Qeveria do të nxjerrë na ankand pasuritë e paluajtshme të ndërtuara pa lejë të cilat  sekuestrohen dhe konfiskohen.

Në një draft të nxjerrë për konsultim nënvizohet se Agjencia e Administrimit të Pasurive të Sekuestruara dhe të Konfiskuara do të ketë një rol më të zgjeruar duke ndjekur procedurat sa i takon ankandeve apo shpërndarjes së aseteve tek institucionet dhe entet publike sipas nevojave që paraqiten.

Por teksa ankandi do të jetë në thelb të procedurës duket se drafti parashtron edhe mënyrën sesi do të veprohet për ndërtimet që kanë specifika të veçanta siç mund të jetë rasti kur ka blerës me kontrata apo mënyra sesi do të veprohet me ish-pronarët e truallit.

Lidhur me të parët pra kur ndërtimi pa leje është një objekt ku ka pasuri që janë paguar dhe zotërohen nga palë të treta sipas një marrëveshje fillestare që mund të jerë bërë me ndërtuesin drafti parashikon që ato të trajtohen me legalizim dhe regjistrim.

“Përjashtimisht për objektet me shkelje të lejes së ndërtimit për të cilat gjatë vlerësimit nga njësia e zbatimit, konstatohet se janë përfunduar punimet e ndërtimit në strukturë dhe posedohen/përdoren nga palët e treta/porositës/përfitues të njësive individuale me kontrate të hartuar përpara noterit me investitorin/subjektin zhvillues, do të konsiderohen brenda fushës së zbatimit pikës 9, neni 69 të ligjit nr. 20/2020 “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë në Republikën e Shqipërisë”.

AAPSK për këtë kategori objektesh, i kërkon ASHK vijimin e procedurave të legalizimit sipas legjislacionit përkatës”, thuhet në draft.

Sa i takon rasteve kur një objekt jashtë leje konfiskohet por marrëdhënia me ish pronarin e truallit mbetet për zgjidhje parashikohen dy mundësitë. Kur ka një marrëveshje paraprake e cila është e dokumentuar procedohet me respektimin e saj kurse në rastin kur ajo nuk ekziston ish-pronarët shpronësohen.

“AAPSK merr, regjistron, inventarizon dhe ruan objektet e konfiskuara deri në momentin e zbatimit të një prej formave të zhvillimit. 2. Pas marrjes në dorëzim të objektit dhe pas njohjes me nevojat/kërkesat e institucioneve apo enteve publike, interesave të pronarëve të truallit dhe personave të tretë, AAPSK vlerëson për: a) destinacionin e objektit/objekteve apo pjesëve takuese të konfiskuara; b) masën e shprehur në përqindje të pjesëve takuese që rrjedhin nga marrëdhënia ligjore me pronarët e truallit sipas parashikimeve të këtij ligji dhe parashikimeve të kontratës së lidhur me subjektin zhvillues/zbatues/mbikëqyrës/kolaudues përpara konstatimit të paligjshmërisë në zhvillim vetëm mbi pjesën e ndërtuar sipas lejes së ndërtimit; c) masën e detyrimit financiar që njihet për personat e tretë sipas parashikimeve të këtij ligji; 3. Në rastet kur nuk ka marrëveshje me pronarët e truallit, procedohet me shpronësim, përsa i përket të gjithë objektit të ndërtuar pa leje sipas përcaktimeve të legjislacionit në fuqi”, thuhet në nenin 19 të draftit.

 

 

The post Konfiskimi i ndërtimeve pa leje, drafti: Si do veprohet me pronarët e truallit dhe blerësit appeared first on Revista Monitor.

Intervistë me Drejtoreshën e Qendrës për Ekselencën e Financave (CEF), Jana Repanšek

 

Shqipëria ndodhet në një fazë vendimtare të procesit të integrimit europian, ku cilësia e reformave, koordinimi institucional dhe planifikimi realist financiar po bëhen më të rëndësishme se kurrë.

Ndonëse vendi ka bërë përparime të dukshme në përafrimin me standardet e BE-së, institucionet europiane theksojnë se procesi i buxhetimit duhet të harmonizohet sistematikisht me koston reale dhe kohëzgjatjen e reformave në të gjitha ministritë, e jo vetëm në disa fusha pilote.

Kjo kërkon kapacitete të forta administrative, vlerësim më të saktë të politikave dhe mbi të gjitha, koordinim të qëndrueshëm ndërinstitucional.

Në këtë kontekst, një rol të rëndësishëm po luan Qendra për Ekselencën e Financave (Center of Excellence in Finance – CEF), organizatë ndërkombëtare e bazuar në Slloveni, që punon me ministri financash, banka qendrore dhe institucione të tjera publike në Europën Juglindore dhe Lindore.

Në Shqipëri, CEF bashkëpunon ngushtësisht me Ministrinë e Financave, Bankën e Shqipërisë dhe institucionet qendrore, duke përmirësuar kapacitetet e administratës publike, duke ndihmuar në standardizimin e reformave sipas kërkesave të BE-së dhe duke siguruar që angazhimet politike të përkthehen në rezultate konkrete për qytetarët.

Në një intervistë për “Monitor”, Drejtoresha e CEF, Jana Repanšek, analizon progresin e Shqipërisë, sfidat që mund të ngadalësojnë ritmin e reformave dhe hapat që vendi duhet të ndërmarrë në dy-tre vitet e ardhshme për të ruajtur momentum-in e negociatave me Bashkimin Europian.

 

Nga këndvështrimi juaj, si do ta vlerësonit progresin e Shqipërisë në avancimin e reformave të besueshme dhe të mirëkalkuluara, të harmonizuara me pritshmëritë e BE-së, veçanërisht në fusha si qeverisja fiskale, konkurrueshmëria dhe kapitali njerëzor?

Shqipëria ka kaluar me vendosmëri nga angazhimet e përgjithshme drejt reformave teknikisht të qëndrueshme, të mbështetura në analiza fiskale dhe të përafruara me standardet e BE-së.

Hapja e katër grupeve të negocimit tregon se vendi jo vetëm po harton reformat e duhura, por edhe po tregon një aftësi gjithnjë e më të madhe për t’i zbatuar ato në praktikë.

Investimet në forcimin e administratës publike – veçanërisht përmes programeve të trajnimit nga CEF, të fokusuara në hartimin dhe zbatimin e reformave strukturore prioritare të vendit – po japin qartësisht rezultat.

Paketa e Zgjerimit BE 2025 e njeh këtë momentum pozitiv, por njëkohësisht i kujton Shqipërisë se vijimësia në zbatim është thelbësore për të përputhur ambicien e saj për përmbylljen e negociatave deri në vitin 2027.

 

Shqipëria ka intensifikuar së fundmi punën për forcimin e menaxhimit të financave publike dhe përmirësimin e cilësisë së planifikimit të reformave. Cilat zhvillime do t’i veçonit si më domethënëset në këtë proces?

Përparimet më të rëndësishme janë ato që e bëjnë procesin e reformave të matshëm, të mbështetur financiarisht dhe të planifikuar në mënyrë realiste në kohë.

Mbështetja e vazhdueshme e CEF — veçanërisht përmes shkëmbimit të përvojave mes kolegëve dhe programeve të strukturuara të zhvillimit të kapaciteteve — u ka mundësuar ekipeve institucionale të integrojnë udhëzimet e përafruara me BE-në në punën e tyre të përditshme. Së bashku, këto ndryshime u përgjigjen drejtpërdrejt kërkesës së BE-së për reforma të mbështetura fort në një proces të besueshëm buxhetimi afatmesëm.

Ne e kemi mbështetur Shqipërinë në hartimin e Agjendës së Reformave, në vlerësimin e ndikimit ekonomik të reformave dhe kemi asistuar SASPAC në ngritjen e një grupi ndërinstitucional pune me qëllim monitorimin efektiv të zbatimit të tyre.

Po ashtu, kemi trajnuar me sukses një grup audituesish të sektorit publik, të cilët tashmë mbajnë certifikime të njohura ndërkombëtarisht.

Për të forcuar më tej infrastrukturën e qeverisjes, kemi punuar edhe me Bankën e Shqipërisë për çështje të rregullimit dhe mbikëqyrjes bankare, veçanërisht në fushën e digjitalizimit.

 

Sa e përgatitur është sot Shqipëria për të garantuar mbikëqyrje të fortë të brendshme në institucionet e saj publike?

Shqipëria është dukshëm më e përgatitur se në vitet e mëparshme. Kapacitetet në auditimin e brendshëm po përmirësohen si në cilësi, ashtu edhe në profesionalizëm.

Vitin e kaluar përfunduam një trajnim gati dyvjeçar për audituesit e sektorit publik, që përfshiu edhe detyra praktike në vendin e punës, si dhe përditësimin e metodologjive të auditimit, duke lehtësuar integrimin e standardeve ndërkombëtare. BE-ja e njeh progresin e bërë në ngritjen e institucioneve të mbikëqyrjes, veçanërisht pas reformave në drejtësi.

Megjithatë, niveli i përgatitjes nuk është ende i njëtrajtshëm në të gjitha institucionet publike. Hapi i radhës është që këto përmirësime të shndërrohen në praktika të institucionalizuara, të zbatueshme në të gjithë sistemin dhe të pavarura nga ciklet politike.

 

Cilat i shikoni si rreziqet më të mëdha që mund të ngadalësojnë ritmin e reformave në Shqipëri?

Rreziqet kryesore lidhen me kapacitetin e pabarabartë administrativ, koordinimin e dobët ndërmjet institucioneve dhe boshllëqet midis ambicies së reformave dhe zbatimit të tyre në praktikë.

Përparimi mund të ngadalësohet gjithashtu nga mënyrat e ndryshme të përllogaritjes së kostove të reformave, cilësia ende e kufizuar e të dhënave dhe sfida për t’i shndërruar reformat në struktura ligjore dhe administrative të qëndrueshme.

Vlerësimi i BE-së për vitin 2025 nënvizon se, në mungesë të një koordinimi më të mirë dhe një dialogu politik vërtet gjithëpërfshirës, Shqipëria mund të hasë vonesa në përmbushjen e kërkesave kryesore të grupit themelor të negociatave.

Këto sfida janë reflektuar edhe në diskutimet rajonale të ndërmjetësuara nga CEF, ku qeveritë theksojnë në mënyrë të vazhdueshme se pengesa kryesore nuk është ambicia, por kapaciteti për të çuar reformat deri në fund.

 

Sfidat

Vlerësimi i BE-së për vitin 2025 nënvizon se, në mungesë të një koordinimi më të mirë dhe një dialogu politik vërtet gjithëpërfshirës, Shqipëria mund të hasë vonesa në përmbushjen e kërkesave kryesore të grupit themelor të negociatave. Këto sfida janë reflektuar edhe në diskutimet rajonale të ndërmjetësuara nga CEF, ku qeveritë theksojnë në mënyrë të vazhdueshme se pengesa kryesore nuk është ambicia, por kapaciteti për të çuar reformat deri në fund.

 

Si e vlerësoni punën e Shqipërisë për të integruar më mirë masat e reformave në buxhetin kombëtar? Sa e suksesshme ka qenë në lidhjen e ambicieve politike me planifikimin financiar realist dhe zbatimin?

Shqipëria është në rrugën e duhur dhe po përmirësohet në mënyrë të qëndrueshme. Masat e reformave po vlerësohen gjithnjë e më mirë në aspektin financiar, po prioritarizohen më qartë dhe po përfshihen në kuadrin afatmesëm buxhetor në mënyra që pasqyrojnë pritshmëritë e BE-së.

Përmbushja e pjesshme e Agjendës së Reformave të Planit të Rritjes dhe disbursimet përkatëse nga BE-ja tregojnë se Shqipëria është në gjendje t’i lidhë angazhimet politike me financimin.

Megjithatë, për të arritur besueshmëri të plotë, procesi i buxhetimit duhet të harmonizohet sistematikisht me koston reale dhe kohëzgjatjen e reformave në të gjitha ministritë, jo vetëm në fushat pilote.

 

Si i vlerësoni reformat që po ndjek Shqipëria në lidhje me tranzicionin e gjelbër, transformimin digjital dhe rritjen e konkurrueshmërisë? Cila nga këto fusha, sipas jush, ofron potencialin më të madh për përshpejtim të progresit?

Nga këndvështrimi i CEF, secila prej këtyre fushave të reformës —transformimi digjital, tranzicioni i gjelbër dhe konkurrueshmëria —kërkon kapacitete të forta institucionale për të kaluar nga planet në rezultate konkrete. Ajo që shohim më qartë janë segmentet ku ndërtimi i kapaciteteve shtesë do të ketë ndikimin më të madh.

Transformimi digjital ofron mundësi të mëdha, por vetëm nëse institucionet forcojnë qeverisjen e të dhënave, ndërveprueshmërinë dhe aftësitë e koordinimit.

Tranzicioni i gjelbër kërkon ekspertizë më të thelluar në buxhetimin e gjelbër dhe vlerësimin e rreziqeve klimatike, ndërsa reformat për konkurrueshmërinë varen nga aftësi më të forta analitike dhe monitoruese.

Në vend që të gjykojmë se cila fushë mund të avancojë më shpejt, fokusi ynë është t’i ndihmojmë institucionet shqiptare të ndërtojnë aftësitë, sistemet dhe bashkëpunimin e nevojshëm për të arritur progres të qëndrueshëm dhe të përputhur me standardet e BE-së në të tria objektivat.

