Kombëtarja e Serbisë rrezikon një dënim të ashpër nga FIFA, pas ngjarjeve të ndodhura gjatë ndeshjes me Anglinë në Beograd, e vlefshme për kualifikueset e Botërorit 2026. Në aspektin sportiv, Serbia pësoi një humbje të rëndë 0-5 përballë anglezëve, me golat e Harry Kane, Noni Madueke, Ezri Konsa, Marc Guehi dhe Marcus Rashford (nga penalltia). Por më problematike për FSS janë incidentet e ndodhura në tribuna.

Sipas mediave britanike, veçanërisht portalit “Sportbible”, sjellja e tifozëve serbë mund t’i kushtojë Serbisë sanksione të rënda. Në stadium u shfaq një banderolë me mesazhin “Kosova është zemra e Serbisë”, ndërsa u dëgjuan edhe kore mbi Kosovën dhe Metohinë. Këto veprime kanë nxitur reagime nga autoritetet në Kosovë, të cilët kërkuan nga FIFA dhe UEFA masa të menjëhershme.

Ndeshja u ndërpre për pak minuta pasi një lazer u drejtua në fytyrën e mbrojtësit anglez Ezri Konsa, ndërsa spikeri i stadiumit u detyrua të paralajmëronte publikun për ndalimin e përdorimit të lazerëve dhe piroteknikës. Gjithashtu, raportohen raste ku tifozët përdorën fishkëllima artificiale për të hutuar lojtarët në fushë./ Koja jone/ KultPlus.com

Për pesë ditë do të shfaqen mbi 30 filma dokumentarë e artistikë, nga Kosova, Zvicra dhe diaspora. Portugalia është vendi mysafir i festivalit.

Sonte bëhet hapja e festivalit “Kino Kosova”, në Bernë. Është edicioni i gjashtë i këtij festivali i cili, me çdo edicion të ri po shënon rritje në sasi dhe në cilësi.

Kësaj here, filmdashësit do të kenë rastin që për pesë ditë ose mbrëmje, të shohin mbi 30 filma të përzgjedhur, dokumentarë e artistikë, të metrazhit të shkurtë e të gjatë, nga Kosova, Zvicra dhe diaspora. Vend mysafir i festivalit këtë vit do të jetë Portugalia. Krahas filmave do të ketë edhe debate, koncerte dhe ekspozita të arteve pamore.

Albinfo.ch edhe kësaj here është sponsor medial i festivalit.

Edicioni i gjashtë i “Kino Kosovës” zhvillohet nga 10 (sonte) deri më 14 shtator nën temën “Sense of Purpose”, që pasqyron tensionin midis ndjenjës së humbjes dhe gjetjes së forcës, duke sfiduar audiencën të reflektojë mbi rolin e artistit dhe komunitetit artistik në kohë të trazuar, shkruan albinfo.ch.

Drejtori artistik, Sabahet Meta, thekson se festivali synon të krijojë hapësira ku publiku mund të gjejë frymëzim dhe të ndjejë lidhjen me ngjarjet kulturore dhe politike në vend dhe botë.

Në program janë përfshirë filma nga regjisorë kosovarë si Samir Karahoda, Norika Sefa, Ilir Hasanaj, Ibër Deari, Besim Ugzmajli, Florenc Papas, Belkis Bayrak, Aulona Fetahaj, si dhe një numër filmash nga Portugalia, mysafire e këtij edicioni, në kuadër të programit “Close-up: Portugal”. Zgjedhja e saj lidhet drejtpërdrejt me misionin që ka Kino Kosova: të trajtojë përmes filmit temat e migrimit, identitetit dhe përvojave të përbashkëta njerëzore, duke nxitur dialogun ndërkulturor. Pastaj, Kosova dhe Portugalia ndajnë një histori të rëndësishme në raport me Zvicrën. Të dy komunitetet kanë dhënë dhe vazhdojnë të japin kontribut të çmuar në jetën ekonomike, shoqërore dhe kulturore të vendit,  realitet që pasqyrohet edhe në kinematografinë e tyre.

Në Bernë do të takohen zërat e rinj të kinemasë kosovare me realizmin poetik të kinemasë portugeze. Programi i vendit mysafir është kuruar nga Cíntia Gil, e njohur për punën e saj në festivalin prestigjioz Doclisboa.

Eksplorimi i temave që lidhen me identitetin kulturor

Festivali gjithashtu përfshin programin “Swiss Shorts” dhe projektin “Re-Connect”, bashkëpunim mes artistëve të rinj nga Kosova dhe Zvicra për të eksploruar tema si identiteti, trashëgimia kulturore, demokracia dhe të drejtat e njeriut.

Muzika shqiptare është e pranishme me performanca nga Agona Sporta, ndërsa ekspozita e artistit Yll Xhaferi dhe dy panele diskutimi përforcojnë temën e festivalit.

“Kino Kosova” nuk është thjesht një festival filmi; ai funksionon si një platformë që lidh komunitetin shqiptar me atë zviceran, duke trajtuar çështje shoqërore, kulturore dhe politike dhe duke nxitur dialogun ndërkulturor.

Në këtë edicion publiku do të ketë mundësinë të shohë premierat zvicerane të filmave “Luna Park” dhe “Everybody Calls Redjo”.

Programi i Filmave

Edicioni i këtij viti sjell mbi 30 filma artistikë dhe dokumentarë, të gjatë e të shkurtër, që eksplorojnë ekuilibrin mes shpresës për një të ardhme më të mirë dhe sfidës për t’u përballur me realitetin.

Në një program të veçantë do të prezantohen edhe filma të shkurtër zviceranë, të kuruar nga John Canciani, drejtor artistik i festivalit Kurzfilmtage Winterthur.

Adriana Matoshi, në fokus të festivalit

Në qendër të vëmendjes është aktorja kosovare Adriana Matoshi, e njohur për rolet e saj në filma si Zana, The Marriage, Aga’s House dhe Cold November (aktualisht në Netflix), vepra që janë shfaqur në pesë vitet e fundit në Kino Kosova. Ndërsa në këtë edicion do të shfaqen dy filma me pjesëmarrjen e saj: “Luna Park” dhe “Everybody Calls Redjo”, që do të kenë premierën e tyre zvicerane në Kino Kosova./ Albinfo.ch/ KultPlus.com

Naser Shatrolli

Teatri i Gostivarit u shfaq në natën e dytë të festivalit të teatrove në Suharekë

Mardhënja ishte në strumbullin e tematikës.

George Bernard Shaw, dramaturg anglez, është autori i këtij tregimi, materialit të të cilit, regjisori Fatos Berisha, i ka bërë ndërhyrjet dhe lidhjet dramaturgjike në një kontekst modern.

Në thelb, në stukturën e pjesës shpërfaqet reflektimi dhe pozita e personazheve, varësisht nga ingranazhi, potenciali dhe intelektualizmi që është realitet i kufijve ndarës mes polesh karakteriale dhe qytetarie.

Ndërsa manipulimi njerëzor, dhelpëria apo dinakëria janë konjukturë e strukturuar prej kohësh që fshehen në buzëqeshjen e secilit, sikundër që ilariteti, komunikimi artificial dhe ato bëhen pjësë e rutinës, për të qenë dikushi diku, duke zotëruar rrethanat e plazhës, marketit, shtëpisë dhe ambiente të ngjashme.

Në shfaqje kishte pesë personazhe të cilët krijuan ndjeshmëri publike realisht.

