Përveç kësaj, Osmani foli edhe lidhur me marrëdhëniet me kryeministrin në detyrë të Kosovës, njëherësh kryetar i Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti.
Ndërkaq, në lidhje me politikën e jashtme, presidentja komentoi marrëdhëniet e Kosovës me Shtetet e Bashkuara të Amerikës nën administratën e Donald Trumpit, dhe prapaskenat e takimeve me zyrtarë amerikanë.
Ajo foli edhe lidhur me dialogun Kosovë-Serbi dhe për çështjen e zbatimit të marrëveshjeve të arritura mes dy vendeve.
Radio Evropa e Lirë: Presidente, Kosova dje i pati zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Të dytat për këtë vit. Lëvizja Vetëvendosje doli fituese edhe kësaj radhe, me përqindje më të lartë, sipas rezultateve preliminare. Si i keni parë këto rezultate?
Vjosa Osmani: Në radhë të parë, unë dua t’i uroj të gjithë qytetarët e Republikës së Kosovës për shembullin e një demokracie jashtëzakonisht të fortë elektorale që ata e kanë dëshmuar për të satën herë me radhë, dhe siç e thatë edhe ju, përkundër faktit që zgjedhjet janë përsëritur disa herë gjatë këtij viti, sepse kishim edhe zgjedhje lokale, qytetarët treguan se Kosova organizon zgjedhje model. Model do të thosha jo vetëm për rajonin tonë, por edhe përtej, me një demokraci jashtëzakonisht të fuqishme, me zgjedhje të rregullta, të cilat janë sipas standardeve më të larta demokratike që mund të kërkojë dikush.
Jo rastësisht, ky është njëri prej elementëve që e kanë ngritur vazhdimisht Kosovën në indekset ndërkombëtare për fuqizimin e demokracisë sonë, të arritura me të cilat jemi jashtëzakonisht krenarë, dhe jam shumë krenare edhe me mënyrën se si gjithçka ka shkuar dje, me daljen e qytetarëve të Republikës së Kosovës, pjesëmarrjen e tyre masive, dhe siç e kam thënë edhe dje kur votova, sa më e madhe pjesëmarrja, aq më e qartë është rruga përpara. Dhe, siç po e shohim edhe nga rezultatet tashmë, do të kemi shumë shpejtë edhe parlament të konstituuar, edhe qeveri të zgjedhur.
Radio Evropa e Lirë: E thatë vetë, tash gjasat janë të mëdha që institucionet të zgjidhen dhe qeveria të bëhet. Pastaj Kosovën e pret një tjetër zgjedhje. Mandati juaj përfundon në prill. A synoni mandat të dytë?
Vjosa Osmani: Përgjatë këtyre pesë vjetëve kemi bërë maksimumin që të punojmë shumë për interesin e Republikës së Kosovës dhe të qytetarëve të saj. Kemi punuar që Kosova të mos konsiderohet thjesht si një shtet që ndjek zhvillimet, por si një prej faktorëve të rëndësishëm në arenën ndërkombëtare që ka rol në përcaktimin e këtyre zhvillimeve. Përgjatë këtyre pesë vjetëve, Kosova është fuqizuar si shtet, brenda dhe jashtë. Brenda, në radhë të parë, për shkak se e ka shtrirë sovranitetin në çdo milimetër të territorit të vendit, kemi fuqizuar sundimin e rendit dhe ligjit që ka qenë një prej prioriteteve tona të përbashkëta që nga koha kur jam zgjedhur presidente në fillim të vitit 2021, dhe natyrshëm në arenën ndërkombëtare Kosova kurrë nuk ka qenë më e përfaqësuar dhe më e fortë, sado që kemi pasur sfida, por sfidat në radhë të parë kanë ardhur nga Serbia, e cila, siç e dini, ka eskaluar edhe me akt-agresionin ndaj Republikës së Kosovës, dhe me sulme ndaj infrastrukturës tonë kritike, dhe me një sërë aktesh destabilizuese.
Në rrethana të tilla, si institucione të Kosovës, kemi bërë të pamundurën dhe besoj kemi arritur që të mbrohet interesi i Republikës së Kosovës, që të mbrohet sovraniteti dhe integriteti territorial, që në asnjë moment të mos vihet në pikëpyetje sovraniteti ynë, shtetësia jonë, parimi i unitaritetit të shtetit, dhe njëkohësisht e kemi përfaqësuar Republikën e Kosovës denjësisht para syve të botës, duke ndërtuar një imazh të denjë, të tillë siç e meritojnë qytetarët tanë. Tani, unë mendoj që Kosovës i duhet një vazhdimësi e punëve të mira. Rrjedhimisht, kjo çështje tani do të jetë në duart e deputetëve të Republikës së Kosovës. Do ta shohim se kush do të jenë ata që do të zgjidhen.
Radio Evropa e Lirë: Mbrëmë, zoti Kurti e ka përmendur që do ta ketë një takim me ju. Ka thënë që është një ndër veprimet e para që do ta bëjë pas certifikimit të zgjedhjeve. Çfarë do të jetë ky takim? A do të dëshirojë t’i dijë synimet e juaja për kandidaturë? A do të jenë bisedime lidhur me atë se si do të arrihet zgjedhja juaj?
Vjosa Osmani: Ne do të diskutojmë, natyrisht, siç kemi diskutuar edhe më parë përgjatë këtij mandati, se si t’i vazhdojmë punët e mira bashkërisht, sepse kjo, siç e dini, varet nga dy të tretat e deputetëve të Republikës së Kosovës, të cilët duhet të marrin pjesë në votim, sado që vetëm 61 vota…
Radio Evropa e Lirë: Do të thotë e synoni edhe një mandat?