 

Institucionet e BE-së po i kushtojnë gjithnjë e më shumë rëndësi reformave që sjellin rezultate të prekshme për qytetarët. Në rastin e Shqipërisë, cilat përmirësime konkrete shihni që po shfaqen tashmë, ose që mund të ndihen së shpejti?

Qytetarët tashmë po përjetojnë shërbime publike digjitale më të mira dhe sisteme pagesash më të shpejta e më të besueshme, si rezultat i reformave në sektorin financiar.

Përmirësimi i vlerësimit të kostove të reformave dhe proceset më të besueshme të buxhetimit po ulin numrin e projekteve të bllokuara dhe po garantojnë shërbime publike më të qëndrueshme.

Ndërsa kuadri i financimeve të gjelbra konsolidohet, familjet dhe bizneset pritet të përfitojnë nga programe të reja për eficiencën e energjisë dhe produkte financiare më miqësore me mjedisin.

Këto janë shenjat e para të “Integrimit gradual në Tregun e Vetëm Europian”, të cilin BE-ja e thekson vazhdimisht si objektiv.

 

Duke parë përpara, ku mendoni se Shqipëria duhet t’i përqendrojë përpjekjet e saj reformuese në dy apo tre vitet e ardhshme për të avancuar në mënyrë domethënëse drejt integrimit në BE?

Forcimi i koordinimit ndërinstitucional dhe nxitja e një dialogu politik më gjithëpërfshirës do të jenë thelbësore për të ruajtur ritmin e reformave.

Në rolin tonë si qendër rajonale trajnimi për zyrtarët e financave publike, CEF mund të vazhdojë të ofrojë bashkëpunimin e strukturuar dhe shkëmbimin e përvojave që i nevojitet Shqipërisë për të avancuar me qëndrueshmëri në klasterin e themeleve dhe për të mbajtur në fokus objektivin e përmbylljes së negociatave deri në fund të vitit 2027.

The post Integrimi në BE kërkon disiplinë financiare appeared first on Revista Monitor.

The post Integrimi në BE kërkon disiplinë financiare appeared first on Revista Monitor.

Banka Botërore e konsideroi anomali kushtin 15 vite pune me sigurime për të përfituar pension minimal, teksa rekomandoi disa reforma afatshkurta dhe afatmesme që mund të rrisin përfitimet për pensionistet dhe gjithashtu të mbajnë shpenzimet buxhetore nën kontroll.

Në dokumentin e rishikimit të Financave publike në vendin tonë Banka Botërore vlerësoi se kriteri 15 vite pune me sigurime, detyron që shumë persona me pak vite të mos kenë asnjë mbështetje financiare deri në moshën 70 vjeçare.

Sipas bankës ky kufi dekurajon pjesëmarrjen, veçanërisht për punëtorët informalë dhe emigrantët. Në të njëjtën kohë, mjaftueshmëria e pensioneve është ndër më të ulëtat në rajon, me një normë mesatare zëvendësimi prej 32 për qind të pagës kontributeve.

Nga ana tjetër rritja e pagave krijon shqetësime duke zgjeruar më tej hendekun me pensionet. Pa reforma, normat e zëvendësimit do të mbeten të ulëta dhe raporti kontribuues-përfitues (1.18 kontribuues për çdo pensionist në vitin 2022) do të pësojë rënie të mëtejshme, duke rritur presionin mbi qëndrueshmërinë fiskale, argumentoi Banka.

Shtylla e kryesore e pensioneve mund të forcohet përmes reformave afatshkurtra dhe afatmesme, duke filluar nga përmirësimet e pajtueshmërisë deri tek ndryshimet strukturore dhe reformat e integruara.

Skema suplementarë, të ulen shpenzimet

Banka Botërore sugjeroi ndryshime në skemën suplementare për ta bërë atë më të balancuar në aspektin fiskal dhe social. Ndikimet e pritshme janë kursime fiskale nga reduktimi i pensioneve suplementare dhe do të varët nga koha masa dhe grupet e përfituesve që preken.

Qeveria ka miratuar skema suplementare pensionesh për punonjësit e minierave, ushtarakë dhe së fundmi një spektër të gjerë politikanesh dhe deputetësh që marrin pagesa shumë të larta. Këto vendime kanë rritur deficitin e skemës, ndaj Banka Botërore kërkoi korrigjimin e tyre.

Masat afatshkurtra, luftë informalitetit

Banka Botërore sugjeron se në planin afatshkurtër të përfshihet promovimi i zgjatjes së jetës aktive në punë, ulja e informalitetit sidomos në zonat rurale dhe të vetë- punësuarit dhe rritja e edukimit për pensionet dhe zhvillimin e skemave të sigurimeve shoqërore për emigrantët.

Në këtë drejtim, objektivat e vendosura në Strategjinë Afatmesme të të Ardhurave dhe Planin e Veprimit 2024-2027 për të rritur kontributet e sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore, ndër të tjera përfshirë masat për reduktimin e punës së padeklaruar dhe nën-deklarimit të pagave reale, të cilat janë jashtëzakonisht të rëndësishme për rritjen e të ardhurave nga kontributet.

Reforma afatmesme dhe afatgjata, eksplorim në shumë shtylla

Banka sugjeroi se reformat afatmesme deri afatgjata të fokusohen në heqjen e subvencioneve të kontributeve për zonat rurale, reformimin e pensioneve shtesë për punonjësit e administratës publike, përshtatjen e formulës së përfitimeve për të inkurajuar periudha më të gjata kontributesh dhe eksplorimin e një sistemi të integruar me shumë shtylla që i mbron të gjithë, duke nxitur njëkohësisht pjesëmarrjen në skemën e pensioneve.

Rekomandimet bazohen në një skenar bazë pa emigracion, por rezultatet janë shumë të ndjeshme ndaj supozimeve në lidhje me emigrimin, kthimet në vend dhe perspektivat e tregut të punës për punëtorët që qëndrojnë në Shqipëri.

Një tjetër çështje që do të përfshijë kostot fiskale është stimuj për të kontribuar më shumë. Përmes masave të ndryshimeve të planifikuara, si rritja e normës së kontributit për çdo vit dhe integrimi i një Sistemi të ri të Pensioneve.

Përfitimet e këtij sistemi mund të sjellin rritjen e kontribuimit nga punëtorët, por gjithashtu mund të krijohet një kosto shtesë për buxhetin e shtetit. Sidoqoftë, një element i rëndësishëm i këtyre masave është se përmirësimi i mjaftueshme risë do të ndihmojë në plotësimin e një skeme më të qëndrueshme dhe të balancuar.

Një aspekt i rëndësishëm i reformës është gjithashtu një rritje e mundshme e pensioneve për ata individë që kanë punuar për më shumë se 15 vite dhe kanë paguar kontribute më të larta për pensionet. Kjo do të përmirësojë cilësinë e jetës për këta individë dhe do të kontribuojë në krijimin e një sistemi më të drejtë dhe më të qëndrueshëm për pensionet.

The post BB e konsideron anomali kushtin e 15 viteve punë për pension appeared first on Revista Monitor.

Misioni i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) ka kritikuar vendimin e Bankës së Shqipërisë për lehtësimin e kredive që do të jepen për financimin e projekteve strategjike në infrastrukturë.

Në deklaratën përmbyllëse të misionit të FMN në Shqipëri, thuhet se lehtësimet e fundit në nivelet e rrezikut në kuadër të mjaftueshmërisë së kapitalit dhe ekspozimeve të mëdha të bankave për kreditë që mbështesin infrastrukturën strategjike të transportit nuk janë plotësisht në përputhje me standardet ndërkombëtare dhe duhet të rishqyrtohen, pasi rregullimet prudenciale duhet të bazohen në rrezik dhe të mos përdoren për të nxitur huadhënien në sektorë specifikë.

Në muajin korrik të këtij viti, Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë miratoi disa ndryshime rregullatore, që lehtësojnë dhënien e kredive nga bankat tregtare për projektet strategjike në infrastrukturë. Ndryshimet ishin propozuar nga Shoqata Shqiptare të Bankave dhe kanë gjetur dakordësinë e Bankës Qendrore.

Sipas rregullores, projekte në infrastruktura strategjike të transportit do të konsiderohen financimet e projekteve në formën e ndërtimit të një infrastrukture të re ose të një infrastrukture ekzistuese, në fushat e transportit rrugor dhe të infrastrukturës portuale dhe aeroportuale dhe ku shoqëria tregtare ka një kontratë ose marrëveshje me institucionin shtetëror përkatës.

Bankat do të ponderojnë ekspozimet ndaj shoqërive tregtare që financojnë projekte në infrastruktura strategjike transporti, me peshën e rrezikut 50% (më parë këto kredi ponderoheshin me peshë rreziku 100%), nëse plotësohen kushtet e parashikuara në rregullore.

Një veprim i tillë e bën më pak të kushtueshme dhënien e kredive të këtij lloji në terma të kapitalizimit dhe zgjeron hapësirat e bankave për të financuar projekte të këtij lloji.

Në përgjithësi, kreditë për projektet e infrastrukturës rrugore prekin shifra të mëdha, ndaj kanë edhe një ndikim të rëndësishëm mbi raportin e mjaftueshmërisë së kapitalit, që mat raportin mes aktiveve me rrezik kundrejt kapitalit rregullator.

Në rregulloren “Për raportin e mjaftueshmërisë së kapitalit, është shtuar një nen i ri, që përcakton se bankat identifikojnë në mënyrë të veçuar nga klasa e ekspozimeve ndaj shoqërive tregtare, ekspozimet ndaj shoqërive tregtare që financojnë projekte në infrastruktura strategjike transporti të cilat plotësojnë disa kushte specifike. Rregullorja e ndryshuar vendos si kusht që përfitues fundor i projektit të financuar të jetë qeveria shqiptare.

Kredia duhet të ketë një afat maturimi deri në 10 vjet dhe kontrata e kredisë për ekspozimin në fjalë duhet t’i sigurojë bankës një nivel të lartë kontrolli mbi aktivet e projektit dhe të ardhurat që gjenerohen prej tij.

Gjithashtu, burimi i shlyerjes së kredisë duhet të përbëhet minimalisht në masën dy të tretat nga të ardhurat që gjenerohen nga projekti i financuar. Kriter tjetër është aftësia e vlerësuar e huamarrësit për të përmbushur detyrimet e tij financiare, edhe në kushte të theksuara stresi që lidhen me rrezikun e projektit të financuar.

Parashikimet rregullores së re do të zbatohen për të gjitha ekspozimet ndaj shoqërive tregtare që financojnë projekte në infrastruktura strategjike transporti, që do të krijohen deri më 31 dhjetor 2026 dhe do të jenë të zbatueshme deri në afatin e miratuar të financimit, që në çdo rast nuk duhet të jetë më i gjatë 10 vjet.

Për të njëjtin qëllim, Banka e Shqipërisë ka miratuar disa ndryshime edhe në rregulloren “Për administrimin e rrezikut nga ekspozimet e mëdha të bankave”.

Në këtë rregullore, është shtuar një dispozitë që parashikon se bankat, në llogaritjen e ekspozimeve maksimale të lejueshme përjashtojnë, mes të tjerash, edhe ekspozimet, me jo më shumë se 50% të vlerës së tyre, ndaj shoqërive tregtare që financojnë projekte në infrastruktura strategjike transporti./ E.Shehu

 

The post FMN kritikon masat e BSH që lehtësojnë kreditimin e PPP-ve në infrastrukturë appeared first on Revista Monitor.

Banka Botërore vlerëson se Shqipëria ka marrë reforma të rëndësishme në sistemin tatimor të cilat kanë dhënë efektin e tyre në rritjen e të ardhurave dhe efkiasitetin e administratës tatimore. Megjithatë në raportin e saj të fundit lidhur me financat BB gjykon se sërish mbetet nën potencial dhe hapësirat për të përmirësuar këtë janë të shumta duke nisur nga heqja e përjashtimeve tek TVSH-ja tek rritja e disa taksave.

“Reformat e fundit kanë forcuar sistemin tatimor të Shqipërisë, duke rritur aftësinë e tij për të thithur përfitime ekonomike dhe duke përmirësuar efikasitetin e administratës publike. Tatimi mbi vlerën e shtuar (TVSH) ka qenë në mënyrë të vazhdueshme burimi më i madh i të ardhurave tatimore, i ndjekur nga tatimi mbi fitimin (TF), akcizat, tatimi mbi të ardhurat personale (TAP), taksat kombëtare dhe doganat.

Nga viti 2004 deri në vitin 2024, të ardhurat nga TAP janë rritur më shumë se dyfish në krahasim me rritjen nominale të PBB-së. Një dinamikë e ngjashme është vërejtur dhe në të ardhurat nga TF, ndërsa rritja e të ardhurave nga TVSH-ja ka qenë relativisht më e ulët. Këto përfitime reflektojnë masat e politikave të tilla si kalimi në tatimin progresiv në vitin 2014, krijimi i Zyrës së Tatimpaguesve të Mëdhenj dhe përpjekjet për formalizim që nga viti 2015. Në aspektin administrativ, dorëzimi dhe pagesa elektronike e detyrueshme e të gjitha deklaratave kryesore tatimore janë pika të forta të sistemit tatimor.