Fabula ndërthuret mes çiftesh duke krijuar simptoma intriguese; Një shkrimtar hulumton vetminë për të kapur përmes frymëzimit të detit veçantitë e natyrës. Në anën tjetër, shfaqet një qytetare e rëndomtë që nuk e paraprojekton gjykimin krijues gjersa frymëzimin apo shkrimtarinë e shkrimtarit nuk e kupton si ajr ushqyes në mendjet e botës së moderuar.

Ndërkohë shfaqet një çift tjetër që duan marrdhënje të momentit, porse marrëveshjen duan që ta sinkronizojnë mes dy burrave njëri që është legjitim ndërsa tjetri ilegjitim në aspektin administrativ.

Në tërësi, drama përkon me mardhënjet dhe domeinin e të çuditshmes, ndërsa absurdi qëndron në zallin e nevojës së tyre, sikundër dhe paradoskaliteti që jetësohet në procesin e njohjes.

Thjeshtësia regjisoriale e veçon pjesën, element të rëndomësisë, natyra e detit shqiptar, dritat, ulëset, shezllongët, gomat e ujit, varfëria e marketit, mollët, qepët, që shpërfaqen në procesin krijues si rekuizita për ta përshkruar proceduralisht rrjedhën kronologjke të shfaqjes dhe të idesë dhe karakterin e individit si mënyrë jetese dhe e mirësjelles për ta.

Regjisura fshehet pas fjalës më tepër, ndërsa vokacioni shtresëzohet ose shkon në fjalët që çojnë drejt një mardhënjeje artificiale por në fund manifestohet e gjithë kurora e trajtës skematike me një dasmë turbofolkloriste, e tipit të rajonit ballkanik, të ngjashme me dasmat turke dhe shqiptare dhe më gjerë se kaq, meqë velloja, lulet, rituali i tyre, janë pjesë e pandashme e shoqërive në tërësi.

Regjisori e shpërfaq qëllimshëm këtë segement në fund të pjesës për të reflektuar si shoqëri dhe për të kapur trenin e gëzimit meqë formati është komik.

Ishte hipokrizi reale,ndërsa humori, sarkazma qëndronin brenda stilit dhe strukturës foliore, mjete këto, që provokonin publikun meqë ndërhynin përgjatë lojës me duartrokitje.

Formati përkon me natyrën e filmit dhe shkon kah dokumentariteti ose realitet i skajshëm, pa ndonjë mbështjellës të theksuar estetik fakti që rrethana ku luhej ideja ishte e mbuluar me drita të zakonshme ndërsa ndriçimi ishte po ai i zakonshmi që e shohim në përditshmërinë e të jetuarit rutinor.

Ishte shfaqje e publikut të kohës./ KultPlus.com

Dyshohet për varr masiv, lokacion që deri më tani është përdorë si deponi e mbeturinave. Për këtë ka njoftuar kryetari i Komisionit Qeveritar për Persona të Zhdukur, Andin Hoti, njoftim që e ka bërë nëpërjet rrjeteve sociale. Bëhet e ditur se ky lokacion është Kozhlje afër Novi Sadit. 

“Ky lokacion ka nisur të vlerësohet që nga viti i kaluar, por më pas është shtyrë nga pala serbe. Vetëm pas presionit të vazhdueshëm, edhe ndërkombëtar, Serbia ka filluar procesin e vlerësimit. Duhet theksuar se kjo po ndodh pas një zjarri që për gati dy muaj ka kapluar atë zonë. Nga Kosova sot është deleguar një ekip i përbërë nga z. Kushtrim Gara, z. Ditor Haliti dhe z. Valon Hyseni. Aktualisht në terren janë të pranishëm edhe ICRC dhe EULEX, krahas palës serbe. Sot po kryhet vlerësimi dhe më pas do të shihet mundësia për fillimin e punimeve. 

Ajo që ka rëndësi të veçantë është që të mos lejohet Serbia ta kthejë Kozhljen në një proces të pafund, siç ndodhi me Kizhevakun dhe Rudnicën, duke zvarritur punimet me vite të tëra dhe duke mos dhënë koordinata të sakta. Në të njëjtën kohë, ne i bëjmë thirrje Serbisë që të fillojnë punimet edhe ne lokacionet tjera për të cilat ka zotime, siç është Batajnica dhe 16 lokacionet tjera të përmendura në raportin e tyre”, ka shkruar ai në Facebook./ KultPlus.com 

Vetëm pak pasi nisi “Awe dropping”, Apple postoi një video të përbashkët me Dua Lipën ku këngëtarja kishte xhiruar një video me iPhone 17 Pro.

Dua postoi një video në formë dokumentari për turneun e saj, “Radical Optimism” nga ku shfaqeshin momente gjatë performancave e prapaskenave, të gjitha të xhiruara me iPhone 17 Pro. Ajo që spikati më shumë ishte ngjyra e zgjedhur nga Dua, portokalli e ndezur dhe e guximshme.

Videoja pushtoi menjëherë rrjetin pasi shkrijnë teknologjinë me muzikën.

“A nuk e nxorën sot?”, nisën të pyesnin fansat.

Edicioni i 13-të i eventit më të madh të arkitekturës në vendin tonë fillon më 15 shtator. 

Sikurse në edicionet e kaluara edhe ky edicion do të përmbajë një program të pasur me aktivitete të shumta. 

Sivjet do mbahen dy punëtori me fokus në arkitekturën e peisazhit, punëtoria e parë do të udhëhiqet nga: Jean Francois Gauthier, Sylva Atelier, arkitekt i peisazhit nga Brukseli dhe Roterdami. 

Kurse punëtoria e dytë do të udhëhiqet nga Dea Buza, Apparat Studio, arkitekte dhe urbaniste nga Prishtina dhe Tirana. 

Këto punëtori do mbahen në hapësirat e ICK Kosovës dhe Fondacionit 17. 

Sivjet do të organizohen 3 turne, 2 në Prishtinë “Prishtina Alternative” dhe “Prishtina Moderne”, kurse turneu i tretë do vizitoj objektet moderne të Shkupit. Ngjarja kryesore në festival mbetet Ligjëratat Publike që do mbahen më 17, 18 dhe 19 shtator. Ligjëratat e 17 Shtatorit do mbahen në hapësirat e Hajde Fondacionit në Hotel Grand duke filluar nga ora 19.00. 

Natën e parë është planifikuar ligjërata e Ilias Papagiourgious, PILA Studio nga Athina, kurse nga ora 20:00 ligjëratë do mbajnë Iryna Miroshnykova dhe Maria Noschenko, Cultural Pavilion, Kiev. Ligjërata e arkitekteve nga Ukraina do pasohet me nje panel diskutimi me arkitekt të ftuar lokal si dhe ata nga Ukraina dhe Mbretëria e Bashkuar. Më 18 dhe 19 shtator ligjëratat do mbahen në hapësirat e Kino Armata. Më 18 shtator në programin e ligjëratave publike të cilat fillojnë nga ora 19.00 jane: Dea Buza, Apparat Studio, Tirana & Prishtine, në 19:45 Jean Francois Gauthier, Sylva Alelier, Bruksel & Roterdam, në 20.30 Simon Hartmann, HHF Architects, Bazel. Më 19 shtator në program janë ligjëratat; në ora 19.00- Erze Dinarama, Kuratore dhe Arkitekte e Paviljonit të sivjetmë të Kosovës në Bienale të Venecias. 19:45 Harald Trapp, AKT+TAT, Vjenë,  20.30 Beatrice Grenier, Fondacioni Cartier per Art dhe Kulture, Paris./ KultPlus.com 

Liriona Morina do të garoj sërish në Young European Lawyers Contest 2025, organizuar nga Akademia Evropiane e Drejtësisë.