Vjosa Osmani: Synoj që t’i vazhdoj punët e mira për qytetarët e Republikës së Kosovës, për vendin tonë. Mendoj që të arriturat e shumta dhe punët e mira që po na presin dhe janë te dera duhet të vazhdohen, sepse është interesi më i mirë i Republikës sonë. Megjithatë, unë, po ashtu, jam plotësisht e vetëdijshme që kjo nuk varet vetëm nga ky vlerësim, por varet nga dy të drejtat e deputetëve të Republikës së Kosovës, të cilët duhet të vendosin, do të thosha, në dy pika themelore. E para është nëse duan ta mbrojnë interesin më të mirë të Republikës, dhe e dyta është nëse duan ta dëgjojnë vullnetin qytetar…
Radio Evropa e Lirë: A synoni bisedime me opozitën?
Vjosa Osmani: Natyrisht, siç kam bërë edhe herën e kaluar, do ta bëjmë sërish me të gjithë deputetët. Natyrisht, unë nuk kërkoj përkrahje nga Lista Serbe, sepse sikurse edhe herën e kaluar, nuk kam pasur ndonjë votë nga ata dhe, siç e dini, pas veprimeve të tyre…
Radio Evropa e Lirë: A ka pakicë të caktuar ku ju mendoni se do të ketë hezitim për votën tuaj, ose qoftë për prezencën në votim?
Vjosa Osmani: Është shumë herët që të flitet për këtë çështje tani.
Angazhim në politikë i Osmani nëse s’zgjedhet presidente
Radio Evropa e Lirë: Në bazë të raporteve që kanë qenë këta pesë vjet.
Vjosa Osmani: Unë do të bisedoj me të gjitha partitë shqiptare, me partitë e pakicave joserbe, do të bisedoj me ta. Natyrisht, shumë prej tyre tashmë i kanë shprehur qëndrimet në takimet me mua, mirëpo do të duhet që të ulemi, të diskutojmë, dhe të shihet, siç e thashë, e para, në qoftë se dëshirojnë vazhdimësi të mbrojtjes së interesit qytetar, dhe në qoftë se dëshirojnë që të dëgjohet vullneti qytetar, i cili është i qartë. Në shumicën dërmuese të matjeve, shihet që diku rreth 81 për qind e qytetarëve të Republikës dëshirojnë një mandat të dytë. Pra, do ta shohim në qoftë se deputetët dëshirojnë materializim të këtij vullneti. Pra, këto janë çështje që do t’i bisedojmë, megjithatë për mua është thjesht një mundësi për t’i shërbyer vendit, dhe në qoftë se deputetët e Kuvendit të Kosovës nuk e dëshirojnë këtë, atëherë unë do ta vazhdoj mundësinë e shërbimit të vendit në mundësi tjera.
Pra, ka edhe mundësi të tjera që mund të angazhohem në politikë. Angazhimin politik nuk do ta ndërpres assesi, pavarësisht rezultatit që do të arrihet në Kuvendin e Republikës së Kosovës. Por, mendoj që është në interes të qytetarëve të Republikës së Kosovës që të ketë vazhdimësi të punëve të mira, dhe shpresoj shumë që këtë vlerësim ta kenë edhe shumica dërmuese të deputetëve të Kuvendit, por, natyrisht ata e kanë mendimin e tyre të lirë dhe do ta shohim në ditët në vijim se cili do të jetë ai.
Radio Evropa e Lirë: Përtej pozitës së presidentes, a synoni rikthimin në politikë? Nëse veç nuk e merrni një mandat të dytë, ose në ndonjë skenar tjetër. A e parashihni rikthimin në politikë, në zgjedhje?
Vjosa Osmani: Natyrisht që, nëse nuk ka një mandat të dytë, dhe vazhdim të punëve të mira për vendin dhe në interes të vendit, atëherë mundësia që mbetet është ajo e rikthimit në angazhim politik, për shkak se mendoj që ka ende hapësirë për t’i shërbyer vendit nëpërmjet angazhimit politik, por siç e thashë, kjo do të jetë një çështje që do të vendoset tash nga një parlament i cili do të konstituohet. Por, siç e përmenda, angazhimin politik natyrisht që nuk do ta ndërpres, pavarësisht rezultatit.
Radio Evropa e Lirë: Me një subjekt të ri politik?
Vjosa Osmani: Ato janë çështje që mendohen dhe determinohen, vetëm në qoftë se nuk ka vazhdimësi të mandatit si presidente, por këto janë çështje për të cilat janë shumë komod, sepse kam një angazhim politik prej 26 vjetësh, dhe një përvojë dhe një angazhim që ka qenë gjithnjë në interes të vendit, të cilin sërish dua t’ia ofroj qytetarëve të Republikës së Kosovës.
Mendoj që, për shkak të zhvillimeve gjeopolitike, për shkak se e gjithë Evropa është për momentin në një situatë jo të favorshme të sigurisë, me kërcënime të vazhdueshme dhe në veçanti për vendet e vogla si Republika e Kosovës, këto sfida janë madhore. Është në interes të Republikës së Kosovës dhe të qytetarëve që një Presidencë, do të thosha si institucion, se nuk po flas për individin, sepse gjithçka që kemi arritur, kemi arritur si ekip.
E kam një ekip të jashtëzakonshëm, që ka punuar vazhdimisht që këto rezultate të arrihen, por është e domosdoshme që një Presidencë që ka ndërtuar relacione jashtëzakonisht të fuqishme me aleatët, që ka ndërtuar elementin kryesor të këtij relacioni, që është elementi i besimit, valuta kryesore në politikë të jashtme, por edhe të brendshme do të thosha, që të vazhdohet me punët e tilla, sepse nuk besoj që Kosova e ka luksin që të fillohet nga pika zero në ndërtimin e relacioneve të tilla, sidomos jo në këtë situatë të brishtë të sigurisë, me të cilën i gjithë kontinenti evropian po ballafaqohet. Kështu që, jam e bindur që ky vlerësim do të bëhet nga të gjithë, por megjithatë të presim edhe pak, dhe do të qartësohet gjithçka.
Dallimet me Kurtin
Radio Evropa e Lirë: Ju keni garuar së bashku në listë me zotin Kurti. I përmendet më herët punët e mira të përbashkëta. Megjithatë, keni pasur edhe dallime me zotin Kurti gjatë këtyre viteve, kur ai ka qenë në udhëheqje, dhe ju keni qenë në Presidencë. Si i vlerësoni tashmë raportet me zotin Kurti, dhe me programin e qeverisë së tij?