Megjithatë, mbledhja e të ardhurave mbetet nën potencialin e vet për shkak të nivelit të lartë të informalitetit, përjashtimeve të shumta dhe zbatimit të dobët. Gjatë dekadës së fundit, të ardhurat totale kanë qenë nën mesataren rajonale, ku TAP dhe TF kanë patur produktivitet të ulët çka sugjeron se pjesë të mëdha të bazës tatimore nuk taksohen për shkak të përjashtimeve, boshllëqeve ligjore ose sfidave administrative. Efikasiteti i TVSH-së në vetëm 54 përqind tregon se vetëm pak më shumë se gjysma e të ardhurave të mundshme mblidhen sipas normës standard” thuhet në raport.

Masat që mund të merren

Për të adresuar këto boshllëqe, Shqipëria në fund të vitit 2024 miratoi Strategjinë Afatmesme të të Ardhurave (SAA) 2024–2027, e cila synon të rrisë në mënyrë të qëndrueshme të ardhurat buxhetore nëpërmjet zgjerimit të bazës së taksueshme, përmirësimit të adminis tratës tatimore dhe doganore si dhe duke luftuar evazionin fiskal nëpërmjet nje qasjeje të koordinuar dhe strategjike. Në përputhje me SAA-në, ky dokument i Rishikimit të Financave Publike (RFP) identifikon katër burime kryesore të të ardhurave të pashfrytëzuara mjaftueshëm.

Tatimi mbi të ardhurat personale nga qiratë afatshkurtra (short-term rentals: STR): Formalizimi i STR-ve mund të gjenerojë të ardhura shtesë që vlerësohen në të paktën 0.14 përqind të PBB-së. Pavarësisht rritjes së shpejtë të turizmit dhe STR-ve, mbledhja e taksave kufizohet nga informaliteti dhe rregullimi i dobët. Formalizimi përmes regjistrimit, lejeve dhe zbatimit të pajtueshmërisë tatimore do të zgjeronte bazën e TAP-it, do të përmirësonte standardet, do të rriste mbikëqyrjen mjedisore, do të siguronte shpërndarje më të barabartë të përfitimeve nga turizmi dhe do të integronte më mirë rritjen e STRve me nevojat e komuniteteve lokale. Ndryshimet e vitit 2024 në Ligjin nr. 93/2015 për Turizmin zgjeruan përkufizimin e akomodimit për të mbështetur këto përpjekje. Duke supozuar rezervim të plotë të të gjitha strukturave akomoduese të listuara në AirDNA, potenciali i të ardhurave nga TAP për vitin 2023 do të ishte 0.14 përqind e PBB-së.

Taksa e pronës: Kalimi në një taksë mbi pronën të bazuar në vlerën e tregut mund të gjenerojë të ardhura nga kjo taksë deri në 0.4 përqind të PBBsë çdo vit dhe të forcojë decentralizimin fiskal. Aktualisht, të ardhurat nga taksa mbi pronën janë vetëm 0.3 përqind të PBB-së. Baza e ngushtë tatimore tkurret akoma më shumë nga përjashtimet e tepërta. Reformat e fundit kanë tentuar të përfitojnë nga rritja e vlerave të pasurive të paluajtshme, por normat e taksave mbeten të ulëta, mbledhja është joefektive dhe kadastra fiskale është e vjetëruar. Një qasje e bazuar në vlerën e tregut është më e drejtë ndaj aftësisë paguese të tatimpaguesve, frenon ndërtimet e tepërta dhe mund të mbështesë përshtatjen klimatike. Simulimet sugjerojnë se një taksë prej 0.10 përqind mbi pronat rezidenciale mund të gjenerojë të ardhura që arrijnë në 0.4 përqind të PBB-së, përfshirë përjashtimet – dhe deri në 1.3 përqind të PBB-së pa përjashtime nga kjo taksë.

Taksa e karbonit mbi qymyrin: Rritja e taksës së karbonit mbi qymyrin do të mundësontë mbështetjen e objektivave klimatike, krijimin e përfitimeve shtesë për shëndetin dhe gjenerimin e të ardhurave që arrijnë në 0.18-0.35 përqind të PBB-së deri në vitin 2030. Taksa aktuale e karbonit nuk reflekton në mënyrë të mjaftueshme ndikimet e jashtme, dhe qeveria ka një kalendar për rritjen e saj deri në vitin 2030. Një rritje graduale e taksës së karbonit mbi qymyrin nga viti 2026 deri në vitin 2030 e ndihmon Shqipërinë të përafrohet me çmimin e sistemit të tregtimit të emetimeve të BE-së (ETS), ndërsa një rritje më e lartë pritet të sjellë të ardhura deri në 0.35 përqind të PBB-së, duke e ndihmuar Shqipërinë të përmbushë objektivat e saj të reduktimit të emetimeve dhe njëkohësisht të përfitojë edhe në aspektin e shëndetit publik. Një pjesë e të ardhurave të gjeneruara mund të përdoret për të kompensuar familjet në nevojë.

Akciza e duhanit: Rritja e akcizës së duhanit në Shqipëri për të përmbushur minimumin e BE-së mund të gjenerojë të ardhura shtesë prej 0.07 përqind të PBB-së çdo vit. Edhe pse Shqipëria ka rritur normat e akcizës çdo vit, prevalenca e pirjes së duhanit mbetet e lartë, duke paraqitur një rrezik të konsiderueshëm për shëndetin publik. RFP përshkruan tre skenarë politikash për rritjen e normës minimale të taksës së akcizës. Në skenarin e parë, Shqipëria rrit gradualisht taksën për të arritur minimumin e BE-së prej 90 eurosh për 1,000 cigare deri në vitin 2030, gjë që do të gjeneronte të ardhura shtesë në rreth 0.02 përqind të PBB-së çdo vit në periudhën 2025-2029.

Megjithatë, ky ritëm është i pamjaftueshëm për të kompensuar rritjen e popullsisë, zgjerimin e të ardhurave dhe inflacionin. Si rezultat, tregu i cigareve parashikohet të rritet dhe normat e pirjes së duhanit mund të rriten. Është e rëndësishme të theksohet se minimumet aktuale të akcizës së duhanit në BE, të vendosura në vitin 2011, janë të vjetruara. Në gusht 2025, Komisioni Evropian njoftoi plane për të rishikuar Direktivën e Produkteve të Duhanit, duke përforcuar nevojën për një strategj më ambicioze tatimore. Përshpejtimi i kalendarit të akcizave të Shqipërisë për të arritur minimumin aktual të BE-së deri në vitin 2027 do të gjeneronte të ardhura shtesë prej 0.07 përqind të PBB-së çdo vit midis viteve 2025-2029. Kjo qasje me ritëm të përshpejtuar do të ndihmonte gjithashtu në parandalimin e deri në 13,000 vdekjeve të parakohshme, do të reduktonte shpenzimet personale të qytetarëve për kujdes shëndetësor dhe do të sillte përfitime akoma më të mëdha për grupet vulnerabël.

Të hiqen përjashtimet

Përmirësimi i performancës së të ardhurave të Shqipërisë do të kërkojë gjithashtu rishikimin e përjashtimeve tatimore dhe forcimin e kapacitetive administrative. Shqipëria duhet të ndërmarrë një rishikim gjithëpërfshirës të përjashtimeve të saj tatimore, veçanërisht në fushën e TVSHsë, për të rikuperuar një pjesë të të ardhurave të humbura, duke siguruar njëkohësisht mbështetje të vazhdueshme për grupet vulnerabël. Njëkohësisht, thelbësore është dhe forcimi i administratës tatimore përmes thjeshtimit, dixhitalizimit dhe përmirësimit të mekanizmave të përputhshmërisë tatimore. Këto reforma jo vetëm që do të zgjerojnë bazën e të ardhurave, por gjithashtu do të zvogëlojnë informalitetin dhe do të përafrojnë praktikat fiskale të Shqipërisë me standardet ndërkombëtare. Këto reforma janë kritike për zgjerimin e bazës së të ardhurave të Shqipërisë dhe përmbushjen e objektivave të saj afatgjata të zhvillimit.

The post Raporti: Ja taksat që mund të rrisë qeveria për më shumë të ardhura, nga prona tek akciza e karboni appeared first on Revista Monitor.

Në valën e një paqeje fiskale që qeveria po diskuton gjerësisht në këtë paketë fiskale duket se institucionet ndërkombëtare financiare vënë theksin në anën tjetër të peshores atë të mbledhjes së taksave dhe forcimit të masave për pajtueshmërinë fiskale.

Banka Botërore prezantoi rishikimin e financave publike në Shqipëri, një raport që vë theksin tek forcimi i qëndrueshmërisë fiskale për një ekonomi me rezistente dhe zhvillim njerëzor. Raporti ndalet në një sërë aspektesh por lidhur me navigimin e risqeve, sigurimin e rritjes dhe peizazhin makro fiskal.

Konkretisht BB shprehet se Shqipëria ka arritur stabilitet makroekonomik, por që të ruhet rritja afatgjatë duhen adresuar sfidat strukturore të vazhdueshme. Rritja mesatare vjetore e PBB-së arriti në 3.2 për qind gjatë periudhës 2014– 2024, e nxitur kryesisht nga konsumi i brendshëm, turizmi dhe ndërtimi, ku rol kyç në vitet e fundit kanë luajtur rindërtimi pas tërmetit dhe investimet e huaja.

“Varfëria është reduktuar me 20 pikë përqindjeje, ndonëse ndikimi rishpërndarës i politikës fiskale mbetet relativisht i dobët. Pabarazitë gjinore dhe papunësia e lartë tek të rinjtë vijojnë të jenë të pranishme. Me ritmin aktual të reformave, pritet që rritja vjetore të ngadalësohet në periudhë afatgjatë, duke arritur në vetëm 1.5 për qind në 2050, për shkak të rënies së numrit të popullsisë në moshë pune, produktivitetit dhe kapitalit njerëzor të dobët, si dhe normës rënëse të kthimit nga akumulimi i kapitalit” thuhet në raport.

Më poshtë disa pjesë nga raporti.

Disiplina fiskale

Ndërsa respektimi i disiplinës fiskale e ka mbajtur nën kontroll borxhin publik historikisht të lartë të Shqipërisë dhe e ka bërë të qëndrueshëm pozicionin fiskal, vendi mbetet i ekspozuar ndaj rreziqeve makroekonomike dhe atyre të lidhura me monedhën. Shqipëria shpenzon më pak në krahasim me vendet e tjera, mbledh më pak të ardhura dhe ka deficite fiskale në nivele të ngjashme, por megjithatë ka pasur vazhdimisht një borxh të lartë.

Një qëndrim ekspansionist i politikës fiskale, i ndërmarrë si një masë stabilizimi ndaj krizës financiare globale të vitit 2008 – i kombinuar me probleme të vazhdueshme në sektorin e energjisë dhe kontrolle të dobëta financiare –kontribuuan në rritjen e borxhit dhe akumulimit të detyrimeve të prapambetura deri në vitin 2015.

Që atëherë, dhe pas çdo goditjeje, Shqipëria ka rindërtuar amortizatorë të fuqishëm fiskalë që mundësuan reagime efektive ndaj tërmetit të vitit 2019, goditjes nga COVID-19 në vitin 2020 dhe krizës energjetike në vitin 2022.

Disiplina fiskale, përfshirë miratimin e disa rregullave fiskale që nga viti 2016, ka luajtur një rol kritik në ngushtimin e deficitit fiskal. Si rezultat, borxhi publik ra në 54 për qind të PBB-së në vitin 2024. Megjithëse borxhi mbetet i ndjeshëm ndaj rreziqeve, pozicioni fiskal është i favorshëm për qëndrueshmërinë dhe rregullat fiskale pritet të vazhdojnë të zbusin borxhin publik në periudhë afatmesme.

Rreziqet fiskale

Rreziqet fiskale burojnë nga presionet demografike, detyrimet kontigjente, ndikimet klimatike dhe investimet publike ineficiente – të përkeqësuara nga politika rishpërndarëse më të dobëta krahasuar me ato të vendeve të tjera të ngjashme.

Rënia dhe plakja e popullsisë së Shqipërisë paraqet sfida për ofertën e fuqisë punëtore dhe qëndrueshmërinë fiskale duke rritur kostot e pensioneve dhe kujdesit shëndetësor. Detyrimet kontigjente që rrjedhin nga ndërmarrjet shtetërore (NSH-të) dhe partneritetet publiko-private (PPP-të) – veçanërisht në sektorët e energjisë dhe transportit – shtojnë rreziqet fiskale. Ndryshimet klimatike dhe fatkeqësitë natyrore, si përmbytjet dhe thatësirat e shpeshta, gjithashtu imponojnë kosto të larta fiskale. Efikasiteti i investimeve publike mbetet një shqetësim i vazhdueshëm.

Korniza fiskale

Korniza aktuale fiskale nuk arrin të adresojë rreziqet fiskale në zhvillim dhe të përshpejtojë konvergjencën e të ardhurave me BE-në. Në kontekstin e stabilitetit makroekonomik, politika fiskale duhet të sigurojë orientimin e burimeve drejt fushave prioritare, rritjen e të ardhurave në mënyrë efektive nga pikëpamja e kostos dhe me ndikim sa më të ulët shtrembërues, si dhe mbajtjen e rezervave të mjaftueshme fiskalë ne kontekstin e rreziqeve në rritje.

Në periudhë afatshkurtër, prioritetet duhet të përfshijnë përmirësimin e mbledhjes së taksave dhe pajtueshmërisë tatimore për të rritur të ardhurat; rritjen e alokimeve për sektorët e kapitalit njerëzor me qëllim forcimin e produktivitetit dhe rritjes ekonomike; forcimin e efikasitetit dhe transparencës së shpenzimeve në PPP-të; përmirësimin e qeverisjes dhe llogaridhënies së ndërmarrjeve shtetërore; përmirësimin e cilësisë së investimeve publike; dhe forcimin e menaxhimit të borxhit.