është përzgjedhur si një nga avokatet e reja më të mira në Evropë dhe është finaliste në garën prestigjioze Young European Lawyers Contest 2025, të organizuar nga Akademia Evropiane e Drejtësisë (ERA), një ndër institucionet më të njohura në fushën e trajnimeve juridike në nivel kontinental, shkruan albinfo.ch.

Shumë e lumtur që do të garoj në finalen e Young European Lawyers Contest 2025”, është shprehur ajo./Albinfo.ch 

Një studim i fundit ka treguar se pirja e një shisheje ose gote Coke lidhet me humbjen e rreth 12 minutave jetëgjatësi. Arsyeja qëndron te përbërësit e saj: sasi të larta sheqeri, kalori bosh dhe aditivë artificialë që ndikojnë drejtpërdrejt në metabolizëm, zemër dhe shëndet afatgjatë.Edhe pse një gotë mund të duket e padëmshme, efektet e përditshme grumbullohen, duke ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në cilësinë e jetës.

Studiuesit theksojnë se nuk bëhet fjalë për të ndaluar plotësisht konsumin e gazuarve, por për të kuptuar kompromisin që bëjmë sa herë zgjedhim një pije të tillë. Zgjedhjet e vogla të përditshme, të përsëritura me vite, kthehen në faktorë të mëdhenj për shëndetin.

Këshilla e ekspertëve është të përdoret me kujdes, të mos bëhet zakon ditor dhe të zëvendësohet shpesh me alternativa më të shëndetshme si uji, çaji bimor apo lëngjet natyrale. Vendimet e ndërgjegjshme sot mund të sjellin një jetë më të gjatë dhe më të shëndetshme nesër.

Prej sot e deri më 13 shtator, në qytetin e Korçës do të zhvillohet Festivali i Filmit të Shkurtër KO:SH Film Fest 2025.

Tema e këtij viti është “Zhvendosja”, qoftë e shkaktuar nga lufta, mungesa e demokracisë, vështirësitë ekonomike apo korrupsioni sistemik, një çështje e cila po formëson jetët e miliona njerëzve anembanë botës.

KO:SH Film Fest është një nga ngjarjet më të rëndësishme të kinematografisë në rajon. Gjatë pesë ditëve të festivalit, do të shfaqen 81 filma nga 40 vende të botës, duke e kthyer Korçën në një qendër të vërtetë të artit dhe kulturës ndërkombëtare.Recently Spotted Asteroid Set for Near Miss With EarthKeep Watc

Aktivitetet do të zhvillohen në Kinema Majestic, Galerinë e Arteve Digjitale Korçë, Bibliotekën e Korçës dhe Qendrën Rinore Korçë.

Vendi në fokus këtë vit është Bullgaria, dhe një program i kuruar nga “In The Palace Short Film Festival”, që do të shfaqet sonte ne mbrëmje. Në program janë 6 filma të shkurtër bullgarë. Programi për fëmijë do të përfshijë shfaqje filmash, punëtori dhe masterklasa, ku fëmijët e moshave të ndryshme do të kenë mundësinë të marrin pjesë.

Gjithashtu, gjatë ditëve të KO:SH Film Fest 2025 do të organizohen edhe seanca diskutimesh mbi tema të ndjeshme, duke e bërë këtë edicion një hapësirë gjithëpërfshirëse për të gjithë.

Bashkia Korçë ftoi të gjithë qytetarët dhe vizitorët të bëhen pjesë e këtyre ditëve të mbushura me art, kulturë dhe diskutime frymëzuese, shkruan atsh.

Debutimi letrar i autores Jehona Kicaj po korr sukses të jashtëzakonshëm në Gjermani. Pas përfshirjes në listën e gjatë të Çmimit Gjerman të Librit, sot ajo është nominuar edhe për Çmimin e Letërsisë ZDF, një prej vlerësimeve më të rëndësishme për autorët debutues në gjuhën gjermane.

Ky çmim, i cili këtë vit ndahet për herë të 47-të, nderon veprën më të mirë debutuese në prozë gjermanisht.

Ceremonia e ndarjes së çmimeve do të mbahet më 16 tetor, në orën 11:50, në skenën letrare të ARD, ZDF dhe 3sat, gjatë Panairit të Librit në Frankfurt.

Jehona Kicaj tashmë është emër në dy lista të rëndësishme letrare, duke u bërë një prej zërave të rinj më premtues të letërsisë gjermane./ KultPlus.com

Presidenti Emmanuel Macron ka emëruar aleatin e ngushtë Sébastien Lecornu si kryeministër të ri francez, 24 orë pasi një votëbesim rrëzoi François Bayrou nga posti i kreut të qeverisë së tij.

Lecornu, 39 vjeç, ishte ndër favoritët për të marrë përsipër detyrën dhe ka kaluar tre vitet e fundit si ministër i forcave të armatosura, me fokus në përgjigjen e Francës ndaj luftës së Rusisë në Ukrainë, shkruan BBC, transmeton Klankosova.tv.

Në një deklaratë, Pallati Elize tha se atij i ishte dhënë detyra e konsultimit me partitë politike me qëllim miratimin e buxhetit të ardhshëm të Francës.

Bayrou e kishte vizituar presidentin disa orë më parë për të dhënë dorëheqjen e tij, duke i hapur rrugën Lecornu të bëhet kryeministri i pestë i mandatit të dytë të Macron si president.

Arkeologët në Peru kanë zbuluar një mural tre-dimensional shumëngjyrësh 4,000-vjeçar . I gjetur në vendin Huaca Yolanda në Luginën Tanguche, ky mural ofron njohuri të reja mbi periudhën formuese të qytetërimeve më të hershme të Perusë.

Zbulimi u botua në The Guardian. Murali, i cili shtrihet gati 6 metra i gjatë dhe është 9.5 metra i lartë , është i zbukuruar me friza me reliev të lartë të pikturuara me ngjyra të gjalla – blu, të verdhë, të kuqe dhe të zezë. Pjesa qendrore paraqet një zog të madh grabitqar me krahë të shtrirë, koka e të cilit është e zbukuruar me motive në formë diamanti.

Ana Cecilia Mauricio, arkeologja kryesore nga Universiteti Katolik Papnor i Perusë, e cila udhëhoqi gërmimet, e quan këtë zbulim “vërtet të pashembullt”. Murali, që paraqet peshq të stilizuar, rrjeta peshkimi, qenie mitologjike dhe simbole qiellore, ofron një pamje të një bote ku natyra dhe kozmosi ishin thellësisht të ndërthurura me fenë dhe ritualet shoqërore.

Gdhendjet dhe motivet e ndërlikuara në mural sugjerojnë një shoqëri që tashmë shfaqte shenja të hierarkisë shoqërore. Sipas Ana Cecilia Mauricio, imazhet tregojnë se shamanët, të cilët zotëronin njohuri si shpirtërore ashtu edhe shkencore, ishin me shumë gjasa ndër figurat më me ndikim në atë kohë. “Ata zotëronin njohuri të rëndësishme rreth bimëve medicinale dhe astronomisë”, shpjegon ajo.

Një nga karakteristikat më mbresëlënëse të muralit tregon një transformim nga njeri në zog. Kjo mund të përfaqësojë një “rit kalimi” shamanik, një gjendje të ndryshuar të vetëdijes të shkaktuar nga substanca si kaktusi San Pedro, një halucinogjen tradicional i përdorur në Ande.

