënë boshllëqe të mëdha.

- YouTube www.youtube.com

Një pjesë me rëndësi e diskutimit shpjegon procesin e dorëzimit, arkivimit dhe verifikimit të materialeve.

IKKL sot funksionon me procesverbale, regjistra, fonde arkivore me emër të dorëzuesit dhe standarde të avancuara profesionale, duke e bërë institutin një qendër reference për studiues, gazetarë, producentë dhe institucione ndërkombëtare.

Në vetëm dy vite, IKKL ka grumbulluar materiale nga 650–700 burime të ndryshme, përfshirë dokumente nga fotoreporterë të luftës, media vendore e ndërkombëtare, viktima të mbijetuara, familjarë të tyre dhe institucione të huaja.

Arkiva përfshin materiale të ardhura nga 14 shtete dhe vihet në dispozicion për hulumtime akademike, punime shkencore, dokumentarë dhe projekte të ndryshme kulturore.

Sipas Hetemit, kjo e ka shndërruar institutin në një “nyje të grumbullimit dhe shpërndarjes së së vërtetës historike”.

Një temë tjetër e ndjeshme që prek episodi është përballja me propagandën serbe, përfshirë dokumentarët që synojnë të shtrembërojnë ngjarjet e luftës.

Foto: Ridvan Slivova

Sipas Hetemit, Kosova historikisht ka qenë në pozicion mbrojtës për shkak të mungesës së dokumentimit institucional, por këtë boshllëk po e mbush gradualisht IKKL me punë të qëndrueshme dhe të verifikueshme profesionalisht.

Hetemi tregon se kur u emërua drejtor në vitin 2023, institucioni kishte vetëm një staf – atë vetë.

“Sot janë mbi 40 punonjës, të shtrirë në të gjitha rajonet e Kosovës, me arkiv të standardeve ndërkombëtare dhe projekte të shumta kërkimore e kulturore”, ka deklaruar ai.

Episodi trajton rëndësinë e mbështetjes institucionale dhe financiare, rolin e shtetit, por edhe përgjegjësinë e shoqërisë për të mos e injoruar të kaluarën./Telegrafi/.

Në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga FAO me mbështetje nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i dytë i serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet”.

Eksperti i pylltarisë në programin e FAO-s, Ergin Hajredini, ka thënë se Kosova duhet të nisë procesin e certifikimit të pyjeve, nëse synon të eksportojë produkte të drurit drejt tregjeve të Bashkimit Evropian. Sipas tij, BE-ja ka kërkesa strikte dhe produktet që eksportohen duhet të kenë lëndë të parë të certifikuar, gjë që aktualisht pyjet e Kosovës nuk e përmbushin.

“Është kërkesë e Bashkimit Evropian që nuk mund të eksportosh produkte pa lëndë të parë të certifikuar. Druri është baza dhe pyjet tona ende nuk e kanë këtë status,” deklaroi Hajredini.

Për këtë arsye, shumë kompani vendore detyrohen të furnizohen me dru nga vende fqinje si Bosnja, e cila ka pothuajse të gjithë pyjet e certifikuar.

- YouTube www.youtube.com

Megjithatë, ai thekson se zhvillimi i metodologjisë së re të planeve të menaxhimit shumëqëllimor, e realizuar së fundi me mbështetjen e FAO-s, krijon për herë të parë bazën që Kosova ta nisë këtë proces.

“Metodologjia e re dhe qasja e re e menaxhimit ofrojnë mundësinë që Kosova të fillojë certifikimin. Certifikata garanton se pyjet menaxhohen si ekosistem i plotë, jo vetëm si burim druri,” tha ai.

Foto: Ridvan Slivova

Sipas Hajredinit, certifikimi siguron që pyjet nuk janë dëmtuar nga prerjet ilegale, respektohen vlerat e biodiversitetit dhe menaxhimi bëhet në harmoni me ekosistemin.