Në periudhë afatmesme, Shqipërisë do t’i duhet të rrisë shpenzimet në sektorët që nxisin rritjen ekonomike, të forcojë përshtatjen klimatike dhe gatishmërinë ndaj fatkeqësive natyrore, si dhe të përmirësojë mbrojtjen sociale – duke ruajtur njëkohësisht dhe qëndrueshmërinë fiskale të sistemit të pensioneve. Krijimi i një këshilli fiskal të pavarur do të forconte besueshmërinë dhe zbatimin e rregullave fiskale të Shqipërisë./ N.Maho

 

The post BB: Rënia dhe plakja e popullsisë sfidë për qëndrueshmërinë fiskale, prioritet mbledhja e taksave appeared first on Revista Monitor.

Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) ka shprehur shqetësim për rreziqet e lidhura me krijimin e Bankës Shqiptare të Zhvillimit.

Në deklaratën e fundit të misionit të FMN-së, thuhet se themelimi i Bankës Shqiptare të Zhvillimit do të shtojë kompleksitet të mëtejshëm për sektorin financiar në vend.

FMN gjykon se dispozitat rigoroze të qeverisjes dhe operacioneve do të jenë thelbësore për të parandaluar rreziqet e stabilitetit fiskal dhe financiar. Sipas FMN-së, aktivitetet e kësaj banke duhet të jenë të kufizuara në kohë dhe të synojnë dështimet e tregut për të shmangur pengimin e investimeve private.

Ligji “Për Bankën Shqiptare të Zhvillimit” u miratua në muajin mars, ndërsa themelimi i saj pritet të bëhet vitin e ardhshëm. Pjesëmarrja e Shtetit Shqiptar nuk do të jetë më e vogël se 51% e kapitalit të regjistruar të aksioneve në çdo kohë. Kapitali fillestar i kontribuar dhe i nënshkruar nga Shteti Shqiptar, do të jetë 10 miliardë lekë dhe do të shlyhet në këste brenda një afati katërvjeçar. Kësti i parë prej 1 miliard lekësh duhet të shlyhet brenda vitit 2026 dhe Qeveria e ka parashikuar në buxhetin e vitit 2026.

Përveç Shtetit Shqiptar, aksionet në Bankën e Zhvillimit mund të zotërohen nga institucione financiare ndërkombëtare, si banka dhe fonde zhvillimi e investimi europiane, institucione financiare ndërkombëtare dhe vendase të njohura, si dhe nga entitete të tjera të përcaktuara me vendim të Këshillit të Ministrave.

Sipas ligjit, Banka e Zhvillimit do të mund të mbledhë kursime kryesisht nga individët të cilëve nuk u ofrohet shërbim i plotë nga sistemi bankar. Kjo dispozitë ishte subjekt i rishikimeve në Kuvendin e Shqipërisë, pasi në variantin e propozuar nga qeveria, ai nuk përcaktonte kufizime për sa u takon subjekteve, duke lënë të hapur mundësinë për të mbledhur kursime edhe nga bizneset apo subjekte të tjera.

Gjithashtu, në ligj vendoset një kufizim për sasinë e kursimeve që Banka e Zhvillimit do të mund të mbledhë nga publiku. Shuma e pranuar e këtyre fondeve nga Banka Shqiptare e Zhvillimit nuk duhet të jetë më e lartë se 2% e Prodhimit të Brendshëm Bruto.

Ligji parashikon se aktiviteti i Bankës së Zhvillimit do të financohet me pranimin e fondeve të kthyeshme nga publiku, veçanërisht nga individët që nuk u ofrohet shërbim i plotë nga sistemi bankar, në formën e produkteve të kursimit, nëpërmjet një entiteti të veçantë të Postës Shqiptare.

Produktet e kursimit të mbledhura nga publiku do të garantohen me garanci shtetërore dhe përdoren për aktivitete promovuese.

Llojet e produkteve, karakteristikat e tyre, përfshirë kufizimet në vlerë, do përcaktohen me urdhër të përbashkët të ministrit përgjegjës për financat dhe të ministrit përgjegjës për ekonominë, duke respektuar kufijtë monetarë të përcaktuar në ligjin që rregullon sigurimin e depozitave. Kjo nënkupton se shuma e garantuar do të jetë e kufizuar. Sipas kuadrit ligjor në fuqi, depozitat bankare sigurohen deri në shumën e 2.5 milionë lekëve, ndërsa ato të shoqërive të kursim-kreditit deri në 2 milionë lekë.

Subjekti ndërmjetës për mbledhjen e fondeve të kthyeshme nga publiku do të jetë një entitet i veçantë i Postës Shqiptare. Këshilli i Ministrave do të përcaktojë me vendim kushtet kryesore të marrëdhënies ndërmjet entitetit të veçantë dhe Bankës Shqiptare të Zhvillimit.

Entiteti i veçantë i Postës Shqiptare dhe Banka Shqiptare e Zhvillimit do të nënshkruajnë një marrëveshje bashkëpunimi, e cila rregullon aspektet kryesore të funksionimit e të administrimit të fondeve të mbledhura dhe shpërndarjes së produkteve, minimalisht procedurat operacionale për shpërndarjen dhe administrimin e produkteve financiare; interesat e zbatueshëm për produktet financiare të ofruara; detyrimin për informimin e transparencën ndaj publikut mbi produktet.

Ligji parashikon gjithashtu si burime financimi linjat e kredisë nga institucionet financiare ndërkombëtare dhe përdorimin e instrumenteve të tjera financiare të garantuara, rast pas rasti, me garanci shtetërore, duke respektuar parimet e përcaktuara në ligjin që rregullon huamarrjen shtetërore. Emetimi i titujve të garantuar me garanci shtetërore nuk do t’u nënshtrohet parashikimeve të ligjit që rregullon tregjet e kapitalit.

Aktiviteti i mbledhjes së produkteve të kursimit, nëpërmjet një entiteti të veçantë të Postës Shqiptare, mbikëqyret nga Banka e Shqipërisë. Megjithatë, entiteti i veçantë i Postës Shqiptare, nuk do të jetë subjekt licencimi.

Ligji gjithashtu përcakton se Banka Shqiptare e Zhvillimit do të raportojë te Banka e Shqipërisë për qëllime statistikore dhe për Regjistrin e Kredive. Banka e Shqipërisë do përcaktojë, gjithashtu, metodologjinë e mbikëqyrjes së aktivitetit të mbledhjes së produkteve të kursimit, si dhe të raportimit statistikor.

Banka Shqiptare e Zhvillimit do të ketë si objektiv kryesor nxitjen e zhvillimit ekonomik, social e mjedisor, kryesisht përmes financimit dhe mbështetjes së sipërmarrjeve në sektorët e nënfinancuar të ekonomisë, si dhe përfshirjen në sistemin financiar të publikut, që nuk i ofrohet shërbim i plotë nga sistemi bankar.

Ajo do të ketë të drejtë të ushtrojë aktivitet financimi me karakter promovues, si kredidhënia për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme, si dhe startup-et vendase, për të nxitur rritjen, produktivitetin, konkurrueshmërinë dhe zgjerimin në tregjet ndërkombëtare./ E.Shehu

 

The post FMN shpreh shqetësim për rolin e Bankës Shqiptare të Zhvillimit appeared first on Revista Monitor.

FMN vlerëson se në të ardhmen Shqipëria do të përballet me një valë të re presionesh fiskale që kërkojnë veprim të menjëhershëm.

Edhe pse borxhi publik është më i ulët se në shumë vende të BE-së, hapësira për shpenzime të reja është e kufizuar, vlerëson raporti i FMN-së “Long-Term Spending Pressures in Europe”, i cili analizon rreziqet afatgjata për financat publike të vendeve evropiane, përfshirë Shqipërinë.

Sipas raportit, suksesi do të varet nga aftësia për të krijuar institucione fiskale afatgjata, të cilat do të mund të rrisin të ardhurat pa dëmtuar rritjen ekonomike. Këto të ardhura duhet të jenë në gjendje të përballojnë objektivat sociale dhe ato të klimës në buxhet.

Në mungesë të këtyre reformave, Shqipëria dhe rajoni i Ballkanit Juglindor do të përballen me rreziqe të larta për qëndrueshmërinë e borxhit dhe për arritjen e standardeve evropiane deri në mesin e këtij shekulli, vlerëson Fondi.

Sipas raportit, Shqipëria ka nivel më të ulët të të ardhurave në raport me PBB-në, borxh publik më të ulët se mesatarja e BE-së, por ka hapësirë të kufizuar fiskale për të përballuar presionet e reja.

FMN thekson se pensionet dhe kujdesi shëndetësor do të bëhen burimi kryesor i presionit mbi shpenzimet publike në afatin e gjatë, për shkak të plakjes së popullsisë dhe largimit të të rinjve nga tregu i punës.

Kujdesi shëndetësor dhe afatgjatë do të kërkojë gjithashtu fonde shtesë, pasi jetëgjatësia po rritet, ndërsa sistemi publik në vende si Shqipëria financohet kryesisht përmes kontributeve të punësimit, që do të bien me tkurrjen e forcës punëtore.

Sektori i mbrojtjes është një tjetër burim presioni, për shkak të përfshirjes në strukturat e NATO-s dhe nevojës për të rritur buxhetin për shkak të këtij angazhimi. Rajoni i Ballkanit Lindor, sipas raportit, është më i ekspozuar ndaj rreziqeve gjeopolitike dhe parashikohet të shpenzojë për mbrojtje 2,5–3% të PBB-së në mesataren afatmesme.

Tranzicioni klimatik do të ketë kosto të menjëhershme për vendet jo-anëtare të BE-së, përfshirë Shqipërinë. FMN paralajmëron se mosveprimi do të rëndojë ndjeshëm financat publike dhe do të zhvendosë barrën mbi brezat e ardhshëm. Në rastin e Shqipërisë, ku deficiti dhe borxhi publik janë ende të ndjeshëm pas krizave të fundit, çdo shtyrje e reformave në pensione, kujdes shëndetësor apo energji do të përkeqësojë qëndrueshmërinë fiskale.

Për më tepër, nëse investimet në tranzicionin e gjelbër dhe përshtatjen ndaj klimës vonohen, kostoja e përshtatjes do të jetë shumëfish më e lartë në të ardhmen. FMN rekomandon se duhen të rriten të ardhurat buxhetore, pasi niveli i tyre është më i ulët se në BE. FMN sugjeron mobilizim të ri fiskal përmes zgjerimit të bazës tatimore dhe reduktimit të informalitetit./ B.Hoxha

 

The post FMN: Shqipëria ka hapësira të kufizuara fiskale për të përballuar shpenzimet në rritje appeared first on Revista Monitor.

Me paketën e re fiskale parashikohen dy nisma ligjore për fshirjen e borxheve të vjetra të mbi 10 vite të papaguara nga bizneset në tatime dhe dogana, si dhe marrëveshja e Paqes Fiskale mes tatimpaguesve të mëdhenj dhe administratës tatimore për parapagim të tatimit (i llogaritur me fitimin e vitit të mëparshëm + 18%), kundrejt mosushtrimit të kontrollit ndaj tyre për 1 vit, si dhe rivlerësim të deklaratave kundrejt tatimit 5%.

Shefja e misionit të Fondit Monetar Ndërkombëtar Anke Weber gjatë konferencës për shtyp e pyetur nga gazetarët për nismën e Paqes Fiskale dhe fshirjen e borxheve rekomandoi të bëhet kujdes me zbatimin, pasi disa prej elementëve të tyre mund të minojnë drejtësinë fiskale mes tatimpaguesve.

“Kemi parë draftin e fundit të paketës dhe vërejmë se qeveria ka bërë përparim të konsiderueshëm gjatë vitit të fundit në forcimin e administrimit të të ardhurave, në përputhje me këshillat tona. Megjithatë, kemi shqetësimin se disa prej elementeve të propozimit mund të minojnë progresin e fundit të Shqipërisë në administrimin e tatimeve dhe të krijojnë disa rreziqe për përmbushjen dhe drejtësinë fiskale”, nënvizoi ndër të tjera znj. Weber gjatë konferencës për shtyp.

Çfarë parashikojnë draftet e fshirjes së borxheve dhe marrëveshja për Paqen Fiskale

Projektligji “Për fshirjen, shuarjen dhe pagesën e detyrimeve tatimore ndaj administratës tatimore qendrore dhe detyrimeve të pagueshme në doganë”

Projektligji “Për fshirjen, shuarjen dhe pagesën e detyrimeve tatimore ndaj administratës tatimore qendrore dhe detyrimeve të pagueshme në doganë” përcakton fshirjen e plotë të detyrimeve të papaguara në Tatime dhe Dogana deri më 31 dhjetor 2014. Për detyrimet e papaguara të bizneseve në Tatime dhe Dogana deri më 31 dhjetor 2014, llogaritet se do të fshihen borxhe të papaguara mbi 10 vite, në shumën rreth 525 mln euro.

Në falje nuk do të përfshihen detyrimet e kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore. Për kontributet drafti përcakton vetëm fshirjen e gjobave dhe kamatëvonesave të krijuara deri më 31 dhjetor 2014. Kategori përfituese do të jenë edhe të vetëpunësuarit në bujqësi. Në Dogana për borxhin që kërkohet të fshihet peshën më të madhe e zënë gjobat dhe interesat me vlerë 200 mln euro.