Vjosa Osmani: Unë mendoj që bashkëpunimi më i sinqertë është pikërisht ai që nuk i fsheh dallimet. Çka është më e rëndësishmja, siç e kam përmendur në çdo deklarim publik deri më sot, është që ne asnjëherë nuk kemi dalluar sa i përket qëllimit të përbashkët që dëshirojmë ta arrijmë, qoftë ajo sa i përket vendosjes së sovranitetit në çdo cep të vendit tonë, deri te fuqizimi i shtetit tonë në familjen e madhe euroatlantike. Synimet i kemi pasur të përbashkëta. Në synime nuk kemi dalluar asnjë milimetër. Nganjëherë kemi pasur dallime se si të arrijmë tek ato qëllime.
Radio Evropa e Lirë: Cila kanë qenë pikat në të cilat ndoshta keni përplasje, ose keni pasur, dhe cilat janë pikat që konsideroni se i keni më të përbashkëta në mënyrën e udhëheqjes?
Vjosa Osmani: Tashmë qytetarët e kanë parë, por është krejtësisht normale që edhe brenda një familjeje të njëjtë politike ato dallime rreth strategjive që përdoren, rreth metodave që përdoren, janë krejtësisht normale. Ajo që e kemi të përbashkët, siç e përmenda, është qëllimi ynë. Që të dy e dëshirojmë një Kosovë, e cila është e integruar në struktura euroatlantike, me prioritet, natyrisht, në NATO, për shkaqe sigurie, dhe po ashtu edhe në Bashkimin Evropian, ku siç e dini, pikërisht brenda mandatit tonë të përbashkët, kemi aplikuar dhe jam e bindur, sidomos nga takimet e fundit që i kam pasur, që ekziston rruga përpara edhe për këtë.
Radio Evropa e Lirë: Çfarë sa i përket koordinimit me aleatët? Këtu keni qenë më e zëshme, lidhur me atë se duhet koordinim për veprimet që i bën Qeveria me aleatët ndërkombëtarë.
Vjosa Osmani: Unë mendoj që është në interes të Kosovës që institucionet kryesore në vend nganjëherë të përdorin strategji të ndryshme, por me qëllime të përbashkëta. Ne nuk jemi i njëjti njeri. Secili njeri e ka mënyrën e vet se si flet, se si argumenton, si bën miq, si i mban ata miq. Me rëndësi është që sot Kosova ka miq. Sot Kosovës i hapet secila derë.
Përgjatë mandatit tonë, Kosova për herë të parë është ftuar në samitin e NATO-s në Uashington. Nuk ka ndodhur kjo kurrë më herët në histori që të ftohet një shtet që as nuk është anëtar, as nuk është në [Partneritetin për Paqe], as nuk e ka statusin e partnerit, siç e kanë disa shtete. Pra, jam ftuar që të marr pjesë në samitin e NATO-s. Pastaj, me pjesëmarrje në institucione, qoftë evropiane, qoftë ndërkombëtare, me prezencë në Amerikë Latine, në Azi, në Afrikë e në çdo kontinent, diçka që nuk ka ekzistuar më parë.
Rezultatet dhe frytet e jashtëzakonshme të kësaj pune tashmë po shihen. Pra, është krejtësisht normale, ne edhe pak a shumë dakordohemi që të kemi mënyra të ndryshme të kryerjes së punëve të përbashkëta. Pra, çka është me rëndësi, është që si rezultat i kësaj pune të përbashkët, sot Kosova e ka edhe sovranitetin, edhe i ka miqësitë. Sfidat ekzistojnë, unë nuk dua ta paraqes një situatë që është perfekte, por patjetër që sukseset i kemi të përbashkëta, dhe jam e bindur që me punën që po e bëjmë do të arrihen edhe suksese tjera shumë më të mëdha, sidomos sa i përket fuqizimit të aleancave.
Radio Evropa e Lirë: Kur jemi te sovraniteti dhe politika e jashtme, nëse flasim për njohje… Kemi pasur disa njohje këtë vit, por Kosova ka stagnuar një kohë nga njohjet. Sipas jush, ku qëndron faji kryesor për këtë, brendapërbrenda, pa i përfshirë forcat e jashtme që dihen, për stagnimin e njohjeve?
Vjosa Osmani: Nuk do të thosha që është stagnim, për shkak se ne sivjet i kemi pasur katër njohje, dhe ka pasur më shumë se 10 vjet që nuk kanë qenë katër njohje brenda një viti. Shumicën dërrmuese të viteve paraprake, mesatarja ka qenë një njohje në vit. Ne, kur e kemi marrë mandatin, çështja e parë me të cilën është dashur të ballafaqohemi ka qenë ajo ngrirja në procesin e njohjeve, që ka qenë dakordim ndërkombëtar, të cilin është dashur ta respektojmë. Dhe, pastaj ka pasur një qëndrim, tash unë nuk dua të flas për momentin me emra, do të vijë koha kur do t’i përmend emrat se kush kanë qenë aktorët ndërkombëtarë, të cilët na kanë thënë që ne kemi pasur dakordim me Qeverinë paraprake, që në fakt kjo ngrirja në procesin e njohjeve të vazhdojë deri te marrëveshja finale në dialog, dhe është insistuar që as mos të ketë angazhim në njohje derisa…
Radio Evropa e Lirë: Po flisni para Qeverisë Kurti.
Vjosa Osmani: Po, po, natyrisht, aty është arritur ai dakordim. Ka pasur insistim që të mos ketë angazhim në procesin e njohjeve, natyrisht të mos ketë përkrahje, që i gjithë fokusi të jetë vetëm në dialogun Kosovë-Serbi. Unë, si presidente, natyrisht që përkundër kësaj kërkese, e kam vazhduar punën në terren në këta pesë vjet. Një punë të jashtëzakonshme që e ka bërë edhe ekipi im në baza ditore, në baza ditore ne kemi komunikim të përditshëm me shtete, në çdo kontinent, të cilat akoma nuk e kanë njohur Kosovën. Dhe, çka kemi arritur? Kemi arritur t’i kthejmë mbi 20 çnjohje të pretenduara nga Serbia. Mbi 20 shtete, ju mund t’i gjeni emrat që janë përmendur.