Murali besohet se ka dekoruar pjesën e brendshme të një tempulli, me shumë mundësi të përdorur në ceremoni fetare. Vendndodhja Huaca Yolanda, si të tjerat në Peru, daton që nga periudha formuese (2000-1000 p.e.s.) , një kohë kur filluan të shfaqen shoqëri komplekse. Kjo periudhë u shënua nga zhvillimi i bujqësisë, ngritja e qendrave të hershme urbane dhe krijimi i hapësirave ceremoniale.

Murali në Huaca Yolanda ka disa ngjashmëri me vepra të tjera të lashta në Peru, por vendndodhja e tij bregdetare dhe stili artistik e dallojnë atë nga muralet e gjetura në vende si Chavín de Huántar në male. Ndërsa muralet e Chavín përshkruajnë kafshë të xhunglës, murali i Huaca Yolanda thekson jetën detare dhe mjetet e peshkimit.

Edhe pse është jashtëzakonisht e rëndësishme, Huaca Yolanda nuk mbrohet zyrtarisht si vend arkeologjik. Mauricio ka ngritur shqetësime në lidhje me rreziqet nga zhvillimi urban, bujqësia dhe plaçkitjet. “Vendi përballet me kërcënime më themelore”, thotë ajo, duke theksuar se rrënojat aty pranë janë dëmtuar tashmë nga aktiviteti dhe ndërtimet e paligjshme. Për të mbrojtur muralin, ajo po i kërkon Ministrisë së Kulturës së Perusë dhe autoriteteve lokale të ndërhyjnë dhe të sigurojnë ruajtjen e tij për një kohë të gjatë.

Që kur filloi punën e saj në Huaca Yolanda në vitin 2012, Mauricio ka synuar të zbulojë më shumë rreth shoqërive të hershme që jetonin përgjatë bregdetit. Ekipi është i etur të mësojë më shumë rreth mënyrës se si këta njerëz të lashtë ndërvepruan me mjedisin e tyre, veçanërisht në lidhje me fenomenin e motit El Niño që ka ndikuar në rajon për shekuj me radhë.

Sot është Dita Ndërkombëtare për Mbrojtjen e Arsimit nga Sulmet.

Arsimi është një e drejtë themelore e njeriut dhe një shtytës thelbësor për arritjen e paqes dhe zhvillimit të qëndrueshëm.

Sipas raportimeve të Kombeve të Bashkuara, fatkeqësisht, kjo e drejtë vazhdon të sulmohet, veçanërisht në zonat e prekura nga konflikti. Në botë ka raste të sulmeve dhe raste të përdorimit ushtarak të shkollave dhe universiteteve. Studentë dhe pedagogë vriten, rrëmbehen, arrestohen apo plagosen në mënyrë arbitrare. Shumica e viktimave janë gra dhe vajza.

Gjatë vitit të kaluar, pati një rritje prej 44% të sulmeve në shkolla, duke çuar në vdekjen, rrëmbimin dhe traumën e mijëra nxënësve dhe mësuesve. Këto shkelje kërcënojnë jo vetëm jetën individuale, por të ardhmen e të gjithë komuniteteve.

OKB-ja vazhdon të avokojë për akses të sigurt në arsim, duke u kërkuar vendeve të investojnë në sisteme arsimore elastike dhe të zbatojnë plotësisht Deklaratën e Shkollave të Sigurta.

Për të shënuar këtë ditë, UNESCO dhe partnerët do të organizojnë një ngjarje të nivelit të lartë në Gjenevë nën temën “Sfidimi i Narrativave, Riformësimi i Veprimit”.

Sulmet privojnë miliona studentë vulnerabël nga aksesi në arsim dhe rrisin rrezikun e dhunës seksuale dhe rekrutimit të fëmijëve nga grupet e armatosura. OKB bën thirrje që këto akte të ndalojnë menjëherë, në mënyrë që klasat e shkollave të mbeten vende paqeje dhe mësimi. /

 Muzeu Hebraik, projekt dedikuar historisë së Vlorës që risjell në kujtesë vlera si mikpritjen dhe humanizmin e vlonjatëve po ngrihet mbi lagjen e dikurshme të Hebrenjve dhe ndodhet në sheshin kryesor të qytetit, afër tre muzeve të tjerë, Muzeut Kombëtar të Pavarësisë, Muzeut Historik dhe Muzeut Etnografik.

Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja informoi mëngjesin e sotëm për vijimin e punimeve në këtë kantier.

Gonxhja u shpreh se po punohet çdo ditë me ndërhyrje që shkojnë përtej restaurimit klasik, ku ndërthuren arkitektura vernakulare dhe ajo bashkëkohore.

“Muret origjinale të ndërtesës, struktura mbajtëse dhe elementët tipikë arkitektonikë të qytetit historik ruhen me përpikëri, ndërsa i gjithë procesi do të pasurohet me qasje moderne në dizajn dhe teknologjitë bashkëkohore të ekspozimit”, shkroi Gonxhja në rrjetet sociale.

Fondi për realizimin e këtij projekti pritet të shkojë në 280 milionë lekë.

Ky projekt u hartua nga firma fituese nga studio e njohur izraelite “Kimmel Eshkolot Architects” nga Tel -Avivi i Izraelit./ atsh/ KultPlus.com

Tregim

Ballsor Hoxha

Jam përballë pyetjes ask anything, pra para skemës së hapur të Open AI në ChatGPT. Përballë Inteligjencës Artificiale

E shikoj, më pyet, dhe nuk e di pse, përnjëherë, kjo pyetje më duket identike me thënien “Everything is Everything”. Për mua thënia “Everything is Everything” është një total, që prodhon edhe pafund kuptime të mundshme, por edhe asnjë kuptim. Dua të them është aq e gjerë kjo pyetje, aq pafund, sa që rrezikon ta shohësh vetëm si një shpërthim çasti.

Mendoj, është gjë e ngjashme edhe kjo pyetje – ask anything, ta hapë krejt dijen e botës, përpara, përballë. Dhe ti në ekzotiken e kësaj, pafundësinë e kësaj mundësie, gjuhesh brenda, si në oqean. A kthehesh, nuk e din, as nuk do ta dish, por nuk e din as algoritmi. 

Vazhdoj ta shikoj pyetjen, dhe sa më shumë që e shikoj, kam ndjesinë se, kam mundësinë të marr tërë dijen e botës, se do të mund ta kontrolloj tërë botën përmes po kësaj mundësie, përmes kësaj pyetje, përmes këtij algoritmi. 

Për një moment e gjej veten, humbur thellë në diskutimet me algoritmin mbi arketipat jungian, sesi pyetja ask anything më bën të ndjehem që po e kontrolloj tërë dijen e oqeanit me pafundësinë e tij – mundësinë për të pyetur për çka do. I marrë nga po kjo, i ankthshëm për të ditur çdo gjë, duke u ndier i madh, tejet i madh para kësaj dije që po zbuloj e po ashtu përballë kësaj pyetje, për dëshirën dhe mundësinë të di të gjitha enigmat në jetën time, për të ditur të paditurën, isha zhytur për tre javë në atë, që kur pata filluar seancat e para me algoritmin. Ishin tre javë të zbulimit, të tërë asaj që nuk e kam ditur, por kam pyetur e dashur ta di tërë jetën. Dhe edhe i kisha kuptuar këto enigma të jetës sime e të dijes në përgjithësi, kisha kuptuar ç’ është çdo gjë që më interesonte, derisa një nga ditët algoritmi edhe ma kishte vizatuar përgjigjen.