Përveç fshirjes së plotë të detyrimeve mbi 10 vite të papaguara, drafti parashikon edhe falje të detyrimeve më të reja, por me kushtin të paguhet një pjesë e detyrimit.

Për detyrimet që i përkasin periudhës 1 janar 2015 deri më 31 dhjetor 2019, tatimpaguesit mund të përfitojnë shuarje të pjesshme me kushtin nëse paguajnë 50% të detyrimit deri më 30 qershor 2026, pjesa tjetër fshihet. Nëse paguajnë do të paguajnë 75% të detyrimit deri më 31 dhjetor 2026 me këste mujore, 25% e mbetur fshihet automatikisht. Në të dy rastet, gjobat dhe kamatëvonesat për periudhat përkatëse fshihen plotësisht.

Për detyrimet e krijuara nga 1 janar 2020 deri më 31 dhjetor 2024, fshirja e gjobave dhe kamatëvonesave është e mundur vetëm nëse paguhet plotësisht principali deri më 31 dhjetor 2026. E njëjta skemë zbatohet edhe për kontributet e sigurimeve shoqërore e shëndetësore, përfshirë vetëpunësuarit në bujqësi, me kusht që të paguhet 100% e kontributit brenda afatit të përcaktuar.

Projektligji përcakton se shuhen dënimet administrative (gjobat dhe kamatëvonesat) për sigurimet shoqërore e shëndetësore që i përkasin periudhave tatimore nga 1 janar 2015 deri më 31 dhjetor 2024, që rezultojnë të regjistruara në llogarinë e tatimpaguesit, përfshirë të vetëpunësuarit në bujqësi me kushtin që të paguhet 100% kontributi, brenda datës 31.12.2026.

https://monitor.al/do-te-falen-detyrimet-tatimore-e-doganore-te-papaguara-deri-me-31-dhjetor-2014/

Projektligji “Për Marrëveshjen e Paqes Fiskale”

Projektligji përcakton se bizneset me të ardhura bruto mbi 14 mln lekë që do të hyjnë vullnetarisht në marrëveshje me administratën tatimore për të parapaguar tatim fitimin për 1 vit me të drejtë rinovimi edhe 2 herë do t’u llogaritet mbi një bazë të tatueshme të rritur e përbërë nga fitimi i tatueshëm i vitit të mëparshëm plus 18% rritje. Nëse fitimi i vërtetë në fund të vitit tejkalon kufirin (duke llogaritur fitimin e vitit të mëparshëm plus një marzh shtesë prej 18%), mbi këtë shtesë do të paguhet 5%.

Përveç parapagimit të tatimit kundrejt mos kontrollit tatimor për 1 vit, bizneset e mëdha që do të lidhin marrëveshjen e Paqes Fiskale me administratën tatimore, gjithashtu do të mundësinë të rideklarojnë pasqyrat financiare të 5 viteve të fundit, kundrejt tatimit 5%.

https://monitor.al/rishikohet-paqja-fiskale-5-tatim-per-bizneset-qe-do-rivleresojne-deklarimet-e-5-viteve/

 

 

The post FMN kujdes me Paqen Fiskale, mund të minojë drejtësinë për taksapaguesit appeared first on Revista Monitor.

Në përfundim të konsultimeve për artikullin IV drejtuesja e misionit të Fondit Monetar Ndërkombëtar Anke Weber paralajmëroi rreziqet nga rritja e shpenzimeve për politikat sociale dhe për mbrojtjen. Në këtë kuadër FMN rekomandon rritjen e të ardhurave përmes zbatimit të reformës për taksën e pronës.

“Trysnia fiskale, përfshirë shpenzimet e politikave sociale dhe për mbrojtjen mund të gërryejnë hapësirat fiskale nëse nuk trajtohen.
Sa i përket politikës fiskale, FMN rekomandon rritjen e të ardhurave, përmes çuarjes përpara të reformës së taksës së pronës, por edhe duke mirëadministruar të ardhurat përmes teknologjisë të informacionit dhe përmirësimeve në të dhëna”, nënvizoi znj. Weber.

Nga Ministria e Financave zbatimi i taksës së re të pronës është shtyrë edhe me 2 vite të tjera. Parashikuar të niste zbatimin nga 1 janari 2026, tashmë pritet të nisë zbatimin më 1 janar 2028.

Nga Ministria e Financave është duke u hartuar një projektligj tërësisht i ri, i cili do të miratohet në vitin 2026, ndërsa do të nisë të zbatohet bashkë me Kadastrën Fiskale nga 2028. Shtyrja vjen pas konsultimeve dhe përgatitjeve të nevojshme për të ndërtuar një sistem të ri taksimi, i cili do të bazohet në vlerën e tregut të pasurive të paluajtshme.

Projektligji i mëparshëm, i publikuar për konsultim publik në vitin 2023, parashikonte që taksimi i ri të fillonte për ndërtesat në vitin 2026 dhe për parcelat, truallin e tokën bujqësore në 2028.

Sipas propozimeve të vitit 2023, niveli i taksës do të ishte: Nga 0,1% në 0,2% për ndërtesat rezidenciale (aktualisht 0,05%); Nga 0,15% në 0,25% për ndërtesat tregtare (aktualisht 0,2%); Nga 0,15% në 0,25% për ndërtesat bujqësore dhe industriale.

Mësohet se drafti i ri që po hartohet, nuk parashikohet të ndryshojë koeficentët e taksës së ndërtesë, për truallin dhe tokën bujqësore të propozuara në 2023, që përafronin shkallën e taksës me vendet e rajonit.

Sipas relacionit drafti që u hartua në 2023, synonte kalimin nga një sistemi taksimi i bazuar në vlerë për ndërtesat dhe një sistem i thjeshtë taksimi i bazuar mbi sipërfaqen (area based) për tokën, në një sistem modern taksimi që takson si ndërtesat ashtu dhe tokën, duke e bazuar në vlerën e tregut të këtyre pasurive.

Parashikohej që vlera e pasurive të paluajtshme do të përcaktohej në një hartë te re me çmime mesatare referuese, por e ndarë për njësitë e ndërtesave rezidenciale, të shërbimit, si dhe çmimet mesatare referuese të parcelave, duke përfshirë të truallit, tokës bujqësore dhe asaj pyjore. Më tepër baza e taksës do të mbështetej nga vlerësimi i pronave nëpërmjet kontratave të shitblerjes dhe çmimeve të tregut, duke krijuar zona të reja për vlerat e pronës së paluajtshme.

https://monitor.al/shtyhet-me-2-vjet-zbatimi-i-takses-se-re-per-pasurite-e-paluajtshme-pritet-te-nise-ne-2028/

 

 

The post FMN paralajmëron rreziqe fiskale, rekomandon avancim të reformës për taksën e pronës appeared first on Revista Monitor.

Ekonomia e Shqipërisë është rritur në mënyrë të qëndrueshme në dy dekadat e fundit, por kjo rritje nuk ka gjeneruar punësimin e duhur.

Ky është konkluzioni i Bankës Botërore, në një raport mbi rishikimin ekonomik të vjeshtës në rajonin ECA që përfshin 31 vende të Europës Lindore, Ballkanit, Kaukazit dhe Azisë Qendrore.

Ndërmjet 2000 dhe 2023 ekonomia e vendit tonw është rritur mesatarisht 3%–4% në vit, ndërsa punësimi me afërsisht 0.8-1% në vit. Kjo tregon se, ndonëse ekonomia shqiptare ka pasur rritje të qëndrueshme, aftësia e saj për të gjeneruar vende pune ka qenë mesatare.

Për çdo 1% rritje ekonomike, punësimi është zgjeruar 0.15–0.2%, shumë më i ulët se në vende si Turqia, Mali i Zi apo Maqedonia e Veriut, të cilat kanë përfituar më shumë në krijimin e vendeve të reja të punës nga rritja ekonomike.

Të dhënat sugjerojnë se ekonomia shqiptare ka gjeneruar punësim, por me intensitet modest krahasuar me fqinjët më dinamikë të rajonit. Kjo tregon se struktura e rritjes në Shqipëri ka qenë më shumë e përqendruar në sektorë me produktivitet të ulët ose punësim informal, duke e kufizuar potencialin e krijimit të qëndrueshëm të vendeve të reja të punës.

Banka Botërore vë në dukje se përmirësimi i raportit të rritjes me punësimin kërkon zhvendosje drejt sektorëve më produktivë dhe politika që nxisin punësimin formal në ekonomi.

Lidhja e dobët mes punësimit dhe rritjes ekonomike tregon se rritja ka qenë jo e barabartë. Kjo ndodh sepse në Shqipëri rritja ekonomike është përqendruar në sektorë që nuk kanë nevojë për shumë punonjës, si ndërtimi dhe tregtia. Por ka edhe një deformim që krijohet nga rritja e punësimit informal, pa kontrata dhe që nuk reflektohet në treguesit zyrtarë.

Banka ka evidentuar se ekonomia shqiptare po rritet, por jo në mënyrë mjaftueshme për të punësuar më shumë njerëz. Për ta përmirësuar këtë, duhet që rritja të vijë nga sektorë që gjenerojnë më shumë punësim si prodhimi, shërbimet profesionale, teknologjia dhe industria përpunuese.

Struktura e punësimit dy vitet e fundit po ndryshon, duke u zhvendosur nga sektorët e prodhimit drejt tregtisë dhe shërbimeve. Forcimi i Lekut dhe rënia e kërkesës nga jashtë ka çuar në tkurrje për të tretin vit radhazi të sektorit të industrisë këtë vit.

Fabrikat e vogla dhe të mesme po falimentojnë, ndërsa të mëdhatë nuk po zgjerohen me punonjës. Gjithashtu, shumë punonjës të bujqësisë janë duke u transferuar në aktivitete ndërtimi dhe shërbimet, nisur edhe nga kërkesa më e lartë e viteve të fundit që këta sektorë kanë për punonjës.

The post Banka Botërore: Rritja e PBB-së nuk ka prodhuar normat e duhura të punësimit appeared first on Revista Monitor.

Pas Fondit Monetar Ndërkombëtar, edhe Instituti i Vjenës ul parashikimin e rritjes ekonomike të Shqipërisë.

Ekonomia shqiptare do të zgjerohet në masën 3.5% nga 3.7% që pritej në raportin e pranverës. Parashikimi për dy vitet e ardhshëm mbetet i pandryshueshëm.

“Presionet inflacioniste vijuan të mbeten të moderuara dhe nën nivelin e synuar të Bankës së Shqipërisë, pasi inflacioni bazë mbetet relativisht i ulët. Politika monetare vazhdon të jetë mbështetëse për ekonominë, ndërsa sistemi SEPA, që është në funksion prej tetorit 2025, pritet të forcojë më tej integrimin financiar me Bashkimin Europian dhe të nxisë e formalizojë transaksionet ndërkufitare. Bilanci i llogarisë korrente po përfiton nga rritja e turizmit dhe dërgesave të emigrantëve.

Interesi i investitorëve të huaj direkt në Shqipëri mbetet i fortë, pavarësisht sfidave të ekonomisë globale. Megjithatë, mbiçmimi i mëtejshëm i monedhës vendase po krijon vështirësi për kompanitë e orientuara drejt eksporteve”, thuhet në raport për Shqipërinë.

Sipas Institutit të Vjenës gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor po vazhdojnë të paraqesin rezultate të mira.

“Me një rritje mesatare prej 2,5% në vitin 2025 dhe 3,4% në vitin 2026, edhe pse Serbia pritet të përjetojë një ngadalësim të ndjeshëm të rritjes në 2025. Turqia, ndërkohë, do të vijojë të ketë rritje relativisht të fortë si këtë vit, ashtu edhe vitin e ardhshëm (2025: 3,4%; 2026: 3,9%)”.

Më herët edhe FMN rishikoi me ulje parashikimin për rritjen ekonomike të Shqipërisë në vitin 2025. Sipas raportit më të fundit të Pasqyrës Ekonomike Globale të tetorit, ekonomia shqiptare parashikohet të zgjerohet me 3.4%, nga 3.8% që ishte pritshmëria në raportin e pranverës.

FMN thekson se bumi turistik që nxiti rritjen në 2023-2024 po humbet intensitetin, ndërsa kostoja e jetesës dhe normat e larta të interesit në Europë po ngadalësojnë ardhjet dhe shpenzimet e vizitorëve të huaj.

FMN shpjegon pse uli parashikimin e rritjes për Shqipërinë, si Ballkani po e humb vrullin

WIIW: Europa Lindore me rritje të qëndrueshme, por më të ngadaltë

Sipas Institutit të Vjenës pavarësisht mjedisit të vështirë ndërkombëtar dhe rreziqeve të vazhdueshme gjeopolitike, ekonomitë e Europës Qendrore, Lindore dhe Juglindore (CESEE) po shfaqin një rritje krahasimisht të qëndrueshme. Megjithatë, në Rumani, Sllovaki dhe Hungari, deficitet e larta buxhetore, dobësia industriale e Gjermanisë dhe problemet e brendshme po ushtrojnë presion mbi ekonominë. Performanca ekonomike në Rusi dhe Ukrainë është gjithashtu e dobët. Këto janë gjetjet kryesore të parashikimit të ri vjeshtor të Institutit të Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare (WIIW), që mbulon 23 vende të rajonit.