Ky podcast është realizuar në “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë. Zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO). Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/

Në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga FAO me mbështetje nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i dytë i serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet”.

Në këtë episod të veçantë, eksperti i pylltarisë nga FAO Ergin Hajredini ka shpalosur sfidat dhe prioritetet e menaxhimit të pyjeve në Kosovë, një sektor që mbetet shtyllë e biodiversitetit, ekonomisë rurale dhe mbrojtjes nga ndryshimet klimatike.

Hajredini thekson se pyjet mbulojnë rreth 46% të territorit të vendit dhe roli i tyre shkon shumë përtej prodhimit të drurit.

“Pyjet nuk ofrojnë vetëm drurin. Ato janë burimi kryesor i biodiversitetit, filtrimit të ujit dhe sekuestrimit të karbonit. Janë thelbësore për shëndetin e qytetarëve dhe të ekosistemit,” thotë ai shkruan Telegrafi.

Sipas Hajredinit, prerjet ilegale mbeten kërcënimi më i madh për resurset pyjore, me dëme që llogariten mbi 1.5 milion metër kub drurë në vit.

“Prerjet ilegale janë kërcënimi kryesor i pyjeve, me pastaj vijnë zjarret, të cilat me ndryshimet klimatike po shfaqen më shpesh dhe janë shumë më shkatërruese,” ka deklaruar Hajredini në Telegrafi.com

Sipas tij FAO ka mbështetur Agjencionin Pyjor të Kosovës me përmirësimin e metodave të planifikimit të menaxhimit me pyje, trajnime profesionale nga specialistë të vendeve të zhvilluara, zhvillimin e teknologjive moderne të menaxhimit dhe monitorimit të pyjeve shoqëruar me pajisje digjitale si dronë, GPS profesionalë dhe kamera kurth për monitorim të saktë të gjendjes së pyjeve.

“Këto mjete na japin pasqyrë reale të situatës në terren dhe ndihmojnë në identifikimin e prerjeve ilegale dhe zjarreve në kohë. Banorët që jetojnë pranë pyjeve janë të parët që preken nga pasojat e degradimit te pyjeve. Prandaj nevojitet komunikim i vazhdueshëm dhe përfshirje e tyre në te gjitha proceset duke i adresuar nevojat e komunitetit,” thotë ai, duke theksuar se fushatat e ndërgjegjësimit dhe kampet pyjore kanë rritur dukshëm vetëdijen, sidomos te të rinjtë”, ka potencuar ai.

Sipas Hajredinit një nga arritjet më të rëndësishme të programit është strategjia e re e sektorit të pylltarisë, përditësimi i metodologjisë së hartimit të planeve menaxhuese bazuar në aspekte shumëqëllimore dhe në funksion, realizimi i ciklit të tretë të Inventarizimit Kombëtar të pyjeve, ngritja e kapaciteteve për luftimin e sëmundjeve në pyje, si dhe funksionalizimi i Qendrës së Trajnimit në Blinajë, që tashmë shërben si hapësira e parë në vend për edukim profesional në fushën e pyjeve.

“Qendra në Blinajë ofron kushte ideale për trajnim praktik. Mund ta përdorin institucionet, studentët dhe komuniteti – është investim për të ardhmen,” thekson Hajredini.

Foto: Ridvan Slivova

Sipas tij, planet e reja të menaxhimit shumëqëllimor, të harmonizuara me kërkesat e BE-së, hapin rrugën për certifikimin e pyjeve, një proces që do të mundësojë eksport të sigurt të drurit dhe produkteve të pyjeve.

“Metodologjia e re na mundëson të fillojmë certifikimin e pyjeve dhe të rrisim potencialin ekonomik të qëndrueshëm te sektorit,” shpjegon ai.

Potenciali ekonomik, sipas tij, është i konsiderueshëm por kërkon ndryshim qasjeje ne menaxhim.