Radio Evropa e Lirë: Si mendoni, çnjohje të pretenduara?
Vjosa Osmani: Serbia ka pretenduar që i ka bindur mbi 20 shtete që ta çnjohin Republikën e Kosovës.
Osmani paralajmëron njohje të reja
Radio Evropa e Lirë: A kanë ndodhur çnjohjet?
Vjosa Osmani: Ato shtete vërtet kanë bërë deklarata, qoftë në prezencë të Serbisë, ka pasur raste kur kanë dërguar letra në Kombet e Bashkuara, ka pasur raste kur kanë dërguar letra te ne, ka pasur raste kur kanë dërguar njoftime tek aleatët tanë, që ne po e ngrijmë procesin e njohjes, ose ne po kthehemi me një hap mbrapa, derisa të kthehet dialogu.
Unë kam punuar që të rikthehet secila prej tyre, dhe tashmë përveç një shteti, të cilin nuk dua ta përmend këtu, sepse nuk është në interesin tonë – jemi akoma duke punuar me ta – përveç një shteti, secilën prej tyre i kam rikonfirmuar në takime me liderët e këtyre shteteve. Ato kanë qenë sikurse njohje të reja, sepse i kemi rikthyer nga pika zero, ku ato kanë qenë, në njohje të konfirmuara, në shumë raste edhe në marrëdhënie diplomatike me këto shtete. Pra, ato janë betonuar.
Tani, përveç kësaj, i kemi sjellë edhe katër njohje të reja, të cilat kanë ardhur si rezultat i një pune të gjatë, por frytet i kemi parë tani.
Ka edhe shumë shtete tjera, të cilat janë afër marrjes së vendimit, me të cilat po punojmë në baza ditore, dhe do të thosha se me administratën [e presidentit amerikan, Donald] Trump, kemi një momentum të ri sa i përket procesit të njohjeve. Unë dua t’i falënderoj të gjithë aleatët tanë për përkrahjen, natyrisht edhe administratën amerikane, edhe shtetet si Turqia, Arabia Saudite dhe shtete tjera, të cilat vazhdimisht na kanë mbështetur.
Pra, ka një momentum të ri, dhe jam e bindur që shumë shpejt, do të thosha në fillim të vitit, do të kemi edhe lajme të tjera të mira. Pra, nuk do ta quaja stagnim, thjesht ka qenë një situatë shumë e pavolitshme për ne, kur edhe vetë aleatët tanë kanë insistuar që i gjithë fokusi të jetë te dialogu, dhe kanë insistuar që të mos ketë fokus as nga ana e tyre, as nga ana jonë në njohje.
Unë, si presidente, vazhdimisht kam punuar në njohje, natyrisht me shumë bashkëpunëtorë të institucioneve tjera, megjithatë ka qenë e vështirë të shihet rezultati menjëherë, shkaku që secili shtet jonjohës që e kemi takuar, na ka thënë: “Neve po na thuhet që të presim, për shkak se është kjo marrëveshja për ngrirje të procesit”. Pra, kemi parë rezultate, por ju siguroj që rezultate edhe shumë më të mira kemi në fillim të vitit që vjen.
Masat e BE-së ndaj Kosovës “nuk kishin asnjë qëllim të mirë”
Radio Evropa e Lirë: Po kalojmë në një temë tjetër. Përveç ngërçit politik, Kosova ka vuajtur edhe nga masat ndëshkuese të BE-së, që kanë qenë në fuqi për një kohë. Ato do të hiqen tani, sipas zyrtarëve të BE-së, pas kalimit paqësor të mandateve në zgjedhjet në veri. A ka mundur të bëhet diçka më herët nga Kosova për t’u hequr këto masa?
Vjosa Osmani: Në radhë të parë, dua ta them që këto masa kanë qenë absolutisht të padrejta, të paarsyeshme dhe shumë të dëmshme për të gjithë qytetarët e Kosovës, pa dallim etnie. Ato janë vendosur kundër Kosovës, në një situatë kur, në fakt, ka qenë Serbia ajo e cila, nëpërmjet bandave të veta, i ka sulmuar ushtarët e KFOR-it dhe ka rezultuar me 93 ushtarë të KFOR-it të lënduar, me sulme ndaj gazetarëve dhe ndaj qytetarëve në veri. Përkundër të gjitha këtyre veprimeve destabilizuese dhe kriminale të Serbisë, në vend se të ndëshkohej Serbia, është vendosur një vendim jashtëzakonisht i padrejtë dhe i marrë në një mënyrë shumë të çuditshme, pa votim fare të vendeve anëtare. Pastaj, kjo është përdorur nga dy-tri shtete që vazhdimisht ta bllokojnë Kosovën, që të kërkohen gjëra të cilat as nuk kanë qenë fillimisht kinse arsye, sado që arsye të padrejta për vendosjen e tyre.
Ka pasur shtete që insistonin që të formohej Asociacioni [i komunave me shumicë serbe] e lloj-lloj kushtëzimesh, të cilat, natyrisht, nuk i kemi pranuar. Kurse, sa u përket zgjedhjeve të cilat kanë prodhuar rezultatin që ne e kemi sot në veri, ato nuk kanë qenë parakusht, ato kanë qenë çështje të cilat i ka sjellë vetë pjesëmarrja e komunitetit serb në procesin zgjedhor. Pra, nuk kemi qenë ne ata që e kemi krijuar bojkotin e serbëve, ka qenë [presidenti serb, Aleksandar] Vuçiq ai që i ka bindur që të bojkotojnë. Bindur, në mënyrë të dhunshme, natyrisht, nëpërmjet kërcënimeve dhe shantazheve të tjera, dhe si rezultat i atij bojkoti ne e kemi pasur rezultatin e katër viteve të fundit. Nuk ka qenë rezultat që e kemi imponuar ne, por rezultat, i cili ka dalë për shkak të politikave të gabuara dhe kriminale, do të thosha, të Vuçiqit, edhe në raport me komunitetin serb.