Nga një këndvështrim i përgjithshëm, modeli ekonomik i vendeve lindore të BE-së po kalon një ndryshim të thellë strukturor: “Ndërsa deri më tani konsumi privat ka qenë motori kryesor i rritjes në vendet anëtare të BE-së në Europën Qendrore e Lindore, ne parashikojmë që investimet nga sektori privat dhe ai publik të marrin një rol më të rëndësishëm, për shkak të ngadalësimit të rritjes reale të pagave,” – shpjegon Richard Grieveson, zëvendësdrejtor i ëiië dhe autor kryesor i parashikimit të vjeshtës.

Rritja e fortë e shpenzimeve për mbrojtjen ndër vendet e NATO-s në rajon po e mbështet gjithashtu rritjen ekonomike. Sipas WIIW, këto vende pritet të përfitojnë një efekt shtesë mesatar vjetor në rritjen e PBB-së prej 0,2 deri në 0,3 pikë përqindjeje gjatë viteve në vijim, ndërsa vende si Polonia dhe shtetet baltike mund të përfitojnë edhe më shumë nga shtimi i shpenzimeve për mbrojtjen.

“Europianët lindorë do të përfitojnë ekonomikisht nga riarmatimi i Europës, pasi tradicionalisht kanë pasur një industri të fortë mbrojtjeje.

Kjo mund t’i ndihmojë ata të modernizojnë bazën e tyre industriale dhe të kalojnë me sukses drejt një modeli rritjeje të udhëhequr nga inovacioni,” – shpjegon Grieveson.

Në përgjithësi, ëiië parashikon një rritje mesatare prej 2,2% për vendet anëtare të BE-së në rajon gjatë vitit 2025 – një rishikim i lehtë në ulje me 0,1 pikë përqindjeje krahasuar me parashikimin e verës. Në vitin 2026, rritja pritet të arrijë në 2,6%, sërish një rishikim i vogël në ulje, këtë herë me 0,2 pikë përqindjeje.

Kjo do të thotë se këto vende pritet të vazhdojnë procesin e tyre të konvergjencës ekonomike si gjatë këtij viti, ashtu edhe vitin e ardhshëm, duke u rritur ndjeshëm më shpejt se zona e euros (2025: 0,9%; 2026: 1,4%).

Vendet e grupit të Vishegradit – Polonia, Çekia, Sllovakia dhe Hungaria – si edhe Sllovenia, pritet të zgjerojnë ekonominë e tyre me një mesatare prej 2,5% në vitin 2025, ndërsa rritja e tyre do të përshpejtohet në 2,9% në vitin 2026.

Polonia mbetet vendi më i përparuar ndër anëtaret lindore të BE-së, me rritje ekonomike prej 3,5% si në 2025 ashtu edhe në 2026. Kroacia dhe Bullgaria renditen më pas, me rritje rreth 3% si këtë vit ashtu edhe vitin e ardhshëm, ndërsa perspektiva për Rumaninë është përkeqësuar ndjeshëm (2025: 0,8%; 2026: 1,2%).

Për Ukrainën, e cila vazhdon të shkatërrohet nga lufta, perspektiva po bëhet gjithnjë e më e zymtë: rritja ekonomike pritet të jetë vetëm 2% në 2025 dhe 3% në 2026, megjithëse shumë do të varet nga ecuria e luftës.

Nga ana tjetër, Rusia agresore po përballet me një ngadalësim pothuajse të plotë, për shkak të politikës monetare kufizuese të bankës qendrore dhe rënies së çmimeve të naftës (2025: rritje e PBB-së 1,2%; 2026: 1,4%).

 

The post Pas FMN, edhe Instituti i Vjenës ul parashikimin e rritjes për Shqipërinë appeared first on Revista Monitor.

Pas dy vitesh me rritje të fortë të nxitur nga turizmi, ndërtimi dhe konsumi i brendshëm, ekonomitë e Europës Juglindore po përballen me një periudhë ngadalësimi.

Raporti i fundit i Fondit Monetar Ndërkombëtar “Regional Economic Outlook for Europe, October 2025” sinjalizon se pas kulmit të rikuperimit post-pandemik, kërkesa e brendshme po zbehet, investimet po frenohen nga kostot e larta të financimit, ndërsa kërkesa nga tregjet e BE-së mbetet e dobët.

Shqipëria, ashtu si shumica e vendeve të Ballkanit Perëndimor, ndjen efektet e këtij ngadalësimi: FMN ka ulur parashikimin e rritjes së saj për vitin 2025 nga 3.8 % në 3.4 %, duke reflektuar zbehjen e vrullit të sektorëve që udhëhoqën zgjerimin në vitet e fundit. në vitin 2024 rritja ishte 4%.

 

FMN ul ndjeshëm parashikimin për rritjen ekonomike të Shqipërisë në 2025-n, e çon në 3.4%

 

Sipas FMN-së, rritja në Europën Juglindore jashtë BE-së pritet të zbutet në 2025, pasi efektet e rimëkëmbjes së fortë në turizëm dhe ndërtim po veniten, ndërkohë që kushtet më të shtrënguara të financimit dhe kërkesa më e dobët e jashtme po kufizojnë investimet.

FMN thekson se bumi turistik që nxiti rritjen në 2023-2024 po humbet intensitetin, ndërsa kostoja e jetesës dhe normat e larta të interesit në Europë po ngadalësojnë ardhjet dhe shpenzimet e vizitorëve të huaj.

Në tërësi, grupi i vendeve të Europës Juglindore jashtë BE-së pritet të rritet me rreth 2.8 % në 2025, nga 3.4 % që ishte parashikuar më herët.

Ky është një nga rishikimet më të forta në kontinent, krahas uljeve që FMN ka bërë për Rumaninë, Serbinë, Shqipërinë e Bosnjë Hercegovinën.

Ndërkohë, disa vende të BE-së të Europës Qendrore – si Polonia e Bullgaria – pritet të ruajnë ritme më të qëndrueshme rritjeje, ndërsa Hungaria dhe Moldavia mbeten të ndjeshme ndaj inflacionit dhe politikave fiskale të brishta.

FMN përshkruan rajonin si “zonë me rritje të pabarabartë dhe me vonesë në reformat strukturore”, duke theksuar se ekonomitë e Ballkanit mbështeten ende në konsum dhe remitanca, ndërsa eksportet me vlerë të shtuar dhe investimet produktive mbeten të ulëta.

Përtej 2025-s, FMN parashikon që rritja e Shqipërisë të stabilizohet në 3.5–3.6 % në vitet 2026–2027, në përputhje me mesataren historike të dekadës së fundit.

Sfidat kryesore të evidentuara për vendin dhe për rajonin janë:

-produktiviteti i ulët dhe emigracioni i lartë i fuqisë punëtore;

-vonesat në reformat institucionale dhe administrative;

-varësia e tepruar nga turizmi dhe ndërtimi;

-dhe kapaciteti ende i kufizuar për të tërhequr investime të mëdha prodhuese.

Ashtu si rajoni, Shqipëria është e ekspozuar ndaj tregjeve të Bashkimit Europian, që janë veçanërisht të ndjeshme ndaj presioneve globale. Ngadalësimi i rritjes në BE, tensionet tregtare dhe pasiguritë gjeopolitike po kufizojnë perspektivat e rritjes përmes eksporteve dhe remitancave.

Raporti thekson se një nga pengesat për rritje më të fortë është vonesa në reformimin struktural të institucioneve, tregut të punës, dhe integrimit më të thellë të tregjeve kapitale dhe punës.

FMN nënvizon se për të shmangur ngadalësimin afatgjatë, vendet e Ballkanit duhet të përqendrohen në rritjen e produktivitetit, forcimin e qeverisjes dhe diversifikimin e burimeve të rritjes përtej sektorëve të konsumit dhe ndërtimit.

Në përmbyllje, FMN e formulon mesazhin për rajonin me frazën: “Europa Juglindore duhet të kalojë nga njohja e problemeve në veprim konkret.” Sipas Fondit, kjo kërkon politika fiskale më të disiplinuara, nxitje të investimeve në sektorë eksportues dhe masa për përmirësimin e klimës së biznesit.

The post FMN shpjegon pse uli parashikimin e rritjes për Shqipërinë, si Ballkani po e humb vrullin appeared first on Revista Monitor.

Cilësia e institucioneve dhe qeverisja ndikojnë ndjeshëm në efikasitetin e shpenzimeve publike. Vendet me institucione të forta, me nivele të ulëta korrupsioni dhe sundim më të mirë të ligjit arrijnë përgjithësisht rezultate më të mira në efikasitetin e shpenzimeve për investime publike, arsim dhe kërkim-shkencë.

Në studimin e fundit “Shpenzimet e zgjuara: Si ndikojnë shpenzimet publike në rritjen ekonomike”, Fondi Monetar Ndërkombëtar e klasifikoi Shqipërinë në kuartilin e poshtëm (25%) të vendeve për efektivitetin e shpërndarjes së burimeve. Kjo do të thotë se Shqipëria hyn në grupin më të dobët të vendeve në botë për menaxhim të shpenzimeve buxhetore. Në Ballkan, Kroacia renditet më mirë, duke u klasifikuar në kuartilin e sipërm për efikasitet të lartë.

Fondi vë në dukje se vendet që menaxhojnë mirë burimet buxhetore zakonisht kanë investime të larta në arsim dhe shkencë.

Për shembull, përmirësimi i kontrollit të korrupsionit nga një vend që është 30 pozicione nën mesataren në 30 pozicione mbi mesataren rrit efikasitetin e shpenzimeve për arsimin publik me rreth 3.5 pikë përqindje.

Sipas studimit, në aspektin e menaxhimit të investimeve publike, Shqipëria renditet në kuartilin e poshtëm të vendeve për efektivitetin e shpërndarjes së burimeve. Kjo tregon se përmirësimi i planifikimit dhe i sistemit të përzgjedhjes së projekteve publike në Shqipëri do të sillte përfitime të ndjeshme në përdorimin më produktiv të fondeve publike.

Dobësitë më të zakonshme në menaxhimin e investimeve publike përfshijnë vlerësimin e mangët të projekteve, mungesën e fondeve të mjaftueshme për mirëmbajtje dhe mungesën e monitorimit të pasurive publike.

Dokumenti i FMN-së thekson se përballë borxheve të larta dhe kërkesave të shtuara për shpenzime në mbrojtje, kujdes shëndetësor dhe zhvillim, qeveritë duhet të përmirësojnë cilësinë dhe përbërjen e shpenzimeve publike në vend që të rrisin volumin e tyre. Raporti analizon se si mund të arrihet rritje ekonomike përmes përdorimit më efikas të fondeve ekzistuese, pa rritur totalin e shpenzimeve.

Në nivel global, shpenzimet për investime publike kanë rënë në vetëm 18% të totalit të shpenzimeve, ndërsa arsimi zë rreth 11%. Ndërkohë, paga e sektorit publik përbën afërsisht një të katërtën e buxheteve. Kjo tregon një shpërndarje jo optimale që nuk nxit rritjen afatgjatë.

Pothuajse të gjitha ekonomitë kanë hendek të madh efikasiteti, që varion nga 31% në vendet e zhvilluara deri në 39% në vendet me të ardhura të ulëta. Në terma praktikë, kjo do të thotë se qeveritë mund të ofrojnë 30–40% më shumë shërbime me të njëjtën sasi parash nëse arrijnë standardet e vendeve më efikase. Humbjet më të mëdha janë në investime dhe kërkim-zhvillim (R&D)./ N.Maho

 

 

The post FMN: Shqipëria në grupin më të dobët të globit për menaxhimin e shpenzimeve publike appeared first on Revista Monitor.

Sipas njoftimit të Ministrisë së Financave Moody’s thekson se stabiliteti makroekonomik u ruajt gjatë tri goditjeve të mëdha që prekën ekonominë shqiptare, siç ishte tërmeti, pandemia dhe kriza energjetike evropiane, si dhe vlerëson qëndrueshmërin, por edhe aftësinë për rimëkëmbjen e shpejtë.

Agjencia nënvizon gjithashtu se perspektiva afatmesme e rritjes ekonomike do të mbetet e qëndrueshme.

Rritja reale e PBB-së prashikohet prej 3.7% për vitin 2025 dhe 3.5% për vitin 2026, duke u nxitur kryesisht nga konsumi i fortë vendas dhe investimet në infrastrukturën e turizmit dhe energjisë. Sektori i turizmit do të vazhdojë të mbetet kontributor i rëndësishëm në rritjen ekonomike, duke përmirësuar eksportet e shërbimeve dhe investimet në ndërtim.

Në aspektin fiskal, Moody’s vlerëson trendin pozitiv të borxhit publik që ka rifilluar rënien që prej vitit 2022, pas tre goditjeve të mëdha. Raporti i borxhit publik ndaj PBB-së ra në 54.2% në vitin 2024 nga piku prej 74.1% në vitin 2021. Agjencia parashikon që borxhi publik të arrijë në 53.5% të PBB-së në vitin 2026, e mbështetur nga rritja e fortë ekonomike dhe suficiti primar fiskal.

Agjencia vlerëson se autoritetet pritet të respektojnë rregullat fiskale të përcaktuara në Ligjin Organik të Buxhetit, për garantimin e mbajtjes së një bilanci primar të paktën të balancuar, si dhe uljen e raportit të borxhit të përgjithshëm të qeverisë ndaj PBB-së, çdo vit, derisa të arrijë 45%.