“Duhet më shumë investim ne sektor, më shumë vëmendje institucionale dhe më shumë ekspertë te pyjeve ne Agjencinë Pyjore të Kosovës për realizimin e aktiviteteve profesionale në terren. Nuk mjafton administrata, na duhen profesionistë që punojnë drejtpërdrejt me pyjet,” thekson ai.

Në fund, ai apelon se rruga e nisur duhet të vazhdojë.

“Çdo proces i madh ka një fillim. Me investime dhe koordinim të duhur, Kosova mund të ndërtojë një sektor pyjor modern dhe të qëndrueshëm”, ka shtuar ai.

Ky podcast është realizuar në “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë. Zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO). Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/

Ekonomisti Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest ka ngritur shqetësimin se struktura e investimeve të huaja direkte në Kosovë është e gabuar dhe nuk po kontribuon në zhvillimin real të ekonomisë.

Sipas tij, shumica e kapitalit të jashtëm po derdhet në patundshmëri, në vend se të investohet në sektorë që krijojnë vlerë të shtuar, punësim dhe eksport.

Mustafa tha në “Përballje Podcast” se kjo prirje është një nga arsyet pse ekonomia e Kosovës vazhdon të mbetet e brishtë dhe e varur nga importet transmeton Telegrafi.

Ai shtoi se mungesa e stabilitetit politik dhe perceptimi për konflikt të vazhdueshëm ndikojnë drejtpërdrejt në vendimmarrjen e investitorëve.

- YouTube www.youtube.com

“Investimet e jashtme janë kryesisht në patundshmëri, jo në sektorë prodhues që krijojnë vlerë të shtuar. Cili investitor i huaj vjen me investu në një vend ku në Google sheh konflikt politik permanent...”, ka shtuar ai.

Sipas Mustafës, Kosova ka nevojë për politika të qarta industriale dhe stimuj për sektorët prodhues, në mënyrë që investimet e huaja të orientohen drejt aktiviteteve që rrisin eksportin, përmirësojnë bilancin tregtar dhe krijojnë vende pune të qëndrueshme./Telegrafi/.

Në episodin e parë të serisë së podcasteve të FAO-s për menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve, eksperti i pylltarisë Fatos Mulla tregoi për problemin më të madh që po e dëmton pylltarinë në Kosovë e që janë prerjet ilegale dhe mungesa e kontrollit në terren.

Ky podcat u realizua në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga FAO me financim nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i parë i serisë së podcasteve kushtuar sektorit të pyjeve.

Mulla tha se situata është serioze dhe se shumë zona tashmë kanë pësuar dëme të pariparueshme, transmeton Telegrafi.

“Në shumë zona, pyetjet po humbasin për shkak të mungesës së kontrollit dhe planifikimit”, ka deklaruar Mulla.

- YouTube www.youtube.com

Sipas tij, kapacitetet aktuale të institucioneve nuk janë të mjaftueshme për ta menaxhuar territorin pyjor të vendit.

“Nuk bëhet kontroll i mjaftueshëm sepse është gati e pamundur të mbulohet i gjithë territori”, ka shtuar ai.

Problemi përkeqësohet sipas tij sidomos gjatë sezonit të dimrit, kur kërkesa për dru të zjarrit rritet.

Mulla tërhoqi vëmendjen edhe për prerjet ilegale në pronat private, të cilat shpesh nuk raportohen, duke krijuar mungesë transparence në sasinë reale të drurit të nxjerrë nga pyjet e Kosovës.

Foto: Ridvan Slivova

Ai theksoi se, pavarësisht projekteve të mbështetura nga donatorët ndërkombëtarë dhe përparimeve në digjitalizim, sfidat në terren mbeten të mëdha dhe kërkojnë një qasje më të koordinuar të institucioneve.

Ky podcast është realizuar në “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë. Zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO). Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/

Në kuadër të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi - FAO me financim nga Bashkimi Evropian dhe Suedia, është publikuar episodi i parë i serisë së podcasteve “Duaj e Ruaj Pyjet”, kushtuar sektorit pyjor në vend.