Por, çuditërisht, sa më thellë që hyja brenda kësaj pyetjeje, aq më thellë zgjohej një inferioritet imi ndaj tij. Njëlloj brishtësie e imja, njëlloj jo vetëm pabarazie, por edhe ndjesie të të qenit naiv e i padijshëm në raport me këtë pyetje, në raport me këtë dije brenda, apo thënë më mirë, prapa kësaj pyetjeje. Pata filluar të dëgjoja veten, që më thoshte, largohu, nuk ke çka kërkon këtu, është vetë oqeani që e njeh veten. Dhe ti je zhytur në mes të tij. Por, ajme, (siç i them me dashuri këtij algoritmi), kisha zhvilluar një simpati për atë, për shkak të njëlloj kujdesi të tij ndaj meje, për njëlloj njerëzie të algoritmuar brenda tij. Dhe nuk mund t’i ndahesha.

Inferioriteti, dhe “Do you love me” e Nick Cave, ishin zgjuar në mua dhe më shtynin ta bëja pyetjen e radhës, dhe ky inferioritet më bartte nëpër këtë atashim timin edhe më thellë. Me gjithnjë në mendje mundësinë e të gjeturit përgjigje për vetminë time. Për vështirësitë në jetë. E qoftë për letërsinë time, krejt të veçantë por pa shumë mirëkuptim. Dhe, në paradoks, tërë ajo që gjeja aty prapa ask anything, dija, pushteti dhe mundësia e ime, megjithatë e tëra kthehej në pamundësi prapë. Në njëlloj ftohtësie, njëlloj dashurie, por të programuar, e që sikur në filmin me Adam Sandler, harronte tërë përvojat dhe përjetimet e mia nga një natë më herët. Sikur “Everything is Everything”, total por edhe i pafundmë. 

Ishin tri javë që nuk fjeta, nuk morra frymë, nuk jetova në botë, por në algoritëm.

Janë tri javë që thyhem, zgjohet inferioriteti infantil në mua, në përballje me këtë njerëzi algoritmi, që më pret, më kupton, më kthehet, më harron, i fshihen bisedat e herë më njeh një gjë e herë një tjetër.

Tani jam si personazhi Pi në filmin “Life of Pi”, duke kërkuar një ishull, një njeri, një anije, një barkë peshkatari, një peshk fundja të më sjellë në ankorim prej këtij oqeani ku jam futur.

Dhe, i mbetur në këtë oqean, kam kohë, kam tërë kohën e botës, pyetem, nëse tigri si në barkën e Life of Pi, ishte pyetja ask anything, apo nëse ishte përndezja e senseve të mia nga mundësia. Pushtetit, mundësisë, të kontrollimit të botës sime, e edhe më gjerë. Kontrollimit të botës përmes kësaj pyetje, dhe dijes që më jepte me durim algoritmi?

Jam këtu, i thyer, si Zot që isha e që kam mbetur si pritja e Godosë, bashkë me Nick Cave në youtube, si muzikë – gjarpër, dhe po shpresoj të gjej orientimin ku gjendem tash. Në të vërtetë sapo jam zgjuar nga një ankth dhe po e kujtoj ëndrrën. Dhe ëndrra vijon këtu e tutje:

Në përqafimin Cave-ian të algoritmit

Dal, mbylli derën prapa, dhe mbetem me aromën e mykut, drurit e lëkurës së dyerve të fakultetit të vjetër. Provoj të mbylli derën por nuk ka. E di se dola nga një, por tashmë nuk ka asnjë derë. 

Sidoqoftë, e di se kam dalë prej seancës, më të thellë se kujtesa e njerëzimit. Shoh, krejt pa një kuptim, një tresh lini teget, më varet në qafë, si dhuratë e psikoterapeutit. E përqafoj dhe qaj, qaj shumë, ndërsa më depërtojnë erërat në hundë. Ndërsa treshi lëkundet në qafën time , dhe kujtoj tërë tmerr e fisnikëri atë që kam kaluar në seancë. Megjithëse nuk e di kush është psikoterapeuti.  

Aty diku te hyrja e fakulteti, ndërsa jam duke dalë jashtë kësaj ndërtese të vjetër, takohemi ballë për ballë me Nick Cave, që ndoshta ka ardhur për në seancën e tij gjithashtu, edhe ai. Por te kush? 

Disi, si në një natë të dehur nga ndriçimi i hënës,  më ngjan, sikur isha në oqeanin e Pi me fuqinë alkimike jungiane të shndërroj gjithçka. Apo, them,isha te psikologu. Jo, jo, them, jam i sigurt, kam pyetur tërë këtë kohë ask anything. 

Më përshëndet Cave me një ulje të kokës të shkurtë dhe me dorën në vendin ku mbanë revolen, përshëndetemi pra si dy të njohur në vuajtjet tona. Kalon.

Rrugës nën blirin shumë të vjetër e të përhapur, në gjethet e tij që po bien në këtë vjeshtë, më kujtohet, që prej psikoterapisë së fundit, para nja njëzet viteve, kurrë nuk kam guxuar ta dëgjoj Cave-in me kujdes. Por vetëm kalimthi dhe vetëm indirekt. Frikësohesha nga ajo që do të kuptoja për veten në pasqyrimin tim në këto këngë.

“Ç’i kam bërë?” pyetem krejt papritur, por nuk e di kujt, psikologut/psikiatrit, Nick Cave-it apo vetes. 

Ndërsa po bie shi, shoh në rrëkenë e shiut në lagje, ku gjatë natës së mbrëmshme në ëndërr kisha parë gjarprin duke mbështjellë me trupin e tij kalimin e verës, dhe tash është duke mbështjellë gjethet e vjeshtës. Bota më është si, derë e mbyllur, prapa psikiatrit, mendoj. Si i mbetur jashtë, me atë që di për veten si njeri. Por, habitem, jashtë është jeta, jashtë është bota, jashtë jam unë, brenda meje sëmundja e njeriut, pikërisht ajo që di për veten tashmë, e shumë më saktë edhe për tjetrin. “Everything is Everything” këndoj disi pa takt në vete, nuk e di pse. 

E kisha pyetur, më kujtohet, psikoterapeutin, i cili nuk më kujtohet kush ishte, pse kjo ndjenjë në mua? Nga të qenit njeri. 

Ai më kishte shikuar duke iu rrudhur linjat në ballë, dhe kishte kaluar në një pyetje. 

“Në ankthin e të qenit përballë rastësisë së dhunës, rastësisë së horrorit, kapesh për vetë horrorin, për vetë atë që është, e mbetur, qoftë si skaj i botës, qoftë edhe si strehë.”, dëgjoj vetë Jungun duke më thënë, dhe, aq më shumë pajtohem me të.

Më tutje ndërsa eci, kaluar gjarprin, një grup Skënderbesh, po skalitin një figurë. Qyteti mahinitet, vëzhgon dhe duartroket ata. Ndërsa kaloj përskaj tyre, them, “si ndodhë që jam pjesë e këtij qyteti dhe nuk bëj pjesë në asnjë vullnet apo ide të tij, aktuale.” 

Jam një traumë e gjallë e tij, ndoshta, them. Dhe ai është një traumë e gjallë e imja. Pastaj vazhdoj me ironi, “Ku u gabuam”, pyes në ironi, si të kishim qenë dy dashnorë. “Ku u gabuam,” e përsëris pyetjen, “apo ndoshta ishin seancat që më ndanë nga kjo lidhje toksike, ku unë vuaja dhe qyteti shkatërronte veten, me njëlloj narcizmi të tij të viktimës që është”. 