Radio Evropa e Lirë: A keni qenë kritike ndaj BE-së për trajtim jo të barabartë ndaj Kosovës? Madje keni thënë se keni pritje nga lidershipi i ri i BE-së. A janë arritur pritshmëritë tuaja?
Vjosa Osmani: Po shihet nga vetë rezultati. Ne kemi pasur një përkrahje të madhe nga lidershipi i ri i BE-së që të hiqen masat. Natyrisht që ata, në mënyrë që të arsyetohet vendimi, e kanë përmendur çështjen e momentumit të krijuar pas ndryshimit të pushtetit në veri. Megjithatë, në fillim të ditës, kur unë isha në BE, në samitin BE-Ballkani Perëndimor, vendimi ka qenë vetëm për lirimin e 34 milionëve. Dhe, pas shumë takimeve që i kishim, shumë intensive, edhe diskutimeve me presidenten e Komisionit [Evropian, Urusla von der Leyen], edhe me presidentin e Këshillit [të BE-së, Antonio] Costa, me përfaqësuesen e Lartë [të BE-së], Kaja Kallas, dhe me shumë përfaqësues të shteteve që kishin hezitime, në mbrëmje përfundimisht më është kumtuar fillimisht në atë takim që, si rezultat i krejt atyre diskutimeve që kanë ndodhur këto dy ditë që ishim në Bruksel, ata kanë vendosur që t’i largojnë të gjitha masat. Pra, më nuk ka kufizime. Shumica dërmuese kanë hyrë në fuqi menjëherë. Të tjerat, sipas asaj që më është kumtuar mua, hyjnë në fuqi në fillim të janarit.
Pra, është lajm i mirë dhe është rezultat i punës së përbashkët që kemi bërë për t’i bindur që ato masa nuk e kanë asnjë qëllim të mirë. Përkundrazi, vetëm kanë ndëshkuar qytetarët e Kosovës në projekte, ta zëmë, që kanë të bëjnë me ujin e pijshëm, me trajtimin e ujërave të zeza, me projekte që kanë të bëjnë me jetën e përbashkët të komuniteteve, me fuqizim të rinisë, me fuqizim të grave e fuqizim të sundimit të ligjit.
Pra, pas shumë e shumë argumenteve është arritur edhe një pajtueshmëri, dhe unë dua t’i falënderoj që më në fund u bindën. Por, ka qenë rezultat i punës që kemi bërë për t’i bindur të gjithë, sepse siç e dini, BE-ja është shumë komplekse në punën e vendimmarrjes.
Radio Evropa e Lirë: Si e komentoni faktin që ende nuk është marrë në konsideratë aplikimi i Kosovës për anëtarësim në BE?
Vjosa Osmani: Kur flasim me shtete më të mëdha në BE, zakonisht përmendet argumenti i shteteve jonjohëse, për shkak se konsiderohet që duhet të binden që të gjithë. Ne e dimë që ekziston edhe një mundësi që jo domosdo të gjithë të votojnë. Prandaj, iu kemi propozuar disa formula. Ta zëmë, njëra prej tyre është që të përdoret modeli që është përdorur në kohën kur është miratuar Marrëveshja për Stabilizim Asociim, ku në atë marrëveshje është shtuar një nen për t’i kënaqur edhe shtetet jonjohëse. Në atë nen thuhet që kjo marrëveshje nuk paragjykon marrëdhëniet bilaterale mes shteteve jonjohëse dhe Kosovës, apo nuk paragjykon qëndrimin e këtyre shteteve në raport me pavarësinë e Kosovës. Dhe, me atë nen, pastaj, të gjitha shtetet mosnjohëse kanë qenë të kënaqura dhe të gjitha e kanë ngritur dorën për.
Tani, në qoftë se, kur Këshilli e mandaton Komisionin për statusin e kandidatit fusin një nen të tillë sa për t’i kënaqur shtetet jonjohëse, dhe të njëjtën kohë ato pajtohen që mos të bllokojnë, Komisioni menjëherë të fillojë bisedimet me Kosovën, të na e japë pyetësorin, t’i plotësojmë ne kushtet të cilat i vendosin ata, dhe të vazhdojmë me status të kandidatit. Kjo, mendoj që është një rrugë përpara, që në njërën anë i jep Kosovës meritat që na takojnë, në bazë të reformave që i kemi bërë, sidomos në sundim të ligjit dhe në shumë fusha të tjera, në anën tjetër sigurohet që ecim përpara me hapjen e kapitujve, me negocim të tyre, me mbyllje të tyre. E pastaj, kur të vjen puna tek anëtarësimi i plotë, unë besoj që do t’i kemi të gjitha njohjet që na duhen, edhe në aspekt bilateral prej kësaj pesëshe.
Radio Evropa e Lirë: Një çështje e hapur e Kosovës, që bisedohet në vazhdimësi edhe në arenën ndërkombëtare, është dialogu Kosovë-Serbi. Si e shihni ju, qoftë vazhdimin e dialogut, qoftë arritjen e një marrëveshjeje me Serbinë?
Vjosa Osmani: Vazhdimi i dialogut është proces në të cilin ne jemi të përkushtuar plotësisht, siç kemi qenë edhe gjatë këtyre viteve. Kosova asnjëherë nuk ka munguar në tavolinën e diskutimeve, Kosova ka treguar konstruktivitet të plotë lidhur me propozimet që janë bërë nga BE-ja, mirëpo natyrisht Serbia ka bllokuar, në rastin e Marrëveshjes së Brukselit dhe Aneksit të Ohrit edhe vetë nënshkrimin e marrëveshjes. Por, kemi shumë marrëveshje të tjera, te të cilat është pajtuar me to, dhe në fund as nuk i ka zbatuar. Ta zëmë, Marrëveshja për të zhdukurit me dhunë, ku ende bllokon zbatimin e saj, sado që ajo është arritur në Bruksel, dhe shumë marrëveshje të tjera, nga njohja e diplomave për personat që diplomojnë në Kosovë e deri te hapja e të gjitha pikave kufitare, në bazë të marrëveshjeve të Brukselit. Pra, kemi problem me palën serbe, e cila asnjëherë nuk zbaton ato që i premton, dhe unë besoj që të njëjtat probleme do t’i kemi edhe në të ardhmen. Shpresoj, megjithatë, që Brukseli të jetë shumë më i qartë në veprime, jo vetëm në fjalë, dhe të kërkojë nga ana e Serbisë që të ketë zbatim të plotë të atyre që i premton.