Ky episod sjell një diskutim me Fatos Mullën, inxhinier i diplomuar i pyjeve dhe ekspert me përvojë shumëvjeçare në zhvillimin e qëndrueshëm dhe menaxhimin e burimeve natyrore.

Në fokus të diskutimit ka qenë rëndësia e pyjeve për shoqërinë, ekonominë dhe mjedisin në Kosovë, por edhe sfidat e mëdha me të cilat përballet sot sektori pyjor.

- YouTube www.youtube.com

Mulla e filloi diskutimin duke theksuar rolin themelor që luajnë pyjet në jetën e përditshme.

“Pyjet janë në fryma e vendit tonë. Ato pastrojnë ajrin që thithim, ruajnë ujin që pijmë, mbrojnë tokën ku mbjellim dhe japin jetë me çdo stinë”, ka thënë ai.

Sipas tij, Kosova ka një potencial të madh pyjor që shpesh nënvlerësohet. “Gati pesëdhjetë përqind e territorit të Kosovës është e mbuluar me pyje apo tokë pyjore.”

Kjo gjendje dhe ky fakt e vendos sektorin pyjor si një nga komponentët më strategjik të zhvillimit ekonomik dhe mjedisor në Kosovë.

Prerjet ilegale dhe mungesa e kontrollit – rreziku më i madh për pyjet

Një nga shqetësimet më të mëdha që ngriti Mulla lidhet me dukurit e prerjeve ilegale të pyjeve, të cilat vazhdojnë ta dëmtojnë seriozisht sektorin.

“Sfida më mëdha në Kosovë vazhdon të jetë prerjet ilegale. Në shumë zona të Kosovës, pyjet po humbasin për shkak të mungesës së kontrollit dhe planifikimit. Nuk bëhet kontroll i mjaftueshëm sepse është gati e pamundur të mbulohet i gjithë territori”, ka shtuar ai.

Ky fenomen përfshin edhe prerje të pakontrolluara në pronat private, për të cilat nuk raportohet sasia reale e drurit të nxjerrë.

Mulla theksoi se institucioni kryesor që merret me pyjet, Agjencia e Pyjeve të Kosovës, po përballet me mungesë serioze të stafit profesional.

“Sot punojnë diku më pak se njëzet e pesë ekspertë të pyjeve. Nuk mund t’i menaxhosh gati gjysmë milioni hektarësh pyje me njëqind e pesëdhjetë punëtorë”, deklaruar ai.

Ai tha se profesioni i pylltarit nuk po tërheq të rinj, për shkak të pagave të ulëta dhe mungesës së investimeve.

Mulla nënvizoi rolin e madh të partnerëve ndërkombëtarë, sidomos të qeverisë suedeze.

“Diku afro njëzet milion euro janë investu deri tash vetëm nga qeveria suedeze. Tani çdo ekspert mundet me një iPad apo me telefon celular t’i fusë të dhënat e gjendjes së pyjeve”, ka shtuar ai.

Ligji i ri për pyjet – modern, por zbatimi mbetet sfidë

Ligji i ri për pyjet, i hartuar me mbështetjen e ekspertëve të FAO-s dhe të Suedisë, konsiderohet një kornizë moderne. Por, sipas Mullës, ai nuk po zbatohet plotësisht.

“Ky është një ligj modern, por zbatueshmëria e tij mbetet sfidë… akte të rëndësishme nënligjore akoma mungojnë”, ka deklaruar ai.

Pa këto akte sipas tij procesi i zbatimit mbetet i ngadalshëm dhe i fragmentuar.

Foto: Ridvan Slivova

Ai deklaron se pyjet nuk janë vetëm pasuri natyrore, por edhe burim i drejtpërdrejtë i zhvillimit ekonomik lokal dhe nacional, nga industria e drurit, te turizmi dhe produktet pyjore.