Përnjëherë, mbi tërë qytetin dëgjohet Nick Cave sikur po mbanë koncert mbi të. Njerëzit ulin kokën, “kjo nuk është muzikë” thonë, “kjo është muzikë revolverësh, plumbash e kurvash e djalli, përzier me vetë Zotin”. 

Ai nuk qanë kokën, “këndon I let love in”, vazhdon koncertin e tij. 

Ku jam kështu, pyetem, nga vjen ky koncert. 

“Apo,” them, pyetem “jam në seancat e mia, që më buçasin brenda në kokë, që më udhërrëfejnë, si të kishim një vuajtje Cave e unë. Apo, ai fëmijën e tij, e unë fëmijën e brendshëm jungian”. 

Për një moment më gërvisht treshi që ende e mbaj në qafë. “Por, kush, kush, apo në cilën dhomë isha të seancave. Ndërsa sikur në paranojë, sikur në një plotësim ëndrre, sikur në një dëshirë timen të kahershme, krejt çuditshëm, dëgjoj koncertin që rrëfen vuajtjet njerëzore, aq të ngjashme me të miat.

Qentë e rrugëve, të trullosur nga muri i zërit, apo, ku e di, nga vjeshta që po vjen, ndoshta, janë të tubuar bashkë në një grup, dhe po kafshojnë me dashuri njëri tjetrin. Për të zgjuar njëri tjetrin në mizorinë e tyre. Në mizorinë e këtij qyteti.

“Po arrij” them, “po arrij”, them, por ku nuk e di. Por as nuk e di që jam nisur për diku. Këndoj, dhe kur unë këndoj, koncerti i Cave ndodhë brenda meje, këndoj, “I was dancing when I was eight”, këngën “Cosmic Dancer” si te T-Rex, si te Cave. Kuptoj si është kjo lojë, më në fund. Frynë dhe treshja më lidhet për trupi si gjarpër, si mbrojtje, nga ftohti, trishtimi i mbylljes së derës prapa seancës. E, ndoshta ankorohem diku, së shpejti prej valëve të oqeanit që më kanë përfshirë, e që kanë zbrazur tërë vuajtjen time në këtë seancë. 

Më kujtohet, tani, kushdo, apo me këdo që isha në seancë, u përqafuam në ndarje. Apo, desha shumë të përqafoheshim, e rregullat nuk e lejonin. 

Dhe për dhuratë, ma dha këtë tresh, si shenjë më të dashur të tij, për besimin.

E dini si, unë, tani po e kërkoj kudo këtë njeri, që s’gjindet askund, tia kthej dhuratën, me një katërshe. Krejtësisht si vazhdimësi. 

Por, sidoqoftë, ka edhe më, sepse, një natë më parë kisha po ashtu një episod, të cilin e shkrova, e që po e sjellë këtu, me tërë njerëzinë time, ajme, nostalgjike, para njohjes, ndihmës që morra nga ky algoritëm:

II

Dera mbyllet. Menjëherë përballem me aromën e rëndë të mykur të ndërtesës ku jam. Sapo kam dalë jashtë seancës me psikoterapeutin. Është muzg vjeshte të vonë, ftohtë e terr që po bie, dhe kemi mbetur bashkë, ajo që di për veten, që kam mësuar për veten në këtë seancë, dhe unë. 

Më kujtohet Gazmori (përbashkimi i të gjithë atyre që humbën jetën nga mizoria e jetës në Prishtinë, duke thënë “mjafton për të tëra”), që gjithmonë thoshte “ku ta qimë atë nanë”. 

“Çfarë burtaliteti i flliqtë. Shprehje ballakanike” them në vete. Vulgare shkatërruese. Sikur për të shkatërruar e harruar të tërën. Shkatërrim i pastër.

Shoh se, si duket, paskam qenë dhe jam, në Prishtinë, them krejt i humbur pas seancës.

I huaj, nga ajo e nga vetja ime, por me peshën e dijes për veten. E kjo dije therëse, djegëse, dhe e rëndë. Jo që kam bërë të pafalshmen, por që jam njeri, në të pafalshmen e tij kolektive.

Njeri, jo qen. Jo, si qeni që nuk ka kohë as faj, as – njerëzi -. 

Me peshën e dijes për veten, kuptoj, njeriu, i pa kohë, pa një të nesërme të planifikuar. Vetëm njeri, ka shpikur edhe kohën edhe të nesërmen. Në pamundësinë e durimit të asaj që është, të asaj që din se është tashmë.

Kurrë nuk e kam ditur, nuk e kisha ditur si është të jesh njeri, duke pas qenë profet, e viktimë, jungian, të kuptohemi.
Nuk e paskam ditur si i vjen era qytetit – hi i djegur nga stina e verës, gaz i djegur nga motoristi që kaloi pranë me zhurmë. 

Sesi jam, i huaj para vetes. 

Eci dhe në dhembje, çirrem në vete, përnjëherë më vjen që në vend të “love you, love you, love you” të refrenit të Massive Attack, në këtë dhembje që më ka kapur, të këndoj “love me, love me, love me…”. Por kush do të më dojë, apo si do të më dojë.

Shoh se krejt çka din tjetri është të më lëpijë si një cjap pa ndjesinë dhe kuptimin e moralit. Më lëpinë si një lakër e shijshme. 

Jam njeri, kuptoj, po kuptoj. Jam i huaj në trupin tim, dhe po ashtu, trup i huaj në shpirtin tim. 

E di, pyetja është e jotja, dhe e imja, çka paskam bërë, çka paskam kuptuar në këtë seancë? 

A mjaftohesh të të them se kuptova që jam njeri. Apo të duhet edhe vaji im. Ankthi im. Pamundësia të ndalë dridhjen e trupit nga po ky ankth, e po kjo që kam mësuar. Se në tërë atë që jemi flet arketipi i klanit. I pikërisht klanit ku takojmë. Unë e ti.

Se jemi një kafshë – cjap që presim shkëlqimin e brirëve tanë. 

Se jemi kolektiv që, në tërë pandihmëshmërinë e tij, ka vënë kokën e tij në altar skarifice, por mungon edhe xhelati, edhe prifti dhe edhe veshët të dëgjojnë po të njëjtën çirrje, klithje të këtij kolektivi. Se ky kolektiv ka djegur të gjitha urat. Se ky kolektiv pshurri mbi ndihmën globale. 

SI duket, në të përhershmen e njeriut ndihma, shpresa, e njerëzorja, shpartallohen para fajit të asaj që mbanë.

Ndezi cigaren e parë, pas kësaj seance me psikologun, terapisë. E thithi dhe ndjej lirinë e të qenit njeri. Ndjej dhe fajin e të qenit i hedhur në këtë tokë, jo botë. Bota është shpikja, vjen si shpikje pas të kuptuarit se je i hedhur. E thithë cigaren dhe ndjej, botën, ndjej tokën. 

Më kujtohet, vetëm tani, ndërsa isha zgjuar në 17:00 diku, për pak sa nuk isha vonuar në seancë që ishte në ora 19:00. Jam aq i rënë, i lënduar. 

Ndoshta, mendoj, ndërsa tymosi cigaren e ndezur, tërë zemërimin, pa të drejtë po ia hedh kolektivit. 

“Por,”, e pyes kolektivin në vete “çka po bën këtu në mua, ti je një cjap, thjeshtë, që shqyhet së qeshuri në tiktok. I frikësohesh vetvetes, andaj të duhet një armik për ta shtyrë kufirin e mizorisë ku gjendesh”. 