Në qoftë se kanë një qasje të tillë, siç e kanë pasur deri më tani, kur Serbia përkundër moszbatimit vazhdimisht shpërblehet, unë nuk është që kam shumë shpresa. Pra, shpresoj që të ndryshojë qasja, të jetë një ku të dyja palët trajtohen në mënyrë të balancuar dhe të barabartë, dhe mos të kemi një situatë ku Serbia përdor dhunë ndaj fqinjëve, përdor akte agresioni, sulmon ushtarët e KFOR-it, pastaj nuk e respekton BE-në dhe standardet e saj as sa i përket sanksioneve…
Radio Evropa e Lirë: Një pritje edhe nga Kosova nga partnerët ndërkombëtarë është veprimi për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, dhe dërgimi i draft-statutit ose i planit franko-gjerman në Gjykatën Kushtetuese. A mendoni se duhet të bëhet ky hap?
Vjosa Osmani: Marrëdhëniet ndërkombëtare nuk njohin zbatim të njëanshëm të marrëveshjeve, ku njëra palë thotë “ne po tërhiqemi në tërësi”, dhe pala tjetër thotë “ne po shkojmë kështu pa kokë, po i zbatojmë të gjitha pa përfituar atë që janë përfitime të Republikës së Kosovës në po të njëjtën marrëveshje”. Mos të harrojmë që ajo marrëveshje, para se të shkojë tek Asociacioni, që është neni 7, apo zbatimi i marrëveshjeve paraprake, i ka disa nene të tjera. Ka nene që flasin për zbatim të sovranitetit, ka nene që flasin për respektim të integritetit territorial.
Serbia “e ka shkelur në baza ditore marrëveshjen e vitit 2023”
Radio Evropa e Lirë: A ka Kosova kusht që së pari…
Vjosa Osmani: Po, është krejtësisht normale që ne të kërkojmë zbatim paralel të marrëveshjes, e jo thjesht që presioni të bëhet te Kosova, kurse në anën tjetër të mos kërkohet nga Serbia që të respektohet sovraniteti, të respektohet integriteti territorial, parimi i barazisë të shteteve, që është parim edhe i Kartës së OKB-së, dhe po ashtu neni 4, që vjen para nenit 7 edhe kronologjikisht, dhe i cili kërkon nga Serbia që të mos e bllokojë Kosovën në anëtarësim në asnjë organizatë ndërkombëtare.
Radio Evropa e Lirë: A mendoni që nuk duhet të dërgohet në këtë moment draft-statuti në Gjykatën Kushtetuese?
Vjosa Osmani: Para nenit 7 vijnë edhe gjashtë nene të tjera. Është shumë me rëndësi që të ketë zbatueshmëri të parimeve bazë të asaj marrëveshjeje, të cilat Serbia jo vetëm që nuk i ka respektuar, kështu, në mënyrë indirekte, por në mënyrë direkte i ka shkelur me aktin e agresionit në Banjskë, me sulmin ndaj infrastrukturës tonë kritike në Ibër-Lepenc, me kidnapimin e policëve të Kosovës brenda territorit të Kosovës, me kidnapimin edhe të një shtetasi të Kosovës tashmë së fundi, me sulme të vazhdueshme ndaj integritetit tonë territorial, madje edhe ndaj NATO-s, nëpërmjet plagosjes së 93 ushtarëve, Serbia ka shkelur në baza ditore. Madje edhe kur ka votuar kundër në Këshillin e Evropës, duke lobuar vazhdimisht kundër për anëtarësim të Kosovës, për njohje të Kosovës, Serbia është në shkelje flagrante të kësaj marrëveshjeje në baza ditore. Prioritet, besoj, i BE-së, duhet të jetë fillimisht kjo, dhe pastaj flasim për pjesë të tjera të marrëveshjes.
Radio Evropa e Lirë: E përmendët presionin e Beogradit. Cili është mesazhi juaj si presidente për qytetarët serbë të Kosovës, që ndihen në vazhdimësi si të bllokuar në mes të presionit nga Beogradi dhe mosbesimit që kanë ndaj Prishtinës, institucioneve të Kosovës?
Vjosa Osmani: Ne i trajtojmë ata si qytetarë të barabartë të Republikës sonë. Besoj që duhet të bëjmë edhe më shumë, në mënyrë që kjo të komunikohet më mirë te ta, duhet të gjejmë edhe mënyra më të mira, më të hapura të komunikimit. Por, dua t’i siguroj të gjithë qytetarët tanë, përfshirë ata të komunitetit serb, qëllimi ynë i vetëm ka qenë gjithnjë që t’i mbrojmë ata nga bandat kriminale që janë bërë milionerë në kurriz të tyre, të cilët vazhdimisht i kanë kërcënuar ata dhe familjet e tyre, të cilët kanë shkuar aq larg, sa që të involvohen edhe në krimet të vrasjes, në krime të djegies së shtëpive e makinave të tyre, për t’i kërcënuar që të mos bashkëpunojnë me institucionet e Kosovës. Vendi i tyre është në institucionet tona, vendi i tyre është i barabartë me çdo qytetarë tjetër. Prandaj, thirrja ime për ta është që ta shfrytëzojnë çdo mundësi, çdo mbrojtje që ua garanton Kushtetuta e Kosovës, e cila në fakt është Kushtetuta më e avancuar sa u përket të drejtave të pakicave, në të gjithë tokën e kontinentit evropian. Pra, nuk ka një shtet evropian që u jep më shumë të drejta pakicave sesa Kushtetuta jonë.