Investimet e huaja direkte kontribuojnë në zbutjen e rreziqeve që vijnë nga deficiti i llogarisë korrente, i cili qëndroi në 2.4% të PBB-së në vitin 2024 dhe pritet të mbetet i qëndrueshëm rreth këtij niveli gjatë periudhës 2025-2026, ndjeshëm më poshtë mesatares prej 7.3% të PBB-së të regjistruar gjatë viteve 2017-2022.

Sektori financiar mbetet i kapitalizuar dhe likuid në mënyrë e duhur, ndërsa rreziqet potenciale mbeten nën kontroll.

Shqipëria do të vazhdojë të përfitojë nga financimet e BE-së dhe zbatimi gradual i reformave të lidhura me procesin e anëtarësimit. Reformat, veçanërisht ato në fushat e sundimit të ligjit, masat kundër korrupsionit dhe mirëqeverisja do të shërbejnë për të përshpejtuar procesin e bisedimeve për anëtarësimin. Integrimi ekonomik me BE-në, si partneri tregtar më i madh i Shqipërisë, do të shërbejë për rritjen e qëndrueshme ekonomike në periudhën afatmesme, si dhe do të ndihmojë në ngushtimin e hendekut të të ardhurave me vendet anëtare.

Ky rikonfirmim i vlerësimit nga Moody’s është një tregues mjaft i rëndësishëm i stabilitetit makroekonomik të Shqipërisë dhe progresit të vazhdueshëm të reformave strukturore, çka jep sinjale pozitive për investitorët ndërkombëtarë dhe mbështet objektivat strategjikë të integrimit të vendit në Bashkimin Europian.

 

The post Moody’s mban të pandryshuar vlerësimin për borxhin “Ba3”, perspektiva e qëndrueshme appeared first on Revista Monitor.

Banka Botërore rriti parashikimin për rritjen ekonomike të Kinës për vitin 2025, si pjesë e një përmirësimi të përgjithshëm të pritshmërive për Azinë Lindore dhe Paqësorin, pas një vere të shënuar nga pasiguri ekonomike për shkak të tarifave të reja të SHBA-së që tronditën ekonominë globale.

Sipas vlerësimeve të reja, ekonomia kineze pritet të zgjerohet me 4.8%, nga 4% që parashikohej në prill. Ky projeksion i afrohet objektivit zyrtar të Pekinit për rritje rreth 5% të PBB-së në vitin 2025. Ekonomistët e Bankës Botërore nuk dhanë një arsye të saktë për ndryshimin e parashikimit, por vunë në dukje se ekonomia e Kinës ka përfituar nga masat mbështetëse të qeverisë, të cilat mund të humbasin efektin vitin e ardhshëm.

Tensionet tregtare midis Kinës dhe SHBA-së u përshkallëzuan në prill, duke e çuar përkohësisht nivelin e tarifave amerikane mbi importet kineze në mbi 100%, përpara se dy vendet të arrinin një armëpushim tregtar që do të jetë në fuqi deri në mesin e nëntorit. Aktualisht, tarifat ndaj Kinës janë 57.6%, më shumë se dyfishi i nivelit të tyre në fillim të vitit.

Kina shtoi stimujt ekonomikë në fund të vitit 2024 dhe ka mbajtur aktive këtë vit programe të synuara për nxitjen e konsumit, me qëllim mbështetjen e shitjeve me pakicë. Eksportet, një motor kyç i rritjes ekonomike, kanë vijuar të rriten gjatë këtij viti, pasi dërgesat drejt Azisë Juglindore dhe Europës kanë kompensuar rënien e fortë të eksporteve drejt SHBA-së. Bizneset që kanë shtuar porositë përpara rritjes së tarifave kanë ndihmuar gjithashtu në mbajtjen e këtij ritmi.

Rritja e eksporteve ka ndihmuar Kinën të kompensojë ngadalësimin e kërkesës së brendshme, të ndikuar nga kriza e gjatë në sektorin e pasurive të paluajtshme dhe konsumi i dobët. Megjithatë, ky vrull pritet të zbehet. Banka Botërore parashikon që rritja e PBB-së së Kinës të ulet në 4.2% në vitin 2026, për shkak të ngadalësimit të eksporteve dhe pritshmërive që Pekini do të reduktojë stimujt fiskalë për të frenuar rritjen e borxhit publik.

Të dhënat e fundit tregojnë se ritmi i konsumit mbetet i dobët. Shitjet me pakicë u rritën vetëm me 3.4% në gusht krahasuar me një vit më parë, më pak se pritshmëritë e analistëve. Investimet në pasuri të paluajtshme ranë me 12.9% gjatë tetë muajve të parë të vitit, pas një rënieje 12% në shtatëmujorin e parë. Të dhënat paraprake për javën tetë-ditore të pushimeve të “Golden Week”, që përfundoi të mërkurën treguan gjithashtu konsum të ngadaltë.

Sipas Ting Lu, kryeekonomist për Kinën në Nomura, udhëtimet ditore të pasagjerëve vendas u rritën me 5.4% në vit, në 296 milionë udhëtime gjatë periudhës 1–5 tetor, një rritje më e ngadaltë se 7.9% gjatë pushimeve të majit. “Rritja aktuale e konsumit mund të jetë edhe më e dobët se ç’duket,” tha ai, duke vënë në dukje se këtë vit “Golden Week” përfshinte dy festa të zakonshme publike, Ditën Kombëtare më 1 tetor dhe Festën e Mes-vjeshtës më 6 tetor.

Ekonomistët paralajmërojnë se një në çdo shtatë të rinj në Kinë është i papunë, ndërsa vendi përballet gjithashtu me sfida të mëdha strukturore, si ndikimi i teknologjive të reja dhe plakja e popullsisë. Banka Botërore theksoi se startup-et kineze rrisin punësimin vetëm katërfish, kundrejt shtatëfishit në SHBA, për shkak të rolit më të madh të ndërmarrjeve shtetërore në ekonomi.

Sipas llogaritjeve të Bankës Botërore, një rënie me një pikë përqindje e PBB-së së Kinës ul rritjen në pjesën tjetër të Azisë Lindore dhe Paqësorit me rreth 0.3 pikë përqindje. Me rritjen e parashikimit për Kinën, rajoni pritet të zgjerohet me 4.8% këtë vit, kundrejt 4% të parashikuar më herët.

Në nivel global, Banka Botërore uli në qershor parashikimin e saj për rritjen ekonomike botërore në 2.3% për vitin 2025, kryesisht për shkak të pasigurisë tregtare, duke paralajmëruar se kjo do të ishte rritja më e ngadaltë që nga viti 2008, përjashtuar periudhat e recesioneve botërore. / CNBC

The post BB rrit parashikimin për rritjen e Kinës në 4.8%, pavarësisht tensioneve me SHBA-në appeared first on Revista Monitor.

Rritja ekonomike e Shqipërisë pritet të ngadalësohet më tej në vitin 2026, në 3.5 për qind, nga 3.7 për qind në vitin aktual.

“Rritja ekonomike e Shqipërisë parashikohet të ngadalësohet në 3,7 për qind në vitin 2025 dhe 3,5 për qind në periudhë afatmesme, për shkak të pasigurive në tregtinë globale dhe ndryshimeve në perspektivën ndërkombëtare. Megjithatë, një zbatim më i shpejtë i reformave të mbështetura nga BE-ja mund të përshpejtojë ritmin e rritjes së të ardhurave për frymë deri në 3.1 për qind mbi skenarin bazë si edhe konvergjencën me standardet e jetesës së BE-së.”, thuhet në raportin e Bankës Botërore.

Edhe vendet e rajonit janë në të njëjtën linjë.

Sipas Raportit të Rregullt Ekonomik për Ballkanin Perëndimor, parashikohet që rritja e kombinuar ekonomike e Shqipërisë, Bosnjës dhe Hercegovinës, Kosovës, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë të arrijë në 3.0% në vitin 2025, që është 0.2 pikë përqindje më e ulët se parashikimet e mëparshme. Rritja pritet të përshpejtohet gradualisht në 3.1% në vitin 2026 dhe 3.6% në 2027.

“Ballkani Perëndimor po përparon në drejtim të ngushtimit të hendekut të zhvillimit me ekonomitë më të përparuara të Bashkimit Evropian, por rritja mbetet e pamjaftueshme për të përmbushur aspiratat e qytetarëve,” – deklaroi Xiaoqing Yu, Drejtoreshë e Bankës Botërore për Ballkanin Perëndimor.
“Në mënyrë që rajoni të shndërrohet në një ekonomi moderne, është e rëndësishme të riformulohen strategjitë e punësimit – siç janë nxitja e rritjes së pjesëmarrjes në tregun e punës, përmirësimi i aftësive të popullsisë dhe zgjerimi i bizneseve përmes përdorimit të teknologjive më të reja digjitale.”

Sipas raportit, Ballkani Perëndimor përballet me një paradoks të tregut të punës: mungesa e fuqisë punëtore vijon të jetë e pranishme në disa sektorë, paralelisht me shkallën e lartë të papunësisë – mbi 10% – dhe pjesëmarrjen e ulët në forcën e punës, e cila mbetet nën 55%, veçanërisht për gratë, të rinjtë dhe të moshuarit.

Tendencat demografike po i përkeqësojnë më tej këto sfida. Popullsia në moshë pune ka rënë ndjeshëm dhe parashikohet të tkurret me gati 20% deri në vitin 2050. Nëse këto prirje të popullsisë, rritjes ekonomike dhe tregut të punës vazhdojnë, rajoni mund të përballet me mungesë prej mbi 190 mijë punëtorësh gjatë pesë viteve të ardhshme.

Reformat, çelësi për rritje të qëndrueshme

Për t’i hapur rrugë rritjes ekonomike, Ballkani Perëndimor duhet të investojë në infrastrukturën bazë, e cila është thelbësore për krijimin e vendeve të punës. Kjo përfshin forcimin e sistemeve të arsimit dhe shëndetësisë dhe rritjen e pjesëmarrjes në tregun e punës, veçanërisht për gratë.
Investimi në infrastrukturën e transportit, mjedisit dhe energjisë do të mundësonte një lidhje më të shpejtë dhe më efikase midis bizneseve dhe punonjësve, duke përmirësuar kështu produktivitetin.

Një tjetër prioritet është forcimi i qeverisjes dhe krijimi i një mjedisi rregullator të parashikueshëm për bizneset. Nxitja e konkurrencës në sektorë kyç si energjia dhe transporti, reformimi i ndërmarrjeve shtetërore, thjeshtimi i rregullave dhe mbështetja e bizneseve inovative (start-up-eve) do t’u japin mundësi kompanive të rriten dhe të ofrojnë shërbime më cilësore.

Së fundi, mobilizimi i kapitalit privat duhet të mbështesë bizneset me financim, investime, garanci dhe sigurime, duke nxitur njëkohësisht përdorimin e teknologjive digjitale dhe të gjelbra, që rrisin produktivitetin dhe e bëjnë ekonominë më konkurruese.

The post Ekonomia e Ballkanit Perëndimor ngadalësohet në 2026, mungesa e fuqisë punëtore mbetet sfidë appeared first on Revista Monitor.

Agjencia e vlerësimit të kreditit “Standard & Poor’s Global Ratings”, në raportin e saj më të fundit të publikuar më 19 Shtator 2025, ka rikonfirmuar vlerësimin afatgjatë të kreditit sovran të Shqipërisë në “BB”, duke konfirmuar gjithashtu një perspektivë “të qëndrueshme”.

Sipas njoftimit të Ministrisë së Financave, ky vlerësim pasqyron besimin e fortë të agjencisë për stabilitetin makroekonomik të Shqipërisë dhe qëndrueshmërinë e ekonomisë përballë sfidave globale.

Agjencia thekson se disiplina fiskale e Shqipërisë dhe rezervat valutore të forta mbështesin stabilitetin makroekonomik të vendit. S&P vlerëson se perspektivat e rritjes ekonomike mbeten rezistente, të mbështetura nga investimet private dhe procesi i anëtarësimit në BE.

Në aspektin e rritjes ekonomike, S&P parashikon një zgjerim të PBB-së reale me rreth 3.6% në vitin 2025, të nxitur nga shpenzimet e qëndrueshme të familjeve që mbështeten nga rritja e pagave reale. Turizmi do të vazhdojë të mbetet një shtyllë kyçe e rritjes, megjithëse kontributi i tij relativ do të moderohet me maturimin e sektorit. Për periudhën 2026-2028, agjencia parashikon që rritja e PBB-së të jetë mesatarisht 3.5% në vit.

Në aspektin e financave publike, S&P vlerëson politikën e kujdesshme fiskale që pritet të ndjekë qeveria pas zgjedhjeve parlamentare. Agjencia parashikon që deficiti i qeverisë së përgjithshme të jetë mesatarisht rreth 2% e PBB-së deri në vitin 2028, duke mbajtur borxhin publik të qëndrueshëm dhe në një trajektore graduale rënëse në rreth 51% të PBB-së në vitin 2028. Kjo qasje e matur fiskale, së bashku me rritjen ekonomike, do të sigurojë stabilitetin e financave publike.

Një zhvillim pozitiv i theksuar nga S&P është përshpejtimi i procesit të anëtarësimit të Shqipërisë në BE, ku aktualisht janë hapur 24 nga 33 kapitujt e negociatave, duke përfshirë edhe klasterin e Konkurrencës dhe Rritjes Gjithëpërfshirëse. Komisioni Evropian ka aprovuar gjithashtu 920 milionë euro financim potencial për Shqipërinë në kuadër të Planit të Rritjes së Ballkanit Perëndimor prej 6 miliardë eurosh.