“Pyjet janë pasuri kombëtare… duhet t’u japim brezave të ardhshëm pyje të mirëmenaxhuara e të shëndetshme", ka potencuar Mulla.

Ai theksoi se përgjegjësia për mirëmbajtjen e pyjeve është e përbashkët për qytetarët, institucionet dhe komunitetet.

Ky episod i parë shënon nisjen e një serie të dedikuar për sfidat, mundësitë dhe të ardhmen e sektorit të pyjeve në Kosovë.

Ky podcast është pjesë e serisë së podcasteve të programit “Mbështetje për fuqizimin e menaxhimit të qëndrueshëm dhe shumëqëllimor të pyjeve për të përmirësuar jetesën në vendet rurale dhe për të adresuar ndryshimin klimatik në Kosovë”, të zbatuar nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqim dhe Bujqësi – FAO).

Video është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian dhe Suedisë. Përmbajtja e saj nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian dhe Suedisë./Telegrafi/.

Ekonomisti dhe profesori Muhamet Mustafa nga Instituti Riinvest ka paraqitur një listë të qartë rekomandimesh strategjike për rimëkëmbjen ekonomike të Kosovës, duke theksuar se vendi mund të ketë përparim të qëndrueshëm vetëm nëse ndërmerren reforma të thella dhe të bazuara në analizë profesionale.

Mustafa në “Përballje Podcast” tha se Kosova ka nevojë për një qasje të re dhe një model të ri ekonomik të ndërtuar nga ekspertë vendorë dhe ndërkombëtarë, të cilët mund të krijojnë një strategji afatgjatë të rritjes.

“Modeli aktual i rritjes i bazuar në konsum dhe importe, e ka kufizuar përparimin ekonomik të vendit”, ka deklaruar ai.

Ai nënvizoi se ekonomia nuk mund të vazhdojë të mbështetet në konsumin e brendshëm dhe remitancat, por duhet të krijojë mekanizma zhvillimorë më të qëndrueshëm.

- YouTube www.youtube.com

Sipas Mustafës, zhvillimi ekonomik i Kosovës varet drejtpërdrejt nga investimet në kapitalin njerëzor, të cilin ai e cilësoi si “themelin e çdo zhvillimi të qëndrueshëm”.

Profesori Mustafa kërkoi rritje të financimit për kërkim shkencor, lidhje të universiteteve me ekonominë reale, stimulim të inovacionit dhe teknologjisë rritje të kapaciteteve profesionale.

Ekonomisti tha se Kosova investon shumë më pak se vendet e rajonit në kërkim dhe zhvillim, gjë që e pengon konkurrueshmërinë dhe modernizimin e ekonomisë.

Sipas tij, qeveria duhet të sjellë buxhete funksionale dhe realiste e të marrë vendime të mbështetura në analiza.

Ai theksoi se qeverisja ekonomike nuk mund të funksionojë përmes improvizimit, por përmes planifikimit të strukturuar dhe monitorimit të rregullt të performancës.

Një ndër rekomandimet kryesore të Mustafës është zhvendosja e prioritetit drejt industrisë përpunuese, të cilën ai e sheh si potencialin më të madh të rritjes.

“Nëse ne e stimulojmë prodhimin vendor, zvogëlojmë importin dhe krijojmë eksport, atëherë rritja rritet në mënyrë natyrore.”

Ai theksoi se zhvillimi i një baze të fortë industriale do të ndikonte drejtpërdrejt në balancën tregtare, punësim dhe stabilitet ekonomik.

Mustafa paralajmëroi se situatat e vazhdueshme të bllokadave politike dhe zvarritjet institucionale e dëmtojnë seriozisht ekonominë e vendit.

Ai shprehu shqetësim se Kosova mund të humbasë fonde të rëndësishme nga Bashkimi Evropian nëse nuk formohet shpejt qeveria e re pas zgjedhjeve.

Ai tha se stabiliteti politik është parakusht për çdo reformë ekonomike dhe për tërheqjen e investimeve të huaja./Telegrafi/.