Andaj, le t’i shfrytëzojnë, e kanë derën hapur për bashkëpunim, për fuqizim dhe për projekte që janë në të mirë të komunitetit që ata përfaqësojnë. Shpresoj shumë që do t’i shfrytëzojnë këto rrugë kushtetuese dhe ligjore, sepse kjo është mënyra e vetme për ta fuqizuar prezencën e tyre, zërin e tyre, dhe do të thosha, edhe zhvillimin e tyre ekonomik, sepse janë 26 vjet pas luftës, qoftë ata që jetojnë në veri, qoftë më shumë se dy të tretat e serbëve që jetojnë në pjesë të tjera të Kosovës, meritojnë më shumë zhvillim, meritojnë edhe më shumë përfaqësim. Por, kjo arrihet në radhë të parë duke respektuar ligjet dhe Kushtetutën e Kosovës, dhe duke shfrytëzuar të drejtat që atyre u ofrohen, e jo duke bojkotuar.
“Interesim në rritje i administratës Trump”
Radio Evropa e Lirë: Kur flasim për dialogun, çfarë mesazhe apo pritje keni marrë nga SHBA-ja lidhur me këtë proces? Keni pasur disa takime me zyrtarë të SHBA-së.
Vjosa Osmani: Natyrisht që ka një interesim, do të thosha të rritur, të administratës Trump, të cilin unë e mirëpres që të ndihmojë raportet mes Kosovës dhe Serbisë, që të mirëmbahet paqja dhe stabiliteti rajonal me çdo kusht, që të mos tolerohet asnjë veprim që e destabilizon rajonin tonë. Dhe, kjo është në interesin e Kosovës, meqenëse rajoni ynë e ka vetëm një burim destabiliteti, dhe ai është Serbia. Rreziku asnjëherë nuk vjen as nga Kosova, as nga Shqipëria, as nga Kroacia, as nga Bosnje e Hercegovina, përveç elementeve destabilizuese që i shtyn përpara Serbia, as nga Maqedonia e Veriut, Mali i Zi apo ndonjë shtet tjetër në rajon. Gjithnjë rreziku ka ardhur nga Serbia, dhe është mirë që administrata Trump është shumë serioze në atë që të mos lejohen burime të tilla destabiliteti, e aq më pak veprime të dhunshme siç ka ndodhur edhe me Banjskën më 2023.
Radio Evropa e Lirë: Po, sa i përket qasjes ndaj Kosovës?
Vjosa Osmani: Sa i përket qasjes ndaj Kosovës, administrata Trump është e qartë, dhe këtë po e dëshmon me veprime çdo ditë, që në raport me Kosovën e mbështet fuqizimin e vazhdueshëm të ushtrisë sonë, dhe jam shumë e lumtur që kjo, pas shumë pune që e kemi bërë të gjithë ne së bashku, dhe me ndihmën e komunitetit shqiptar në SHBA, të cilët duhet t’i falënderoj edhe një herë për angazhimin e tyre të palodhshëm, e kemi edhe miratimin e Aktit të Kongresit, që u nënshkrua edhe në ligj nga ana e presidentit Trump…
Radio Evropa e Lirë: Megjithatë, në Strategjinë Kombëtare të Sigurisë nuk përmendet Kosova.
Vjosa Osmani: Pse nuk përmendet nuk do të thotë që nuk e kanë qasjen të cilën e kanë miratuar pikërisht në aktet e Kongresit. Dhe, dua ta përmend edhe këtë. Në dy vizitat që i kam pasur në Departamentin e Shtetit, brenda këtyre pak muajsh, çështja e parë që më është rikonfirmuar tepër qartë ka qenë kjo: “Ne e mbështesim sovranitetin dhe integritetin territorial të Republikës së Kosovës”. Kjo është pika e parë. Dhe, kjo, tani është përligjur në ligjin e nënshkruar nga Trump.
Radio Evropa e Lirë: Nuk ka fjalë për ndryshim të kufijve?
Vjosa Osmani: Absolutisht, as nuk bëhet fjalë më për strategji të tilla, dhe ky është një sukses jashtëzakonisht i madh. Dua t’i falënderoj për këtë qëndrim, i cili është arritur si rezultat i një bashkëpunimi shumë të afërt që e kemi ndërtuar me administratën Trump nga dita e parë që kur presidenti Trump është rikthyer në zyrën e tij në Shtëpinë e Bardhë. Dhe, siç e përmenda, tani kjo është nënshkruar edhe në ligj. Dhe, përveç kësaj, është rikthim i qasjes së administratës Trump 1, që thuhet se dialogu duhet të bazohet në njohje reciproke. Pra, nuk thuhet eventualisht, ndoshta ndodh, ndoshta s’ndodh, por thuhet dialogu duhet të bazohet, të përqendrohet në njohje reciproke. Ky është një avancim jashtëzakonisht i madh.
Radio Evropa e Lirë: Çfarë sa i përket investimeve? Keni përmendur diskutime për investime, a kemi diçka konkrete në këtë drejtim?
Vjosa Osmani: Kemi pasur diskutime shumë të mira me Departamentin e Shtetit në këtë drejtim. Ka interesim në disa fusha. Do të përmend sektorin e energjisë në veçanti. Sektorin e teknologjisë informative, po ashtu. Për të gjitha këto kemi edhe ne ide, kanë edhe ata ide. Këto ide janë duke u bashkëdyzuar, jemi duke ndërtuar strategji, e cila është kërkuar nga ana jonë, që i përfshin këto shtylla që ne i kemi diskutuar, me ide shumë më konkrete, dhe të cilën do t’ia dorëzojmë administratës Trump shumë shpejt. Siç e dini, jemi vendi i parë që ka propozuar tarifa zero në raport me mallrat amerikane, jemi shteti i parë që kemi linjëzuar në tërësi listën tonë të organizatave terroriste, në fakt jemi shteti i vetëm në Evropë dhe në botë që kemi linjëzuar në tërësi listën e organizatave terroriste me atë të shtetit amerikan. Jemi shteti i vetëm në Evropë që kemi ofruar marrëveshje me aleaten tonë, Amerikën, sa i përket imigrantëve. Pra, ka një sërë çështjesh që edhe ne i kemi bërë për ta mbështetur aleaten tonë strategjike. Pra, kjo është punë e përbashkët, edhe ne bëjmë për Amerikën, edhe Amerika bën për ne.