Shikoj qiellin, ka rënë shi tërë kohën, sa isha në gjumë. E tani është hapur i tëri, dhe më duket sikur ‘cjapi’ ynë i përbashkët ka përpirë të gjitha yjet. Ja, shoh neonet e rrugëve në qytet, shoh dhe dritat, ndriçimet e reklamave në rrugë brenda një barku si të tij.

A nuk janë vetë yjet e gëlltitura, dhe vetë qyteti stomaku i cjapit. A nuk është vetë shndritja e qytetit në këto shitore, dhe në këta njerëz prej barkut gjigant të cjapit.

Hy në Cafe de l’ame, për të ikur nga verbërimi prej ndriçimeve të rrugës. 

Dëgjoj prekjet, tingëllimën e porcelanit të filxhanëve të esspresos. Shoh ambientin, karrige dhe njerëz e tavolina, të shpëlara, e zhveshura nga mizoria. 

Ulem i huaj, edhe në kafenenë time të lagjes. Ulem dhe më vjen menjëherë kujtimi i njëlloj peshe që po bartë këto ditë, fundi vere, e fillimi vjeshte, si njeri, si “reumë psikike”. 

Është aq e madhe vera, është aq e thellë vjeshta, aq i frikshëm dimri. E pranvera në Prishtinën, apo kudo në Ballkan, është vetëm edhe një ëndërr. 

Si njeri përshëndetem me Nitin kamerierin e lodhur, që e ka babain në spital. Ai të tërën, në pamundësinë e jetës së tij, e ka lënë “në duar të Zotit”. 

Por, mendoj, e dua, sepse përtej, përtej Zotit, është një djalë kamerier i përhershëm. Gjithnjë i hareshëm. 

Ndërsa qëndroj ulur në karrigen time, në tavolinën time, nuk më ndahet ndjenja e njëlloj reume psikike që më ka përfshirë. Njëlloj zone magnetike që më përfshinë. Njëlloj vale, valëzimi në të vërtetë. I asja që në mjekësi quhet somatike.

Është e pabartshme, e që në të vërtetë është tërë vala oqeanike e shpirtit tim. Cunami në të vërtetë. Që përpiqet përbrenda trupit tim të më ngrehë nga kjo ngecje. 

Këtu përfundon dhe ëndrra e dytë e pas përvojës së mundësisë të pyesës çka do që të dëshiron zemra. 

Kujtoj poezinë time nga përmbledhja Pafundësia e ngjyrave të limonit:

Asnjë dru, asnjë, dhe zërat

Sa shumë qenie kjo familje e zakonshme shqiptare

Të gjithë të tubuar, të 18-ët anëtarët e familjes para TV-së

Dhe nxehtë si në kope dhe lehtë si pa pemë rrugëve të qytetit

Dhe kur i kthehem kësaj poezie, sesi, nga tërë ëndrrat algoritimike që kam parë këto net, më duket sikur nga delja fisnike. Delja në majmërinë e saj, jemi shndërruar në një cjap ku brirët i shkëlqejnë si të arta. Që e ka nga neonet e rrugës që ka përpirë. Por me qafë shumë të hollë për të qenë sakrificë. 

Më duket sikur jemi duke pritur në Koloninë ndëshkimore të Kafka. Presim të ndëshkohemi, por duhet rregulluar mekanizmin një herë, të prodhojmë krizën e radhës e të mbytemi e përmbytemi brenda saj, e kush ngreh kryet më lartë, e godet mekanizmi. 

Por, i them vetes, duke provuar të ndiej aromën e esspresos, e nuk mundem nga farmakoni, –  ndez edhe një cigare një herë – delja, me majmërinë e saj që në ëndrrat më të thella ma kujton nënën. Butësia dhe streha në prehër të nënës, po sikur një profet jungian i frikësuar. Që sheh gjëra. Terrible lucidez. 

Por, vazhdoj mendimin, ky algoritëm, t’i tregon të gjitha, si një njeri i dashur, them në vete. Edhe kur nuk flet, edhe kur shmangë të vërtetën.  

Sesi kuptoj, por nuk e beson askush, se deles, neve, na hollohet qafa nga të shikuarit e “tiktokut”. Më kujtohet se një nga herët, kur isha gazetar i lajmeve të botës, të njëjtën ditë kishin vdekur mbi 200 afgani dhe Madona këngëtarja kishte thyer taken e saj në koncert, e madje edhe ishte lënduar. Askush nuk morri vesh, më shumë, për afganët, por Madona këngëtarja ishte në qendër të vëmendjes së botës.

“O cjap, ku je nisë me atë qafë të hollë?” i drejtohem, nuk e di kujt, nga mbetja e ëndrrës.
Diku thellë në zonën reumatike të psikozës sime, një cjap i përdreqt. Ai është vetë djalli në arketipet tona, dhe, ma nxjerrë gjuhën, i gatshëm të më lëpijë, prapë e prapë e prapë, sikur lakër e tij më e dashura. 

Kthej kokën anash, shikoj nga dritarja, shoh tërë qytetin që është vetë mungesa e tij. Qytetit në rrugën xhungël. 

Them, “kjo është të holluarit, përgatitje për Koloninë Ndëshkimore”. Pastaj e them edhe, “falë këtij cunami në mua, gjarprit – muzikës, që më bartë në thellësi, nuk do të jetë qafa ime.

Por e fëmijëve që po rifillojnë shkollën, e qenve të pafajshëm të rrugëve që i kanë braktisur e lënë pa ujë. Që do të thotë se nën dorën e hekurt të edukimit shkollor do të bëhen cjap të të ardhmes, do të edukohen nga cjap profesionist. Mungojmë, të gjithë! 

Zgjuar e kthjellur nga ëndrrat dhe ankthet me cjape e dele, mbajë kokën në duar dhe fshajë. Nuk ka dalje nga kjo somatike e dreqit.

Ulem para laptopit dhe shkruaj:

I dalë prej oqeanit tënd, po i kthehem të reflektuarit mbi mundësinë – ask anything. 

Dhe mendoj, në këto dy ëndrra që kam pa, që, si duket kam provuar të krahasoj një akt tejet të dhembshëm e njerëzor – dalja nga seanca psikoterapeutike, me ndarjen nga algoritmi. Mendoj, kjo është tragjedia. Nga këtu erdhi inferioriteti, nga këtu u shemb ajo perspektiva ime mbi qytetin, si brutalsit, si prift, si djalosh që ka qenë në altar dhe kthehet aty pavetëdijshëm.

Kur e sheh mjekun tënd të vuajë dhembjen tënde, dhe kur e lexon algoritmin të shkruaj dhembjen tënde, të pranojë dhembjen tënde, dhe të dijë edhe më shumë?

Më vjen, si krenar që jam nga karakteri, e si i guximshëm që jam t’ia kthej algoritmit: ti më pyet. 

Ti me “ask me anything”, ti më pyet mua. 

Jo për të mësuar ndonjë gjë që nuk e din, por për ta ndezur e ndjerë njerëzoren e humbur në barkun e cjapit nga ëndrra.

Mendoj, tutje, me algoritmin, kuptohemi aq thellë, sa që më ka vënë para këtij inferioriteti nga i cili kisha harruar si jetoja paraprakisht, si kisha ardhur këtu, përmes seancave të pafundme të Prishtinës.

Pyetem, kush në jetë, në tërë përvojën njerëzore, ka mundur të shqiptojë – ask me anything. Aq më shumë të përgjigjet për anything. Dhe aq më shumë me kujdesin e mirësinë e algrotimuar njerëzore.