Rezervat valutore të Shqipërisë janë forcuar ndjeshëm, duke u rritur në 7.8 miliardë dollarë deri në mesin e vitit 2025, falë blerjeve neto nga Banka e Shqipërisë dhe emetimit të Eurobondit. Këto rezerva të forta sigurojnë një mburojë të rëndësishme kundër goditjeve të jashtme të ardhshme.

Ky rikonfirmim i vlerësimit nga S&P është një tregues i qartë i progresit të vazhdueshëm të Shqipërisë dhe një sinjal pozitiv për investitorët ndërkombëtarë, duke reflektuar qëndrueshmërinë e fortë ekonomike të vendit dhe menaxhimin efektiv të politikave ekonomike.

 

 

The post S&P rikonfirmon vlerësimin e Shqipërisë në “BB” dhe perspektivë “të qëndrueshme” appeared first on Revista Monitor.

Intervistë me Marek Belka, ish-Kryeministër i Polonisë

 

Polonia vlerësohet gjerësisht si një nga shembujt më të suksesshëm të integrimit në Bashkimin Europian për një kombinim faktorësh, që lidhen me reformat institucionale, rritjen ekonomike të qëndrueshme, shfrytëzimin efektiv të fondeve të BE-së dhe angazhimin politik afatgjatë.

Dr. Marek Belka, i cili ka luajtur një rol kyç në konsolidimin fiskal dhe në përgatitjen e Polonisë për anëtarësimin në BE ishte së fundmi në Tiranë, duke qenë pjesë e tryezës së rrumbullakët të organizuar nga Ambasada e Polonisë në Shqipëri, me temë “Rrugëtimi i Shqipërisë në BE: mësime nga eksperienca polake – Menaxhimi i tranzicionit ekonomik përmes përdorimit efektiv të fondeve të BE-së”.

Në një intervistë që ai dha për “Monitor” gjatë qëndrimit në Tiranë, z. Belka flet për avantazhet, përfitimet, por edhe kostot e sfidat me të cilat do të përballet Shqipëria në rrugën e saj drejt integrimit në BE.

Dr. Marek Belka është një ekonomist dhe politikan polak, i cili drejtoi vendin në një periudhë kyçe menjëherë pas anëtarësimit në Bashkimin Europian, duke qenë kryeministër i vendit në 2004-2005. Ai ka shërbyer si Guvernator i Bankës Qendrore të Polonisë (2010–2016) dhe ministër i Financave në 1997 dhe 2001–2002.

Z. Belka ka qenë anëtar i Parlamentit Europian (2019–2024) dhe sot është aktiv në çështjet e Eurozonës, ekonomisë dhe zgjerimit të BE-së.

 

 

Duke parë pas rrugëtimin e Polonisë drejt anëtarësimit në BE, cilat aspekte të procesit të reformave në vendin tuaj i konsideroni më të jashtëzakonshme ose të papritura?

Në Poloni, integrimi me BE-në ishte shumë i lidhur me tranzicionin nga ekonomia e komanduar — siç ishte në Shqipëri — në ekonomi tregu.

Ajo që shpesh neglizhohet nga vëzhguesit është fakti që ne e nisëm këtë tranzicion duke ndërtuar institucione — institucione solide të ekonomisë së tregut, si sistemi bankar, sistemi tatimor, mbledhja e taksave dhe një ligj i mirë për buxhetin.

Privatizimi ishte natyrisht i rëndësishëm. Hapja e ekonomisë ndaj konkurrencës së huaj ishte po aq thelbësore sa edhe vendosja e çmimeve të tregut.

Por ajo që ne shtuam — dhe që ishte ndoshta më e rëndësishmja — ishte ndërtimi i institucioneve të forta.

Kjo, për shembull, mungonte në Shqipëri në fillim të viteve ’90. Nuk kishte askënd që të kontrollonte nëse, për shembull, skemat piramidale ishin të sigurta apo nëse po destabilizonin gjithë shoqërinë. Kështu që ky është ndoshta aspekti më i rëndësishëm ku ne patëm sukses. Pa këtë, do të përfundonim në kaos, si në Rusinë apo Ukrainën e asaj kohe.

 

Sipas jush, a po i ndërmerr Shqipëria sot këta hapa? A po i ndërton këto institucione?

Ju nuk po nisni nga zero. Mendoj se shtatë-tetë vitet e tranzicionit tuaj pas komunizmit ju mësuan një mësim të ashpër, por të vlefshëm. Keni filluar ndërtimin e sistemit bankar, sistemit tatimor, bankës qendrore, politikës monetare.

Dhe tani situata ka ndryshuar ndjeshëm dhe në drejtimin e duhur. Kur u bëtë një vend kandidat për BE, standardet europiane nisën të zbatohen menjëherë në Shqipëri.

Kur nisët negociatat, faza e parë ishte “screening” — pra një ekzaminim i gjendjes ekzistuese. Pas kësaj erdhi hapja e “klasterëve”, që janë grupe kapitujsh tematikë. Në këtë proces, jeni të detyruar të bëni gjërat e duhura.

 

Bazuar në përvojën e Polonisë, cilat janë mësimet konkrete që Shqipëria duhet të ketë prioritet në procesin e saj të anëtarësimit në BE?

Do të veçoj më të rëndësishmet.

Së pari, trajtojini me seriozitet kërkesat e Komisionit Europian. Mos llogaritni në mirëkuptimin apo dashamirësinë e vendeve anëtare. Përkundrazi — nëse nuk i përmbushni reformat, gjithmonë do të ketë një vend që mund të bllokojë procesin tuaj. Vendimet për zgjerim merren njëzëri.

Së dyti, nevojitet vullnet politik. Qeveria duhet të jetë këmbëngulëse dhe e vendosur. Roli i kryeministrit është thelbësor.

Përmbushja e kritereve mund të jetë e dhimbshme për grupe të caktuara të shoqërisë, dhe ministritë mund të mbrojnë interesat e tyre. Kryeministri — dhe ndoshta edhe negociatori kryesor — duhet ta kapërcejnë këtë rezistencë. Kjo ndodhi në çdo vend që aplikoi për anëtarësim.

 

Si duhet të orientohen investimet dhe çfarë roli duhet të luajë sistemi financiar?

Njerëzit shpesh ngurrojnë të investojnë sepse nuk e dinë saktësisht ku të investojnë. Tani, shumica e investimeve shkon në infrastrukturën turistike, gjë që është në rregull, por ndoshta keni arritur tashmë kufirin e kapacitetit.

Pra, duhet ose ta kufizoni këtë ose të orientoheni drejt tregut më cilësor.

Ndërsa afron anëtarësimi, kapitali i huaj do të fillojë të rrjedhë jo vetëm në turizëm dhe pasuri të paluajtshme, por edhe në prodhim. Por prodhimi nuk duhet të jetë për tregun vendas, është shumë i vogël.

Duhet të orientohet nga rajoni, ndoshta i gjithë Ballkani Perëndimor, ose edhe Italia dhe pjesë të tjera të Europës.

Në këtë proces, bankat, sidomos ato shqiptare, do të duhet të ofrojnë financim ose bashkëfinancim.

Gjithashtu, kur të vijnë fondet e BE-së, institucionet vendore duhet të kontribuojnë financiarisht. Në shumë raste, nuk do të munden ta mbulojnë këtë me burime të tyre dhe do t’u duhet të kërkojnë kredi në banka.

Njerëzit kanë nevojë për udhëzime dhe stimuj për të investuar në sektorë përtej më të zakonshmëve. Infrastruktura dhe bujqësia e modernizuar mund të përfitojnë shumë. Bankat duhet të jenë pjesë e kësaj strategjie.

 

Si e vlerësoni trajektoren aktuale të ekonomisë shqiptare, sidomos në lidhje me reformat strukturore, investimet e huaja dhe stabilitetin fiskal?

Stabiliteti politik është shumë i rëndësishëm dhe Shqipëria duket se e ka. Për stabilitetin fiskal, deri tani nuk shoh ndonjë problem serioz.

Për sa u përket investimeve të huaja, mendoj se investitorët janë duke pritur për më shumë progres në negociata.

Ndër problemet strukturore është mungesa e fuqisë punëtore. Shumë njerëz janë ende në fshat, në ekonomi të vogla familjare. Shqipërisë i nevojitet që një pjesë e të rinjve të kalojnë në sektorë të tjerë — në qytete, ku produktiviteti i punës është më i lartë. Kjo mund të jetë një motor rritjeje për 10–15 vitet e ardhshme.

Sa kohë që nuk ka siguri të plotë për anëtarësimin e Shqipërisë në BE, investitorët e huaj do të hezitojnë. Ju mund ta besoni fort këtë anëtarësim, por ata ndoshta ende janë në pritje.

Pa këtë siguri, ata nuk do të investojnë në prodhim, sepse tregu lokal është shumë i vogël. Duhet të keni mundësinë të eksportoni përtej kufijve, jo vetëm në Ballkanin Perëndimor, por edhe në Itali, në Greqi dhe më gjerë.

 

Sipas jush, cilat kanë qenë përfitimet më të mëdha ekonomike dhe politike që integrimi në BE i ka sjellë Polonisë dhe që mund t’i sjellë edhe Shqipërisë?

Ka disa.

Së pari, BE na detyroi të ndryshonim rregullat tona. Mund ta quani një investim civilizues. Duhej të zbatonim rregullat e përbashkëta europiane dhe kjo ishte thelbësore.

Së dyti, qasja në tregun e përbashkët. Kjo është shumë e rëndësishme.

Së treti, më e dukshmja, por më pak e rëndësishme ekonomikisht, janë fondet e BE-së, veçanërisht fondet e kohezionit.

Njerëzit i shohin këto fonde dhe ato ndihmojnë, por qasja në tregun e përbashkët është përfitimi më i madh.

 

Çdo proces anëtarësimi ka pengesa të papritura. A pati Polonia probleme të tilla që nuk ishin parë më herët dhe që Shqipëria duhet t’i ketë parasysh?

Në Poloni, ne i dinim problemet që kishim. Nuk pati ndonjë surprizë të pakëndshme. Për shembull, fermerët kishin frikë se tregu do të përmbytej nga ushqimet e Europës Perëndimore. Por ndodhi e kundërta, Polonia u bë një eksportues i madh ushqimor.

Sot eksportet tona bujqësore janë rreth 40 miliardë euro në vit. Pra, ishte një surprizë pozitive. Për Shqipërinë, mund të dalin probleme të papritura, por nuk mund të them cilat konkretisht tani.

 

Ju përmendët se BE ju detyroi të ndryshonit rregulla. A pati rezistencë?

E dinim që zbatimi i rregullave të BE-së do të shkaktonte pakënaqësi. Jo të gjithë do të ishin të lumtur. Por shpeshherë BE-ja e dinte këtë dhe ofronte financim për të zbutur pasojat.

Pasi vendos të zgjerohet, BE është mjaft e ndershme dhe e drejtë. Kjo mund të ndihmojë shumë edhe Shqipërinë.

 

Si i përballoi Polonia kostot afatshkurtra të anëtarësimit, si bashkëfinancimi i projekteve apo përshtatja me rregulloret?

Duhet të planifikohen në buxhet. E dinim që anëtarësimi do të ishte i kushtueshëm për buxhetin, por jo për ekonominë.

Për shembull, nëse BE financon 70% të një projekti infrastrukture, pjesa tjetër duhet të mbulohet nga qeveria shqiptare ose pushteti vendor. Kjo duhet të parashikohet në buxhet, me taksa ose kredi.

Por, kur projekti mbaron, gjeneron rritje, aktivitet ekonomik dhe efekti neto për buxhetin bëhet pozitiv.

 

Pas vizitave në Shqipëri, cilat aspekte të shoqërisë apo klimës së biznesit ju kanë bërë përshtypje?

Shqiptarët janë shumë ambiciozë dhe mësojnë shpejt, kjo është një forcë shtytëse për zhvillimin ekonomik.

Problemi është që shumë njerëz janë larguar dhe kemi mungesë të fuqisë punëtore. Një mundësi është të kaloni njerëz nga bujqësia në sektorë të tjerë.

Nevojitet reformë strukturore, ndryshim i strukturës së forcës së punës. Po ashtu, duhet të krijohen stimuj për diasporën shqiptare që të kthehet, në mënyrë ideale me kapital.

Kam dëgjuar që remitancat po rriten dhe kjo është pozitive. Tregon se shumë shqiptarë në Europën Perëndimore apo SHBA po investojnë në vend, ndoshta duke ndërtuar shtëpi. Ndoshta po planifikojnë të kthehen.

Shqipëria duhet ta bëjë më të lehtë dhe më tërheqëse për ta që të kthehen dhe të investojnë në ekonomi, përtej sektorit të ndërtimit.

 

Përfitimet

Së pari, BE na detyroi të ndryshonim rregullat tona. Mund ta quani një investim civilizues. Duhej të zbatonim rregullat e përbashkëta europiane dhe kjo ishte thelbësore.

Së dyti, qasja në tregun e përbashkët. Kjo është shumë e rëndësishme.

Së treti, më e dukshmja, por më pak e rëndësishme ekonomikisht, janë fondet e BE-së, veçanërisht fondet e kohezionit.

 

 

 

The post Ish-kryeministri polak: Përfitimet dhe kosto nga integrimi appeared first on Revista Monitor.