Radio Evropa e Lirë: Ka qenë edhe një propozim konkret për investim nga bashkëshorti juaj për Hotelin Grand [në Prishtinë]. Çfarë mendoni ju për investimet e bëra nga [dhëndri i Trumpit], Jared Kushner, në shtetet e Ballkanit? A shihni që do të ketë interesim për investime edhe në Kosovë?
Vjosa Osmani: Tash, këto nuk kanë të bëjnë. Siç e dini, familja Trump i ka një pjesë ndaras prej çështjeve shtetërore për të cilat diskutojmë. Ne, në takimet që i kemi pasur me DASH-in, i kemi pasur diskutimet rreth asaj se sa mund të angazhohet shteti, por njëkohësisht sa mundet administrata e re t’i nxisë bizneset amerikane, të cilat natyrisht janë të pavarura, mirëpo ato varen edhe nga një lloj nxitje qeveritare. Kemi diskutuar natyrisht edhe për nxitjet që mund t’i bëjë administrata e re sektorit privat në mënyrë që ata të kenë interes në Republikën e Kosovës në veçanti, por edhe në rajonin në përgjithësi. Natyrisht, ne nuk avokojmë për investime në Serbi, por avokojmë për, ta zëmë, investime të përbashkëta Kosovë-Shqipëri, investime që mund të jenë të fokusuara në Kosovë, dhe pastaj shkojnë përtej Kosovës, sepse rajoni ynë është i ndërlidhur, edhe në aspektin e rrugëve, edhe në aspekte të tjera që do të ndërtohen shumë shpejt sa i përket hekurudhave, por edhe sa i përket turizmit ta zëmë, janë këto çështje që shkojnë në pako. Por, kur flas për rajonin tonë, unë flas për shtete që na kanë njohur dhe bashkëpunojnë me ne mirë.
Radio Evropa e Lirë: Sa i përket sigurisë, cili mendoni që është kërcënimi më i madh i Kosovës nga shtete qëllimkëqija?
Vjosa Osmani: Natyrisht, interesimi tradicional i Rusisë që ta destabilizojë të gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor është një interesim që synohet të arrihet përmes Serbisë, si një shtet që është dorë e zgjatur e Rusisë. Ky synim do të vazhdojë, mirëpo derisa ne punojmë me aleatët afër, me aleatët të cilët janë aleatë vlerorë, aleatë me të cilët i ndajmë vlerat e njëjta, besoj që do të vazhdojmë ta mbrojmë Kosovën nga një kërcënim i tillë. Pra, mendoj që qytetarët e Kosovës kanë çdo arsye që të flenë rehat, të ndihen të sigurt e të mbrojtur, në radhë të parë nga institucionet tona të sigurisë, të cilat i kemi fuqizuar në masë të madhe. Në radhë të dytë, edhe nga prezenca e rëndësishme e aleancës së NATO-s, e cila do të vazhdojë të jetë këtu. E treta, do të thosha, bashkëpunimi ynë i përditshëm me aleatët tanë, për ta mbrojtur sigurinë, na bën çdo ditë e më të fortë. Këtë bashkëpunim do ta vazhdojmë, sepse është në interes të Kosovës.
Radio Evropa e Lirë: Për krejt në fund: Tash e tutje, nëse do të kemi institucione të formuara dhe ju do të jeni pjesë e tyre, në një pozitë ose tjetër, cili është për ju vendimi, reforma ose veprimi institucional i cili nuk guxon të vonohet në Kosovë, që duhet të bëhet sa më shpejt që të jetë e mundur?
Vjosa Osmani: E para, do të thosha, me të cilën do të duhej të ballafaqohej Kuvendi qysh në ditën që konstituohet, me shpresën që edhe Qeveria votohet po në të njëjtën ditë, jo si parakusht kushtetues, ta sqaroj, sepse unë nuk besoj që është parakusht kushtetues, por megjithatë do ta lehtësonte punën, mendoj që duhet të votohet buxheti i Kosovës, në mënyrë që të mos krijohen vonesa të mëtejme dhe të votohen marrëveshjet ndërkombëtare. Po flasim për 1 miliard euro, të cilat si presidente i kam proceduar në Kuvend, 882 milionë janë Plani i Rritjes [i BE-së], dhe një pjesë e madhe pastaj janë marrëveshje të Bankës Botërore. Ka edhe të tjera që nuk i kam proceduar, sepse ato skadojnë diku, në mos gabohem, në mars, mirëpo ato duhet të procedohen menjëherë. Shpresoj shumë që do të ketë dakordim mes partive politike, dhe nuk po flas vetëm për qeverinë e ardhshme, mazhorancën, dhe për partitë cilat do që do të mbeten në opozitë, sepse marrëveshjet ndërkombëtare kërkojnë dy të tretat.
Dhe, nga analizat që i kemi bërë ne, si Presidencë, të gjitha këto vërtet janë në interes të Republikës së Kosovës, përfitojnë të gjithë qytetarët, pavarësisht se kë e kanë votuar. Shpresoj në maturi, shpresoj në përgjegjshmëri, dhe shpresoj që kjo votë të jetë ndër vendimet e para të Kuvendit. Madje, do të propozoja që fare të mos bëjnë pauzë, të votohet Kuvendi, të votohet Qeveria paradite, dhe menjëherë pasdite të përfundojnë marrëveshjet ndërkombëtare. Dhe, pastaj, ndoshta të nesërmen, ulemi dhe diskutojmë se si t’i arrijmë dy të tretat sa i përket mandatit të dytë, siç e përmenda, me shpresën që deputetët e Kuvendit të Kosovës, të të gjitha partive, do të dëshirojnë që ta vendosin para së gjithash vazhdimësinë e punëve të mira dhe interesin e Kosovës në njërën anë, dhe respektimin e vullnetit qytetar i cili besoj është i qartë për të gjithë./ REL
Login