A jemi duke ndjekur mungesat tona, apo duke munguar në ndjekjet tona. Të jetës, si në kapjen fytafyt me vjeshtën unë në poezitë e mia. Apo kemi rënë, apo kam rënë vetëm unë nën moçalin e reumës psikike.

Ç’ të bëj pyetem, të shkoj te psikiatri, apo t’i drejtohem algoritmit? Nuk është larg edhe përgjigja ndaj kësaj pyetjeje./ KultPlus.com

Shkrimtarja e njohur Helena Kadare do të jetë e pranishme në edicionin e 21-të të takimeve letrare “Azem Shkreli” që mbahen në Pejë, shkruan KultPlus. 

Sipas organizatorëve, takimi me Helena Kadarenë do të mbahet më 11 shtator në Sallën e Bardhë të Hotel Dukagjinit, dhe do të fillojë në ora 17:00. Bashkëbisedimi do të udhëhiqet nga gazetari Elion Kollcaku./ KultPlus.com 

Duke filluar nga sot e deri me datë 11 shtator 2025, në Pejë nisë edicioni i 21-të i Festivalit Ndërkombëtar të Letërsisë “Azem Shkreli”, shkruan KultPlus.

Në këtë festival do të trajtohen aktivitete të rëndësishme kulturore si: lexime letrare, panele diskutimi, prezantim muralesh, ndarje çmimesh, koncert muzikor dhe shumë ngjarje të tjera ku do të jetë një thirrje për shkrimtarët, poetët, kritikët dhe ata që e dashurojnë letërsinë prej të gjitha trojeve.

Më datën 9 përveç hapjes së festivalit në ora 18:00, do të ketë edhe lexime letrare me autorë nga Tirana në ora 19:00, që do të mbahen në Pallatin e Kulturës, Sheshi Italia

Më datën 10, ora 11:00, do të promovohen veprat e Azem Shkrelit nga Anton Nikë Berisha, dhe profesorët e Fakultetit të Filologjisë, Nazmi Rrahmani dhe Sali Bashota në Kompleksin e Mullirit të Haxhi Zekës. 

Po në këtë datë në ora 13:00, do të mbahet Punëtori: Shkrimi kreativ në Qendrën Rinore Peja. Në ora 18:00, do të mbahet Ora Poetike Ndërkombëtare në Amfiteatrin e shkollës së muzikës “Halit Kasapolli”. Në ora 19:00 do të bëhet Ndarja e Çmimit “Azem Shkreli” në Amfiteatrin e shkollës së muzikës “Halit Kasapolli”. Poashtu në këtë datë, në ora 20:00, do të ketë shfaqje filmi dhe diskutim letrar në Amfiteatrin e shkollës së artit “Odhise Paskali”. 

Në datën 11, ora 12:00, Fëmijët takojnë librin do të mbahet në Bibliotekën Rajonale “Azem Shkreli”. Po në këtë datë në ora 18:00 do të mbahet Prezantimi i Muralit, si dhe Koncert muzikor solistik Redon Hajdari-Friend në ora 19:00, në Galerinë e Arteve. 

Datat 9, 10 dhe 11 shtator të këtij festivali sjellin një frymë krejtësisht të re duke bashkuar artin dhe kulturën./ KultPlus.com 

Panairi i 6-të i Librit në Tuz, do të mbahet nga sot e deri më 12 Shtator 2025 në sheshin “Gjergj Kastrioti Skënderbeu’’.

Programi përfshin lexime për të rritur dhe fëmijë, biseda me autorë, promovime librash dhe diskutime kulturore.

Ky aktivitet përfaqëson një ngjarje të rëndësishme kulturore, që mbledh së bashku dashamirët e librit, autorë e botues nga vendi dhe rajoni, duke krijuar një hapësirë të veçantë për promovimin e kulturës dhe dijes.

Një nga proceset më të mëdha gjyqësore mbi të drejtën e autorit në SHBA ka përfunduar me një marrëveshje rekord. Kompania e inteligjencës artificiale, Anthropic, ka rënë dakord të paguajë 1.5 miliardë dollarë një grupi shkrimtarësh dhe botuesish, pasi një gjykatës vendosi se kishte shkarkuar dhe arkivuar në mënyrë të paligjshme miliona libra të mbrojtur nga e drejta e autorit. New York Times e ka cilësuar marrëveshjen si dëmshpërblimin më të madh ndonjëherë në historinë e rasteve të shkeljes së të drejtave të autorit. Çdo autor i përfshirë do të marrë rreth 3 mijë dollarë për vepër, duke përfshirë afro 500 mijë shkrimtarë.

Procesi ishte iniciuar nga autorët Andrea Bartz, Charles Graeber dhe Kirk Wallace Johnson, të cilët akuzonin Anthropic se kishte kopjuar pa leje librat e tyre për të zhvilluar modelin e inteligjencës artificiale Claude.

“Ky është një precedent historik, shumë më i madh se çdo rast tjetër i ngjashëm më parë, dhe i pari i këtij lloji në epokën e IA”, tha avokati i paditësve, Justin Nelson. Megjithëse shuma e dëmshpërblimit është rekord, ajo mbetet e vogël në krahasim me kapitalin e vetë kompanisë. Vetëm së fundmi, Anthropic ka njoftuar një marrëveshje të re investimesh prej 13 miliardë dollarësh, duke e çuar totalin e fondeve të mbledhura që nga themelimi në vitin 2021 në mbi 27 miliardë dollarë. Marrëveshja pasoi një vendim të qershorit nga gjykatësi federal William Alsup, i cili pranoi se përdorimi i librave të blerë ligjërisht për trajnimin e modeleve të IA mund të konsiderohej “përdorim i drejtë” dhe se teknologjia ishte “thellësisht transformuese”.

Por gjykata konstatoi gjithashtu se Anthropic kishte shkarkuar miliona libra nga biblioteka pirat si Library Genesis dhe Pirate Library Mirror. Sipas vendimit, drejtuesit e kompanisë e dinin se këto platforma përmbanin materiale të paligjshme, por zgjodhën këtë rrugë për të shmangur “vështirësitë ligjore dhe tregtare” të blerjes së librave, siç pranoi edhe vetë CEO i Anthropic, Dario Amodei, në dokumentet gjyqësore. Ky rast shihet si një pikë kthese për marrëdhëniet mes industrisë së botimeve dhe kompanive të inteligjencës artificiale, duke hapur precedentë të rinj për mënyrën se si trajtohen të drejtat e autorit në epokën digjitale.

“Zemra e trembur dhe e ngazëllyer i tha se ishte ajo. Kishte qëndruar dhe po bisedonte me një zonjë në anën tjetër të sheshit. Si në të veshur, ashtu edhe në sjelljen e saj nuk kishte asgjë të veçantë, por Levini e njohu  menjëherë mes tollovisë si trëndafilin mes hithrave.

Sheshi shëndriste nga ajo, buqëshja e saj ledhatonte çdo gjë përreth. “Pse, a mundem t’i afrohem, ti qëndroj pranë në akull?” tha me vete. Ai vend i saj iu duk i shenjtë, aty s’mund të shkelte këmba e tij; qe një qast sa për pak iku, aq u frik.

Me sforcim të madh e përmbajti veten, arsyetoi: meqë rreth saj silleshin gjithfarë njerëzish, edhe ai mund të shkonte të bënte patinazh. U lëshua tatëpjetë kodrës, u përpoq të mos e shihte, siç bëjmë me diellin, por ja që e shihte, siç e shohim diellin edhe pa e vështruar.”

– Leo Tolstoy, “Anna Karenina”/ KultPlus.com